KAMUS

KAMUS

KK 330-65684101

CetakanPertama1993© Dewan BahasadanPustaka1993

Hakciptaterpelihara.Tidakdibenarkanmengeluarulangmana-manabahagianartikel, ilustrasi, danisi kandunganbuku mi dalamapajuga bentuk dandengancaraapajua samaadasecaraelektronik,fotokopi,mekanik,rakaman,atau cara lain sebelummendapatizin bertulis daripadaKetua Pengarah,Dewan Bahasadan Pustaka,Peti Surat 10803, 50926 Kuala Lumpur,Malaysia. Perundingantertakluk padaperkiraan royalti atauhonorarium.

PerpustakaanNegaraMalaysia

Kamusekonomi.ISBN 983-62-3832-81. Economics--Dictionaries--Malay.dan Pustaka.330.03

Diatur Huruf oleh Visual Print Sdn. Bhd.Muka Taip Teks: Times Roman

Saiz Taip Teks:9/11 poin

DicetakolehPercetakanDewan BahasadanPustakaLot 1037, Mukim PerindustrianPKNS

Ampang/Hulu KelangSelangorDarul Ehsan

RM15.00

DataPengkatalogan-dalam-Penerbitan

1. DewanBahasa

Kandungan

Penyumbang vii

Prakata ix

Pendahuluan xi

PanduanPenggunaanKamus xiii

Kamus A-Z 1-275

Lampiran 1: SenaraiKata Masukan 277

Lampiran2: Rujukan 323

Penyumbang

PengurusProjekNoresahBaharom

PenyusunDr. Md. Zyadi Md. Tahir

Prof. Madya Dr. MansorJusohDr. Mohd. Zainudin Saleh

Prof. Madya ChamhuriSiwar

KetuaEditorFadilah Jasmani

EditorSaliahAbd. Aziz

Sufiah Husain

Yang Turut MenyumbangIsmail Taib

Rush Abd. GhaniHahimah Hj. Ahmad

vii

Prakata

EkonomiMalaysiakian pesatberkembang,danserentakdenganitukatadanungkapanyangmenghuraikankonsepekonomiturutterciptadan diperkatakandi sanasini, terutamanyadalam media massa.Daham penggunaanistihah yang tercipta selama in apa yangdiperhatikanialah sesetengahistilah memangsudahdiketahuiumumkonsepnya,manakalasesetengahyang lain masih menjadi tandatanya. Oleh itu, usahauntuk menghasilkankamusekonomimemangsesuatuyangmenepatikeperluanuntukmempertingkatkanpengetahuanpelajardan masyarakatumumtentangkonsepekonomi.

KamusEkonorni mi merupakansebuahhagi terbitandahamsinpenerbitankamus istihah yangdiusahakanoheh Dewan BahasadanPustaka. Selain dapat dijadikan wadah meningkatkanfahamanpenggunatentang bidang ekonomi, usahamenerbitkankamus mijuga bertujuan untuk membuktikan kemampuanbahasa Melayumenjadiwahanapengungkapilmu ekonomidahamdunia yangpenuhsainganin khususnyadi Malaysia.Semogakamusmi adamanfaatnyakepadapengguna,insya-Allah.

Padakesempatani, sayaingin mengungkapkantahniahkepadaempatorang pakar bidang,Dr. Md. Zyadi Md. Tahir, Prof MadyaDr. Mansor Jusoh, Dr. Mohd. Zainudin Saleh, dan Prof. MadyaChamhuriSiwardan Universiti KebangsaanMalaysiaselakupenyusun,dan semuapetugasDewanBahasadan Pustakayang terhibat dalampenyusunankamus mi.

Dato’ Haji Jumaatbin Dato’ Haji Mohd. NoorKetuaPengarahDewanBahasadanPustakaKualaLumpurApril 1993

ix

Pendahuluan

Kamus Ekonomimi memuatkanistilah, sama adayang berbentukkatatunggalataufrasa,yangseringdigunakandalambidangekonomi.Kamusmi mengandungi1882 katamasukanyang meliputi pelbagaisubbidang ekonomi, daripada subbidang asas mikroekonomi danmakroekonomi,hinggalahkepadasubbidangkhusus,sepertiekonomikewangan,ekonomipercukaian,ekonomipertanian,ekonomisumberash, ekonomi pembangunan,ekonometrik, ekonomi antarabangsa,dan sejarahpemikiran ekonomi,danjuga istilah bidanglain sepertibidang matematik,statistik, pengurusan,dan kewangan,yang adakaitandenganbidangekonomi. Di sampingitu, katamasukankamusmi mehiputi istilah terkini dalam bahasaMelayu, sepertihipotesisJangkaan rasional danmakroekonomikiasik baru.

Kata masukandalam kamus mi ditakrif denganringkas danjelasdan diharapkanakandapatmembantupara pelajar, pengajar,penyehidik,dan penggunaumumkamusmi memahamiistilah dalamkontekspenggunaannyadalambidangekonomi.Contoh danilustrasiyang berupajadual, graf, danpersamaanmatematikdisertakanbagikatamasukanyang difikirkan perlu dengantujuan untuk membantukefahaman. Kefahaman istilah dan konsepnyasekahigus bolehmengelakkankekehiruan,di sampingbertindak sebagaipendorongkepadapenggunaanistilah bahasaMelayu,khususnyaistilah ekonomi,denganlebih meluas.

KamusEkonomibukannyapenggantibuku-buku teksekonomi.Konsep,metodologi, teori, dan seluruhbidang ilmu ekonomihanyaboleh difahami sepenuhnyamelalui pembelajaransecarasistematikdalam bidang itu. Oleh itu, kamus mi boleh dianggap sebagaipelengkappembelajaran,terutamanyamenerusipembacaanbuku teksekonomi.

xi

KAMUS EKONOM!

Usaha penerbitankamus mi tidak akan menjadi kenyataantanpasokongandansumbanganbererti pelbagaipihak. Di sini, kamiingin merakamkanucapan terima kasih dan penghargaankepadaDato’ Haji Jumaatbin Darn’ Haji Mohd. Noor, Ketua PengarahDewan Bahasadan Pustaka,yang memberi peluangkepadakamiuntukmenyusunkamusi. Ucapanterimakasihjugakami rakamkankepadaUniversiti KebangsaanMalaysia yang membenarkankamimenggunakanmasakerjauntukmelaksanakantugastersebut.Ribuanterimakasihjugakami ucapkankepadaPuanFlajahNoresahBaharom,KetuaBahagianPerkamusan,Cik Fadilah Jasmanidan Cik SufiahHusain, editor kamus mi, yang telah banyak memberi kerjasamadenganpenuhkesabaranyangberterusansehinggakamusmi selesai.Tidak ketinggalanjugaucapanterimakasih buat PuanSaliahAbdulAziz yang telah bersama-samamengedit kamus mi padaperingkatawal penyusunankamus mi.

Prof. MadyaDr. MansorJusohDr. Md. Zyadi Md. TahirDr. Mohd. Zainudin SalehProf. MadyaChamhuri Siwar

Fakulti EkonomiUniversiti KebangsaanMalaysiaBangi, SelangorDarul EhsanApril 1993

xii

Panduan PenggunaanKamus

Kata Masukan

i. Katamasukandisusunmenuruturutan abjadRumi.ii. Kata masukanberbentukkata tunggal, kata majmuk, atau

singkatan.

Sebagaicontoh:

a. Kata tunggal : agregatb. Katamajmuk : alat kewanganc. Singkatan : REPO

II Takrif

i. Takrif danhuraiandiletakkanselepaspadanankatamasukan.

Sebagaicontoh:

nilai buku (bookvalue)Nilai asetyangditulis dalambukuakaun,yang mungkin berbezadaripadanilai asetyangsebenardalam pasaran.Nilai buku yangsebenarhanyaakandiketahuisekiranyaasetdijual.

ii. Bagi kata masukanyang mempunyai lebih daripadasatutakrif, takrifdanhuraiannyadiasing-asingkandengannomborArab.

Sebagaicontoh:

akaun(account) 1. Rekodyang mencatatkankegiatandanurus niaga ekonomi untuk suatu tempoh tertentu.Misalnya,akaunpendapatannegaradanakaunimbangan

xiii

KAMUS EKONOMI

pembayaran.2. Rekod yang mencatatkankedudukankewanganindividu, firma, dankerajaanpadasuatumasaatau dalam suatu tempoh tertentu. Misalnya, akaunsimpananindividu dan akaununtung rugi firma.

III Rujuk SilangdanSinonim

i. Bagi kata masukan yang sama erti, kata masukan yangdiutamakandiberi takrif, dansinonimnyadiletakkanselepastakrif. Sinonimnyadisenaraikanjuga sebagaikatamasukan,dan dirujuksilangkankepadakata masukanyang bertakrifdenganlabel Lihat.

Sebagaicontoh:

akaun simpanan (savings account) Akaun bank yangmencatatkankedudukankewangan bagi simpananpelangganyang boleh dikeluarkanpadabila-bila masa,samaadadi bankasalataudi bankcawangan.Simpanandalamakaunmi akandiberi pulanganyangdikenalijugasebagaifaedah,bunga,atau nba,padakadardandalamtempohtertentu.Sinonimakauntabungan.

akauntabungan(savingsaccount)Lihat akaunsimpanan.

ii. Bagi katamasukanyang mempunyaidua padananbahasaInggenisatau lebih, dan masing-masingmendukungkonsepyangberbeza,padanandantakrifnyadiasing-asingkandengannombor Arab.

Sebagaicontoh:

statistik 1. (statistic)Sebarangpembolehubahfungsi kepadasampelyang nilainya boleh digunakanuntuk membuatperihalantentangdata.Contohstatistikialahmm sampel,varianssampel,dan penganggarpekali regresi.Statistikyang digunakanuntuk menganggarkansuatuparameterdikenali sebagaipenganggarparameter.Statistik yangdigunakanuntuk ujian dikenali sebagaistatistik ujian.2. (statistics) Bidang ilmu yang berkaitan denganpengumpulan,persembahan,dan penganalisisandataempirik. Statistikdigunakandenganduacara,iaitu secaradeskriptif atau secarapentakbiran.Statistik deskriptifsecarakhususmeringkaskandanmenghuraikansuatuset

xiv

PANDUAN PENGGUNAAN KAMUS

data.Statistikpentakbiranpulasecarakhususmenganalisisset data pensampelandan membuattelahantentangpopulasidenganmenggunakankaedah-kaedahtertentu.Penggunaankaedahstatistik pentakbiranmembantudalammembuatkeputusansecanaobjektif dalamkeadaanketaktentuan.

iii. BagikatamasukanyangmempunyaiduapadananbahasaInggerisataulebih,dankesemuanyamendukungkonsepyangsama,taknif sepunyadibenikan selepaspadanan.

Sebagaicontoh:

ekonomi kecil (atomistic economy,small economy)1. Ekonomiyangmengandungiramaipengeluarkecilyangbersaingdalamindustni pengeluaryang terlalukecil dan tidak dapatmempengaruhihargapasaran.Pengeluarterpaksamenerimahargapasarandanmenyelaraskankeluaranmengikutharga tersebut.Ekonomisepertimi menghampirimodelpersaingansempurna.2. Dalam perdaganganantarabangsa,istilah mi bermaksudsebuahnegarayang tidakdapatmempengaruhihargabarangeksportdan import.

iv. Bagi dua kata masukanatau lebih yang mempunyaikonsepyang berkaitantetapi bukan sinonim, yang satudirujuksilangkankepadayanglainnyadenganlabelLihatjuga.

Sebagaicontoh:

oligopoli firma berpengaruh(dominant-firmoligopoly)Oligopoli yangwujud apabilabeberapafirma besardalam sesuatuindustni menentukanharga mengikutharga yang ditetapkanoleh firma pemimpin harga.Lihat juga kepimpinanharga.

kepimpinan harga (price leadership) Kaedahmenentukanhargapasaransesuatubarangmengikutfirma yang bertindak sebagaipemimpin dalamsesuatuindustri, biasanyadalam industni oligopoli.Harga tersebutkemudiannyaakandigunakanolehfirma lain. Biasanyafirma yangmenjadipemimpinhargaialah firma yangmempunyaikospengeluaran

xv

KAMU5 EKONOMI

yang tenendah,firma yang kukuh, atau firma yang

menguasaisebahagianbesanpasaran.

IV SimboldanSingkatan

Simboldansingkatanyangdigunakanialahyanglazim digunakan

dalambidang ekonomi.

V TandaKurung

Tandakurung bulat ( ), digunakanuntuk:i. PadananbahasaInggenisataubahasaasing.

ii. Keteranganlanjut dalamayat.iii. Formulamatematik.

VI JenisHuruf

i. Huruf tebal digunakanuntuk mencetakkatamasukan.ii. Huruf romandigunakanuntuk mencetaktakrif dan huraian.

iii. Huruf condongdigunakanuntuk mencetak:a. PadananbahasaInggerisatau bahasaasing.b. Label Lihat, Lihat juga, Singkatan,danSinonim.

xvi

A

agihan pendapatan (income distribution) Pembahagianpendapatanne-gara kepadaindividu atau kumpulan dalam sesebuahnegara. Jumlahpendapatanseseorangatausesuatukumpulanbergantungpadabeberapafaktor seperti taraf pendidikan, kemahiran,taraf sosial, jantina, umur,danhartayang dimiliki.

agihan pendapatan fungsian ~functional distribution of income) Agihanpendapatanataupulanganantarafaktor-faktorpengeluaransepertiburuhdan modal, tanpa mengambil kira siapa yang memiliki faktor-faktortersebut.

agregat(aggregate) Jumlah pemboleh ubahmikroekonomi kepadaunityanglebih besariaitu makroekonomi.Misalnya,pendapatannegaradantingkat hargaumum. Agregat memberimakiumat tentangkedudukansemasadanperkembanganekonomi secaraumum, sepertipertambahandalamkeluarannegarayang menggambarkanpeningkatanekonomisecarakeseluruhannya. Bidang ekonomi yang berkaitandenganpengkajianagregatialah makroekonomi.

akaun (account) 1. Rekod yang mencatatkankegiatandan urus niagaekonomi untuk suatu tempoh tertentu. Misalnya, akaun pendapatannegaradanakaunimbanganpembayaran. 2. Rekod yang mencatatkankedudukankewanganindividu, firma, dankerajaanpadasuatumasaataudalamsuatutempoh tertentu. Misalnya, akaun simpananindividu danakaununtung rugi firma.

akaun belum terima (accountreceivable)Jumlahwangyangbelumditerimaoleh penjualdaripadapenjualanyang dibuat secarahutang.

akaun modal (capital account) Akaunyangmencatatkanpergerakanmodalantarabangsa.Akaun modal terdiri daripadamodal jangkapendekdanmodal jangka panjangyang dimiliki oleh pihak swastadan kerajaan.Misalnya, pinjamanjangkapendekdan pinjamanjangka panjangyangdibuatatauyangditerimaolehpihakswastadalamnegeridaripadapihakswastaluar negeri.

1

akaun pendapatannegara

akaun pendapatan negara (national incomeaccount) Penyatatingkatpendapatandankeluaransesebuahnegarasecarakeseluruhandalamsatujangkamasatertentu.Ukuran pendapatanyang paling kerap digunakanialah keluarannegarakasar(KNK) atau keluarandalam negarakasar(KDNK). AkaunpendapatannegaramencatatkananggaranKNK, KDNK,dan butiran lain yang menentukanKNK dan yang berkaitan dengankedua-duaukuranitu. Misalnya,akaunpendapatannegaraMalaysiabagitahun 1985 adalahsepertiyang berikut:

KeluaranNegaraKasar(hargasemasa)1985

Perbelanjaanpengguna RM4O 360Perbelanjaanpelaburan RM1O 866Perbelanjaankerajaan

penggunaan RM11 741pelaburan RM12 046perubahanstok — RM 1 777

Eksportbarangandanperkhidmatanbukanfaktor RM42 591

Import barangandanperkhidmatanbukanfaktor — RM39 595

KDNK - RM77 547

Bayaranfaktor bersihke luar negeri RM 5 739

RM71 808

Sumber:LaporanEkonomi 1986/1987,KementerianKewanganMalaysia

akaunpenerimasahaja(accountpayeeonly) Arahantentangcek tertentuyang sifatnyahanyabolehdimasukkanke dalamakaunpenerima,tidakbolehdipindahkan,atau dibuatpembayaranataspenamalain, dantidakbolehditunaikanserta-merta.Sinonimcek berpalang.

akaunsemasa(currentaccount) Akaun simpananpelanggandalambankperdaganganyang tidak memperolehpulanganfaedah,malahdikenakancaj sekiranya tidak menyimpan suatujumlah purata minimum yangditentukan. Penyimpanakaun semasaboleh mengeluarkanwangsimpanannyadenganmengemukakancekyangdikeluarkanatasnamanya.

akaun simpanan (savings account) Akaun bank yang mencatatkankedudukankewanganbagi simpananpelangganyang bolehdikeluarkanpada bila-bila masa, samaada di bank asal atau di bank cawangan.Simpanandalam akaunmi akan diberi pulanganyang dikenali jugasebagaifaedah,bunga,ataunba, padakadardandalamtempohtertentu.Sinonimakaun tabungan.

akaun tabungan (savingsaccount) Lihat akaunsimpanan.akaun wilayah (regional account) Akaun pendapatandankeluaranbagi

2

aliran fizikal

suatuwilayah dalamsesebuahnegarauntuk satu jangkamasatertentu.Akaunmi memberimaklumatterperincitentangkegiatanekonomiwilayahtersebut. Maklumat mi tidak terdapatdalamakaun pendapatannegara.Akaun wilayah menyediakanrangka kerja yang lebih fleksibel kepadapenggubaldasaruntuk membuatanalisisekonomi wilayah.

aktiviti tak terlapor (unreportedactivity) Kegiatanmengeluarkanbarangdan perkhidmatanyang tidak dimasukkandalampengiraanpendapatannegaradan merupakanpunca utamayang boleh merendahkanangkapendapatannegara.Aktiviti tak terlaportermasukkegiatanharamsepertiperjudian,pelacuran,atau penyeludupan,sertakegiatansah dan segiundang-undangyang bertujuanuntuk mengelakcukai sepertipekerjaansendiri dalamprojek tertentu.

alat dasar (policy instrument) Unsur ataupemboleh ubah yang bolehdikawal oleh penggubaldasar untuk mempengaruhipemboleh ubahsasaran. Misalnya, kadar cukai, penawaranwang, kadar bunga, danperbelanjaankerajaan. Sinonim pembolehubahdasar.

alat hutang (debt instrument) Sebarangdokumen yang menandakanpemegangnyamempunyaituntutan hutangterhadappengeluardokumentersebut.Alat hutangdikenalijugasebagaisekuriti, walaupunkadangkalasekuriti merujuk alat hutang yang mempunyai tempoh matang yangpanjang. Misalnya,bil, bon, sekuriti kerajaan,dan sekuriti syarikat.

alat kewangan (financial instrument)Sebarangdokumenyang menandakanpemegangnyamempunyai tuntutan kewanganterhadap pihak yangmengeluarkandokumentersebut. Misalnya,bil, bon, sijil deposit, dansahamatauekuiti syarikat.

alat kredit (credit instrument) Sebarangdokumen yang melibatkanpemindahanwang daripadaseorangindividu kepadaseorangindividulain. Misalnya,cek, notajanji, draf, suratkredit, wangpos,dankirimanwang.

aliran fizikal (physicalflow) Pergerakanbarangdanperkhidmatandalam

3

aliran pusingan

pasaranbarangdanpergerakanfaktor pengeluarandalampasaranfaktor.Aliran fizikal wujud apabilaisi rumah ingin menggunakanbarang danperkhidmatanyangdikeluarkanoleh firma, danapabilafirma memerlukanfaktor pengeluaranyang dimiliki oleh isi rumah untuk kegiatanpengeluaran.

aliran pusingan(circular flow) Pergerakanyang berterusanbagi barangdan perkhidmatan,perbelanjaanpengguna, faktor pengeluaran,danpendapatanfaktor antaraunit-unit ekonomi seperti isi rumah denganfirma. Dalam pasaranbarang,aliran pusinganmelibatkanpergerakanberterusanbagi barang dan perkhidmatan yang ditukarkan denganperbelanjaanpenggunayang dinyatakan dalam nilai wang. Dalampasaranfaktor, aliran pusinganmelibatkanpergerakanberterusanbagifaktor pengeluaranyang ditukarkandenganpendapatanfaktor sepertisewa,upah, bunga,dan untung, yang dinyatakandalam nilai wang.

aliran tunai (cashflow) Jumlahtunai yang diperoleholeh syarikatdalamjangka masatertentu yang boleh digunakanuntuk pelaburansemula.Aliran tunai dikira daripadaakaun pembayarandan akaunpenerimaansyarikat, dan nilai akaun mi menggambarkanketeguhankedudukankewangansyarikattersebut.Aliran tunai bersihdidapatidenganmenolakcukai danperuntukansusutnilai daripadajumlah aliran tunai.

aliran tunai bersih (net cashflow) Lihat aliran tunai.aliran tunai terdiskaun (discountedcashflow) Lihat nilai kini bersih.aliran wang (moneyflow) Pergerakanperbelanjaanpenggunadalampasaran

barang,danpergerakanpendapatanfaktor dalampasaranfaktor. Aliranwang wujud apabilaisi rumahmembayarkepadafirma ketika membelibarangdan perkhidmatanyang dimiliki oleh firma, dan apabilafirmamembayarkepada isi rumah ketika membeli perkhidmatan faktorpengeluaranyang dimiliki oleh isi rumah.

4

analisis input-output

Pendapatan Faktor

si Rumah j Firma

~l.~~Perbe1aniaan_Pengguna__/

alternatif (alternative) Pilihan tenhadapbenbagai-bagaikegunaansumberyang terhad. Altennatif melibatkankos melepasataukos altennatif. mibenlakukeranasumberataufaktor pengeluanantenhad. Lihat juga kosmelepas,peruntukansumber.

anak syarikat (subsidiarycompany) Syanikatyangdikawalsecanalangsungatau tidak langsungoleh syanikat lain yang dikenali sebagaisyanikatinduk. Mengikut SeksyenS Akta Syanikat1965, sebuahsyanikatmenjadianaksyanikatapabilakeahlianlembagapenganahanaksyanikatitu dikuasaioleh syanikat induk, atau lebih danipadasetengahhak mengundi padaanak syanikat dikuasai oleh syanikat induk, atau syanikat tensebutmerupakananak syanikatkepadaanak syanikatlain bagi syanikat indukitu.

analisis dinamik (dynamicanalysis) Kajian tentangpenubahanekonomidanprosespenyelarasannyayangberlakusecanabenterusan,danbukannyatentangpenentuantitik keseimbangan.Denganmemasukkanunsurmasadalamanalisis, sebahagiandaripadanilai pembolehubahekonomi padamasatententubergantungpadanilai pembolehubahtensebutpadamasalepas. Prosesekonomi benlaku melalui satu laluan masa yang terdinidanipadatempoh-tempohyang benturutan,dan mi digambankandenganlat masa.Sam modelekonomidikatakandinamikjika sekurang-kunangnyasatu danipadapemboleh ubah dalammodel tensebutmempunyainilaitententupadapelbagaititik masa,atausekunang-kurangnyasatudanipadapersamaanmodel tersebutbenfungsi tenhadapmasa. Sinonim ekonomidinamik.

analisis input-output (input-output analysis) Kaedah sistematik yangmenunjukkanpengenakanpenjualandan pembelian input-outputantanaindividu atausektonsesebuahnegana.Biasanyaanalisismi menggunakanjadualinput-outputyangmenggambankanjumlah outputsesebuahindustniyangdigunakanolehindustni lain sebagaiinput, danoutputyangmemasukiteruspasanansebagaibarangakhir.

5

analisis_keseimbangansepara

analisiskeseimbangansepara(partial equilibrium analysis) Analisis tentangsuatupasanansecanatenasing,tanpamengambilkina kesanbalastenhadappasananlain. Misalnya,analisiskeseimbangansepanabagi pasanansuatubanangmenyelidiksyanat-syanatpasanantensebutdenganandaianbahawahangabananglain dibeni ataudianggaptetap. Dalamanalisis tensebut,kesanpenubahanhangabanangitu tenhadaphangapasananbanang-bananglain yang benkaitandiabaikan, tenmasukjuga hangafaktonpengeluanan.

analisiskeseimbanganumum (generalequilibrium analysis) Analisis yangmelihat sebuahekonomi secanakeselunuhandan menyiasatbagaimanahangadankuantiti keseimbanganbagi banang-banangdanpenkhidmatanditentukansecanasenentakdalamekonomi. Sekinanyasebuahekonomidibahagikankepadabebenapapasanan,makaanalisiskeseimbanganumumakanmengambilkina hubungkait antanapasananitu dalammenentukankeseimbangankesemuapasanantensebutsecanasenentak.

analisiskos-faedah(cost-benefitanalysis) Kaedahyang digunakanuntukmenilai kebenuntungansesuatupnojek. Analisis mi melibatkanpenilaiantenhadapfaedahsesuatupnojek benbandingdengankos pelaksanaannya.Analisis kos-faedahmelibatkanlima langkah, iaitu:i) mengenalpastisemuakesanpnojeksepentipenubahantingkat output,

hanga,pendapatan,danpensekitanan;ii) membuatangganankuantitatif tenhadapkesantensebut;iii) membeninilai wang kepadakesantensebut;iv) menjumlahkankesan-kesantensebutmengikut masamelalui suatu

pendekatanyang mendiskaunkanfaedahdankos masadepan;danv) menentukankepekaanbasil kajiantenhadappenubahannilai pemboleh

ubahdanparameten.analisismarginal (marginal analysis) Lihat analisissut.analisispendapatan (incomeanalysis) Lihat teoni penentuanpendapatan

negara.analisisportfolio (portfolio analysis) Analisisyang menentukankombinasi

asetkewanganyang cekapdan membenikanjangkaanpulanganyangmaksimum kepadapelabun, di sampin~memenuhikepenluankecainanpelabun tensebut. Andaian utama analisis mi ialah pelabur akanmengutamakanpontfolio yang dijangka membenikadan pulanganyangmaksimumapabilabenhadapandengansatutingkat nisiko tententu.

analisis regresi (regressionanalysis) Kaedah statistik yang bentujuanmengkuantitikanhubunganantanaduapembolehubah ataulebih, dankemudian menggunakanmaklumat hubunganitu untuk menamaldanmenganalisiskajian, atauuntuk melihat samaadahasil kajian itu dapatmenerangkankeadaansebenan. Analisis regresi sangatpenting dalamkajian ekonomikeranakaedahmi membolehkanteoni ekonomidiuji.

analisisspektrum(spectralanalysis) Teknik ekonometniktentangpemisahandanpenganggananamplituddantempohkomponenkitarandalamagregatsin masa. Analisis mi juga digunakanuntuk memisahkankesanfakton

6

apungan bersama

nawakdanipadakomponensistematikdalam sin masa.analisis sut (marginal analysis) Kaedahmenganalisiskesanpenubahan

kecil pembolehubabekonomi. Misalnya,analisissut dalamteoni firmamembincangkankesan tambahansatu unit output tenhadaptambahandalamjumlab kos danjumlab basil.Mengikut analisissut,keseimbanganfirmadicapaiapabilatambahandalamjumlahkos samadengantambahandalamjumlah basil yang diakibatkanoleh pentambahansatuunit output.Tambahandalam jumlab kos disebut kos sut, dan tambahandalamjumlab basil disebutbasil sut. Analisis sut juga digunakandalamteonifirma, teoni agihansumben,teoni penentuankeseimbanganpasanandanteoni keseimbanganumum ekonomi. Sinonimanalisismarginal.

analisis wilayah (regional analysis) Kajian penbandingantentangpentumbuhandanpembangunanwilayahdalamsesuatukawasangeografi.Analisis mi menekankanpenananmasadepansesuatuwilayah tenhadappembangunanekonomi negana. Analisis wilayah memenlukanfaktorsepentidataaliran keluaran,pendapatanpenseonangan,bilanganpenduduk,gunatenaga,danpengeluaranindustni.

andaian(assumption) Pennyataanyang dianggapbenardandijadikanasaspembinaanteoni. Misalnya,pembinaanteoni pasananberasaskanandaianbahawa penggunadan pengeluarberkelakuanrasional. Penggunadiandaikanmemaksimumkanutiliti, manakala pengeluardiandaikanmemaksimumkankeuntungan.Keseluruhanteoni ekonomimenggunakanandaianceterisparibus, iaitu hal-hal lain tidak berubab.

antipakatan (antitrust) Dasaratau perundanganyang digubal untukmenghalangamalan monopoli atau kewujudan kuasa monopoli, dansebaliknya menggalakkanpersaingandalam perniagaan.Antipakatanbertujuanmelindungipenggunasupayahargayangwujud menggambankanhargapasaranyang berpatutan.

anugerahfaktor (factorendowment)Sumberyangterdapatdalamsesebuahnegarayang bolebdigunakansebagaifaktor dalampengeluaranbarang-baranguntuk dieksport. Teoni perdaganganantarabangsamenyatakanbahawawujud kecenderunganbagi sesebuabneganauntuk mengkhususdalampengeluaranbarangeksport yang menggunakansecanaintensiffaktor yang dianugerabdenganbanyak.

anuiti (annuity) Sejumlabwangyangditenimaataudibayarkepadaseseorangoleh badantertentu, sepenti syanikat insurans, setiaptahun bagi satujangka masayang ditetapkan.Bayaranmi dibuat sekali ataubeberapakali setahun. Anuiti menupakanpulanganpadapremiuminsunansyangdibayardahulu.Misalnya,anuiti hayatdananuiti tertunda.

anuiti hayat (life annuity) Anuiti yang dibayarkepadapewanissepanjangmasahidupnya. Pembayarantersebutakanterhenti apabilapewanis itumeninggaldunia.

apunganbersama(Jointfloat) Sistemyang digunakanoleh sekumpulannegarauntuk menetapkankadanpertukaranmatawang sesamamereka.

7

apungan kotor

Bagaimanapunkadar pertukaran mi dibenarkanberbezadalam julattertentu. Kadarpertukaranmatawang negarakumpulan dengannegaraluar dibenark~fleksibel, dan ditentukandi pasaranpertukaranasing.Sistem mi diamalkanoleh negara-negaraEropabsebaiksahaja sistemBretton Woodsdimansuhkandalamtahun 1973.

apungan kotor (dirty float) Pentadbirankadar pertukaranyang padadasarnyamembenarkankadar pertukaranmata wang sesebuahnegaraterapungataufleksibel, tetapipadamasa-masatertentukerajaancampurtangan untuk mengubabkadar pertukaranuntuk mencapaimatlamattertentu. Sebuabnegaradikatakanmengamalkanapungankotorapabilakerajaannegaraitu dan semasake semasacampurtangandalampasaranpertukaranbukansekadaruntuk mengatasimasalabturun naik kadarpertukarandalamjangkapendek,tetapiuntuktujuan lain, misalnyauntukmemastikanmatawangnegaratersebutterkurangnilai bagimenggalakkaneksport. Lihat juga apunganterurus.

apunganterurus(managedfloat) Sistem yang digunakanoleb sesebuahnegarayang membiarkankadar pertukaranmata wangnyaditentukanolebpasaranwang asing,kecualidalamkeadaantententuapabilaautonitikewangannegaraitu campur tanganuntuk mengurangkanturun naikkadarpertukaranyang bersifatjangkapendek.Autoniti kewangantidakakancampur tangansekiranyaperubahankadarpertukaranmata wangselanidenganarab aliran jangkapanjang.

arah aliran (trend) Arab pergerakanjangka panjangsesuatupembolehubab dalamdata sin masa. Arab aliran mi biasanyadikira denganmenggunakankaedabregresi atau puratabergerak.

arah aliran sekular(secular trend) Kecenderunganpergerakanjangkapanjangaktiviti ekonomiyang mengikut suatuarabalirantertentu.Arabaliran mungkin negatif. yang menggambarkanpenurunan,ataupositif,yang menggambarkanpeningkatan.Perubahankecenderunganmungkinberpuncadanipadaperubabancitanasayang mengubabcorakpermintaanatauperubahanteknologi yangmengubahkaedahpengeluaran.Misalnya,kemerosotanyangberpanjangandalampenggunaanbecayangdisebabkanoleh prosespemodenan. Perubahanpermintaanyang berlakumengikutmusim tidak dinamakanperubahanarab aliran sekular.

arbitraj (arbitrage) Kegiatan membeli pertukaranasing, sekuniti, ataukomoditi di satupasarandanmenjualnyadi pasaranlain secaraserentak,denganhargayang lebib tinggi. Kegiatan mi berlaku keranaterdapatperbezaanharga antaradua pasaran.Kemudahanmemindahkanmatawangmelalui telegrafantarapusatperdagangandi Kuala Lumpurdenganpusatperdagangandi New York ataudi London, membolehkanarbitrajterhadapmatawang dilakukan.

arbitraj bunga dilindungi (covered interest arbitrage) Kegiatanmemindahkandanakewanganjangka pendekke sebuabnegarayangmempunyaikadarbungayang lebih tinggi yang disertaidengantindakan

8

asettak ketara

menutupkemungkinankerugianakibatrisiko turun naik kadarpertukaran.Tindakan mengelakkemungkinankerugian boleb dilakukan denganmembelimatawang asingdi pasaransemerta,danpadamasayang samamenjualmatawang itu di pasaranke depan.

arbitraj bungatak dilindungi (uncoveredinterest arbitrage) Kegiatanmemindahkandana kewanganjangka pendekke sebuabnegarayangmempunyaikadarbungayang lebih tinggi tanpadisertaidengantindakanuntuk mengurangkankemungkinankerugian akibat nisiko turun naikkadarpertukaran.

asaseukai (tax base) Asas untuk mengira cukai. Misalnya, jumlahpendapatandijadikan asascukai pendapatan,nilai hartayang dimilikidijadikan asascukai harta,dannilai baranganyang dijual dijadikan asascukai jualan.

aset(asset) Harta ketaraatau tidak ketarayang mempunyai nilai wang.Aset berguna kenana perkhidmatanatau keuntunganboleb diperolebdanipadanyapadamasahadapan.

asetberperolehan (earning asset) Aset, samaadaasetkewangansepertibon, atau asetfizikal sepertibarangmodal, yang dapatmenghasilkanpendapatankepada pemiliknya. Aset seperti wang tunai tidak dapatmenghasilkanpendapatankepadapemiliknya.

asetcair (liquid asset) Wangdan asetlain yang bolehditukarkankepadatunaidengansegeradantidak melibatkankosyangtinggi. Wangtermasukdepositakaunsemasadanwangtunai, sementaraasetlain termasukwangpanggilandanbil terdiskaun.

asetjangka panjang (long-termasset) Aset kewanganyang mëmpunyaimasamatangyang panjang,biasanyasatu tahunatau lebib, atauyangtidak mempunyaimasa matangyang pasti. Misalnya, simpanantetapyang melebihi satu tahun, bon yang hanyaboleb ditebus selepassatutahun.

asetketara(tangibleasset)Aset yang mempunyaikewujudanfizikal yangbolehdisentuhatau dilihat, yang bukanhanyadalambentuk hak untukmenenimabayarantunai atau faedahlain. Misalnya,tanab,bangunan,kereta,danmesin.

asetkewangan(monetaryasset) Aset yang merupakantuntutan untuksejumlah tetap wang tunai pada suatu masatertentu. Misalnya, matawang,deposit akaun semasa,depositakaun bermasa,bon, dansekuniti.

asetmodal(capitalasset)Asetketaradantak ketarayang digunakanuntukmenjalankanaktiviti organisasi bagi tempoh yang melebihi tempohterpanjangantarasatutempoh perakaunanatau satu kitaran kendalian.Misalnya,tanab,bangunan,danjenamaperniagaan.

asetsemasa(current asset) Wang tunai dan asetyang mudahditukarkankepadatunai. Misalnya, wang tunai dalamtangan,akaunbelum tenima,inventoni, dansekuniti boleh pasar.

asettak ketara(intangible asset) Aset yang tidak mempunyaikewujudan

9

asettetap

fizikal. Aset mi membeni hak kepada pemiliknya untuk menenimabayarantunai ataufaedahlain, sepertihakuntukmenjalankanperniagaan.Misalnya,paten,hak cipta, muhibbab,danjenama.

asettetap(fixed asset)Asetyang sukarditukarkankepadatunai. Aset tetapterdini danipadaasettetap ketarasepertibangunan,tanah,mesin, danpelaburanjangkapanjang; danasettetap tak ketarasepertipaten,hakcipta,dantandaperdagangan.

asurans(assurance) Perlindunganbagi sebarangkemungkinankerugianakibatpenistiwayangpastiberlakusepertikematian.Asuransjugadikenalisebagaiinsuransnyawa.

audit (audit) Pemeniksaanpenyatakewanganorganisasisepertifirma ataupertubuhansosial oleh juruaudit untuk menentukansamaada penyatatelah diuruskandengancarayang betul.

autarki (autarchy) Keadaanmampudin dan segiekonomi,tanpabergantungpada negaralain. Dalam konteks perdaganganantarabangsa,autarkibermaksudtidak berdagangdengannegaralain.

automasi (automation) Penggunaanalat mekanik dan elektronik yangmaju,sepertikomputer,mesinkira, mesinpendua,danrobot,yang bolebmembantumempercepatproses sesuatupengeluaran.Automasimeningkatkandayapengeluarandanmungkinmengurangkanpenggunaantenagamanusia. Automasimerupakankesandanipadakemajuanteknologi.

autoriti kewangan(monetaryauthority) Agensi yang fungsi utamanyaialah menggubaldan melaksanakandasar kewanganmelalui kawalanterhadappenawaranwang atau kadarbunga. Antara fungsi lain autonititersebut ialah mencetak wang, menjadi penasihatkewangankepadakerajaan,danmenguruskanhutang negara. Lihatjuga dasarkewangan.

ayunanke bawah (downwardswing) Keadaankitaranperdaganganapabilaaktiviti perniagaandan perdaganganlembap, hargasedangmengalamikejatuhan, dan kadar pengangguransedangmeningkat. Misalnya, diMalaysia ayunanke bawabberlaku padaakhir tahun 1970-an hinggapertengahantahun1980-an. Sinonimfasake bawah. Lihat juga kitaranperdagangan.

10

B

bahan mentah (raw material) Bahan ash untuk prosespengeluaranataubahanperkilanganseparuhprosesyangdiperlukanuntukprosesperkilanganselanjutnya. Bahanmentahbolebdikelaskankepadatiga kategoni,iaitubahanyangbolebdigunakansecaraterus,sepertibuahkelapasawit untukpengeluaranminyak kelapasawit, bahanmentabyang perlu diubahsuaisecaratak langsungsepertikayubalakyangperludipotonguntukpengeluaranperabot, dan bahan mentab yang perlu diubah bentuk melalui prosesperkilanganyang komplekssepertibahanpetroleumuntukmenghasilkankeluaranpetrokimia.

banci (census)Prosespengumpulandatayangmehibatkansemuaunsurdalampopulasiyang ditentukandalamkajian. Misalnya, banci pendudukyangbertujuanuntukmendapatkanmaklumattentangjumlab bilanganmengikutjantina,umur, kaum, dandaerah.

bandar satelit (satellite town) Bandarkecil yang diwujudkanberhampirandenganbandar lain yang lebih besar, yang menyebabkanpertumbuhanbandar tersebutbergantungpada pertumbuhanbandaryang lebib besartersebut.

bank (bank) Institusikewanganyangmenjalankanurnsniagasepertimenenimasimpanan,membeni pinjaman, menjalankanpemiagaanbil pertukaran,membuatpelaburanekuiti, dan menjalankandasar kewangankerajaan.Bank dikelaskan mengikut fungsi utamanyaseperti bank pusat, bankperdagangan,bank saudagar,dan banksimpanan.

bankdiskaun(bankofdiscount) Bankyangmenjalankanaktiviti pendiskaunanbil pertukarandannota janji.

bank konsortium (consortiumbank) Sekumpulanbankyangbiasanyabertarafantarabangsa,yang ditubuhkan untuk membeni pinjaman jangka masasederhanadalamjumlah yangbesarbagikeperluanpehangganantarabangsa.

bank penerimaan (acceptancebank) Lihat gedungpenerimaan.bank perdagangan (commercialbank) Institusi pengantarakewanganyang

11

bank_pertanian

ciri utamanyamenawarkanakaunsemasa,di sampingmenjalankanfungsi-fungsi umum bank.

bank pertanian(agricultural hank) Bank yang fungsi utamanyamembenipinjaman kepada petani, nelayan, dan penternakuntuk menjalankanperusahaanpertanian.Bank mi beroperasisepertibank pinjaman, tetapipinjaman dibeni dengankadar bungayang lebih rendabdanipadakadarbungapasarandandengansyaratyang longgar.

bank saudagar(merchanthank) Bankyang fungsi utamanyamengendahikanpembiayaanurns niagaantara saudagaratau syanikat, terutamanyaurusniagaantarabangsa.Kegiatanutamanyaadalahmenenimadanmenjehaskanbil-bil pertukaran. Bank saudagartidak menenimadeposit akaunsemasadanipadaorangramai.

bank simpanan (savingshank) Bankyangfungsiutamanyamenenimadepositdanipadaorangramai dan menguruskansimpananyang kecil jumlahnya.Misalnya,Bank SimpananNasional.

bank tanah (landbank) Pusatpengumpulanmaklumat tentangtanahsepertikeluasan,penggunaan,dart hak milik tanab. Makhumatmi penting untuktujuanperancangandanpenggunaantanabpadamasaakandatang.

bantuanasing (foreign aid) Bantuandahambentukmodal kewanganatauteknikaldanipadasebuabnegarakepadanegaralain. Bantuanasingbiasanyadibeni oleb negaramaju kepadanegaramembangundengantujuan untukmeningkatkanpertumbuhanekonomi dan taraf hidup negaratersebut.Bantuanasingsecaraumumnyaterbahagikepadaduabentuk,iaitu bantuanduahala yang dibenikan secarahangsungoheb sesebuabnegarakepadasesebuabnegaralain, dan bantuanberbilanghalayang dibenikankepadainstitusi kewanganantarabangsasepertiBank Dunia, Bank PembangunanAsia, Tabung Kewangan Antarabangsa,dan Bank PembangunanIslam.Institusi kewanganantarabangsayang menenimabantuan mi akanmengagihkannyakepadanegara-negarapenenima.

bantuan pengangguran (unemploymentbenefit) Bantuankewanganyangdibeni kepadapenganggursamaadayang behumpemabbekerjaatauyangdiberhentikan.Bantuanpengangguranmi merupakansatubentukbayaranpindahan. Tujuannyaadalabuntukmemastikanpendapatanpenganggurantidakberadadi bawahparascukuphidup. Sinonimpampasanpengangguran.

barang (goods) Benda yang ada permintaandan dapat membeni faedahkepadapengguna.Bagaimanapun,adajugaahhiekonomiyangberanggapanbahawaistilah barangmencakupibendadan perkhidmatan.

barangakhir (final goods) Barangyang dikeluarkanuntuk penggunaanunitekonomidengantujuanmendapatutihiti ataukepuasan,bukanuntuktujuanmengeluarkanbarang-baranglain. Misalnya, roti dan kereta, yangpenggunaannyabertujuan untuk mendapatkankepuasan.Lihat barangperantaraan.

barang atasan (superiorgoods)Lihat barangnormal.

12

barangpengganti

barang awam (public goods) Barangatauperkhidmatanyang sifatnyabolehdigunakansecarabersama.Penggunaanseorangindividu terhadapbarangitu tidak menjejaskanpenggunaanindividu lain. Sekiranyabarangawamdikeluarkanuntuk seorangindividu, kos untukmengehuarkanbarangyangsamauntuk individu lain adalahsifar. Misalnya,padangpermainanawam,hutanhipur, jahanraya,perkhidmatanradio dantehevisyen, perkhidmatanpolis danketenteraan,dan perkhidmatankesihatanmasyarakat.

barang bawahan (inferior goods) Barang yang mempunyai keanjahanpendapatanyang negatif, iaitu kuantiti yang diminta berkurangapabilapendapatanpenggunabertambah,ceteris parihus.

barangbukandagangan(nontradedgoods) Barangdanperkhidmatanyangdikehuarkanoleh sesebuahnegarauntuk pasarandalamnegenidanbukanuntuk pasaranantarabangsa.Kos pengangkutanyangtinggi dansekatanperdaganganmungkin merupakanantara faktor yang menyebabkanbarangantidak dapat diperdagangkanke luar negeni. Sinonim baranganbukandagangan,komoditi bukandagangan.

barangekonomi (economicgoods) Barangyangadapermintaan,mempunyaiharga,berciri penawaranyangterhad,danmehibatkanprosespengeluaran.Misahnya, kereta dan pakaianyang diproses untuk kegunaan awam.Barang-barangsepertiudaradan sinaranmatahani tidak dikira barangekonomi.

barang Giffen (Giffen goods) Barang yang permintaannyaberkuranganapabilahargaturun. mi keranaapabilahargaturun, pendapatanbenarpenggunaakanmeningkatdan sebahiknya. mi menyebabkanpenggunaitu membehi baranglain dan mengurangkanpembehianbarangGiffen.Misalnya, berashaneur.

barang ketara (tangiblegoods) Barangyangadabentukfizikah, yangdapatdihihat dandirasa.Misalnya,getab,kehapasawit, dantimab. Barangketaraterbahagikepadabarangtahan hama, sepertipeti sejuk dan kereta, danbarangtak tahanlama,sepertimakanan.

barang merit (meritgoods) Barangdanperkhidmatanyangdikeluarkanolehkerajaandandipemntukkansecarapercuma,ataudenganbayaranminimum,kepadasetiap rakyat negara itu. Misalnya, perkhidmatan pelajaran,keselamatanawam,danperubatan.

barang mewah (luxury goods)Barangyangmempunyaikeanjalanyang lebibdaripadasatu.

barang modal (capitalgoods) Lihat modal.barang normal (normal goods) Barang yang mempunyai keanjahan

pendapatanyang positif, iaitu kuantiti diminta bertambabapabilapendapatanpenggunabertambah,ceterisparibus.Barangnormalkadang-kadangdikenahijuga sebagaibarangatasan.

barang pengganti (substitutegoods) Barangyang boleb diganti denganbaranglain berdasarkanfungsi barangitu kepadapengguna.Misahnya,teh dankopi adalahduabarangpenggantiyang bolehsahingtukar dan

13

barang penggenap

segi fungsi penggunaannya,iaitu untuk minuman. Permintaanterhadapsesuatubarangakanbertambabjika hargabarangpenggantinyameningkatkeranapenggunayangrasionalakanmengahihkanpenggunaannyadanipadabarang yang mahal harganya kepada barang yang murah harganya.Barangmi mempunyaikeanjalansilang yang positif.

barang penggenap (complementarygoods) Barangyang penggunaannyadiperlukanapabilaadabaranglain di gunakan. Misalnya,minyak petrolialahbarangpenggenapkepadakeretakeranakeretahanyadapatdigunakanapabilaterdapatpenggunaanminyak petrol.

barang perantaraan (intermediategoods) Barangyang digunakansebagaiinput untuk mengehuarkanbarangakhir. Misalnya,tepunggandumuntukmembuatroti, dan besi dan keluhi untuk membuatkereta. Lihat jugabarangakhir.

barang percuma (free goods) Barang yang ada permintaan,pemasaranyang tidak terhad, sertatidak mehibatkanprosespengeluaran.Tiadabayaranyangdikenakanuntuk menggunakanbarangpercuma. Misalnya,udaradanair sungai.

barang perlu (necessitygoods) Barang yang mempunyai keanjalanpendapatanyang positif yang kurang danipada satu, iaitu kadarpembehiannyatidak bertambabsebanyakkadarpertambahanpendapatan.Barangperhu ialah barangyang penting untuk keperluankehidupanasassepertimakanan,tempatkediaman,pakaian,dankeperluanperubatan.

barang persendirian (private goods) Barangdanperkhidmatanyang hakmenggunanyadapat ditentukansecara eksklusif. Apabila barangpersendiniandigunakanoleb individu ataufirma, barangtersebuttidaklagi dapat digunakanoheh individu atau firma yang lain. Misalnya,kereta, rumah, tanah,danperkhidmatanburuh.

barang tahan lama (durablegoods) Barangmodalataupunbarangpenggunayang mempunyaijangkahayatyang panjang.Misahnya,mesin,bangunankihang,perabot,kenderaan,danperalatanrumah.

barang tak diniagakan (nonmarketedgoods) Barangyangtidak diniagakandi pasarantetapi ditukar melalui sistem tukar barang,ataudiperolebmehalui kegiatanmembuatsendiri. Misahnya,khidmat sun rumahdankegiatangotong royong.

barang tak tahan lama (nondurablegoods) Barangmodalataupunbarangpenggunayangmempunyaijangkahayatyangpendek.Misalnya,makanan.

barangan (commodity) Barangekonomi,terutamanyayangmerujukbarangpeningkat pertama seperti getah. Konsep mi merupakanasasuntukmengkaji teori ekonomi tentang permintaan, penawaran,dan harga.Sinonimkomoditi.

barangan bukan dagangan (nontradedcommodity) Lihat barangbukandagangan.

barangan utama (primarycommodity)Baranganyangdikeluarkanmelahuikegiatan pertanian ataukegiatan ekstraktif seperti bercucuk tanam,

14

beban cukai

menangkapikan, dan mehombong. Misahnya,barang makanan,basilpertanian,danbasil perlombongan.Sinonimkomoditi utama.

barisanpemasangan(assemblyline) Sistem pemasanganbaranganyangdilakukan secaraberpeningkat-peningkatmengikut pengkhususankerja.Pekerja di setiap peningkat menjalankantugas masing-masingdankemudianmenyalurkanbarangtersebutke peningkat benikutnyasehinggabarangtersebutsampaike peningkatyang terakhir.

barter(barter) Sistem ekonomiyang mengamalkanurus niagapertukaranbarangdenganbarangtanpamenggunakanwang. Sistemmi tehahdiamalkandi zamanmanusiabehumlagi menciptawang.

bayarankebajikan(welfarepayment)Bantuankewanganolebpihakkenajaankepadaorangmiskin, temtamanyamerekayang tidak bolebbekerja,atauyangberpendapatanrendah.Bayaranmi mempunyaikesannegatif,keranaia mungkin mendorongorangsupayatidak bekerjalebih.

bayaran khidmat hutang (debtservicing) Bayaranfaedahdanpokokke ataspinjamanyangdilakukanolebkerajaandan sumberdalamdanluarnegeni.Bayaran mi mempakan salab satu komponenperbelanjaanpengurusankerajaandi Malaysia yang telah membuatpinjaman atau hutang untukmembiayaiprojekpembangunan.

bayaranpendahuluan(downpayment)Bayaranpermulaanyangdibuatsebagaicagarankepadapembehianansuranatausewabeli sesuatubarang.Bayaranpendahuluanbiasanyakurangdaripadasepamhhargabarangyang dibehi.

bayaran pindahan (transferpayment)Bayaranyangdibuatbukanberasaskanperkhidmatanproduktifpenerima,yangtidak mendatangkanpulangandalambentukwangkepadapembayamya.Misahnya,bayarankebajikan,bayaranpencen,dan bantuan asing. Bayaran mi merupakansalah satu caramengagihkansemulapendapatankepadaorangmiskin.

bayaran tangguhserah(backwardation)Bayaranyangdibuatolehpespekulasikepadapembehi keranagagal menyerahkansahamatau komoditi padatanikhyangditetapkan.Di bursakomoditi,bayarantangguhserahmempakanperbezaanantarahargasemertadenganhargake depaniaitu hargabehiankomoditi tersebut. Lihat juga hargasemerta,pasaranke depan.

beban berlebihan (excessburden) Tambahanbebancukaiyang ditanggungoleh unit-unit ekonomi akibat danipadapelaksanaancukai yang tidakoptimum atau tidak cekap. Cukai yangtidak cekapmi ialah cukai yangmengherotkanhargarelatif. Ini bererti cukai tersebutmenimbulkankesanpenggantiandan kesan pendapatan,manakalacukai optimum hanyamenimbulkan kesan pendapatansahaja kerana cukai optimum tidakmengherotkanhargarehatif.

bebancukai (taxburden) Jumlahtanggungancukaiyangterakhiryangperludibayarolehpenanggungsebenar.Bebancukai tidak semestinyaditanggungolehpembayarcukaiyangasal,tetapibolehdipindahkankepadaoranglain.Misalnya, bebancukai pendapatanyang ditanggung sepenuhnyaolehpembayarberbezadengancukai eksaisyang padamulanyadibayaroleh

15

pengeluar,tetapidapatdipindahkansebahagiannyaatausepenuhnyakepadapengguna.

belanjawan (budget) Penyatabasil dan perbelanjaanyang dirancangolehindividu, kumpulan, organisasi,atau kenajaanbagi suatu jangka masatertentuyangbiasanyasatutahun. Misalnya,belanjawantahunankerajaan.

belanjawan detisit (deficit budget) Dasarbelanjawankerajaanyangjumlahperbehanjaannyamehebihijumhah basil bagi satu tahunfiskal. Keadaanmiberhaku apabila kenajaanmengurangkancukai atau meningkatkanperbelanjaan,ataukedua-duanyasekahi. Defisit tersebutbiasanyadibiayaimelalui pinjaman. Sinonim belanjawankurangan.

belanjawan kurangan (deficit budget) Lihat belanjawandefisit.belanjawan lebihan (surplusbudget) Dasarbelanjawankerajaanyangjumlab

hasilnyamelebihijumlab penbehanjaanbagi satutahunfiskal. Belanjawanmi mungkin dicapai denganmengurangkanperbelanjaankerajaanataumenaikkancukai, ataukedua-duanyasekahi.

belanjawanterimbang(balancedbudget) Belanjawankerajaanyangjumlahhasilnyasamadenganjumlah perbelanjaannyabagi sesuatujangkamasa,biasanyabagi satutahunfiskal. Keadaanmi merupakansuatuyang ungguldanmenjadiasaskepadadasarfiskal yangtegubsentadapatmengekalkankepercayaanpemiagaan.

bias penjimatan buruh (labour-savingbias) Prosespembangunanekonomiyangcenderungmenggunakanhebihbanyakmodaldanipadabumb. Prosesmi sehalunyaberpuncadaripadapenggunaanteknik penjimatanburuhyangdiimport dan negaramaju.

bil bank (bankbill) Bih pertukaranyangdikeluarkanoheb sesuatubankyangmengandungianahankepadabank lain untukmembuatpembayarankepadapenenima. Sinonimpenerimaanbank.

bil perbendaharaan (treasurybill) Bon jangkapendekyangdikeluarkanolehkerajaan untuk meminjam danipada bank perdaganganatau orangperseoranganbagi memenuhikeperluankewanganpada masatertentu.Kegiatanbank pusatmenjualdan membehibon mi dalampasaranterbukamempengamhistok wangedaran. Lihat juga operasipasanantenbuka.

bil perdagangan (tradebill) Bil pertukananyangdigunakandalamprosesjuahbehi barangyangmempunyaitempobmatangyangpendek.Bil mi pentingdalamperdaganganantarabangsa.

bil pertukaran (bill of exchange) Dokumenyang bolebdiniagakanyangmengandungiarahankepadapihak ketiga, sepentibank, untukmembayansejumlabwang padasuatutanikh yang ditetapkanatau ataspermintaan.

bocoran (leakage) 1. Ahiran keluar penbelanjaandanipadaahiran pusinganpendapatansesebuabekonomi yang mengurangkantingkat pendapatannegara. Misalnya, import mengunangkanpenbehanjaankehuarandalamnegeri, manakahacukai dan tabunganmengurangkanperbelanjaanpenggunaan.2. Ahiran keluar danakewangandanipadasistembankyangbolebmengurangkanperkembanganstok wang.Misalnya, apabilaorang

16

buruhseparuhmahir

ramailebih gemarmemegangwangtunai daripadamenyimpannyasebagaidepositbank.

hon (bond) Surat tuntutanyang dikeluarkanoleh kerajaanatau perbadananyangmenjanjikanbayaranpokokdanbungapadakadartertentupadasuatutarikhyang ditetapkan.Misalnya,bon pinjamandanbon kerajaan.

bon anuiti (annuitybond) Lihat konsol.honcagamas(cagamasbond) Bon yangdikeluarkanolehPerbadananCagaran

Malaysia(Cagamas)Berhadyangbertujuanmewujudkanpasaranperingkatkedua bagi pinjaman bercagarutama, terutama pinjaman perumahan.CagamasBerhad bertindaksebagaipengantaraantarapemberipinjamanutamadanpelabur,iaitu denganmembelipinjamanperumahanyang belumterjelasdaripadabank atau institusi kewangan,dan padamasayang samamenerbitkanboncagamasuntukdijual kepadaorangramaiuntukmembiayaipembeliantersebut.

hon kekal (perpetualbond) Lihat konsol.hon kerajaan (governmentbond) Lihat sekuriti kerajaan.hon pendanaansemula (refundingbond) Bon baruyang dikeluarkanuntuk

mendapatkandanabagi menebushutanglama.borjuis (bourgeois) Satukelaspertengahanmasyarakatyangterlibat dalam

industri yang mengikut Karl Marx, menjadi penindas kepada kelaspekerja (proletariat). Mereka termasukpedagang,jurubank, pelaburutama, dan usahawandi sektor industri. Golongan mi memainkanperananpenting semasarevolusi industri di EropahBarat.

hunga (interest) Bayaranterhadapkreditataudanayangdipinjam,biasanyadinyatakansebagaiperatusankepadajumlah yang dipinjam.

bursa komoditi (commodityexchange)Institusi yangmelaksanakankontrakpembeliandan penjualankomoditi, dan menentukanperaturansecarasemerta,atau terutamanyasecarake depan. Kontrak pembeliandanpenjualanmi menentukanharga, jumlah, mutu, dan syarat-syaratpenyerahankomoditi tersebut. Lihat juga pasaranke depan,pasaransemerta.

huruh (labour) Tenagamanusiayang digunakandalamprosespengeluaran,tetapitidak termasuktenagapengurusandalambentukfizikal ataumental.Buruhbersifatkuantitatifdan segitenagadanmasa,danbersifatkualitatifdan segi kepintarandankemahiran.

buruh mahir (skilled labour) Buruhyangmempunyaikepakarankhususyangdiperolehdaripadalatihan profesionaldalambidang tertentu. Misalnya,jurutera,juruterbang,danarkitek.

huruh separuh mahir (semi-skilledlabour) Bunuhyangmempunyaikepakarandalambidang tententuyang diperolehdaripadapengalamanbekerja dan!atau latihan separuhprofesional.Buruh separuhmahir berbezadaripadaburuhmahir dan segi kepakaran,iaitu kepakaranyang dimiliki tidaklahbegitukhususdanmemerlukanprosespembelajaranataulatihanyanglebih

17

buruh tak produktif

rumit dan yang lebih lama memakanmasa.Misalnya, mekanikkereta,juruteknik, danjurukimpal.

burub tak produktif (unproductivelabour) Buruh yang tidak terlibat secaralangsungdalam prosespengeluaranbarang-barangketara.Mengikut AdamSmith, buruh takproduktif termasukburuh yangterlibatdalamperkhidmatanseperti tentera, pekerja gereja, peguam,pelukis, kerani dan pentadbir.PengelasanAdam Smith mi tidak berasaskerana perkhidmatanjugamerupakanbarangekonomidalambentukoutput takketara,tetapimengikutpendapatmutakhirburuhyangterlibatdalamperkhidmatandianggapburuhproduktif.

18

C

cadanganbank (bank reserve) Lihat rizab bank.cagaran(collateral) Sekuriti yang diberi oleh peminjamsebagaijaminan

terhadappembayaransemulapinjamanyang diperoleh.Sinonimsekuriticagaran.

cair sendiri (self-liquidating)Pinjamanpelaburanataubil pertukaranyangmempunyai risiko yang rendah, dan yang berkeupayaanuntukmenyelesaikanbayaranpinjamandaripadahasil yang diperolehdaripadapelaburanatau penjualanbil pertukarantersebut.

caj bank(bankcharge) Bayaranyangdikenakanolehbankkepadapelangganatasperkhidmatanyangdiberikan.Misalnya,bayaranterhadappengurusanakaunsemasadanpengurusanpemindahanwang.

capdagang(trademark)Lihat tandaperdagangan.catatanbergu (double entry) Kaedahmencatatsetiapurus niagakepada

duabahagiandalamakaun,iaitu debit dan kredit. Misalnya, catatanmidigunakanuntuk merekodkanurus niagadalam imbanganpembayaran,iaitu apabila sesebuahnegaramengeksportsesuatubarang;bahagiandebit mencatatkanpenerimaanbayarannilai eksport,manakalabahagiankredit mencatatkannilai barangberkenaan.

cek (cheque) Bil pertukaranyangsahyangdikeluarkanoleh bankdanbolehditukarkandenganwang tunai. Biasanya,padacek itu ditulis jumlahnilai wangyang bolehdiambil olehbankdaripadaakaunsemasapemilikcek untuk diberi kepadapenerimacek tersebut.

cek bank (banker’scheque) Lihat draf bank.cek berpalang(crossedcheque) Lihat akaunpenerimasahaja.cek kosong (blank cheque) Cek yang dikeluarkanoleh pemilik kepada

seseorangatausesebuahorganisasitanpamenulisjumlah tertentu wang,dengankepercayaanpenerima tersebut akan menulis jumlah wangmengikuturus niagayang telah dilakukanapabilamengetahuinilai urusniagatersebut.

cek lambung (bouncedcheque) Cek yang tidak laku atau tidak boleh

19

cektaklayan

ditukardenganwang tunai oleh bank keranawang simpananpemilik cektersebutdalamakaun bank tidak mencukupi.Sinonimcek tak layan.

cek tak layan (dishonouredcheque) Lihat cek lambung.cek terbuka (open cheque) Cek yang tidak dipalang, dan bolehditukar

denganwang tunai tanpamembukaakaun dalambank.Lihat juga cekberpalang.

cengkeram(deposit) Sebahagianwangyang pembelibayardahulusebagaitandasetuju membeli barangdan perkhidmatanyang ditawarkanolehpenjual. Bayaransepenuhnyaakan dibuat kemudianapabilapembeliingin mengambilbarangtersebutatau ingin mendapatkanperkhidmatanyang dijanjikan.

ceteris paribus (ceteris parihus) FrasaLatin yang bermaksudhal ataufaktor lain tidak berubah. Ceterisparihus ialah andaianpenting dalamanalisisekonomiyangmenunjukkankesanperubahansatuataubeberapapembolehubahbebas,sementarapembolehubahbebasyang lain adalahtetap. Misalnya,kesanperubahanhargaterhadappermintaansesuatubarangdenganandaianbahawafaktor-faktor lain termasukpendapatan,adalahtetap.

CIF (CIF) Singkatanbagi Cost, Insurance,andFreight yang membawamaksudbahawakos, insurans,dan belanjapengangkutandibayar olehpengimport sebaiksahaja barang tiba di negarapengimport. Dalammerekodkanurus niaga import-eksport,dataeksport selalunyadicatatFOB dan data import dicatat CIF. Catatan import CIF meliputi kosbarangimport danjugaperbelanjaaninsuransdankospengangkutanbagibarangtersebut.

citarasa(taste) Kegemaranpenggunayangmerupakanfaktorpenting yangmempengaruhipenggunadalam membuat keputusanuntuk membelisesuatubarang.Perubahancita rasa bolehmengubahkedudukankelukpermintaan.

cukai (tax) Bayaranwajib dalambentuk wang dan bukanwang sepertibarangdanperkhidmatanyang dikenakanoleh kerajaankepadaindividudan syarikat. Cukai berperananuntuk mengagihkansemulapendapatandankekayaandan memperuntukkansemulasumber.Hasil cukai adalahsumberutamauntuk membiayaiperbelanjaankerajaan.

cukaiad valorem(advaloremtax) Cukaiyang dikenakanterhadapbaranganberdasarkanperatusantetapatau mengikut kadar yang dikira atasnilaibarangan. Jumlah cukai yang dikenakanberubah-ubahmengikut nilaibaranganyang dicukai. Misalnya,cukai hartabendadanduti import.

cukai belian (purchasetax) Cukai ad valorem yang dikenakanterhadaphargaborong barang-barangtertentu yang bukanbarangperlu. Cukaibelian dibayar oleh penggunakepadaperuncit yang akan membayarcukai kepadakerajaan. Cukai belianialah sejeniscukai tak langsung.

cukai berdiskriminasi(discriminatory tax) Cukai terhadapbarangdanperkhidmatansuatuindustri tertentu supayaindustri lain dapatbersaing

20

cukai pendapatannegatif

denganindustri tersebut.Misalnya,cukai yangtinggi dikenakanterhadapkeretaimport untuk membolehkanindustri keretatempatanberkembang.

cukai berkadar (proportional tax) Cukai yang kadarnyatidak berubahwalaupunnilai asal asascukai berubah. Dalam cukai berkadar,kadarcukai sut sentiasasama dengankadar cukai purata. Misalnya, cukaijualan sebanyak5% dikenakanterhadapjumlah jualan tanpa mengirajumlah jualantersebut.

cukai eksais(excisetax) Lihat dull eksais.cukai eksport (export tax) Cukai yang dikenakanterhadapbarang-barang

yang dijual ke luar negeri.Contoh barangyang dikenakancukai eksportoleh kerajaanMalaysiaialahpetroleum,kelapasawit, danbarang-barangtekstil danelektronik. Sinonim duti eksport.

cukai harta benda(propertytax) Cukai yang dikenakanterhadaphartatanah. Misalnya, cukai pintu dan cukai tanah. Bagi bangunan,cukaidikenakan berasaskannilai semasadan bagi tanah, cukai dikenakanberasaskanjenis penggunaantanah.

cukai import (import tax) Lihat tarif.cukaijualan (salestax) Cukaiyangdikenakanterhadapjualanbarangdan

perkhidmatan.Cukai mi berasaskanhasiljualansyarikatatauberasaskanperbelanjaanisi rumahterhadapbarangdan perkhidmatankenacukai.

cukaikepala(poll tax) Cukai yang dikenakanterhadappenduduksesebuahnegaramengikut jumlah tertentu. Di Malaysia, cukai kepala pernahdiamalkandi Kelantanoleh pemerintahBritish padatahun 1909. Kadarcukai kepalayang dikenakanialah RM1.00 seorangbagi orang Melayu,dan RM3.00 seorangbagi orangCina.

cukai korporat (corporatetax) Lihat cukai syarikat.cukai langsung(direct tax) Cukai yang dibayarterusoleh pembayarcukai

kepada kerajaan.Misalnya, cukai pendapatan,cukai keuntungan,dancukai harta. Bebancukai langsungtidak boleh dipindahkankepadaorang lain.

cukai nilai ditambah(value-addedtax) Cukai yang dikenakanterhadaptambahannilai sesuatubarangyang berlakudalamprosespengeluaran.Cukai nilai ditambahdikenakanpadatiap-tiapperingkatpengeluarandanpengedaran. Jika kadar cukai adalahmalar pada tiap-tiap peringkat,makajumlah cukai yangdikutip adalahsamadengancukai jualanpadaoutput akhir.

cukai pendapatan(incometax) Cukai yangdikenakanterhadappendapatanperseorangandan pendapatanatauuntung syarikat. Lihat juga cukaipendapatanperseorangandancukai syarikat.

cukaipendapatannegatif(negativeincometax) Programberbentukbayaranpindahandaripadakerajaanataudikenakan‘cukai negatif’kepadakeluargayangpendapatannyakurangdaripadatingkat pendapatantertentu,biasanyadi bawah garis kemiskinan.Program mi bertujuan menjaminkeluargaberkenaanberadadi atasgaris kemiskinan.

21

cukaipendapatanperseorangan

cukai pendapatanperseorangan(personal income tax) Cukai yangdikenakanterhadappendapatanyang diterima oleh individu atau isirumah, iaitu termasukgaji dan upah, dan pendapatandaripadahartasepertisewa,dividen, ataubunga.Pendapatanbolehcukai ialah jumlahsemuapendapatantersebutsetelahdiambil kira potongantertentu yangdibenarkan.Jumlahcukai yangdibayarbergantungpadakadarcukai danpendapatanboleh cukai. Di Malaysia, kadar cukai pendapatanadalahprogresif supayagolonganberpendapatantinggi membayarcukai padakadaryang lebih tinggi daripadagolonganberpendapatanrendah.

cukaipendapatanprogresif(progressiveincometax)Lihat cukaiprogresif.cukai pendapatanregresif (regressiveincometax)Lihat cukai regresif.cukai penggunaan(consumptiontax) Cukaiyangdikenakanterhadapjumlah

barang dan perkhidmatanyang dibelanjakanoleh pengguna. Jumlahcukaiyangdibayarberbezamengikutperbelanjaanpengguna.Sebenarnyacukai yang dikenakanterhadappengeluarboleh dipindahkan kepadapenggunadenganmenaikkanhargabarang. Cukaipenggunaanberbentukregresif.

cukaiprogresif(progressivetax) Cukai yangkadarpuratanya,iaitu jumlahcukai per jumlah pendapatan,semakin tinggi apabila semakintinggipendapatanseseorang.Cukai progresifbertujuansupayabebancukailebih ditanggungi oleh golongan berpendapatantinggi. Sinonim cukaipendapatanprogresif.

cukai regresif (regressivetax) Cukai yang kadarpuratanya,iaitu jumlahcukai per jumlah pendapatan,semakin rendahapabilasemakintinggipendapatanseseorang. Misalnya, golongan berpendapatanrendahmembayar cukai jualan pada kadar yang sama seperti golonganberpendapatantinggi apabilamembeli sesuatubarang.

cukai sekaligus(lump-sumtax) Cukai yang dikenakantanpadipengaruhioleh kegiatanekonomi. Cukaimi jugatidak mempunyaiasaspercukaianyang umum. Misalnya, cukai kepala. Lihat juga cukai kepala.

cukai syarikat(corporatetax) Cukai yangdikenakanterhadapkeuntungansyarikatatauperbadananperniagaanselepasditolak kos operasi,bayaranbunga, danelaunsusut nilai modal. Sinonim cukai korporat.

cukai tak Iangsung (indirect tax) Cukai yang dibayar dalam bentukpenambahankepadabarangdanperkhidmatan.Misalnya, cukai jualan,cukai eksais,cukai import, dancukaieksport. Bebancukai tak langsungyang tujuan asalnya dikenakankepada penjual barang, tetapi bolehdipindahkankepadapembelikeranakutipancukai mi berasaskanbarangyang dijual.

cukai tersembunyi(hidden tax) Cukai tak langsungyang dipindahkankepadapenggunadenganmenambahkanhargabarangyang dijual, tanpapengetahuanpengguna.Misalnya,duti yangdikenakanterhadappetroleumyang diimport.

22

cukai warisan

cukaiuntung berlebihan(excessprofit tax) Cukaiyang dikenakanterhadapuntung syarikatyang melebihi satu tingkat yang dianggapnormal.

cukai warisan(inheritancetax) Cukai terhadapindividu yang menerimahartapusaka. Kadarcukai warisansecaraam adalahprogresifdankadarmi juga bertambahapabila pertalian antarawaris-waris yang berhakdengansimati semakinjauh. Selalunyapengecualianyang munasabahkepadacukai mi juga diberi keranaalasan utamacukai mi digunakanialah berdasarkanprinsip kemampuanmembayar.

23

D

daganganbalas (countertrade) Bentuk perdaganganantarabangsayangmensyaratkansesebuahnegarapengeksportmengimbangisemuaatausebahagiandaripadanilai eksportnyadenganmengimportbarang-barangdan negarapengimport.

dana(fund) Stok wang yang disimpan untuk tujuan tertentusepertiuntuktujuan pembayaranpencen,menolong orang miskin, keperluansemasakecemasan,dantujuan awasan.

danaboleh pinjam (loanablefund) Dana yang ditawarkanke pasaranwang untuk dipinjam. Dua sumberyang menyumbangkankepadadanapinjaman,iaitu bank perdagangan,danpenabungyang terdiri daripadaindividu, syarikat,dankerajaan.Individu menabungsebahagiandaripadapendapatanboleh guna, syarikat menabungelaun susut nilai dansebahagiandaripadaperolehantersimpan,sementarakerajaanmenabunglebihan hasil cukai. Tabungandianggapdanapinjamanhanyaapabilatabungan itu ditawarkan untuk dipinjam, sama ada secara langsungkepadapeminjamatau melalui pengantarakewangansepertibank.

danaperlindungan(hedgefund) Danayang dikumpulkanuntukpelaburanoleh rakan kongsi terhad. Dana mi pula akan diuruskan oleh rakankongsi umum yangbolehberkongsikeuntunganyang didapati daripadapelaburanrakankongsi terhaditu. Tidaksepertipelaburansyarikat,danaperlindunganboleh memperolehleveraj denganmeminjamwang danbank danbolehmelalui pembeliansekuriti untuk jangkamasapendek.

danapusingan(revolvingfund) Stok wang yang dikumpulkankhasuntuktujuan pinjaman perniagaan. Dana pusinganakan diisi semula olehpembayaransemulapinjaman. Denganitu, wang yang terkumpulbolehdipinjam lagi kepadaoranglain ataukepadaorangyangsamajuga. Olehitu, danayang ada sentiasakeluar masuk.

danaterikat (sinkingfund) Danayang diperuntukkanuntuk pembayaransemula hutang sepertipenjelasanbon, sama ada secaraansuranatau

24

dasarpembangunanmelihatkeluar

sekali gus padatarikh matanghutang itu atauuntuk elaun susut nilai.Sementaramenunggukematanganhutang,tunai dan danami bolehjugadilaburkandi pasaranwang.

dasarliskal (fiscal policy) Dasarkenajaanuntuk mempengaruhikegiatanekonomi dan seterusnyapertumbuhanekonomi melalui perubahanperbelanjaankerajaan dan sistem cukai. Umumnya, kenajaanakanmenambahkanperbelanjaannyadan menurunkankadar cukai untukmengatasimasalahdeflasi atau kemelesetanekonomi. Sebaliknya,kerajaanakanmengurangkanperbelanjaannyadanmenaikkankadarcukaiuntuk mengatasiinflasi.

dasarkewangan(monetarypolicy) Dasarkerajaanyang bertujuanuntukmencapaikestabilangunatenagadan harga,pertumbuhanekonomidankeseimbanganpembayaran,denganmengawalpenawaranwang, kadarbunga, dan keadaankredit. Alat dasarkewanganutamaialah nisbahrizab wajib, kadardiskaun,operasipasaranterbuka,danpenetapankadarbunga.

dasar makroekonomi (macroeconomicpolicy) Dasar ekonomi yangmempengaruhiagregatekonomiyangbertujuanantaralain untukmencapaigunatenagapenuh,menentukantingkat hangaumumyang stabil,mencapaitingkat pertumbuhanekonomi yang memuaskandanmenstabilkannilaimata wangnegara.Pelaksanaandasarmakroekonomimelibatkankegiatanpihak berkuasasepertiperbendaharaanataubankpusat,memilih alatataupemboleh ubah yang sesuai, dan menentukantingkat pembolehubahyang berpatutansupayaboleh mempengaruhipembolehubah sasaranmencapaitingkat yang bersesuaiandenganmatlamat ekonomi yangdikehendaki.

dasarmemapakanjiran (beggar-thy-neighbourpolicy) Programbertujuanmeningkatkanaktiviti ekonomi dalamnegenidenganmengenakankuotaatau tarif untuk menyekatimport sehinggaboleh menjejaskansektoreksportnegaralain. Negarayang menghadapimasalahpengangguranbolehmenyekatimportuntukmeningkatkanpermintaanterhadapkeluarandalam negeri dan seterusnyamenambahpeluang pekerjaan. Kesantindakantersebutialah seolah-olahnegaraitu mengeksportpengangguranke negaralain. Dasarmi seningdiikuti oleh tindakanketimbalbalikanolehnegaralain.

dasar mikroekonomi (microeconomicpolicy) Dasar ekonomi yangmenggunakanteori mikroekonomisebagaipanduanyang bertujuanuntukmencapaiperuntukansumbenyangoptimum.Dasarmikroekonomiperludalamkeadaantertentuapabilaterdapatkegagalanpasaran,atauapabilabarang-banangatau perkhidmatantidak dapatdiperuntukkanmengikutmekanismepasaran.Alat dasaryang seningdigunakanialah cukai atausubsidi.

dasarpembangunanmelihatkeluar(outward-lookingdevelopmentpolicy)

25

dasarpendapatan

Dasarpembangunanekonomi yang menggalakkanperdaganganbebas,pergerakanbebas faktor-faktor pengeluaran,dan kemasukanpelaburanasing.

dasarpendapatan(incomepolicy) Dasarkerajaanuntuk mengawalkeadaanekonomi, terutamainflasi melalui kawalan langsungke atashargadanmengadakanganis panduan kenaikan upah mengikut kadar dayapengeluaranpekerja. mi bererti, kenaikan upah pekerja dibenankanapabiladayapengeluaranpekerjabertambah. Dengancarain masalahinflasi tolakankos dapatdibendung.

dasarpendapatanasascukai (tax-basedincomepolicy) Dasarpendapatanyang menyediakaninsentif cukai kepadapihak pengurusandanpekerjayang mematuhi ganis panduan upah dan harga yang dibentuk olehkerajaan. Mengikut dasarin kenaikanupahdan hargayang melebihikadaryang dinyatakandalamganispanduanakandikenakancukaidengankadaryang tinggi. Oleh itu, firma dan kesatuansekerjamasing-masing,tidak mempunyaiinsentif untukmenuntutkenaikanhargadanupahyangberlebihan.

dasarpertanian(agriculturalpolicy) Dasarpembangunansektorpertanianyang meliputi pembaikaninstitusi dan struktur pertanianseperticorakmilik tanah,knedit, pengeluaran,pemasaran,dan sokonganpertanian.Dasarmi bertujuanuntuk menstabilkanhargakeluaranpertaniandanmeningkatkanpendapatanpetani.Dasarmi melibatkanperencanaandanperuntukanpembangunanuntuk sektorpertanian,pelaksanaanprojek-projek pertanian,sokongan,dan pengawalan.

dasartenagamanusia(manpowerpolicy) Dasaryang bertujuanuntukmenyediakanburuh denganbilangan yang mencukupi dan kemahiranyangbersesuaiandengankeperluanpembangunansesehuahnegara.Dasarmi melibatkantiga aspek,iaitu penawaranburuh,permintaanburuh, danpewujudantenagaburuh.Dalampelaksanaannya,dasarmi menitikberatkanlatihan untuk meningkatkankualiti buruh supaya seimbangdenganpermintaanburuhdanpelajaran,bersesuaiandenganpeningkatankualititenagamanusia.

dasarwilayah (regional policy) Dasar ekonomi yang bertujuan untukmengubahcorak pembangunanyang tidak seimbangantarawilayah.Dasar mi perlu mengambil kira dasar ekonomi dan keadaanfizikalwilayah tersebut. Biasanya dasarmi menitikberatkan pembangunanwilayahyang munduruntuk mengurangkanjurangantarawilayah.

datasekunder(secondarydata) Datayang diperolehdaripadasumberyang telah dikumpulkan oleh pihak tertentu. Data mi mungkin telahdiubahsuaiataudiselaraskan. Misalnya, datayang diperolehdaripadabahan-bahanterbitan JabatanPerangkaanNegara,Bank Negara,danLaporanEkonomi KementenianKewangan.

26

demografi

datautama (primary data) Datayang dipenolehmelalui banci atausoalselidik.

dayapasaran(marketforces) Faktor-faktoryangmempengaruhipenmintaandanpenawaransesuatubaranganyang seterusnyamempengaruhitingkathargadankuantiti keseimbangan.Umumnya,apabilapermintaanpasaranlebih besardanipadapenawaranpasaranmakahargaakancenderungnaikdan kuantiti akan cenderungbertambah. Keadaan sebaliknyaakanberlakuapabilapenawaranpasaranmelebihi permintaanpasaran.

dayapengeluaran(productivity) Outputmaksimumyangbolehdikeluarkandenganmengubahkuantiti sesuatuinput padasuatu tingkat teknologidengankuantiti input lain dianggaptetap. Daya pengeluarandiukurdalamnilai ringgit. mi berbezadengandaya pengeluaranfizikal yangdiukur dalamunit keluaran.

dayapengeluarantizikal (physicalproductivity) Lihat dayapengeluaran.dayapengeluaransut (marginal productivity) Tambahanunit atau nilai

output yangbolehdikeluarkandenganmenambahpenggunaansatuunitfaktor pengeluaran,ceterisparibus. Misalnya, sebuahkilang dengan7orang buruh boleh mengeluarkan100 unit payung. Dengan8 orangburuh, pengeluaranmenjadi 110 unit. Dayapengeluaransut buruhke 8ialah 10 unit. Lihat juga keluaransut.

dayapengeluaransut berkurangan(diminishing marginal productivity)Dayapengeluaransut yang makin berkuranganapabilabilanganinputberubahterus ditambah kepada satu input tetap. Lihat juga dayapengeluaransut danhukumpulanganberkurangan.

debentur(debenture) Modal pinjamanyang dibuatoleh sesebuahsyarikatpemiagaanuntuk menambahmodal pusinganperniagaan.Debenturmiakandibayarfaedah,tetapitidakbolehmenerimadividen syarikattersebut.Debenturjuga diterbitkanoleh syarikatawamyang dapatdiniagakandiBursaSaham.Ia berbezadanipadasahamyangjugamerupakanpinjamansyarikattetapi dibayardividen.

debit (debit) 1. Catatandi sebelahkin akaun T. 2. Debit menunjukkanpengeluaranwang simpananpemilik akaun dalambank. Dalamakaunimbanganpembayaran,debit menunjukkanpembayarandibuat kepadanegaraasing. Lihat juga kredit.

debit langsung(direct debit) Tindakanbank mendebitkansesuatuakaunpelangganatasarahanpelangganitu sendiri.

detisit belanjawan(budgetdeficit) Lihat kuranganbelanjawan.deflasi (deflation) Keadaanapabila tingkat harga umum jatuh secara

berterusanuntuk beberapawaktu. Deflasi biasanyadikaitkan denganpenguncupanpenawaranwang dankredit, danselalunyaterjadi semasapenguncupanekonomi.

demografi (demography)Ilmu tentangkependudukanyang meliputi arahaliran kadar kelahiran,kadar kematian,taburanumur, sertakesannyaterhadappertumbuhanpenduduk.Perubahanyangberlakupadapenduduk

27

demografiekonomi

biasanyamempunyaiimplikasi terhadapekonomi.Umpamanyakenaikankadar kelahiran menyebabkanpertambahansaiz tenagakerja, dan mibolehmempengaruhikadarpertumbuhanekonomi.Kaitanantarapendudukdanekonomi disebutdemografiekonomi.

demografiekonomi (economicdemography)Lihat demografi.depositakaunsemasa(currentaccountdeposit) Lihat simpanansemasa.deposit bank (bank deposit) 1. Wang yang disimpan dalambank oleh

pelangganbank.2. Jumlahwang yangdimiliki olehbank yang diperolehdan pelanggan,samaada diterimasebagaideposit ataudikreditkankedalamakaunmerekadalambentukfaedahatauoverdraf. Jumlahwangmi merupakantuntutan oleh pelanggandan oleh itu, ia merupakanliabiliti bank.

deposit bermasa(time deposit) Lihat deposit tetap.deposit khas (specialdeposit) Tunai yang mesti disimpan di bank pusat

oleh bankdangedungpenjelasansebagaimemenuhiarahankhasautonitikewangansesebuahnegara.Autoniti kewanganmemerlukandepositkhasuntuk mengurangkanpinjaman bank kepada pelanggandengancanamengurangkankadar kecairan. Penggunaandeposit khas mi didapatisangatberkesandalammempengaruhikeupayaanbank meminjamkanwang kepada pelanggankerana ia mempengaruhinisbahtunai secaralangsung.Deposit khas mi akan menerimafaedahsimpananmengikutkadar faedahbagi bil perbendaharaansemasa.

deposittetap(fixeddeposit)Depositdalaminstitusikewangantertentusepertibank perdagangandanbanktabunganyang mempunyaitempohsimpanantertentusepertisebulan,tiga bulan, enam bulan, sembilanbulan, duabelas bulan, atau lebih danipada setahun. Deposit minimum yangdiperlukanoleh institusi kewangandi Malaysia ialah RM500. Kadarfaedahsimpananberbezamengikuttempohmatang.Jikasimpananhendakdikeluarkansebelumtempohmatang,faedahsimpananmungkin tidakdidapatiataudikira mengikutjangkayang lebih pendekyang memenuhisyarat.Sinonimdeposit bermasa.

disinflasi (disinflation) Prosesmengurangkanatauberlakunyapengurangankadar inflasi yang tinggi. Misalnya, kemelesetanpada awal tahun1980-anmembawakepadadisinflasi padatempohtersebut.

diskaun(discount) 1. Potonganke atashargabarangyang dibeli secaratunai. Hargabarangtersebutadalahlebih rendahberbandingdenganhargayang dibayar secaraansuran.Diskaun menggalakkanpembeliansecaratunai. Sinonimdiskauntunai. 2. Perbezaanantarahargapembeliansahamatauasetkewanganyang lebih rendahdaripadanilai mukanya. 3.Perbezaanantarahargapembelianbil pertukaranpadahargayang lebihrendahdaripadanilai mukanya.Diskaun mi bergantungpadatempohmatangbelum habisdan risiko yang terlibat denganpemeganganasettersebut.

diskaunjurubank (banker’s discount) Perbezaanantaranilai muka bil

28

drafbank

pertukaranataunota janji, yang dibeli oleh bankdaripadapelanggannyadenganjumlah yangdikreditkanke dalamakaunpelangganbanktersebut.Perbezaanmi merupakandiskaunyang dipotong oleh bank dan faedahyang dikenakanterhadaptempoh masapemeganganbil pertukaranataunotajanji sebelumbil itu bolehdibayar, dan dicampurkanpula dengancaj yang dikenakanterhadapdanjahrisiko yang terlibat.

diskaunperdagangan(trade discount) Potonganke atasharga barangyang disenaraikandalam katalog barang oleh penjual borong ataupembekalkepadaperuncit yang dapat membayarhutang lebih cepatdaripadatempohyang ditetapkan. Misalnya,diskaunperdaganganakandiberi jika pembeli boleh membayardalamtempoh 7 han bagi suatupembeliankredit yang diberi tempohpembayaranselama30 han.

diskauntunai (cash discount) Lihat diskaun 1.diskriminasi harga(price discrimination) Pengenaanhargayang berbeza

bagi barangyang sama kepadapembeli yang berlainan. Diskriminasihargaselalunyadiamalkanolehfirma monopoliapabilaterdapatperbezaankeanjalanpermintaanantarakumpulanpembeli. Misalnya,kadarbayaranbagi penggunaanelektrik, air, danperkhidmatantelefonberbezaantarakegunaankediamandengankegunaanperusahaan.

diskriminasi jantina (sexdiscrimination) Layanankurangbaik terhadappekerjawanitaberbandingdenganpekerjalelaki. Misalnya,pembayarangaji dan upah yang rendahdiberi kepadapekerja wanita berbandingdenganpekerjalelaki keranaprasangkaterhadapkebolehan,kemahiran,dan kekuatan tenaga fizikal kaum wanita, serta ketiadaankesatuansekerjawanita. Sinonimdiskriminasi wanita.

diskriminasi ras (racial discrimination) Layanankurangbaik terhadaprastertentu yang timbul keranaprasangkaterhadapkebolehan,kemahiran,dankeistimewaanhak.

diskriminasiwanita(womendiscrimination) Lihat diskriminasi jantina.dividen (dividend) Bahagianuntung perniagaanyang diagihkan kepada

pemegangsaham. Apabila dividen diisytiharkan, pemegangsahamkeutamaanakandibayar dahulu mengikut kadar yang ditetapkanolehlembaga pengarah.Pemegangsahambiasa akan menenimadividenberdasarkanperatusandaripadajumlah sahamyang dimiliki.

doktrin bil benar (real-bill doctrine) Teori yang mengatakansemuapinjamanpemiagaanoleh institusikewanganperlu bersifatjangkapendekdan cair sendini. Jumlah kredit yang diberi adalah berdasarkannilaibarangyangsedangdiproses.Jikadoktnin mi dipatuhi,pembayaranbagisetiapurus niagaekonomiakan berkembangataumenguncupmengikutjumlah barangdikeluarkan.Denganmi pertumbuhanpenawaranwangadalahselani denganpertumbuhanoutput, daninflasi dapat dielakkan.Lihat juga cair sendiri.

doktrin dayapengeluaransut (marginalproductivity doctrine) Lihat teoridayapengeluaransut.

draf bank (bank draft , hanker’s draft) Cek yang boleh dibayar atas

29

duanilaian

permintaanbank yangmengeluarkandraf banktersebut.Oleh sebabdrafbankmi dikeluarkanolehbankberkenaanitu sendiri,makadrafbank ituboleh dianggapsebagaiwang tunai. Ini kerana jumlah wang yangtercatatpadadraf bank dijamin ada dalamsimpananbank. Sinonimcekbank.

dua nilaian (double standard) Lihat kedwilogaman.dualisme(dualism) Kewujudan bersamadi satu kawasanekonomi dua

keadaanatau fenomenonyang berlawanandan saling terpisahdaripadakumpulan masyarakatkawasantersebut.Misalnya,kewujudankemiskinandankemewahan,sektormodendansektortradisional,dankemajuandankemunduran.

dualismeekonomi(economicdualism) Kewujudanduafenomenonekonomidalamsesebuahmasyarakatyangjauh berbezadaripadakumpulanyanglain dalammasyarakattersebut.Misalnya,kewujudanbersamaekonomimodendanekonomi tradisi, dan kekayaandankemiskinan.

duopoli (duopoly) Pasaranpersaingantaksempurnayangmengandungiduapengeluar.atau penjual bagi satu baranganyang bersaing untukmendapatkanpelangganmelalui persainganhargadanpersainganbukanharga. Untuk mengelakkankerugian, pengeluaratau penjual mungkinberkongsipasaransepertimembahagikanpasaranmengikutkawasandanberjanji tidak bersaingdalamkawasanmasing-masing.

duti berbeza(differential duty) Duti import yang mempunyaikadaryangberbeza, bergantungpada negara asal yang mengeluarkanataumengeksportbarangberkenaan.Umpamanyaduti import yangdikenakanolehMalaysiaterhadaptekstil yangdiimport dan Jepunmungkinberbezadaripadayang dikenakanterhadaptekstil dan Indonesia. Sinonimdutiberdiskriminasi.

duti berdiskriminasi(discriminatoryduty) Lihat duti berbeza.duti eksais(exciseduty) Cukai yangdikenakanterhadappembeliansejenis

atausekumpulanbarangantertentusepertirokok, tembakau,atauminumankeras. Duti eksaisberbezadaripadacukai jualan keranacukai jualandikenakanterhadappembeliansemuabarangkecualibeberapajenis yangdikecualikan.Sinonim cukai eksais.

duti eksport(exportduty) Lihat cukai eksport.duti import (import duty) Lihat cukai import.duti kastam(customduty) Lihat tanif.duti timbal balas (countervailing duty) Duti yang dikenakanterhadap

barang-barangimport yang bertujuan mengimbangikesan pemberiansubsidi terhadappengeluaranbarang-barangtersebut oleh negarapengeksport. Sinonim tarif timbal balas.

30

E

ekonomi (economics) 1. Ilmu sainssosial yang mengkaji gelagatatauperlakuanmanusiadalammemperuntukkansumberyang terhaduntukmemenuhikeperluandan kehendakyang tidak terhad,yang bersaingantarasatusamalain. Mengikut PA. Samuelson,ekonomimerupakansatukajian tentangbagaimanaindividu ataumasyarakatmemilih, samaadadenganmenggunakanwang atautidak, untuk menggunakansumberproduktif yangterhad,yangmungkin mempunyaialtematifpenggunaan,untuk mengeluarkanpelbagai komoditi pada sepanjangmasa,danmengagihkankomoditi itu untuk penggunaansekarangdan penggunaanmasadepan(tabungan),kepadapelbagaimanusiadankumpulandalammasyarakat. 2. Kegiatanmanusiadalampengeluaran,pengagihan,danpenggunaanbarangatauperkhidmatan.

ekonomibarter (barter economy) Lihat barter.ekonomi bidangan(economiesof scale) Pengurangankos puratajangka

panjanghasil daripadapengeluaransecarabesar-besaran.Pengurangankos mi berpuncadaripadapembeliansecarapukal, peningkatandayapengeluaranhasil daripadapembahagiandan pengkhususankerja, danpenggunaanteknologi danpengurusanyang cekap.

ekonomiburuh(laboureconomics)Cabangekonomiyangmengkajipasaranburuhsepertipermintaandanpenawaranburuh, kecekapanburuh, upah,pergerakanpekerja,diskriminasipekerjaan,danmasalahpengangguran.Cabangekonomi mi lebih kerapmenggunakanteori mikroekonomi.

ekonomi campuran (mixedeconomy) Sistem ekonomi yang sebahagianperuntukansumbernyadikawal oleh sektor swasta,dansebahagianlagioleh sektorawam. Ini bererti sistem mi menggabungkanunsur-unsursistem ekonomikapitalis dansistem ekonomi sosialis.Sinonim sistemcampuran,sistemekonomi campuran.

ekonomi dalaman(internal economy) Penjimatankos yang wujud hasildanipadaoperasitertentu oleh firma yang hanyaboleh dinikmati oleh

31

ekonomideskriptif

firma itu sendini. Misalnya,pembesaranoperasifirma bolehmewujudkanekonomi dalaman menerusi pembahagiandan pengkhususankerja.Apabila firma mengalamiekonomidalaman,kelukkospuratanyamenurun.

ekonomideskriptif (descriptiveeconomics) Kaedahpengkajianekonomiyang menghuraikanfenomenonekonomi sepertiperjalanandan fungsiinstitusi ekonomi tanpa membuatkesimpulanyang logik tentangsebabdanakibatnya. Sinonim ekonomipenihalan.

ekonomidinamik (dynamiceconomics) Lihat analisisdinamik.ekonomi gunaan (applied economics) Kajian ekonomi yang memberi

tumpuanpadapenggunaanteori danpninsipekonomiuntukmenyelesaikanmasalahamalanekonomi. Misalnya,ekonomipertanian,ekonomiindustni,ekonomi pembangunan,danekonomi alam sekitar.

ekonomi kantungan (enclave economy) Kawasanekonomi di negaramembangunyang dicirikan oleh kewujudanbersamasatukawasanyangmaju dan segi ekonomidengankawasanlain yanglebih besardi sekitamyayangkurangmengalamisebarangpembangunan.Dalamekonomitersebutwujud dualisme. Lihat juga dualisme.

ekonomikebajikan(welfareeconomics)Kajianekonomitentangpencapaianmatlamatsosio-ekonomiberdasarkanukuranetika. Penekananselalunyadibeni kepada faedahdan kos sosial di samping faedah dan kospersendirian.Penyelesaianoptimum dicapai apabila kebajikan sosialadalahmaksimum.Contohkajiandalamekonomikebajikanialah agihanpendapatanseimbang,kebebasanmemilih yangmaksimumantaraindividu,dantarafhidup yang optimum bagi semuaindividu yang tertaklukpadasumberdanteknologi yang ada.

ekonomi kecil (atomistic economy,small economy) 1. Ekonomi yangmengandungiramai pengeluarkecil yang bersaing dalam industnipengeluaryang terlalukecil dantidak dapatmempengaruhihargapasaran.Pengeluarterpaksamenenimahargapasarandanmenyelaraskankeluaranmengikut harga tersebut. Ekonomi seperti mi menghampiri modelpersaingansempurna. 2. Dalam perdaganganantarabangsa,istilah mibermaksudsebuahnegarayang tidak dapatmempengaruhihargabarangeksportdan import.

ekonomi kewangan (monetary economics) Cabang ekonomi yangmembincangkanwang dan peranannyadalam ekonomi. Ekonomikewanganmerangkumikajiantentangpasaranwang,pasaranmodal,daninstitusi kewangan.

ekonomi Keynes (Keynesian economics) Fahamanekonomi tentangpenentuanpendapatannegaradangunatenagayangmelibatkankomponensektorbenar. Sarananutamanyaadalahekonomi mungkin mencapaikeseimbanganwalaupunterdapatpengangguran,dandenganmerangsangpermintaanagregat,kemelesetanekonomi dapatdipulihkan. Mengikutfahamani, dasarfiskal melalui cukai danperbelanjaankerajaanadalahyang palingbaik untuk mengatasimasalahkemelesetanekonomi.Lihat

32

ekonomipasaran

juga model Keynes. Sinonimsistem Keynes.ekonomi klasik baru (new classical economics) Lihat teoni jangkaan

rasional.ekonomikuantitatif (quantitativeeconomy) Lihat ekonomimatematik.ekonomiluaran (externaleconomy)Penjimatanyangterjadi apabilaoperasi

sesebuahfirma atau tindakan seseorangindividu bolehmenghasilkanmanfaatkepadapihak lain tanpasebarangbayarandikenakan. Misalnya,firma besaryang menyediakanlatihanuntukpekerjanyaakanmewujudkanekonomi luaran apabilasebahagianpekerja terlatih itu bekenjadenganfirma lain.

ekonomi matang (mature economy) Ekonomi yang cukup maju, yangsudah sampai ke tahap pertumbuhanterakhir, apabilasektordalamansudah cukup teguh dan berupayamengeluarkanbaranganatauperkhidmatanyang diperlukanoleh masyarakat. Sektor luar dicirikanoleh pelaburanke luarnegeriyang besar. Istilah mi mula digunakanolehRostow untuk merujuktahappertumbuhanekonomi yang bolehdicapaioleh sesebuahnegara. Kegiatan ekonomi lebih banyaktertumpupadasektorperkhidmatandanpeningkatantarafhidup.

ekonomimatematik(mathematicaleconomics)Kaedahpengkajianekonomiyangmenggunakankaedahmatematiksepertipenggunaangrafdansimboluntuk menganalisispninsip ekonomi. Sinonimekonomikuantitatif.

ekonomi neoklasik (neoclassicaleconomics) Kajian ekonomi yangmenentukanpeletakanhargaberdasarkanpendekatanutiliti sut dandayapengeluaransut dalampasaranpersaingan. Analisis ekonomineoklasiktertumpu padagelagatunit-unit individu ekonomi, samaadapenggunaatau firma, dan bagaimanakeputusanyang dibuat oleh unit-unit mimempengaruhipasaran. Dalam analisis tersebut,pengaruh institusisamaadadan segi politik atausosial, selalunyadiabaikan. Lihat jugamazhabneoklasik.

ekonomi normatif (normative economics) Cabang ekonomi yangmenggunakanpertimbangannilai tentangbarangdanperkhidmatanyangsepatutnyadikeluarkan supaya memenuhi keperluan masyarakat,bagaimanakaedahpengeluaransepatutnyadijalankandenganlebihcekap,dankepadasiapabarangdanperkhidmatansepatutnyadiagihkansupayaperkhidmatanlebih adil dansaksama. Misalnya,ekonomi kebajikan.

ekonomipasaran(marketeconomy)Ekonomiyangbergantungpadakuasapasaranuntuk menyelesaikanmasalahutama ekonomi,iaitu apa yangperlu dikeluarkan, bagaimanauntuk dikeluarkan, dan untuk siapadikeluarkan. Kuasapasaran(permintaandanpenawaran)akanmenentukanharga, yang penting sebagaipetunjuk tentangjenis barangyang patutdikeluarkandanyang dibeli, danjuga kaedahpenggunaansumberdanagihanpulangansumbertersebut.Prasyaratkepadasistemekonomi miialah sumber-sumberekonomi bebas dimiliki oleh individu, dan

33

ekonomi_pembangunan

pengeluarandijalankansecarabebastanpacampurtanganpihak tertentusepertikerajaan.

ekonomi pembangunan(developmenteconomics) Cabangekonomi yangmembincangkanmasalahpertumbuhandanpembangunanekonomi yangboleh meningkatkantaraf hidup rakyat dan masalahagihan semulapendapatandan kekayaan negarasupaya pemilikannya lebih setara.Ekonomi pembangunanjuga membincangkancaramengatasimasalahpenganggurandan inflasi.

ekonomi pemilikan persendirian (private ownership economy)Lihatperusahaanswasta.

ekonomi pengurusan(managerial economics) Cabang ekonomi yangmenggunakanteori dan pninsip ekonomi, terutamanyamikroekonomi,dalammembuatkeputusanpemiagaan.

ekonomiperancanganpusat(centralplanningeconomics)Strukturekonomiyang penyelesaianmasalahasasekonominyadibuatoleh satu unit pusatperancanganyang terletak di bawah jagaan kerajaan. Ekonomiperancanganpusat diamalkan oleh negara-negarayang berfahamankomunis sepertinegaraChina.

ekonomiperihalan(descriptiveeconomics)Lihat ekonomi deskriptif.ekonomi pertanian (agricultural economics) Cabang ekonomi yang

menganalisissektorpertanian terutamanyadalam aspek pengeluaran,pemasaran,penggunaan,dasar,perancangan,pembiayaan,bahanmakanan,danpembangunanpertanian.

ekonomi politik (political economy) Cabangekonomiyang menganalisiskegiatanekonomi berdasarkanpendekatanpolitik. Padamasadahulu,ilmu ekonomimerujuk ekonomipolitik.

ekonomi positif (positive economics) Cabangekonomitentangapa yangsebenamyaterjadi, tanpamelibatkanpertimbangannilai apabilasesuatudasardigunakan. Ekonomi mi menganalisissebabdanakibat sesuatutindakanekonomidenganberpandukanpengamatandanbukti empirik.

ekonomisebelahpenawaran(supply-sideeconomy)Falsafahekonomiyangmempercayaibahawapeningkatanpengeluaranoleh sektorswastadapatdicapai denganmengurangkancukai dan perbelanjaan.Pengurangancukai akan menggalakkanpelabur swastamenambahkanpengeluaranmelalui penambahantenaga kerja. Pengurangancukai juga akanmenggalakkanindividu dan sektorswastameningkatkantabungandanpelaburan. Peningkatanpengeluarandapatmeningkatkanpertumbuhanekonomi tanpamewujudkaninflasi. Fahamanekonomiyang dipeloporiolehLaffer mi mengurangkankadarpengangguran,danmi bertentangandenganekonomi sebelahpermintaanyang dipeloporioleh Keynes.

ekonomi sebelahpermintaan(demand-sideeconomy) Falsafahekonomiyang mempercayaibahawa keseimbanganguna tenagapenuh hanyabolehdicapaidenganmengubahkomponenpermintaanagregat. Sarananutamafahamanmi menyatakanperlunyadasarfiskal membawaekonomi

34

eksportsemula

keluar daripadamasalahkemelesetan.ekonomi tak ikut bidangan(diseconomiesof scale) Peningkatandalam

kos seunitapabilapengeluarmenghasilkankeluarandalamkuantiti yangbanyak. Peningkatanmi disebabkanoleh pengeluarmengeluarkankeluaranselepastitik optimum apabilakos sut meningkatdengansetiappertambahanunit keluaran.

ekonomitanah(land economics) Cabangekonomiyang berkaitandenganpermintaandan penawarantanah,dan perkara-perkarayang berkaitandengannyasepertihak milik, sewa,pemecahan,dan penggunaantanah.

ekonomiterarahtradisional(traditional directedeconomy)Cabangekonomiyang menyelesaikanmasalahpengeluarandan pengedaranmengikutamalan tradisi, iaitu denganmenyerahkanprosespengeluarandanpengedaranyangdilakukanoleh bapakepadaanakcucusecarawarisan.Amalan mi sangatmeluas di negaramundur dan di negarasedangmembangun. Misalnya, di Malaysia, nelayandan pembuatbatik diPantai Timur selalunyamewariskanpekerjaanmereka kepada anakmasing-masing.

ekonomiterbuka(openeconomy) Ekonomiyang melibatkanperdagangansebuahnegaradengannegarayang lain. Darjah keterbukaanekonomibergantungpada saiz perdaganganantarabangsa,berbandingdengankeluarannegarakasar.

ekonomi tertutup (closedeconomy) Ekonomi yang tidak melibatkanperdaganganantarabangsa,iaitu tidak wujud aktiviti import dan eksportbarangdanfaktor pengeluaran. Sinonimsistemtertutup.

ekonomi wilayah (regional economy) Kajian ekonomi yang menganalisispertumbuhandanpembangunansesuatukawasangeografi. Penumpuanselalunyadiberi padapenyediaangaris panduan perancangandanpembangunanwilayah, dan perananmasa depannyadalam ekonominegara.

eksport(export) Penjualanbarangdanperkhidmatanke luarnegeri. Barangyang dieksport termasukbarang pengguna,barang modal, dan bahanmentah. Eksportperkhidmatanpula termasukperkhidmatanperkapalanyang ditawarkanoleh negaratempatan,pelancongan,daninsurans.

eksportbersih (net export) Nilai semuabarang dan perkhidmatanyangdikeluarkandalamnegeri yang dijual kepadanegaraasing, danditolaknilai semuabarangdanperkhidmatanyangdikeluarkanolehnegaraasingyang dibeli oleh pemastautintempatan.

eksport nampak (visible export) Eksportbarangdaganganyang bolehdilihat dan disentuh. Eksportnampak termasukgetah,minyak kelapasawit, dankomponenbarangelektnik danelektronik.

eksport semula (reexport) Urus niagaperdaganganantarabangsayangmelibatkanpembeliankomoditi dan satu negaraasing, dan penjualanbarangyangsamake negaralain, tanpaperubahanyangbesardan segikandungandan bentuk fizikal. Selalunya aktiviti mi melibatkan

35

eksporttaknampak

perdagangankomoditi sepertibahanmentah,makanan,minuman, dantekstil. Misalnya, daun teh yang diimport dalambentuk daunkering,kemudiannyadieksportsemuladalambentuksaizyangkecil atauserbukhalus, yang mudahdigunakanuntuk membuatminuman.

eksport tak nampak (invisible export) Eksport perkhidmatan,sepertiperkhidmatanperkapalan,penerbangan,pelancongan,daninsurans.

ekuiti (equity) 1. Kepentinganpemilikan hartaatauperniagaan. 2. Haktuntutanterhadapasetoleh pemiutang,pemilik, ataupengusaha.

ekuiti cukai (tax equity) Agihan yang adil terhadapbebancukai. Ekuiticukai bolehdilihat daripadaduaaspek,iaitu ekuiti cukai menegakdanekuiti cukai mendatar. Mengikut ekuiti cukai menegak,agihanbebancukai berbezamengikutkemampuanpembayarcukai, iaitu berdasarkanfaktorsepertipendapatandankekayaan.Mengikut ekuiti cukaimendatarpula,agihanbebancukai adalahsamabagigolonganyangberkemampuanyangsamawalaupunpuncapendapatanmerekaberlainan.

ekuiti mendatar(horizontal equity) Prinsip kesaksamaanatau keadilandalammenanggungbebancukai. Mengikut ekuiti mendatar,pembayarcukaiyangmempunyaisamatingkat pendapatanataukekayaanhendaklahmembayarcukaiyangsama,walaupunpuncapendapatanmerekaberbeza.

ekuiti menegak(vertical equity) Prinsip kesaksamaanataukeadilandalammenanggungbebancukai. Mengikut ekuiti menegak,pembayarcukaiyangmempunyaipendapatanataukekayaan(sebagaiukurankemampuanmembayarcukai) yang berbeza,patut membayarcukai yang berbeza.Misalnya,orangyangberpendapatanRMSO000 setahunpatut membayarcukaiyang lebih banyakdaripadaorangyang berpendapatanRM2O 000setahun. Sinonimkesaksamaanmenegak,keadilanmenegak.

ekuiti pemilik (owners’ equity) Lihat nilai bersih.elaun(allowances) 1. Tambahankepadapendapatantetap sepertielaun

keraian,elaunrumah, danelaunperkhidmatanawam. 2. Peruntukanuntuk tujuansebahagiandaripadapendapatanyang dikecualikandaripadacukai. Peruntukan mi diberikan untuk din, berasaskanpengecualianisteni, anak, dan tanggungan.

elaun cukai (tax allowance) Elaun yang diberi kepadapembayarcukaisupayasejumlahpendapatanlarasannyadikecualikandaripadacukai.Misalnya, elaun cukai pelaburan yang diberi kepadasyarikat yangmengeluankankeluaran yang digalakkan, atau kegiatan lain yangdigalakkan. Semasapengiraancukai padatahuntaksiran,syarikat midibenarkanmenolak elaun cukai danipadapendapatanlarasansupayapengecualiancukai diperoleh.

elauncukai pelaburan(investmenttax allowance)Lihat elauncukai.elaungunamodal(capitalconsumptionallowance) Peruntukansebahagian

danipadapendapatanperniagaanyang dikecualikan danipadacukaipendapatan. Peruntukanmi diberi untuk mengambilkira susut nilaimodal, kerosakan tidak sengajaakibat kemalanganpengangkutan,

36

estetindustri

kebakaran,ataubencanaalam,danperbelanjaanuntuk membelibarang-barangmodal baru. Sinonimelaun modal.

elaun keluarga (family allowance) Elaun tambahanyang diberi kepadapekerjayang belajaratauberkhidmatdi luar negeriuntukmembantusarahidup keluargapekerjatersebut.

elaun modal (capital allowance)Lihat elaungunamodal.elaun modal ditambah(initial capital allowance) Peruntukantambahan

sebahagiandaripadapendapatanyang dikecualikan daripada cukai.Peruntukanmi diberi kepadaperniagaanyang ingin memodenkanteknikpengeluaran.

elaun permulaan (initial allowance) Peruntukansebahagiandaripadapendapatanyang dikecualikan daripadacukai yang diberi padatahunpertamaoperasiperniagaan. Pengecualianmi diberi untuk membantupemiagaanyang selalunyamengalamikesulitan kewanganpadaawaloperasinya.

elaunsara din (subsistanceallowance) Sebahagiandaripadapendapatanindividu yang dikecualikandaripadacukai pendapatan. Di Malaysia,mengikut taksiran cukai pendapatan1990, bahagianpendapatanyangdikecualikandaripadacukai ialah RM5000 untuk din sendiri,RM2000untuk isteri, danjumlah maksimumRM3000 untuk anak-anak.

embargo(embargo) 1. Larangankerajaansecararasmiuntuk mengimportataumengeksportsesuatubarang atau perkhidmatandari/ke sesebuahnegaradengantujuan untuk mendesaksupayasesuatukonsesidiberikankepadanya. 2. Sekatanterhadapkeluar masukkapal dan pelabuhansesebuahnegara.3. Keengganansesebuahsyarikatpengangkutanuntukmengangkutbarang-barangapabilaberlaku mogok atau kesesakanlalulintas.

emigrasi(emigration) Penghijrahankeluartenagaburuhdan sebuahnegarake sebuahnegaralain, ataudan satukawasangeografike satu kawasangeografi lain, untuk memperbaikitaraf hidup mereka.

emolumen (emolument) Faedahdalam bentuk wang seperti gaji, ataufaedahsampingansepertikemudahanperubatanyang diberikankepadaburuhuntuk perkhidmatannya.

entrepot (entrepot) Pusatperdaganganataupelabuhanyang mengimportbarang dan sesebuahnegaradan kemudiannya mengeksportsemulabarangtersebutke negaralain, tanpamengenakancukai. Misalnya,negaraSingapura.

estet (estate) Kawasantanamanpertanianseperti tanamangetah,kelapasawit, dankoko yang luasnyamelebihi40.5 hektar(100ekar). Kawasantanamanpertanianyangkurangdaripada40.5 hektardisebutkebunkecil.

estet industri (industrial estate) Kawasanyang dirancangdandimajukanuntuk kegiatanperkilangan.Dalamkawasantersebutsemuakemudahanasassepertibekalanair, elektrik,danjalanrayadisediakanolehkerajaan.Misalnya,estetindustri Senawangdi Negeri Sembilan,PetalingJayadan

37

Eurodolar

ShahAlam di Selangor,dan Mak Mandin di SeberangPrai. Sinonimkawasanindustri.

Eurodolar(Eurodollar) Dolar Amerikayangdisimpandi bankluarAmerikaSyarikat terutamanyadi Eropah, untuk membiayai perdaganganantarabangsadan pinjaman keranamudahditukar ke mata wang yanglain.

ex-ante(ex-ante) Nilai pembolehubahyangdiingini atauyang dirancangolehunit-unit ekonomisebelumsesuatukegiatanekonomidilaksanakan.Misalnya,jumlah pelaburanex-antedalamteori penentuialah jumlahpelaburanyang diingini atauyang dirancangoleh sesebuahnegara. Ex-ante ialah frasaLatin yang bermaksud“yang dirancangkan”atau“yangdiingini”. Lihat juga ex-post.

ex-post(ex-post) Nilai sebenarpembolehubahyang dilakukan oleh unit-unit perniagaan. Misalnya, dalamteori penentuanpendapatannegara,pelaburanex-post ialah jumlah pelaburansebenaryang wujud dalamsesebuahnegara.Ex-postialahfrasaLatin yangbermaksud“yang berlaku”atau“yang dilaksanakan”.

38

F

faedah (benefit) Ganjaran ataukeuntunganyang boleh meningkatkankepuasanyang diterimaoleh unit ekonomi,hasil daripadaaktiviti unit itusendiriataudaripadaaktiviti unit ekonomi lain.

faedahakhir(final benefit) Faedahyangdiperolehsecaralangsungdaripadapenggunaanbarangdanperkhidmatanakhir yang dihasilkanoleh sesuatuprojek pelaburan. Misalnya, bekalanelektrik yang diperolehdaripadaprojek empanganyang digunakan oleh firma. Lihat juga faedahperantaraan.

faedahbenar(real benefit) Faedahyang diperoleholeh penggunaakhirdaripadasuatuprojek pelaburanyang boleh menambahkankebajikanmasyarakat. Misalnya, faedah yang dihasilkanoleh projek pengairanialah pertambahanoutput petani, penguranganhakisan tanah, danpengindahankawasanyang terlibat.

faedahberbanding (comparativeadvantage) Keupayaannegara, firma,atauindividu untuk mengeluarkansesuatubarangan. Misalnya,negaraXberupayamengeluarkankeretapada80%kos pengeluarannegaraY, dannegaraY mengeluarkanberaspada90%kospengeluarannegaraX. Olehitu, negaraX mempunyaifaedahberbandingdalampengeluarankereta,dannegaraY mempunyaifaedahberbandingdalampengeluaranberas.Negara X perlu mengkhususdalampengeluarankeretadan membeliberasdaripadanegaraY, dansebaliknya.

faedahbukan kewangan (nonmonetarybenefits) Ganjaranyangdiperolehbukan dalambentukwang,sepertifaedahsampinganyangdiberikepadapekerja,danbantuanatausubsidi bajayang diberi kepadapetani.

faedahketara(tangiblebenefit) Faedahyang bolehdinilai dalampasaranyangdiperolehdaripadasesuatuprojekpelaburan.Misalnya,pertambahannilai output pertaniandalamprojek pengairan.

faedah kewangan (pecuniarybenefit) Faedahyang wujud daripadakesanperubahan harga relatif yang berlaku apabila ekonomibertindak terhadap

39

faedah Iangsung

pembekalanperkhidmatanawamatauprojek-projekpelaburan.Misalnya,pertambahanrelatif dalampendapatanguru apabilaprojek pendidikandiadakanoleh kerajaan.

Iaedah langsung(directbenefits) Faedahyangberkaitrapatdenganobjektifutama projek pelaburan.Misalnya, manusiaberilmu dan berdisiplindalamprojek pendidikan.Sinonim faedahutama.

faedah mutlak (absoluteadvantage)Keupayaannegara,firma, atauindividumengeluarkansesuatubaranganpadakos yang lebih rendahdaripadapesaingnya. Faedahmutlak wujud keranapenganugerahansemulajadisepertiiklim, geografi,dan sumbertenagamanusia. Misalnya,denganfaktor pengeluaran10 unit, negaraX bolehmengeluarkan500 tan getahdan10 000 unit kereta,manakalanegaraY padamasayang samabolehmengeluarkan1000 tan getahdan 5000 unit kereta. Oleh itu, negaraX mempunyaifaedahmutlak dalampengeluarankereta,sementaranegaraY pula mempunyai faedahmutlak dalampengeluarangetah. Faedahmutlak membolehkanpengkhususandanpeningkatanpengeluaransertaperdaganganantaraduanegara.

faedah perantaraan (intermediatebenefit) Faedahyangdiperolehdaripadapenglibatanpengeluaranbarangdan perkhidmatanperantaraanuntukdijadikan sebagai input dalam pengeluaranakhir. Misalnya, kuasaelektrik yang digunakanoleh kilang dalamprosespengeluaranbaranglain. Lihat juga faedahakhir.

faedah peringkat kedua (secondarybenefit)Lihat faedahtak langsung.faedah persendirian (privatebenefit) Faedahataukeuntunganyangditerima

olehunit ekonomi,hasil daripadaaktiviti unit tersebut,danbukanfaedahyangditerimadaripadaaktiviti unit lain. Misalnya,untungyang diterimaoleh firma dan upahwang yang diterimaoleh pekerja.

faedahsampingan(fringe benefit) Ganjaranyang bukandalambentukwang yang diperoleholeh pekerjasepertikeadaanbekerjayang selesa,jaminanpekerjaan,masabekerjayang pendekdansenang,cuti bergajiyang panjang, faedahperumahan,faedah perubatan, dan faedahpengangkutan. Faedahsampingánjuga membolehkanpekerjamendapatkannilai pelepasancukaiyang lebih tinggi. Faedahsampinganmenjadikanpekerjaanlebih menarik walaupun gaji rendah. Sinonimfaedahsut.

faedah sekunder(secondarybenefit) Lihat faedahtak langsung.faedah sosial (social benefits) Faedahataukeuntunganyang diterimaoleh

unit ekonomi hasil daripadaaktiviti unit lain. Misalnya, pembinaankilang atau industri mewujudkan peluang pekerjaan, dan keadaanpersekitaransertakemudahanpengangkutanyang lebih baik.

faedah sosialsut (marginal socialbenefit) Kadarpertambahanfaedahataukepuasansesebuahmasyarakatsecarakeseluruhanapabila terdapatpertambahanpengeluaransesuatubarangan.Lihat juga faedahsosial.

faedah sut (marginal benefit) Lihat faedahsampingan.

40

faktor pengeluaran

faedah tak ketara (intangiblebenefit) Faedahbukankewanganyang tidakbolehdinilai di pasaran yang diperoleh daripada sesuatuprojek pelaburan.Misalnya, kewujudan kecantikan kawasan hasil projek pengairan, danwujudnya pengundi yang lebih bijaksana hasil projek pendidikan.

faedah tak langsung (indirect benefit) Faedah sampingan yang diperolehdaripada sesuatuprojek pelaburan yang bukan merupakan objektif utamaprojek tersebut. Misalnya, mengurangkanhakisantanah dalamprojekpengairan, dan meningkatkan pendapatan masa depan apabila projekpendidikan dilaksanakan.Sinonim faedah peringkat kedua, faedahsekunder.

faedah utama (primary benefit) Lihat faedahlangsung.fahaman perlindungan (protectionism)Dasarmelindungi industri dalam

negeridaripadasaingannegaraasingmelalui pengenaantarif, kuota, dansekatanterhadapbarangimport, sertapemberiansubsidi eksportkepadabarangtempatan. Dengancara in keluaran industri tempatandapatbersaingdengankeluaranindustri luar negeri. Fahamanperlindungandiamalkanuntuk mengekalkantarafhidup,menggalakkanindustri muda,menjamin mampu din dan keselamatannegara,serta mengelakkanlambakan.

faktor berubah (variablefactor) Lihat input berubah.faktor bukan ekonomi (noneconomicfactor) Faktoryang tidakbolehdiberi

nilai wang atau diukur denganangka. Misalnya, kepercayaan,sikap,normahidup,dansistempolitik. Sinonimpembolehubahbukanekonomi.

faktor pelengkap (complementaryfactor) Faktor yang mempunyaikaitanrapat denganfaktor lain yang menyempumakanprosespengeluaran.Apabila permintaanbagi satufaktor meningkat,permintaanbagi faktorpelengkapjuga akan meningkat. Misalnya, minyak yang merupakanfaktor pelengkapbagi jentera.

faktor pembaikan tahunan (annualimprovementfactor) Peruntukanyangdinyatakandalamperjanjiantawar-menawarkolektif tentangkenaikanupahyang dikaitkandengankenaikandayapengeluaran.Peruntukanmidibuatdenganmenyamakankenaikankadarupahtahunandalamsesuatuindustri denganarah alirankenaikandayapengeluaranindustri tersebut.mi membolehkanpekerjamendapattambahanupah daripadakenaikantahunanbiasa atau kenaikan pangkat berdasarkankenaikan dayapengeluaranpekerja.

faktor pengeluaran (produclionfactor) Faktor fizikal yang digunakanuntuk mengeluarkanbarang dan perkhidmatan. Faktor pengeluarandibahagikankepadaempatjenis, iaitu tanah,buruh, modal,danusahawan.Faktor-faktorpengeluaranmi akanmenerimabayaranataupulanganataupendapatanyang masing-masingdisebutsewa, upah atau gaji, dividenataubunga,danuntung. Umumnyadalamjangkapendek,faktor tanah,modal, dan usahawandikelaskan sebagai faktor pengeluarantetap.

41

fasake bawah

Manakalaburuhdikelaskansebagaifaktor pengeluaranberubah.Sinoniminput.

fasa ke bawah (downwardphase) Lihat ayunanke bawah.fenomenonkeluk J (J-curvephenomenon)Kecenderungandefisit imbangan

perdagangansesebuahnegaramenjadi bertambahburuk selepasmatawangnegaraitu mengalamipenurunannilai, danmenjadibertambahbaikhanyaselepasbeberapaketika. FenomenonkelukJ berlakupadamulanyakeranapermintaan import dan penawaraneksport tidak anjal dalamjangkapendek. Fenomenonmi dapat dijelaskanoleh rajah di bawah.Apabila mata wang diturunkan nilai pada masa t, defisit imbanganperdaganganbertambahdan selepassatu ketika (t), defisit mi akanmenurunsehinggaimbanganperdaganganmenjadipositif semulaselepast2. Sinonimkesankeluk J.

ImbanganPerdagangan

(X-M) Keluk J

/o to~s~,,,,/’t2 t (Masa)

t0 - Masa Penurunan Nilal

fi (fee) 1. Bayaranyang dikenakankeranamendapatsesuatuperkhidmatankhusus atau nasihat profesional seperti perkhidmatan guaman,perkhidmatanperundingan,perkhidmatankesihatan,dan perkhidmatanarkitek. 2. Caj yangdibayaruntukmendapatkebenaranmenggunaataumembuat sesuatusepertibayaran letak kereta, bayaranmenggunakanhakcipta,danbayarankemasukansesuatutempat. 3. Caj yangdikenakankerana merekod sesuatuseperti bayaran pendaftarandan bayarantempahan.

firma (firm) Unit ekonomiataupelakuekonomiyangmenjalankankegiatanpenggunaansumber ekonomi untuk mengeluarkanbarang danperkhidmatan. Matlamatumum firma mi ialah untuk memaksimumkankeuntungan,yang digunakansebagaiasaspembinaanteori firma danperamalanperlakuanfirma. Firma boleh merupakanseorangindividuatauorganisasiyang menjalankankegiatanpengeluaranataupenjualanyang bertujuanuntuk mendapatuntung.

firma berbilang keluaran (multi-productfirm) Firmayang mengeluarkanbeberapajenis barangyang berlainandalamtempoh masayang sama.

42

fungsi kebajikan sosial

Misalnya, firma memproseskelapa sawit mengeluarkanminyak kelapasawit danisi rong kelapasawit.

firma bersaing (competitivefirm) Firma yang mengeluarkanoutput yangsamajenis dalamsesuatuindustri. Umumnyafirma bersaingtidak dapatmempengaruhihargaoutput. Firma bersaingbiasanyahanyamendapatuntung minimum.

firma kos terendah (lowest-costfirm) Firmadalamsesuatu industri yangberjayamenghasilkanoutput dengankos paling rendah. Dalamindustripersaingansempuma,hanyafirma kos terendahyang mampubertahanlama. Dalamindustri oligopoli, firma mi akanmenjadiikutanolehfirmalain dalammenentukanhargaoutput. Dalamperkataanlain, firma mimenjadipemimpinhargakeranahargayang ditentukanakandiikuti dandigunakansebagaihargaoutput bagi industri itu.

fisiokrasi (physiocracy) Fahamanyangdipelopori olehFrancoisQuesnay,ahli ekonomiPeranciskurunke-18 yang mempercayaibahawakegiatanekonomi ditentukanoleh hukum semula jadi. Mengikut fahamanmi,kegiatanpertaniandantanahadalahkegiatanproduktif danmerupakansumberutamapendapatandan kekayaan. Kegiatan perkilangan danperdagangandianggaptidak produktif. Walaupun fahamanmi tidakdiikuti lagi, antarasumbanganyang penting ialah pembentukankonsepsaling bergantungantarasektor-sektorekonomi yang merupakanasasanalisisaliran antarasektordalammodal input-output.

fungsi (function) Hubunganataupadananantaraduaataulebih pembolehubah,yang nilai satuataulebih pembolehubahdipadankandengansatunilai pembolehubahyang lain. Jika satufungsi ditulis y = f(x), iaitu yialah fungsi kepadax, makaf(x) ialah peraturanyang menentukannilaix yang dipadankandengannilai y. Terdapatberbagai-bagaibentukperaturan,misalnya,fungsi malar (y = 5), fungsi linear (y = 2 + 3x),fungsi kuadratik (y = 2 + 3x + 4x2), fungsi rasional(y = l/x), fungsieksponen(y = e°),fungsi log (y = log x), dan fungsi trigonometri(y = cosx). Apabilay = f(xl , x2), makafungsif memadankanpasangannilai-nilai xl danx2 dengannilai-nilai y.

fungsi gerak balas penawaran (supplyresponsefunction) Lihat gerakbalaspenawaran.

fungsikebajikan sosial (socialwelfarefunction) Fungsiyangmenunjukkanhubungan antara kebajikan masyarakat dengan utiliti ahli dalammasyarakatitu. Misalnya,bagi sebuahmasyarakatyang terdiri daripadaahli A danB, yang masing-masingmempunyaifungsi utiliti A, (U), danfungsi utiliti B, (U), fungsi kebajikansosial ialah:

FKS = f(U, U)Keluk puas samasosialberdasarkanfungsi kebajikansosial. Hubunganmi memberinilai kebajikanyangdinikmati olehmasyarakat.Berdasarkan

43

fungsi kemungkinan pengeluaran

nilai in dapatditentukansamaadagabunganUa danUb itu lebih diuta-makandaripadagabunganlain. Lihat juga keluk puas samasosial.

fungsi kemungkinan pengeluaran (productionpossibilityfunction) Lihatkeluk kemungkinanpengeluaran.

fungsikos (costfunction) Fungsiyang menunjukkanhubunganantarakosminimum sesebuahfirma denganpelbagaitingkat hargainput dantingkathargaoutput. Fungsi kos homogenlinear kepadahargaoutput, iaituapabilahargainput meningkatduakali ganda,kos juga meningkatduakali ganda. Fungsi kos diperolehdenganmenggantikaninput denganfungsi permintaanbersyaratbagi input dalampersamaankos. Apabilahargainput dianggaptetap,fungsi kos bersamaandengankeluk kos.

fungsi linear (linearfunction) Lihat fungsi.fungsi penawaran (supplyfunction) Fungsiyang menunjukkanhubungan

kuantiti keluaransesebuahfirma denganpelbagaitingkat hargakeluarandanharga-hargainput. Fungsipenawaranmenunjukkanhubunganpositifantarakuantiti dan harga keluaran, kerana kenaikan harga bolehmeningkatkanuntungyang menyebabkanfirma menambahkankeluaran.

fungsi pengeluaran (productionfunction) Hubungan yang menunjukkanoutputmaksimumyang boleh dikeluarkandaripadapelbagaikombinasiinput.UmumnyafungsipengeluaranbolehdigambarkandenganpersamaanmatematikberbentukQ = f(L, K) apabila Q ialahoutput, danL danKialahinput. DenganmengubahkombinasiL danK, sebuahfirma bolehmengubah kuantiti keluaran. Fungsi pengeluaranialah satu caramenggambarkanteknologi sesebuahfirma, seperti fungsi pengeluaranCobb-Douglasdanfungsi pengeluaranCES.

fungsi pengeluaranberkadar tetap (fixed-rateproductionfunction) Lihatfungsipengeluaranlinear.

fungsi pengeluaran Cobb-Douglas (Cobb-Douglasproductionfunction)FungsipengeluaranberbentukQ = AU K’°,apabilaQ = kuantiti output,

K = kuantiti modal yang digunakan,L = kuantiti buruhyang digunakan,danA, a, dan b = pemalar.

Apabila a + b = 1 menunjukkanpulanganmalar mengikut bidangan,a + b c 1 menunjukkanpulanganberkurangmengikutbidangan, dana+b> 1 menunjukkanpulanganbertambahmengikutbidangan. FungsiCobb-Douglas(C-D) mempunyaikeanjalanpenggantianbersamaansatu.mi bermakna1 % perubahandalamhargarelatif faktor akanmembawaperubahan1% dalamnisbahfaktor (KIL).

fungsi pengeluaran homogen (homogenousproductionfunction) Fungsipengeluaranyang menggambarkansatu teknologi yang apabila setiapinputnyabertambahk kali ganda,outputnyaakanbertambahk°kali ganda.Sebagaicontoh, jika Q = f(L,K) ialah fungsi pengeluaranhomogendarjahn, maka apabilaK danL bertambah2 kali ganda,output akan

44

fungsi pengeluaranlinear

bertambah2°kali ganda,iaitu:f(2L,2K) = 2°f(L,K) = 2°Q

Darjah kehomogenan,n, berkaitan denganpulangan ikut bidangan,khususnyaprosespengeluaranmenunjukkanpulanganbertambahanikutbidanganjika n> 1, pulanganberkuranganikut bidanganjika n c 1, danpulanganmalar ikut bidanganjika n = 1. Fungsipengeluaranhomogenlinear ialah fungsi yang mempunyaidarjahkehomogenann = 1. Fungsimi memberiimplikasi bahawakeluaransut bagi setiapinput bergantungpadanisbahinput, danbukanpadabidanganpengeluaran.

fungsi pengeluaran homogen linear (linear homogenousproductionfunction) Lihat fungsi pengeluaranhomogen.

fungsi pengeluaran input-output (input-outputproductionfuçiction) Lihatfungsi pengeluaran linear.

fungsi pengeluaran Leontief (Leontiefproductionfunction) Lihat fungsipengeluaranlinear.

fungsipengeluaran linear (linearproductionfunction) Fungsipengeluaranyang menggambarkansatuteknologi apabilasatuunit output ataulebihbolehdikeluarkanmengikut perkadarantertentu,denganmenggunakaninput padaperkadaranyang tetap. Umumnya,fungsi pengeluaranlinearbolehditulis sebagaixL = aQdanxK = bQ, apabilaa danb ialah pekali-pekali yang menunjukkankuantiti input L dan kuantiti input K, yangperlu dalampengeluaransatu unit output Q. Jikalau kuantiti input Lialah xL, maka output yang boleh dikeluarkan ialah xL/a unit, jikakuantiti input K juga cukup untuk mengeluarkansejumlahunit outputtersebut,tetapijika kuantiti input K, xK adalahtidak cukup,makaoutputyangbolehdikeluarkanhanyalahxK/b unit. Olehitu, fungsi pengeluaranlinear berbentuk Q = mm (xL/a, xK/b). Fungsi pengeluaranlinearadalahhomogenlineardan memberikankelukisokuansepertidi bawah.Sinonim fungsi pengeluaranberkadartetap, fungsi pengeluaraninput-output, fungsi pengeluaranLeontief.

Modal (K)

-a0 Buruh (L)

45

fungsi penggunaan

fungsi penggunaan (consumptionfunction) Fungsi yang menunjukkanhubunganantaraarasperbelanjaanpenggunaandenganaraspendapatan.Ukuranaraspendapatanumumnyaialah pendapatanbolehguna. Faktorlain yang mempengaruhipenggunaanadalahkeupayaanmenggunakanmasalepas untuk memenuhikehendakmasakini. Tempohmasajugaadalahsatufaktor pentingdalamfungsi penggunaan.Tempohyang lamaakanmewujudkanfungsi penggunaanyang curam dansebaliknya.

fungsi permintaan (demandfunction) Fungsiyang menyenaraikanfaktor-faktor yang boleh mempengaruhipermintaansesuatubarang.Antarafaktor yangmempengaruhipermintaansesuatubarang(D0), sepertihargabarangitu sendiri, P0, hargabaranglain, ~m’ pendapatan,Y, dan citarasa, t. Formulanyaialah:

= f(P,P,Y,t)

fungsi permintaan input (input demandfunction) Fungsiyangmenunjukkanhubunganantarakuantiti input yangmemaksimumkankeuntungandengantingkat hargainput dan output. Hubunganmi memberi kuantiti inputyang optimumpadatingkat hargainput danoutput.

fuugsi permintaan input bersyarat (conditional input demandfunction)Fungsiyangmenunjukkanhubunganantarakuantiti input dengantingkathargainput dan tingkat output yang.meminimumkankos. Lihat jugapermintaaninput bersyarat.

fungsi permintaan wang (money demandfunction) Fungsi yangmenggambarkanpermintaanuntukmemegangwangdalamtangan. Secaraumum, fungsi mi bergantungpadatingkat pendapatanyang mewakilitujuan urus niagadan awasan,dankadar bungayang mewakili tujuanspekulasi.

fungsiuntung(profitfunction) Fungsiyangmenunjukkanuntungmaksimumbagi sesuatufirma padapelbagaitingkat hargainput danhargaoutput.Fungsi untung dapat dibentukdenganmenggantikaninput-input dalamidentiti untung denganfungsi permintaanmasing-masing.Ciri pentingfungsi untung adalahapabilafungsi mi dibezakanberdasarkanhargaoutput. Bezaanpertamayang terbentukmemberikanfungsi penawaran.

46

G

gabungan faktor optimum (optimal factor combination)Lihat kombinasifaktor optimum.

gabungan kos terendah (least-costcombination) Gabunganinput yangmenghasilkan kos paling rendah untuk suatu tingkat pengeluaran.Gabunganyang menghasilkankos terendahitu bergantungpadahargainput-input. Perubahanharga input mi akan nienghasiikangabunganinput-input lain yangmungkinberbezanilai kosmininiumnya. Lihatjugakecekapanekonomi.

gadai janji (mortgage) Perakuanatauperjanjianyangiinenyatakanbahawapinjamanwangtelahdibuatdenganmencagarkanhartasepertitanahataurumahkediaman. Gadaijanji melibatkanpemindahanpemunyaan,tetapibukan hak milik terhadaphartacagarandaripadapenghutangkepadapemberihutang. Pindahanpemunyaanbatal apabilapinjamanlangsai.

gaji bawa pulang (take-homepay) Jumlahgaji yangditerimaolehseseorangpekerjadaripadamajikansetelahditolak pembayaran-pembayaranseperticukai pendapatan,sumbanganinsurans, yuran kesatuan,dan potongansumbangankepadaKumpulanWang SimpananPekerja.

ganti rugi (indemnity)Bayaranpampasanolehkerajaanatausyarikatinsuranskepadaseseorangyangmengalamikerugian,kerosakanhartabenda,ataukecacatantubuh badan.Jumlah bayaranyang diberi bergantungpadapenilaiankerajaanataujadualganti rugi yang disediakanoleh syarikatinsurans.

garis belanjawan (budgetline) Garis yang menunjukkankombinasiduabarangyang dapatdibeli dengansejumlahpendapatanataubelanjawantertentupadasatutingkat hargatertentu.Misalnya,jika semuapendapatan,Y, dibelanjakanke atasduabarangX danZ denganhargaPx danPz,maka

Y = Px.X + Pz.Z

Y Pxz =—----.xPz Pz

47

garis kemiskinan

Garisbelanjawanbolehditunjukkan dalambentukgraf,dengankecerunangaris belanjawanialah nisbah hargabarang-barangtersebut. Sinonimgarispenggunaan,gariskemungkinanpenggunaan,kekanganbelanjawan.

Barang Z

garis kemiskinan (povertyline) Tingkatpendapatanbenaryang dianggapmencukupiuntuk memenuhikesemuakeperluanasaskehidupansesuatumasyarakatataunegara,sepertimakanan,pakaian,tempatkediaman,dankesihatan. Pendudukyang berpendapatanbenarkurang daripadagariskemiskinandianggapmiskin. Misalnya,garis kemiskinandi Malaysiapadatahun 1987 ialah RM350 sebulanbagi keluargalima orang.

garis kemungkinan penggunaan (consumptionpossibilities line) Lihatgaris belanjawan.

garis panduan upah-harga (wage-priceguideline) Panduanmenaikkanupah wang tanpa menjejaskankestabilan harga. Garis panduan mimencadangkansupayakenaikankadarupahtidak melebihikadarkenaikandayapengeluaranburuh. Garis panduanmi juga mencadangkanhargadalamsesuatuindustri tidak meningkatlebih tinggi berbandingdengantingkat daya pengeluaransecarakeseluruhan. Mengikut panduanmi,kestabilanhargadapatdikekalkan.

garis penggunaan (consumptionline) Lihat garis belanjawan.garis kos sama(equalcost line) Lihat keluk isokos.garisan regresi (regressionline) Garis, keluk, atau persamaanstatistik yang

menunjukkanhubunganantarasatu pemboleh ubah dengansam ataulebih pemboleh ubah yang lain, untuk menunjukkankesan pembolehubah tak bersandarterhadappemboleh ubah bersandar.Misalnya,perbelanjaanpenggunaan,C,bergantungpadapendapatanbolehguna,Y,maka hubungan mi boleh ditunjukkan oleh garisan regresi dengan

z=i — •xPz Pz

48

geran am

pendapatanbolehgunasebagaipembolehubahtak bersandar,manakalaperbelanjaanpenggunaansebagaipembolehubahbersandar,dalambentukpersamaanC = a + bY + e. Dalampersamaantersebut,a dan b ialahpekaliatauparameterregresi,daneialahralatrawakyangmenggambarkanperkaralain yangmempengaruhihubungantersebutsecaratidaksistematik.Lihat juga analisis regresi.

gedung penerimaan (acceptancehouse) Institusi kewangan,sepertibanksaudagaryangdiwujudkanuntukmenerimadanmenjaminbil pertukaran,terutama untuk pembayaranperdaganganantarabangsa. Gedung mimenjalankanurus niaga sepertimengimport barang-barangbagi pihakpelanggandanmengutipbayaranuntuknya. Sinonimbank penerimaan.

gedung penjelasan (clearing house) Institusi kewanganyang menjalankanfungsi menjelaskanhutang-hutangantarabank. Operasi penjelasanmelibatkanwakil-wakil bank membuattuntutan bil ataucek terhadapbank lain.

gelagatpengguna(consumerbehaviour) Lihat perlakuanpengguna.genangan(stagnation) Keadaanapabilakadarpertumbuhanekonomirendah

dan kadar penganggurantinggi. Genanganbiasanyaberlaku apabilakadar pertumbuhanoutput benarkurang daripadakadar pertumbuhanpenduduk,dan apabilapertumbuhanpermintaanagregatyang lembapmenghalangpotensi pertumbuhanekonomi.

genangansekular (secular stagnation) Keadaanapabila pertumbuhanekonomi sangatrendahatau tiadapertumbuhanlangsung,dankeadaanmi berterusandalamjangkamasayang sangatpanjang.

gerakbalaspenawaran(supplyresponse)Hubunganantarakuantiti yangditawarkan oleh firma atau industri dengan faktor-faktor yangmempengaruhipenawaran.Antarafaktor yangmempengaruhipenawaransesuatubarang,5, ialahhargabarangitu, P, hargabaranglain, ~m’ hargainput, P~,tingkat teknologi,T, dankeadaancuaea,W. Maka fungsigerakbalaspenawaranbolehditulis:

S = f(P, ~m’ P~,T, W)

geran (grant) 1. Sumbangankewanganolehkerajaanatauinstitusi swastakepada kerajaan negeri, pertubuhan,atauorang perseorangan,untukmembiayaisesuaturancangankhusus,sepertipenyelidikan,pendidikan,dan sebarangusahakebajikan. 2. Perakuan undang-undangtentangpindahanharta tanah atau harta. Geranmempunyaimaklumat sepertisaizdankedudukanharta,pemilik, danjenis pemilikan.

geranam (general grant) Geran atau danayang dipindahkandaripadakerajaan pusat kepadakerajaan negeri tanpa sebarangikatan dalammembelanjakandanatersebut.Pemberiangeranmi dikira berdasarkanfaktor tertentusepertijumlah pendudukdanpanjangjalan raya negeri.Geran mi berfungsi sebagaialat mengurangkanketaksamaandalamkeupayaanfiskal antarakerajaannegeri. Sinonimgerantak bersyarat.

49

geranbersyarat

geran bersyarat (conditional grant) Lihat geranspesifik.geran bukan pemadanan (nonmatchinggrant) Geranataudana yang

menghendakikerajaannegerimembelanjakandanatersebutuntuk tujuanyang dinyatakan. Jumlah danayang dijanjikan tidak berubahsecaralangsung denganperbelanjaankerajaannegermuntuk aktiviti tersebut.Geran mi akan menambahkankemampuankerajaan negeri untukmembiayai sesuatuprojek barang awam. Geran mi mungkin dmberisekaligus tanpa mengirajumlah dana yang diperlukan oleh kerajaannegerm. Kadang-kadangkerajaanpusatjuga memintakerajaan negerimenyediakanjumlah dana yang mmnmmum sebelumlayak menermmabayaransekaligus. Lihat juga geranpemadanan.

geranpemadanan (matching grant) Geranataudanayangdiberi olehkerajaanpusatkepadakerajaannegeriyangmenghendakikerajaannegerimenyumbangkansejumlahwangtertentubagisetiapringgit yangditerimadaripadakerajaanpusat. Misalnya, kerajaannegeri perlu membiayaiRMO.30 bagi setiap ringgit geran yang diberm oleh kerajaan pusat.Kadang-kadangkerajaanpusathanyamembermgeranmi apabilakerajaannegeri telah membmayaisemuakos barangawam dengansyarat gerantersebutdibelanjakanuntuksuatutmngkatoutputminimum yangditetapkan.Kaedahmi bertujuanuntukmengurangkankos penyediaanbarangawamyang dipilih oleh kerajaanpusat. Lihat juga geranbukanpemadanan.

geran pembangunanwilayah (regional developmentgrant) Sumberpembmayaanpercumadalambentukkewanganataubantuanteknik untukpembangunanwilayah. Puneasumbertermasukdarmkerajaanpersekutuan,kerajaannegeriatau/danyayasandalamnegeri atauluar negeri,sepertiBankDunma danTabung KewanganAntarabangsa.

geranspesifik(specificgrant) Geranataudanayang mesti digunakanolehkerajaannegeri (peneñma)untuktujuantertentusahaja.Tujuanpemberiandanamtu selalunyadinyatakandenganterpermncmdalamperjanjiangeran.Misalnya,geranpembinaanempangantertentuhendaklahdibelanjakanuntuk projek pembinaanempangantersebut sahaja.Sinonim geranbersyarat.

geran tak bersyarat (unconditionalgrant) Lihat geranam.GSP (GSP) Singkatan bagi GeneralizedSystemof Preferencesyang

bermaksudSistem KeutamaanTeram. Keutamaaneukai tidak timbalbalik yang bersmfat sementarayang diberikan oleh negaramaju,terutamanyadalam bentuk pengenaantarif yang minimum terhadapmmpon barang-barangtertentunegaramembangun. PerjanjiantentangsmstemKeutamaanTeramdirunding di bawahnaunganUNCTAD (UnmtedNationsCommmssionfor TradeandDevelopment).Dalamperundingantersebut,negarapengimportdiberi kebebasanmenentukanjenis barang,jumlah mmport, dan tempoh smstem itu berakhmr. Misalnya, MalaysiamendapatkemudahanSistemKeutamaanTeramdan Amerika Syarikatterhadapbarang-barangelektronmkdantekstml.

50

guna tenagatak penuh

gudangpembuatanberlesen(licensedmanufacturingwarehouse)Syarikatataukilang asing yang terletak di luar zon perdaganganbebastetapidiberi kemudahansepertipelepasancukai,pengecualiancukai,dankreditcukai yang samasepertiyang diberikan kepadasyarikat-syarikatdalamzon perdaganganbebas. Taraf gudangpembuatanberlesenselalunyadiberikepadasyarikatcawanganyang menjualkeluarannyateruskepadasyarikat induk di negaraasalnya.

guna tenaga (employment) Penggunaansumber-sumberekonomi sepertitanah,buruh, modal, dan pengusaha,oleh firma-firma untuk kegiatanpengeluaranbarangdanperkhidmatan.Secarakhusus,gunatenagalebihmerujukkepadapenggunaanburuhdalamkegiatanekonomi.

guna tenaga penuh (full employment) Keadaanapabilasemuasumberekonomm, iaitu buruh, tanah, modal, dan usahawan,yang ada dalamsesebuahnegaradigunakansepenuhnya. Dalam realiti, keadaangunatenagapenuh tidak boleh dicapai. Walau bagaimanapun,secarapraktiknya, ahli ekonomm mengatakansesebuahnegaratelah mencapaigunatenagapenuhsekiranyaterdapatkadarpengangguranyang rendah,iaitu kira-kira3%hingga5% danpengangguranyangberlakumerupakanpenganggurangeserandan kadang-kadangperIgangguranstruktur yangsentiasaadadalamjangkapendek.

guna tenagatak penuh (underemployment)Keadaanapabilapekerjayangbekerja belum lagi mencapaitahap yang sepatutnyaatau kemahiranmerekatidak digunakansecaraoptimum dalambidang kemahirannya.Oleh itu peneapaianusahanyajauh lebih rendahdarmpadadayapenge-luaranpotensinya. Misalnya,graduanuniversiti membuattugasseorangkerani, ataujuruteramembawateksi keranakerja yang setarafdengankelulusandanpengalamannyatidak ada. Keadaanmi biasanyaberlakusemasaekonominegaramengalamikemelesetandankekuranganpelaburanuntuk menemptapekerjaanbaru.

Sm

H

hak harta benda (property rights) Lihat hakhartabendapersendirman.hak hartabendapersendirian(private property rights) Hak yang ada

padapemmlmk hartabendauntuk mengurushartabendatersebut,sepertimenggunakan,mengawal,dan memindahkanhak-haktersebutterhadapbaranganatauhartabenda.Hakhartabendapersendirianditentukanolehadatresamdanperaturanmasyarakat.Sinonim hakhartabenda.

Hak PengeluaranKhas (SpecialDrawing Rights) Satu bentukrizab cairantarabangsa,sepertiemasdandolar,yangdigunakanuntukmenyelesaikanmasalahimbanganpembayarandi kalanganahli-ahli TabungKewanganAntarabangsa. Jumlah hak pengeluarankhas yang diberm kepadaahliadalahberdasarkankuotayang telah ditetapkanoleh TabungKewanganAntarabangsa.Ahli-ahli bolehjugamendapatkanrizabtambahansebagaipinjaman untuk mengatasidan memenuhikeperluan pembayaranantarabangsa.HakPengeluaranKhas biasanyadigunakanoleh kerajaansahaja sebagaiperantarapertukaranantarabangsa,danbukannyauntukkemudahanpihak swasta.

hak penukaran(conversionrights) Hak menukardebenturkepadasahambiasaberdasarkansyarat-syarattertentudanbagi tempohmasatertentu.

halaju wang (velocityofmoney) Kadarwangbertukartanganatauberedardalam suatu tempoh, biasanyasetahun. Kekerapanperedaran wangdalam masyarakatbergantungpada jumlah wang yang dibelanjakandalamtempohtersebutdanjugakepadalamanyawangitu dipegangolehmasyarakat. Halajuwang bolehdikira berdasarkanformulapertukaran,iaitu:

M

apabilaV = halaju wang,P = tingkat hargaumum,

52

harga bumbung

T = jumlah urus niaga,danM = jumlah penawaranwang.

Halaju wang adalahtinggi jika masyarakatmemegangjumlah wangyang sedikit, dan membelanjakannyasegera. Keadaanekonomi yangmelambungmenyebabkanhalaju wang tmnggm.

hancuran kredit (credit crunch) Keadaanapabilakredit sukardiperolehdan padakadar yang tinggi. Hancurankredit wujud apabilaterdapatkawalankerajaanyang ketat terhadapkredit atauapabilaorang ramailebih gemarmemegangbon ataumenyimpanbeku daripadamenyimpanaset sebagaideposit bank. Prosesyang membawakepada hancurankredit ialah kebalikankepadaprosespencmptaankredit ataupenciptaanwang. Sinonimhancuranwang.

hancuran wang (moneycrunch) Lihat hancurankredmt.harga (price) Nilai sesuatubarangdalamsebutanunit mata wang atau

dalamsebutanunit barang-baranglain. Dalamanalisisekonomi,hargasesuatubarangsepertibaju boleh ditukar dengansepasangkasut, ataudenganRM5O. Denganitu, hargabaju tersebutialahsepasangkasutatauRMSO. Hargabaju dalamsebutankasut ialah hargarelatif, manakalahargabaju dalam sebutanringgit ialah hargawang. Dalam analmsmsmikroekonomi, harga relatif lebih kerap digunakan,manakaladalamanalisismakroekonomihargawang lebih kerapdmgunakan.

harga adil (/ustprice) Hargayangdianggapolehmasyarakatumumsetaradengannilai barangan. Konsep harga adil lahir bersamafahamanbahawa keadilan dalam pertukaranbaranganseharusnyaberdasarkankesetaraannilai. Padazamanpertengahan,dipercayaibahawasatuhargaadml wujud bagi setiapbarangdanperkhidmatan. Hargayang dianggapadil ialah hargakebiasaan.Oleh itu, tindakanpenjualyang menaikkanhargamelebihihargakebiasaanapabilaterdapatkekurangan,atautindakanpembeli mendesakharga yang lebih rendah daripada biasa apabilabaranganbertambahdi pasaran,dianggaptmdak bermoral. Pengenaanbungapinjamanjuga dianggaptindakantidak bermoralkeranabayaranbalmkpinjamantidak setaradenganpokokpinjaman.Sinonim hargapatut.

harga bayangan(shadowprice) Hargasesuatubarangyangmenggambarkankos melepassebenarbarangtersebut. Konsep hargabayanganseringdigunakandalammembuatpenilaiansecaratak langsunghargasesuatubarang atau perkhidmatanyang tidak dipasarkanatau yang tidakmempunyaihargapasaran,sepertiyang digunakandalam analisis kosfaedah.

harga benar (real price) Harga barang dan perkhidmatanyang telahdiselaraskanuntuk mengetepikanperubahanyang berlakudalamtempohyangberlainan.Misalnya,hargabenarbarangpenggunadiperolehdenganmembahagikanharga barangpenggunatersebutdenganindeks hargapengguna.

harga bumbung (ceiling price) Hargamaksimumbarangyang ditetapkan

53

hargadijangka

oleh pihak berkuasa.Secararasmihargasesuatu barangyang tertentutidakbolehmelebihihargabumbungbarangtersebut,samaadadisebabkanpihak berkuasamemberiatau menjual barangitu untuk mempengaruhipermintaandan penawaran, atau disebabkanpihak berkuasatidakmembenarkanpenjual menjual barangdenganhargayang lebih tinggidaripadaharga yang ditetapkan. Biasanyaamalanmenetapkanhargabumbungdmkenakanterhadapbarangperlu untuk menjagakepentinganpengguna. Sinonim hargamaksimum.

harga dijangka (anticipatedprice) Hargayang diramalkanwujud padamasahadapan.Jangkaantentangsamaadahargaakannaik atau turunmempengaruhipermintaanpenggunadanpenawaranpengeluar.Misalnya,jika hargadijangkameningkat,penggunacenderunguntukmenambahkanpermintaanpadamasakini. Sebalmknyajika hargadijangkaturun,penggunaakanmenangguhkanpembelianmereka. Pengusahapula meningkatkanpengeluaranjika hargadijangka meningkat,dan sebaliknya.

hargadunia(world price) Hargabarang-barangimport ataueksportyangditentukan oleh penawarandan permintaandunia. Harga mi akandigunakan sebagaiharga jualan oleh negara-negarakecil dalamperdaganganantarabangsa. Ini kerana negara kecil tidak bolehmempengaruhihargadankuantiti dalampasarandunia. Olehitu, negaratersebutadalahnegarapenerimaharga.

hargafaktor (factorprice) Kos barangdanperkhidmatanyangmengandungikos upah, sewa, bunga, dan untung kepadapengusaha. Hargafaktorlebih rendahdaripadahargapasaranapabilaterdapatcukai taklangsung,danlebih tinggi daripadahargapasaranapabilaterdapatsubsidi. Olehitu untukmendapatpengmraanKeluaranDalamNegaraKasarpadahargafaktor,nilai cukai tak langsungakanditolak, dansubsidiakandicampur.

harga hedonik (hedonicprice) Hargabayanganatauhargatersiratbagisetiap ciri yang terdapatpada sesuatubarang. Misalnya, rumahmengandungiciri-cmrm tertentusepertmbilanganbilik yang berbeza,rekabentukyang berlainan,danlokasinya,samaadaterletakjauh dan pusatbandarataudi kawasaneksklusif. Setiapciri tersebutmempunyainilaipadapandanganpembeli dan penjual barang. Nilai tersebut akanmenentukanpermintaandan penawaran,dan seterusnyahargahedonikbagi setiapciri.

harga kebiasaan (customaryprice) Lihat hargaadil.harga ke depan (futuresprice) Hargakomoditi danmatawangasingyang

dipersetujuiuntuk diniagakansekarang,tetapi penyerahannyadibuatpadamasahadapan,padatempohtertentusepertisebulan,tiga bulan,dansetahun. Sinonim hargake hadapan.

harga ke hadapan (forward price) Lihat hargake depan.harga keseimbangan (equilibrium price) Hargabarangyangmenyamakan

kuantiti yang diminta dengankuantiti yang ditawar. Padahargayanglebihtinggi daripadahargakesemmbangan,kuantitiyang ditawarmelebihi

54

harga tahun asas

kuantiti yang diminta. Pada hargayang lebih rendah,kuantiti yangdimintamelebihikuantiti yangditawar.Padahargakeseimbangan,kuantitmyang ditawaradalahsamadengankuantiti yang diminta, iaitu keadaanyang disebut pasaranterjelas. Sinonim harga pasaran. Lihat jugakeseimbanganpasaran.

harga lantai (floor price) Hargaminimum barangyang ditctapkanolehpihakberkuasa,yang selalunyalebih tinggi daripadahargakeseimbangan.Secararasmi harga suatu barang tertentu tidak boleh lebih rendahdaripadahargalantai. Pihak berkuasaakanmenentukanhargabarangtersebuttidak bolehlebih rendahdaripadahargalantai denganmembelilebihanbarangtersebutataumenguatkuasakanundang-undang.Selalunyaamalanharga lantai dikenakanpada hasil pertanianuntuk menjaminpendapatanpetani.

hargamaksimum (maximumprice) Lihat hargabumbung.harga malar (constantprice) Hargabarangdan perkhidmatan,atau nilai

keluarannegarayang dmnyatakanmengikut nilai indekshargapadasatutahun asas. Harga mi digunakanuntuk menggugurkanfaktor mnflasmyang mungkin wujud dalamhargasemasa. Lihat juga hargasemasa.

hargaminimum (minimumprice) Lihat hargalantam.hargaminimum terjamin (guaranteedminimumprice) Lihat hargalantai,

hargaterjamin.harganominal (nominalprice) 1. Hargawang bagi barangdan perkhid-

matan. Nilai harganominal adalahsamadengannilai hargasemasa.2.Hargayang dianggarkanbagi sesuatukomoditi atau sahamyang belumdisenaraikandi bursakomoditi atau bursasaham.

harga pasaran (marketprice) Lihat hargakeseimbangan.hargapatut (fair price) Lihat hargaadil.hargarelatif (relativeprice) Nilai pertukaransesuatubarangdalamsebutan

kuantiti baranglain. Sinonimnisbahharga. Lihat juga harga.hargasemasa(currentprice) Hargapasaranpadasatumasa. Nilai harga

mi mungkin telah dipengaruhi oleh unsur-unsurinflasi atau deflasi.Oleh itu, penggunaannilai hargasemasaakanmemberigambaranyangmengelirukantentangpeningkatannilai pembolehubahtertentusepertipertumbuhanKDNK atauKNK, dan boleh memberi gambaranyangsalahapabilamembuatperbandingannilai KDNK antaraduamasa.

hargasemerta(spotprice) Hargasemasabagi komoditi danmatawangasingyang diniagakandan yang diserahkanpadamasaitu juga.

hargasenarai (listprice) Hargayangdisyorkanolehpengedarataupengeluarsesuatubaranguntuk dijual oleh peruncit. Peruncitbiasanyamenjuallebih rendahdaripadahargasenarai,dandenganberbuatdemikianperuncitmengurangkankomisenyangditerimadaripadapengedarataupengeluar.

hargatahunasas(baseyearprice) Hargapadasuatutahun yang dipilihuntuk dijadikan asasperbandingandenganharga-hargapadatahunlamn.Pemilihanhargami pentingdalammendapatkanindeksharga. Selalunya

55

hargaterjamin _______ _____

hargapadatahun asastidak ataukurangdipengaruhioleh faktor inflasiatau faktor yang menyebabkanharganaik atau turun daripadakeadaannormal. Hargatahun asasakandiberi nilai 100 dalam indek harga.

harga terjamin (guaranteedprice) Harga yang dijanjikan oleh pihakkerajaan, bagi sesuatukeluaran denganpersetujuanbahawakerajaanbersedmauntuk membelm semuaoutput yang dikeluarkan pada hargatersebuttanpamengirakeadaanpasaran,ataumemberisubsidijika hargapasarankurangdaripadahargayangdijanjikan. Hargaterjaminbiasanyadalambentuk hargammnmmum, iaitu kerajaanmenjamin akan membelisemuakeluaranpadahargayang tidak rendahdaripadahargaterjaminminimum tersebut. Tujuan penetapanharga terjamin adalah untukmenggalakkanpengeluaranbarang-barangtertentuyangdianggapstrategikbagi sesebuahnegara. Jika dibiarkan hargaditentukanoleh pasaran,hargabarang-barangtersebutmungkin menjadi telalu rendahsehinggatidak menggalakkanpengeluarannya. Di Malaysia, harga terjammnminimum dilaksanakanterhadapkeluaranpadi.

harga tertadbir (administeredprice) Hargayang ditentukanoleh pihakpengeluarselepasmengambilkira kos pengeluaran,kos pengangkutan,dan keuntunganyang paling tinggi yang mungkin diperoleh. Hargatertadbirberbezadaripadahargapasaranyang ditentukanoleh permin-taandanpenawaran.Tingkathargatertadbiradalahantarahargapasaranmonopoli denganhargapasaranpersaingansempurna.Sinonim hargaterurus.

harga terurus (managedprice) Lihat hargatertadbir.harga tunai (cashprice) Hargayang dibayar bagi sesuatubarangapabila

pembeliandibuat secara tunai, bukannyasecaraansuran.harga wang (moneyprice) Nilai pertukaransesuatubarangdalamsebutan

unmt matawang. Lihat juga harga.harta benda(property) Barangyang menjadisumberkekayaan,iaitu yang

bolehmenghasilkanperkhidmatanataupendapatan.Hartabendabolehdibahagikankepadaduakategori, iaitu hartatanahyang terdiri daripadatanah, bangunan,dan sumber-sumberdi atasnya,dan harta bendaperseoranganyang terdiri daripadamesin,perabot,kenderaan,inventori,saham,bon, gadaman,dandepositbank.

harta benda intelek (intellectual property) Semuaciptaan seperti rekabentukperindustrian,hasil seni,danhasil kesusasteraan,yang mempunyainilai ekonomi. Hak terhadaphartabendaintelek biasanyaditandakandengantandaperdagangan,paten,hakcipta, ataunamaperdagangan.

harta benda persendirian (private property) Kekayaanatauhartabendayang memberipemiliknyahaksecaraeksklusif dan segiundang-undang.Antara hak pemilik ialah mengurus,menggunakan,menukar,menjual,danmemperolehpendapatandaripadahartatersebut.Hartabendaadalahsatuciri sistemekonomi perusahaanbebas.

56

hipotesisjangkaan mudab suai

barta benda perseorangan (personalproperty)Lihat harta benda.barta milik bersama (common property) Harta yang digunakan oleh

seseorangtidak akanmenjejaskanpenggunaanoranglain. Misalnya,lautdantamanrekreasi.

bartatanab (realty) Lihat hartabenda.basil (revenue) 1. Pendapatankerajaanyang diperolehdaripadakutipan

cukai dan bukancukai, seperti bayaranperkhidmatanyang diberikanoleh kerajaan,danbayarandenda. Sinonimhasil kerajaan,pendapatankerajaan.2. Pendapatanfirma yang diperolehdaripadapenjualanbarangdanperkhidmatan.

basil bukancukai (non-taxrevenue) Pendapatankerajaanyang diperolehdaripadabayaran perkhidmatanyang diberikan oleh kerajaan sepertisetem,bayarandendayang ditentukanoleh undang-undang,dan lesen.

basil cukai (tax revenue) Pendapatankerajaanyang diperolehdaripadakutipan cukai langsung,seperticukai pendapatanpersendiriandancukaikorporat,dancukai tak langsung,seperticukai eksaisdancukai jualan.

basil kerajaan(governmentrevenue) Lihat hasil 1.basil purata (averagerevenue) Hasil seunitkeluaranyang dikira dengan

membahagikanjumlah hasil satutempohdenganjumlah keluaran. Olehsebabjumlah hasil diperolehdenganmendarabkanhargadengankuantitikeluaran,makahasil puratasamadenganharga.

basil sut (marginal revenue) Tambahanjumlah hasil yang diperolehapabilasatuunit keluaranditambah. Misalnya,apabilasatuunit keluarandijualdenganhargaRM8 seunit,jumlah hasil ialahRM8. ApabilahargaturunkepadaRM7 seunit, keluaranmeningkatkepadaduaunit. mi berertihasil sut ialah RM6 iaitu RM14 — RM8.

bayatperkbidmatan(servicelife) Tempohsesuatuasettetapbolehdiguna-kan dengan cekap oleh pengusahadalam pengeluaranbarang atauperkhidmatan. Misalnya, hayatperkhidmatanpengisarpadi ialah 10tahun.

hedonisme(hedonism)Prinsip yang menyatakanbahawaindividu-individuyang mempunyaihasratmencarikegembiraanakancubamemperbaikicarahidupmereka. Prinsipmi berdasarkandoktrin falsafahdanpsikologiyang menyatakanbahawakelakuanmanusiadipanduhanyaoleh usahamencarikegembiraandanmenolakbencana.Mengikut JeremyBentham,prinsip hedonismeadalahseperti yang berikut: keadaansemulajaditelahmenempatkanmanusiadi bawahpengaruhduafaktor utama,iaitukesakitandankegembiraan.

bipotesisjangkaanmudabsuai (adaptiveexpectationhypothesis)Hipotesisyang mengandaikanagenekonomi hanya menggunakanpengalamanlepasuntuk merumuskanramalan masahadapan.Merekamengubahsuaijangkaanitu secaraperlahandenganmengambilkira ralatyangdilakukan.Misalnya,dan tahun 1985 hingga1990 kadar inflasi ialah 3% setahun,makamerekamenjangkainflasi tahun 1991 ialah 3%. Akan tetapi jika

57

jangkaan rasional

padatahun 1991 kadar inflasi ialah 7%, makajangkaanmerekauntuktahun 1992 bukannya7% tetapi antara4 hingga6 peratus.

hipotesis jangkaan rasional (rational expectationhypothesis) Hipotesisyangmengandaikanagen ekonomimenggunakansemuamakiumatyangadauntuk membentukjangkaanmasahadapan. Maklumatbukansahajaberdasarkanpengalamanlepas,tetapijugaramalanmasahadapan,sepertikesandasarkerajaanyang lalu danyang akandatang. Misalnya,apabilaKNK nominal jatuh, agen ekonomi akan membuat ramalan tentanginflasi berdasarkanmaklumat berikut:i) Pengetahuantentangtindak balas inflasi terhadapkcjatuhan KNK

nominal.ii) Pengetahuantentangdasarkerajaanyangpemahdilaksanakanapabila

berhadapandenganmasalah sedemikian. Lihat juga hipotesisjangkaanmudahsuai.

hipotesiskitaranhidup (life-cyclehypothesis)Hipotesisyangmengandai-kanperbelanjaanpenggunaanbergantungpadapendapatanyangdijangkaditerima sepanjanghayat. Mengikut hipotesis i, seorangpenggunacenderungmengekalkanpola perbelanjaanpenggunaanyang stabilsepanjanghayat. Oleh itu, seorangyang barubekerjadanseorangyangtelah bersaracenderung berbelanja lebih daripadapendapatannya,sementaraseorangdewasapertengahanumurlebih cenderungberbelanjakurangdaripadapendapatannya.

hipotesispelarasansepara(partial adjustmenthypothesis)Hipotesisyangmengandaikanagenekonomitidakmembuatperubahanserta-mertaapabilaterdapatperbezaanantarakuantiti yang diingini atau kuantiti jangkapanjangdengankuantiti semasa. Misalnya,kuantiti yang diingini bagisesuatupembolehubah,bergantungpadanilai semasasesuatupembolehubahlain. Formulanyaialah:

y* = a + bx~

apabilay~*= tingkat penggunaanyang diingini, danx~= tingkat pendapatan.

Dalamsuatu masa hanyasebahagianpelarasansahajayang ingin dibuatitu terlaksana,iaitu:

y — y~,= d(y* — y~,)+ Ut

apabilad = pekali yang bernilai antara.0 hingga1,= kesan luar jangka yang juga mungkin mempengaruhi

pelarasan.Pekali tersebut mengukurberapacepat pelarasandibuat dalamsuatu

masa. Apabila pekali bernilai satu, pelarasanberlaku sepenuhnya,danapabilapekali bernilai sifar, pelarasantidak berlaku langsung. Padaprinsipnya, kuantiti yang diingini tidak dapat diamati, oleh itu tidakbolehdianggarkan.Berdasarkanhipotesispelarasansepara,satupersamaanekonometrikdapatditerbitkan, iaitu:

y~= a’ + b’x~+ (1 — d) ~ + Ut

58

hipotesispendapatantetap

apabilaa’ = da, dan= db

Sinonimmodel pelarasansepara.hipotesis pendapatanmutlak (absoluteincomehypothesis)Hipotesisyang

mengandaikanperbelanjaanpenggunaansemata-matabergantungpadapendapatanboleh guna semasa. Hipotesis mi telah dikemukakanolehJohn Maynard Keynes. Perhubunganantaraperbelanjaanpenggunaandanpendapatanbolehgunadicirikan oleh tiga ciri, iaitu:i) Kenaikan pendapatanboleh guna akan menaikkan perbelanjaan

penggunaandengankadaryanglebih kecil. mi berertikecenderunganmenggunasut adalahkurang daripadasatu.

ii) Kecenderunganmenggunasut kurang daripada kecenderunganmenggunapurata.

iii) Kadarperubahanmenggunasut adalahnegatif. mi bererti fungsipenggunaansemakin landai apabila pendapatanboleh gunabertambah.

hipotesispendapatanrelatif (relative incomehypothesis)Hipotesisyangmengandaikanperbelanjaanpenggunaansesebuahkeluarga bukansahaja bergantungpada pendapatansemasa,tetapi juga dipengaruhioleh pendapatankeluarga lain. Hipotesis mi telah dikemukakanolehJ.S. Duesenberryuntuk menjelaskanwujudnyabukti empirik yang ber-canggahan mengenaifungsi penggunaanjangka panjangdan jangkapendekberdasarkandata sin masa dan keratanrentas. Perhubunganantaraperbelanjaanpenggunaandanpendapatanbolehgunamempunyaiduaciri:i) Bahagian pendapatanyang diperuntukkanpada perbelanjaan

penggunaanataukecenderunganpengguna purataditentukanolehpendapatanpurata relatif, iaitu kedudukankeluarga tersebutdansegi agihan pendapatan. Oleh itu, apabila pendapatankesemuakeluarga bertambahsekali ganda yang bererti kedudukansetiapkeluargatidak berubahdan segi agihanpendapatan,iaitu bahagianpendapatanyang diperuntukkankepadabahagianpenggunaanbagisetiapkeluargatidak berubah.

ii) Isi rumah lebih mudah menyesuaikanperbelanjaanpenggunaanapabilapendapatanmeningkat,berbandingdenganapabilapendapatanjatuh. mi dinamakankesansehaluan.mi keranaapabilapendapatanturun, isi rumah cuba mengekalkantaraf hidup merekadenganmengurangkansedikit perbelanjaanpenggunaan.Apabilapendapatannaik, isi rumahakanmengikutpolapenggunaanjangkapanjang. mibererti, kecenderunganpenggunapurata apabilapendapatanturunlebih besar daripadakecenderunganpenggunapurata apabilapendapatannaik. Kadar kenaikan penggunaankesan daripadakenaikanpendapatanadalahlebih besardaripadakadar kejatuhanpenggunaankesandaripadakejatuhanpendapatan.

hipotesispendapatantetap (permanentincomehypothesis)Hipotesisyang

59

hukum daya pengeluaransut berkurangan _________________

mengandaikanbahawajumlah perbelanjaandipengaruhiolehpenggunaanpendapatantetap, dan bukan pendapatansemasa.Hipotesis mi telahdikemukakanoleh Milton Friedman.mni keranapendapatan semasaterdiri daripadapendapatantetapdanpendapatansementara.Pendapatansementaraakanmenentukanperbelanjaanpendapatansementara.Olehitu, padasuatumasatertentupenggunaantetap bolehjadi lebih besaratau lebih kecil daripadapenggunaanterukur.

hukum daya pengeluaran sut berkurangan (law of diminishingmarginalproductivity) Hukum yang menyatakanbahawaapabila satu faktorpengeluaranditambah berterusansedangkanfaktor-faktor lain tidakberubah,daya pengeluaranfaktor berkenaanakan berkurangan. Dayapengeluaransut berkuranganapabilasumbangansetiaptambahanunitfaktor pengeluaranitu (faktor lain dibiarkantetap)kepadaoutputkurangdaripadasumbanganunit sebelumnya,biasanya selepastahap keluarantertentu. Daya pengeluaransut berkuranganadalahsatu sebabutamakenapakeluk permintaanfaktor bercerun menurun. Sinonim hukumpulanganfizikal sut berkurangan,hukum perkadaranberubah.

hukum pulangan fizikal sut berkurangan (law of diminishing marginalphysicalreturns) Lihat hukum dayapengeluaransut berkurangan.

hukum ekonomi (economic law) Kesimpulanumum yang menjelaskanperhubunganpemboleh ubah ekonomi tertakluk padahukum majoritiatau hukum bilangan terbesar. Hukum ekonomi dibina berdasarkankajianempirikyangdibuktikansecarastatistik. Olehitu, hukumekonomibukansatukebenaranmutlak sepertihukumdalamsainstulen. Misalnya,hukumpermintaanadalahbenardalamkeadaanumumsahaja,tidak padakeseluruhankeadaan.

hukum Engle (Engle’s law) Hipotesisyang menyatakanbahawaapabilatingkat pendapatanbertambah, maka perbelanjaanuntuk makanan,walaupunbertambahdan segijumlah, tetapiberkurangansecararelatifdibandingkandenganperbelanjaanuntuk tujuan lain.

hukumGresham(Gresham’slaw) Hukum yangmenyatakanbahawaapabiladuajenis logam yang berlainannilai diberikuasayang samabagi tenderyang sah,maka logam yang lebih murahakanmenjadimedium edaranyang utama, manakalalogam yang lebih berhargaakandisimpan ataudieksportdanseterusnyaakanlenyapdalamedaran. Hukum mi masihdigunakan,misalnya,olehorangasingapabilamembuatketetapanuntukmenerimaemassebagaiganti nilai matawangdalampembayaranterhadapbarang-barangyang diimpot.

hukum Okun (Okun’s law) Hukum yang menyatakanapabilakadarpengangguranmelebihi kadar guna tenaga penuh, kejatuhankadarpengangguranakan menyebabkanpeningkatanoutput negara. HukumOkun menunjukkankejatuhansatu peratuskadar pengangguranakanmeningkatkanoutput negarasebanyaktiga peratus.

hukum penawaran (law of supply) Hukum yang menyatakantentangperhubunganpositif antarahargadengankuantiti yang ditawarkanbagisesuatubarang.Mengikut hukum i, kuantiti yang ditawarkanakan

60

hukum pulangan berkurangan

bertambahapabilahargameningkatdansebaliknya.hukum penggantian berkurangan (law of diminishingsubstitution) Hukum

yangmenyatakanapabilapenggunaingin menukarkansatubarangdenganbarangyang lain, dia sanggupmenawarkankuantiti yang banyakbagiunit pertama,dankuantiti yang berkuranganbagi unit yang kedua,danseterusnya.Apabilapenggunamemiliki satujenisbarangdenganjumlahyang banyak, ia lebih bersediauntuk menukarkanbaranganitu denganbaranganyang lain, yang tidak dimiliki atau yang dimilikinya tetapidenganjumlah yang sedikit. Misalnya,A danB ialah duajenis barangyangberlainan. Jika penggunamempunyaibanyakA dantiada B, diaakansanggupmenukarkanbanyakbaranganA untuk mendapatkansedikitbaranganB, tetapijika diaberterusanmenukarkanA untukmendapatkanB, makakuantiti A yang sanggupditukarkanuntuk mendapatkansetiapunit tambahanB akanberkurangan.Hukum mi berkaitandenganhukumutiliti sut berkurangan. Hukum penggantianberkuranganmemberikanbentukkeluk puassamayang cembungke arahtitik asal.

hukum perkadaran berubah (law of variableproportion) Lihat hukumdayapengeluaransut berkurangan.

hukum permintaan (law of demand) Hukum yang menyatakanbahawasesuatubaranglebih banyakdiminta ataudibeli apabilahargabarangtersebut rendah, dan sebaliknya. Hukum mi menghasilkankelukpermintaanbercerunmenurun.Misalnya, padatingkat hargaRM1O.00,barang X yang diminta ialah 20 unit. Apabila harga turun kepadaRM6.00, kuantiti meningkatkepada60 unit.

hukum pulangan berkurangan (law of diminishingreturns) Hukum yangmenyatakanapabilasatu faktor ditambahberterusansedangkanfaktor-faktor lain tidak diubah,makaakantibapadasatutahapapabilatambahankeluaran akan berkurangan.Misalnya, apabila tujuh orang pekerjadigunakanuntukmengusahakanlima hektartanah,jumlah keluaranyangdiperolehialah 126 kg. Sumbangansut pekerja ketujuh ialah 12 kg.Apabila seorang pekerja ditambah menjadi lapan orang untukmengusahakanlima hektar tanah,jumlah keluaran ialah 136 kg. mnibererti sumbangansutpekerjakelapanialah 10 kg. Dan contohdi atas,kita dapati sumbangansut (keluaransut) setiappekerjayang ditambahberkurangan.

BilanganPekerja

Tanah(hektar)

JumlahKeluaran(kg)

KeluaranSut

56789

10

555555

100114126136144150

—

141210

86

61

hukum pulangan malar ikut bidangan

hukum pulangan malar ikut bidangan (law of constantreturn to scale)Hukum yang menyatakan apabila bidangan pengeluaran ditambah,outputakan bertambahberkadarandengan pertambahanbidangan itu.Pertambahanbidanganmerujukpertambahansemuainput dalamprosespengeluarandengankadar yang sama. Hukum mi cenderungberlakudalamindustri kecil sepertiindustri kraftangantradisionalyangbiasanyatidak menggunakanmesin, dan industri yang dicirikan oleh teknikpengeluaranyang menggunakanfaktor-faktor pengeluarandengankombinasiyang tetap,seperti industri menapisminyak.

hukum Say (Say’s law) Hukum yang menyatakanbahawaaktiviti produktifsesebuahekonomi akanmewujudkanpermintaanyang mencukupiuntukmenyerapbarangdan perkhidmatanyang dikeluarkandalamsesebuahekonomi. Jika terdapat lebihan dalam penawaranatau permintaan,aktiviti pengeluaran akan secara automatik membetulkanketidakseimbanganitu melalui mekanismeharga,kadarupah,dankadarbunga. Secaraamnya, ketidakcukupanpermintaantidak akan wujud.Berdasarkanciri in hukumSay secaramudahdisebutsebagaipenawaranmenciptapermintaannyasendiri. Hukum mi telah diperkenalkanolehahli perniagaanPerancisiaitu Jean-BaptisteSay (1767 — 1832).

hukum upah minimum (law of minimum wage) Undang-undangyangmewajibkanburuhmenerimasekurang-kurangnyaupah minimum yangtelahditetapkan.Upahminimum selalunyadiubahmengikutmasasupayapendapatanburuh berpatutandengankeperluanasas.Pelaksanaanundang-undang mi secaralangsungmenyebabkantingkat upah umum dalamsesebuahekonomi lebih tinggi berbandingdengan keadaan apabilaundang-undangmi tidak dilaksanakan.

hukum utiliti sut berkurangan (law ofdiminishingmarginal utility) Hukumyang menyatakansemakin banyak suatu baranganitu dimiliki ataudigunakan,semakinkurang kepuasan(utiliti) yang diperolehdaripadatambahansatuunit penggunaanbaranganitu. Misalnya,apabilalima bijirambutandimakan,jumlah utiliti ialah200danapabilaenambiji rambutandimakan,jumlah utiliti ialah 250. Olehitu utiliti sut ialah50. Apabilasebiji lagi rambutandimakan(tujuh biji), jumlah utiliti ialah 290. Olehitu utiliti sut menjadi 40.

BilanganRambutan

JumlahUtiliti

UtilitiSut

567

89

200250290320340

—

50403020

62

hutang luar negeri

Jadualmenunjukkansemakinbanyakrambutandimakan, pertambahanjumlah utiliti adalah dengankadar yang berkurangan.Ini bermakna,walaupunjumlah kepuasanatauutiliti bertambah,utiliti sutnyasemakinberkurangan. Hukum utiliti sut berkuranganadalah asas hukumpermintaandan merupakansatusebabutamakeluk permintaanbercerunmenurun.

hukum Wairas (Walrasian law) Hukum yang menyatakanbahawajikaterdapatn pasarandalamekonomi,dann - 1 daripadanyaberadadalamkeseimbangan,makapasaranyang satulagi itu semestinyaberadadalamkeseimbangan,keranadalamekonomi semestinyatidak wujud lebihanbersihpermintaanatau penawaran. Sebaliknya,jika terdapatlebihanpenawarandalamsalahsatupasaranitu makasemestinyawujud lebihanpermintaandalampasaranlain. Hukum Walrasbergunadalamanalisiskeseimbanganumum. Misalnya,dalamanalisismakroekonomi,sebuahekonomi dibahagikan kepadaempatpasaran;sekiranya tiga daripadapasarannya,iaitu pasaranbarang,pasaranburuh, dan pasaran wangberadadalamkeseimbangan,makasemestinyalahpasaranyangsatulagi,iaitu pasaranbonberadadalamkeseimbangan.Sehubunganitu, analisiskeseimbanganmakroekonomibiasanyamelihat keseimbanganpasaranbarang,pasaranburuh, danpasaranwang,denganmengabaikanpasaranbon.

hutangasing (foreign debt) Lihat hutangluar negeri.hutangawam (public debt) Lihat hutangnegara.hutang dalam negeri (domesticdebt, internal debt) Pinjamanyang dibuat

olehkerajaan,termasukkerajaannegeridantempatan,badandanagensikerajaan,daripadasektorswastanegaraberkenaan.Kerajaanmeminjamdaripadasektorisi rumahdenganmembuatpinjamanlangsungdaripadabank-bankdaninstitusikewangan,ataudenganmenjualbondansekuritikerajaankepadainstitusi-institusikewanganbukanbanksepertiKWSP,ataukepadabank dan syarikatkewangan.

hutang kerajaan (governmentdebt) Lihat hutangnegara.hutang lapuk (bad debt) Hutangyang sukaratautidak mungkin dapat

dipungut. Misalnya, syarikatkerjasamaataupeniagakecil mempunyairamaipenghutangyangtidak menjelaskanhutangmerekawalaupuntelahdimintaataudiingatkanberkali-kali. Setelahgagaluntukmendapatkannya,dansyarikattersebutmerasayakinhutangtersebuttidak dapatdipungutlagi, hutangtersebutdikelaskansebagaihutanglapuk.

hutang luar negeri (external debt) Pinjaman kerajaan ataubadandanagensikerajaansesebuahnegaradaripadakerajaanataubank negaraasing,ataubadankewanganantarabangsasepertiBankDunia. Hutangdaripadabadankewanganataukerajaannegaraasing dikenali sebagaipinjaman projek, dan biasanya digunakan untuk membiayaiprojekpembangunantertentu,sertadikenakansyarattertentu.Manakalahutang

63

hutang negara

luarnegeridaripadabanknegaraasingdikenalisebagaipinjamanpasaran.Sinonimhutang asing.

hutang negara (national debt) Hutang kerajaan kepada orang ramai daninstitusi dalam negeri (hutang dalam negeri) dan kepada pemastautinasing (hutang luar negeri). Hutang dalam negeri termasuk pinjamankerajaan melalui jualan bon atau bil perbendaharaan,dan pinjamandaripadakumpulansimpanansepertikumpulan wang simpananpekerja.Hutangluarnegeri ialah pinjamandaripadakerajaanasing, bank dunia,bank swasta negara asing, atau institusi kewangan antarabangsa sepertiTabungKewanganAntarabangsadanBankPembangunanmslam. Sinonimhutang awam.

64

I

identiti (identity) Persamaanyang benar apabila ditakrifkan demikian.Misalnya, pendapatannegara,Y, ditakrifkan sebagaihasil tambahperbelanjaanpenggunaan,C, perbelanjaanpelaburan,I, perbelanjaanbersihkerajaan,G, danperbelanjaanimport bersih(X — M). Formulanyaialah:

Y = C + m + 0 + (X — M)

identiti untung (profit identity) Identiti yangmenunjukkanuntung sesuatufirma, iaitu jumlah hasil firma tersebutditolak jumlah kos. Formulanyaialah:

it = PY— (wL + rK)

apabila P = harga,Y = output,w = harga input L,r = hargainput K, danit = untung.

Sinonimpersamaanuntung.imbangan aktif (active balance) Imbanganpembayaranpositif atauyang

menguntungkan,iaitu penerimaanmelebihi pembayaran.Lihat jugaimbanganpembayaran.

imbanganasas(basicbalance)Imbanganbersihsemuabutiran urus niagayangterkandungdalamakaunsemasadanakaunmodal jangkapanjang.mmbanganasasbertujuanmembezakanurus niaga.

imbangandagangan(merchandisebalance)Lihat imbanganperdagangan.imbangankecairanbersih (netliquidity balance) Imbanganasasdicampur

aliranmodaljangkapendekbersihdanralat sertaketinggalan. mmbangankecairanbersihmemberigambarankedudukanpermintaandanpenawaranterhadapmatawang.Lihat juga imbangan pembayaran.

imbangannegatif (adversebalance) Lihat imbangan tak memuaskan.

65

imbangan pembayaran

imbangan pembayaran (balance of payment) Catatansemuaurus niagaantara sesebuah negara dengan negara lain di dunia bagi suatu jangka

masa, biasanya setahun. Urus niaga mi dilihat dan segi imbangandagangan (eksport dan import barang), imbangan perkhidmatan, danimbanganmodal. Imbanganpembayaranmenunjukkanhubunganantarajumlah pembayaran dengan jumlah penerimaan sesebuah negara dengannegara lain. mmbangan pembayaran terbahagi kepada tiga akaun utama,iaitu imbangan akaun semasayang mencatatkaneksportdan importbarang dan perkhidmatan, akaun modal yang mencatatkan aliran modaljangka pendek dan jangka panjang, dan akaun keseluruhan yangmenjumlahkan imbangan akaun semasa dan akaun modal. Kuranganimbangan pembayaran menunjukkan kedudukan ekonomi yang tidakteguh, iaitu pembayaranimport barangdan perkhidmatansertaalirankeluar modal melebihi eksport barang dan perkhidmatanserta aliranmasuk modal. Keadaan mi selalu diperbaiki denganmenggalakkaneksportdanmengurangkanimport barangdanperkhidmatan.

imbanganpenyelesaianrasmi (official settlementsbalance) Perbezaanantaraperubahanasetrasmimilik sesebuahnegaradi luarnegeridenganasetmilik sesebuahnegaraasing. Aset rasmi termasukHak AmbilanKhas (HAK), sekuriti kerajaan,dan rizab antarabangsa. mmbanganpenyelesaianrasmi memberi gambaran tentang pembayaranataupenerimaanyang harusdibuatolehsesebuahnegarauntuk mengimbangilebihanataukuranganimbangankeseluruhan.

imbanganperdagangan(balanceof trade) Hubunganantarapembayaranterhadapimport barang ketara dengan penerimaandaripadaeksportbarang sesebuahnegara. Apabila penerimaanmelebihi pembayaran,imbanganperdaganganadalahpositif, dansebaliknya.Sinonimimbangandagangan.

imbangansemasa(currentbalance) Hubunganantarapenerimaandenganpembayaransesebuahnegaraterhadapimport dan eksport barangdanperkhidmatan,danjuga bayaranpindahanyang berlakudalamsesuatutempoh, misalnya, setahun.Keluar masuk modal tidak diambil kiradalamimbanganin Imbanganakaunsemasamemberimaklumat tentangpendapatanatau pengeluaransesebuahnegara yang terlibat dalamperdaganganantarabangsa.

imbangantakmemuaskan(unfavourablebalance) Imbanganperdaganganatau imbanganpembayaranyang defisit, iaitu apabila jumlah debitmelebihi jumlah kredit dalamakauntersebut.Misalnya, apabilanilaiimport melebihi nilai eksport. Sinonimimbangannegatif.

import (import)Pembelianbarangdanperkhidmatanyangdikeluarkanolehnegaraasing. Barangyangdiimport termasukbarangpengguna,barangmodal,danbahanmentah.Import perkhidmatantermasukperkhidmatanperkapalanyang ditawarkan oleh negara asing, pelanconganrakyat

66

indeks harga Paasche

tempatan ke negara asing, dan pembelian insurans asing oleh rakyattempatan.

indeks daya pengeluaran (productivityindex) Penunjukdayapengeluarankesemuafaktor pengeluaransuatusektorbagi suatutempohberbandingdengan daya pengeluaran pada satu tahun asas. Indeks mi dikira denganmengambil purata wajaran daya pengeluaran setiap input yang relatifpada tahun asas. Indeks daya pengeluaran digunakan untuk mengukurkecekapan teknik atau perubahanteknologi sesuatusektorekonomi.

indeks harga (price index) Penunjukpuratahargasekumpulanbarang bagisatu tempoh berbanding dengan purata harga bagi barang yang samapada satu tahun asas. Indeks harga dikira dengan mengambil puratawajaran hargapadasuatumasadibahagi denganpurata hargabarangyangsamapadasatutahunasas. Wajaranyang seringdigunakanialahkuantiti barangyang digunakanatauyang diurusniagakanpadatahunasasataupadatahun indeks hargatersebutdikira. Misalnya, indekshargapengguna,indekshargapengeluar,danpendeflasikeluarannegarakasar.

indeks hargaborong (wholesaleprice index) Indekshargayang dikiraberdasarkanhargajualanborongbarangtertentu,yangmerupakanbarangpenting padaekonomi sesebuahnegara. Biasanya, kadar perubahanhargayang berdasarkanindeks mi adalahlebih rendahdaripadakadarperubahanhargamengikutindeks hargapengguna.

indeks hargaLaspeyres (Laspeyresprice index) Indekshargayangdikiradenganmenggunakankuantiti barang tahun asas sebagaiwajaran.Misalnya,indeks hargaLaspeyresbagi tahunt ialah:

±PttxtoLP~= t~t xlOO

~ Ptoxto

apabilaX, X2 Xk = barangyang digunakan,Xt0, X20 Xko = kuantiti barangpadatahun asas,P10, P20 = hargamasing-masingpadatahunasas,dan

~ P~ = hargamasing-masingpadatahunt.Kebanyakanindeks harga di Malaysia menggunakankaedah indekshargaLaspeyres.

indeks harga Paasche(Paascheprice index) Indeks hargayang dikiradenganmenggunakankuantiti barangpadatahunindeks harga tersebutdikira sebagaiwajaran. Misalnya, indeks hargaPaaschebagi tahuntialah: k

x= t;t xlOO

P0x

67

indeks harga pengeluar

apabila X~, X,,..., X~ = barang yang digunakan,

~ P20 = harga masing-masing pada tahun asas,

X1, X,,..., Xk = kuantiti barang pada tahun t, dan

~ P~ = harga masing-masing pada tahun t.

Contoh indeks harga Paasche ialah pendeflasi keluaran negara kasar.indeks harga pengeluar(producer’sprice index) Indeks harga yang dikira

berdasarkan harga yang ditawarkan oleh pengeluar. Indeks hargapengeluar menggambarkan perubahan kos pengeluaran barang dalamekonomi. Lihat juga indeks harga.

indeks harga pengguna (common price index) Indeks harga yangmenggambarkan perubahan harga runcit barang pengguna. Indeks hargapengguna dikira berdasarkan harga pesanan barang dan perkhidmatanyang biasa dibeli oleh sesebuahisi rumah yang dianggapsederhanadalam sesebuah negara. Indeks mi biasanya dikira denganmenggunakankaedah Laspeyres. Indeks harga pengguna ialah penunjukpenting bagisesebuah negara dan digunakan untuk mengira kadar inflasi dan kos sarahidup.

indeks kos sara hidup (cost of living index) Indeks yang mengukurperubahankos sara hidup sekumpulanindividu yang mempunyaisatutahappendapatanyangtertentu. Pengiraandibuatberdasarkansekumpulanbarangansepertimakanan,pakaian, tempattinggal, ataupengangkutan.Wajaran diberikan mengikut kepentinganbarangantersebut denganmenggunakantahunasasyang diberi indeks100. Kenaikanhargabarangtersebut akan memberikansatu indeks baru yang melebihi 100, dandenganitu, mencerminkankenaikankos sarahidup.

indeks kuantiti (quantity index) Indeks yang menunjukkan perubahansekumpulankuantiti beberapajenis barangantertentubagi satutempohdibahagi dengan kuantiti barangan yang sama pada tahun asas. Indeksmi dikira dengan menggunakan harga tahun asas sebagaiwajaran,iaituberbeza dengan indeks kuantiti Paasche yang menggunakan harga semasasebagaiwajaran. Wajaranyang seringdigunakanialah hargabarangtersebutpada tahun asas, atau pada tahun apabila indeks itu dikira.Indeksyangdigunakanpadatahunasasdisebut indekskuantiti Laspeyres,danindeks yang digunakanpadatahun semasadisebut indeks kuantitiPaasche.Misalnya, indekspengeluaranindustri.

indeks kuantiti Laspeyres(Laspeyresquantityindex)Lihat indeks kuantiti.indeks kuantiti Paasche(Paaschequantity index) Lihat indeks kuantiti.indeks pengeluaran industri (industrial productionindex) Ukuranoutput

fizikal bagi industri perkilangan, industri perlombongan,dan industriutiliti awam, yangdikumpulkandalamsatujangkamasa,sepertisebulan,tiga bulan, enam bulan, atau setahun. Tujuan indeks mi adalahuntukmelihat kepentingan relatif tiap-tiap keluaranberdasarkandatakuantitidan nilai yang ditentukan daripada bancian terbaharu kerajaan.

indeks penunjuk lat (index of lagging indicator) Ukuran sesuatu agregat

68

industri ekstraktif

dalamekonomiyang biasanyaberbentuksin masa,yang pergerakannyaseolah-olahmengikuti jejak pergerakankeseluruhanaktiviti ekonomi.Apabila aktiviti ekonomi secara keseluruhan meningkat, maka indeks mijuga akan meningkat selepas beberapa waktu tertentu yang lazim, dansebaliknya. Indeksmi digunakanuntuk mengesahkanapakahkedudukanekonomi secarakeseluruhanberbanding dengankedudukannyapadawaktu tertentu. Antara sin masayang selaludigunakansebagaiindeksmi ialah nilai inventori barangpembuatan,perbelanjaanfirma terhadaploji danperalatan,kosburuhseunitoutput,tingkat pinjamanperdaganganbelum jelas, dan kadar bunga terhadappinjaman perniagaanjangkapendek.

indeks penunjuk utama (indexof leading indicator) Ukuransesuatuagregatekonomi atau kombinasi beberapaagregat ekonomi yang biasanyaberbentuksatusin masa,yangpergerakannyasecarasistematikmendahuluiperubahantingkat aktiviti ekonomi keseluruhan. Apabila indeks mimeningkat,maka selepasbeberapawaktu yang lazim, tingkat aktivitiekonomi keseluruhanjuga akanmeningkat,dansebaliknya. Indeks midigunakanoleh pembuatdasar,ahli ekonomi,danparausahawanuntukmeramalkeadaanekonomi. Agregat ekonomi yang selalu digunakansebagaipenunjukutama termasukpesananbarubarangantahan lama,kadar pengangguranmingguan, dan permohonanpermit pembinaanbangunanbaru.

indeksperesapan(diffusionindex) Penunjukpenyebaranaktiviti ekonomidan satu industri ke satu industri yang lain. Indeks mi menggambarkansatu kenaikan atau kejatuhansin dalam sesuatu jeda masa. Jikabilangansin yang mengalamikenaikanlebih besardaripadabilangansinyang mengalamikejatuhan,makaindeksmi lebih tinggi daripada50, dansebaliknya.

indentur (indenture) Perjanjian antara sesebuahperbadanandenganpemegangamanahyang menentukansyaratbagaimanabon dikeluarkan.Perjanjianmi juga menamakanpemegangamanahdanmemberikuasakepadanyauntuk bertindakbagi pihak semuapemegangbon. Indenturmenggariskanhak pemegangbon serta hak dan liabiliti perbadanansebagaipenghutang. Pemegangamanah,biasanyasebuahbank ataubadanamanah,bertanggungjawabmenetapkansyaratindentur,melindungipemegangbon, dan menjalankanbeberapatugas mekanikal sepertimenguruskanpembayaranbunga.

industri (industry) Kumpulanfirma yangmengeluarkanbarangyang sama.Misalnya, industri sabunbasuhterdiri daripadasekumpulanfirma yangmengeluarkansabunbasuh, tetapi setiapfirma mempunyaijenamanyasendiri.

industri di rumah (cottage industry) Lihat industri kotej.industri ekstraktif (extractive industry) Industri yang aktiviti utamanya

mengeluarkanbahanmentahdaripadasumberash. Misalnya, industri

69

industri fajar

penlombonganbijih timah, bijih besi, dancan gahi minyak.industri fajar (sunrise industry) Industni atausubsektorsesuatuindustni

yang sedangberkembangdandijangka akanmengalamiperkembanganpesatpadamasahadapan.Misalnya,industri yang berasaskanteknologimaklumatdi Malaysia.

industrikotej (cottage industry) Industni yang menghasilkanbarangandirumahataudi perkarangannumah. Industni kotej mempunyaibidanganpengeluananyangkecil, arasteknologi yang nendah,danbilanganburuhyang kecil, yang biasanyatendini danipadaahhi keluarga. Misalnya,perusahaanmembuatkeropok,wau,ataubasil knaftangan.Sinonim industnidi rumah.

industri muda(infant industry) Industni yang barumuhabertapakdalamsesebuahnegaradantidak mampubersaingdenganindustni luarnegeni.Dalam mengamalkandasan penggantianimport, negaramembangunmenggalakkanpenubuhanindustnibaruuntukmengeluarkanbarangyangdahuhunyadiimport. Untuk menjamin industni mudaterus benkembang,sesebuahnegarabiasanyamehindungiindustni tersebutdenganmengenakansekatanpendagangandan tanif. Jangkamasaperhindunganyang dibenidipencayaimencukupiuntuk industni itu mengembangkanekonomi ikutbidangan, dan meningkatkankecekapanteknohogi supayahargabolehdikurangkandanmenekabolehbensaingdenganindustni asing.

industri penting (keyindustry) Industni yang mempunyaipenganuhyangpenting kepadaindustni lain danjuga kepadaekonomiselunuhnyakenanasaiz,lokasi,danjenis keluarannya.Sesuatuyang benhakuke atasindustnimi akanmembenikesan besarterhadapindustni lain danjuga kepadaekonomi. Misahnya, industni minyak dan industni pertanian yangmenupakanindustni penting dan segi sumbanganpekenjaan.

industri peringkat kedua (secondaryindustry) Industni yang mengkhususdalam pengehuananbanangsiap dan sepanuhsiap denganmempnosesbahanmentahdanbahansepanuhmentahyang dikehuankanoheh industnipeningkatpentama. Industni peningkatkeduatendini danipada industnipembuatandanpenkihangan,sepentiindustni mengehuankankeluhi, jentena,banangelektnik dan ehektnonik,danbahanmakananyang dipnoses.

industri peringkat ketiga (tertiary industry) Industni yang menyediakanpenkhidmatandantenhibatdahamunusanpendagangan.Misahnya,industnimembaiki dan menyelengganabanang modal, pentadbinan awam,pengangkutandanpenhubungan,pendidikan,pehancongan,pendagangannuncit danbonong,industni bank,pemiagaansekuniti, danpenkhidmatanpenundingan.

industri peringkat pertama (primary industry) Penusahaanyangbenkaitandenganpengeluanankomoditi utama, yang belum mengalamisebanangbentukpempnosesansepentiindustnipentanian,penlombongan,penhutanan,danpenikanan.

industri perintis (pioneer industry) Industni mudayang dianggappenting

70

inflasi merayap

kepadapentumbuhansektorpenindustniandanekonomisesebuabnegana.Untuk mengembangkanindustni benkenaan,kenajaanmembenikantanafpenintisyangbiasanyamehibatkanpembeniansubsidiekspont,penlindungantanif danbukantanif, dankelepasancukai.

industri senja (sunsetindustry) Industri atausubsektonsesuatuindustniyangmengalamikejatuhandandijangkaakantenusmengalamikejatuhanpadamasaakan datang. Misalnya, industni timah di Malaysia.

industriutama (leadingindustry) Industni penting dalamsesebuahneganayang boleh mencetuskankesan nantaian kepada industni lain.Pembangunanindustni utamamenggalakkanpenkembanganindustni lainyang mengggunakanoutput industni utama, iaitu nantaianke hadapan,danakanmenggahakkanpenkembanganindustni yangmembekalkaninputkepadaindustni utama, iaitu rantaianke belakang. Misalnya, industnibenat yang mewujudkannantaianke hadapanbagi industni keneta, dannantaianke behakangbagi industni penlombongan.

inferens statistik (statistical inference)Lihat pentakbinanstatistik.inflasi (inflation) Kenaikantingkat hanga umum secanabentenusanapabila

hangapunatadalamsesebuahekonomimeningkat. Padamasainflasi, adahangayang meningkatlebih tinggi, adahangameningkatsecanapenlahan,danada yang mungkin tunun. Inflasi dianggapberlaku apabilahangameningkatsecanabentenusanselamabebenapabuhanataubebenapatahun.Inflasi mungkin benpuncadanipadakenaikanpermintaanagnegat,tenlalubanyak wang mengejantenlalu sedikit banang, atau kenaikan kospengeluanan.

inflasi kejutanpenawaran (supplyshockinflation) Inflasi yang berpuncadanipadakenaikan kos akibat kejutan penawanan. Misalnya, kejutanminyak pada tahun 1973 dan 1979 menyebabkaninflasi benlaku disehunuhdunia.

inflasi liar (wild inflation) Lihat inflasi melampau.inflasi melampau(hyperinflation, runaway inflation) Inflasi yang cepat

danbentenusantanpahad. Inflasi mi mendatangkankesanyang sangatbunuktenhadapsistemkewangankenanawang yangadatidak mempunyainilai ataumempunyainilai yang sangatnendah. Inflasi mi seningbenlakupadaatauselepasselesainyasesuatumalapetakaataukenosakanalamsepenti pepenangan.Dahamkeadaanmi output benan sangatkunang,manakalapenawananwang tenlalu banyak kenanakenajaanmencetakwang yang benlebihanuntuk membiayaipenangatau kenosakanakibatpenang. Misahnya, inflasi melampauyang benhaku di Jenman selepasPenangDunia Pentamadan akhin tahun 1922 hinggaakhintahun 1923.Sinonim inflasi liar, inflasi melompat.

inflasi melompat(galloping inflation) Lihat inflasi mehampau.inflasi merayap (creepinginflation) Inflasi yangmeningkatsecanapenhahan,

biasanyapadakadan2% setahun. Sesetengahahhi ekonomibenpendapatbahawa inflasi jenis mi baik untuk sesebuabekonomi kenana ia

71

inflasi pendapatan

menggalakkanpentumbuhanoutput benan.inflasi pendapatan(incomeinflation) Inflasi yangbenpuncadanipadausaha

mempenbaiki pendapatanrelatif. Usaha mi benmula dan kejayaansekumpulanpekenjamenuntutkenaikanpendapatan.Apabilakumpulanlain melihat kejayaantuntutan kumpulan itu, merekapula menuntutkenaikanpendapatan.Fenomenonmi menebakke selunuhekonomi,yangakhinnya menyebabkanpeningkatanpendapatan,dan setenusnyameningkatkanpenmintaanagnegat. Sekinanyapenawananagnegattetap,makainflasi pendapatanakanberlaku.

inflasi pengesahantolakan kos (rectification push cost inflation) Inflasiyang benpuncadanipada tindakankenajaanmenambahkanpenmintaanagregat,samaadamenenusipeningkatanbekalanwang,ataupenbelanjaankenajaanuntuk mengelakkankesannegatifdanipadakejutanpenawanan.Kejutanpenawananyang berlakusekalimungkinmenyebabkankenaikanhanga,tetapi tidak menyebabkaninflasi. Kesan kejutantensebutbolebmempenganuhidaya pengeluananburuh sehingga menyebabkanpenganggunan.Untuk mengatasinya,kenajaanmenambahkanpenmintaanagnegatyangsetenusnyamenyebabkankenaikanhangasecanabentenusan.

inflasi sebelahpenawaran (supply-sideinflation) Inflasi yang benpuncadanipadakekunanganpenawananagnegatyangdisebabkanoleb kejatuhandayapengeluanan.Kejatuhanpenawananagnegatdipenganuhioleh faktonsepentikenaikankos bahanmentah,kos upah,dankejutanpenawanan.

inflasi sebelum masa (premature inflation) Inflasi yang benlaku akibatdanipadakadan upab yang cendenungmeningkat semasaekonomimenghampinitingkat gunatenagapenuh. Padatempohtensebut,kenaikanupahyang cepattenjadi bukankenanatendapatlebihanpenmintaanburuhtetapikenanabunuhkenap bentukankenja.

inflasi sesak(bottle-neckinflation) Inflasi yangbenpuncadanipadakenaikanhangabanangataupenkhidmatandi sektontententusahaja,akibatkesesakanyang benlaku dalam sekton benkenaan. Inflasi mi mungkin benlakuapabilawujudnyakesesakanpenawarandalamindustni utamaekonomi,sepentiindu1stni besidankeluhi, danindustni sumbentenaga. Inflasi sesakbiasanyadicinikan olehkenaikanhangayangpenlahanataubensifatinflasimenayap.

inflasi tarikan permintaan (demand-pullinflation) Inflasi yang benpuncadanipadapentambahanyang cepatjumlah wangyang ingin dibehanja-kan, yang melebihi pentambahanbanang atau penkhidmatanyangditawankan,ataupentambahanpenmintaanagnegatmelebihi pentambahanpenawananagnegat. Keadaanmi juga disebut “tenlalu banyak wangmengejansedikit banang”. Fakton yang mempenganuhipertumbuhanpentambahanagregatialah pentambahanpenawananwang, pentambahanpenmintaanekspont,danpentambahandefisit belanjawan.

inflasi terperakui (validated inflation) Inflasi yang dibenankankeranakenajaanmenambahkanpenawananwangdengankadanyangsamadengan

72

input

inflasi. Inflasi mi sebenannya berpunca danipada penawaran wang. Olehitu, pentambahanpenawaranwang tidak membenikesantenhadapbanangdan penkhidmatan,dan lebihan permintaantenhadapwang tidak akanwujud. Inflasi mi hanyamembenikesanneutralkepadaekonomi.

inflasi tersembunyi(hidden inflation) Keadaanapabilanilai wang ataukuasabeli jatuh bukan kerana kenaikanhanga banang,tetapi kenanakejatuhanmutu penkhidmatanataubarang,ataupengurangansaizbanangsecarakeselunuhan.

inflasi tertekan(repressedinflation) Keadaanapabilanilai wang ataukuasabeli menununsecanabentenusan,bukandisebabkanoleh kenaikanhanga,tetapiakibatsekatanpermintaanoleh kenajaanmelalui pelesenan,pencatuanbanangan,dan pengawalanhanga. Padamasainflasi tentekan,kadaninflasi tidaktinggi keranawujudnyakawalan-kawalantensebut,tetapikuasabeli menununkenanakekunanganbanang.Apabilakawalantensebutdimansuhkan,kemungkinanbesaninflasi akanmeningkatdengantinggi.Inflasi mi biasanyabenlaku dalamekonomibukan pasanan.

inflasi tokok (mark-upinflation) Inflasi yang benpuncadanipadakenaikanhangaakibatkegiatanfirma monopoli danoligopoli yang mengamalkanpninsippenentuanhangatokok atauhargatentadbin. Keadaanmi mungkinbenlakusekinanyafirma monopohimenguasaiindustni utama.

inflasi tolakan kos (cost-pushinflation) Inflasi yang benpuncadanipadakenaikanautonomi kos pengeluanan,samaada akibat kenaikanhangafakton pengeluanan,atau gangguandalam penawananfakton tensebut.Kenaikankos pengeluananmendesakkenaikanhangabanang. Bebenapafakton bolebmenyebabkankenaikankos, sepentikejatuhanpengeluaranbanang,kenaikanautonomihangabahanmentah,tuntutanupahkesatuansekenja, atau kegiatan meletakhangasyanikatmonopoli.

inflasi tolakan kos upah (wage-costpush inflation) Lihat inflasi tohakanupah.

inflasi tolakanupah (wage-pushinflation) Inflasi yang benpuncadanipadakenaikan upah bunuh. Misalnya, akibat tuntutan kesatuan sekenja.Kenaikanupahmi diikuti olehkenaikanhangabanangdanpenkhidmatankenana firma ingin mengekalkantingkat keuntunganmeneka. Inflasitolakanupahbolehbenlakusekinanyakuasakesatuansekenjakuat. Sinoniminflasi tohakankos upab.

infrastruktur (infrastructure) Kemudahanasasekonomi negana,sepentisistem pengangkutandanpenhubungan,kemudahankuasadantenaga,dan penkhidmatanawam yang lain, yang penting dalam menentukantahap aktiviti ekonomi. Infnastnuktun termasukaset tak ketanasepentitingkat pendidikandan sikap sosialpenduduk,kemahinanindustni, danpengalamanpentadbinan. Oleh sebabinfnastnuktunmi sangatpenting,maka lebih baik dan lengkapinfnastnuktunsesebuahnegana,akan lebibcekapdansempunnaaktiviti ekonomiyang dijalankan.

input (input) Lihat fakton pengeluanan.

73

input bawahan

input bawahan (inferior input) Input yang penggunaannyabenkunanganapabilakeluanan bentambah.Misalnya, penggunaanbunuh oleh firmadalamindustni benteknologitinggi semakinberkunanganapabilakeluaranfirma tensebutmeningkat.

input bersama (joint input) Dua input ataulebih yangmemenlukansatusama lain dalam sesuatuprosespengeluanan. Misalnya, tanah tidakboleh mengeluankanpadi jika tidak disentakandenganbunuh, kenanatanab danbunuh ialah input bersamabagi pengeluaranpadi.

input berubah (variableinput) Inputyangkuantiti penggunaannyabenubahapabila jumlah output yang dikeluankanberubah. Misalnya, bahanmentab dan bunub yang kuantiti inputnya penlu ditambah sekinanyajumlah outputpenludibanyakkan. Sinonim fakton benubah.

input kos terendah (least cost input) Lihat penmintaaninput bensyanat.input normal(normal input) Inputyangpenggunaannyabentambahapabila

keluananbentambah. Misalnya, burub, modal, danbahanmentabyangpenggunaannyadalamkebanyakanindustni meningkatapabilakeluananfinmatensebutbentambah.

input pengganti(substitute input) Input yang penggunaannyabentambabapabilahangainput lain meningkat,dansebaliknya.Misalnya,penggunaanmodal akanmeningkatapabilaupab bunub meningkat.

input penggenap (complementary input) Input yang penggunaannyabentambahapabilahangainput lain menunun,dan sebahiknya.Misalnya,apabila hanga jentena tunun, penmintaantenhadapjentena meningkat.Denganitu, penmintaantenhadapminyak sebagaiinput penggenapkepadajentenaakantunutmeningkat.

input pertengahan(intermediateinput) Inputyang benbentukbanangsepanasiap yang menupakanoutput firma lain ataufinmaitu sendini. Misalnya,dalampengeluanankeneta,input pentengahantenmasuktayan,cenmin,danbesi waja.

input takbolehbahagi(indivisible input) Faktonpengeluanantententu,sepentitenagakenja dan penalatan,yang tidak bolehdibahagikankepadaunityang lebih kecil. Misalnya, satumesinbesantidak boleh dibahagikanataudipecahkankepadaduabahagiandanmengeluankansetengabdanipadaoutput maksimum padasetengahdanipadakos asal. Mesin mi bolehmengeluankanoutput sebanyak50% danipadakapasitinyawalaupunkossatuunit lebib tinggi danipadapengeluananpadakapasiti90%. Faktorpengeluananyang tidak boleb dibahagikanmi bolehdigunakandengansangatcekapapabilaoutputyangdikeluankanadalabbesan,dansebaliknyakunang cekappadatingkat pengeluananyang nendab.

input tetap (fixed input) Input yang kuantitinya tidak bolehdiubaholehfirma dalamjangkamasapendek,sepentiloji, tanah,danjentena.

insentif cukai (tax incentive) Galakankhas kenajaandalambentukcukaiuntukkegiatanpelabunandanpengeluanantententusupayadapatmenikmatilebihanekonomidansosialyanglebib tinggi. Bentukgalakancukai yang

74

integrasi ke belakang

selaludiamalkan ialah pembeniankelepasancukai pendapatankepadasyanikattententuuntukbebenapatahunataupengunangancukai pendapatanuntukbebenapapenatus,ataupengecualiancukai ke atasinput luanyangmesti diimpont. Insentif cukai dibeni apabila syanikat atau pelabunmemenuhisyaratyang ditetapkanseperti syanattanafpenintis, syanatpenggunaanbunuh dan bahanmentah tempatan,jumlah modal yangdilabunkan,dan tempat didinikan tapak pengilangan.Sinonim insentiffiskal.

insentif fiskal (fiscal incentive) Lihat insentif cukai.insidens cukai (tax incidence) Kesan sesuatu cukai tenhadap agihan

pendapatan pembayan cukai. Lihat juga bebancukai.insurans(insurance) 1. Perhindunganbagisebanangkemungkinankenugian

akibat penistiwa yang mungkin benlaku sepenti kebakanan,kecunian,kemalangan,dan penistiwayang pasti benlaku sepentikematian. Untukmendapatkanpenlindunganinsunans,seseonangpenlu membeli insunansdengan membayan sejumlah wang tententu yang dipanggil premiuminsunans.Pemeganginsuranssetenusnyabenhakmenenimasejumlahwangtententu apabilabenlaku kenugian akibatpenistiwa yang diinsunanskanjika benlakudalamtempohyangditetapkan.2. Tuntutanyangmenjanjikansejumlabpulangantententupadamasahadapanyang ditetapkanapabilabenlakusesuatupenistiwa.

insurans kredit (credit insurance) Insunans yang melindungi syanikatdanipada kemungkinankenugian hutang lapuk. Pembeniankneditmelibatkan nisiko kenugianapabila hutang tidak dibayan balik. Untukmengelakkankemungkinankenugian tensebut,syanikatboleb membeliinsunansyang akan membayansejumlabwang tententuapabilakneditgagaldijelaskan.

insurans nyawa (life insurance)Lihat asunans.insurans pengangguran (unemploymentinsurance)Skim penlindunganuntuk

membantupekenjayangtenpaksadibenhentikankenjaolehsyanikat.Pekenjayang tenpaksamenganggunakanmenenimabayananpindahandanipadasatu tabung yang diwujudkan danipadapembayanancukai upah yangdikenakantenhadapmajikan. Jumlahbayananyang ditenimaoleh pekenjabiasanyabengantungpadakeadaanekonomi semasa.

integrasi (integration)Pnosespembesanansyanikatyangmelibatkanpenyatuanpelbagaiaktiviti pengeluanandi bawahsatukawalan.Misalnya,syanikatmembuatkenetamembesankanopenasinyadenganmengambilalih syanikatmembuattayan, atausyanikatmembuatnokok mengambil ahih syanikatlain yang mengeluankannokok jenamayang benlainan.

integrasi ekonomi (economicintegration) Prosespenyatuanyang mehiputitahap kegiatan ekonomi tententu dan dasan ekonomi bebenapabuabneganadalam sesuatukawasantententu. Misalnya, pasananbersama,kesatuankastam,dankawasanpendaganganbebas.

integrasike belakang(backwardintegration) Integnasimenegakyangtenjadiapabila syanikat membesankanopenasi denganmenambahkanaktiviti

75

integrasike hadapan

pengeluananyang bentahaplebih nendah.Misalnya,firma membuattayanmenguasaifirma yang mengeluankanbahan mentah sepenti syanikatpenladangangetah.

integrasike hadapan(forward integration) Integnasimenegakyang tenjadiapabila syanikat membesankanopenasi denganmenambahkanaktivitipengeluananyang bentahaplebih tinggi. Misalnya, syanikatpengeluananminyak mengembangkanpenniagaandenganmembukaatau mengambilalih stesenmenjual minyak petrol. Matlamat utamasyanikat membuatintegnasike hadapanadalahuntuk menjaminhubunganyang lebih napatdenganpasaranbagi keluanannya.

integrasimendatar(horizontal integration, lateral integration) Integnasiyang melibatkanpenyatuanpnosespengeluaranyang samaatauhampinsama. Integrasimendatanbiasanyamelibatkansatusyanikatmengambilahih syanikat lain yang mengeluankanbanangyang hampin sama,ataubarangyang hanyabenbezadan segi jenama.Misalnya, syanikatnokokmembesankanopenasinyadenganmengambilalih syanikatmembuatrokokkenetek.Integrasimendatanbolebtenjadi apabilaterdapatpensamaandadsegi teknik pengeluaranataubahanmentahyang digunakan.

integrasi menegak (vertical integration) Integnasi yang mehibatkanpenyatuanpelbagaitahap pengeluananyang saling benkaitandi bawahkawalansatusyanikat. Integnasimenegakmenyebabkanfirma menambahbilanganpnosespengeluanantetapitidak semestinyamembesankansesuatupnosestensebut.Misalnya,firma membuatkeretamenambahkanaktivitipengeluanandenganmengambilalih syanikatmembuattayanatausyanikatyang mengeluankanbesi keluli. Integnasi menegakbentujuanmenjaminbekalaninput yangbentenusanyang bolehdipenolebpadakos yang lebibnendab,mengawalkuahiti keselunuhan,atauuntukmewujudkanhubunganyang lebih enat antanafirma denganpasarankeluananfirma tensebut.

intensif modal (capital intensive)Benkaitandengancanapengeluananyangsebahagianbesandanipadakos pengeluanannyatendini danipadakosmodal.Kebanyakanindustni di neganamaju benintensifmodal. Di negaramembangun,kebanyakanindustni ekspontnyabenintensifmodal. Neganamembangunlebih menekankankepentinganpembentukanmodal kenanaindustni benintensifmodal menggambankankecekapanpengeluanan.

inventori (inventory) Bahanmentab,banangdalampnoses,banangsiap,danbekalan yang dimihiki oleh onganisasipada akhin tempoh penakaunanyang belum diguna ataudijual. Jumlab inventoni itu tenmasukyangdisimpan oleh onganisasi, yang masih dalam penjalanan,atau yangdikinimkan. Jumlah inventoni selalunyaditentukanmelalui penginaanfizikal dannekodpenakaunan.

isi rumah (household) Sekumpulan individu yang mendiami satu unitpenumahanyang mungkinmengandungiseonangindividu, ataubebenapaindividu dankeluargayang dudukbensama,danbenkongsipenbelanjaan.

76

isi rumah

Isi numab ialah satu konsepstatistik yang digunakanuntuk mengukunbilanganunit rumabyang diduduki dalamsesebuabnegana. Bilangandan cini-cini isi numahsepenti tingkat pendapatan,tabunanpendapatan,dan saiz keluargamerupakanstatistik yang penting dalammembentukpotensipasanan,tenutamauntuk barangpenggunatahanlama.

77

J

jadual kos (costschedule) Satu setangkayang menunjukkansegalajeniskospadasatutahapoutput tententu. Jeniskos tenmasukjumlah kos, kostetap,kosbenubah,kos punata,dankossut. Denganmenggunakanjadualin keluk kos dapatdilukis.

Kuantiti KosTetap

KosBenubah

JumlahKos

KosPurata

KosSut

1 1000 200 1200 1200 12002 1000 1200 2200 1100 10003 1000 2000 3000 1000 8004 1000 2600 3600 900 6005 1000 3000 4000 800 4006 1000 3200 4200 700 2007 1000 3900 4900 700 7008 1000 4600 5600 700 7009 1000 6200 7200 800 1600

10 1000 8000 9000 900

jadual permintaan (demandschedule) Lihat keluk penmintaan.jangka panjang (long run) Tempohyang mencukupiyang membolehkan

sesebuahfirma mengubahsemuainput, khususnyainput tetapmenjadiinput benubah,tetapi tidak mencukupi bagi membolehkanbenlakunyapenubahanteknologi. Tempobyang mencukupi itu benbezamengikutteknik pengeluanan. Misalnya, jangkapanjangbagi mengubahmesinmengetin nenas ialah tiga tahun, manakalabagi mesin membuat mikuning ialah seminggu.

jangka pendek (short run) Tempoh yang tidak mencukupi untukmembolehkanfirmamengubahinputtetapmenjadiinput benubah.Tempob

78

jober

yang mencukupibenbezamengikutjenis aktiviti pengeluaranyang akanmenentukanjenis dansaizinput benubah. Misalnya,jangkapendekbagimesin pencetakanialah kina-kina tiga tahun, kenanaselepastempoh itubanulabfinma benupayamenambahdanmengubabmesintensebut.Dalamaktiviti menjualair tebu,jangkapendekmungkinsebulankenanaselepasitu penjual air tebu boleh menambahmesin tebu yang menjadi inputtetapnya. Dalamjangkapendek, firma hanyaboleb menambahoutputdengankaedahpengeluananyang lebih intensif kenanainput tetaptidakboleh ditambah. Konsepjangka pendekjuga penting dalammembuatkeputusanpengunusan.Lihat juga input tetap, input benubah.

jangkaan hidup (life expectancy,expectationoflife) Ukunanpunatatentangbenapalama seseonangbayi yang dilahinkan, tidak mati, dandijangkaakantenushidup. Jangkaanhidup selalunyadiukun dalamtahun. Bagineganakunangmaju jangkaanhidup seonangbayi lelaki ialah 48 tahundan bagi bayi perempuanialah 52 tahun. Bagi negaramaju jangkaanhidup masing-masingialah 70 dan72 tahun. Jangkaanhidup salahsatudanipadapenunjukyang bengunauntuk mengukuntanafhidup sesebuahnegana.

janjang aritmetik (arithmeticprogression) Sin nombonyang diperolehdanipadapentambahanpemalanyang sama.Misalnya,bagi janijang2, 4,6, 8, 10, dan ,setenusnya,penambahpemalannyaialah 2. Janjang midigunakanoleh Malthus untuk menunjukkankadarpentumbuhanbahanmakananyang lebih lambat danipadapentumbuhanpenduduk yangmempunyaipentumbuhanjanjang geometni.

janjang berharmoni (harmonicprogression) Sin nomboryang dipenolehdanipadasahinganjanjanganitmetik. Misalnya,bagi janjanganitmetik 2,4, 6, 8, 10, dansetenusnya,janjangbenhanmoninyaiahah 1/2, 1/4, 1/6,1/8, 1/10, dansetenusnya.

janjang geometri (geometricprogression) Sin nombon yang dipenolehdanipadapendanabanpemalanyang sama. Misalnya,janjang2, 4, 8, 16,32, 64, dansetenusnya,penggandapemalannyaialah 2.

jimat cermat (austerity, thrift) Tindakan mengunangkanpenbelanjaan,tenutamapenbelanjaanyang kunangpenlu akibatkejatuhanpendapatan.Padapeningkatisi numah,tindakanmi adalabuntukmengunangkankesandanipadapenguncupanpendapatanbenan akibat kejatuhannilai wangataupemotonganwang. Padapeningkatnegana,tindakanmi mehibatkanpemotonganpenbelanjaanpnojekkunangpenluakibatkejatuhanpendapatanneganakenanakemelesetanekonomi. Tindakan mi dapatmengecilkandefisit belanjawankenajaan,dansecaratidak langsungdapatmengunangkanmasalabinflasi.

jober (jobber) 1. Gelananyang dibeni kepadafirma penaibdi pasanansaham. Bagaimanapunjobenhanyabenunusniagadenganbrokensahamdan bukandenganindividu. Apabihabnokersahamingin benunusniagadengannya,jobenakanmengemukakandua sebuthanga,tenendah dan

79

jumlah hasil

1:

jumlah keluaran(totalproduct) Jumlabkuantiti banangdanpenkhidmatanyang dikeluankanoleb fakton pengeluanandalamsuatutempobtententu.Jumlabkuantiti yang dikeluankanbenubabdengankadar yang benbezamengikut input benubabyang digunakan.Umumnya, jika satu inputbenubabsahajayangditambabmanakalainput laintetap,jumlah keluaranbentambabdengankadanyang bentambab,kemudianbentambabdengan

JumlahHasH

20

5

Keluk JumlahHash/

0

RajahKehuaran

HargaMalar

0 1 2 ~ Kehuaran

Rajah U

80

jurang keluaran negara kasar

kadan yang benkunangsehinggaia mencapaijumlah maksimum, danselepasitu akan tenus benkunangan. Keadaanmi disebabkanteknikpengeluanantentaklukpada hukum daya pengeluanansut benkunanganatauhukum pulanganfizikal sut benkunangan.

jumlah kos (total cost) Semuakos yangtenhibatdalamprosespengeluanan.Jumlab kos meningkatapabilaoutput meningkatkenanakos mi tendinidanipadakos benubahyang tunut meningkatapabilaoutput meningkat,dankos tetapyang malanpadasemuatingkat pengeluanan.Lihat jugakos tetap,kos benubah.

jumlah kos berubah (total variable cost) Lihat kos benubah.jumlah penawaran buruh (total supplyof labour) Lihat penawanan masa

kenja.jumlah utiliti (total utility) Jumlahkepuasanataunilai faedahyangditenima

oleb isi numab atau penggunadanipada penggunaanbanang danpenkhidmatan.

jurangdaya pengeluaran (productivity gap) Penbezaanantanakeluananpenkapitaataudayapengeluaranburuhpunatasesuatugolonganpendudukdengandayapengeluanangolonganpendudukyang lain. Misalnya,dayapengeluananpenduduk di sekton pertanian benbandingdengan dayapengeluananpendudukdi sektonindustni di sesebuahnegana,ataudayapengeluaranpenduduk neganamembangunbenbandingdengandayapengeluananpenduduk negana membangunyang lain. Junang dayapengeluananmi membenigambarantentangpenbezaantingkat teknologipengeluanandan tingkat kepakanandi kalangan kelompok yangdibandingkan.

jurang deflasi (deflationarygap) Keadaanapabilapenbelanjaanagnegatyang dinancangtidak mencukupi untuk mencapaitingkat output padagunatenagapenub. Apabila wujudjunangdeflasi,benlakupenganggunandantingkat hangacendenunguntuk jatub.

jurang dolar (dollar gap) Keadaanyang menunjukkanjumlab importBnitain dan AmenikaSyanikatdanneganalain dalamkawasandolanyangmelebihiekspontnyake neganabenkenaan.Masalabmi dialamijuga olebneganalain di EnopahBanat. Masalahmi muncul selepassahajaPenangDunia Keduakenanapadamasaitu hanyaAmenikaSyanikatsahajayangmampu membekalkanbanangan,khasnyabananganyang dikehendakiuntuk membangunkansemulaekonomi Enopab Banat. Masalabjunangdolan mula sunut sebaik sahaja Enopab Banat pulib danipadakesanpepenangan.Istilab mi hanyadigunakanantanatahun1945hingga1948.

jurang inflasi (inflationary gap) Lihat lompang inflasi.jurang keluaran negara kasar (grossnational productgap) Penbezaan

antana keluanan neganakasan sebenandengankeluanan neganakasanpotensipadagunatenagapenubtanpainflasi. Junangkeluanannegana

81

jurang keluaran negarakasar

kasansukanditentukankenananilai keluananneganakasanpotensi sukandianggankan.

82

K

kadar asas (base rate) Lihat kadanpinjamanasas.kadar bank (bank rate) Kadan minimum Bank of England sanggup

mendiskaunkanbil pentukanankelas pentamaataubil bank.Bank ofEnglandbentindak sebagai peminjam tenakhin.

kadar bil (bill rate) Kadan yang digunakanuntuk mendiskaunkanbilpentukanan. Kadan mi benbeza mengikut kuahiti bil pentukanan. Misalnya,kadanbagi bil penbendahanaanadalahlebih nendahdanipadakadanbagibil pentukanan.

kadar bunga (rate of interest) Hanga atau kadan bayanan tenhadapwang ataumodal yang dipinjamkan. Kadan bungadinyatakandalamsebutan“penatusansetahun”,iaitu kadanbagi lebihanbayananbahik ataudisebutbungatenhadapjumlah pinjamandalamsatu tempoh tententu.Lebihanbayananbahik mi ialah perbezaanantanajumlah bayananbahikdenganjumlah pinjaman. Misalnya, bagi jumlah pinjaman RM100,jumlah bayananbahik selepassetahunialah RM110. Oleh itu, lebihanbayananbahik ialah RM1O, dan kadan bunga setahunialah 10%,iaitu

RM(110 — 100) — 1RM100 -

kadar bunga utama (prime rate of interest) Lihat kadan utama.kadar cukai sut (marginal taxrate) Tambahankadancukaiyangdikenakan

tenhadap setiap tambahanstnuktun pencukaian. Bagi stnuktun cukaipnognesif,kadancukai sut adalahtetapdanbagi stnuktuncukai negnesif,kadan cukai sut menunun. Di Malaysia, kadan cukai sut bertambahmengikut pentambahanpendapatanboleh cukai kenana Malaysiamengamalkanstnuktun cukai pnognesif.

kadar diskaun (discount rate) Kadan bungayang dikenakanoleh bankpusattenhadap pinjaman langsung bank pendagangandan institusikewanganlain. Bankpendaganganatauinstitusikewanganlainmeminjamdanipadabankpusatsebagaisumbenpinjamantenakhin. Kadan diskaun

83

kadar diskaun semula

ialahsuatualatdasanyang bolehdinaikkanuntuk mengunangkanbekalanwang,atauditununkanuntuk menggalakkanpentumbuhanbekalanwang.Di Malaysia, Bank Negana Malaysia menentukankadan diskaunbendasankankadandiskaunsemula.

kadardiskaunsemula(rediscountrate) Kadanyang dikenakanoleh BankNeganaMalaysiaapabilabank pendaganganatauinstitusi kewanganlainmendiskaunkansemulabil penbendahanaan,sekuniti kenajaan,ataubilpentukaranyang diluluskan. Sebagaisumbentenakhir,bank pendagangandan institusi kewanganlain boleh mendapatkanmudah tunai danipadabank pusatdenganmencagankanpegangansekuniti yang dibenankan.

kadarbasil (yield) Penatusanpulangantahunansesuatupelabunansepentipembelian tanab dan saham modal. Kadar basil dikina denganmembabagikanjumlab pulanganpelabunandenganjumlab kospelabunansemasa. Misalnya, sebidangtanah dibeli denganhanga RM1O 000.Pulangandan tanabmi ialahRM2000. Ini benentikadanbasil ialah20%.Andainya banga tanab semasatelah meningkat kepada RM1S 000,manakalajumlah pulangantidak benubab,makakadanbasil yang baruialah 13.3%,kenanaperbandinganyangdigunakanialahnilai kospelabunansemasaiaitu RM1S 000. PentambahanRM5000 atau 5% nilai tanabdisebut labamodal.

kadar kekosongankerja (job vacancyrate) Penatusankekosongankenjatenhadapjumlab kenja yang ada. Kekosongankenja dalam sesebuabsyanikatadalabkenjayang penludilakukantetapitidak dapatdiisi kenanatiada pekenja yang sesuaiatau yang sanggupmelakukannya.Kadankekosongankenjamembenigambananningkastentangconakpenganggunandalamsesuatuindustniataukawasan.Maklumattentangkadankekosongankenja membantupnognamtenagamanusiamembeni latihan danpelajananyang bensesuaiandengankepenluanpekenjaan.

kadar kelahiran (birth rate) Bilangankelahinanhidup bagi setiapsenibupendudukdalamsatutahun. Misalnya,kadankelahinan20 menunjukkanbahawadalamsatutabuntendapat20 onangbayi yang dilahinkanhidupbagisetiap1000onangpenduduk,iaitu 2%bagi selunubpenduduk.Kadankelahinan mempenganuhibilangan penduduksesebuabnegana.Kadankelahinanyang tinggi di neganamembangunmenupakanpuncautamapentumbuhanpesatbagi pendudukneganatensebut.

kadarkematian(mortality rate, deathrate) Bilangankematianbagisenibupendudukdalamsatu tahun. Kadankematiandipenganuhioleb banyakfakton, sepentipenatusanpenduduktua dan tanafkesihatan. Penginaankadankematianbagi tahun 1990 ialah:

Bilangankematianbagi tahun

kadar penggantiansut

kadar penggantiansut (marginal rate of substitution) Bilanganunit sesuatubanangyangpenggunasanggupmenggantikandengansuatubananglainsupayatingkat kepuasanadalabsama. Misalnya,kadanpenggantiansutbanangA tenhadapbanangB ialah nisbabutiliti sut banangA tenhadaputiliti sutbanangB. Cenunkelukpuassamaialahkadanpenggantiansut.Sinonim kadanpenggantiankomoditi, kadanpenggantianpenseonangan.

kadar penggantian teknik (rate of technical subsitution)Lihat kadanpenggantianteknik sut.

kadar penggantianteknik sut (marginal rate of technical substitution)Kadan satu input yang boleh digantikandengansatu input yang lainsupayatingkat output sesebuabfirma adalabsama. Kadanpenggantianteknik sut input bunub tenhadapmodal ialah nisbabkeluanansut modaltenhadapkeluanansutbunub. Cenunkelukisokuanialahkadanpenggantianteknik sut.

kadar penggunaan keupayaan (capacityutilization rate) Kadankeluanansebenantenhadapkeluananbenpotensi,ataukadanoutput semasatenhadapkadan openasi. Keluanansebenanialah keluanansemasabagi sesebuabfinmaatauselunuhekonomi,manakalakeluananbenpotensiialahkeluananpadakapasitipenuh.

kadar penyertaanburuh (labourparticipation rate) Penatusantenagabunubtenhadapjumlah pendudukdalam kumpulan layak bekenja, biasanyapendudukyang benumun16 tahun ke atas. Formulanyaialah:

LFPR= LF/(LF + NLF) = (U + E)/(U + E + NLF)

apabilaLFPR= kadanpenyentaanbunuh,LF = jumlah tenagabunuh,

NLF = jumlab pendudukbukantenagabunuh,U = jumlab gunatenaga,danE = jumlab penganggun.

Dalampenginaanmi anggotatentenabiasanyatidak diambil kina.kadar penyertaan tenaga buruh (labour forceparticipation rate) Lihat

kadanpenyentaanbunuh.kadar perlindungan berkesan (effectiverate ofprotection) Kadanmengukun

kebenkesananlangkahpenlindunganimportyangdikina denganmengambilnilai cukai import banangsebagaipenatusankepadanilai ditambahbagiindustni yangterlibatdalampengeluananbanangimport tersebut.Misalnya,kadar perlindunganbenkesanbagi cukai import terhadapkereta ialahnisbahdalamperatusannilai cukai import keretaterhadapnilai ditambahindustri kereta di negarapengimport. Jika nilai kadan perlindunganbenkesantinggi, cukai yang dikenakantidak membeni kesan kepadapenlindungan.

kadar pertukaran (exchangerate) Lihat kadanpertukaranasing.kadar pertukaran asing (foreign exchangerate) Kadanatauhargamata

wang sesebuabnegarayang bolebditukarkandenganmatawang negana

86

kadar pertukaran terpancang

lain. Misalnya,untuk mendapatkanRM 1.00 seseorangperlu membayarAS$0.40. Oleh itu, kadar pertukaranantara ringgit dan dolar ialahRM1.00 = AS$0.40.

kadar pertukaran berbilang (multiple exchangerate) Kadarpertukaranyz(ng berbeza-bezayang wujud bagi dua mata wang apabilakerajaanmenetapkankeperluanmata wang tersebut. Kadar yang berbezamiwujud apabila kerajaan menetapkankadar yang berlainan mengikutkeperluanurusniagamatawangtersebut.Misalnya,satukadarpertukaranditetapkanuntuk menggalakkanpelancongan,dansatukadarlain untukmenggalakkaneksport.

kadar pertukaran berkesan(effectiveexchangerate) Purataberwajarankadarpertukaranantaramatawang sesebuahnegaradenganmatawangnegararakanperdaganganyang utama.Wajaran yang digunakanialahkepentinganrelatif perdagangannegaraitu dengansetiapnegararakanperdagangan. Kepentinganrelatif merupakannisbah jumlah import-eksportnegararakanperdaganganterhadapjumlahimport-eksportnegaratersebut.

kadar pertukaran boleh ubah (flexible exchangerate) Lihat kadarpertukaranterapung.

kadar pertukaran fleksibel (flexible exchangerate) Lihat kadarpertukaranterapung.

kadar pertukaran gelap (black exchangerate) Kadar pertukaranyangwujud di luar pasaran pertukaran asing yang diiktiraf oleh kerajaan.Biasanyakadarpertukarangelaplebih tinggi daripadakadarpertukaranrasmi.

kadar pertukaran terapung (floating exchangerate) Sistem yangmembenarkankadarpertukaransatumatawang denganmatawang lainditentukansecarabebasolehpermintaandanpenawaranpertukaranasingtanpa sebarangcampurtangan kerajaandalampasaran.Negarayangmengamalkansistem kadar pertukaranterapungsentiasamembiarkannilai mata wangnyaterapungatau turun naik secarabebasmengikutkuasapasaran.Campurtangankerajaandalampasaranpertukaranasingadalahminimum dan terhad kepada yang bertujuanuntuk menjaminkelancaranperjalananpasaran.Sinonimkadarpertukaranfleksibel, kadarpertukaranbolehubah.

kadar pertukaran terpancang(peggedexchangerate) Kadarpertukaranyang ditetapkanoleh autoriti kewangansupayaberadadalamlingkunganhadyang kecil di sekitar satunilai tara yang dinyatakandalamsebutanmatawang asing. Tindakanmemancangsesuatumatawang melibatkanpenetapannilai taramatawang itu dalamsebutansatumatawang asing,biasanyadolar Amerika, atau sekumpulanmata wang asing yangterkemuka,danjuga penetapanlingkungandalambentukperatusan,diatasdandi bawahnilai tara tersebut. Autoriti kewangankemudiannyamenentukansupayakadarpertukaransentiasaberadadalamlingkungan

87

kadar pertukaran tetap

tersebutdenganmempengaruhipenawaranpertukaranasingmelalui belianataujualanmatawangasingdi pasaran.Lihatjuga kadarpertukarantetap.

kadarpertukarantetap(fixed exchangerate) Kadarpertukaranmatawangyang ditetapkannilainya oleh kerajaandanbukannyaditentukanolehpermintaandan penawaranpertukaranasing. Nilai kadar pertukaranbolehberubahdalamlingkunganperatusyang kecil sahaja. Perubahanyang lebih daripadanilai tersebut perlulah mendapatkanpersetujuandaripadaTabungKewanganAntarabangsa(IMF).

kadar pertumbuhansemula jadi (natural rate of growth) Kadarpertumbuhanekonomiyang tertinggiyang bolehdicapaiapabilaekonomiberadapadatingkat pengangguransemulajadi. Kadar mi suatukadarberpotensiyang berubahmengikut kadar pertambahanpendudukdantahapkemajuanteknologi sesebuahekonomi.

kadar pinjaman asas(base lending rate) Kadarbunga pinjaman yangdikenakanoleh bank perdaganganyang ditentukan berdasarkankoskumpulan wang bank tersebut. Di Malaysia, kadar pinjaman asasbeberapabank utamamenentukankadarbungapinjamanbank. Sinonimkadarasas,kadarpemberianpinjaman asas.

kadarpulangan (rate of return) Peratusanuntung bersihselepassusutnilai terhadapjumlah modal yang digunakan. Kadarpulanganmi ialahsatu daripada“nisbah kewangan” yang digunakan untuk mengukurkecekapansesuatuperniagaanatauprojekpelaburansecarakeseluruhan.Ia dikira denganmengambilangkauntung sebelumatau selepascukai.Biasanyaangkauntung selepascukai digunakankeranaia merupakanuntung bersihyang diagihkan kepada pemegangsahamdalambentukdividen.

kadarpulangandalaman (internal rate of return) Lihat kecekapanmodalsut.

kadarsilang(crossrate) Kadarpertukaranbagi duamatawangyangdikiraberasaskankadar pertukaransetiapmata wang tersebutdenganmatawangasingyang lain. Kadarsilang diperlukankeranatidak semuamatawang mempunyaikadar pertukaranyang samaantarasatu samalain.Misalnya,untuk mendapatkankadarpertukaranringgit MalaysiadenganrupeeNepal,kadarpertukaranringgit Malaysiadenganringgit AmerikaSyarikat dan kadar pertukaran rupeeNepal denganringgit AmerikaSyarikatdigunakan. Misalnya,

AS$l.00 = RM2.75AS$1.0O = 550 rupee

.. RM1.00 = x 5502.75

= 200 rupeekadar syarat perdagangan (terms of trade) Nisbah hargabarangdan

perkhidmatanyang dieksportterhadaphargabarangdanperkhidmatanyang diimport oleh sesebuahnegaradalam urus niaga perdagangan

88

kaedah aruhan

antarabangsa.Oleh sebabbarangdanperkhidmatanyangterlibat adalahsangat banyak, maka kadar syarat perdagangandiukur denganmenggunakannilai indeks harga dan dinyatakandalam peratusan.Formulanyaialah:

IndekshargaeksportX 100

Indekshargaimport

Jikakadartersebutialah 15%, mi bermaknahargaeksporttelahmeningkat15% berbandingdenganhargaimport dalamtempoh tertentu. Apabilakadar syaratperdaganganmeningkat,keadaanperdagangansesebuahnegarabertambahbaik, dan sebaliknya.

kadar transformasisut (marginal rate of transformation) Kadar yangmenunjukkankeupayaansesebuahfirma, industri, ataunegaramengubahpenggunaanfaktor pengeluarandaripadamengeluarkansatujenis barangkepadasatu jenis barangyang lain. Kadar mi dikira denganmerujukjumlah satu barang yang harus dikorbankansupayasatu baranglaindapatdikeluarkan. Berdasarkanpendekatangeometri,kadartransformasisut ditunjukkan oleh cerun keluk kemungkinanpengeluaranataukeluktransformasi.

kadarupah(wagerate) Kadarbayaranyangditerimaolehseorangpekerjayangberasaskanukurantertentusepertimasabekerja(jam, minggu,ataubulan), atau unit (kuantiti) output yang dihasilkan atau yang dijual.Misalnya, RM5O seminggu ialah kadar upah mengikut masabekerja,manakalaRM2 seunitjualan ialah kadarupah mengikut kuantiti yangdijual oleh pekerja itu. Dalam pasaranburuh, kadar upah berubahmengikut keadaanpermintaandan penawaranburuh. Jika permintaanterhadapburuhmelebihipenawarannya,makakadarupahakanmeningkat,dansebaliknyakadarupahakanturunjika adalebihanpenawaranburuh.

kadar upah minimum (minimumwagerate) Satutingkat kadarupahyangditetapkanoleh kerajaanmelalui undang-undangyangmestidibayarolehpihak pengurusantanpa mengira sumbanganpekerja kepada syarikat.Upahyang dibayarolehpihakmajikantidak bolehkurangdaripadakadarupah minimum. Penguatkuasaankadar upah minimum mi bertujuanmeningkatkantarafhidup pekerjayangmemiliki tingkat kemahiranyangrendah.

kadar utama (primerate) Kadarbungayangdikenakanolehbankterkemukaterhadappinjamanyangdibuatolehpelangganyang amatdipercayaiolehbank tersebut. Sinonimkadarbungautama.

kaedahaliran tunai terdiskaun (discountedcashflow method) Kaedahmengukur keberuntunganpelbagai projek pelaburan denganmendiskaunkanaliran pendapatanmasa hadapankepada nilai kini.Terdapatduacarapengiraan,iaitu nilai kini bersihdankadarpulangandalaman.

kaedah aruhan (inductive method) Kaedahmenganalisissesuatumasalah

89

kaedah pensampelan

ekonomiyang bermuladaripadafakta khususkepadafakta umum, iaitudenganmenekankanpemerhatianfakta daripadadata empirik sebagaiasasmembuatkesimpulan umum. Kaedah mi berbezadengankaedahdeduktif yang bermula daripadafakta umum kepada fakta khusus.Kesimpulankaedah aruhan berdasarkankoleksi dan pemerhatiandanfakta khusus yang banyak dan kes yang menggambarkankehidupansebenar. Oleh itu, kaedah mi menekankanvariasi dan membenarkansuatuteori yang bolehherubah. Kesilapanutamakaedaharuhanialahpenggunaannyatidak memungkinkankita mencapaisatu darjah ke-yakinan yang muktamaddalampemikiran ekonomi. Sistem yang adaselalunyaterbukakepadapemerhatianbaruyangmungkin menghasilkankesimpulanyang berbeza. Oleh itu, kebenaransuatusistembergantungpadafaktayangdiperhatikandandigunakandalammembuatkesimpulanumum itu.

kaedahpensampelan(samplingmethod) Lihat pensampelan.kaedah statistik Bayes (Bayesianstatistical method) Kaedah membuat

keputusanyang berasaskanmodel probabiliti subjektif. Kaedah mibiasanyadigunakandalampengurusanperniagaanuntukmembuatramalansubjektif terhadapnatijah tindakanyang dirancangkan.

kaji selidik (survey) Teknik pengumpulandatayang bersifatkualitatif dankuantitatifdan satusampelobjekpenyelidikantertentusepertiisi rumah,pekerjakilang,petani,danpeniaga. Jumlahsampelyangdiambil adalahmengikut jumlah tertentu yang meneukupiuntuk mewakili populasiobjek penyelidikan tersebut. Sampel yang diambil bukanlah secaraarbitrari, tetapimengikutkaedahpensampelantertentuyang sistematik.Lihat juga pensampelan.

kajian pasaran pengguna (consumers’marketresearch) Kajian pasarantentangkeperluandancorakpenggunaanisi rumah.

kajian pasaran perindustrian (industrial marketresearch) Kajianpasaranyang terhad kepada perindustrian,aktiviti pemasaran,dan hubunganantaraindustri.

kapitalisme (capitalism) Sistem ekonomi yang membenarkanorangperseoranganmemiliki secarabebassemuasumberekonomi yang ada.Sinonimkapitalismepasaran.

kapitalismepasaran(marketcapitalism) Lihat kapitalisme.kartel (cartel) Pakatanpengeluarbarangyang samayang bertujuanuntuk

mewujudkan kuasamonopoli dan mengurangkanketakpastiandalampasaran.Kartel menentukanhargadankuantiti yang harusdikeluarkanoleh setiapahli. Misalnya,OPEC yang terdiri daripadanegara-negarapengeksportpetroleum:

kawalaneksport sukarela(voluntaryexportrestrain) Persetujuansecaratakformalantaranegarapengeksportdanpengimport.Negarapengeksportbersetujumengehadkaneksportsuatubarangtertentudengantujuantidakmenjejaskanindustri tertentudi negarapengimport. Negarapengeksport

90

kawalanmutu

biasanyaakur kepada persetujuantersebut untuk mengelakkankemungkinanpengenaansekatan perdaganganwajib oleh negarapengimport.

kawalanharga(price control) Penetapanhargasesuatubarangolehkerajaansupayaberadapadajeda yang ditetapkan. Kawalan harga selalunyamelibatkanpenetapanhargabumbung atauhargalantai dengantujuanmenjagakebajikanpenggunadalamkeadaankekuranganbarang atauapabila terdapatunsur monopoli, atau menjaga kebajikan pengeluardalamsektoryang dilindungi sepertisektorpadi di Malaysia.

kawalankerajaan(governmentcontrol) Campurtangankerajaandalamkegiatanekonomisesebuahnegara. Di negarasosialiskawalankerajaanadalahmaksimum, manakaladi negarakapitalis pula kerajaanhanyamengawalkegiatanekonomiyangtertentusahaja.Misalnya,cukai,tarif,kuota, kawalan pelaburan,kawalan pertukaran subsidi, dan kawalanmutu.

kawalankredit (credit control) Dasaruntukmengawalaliran kredit untukmempengaruhikegiatanekonomi. Biasanyakawalankredit digunakanuntuk mengatasi inflasi. Misalnya, operasi pasaran terbuka, rizabberkanun, kadar diskaun, dan syarat-syaratkredit. Kawalan kreditmerupakanbahagiandasarkewanganyang sangatpenting.

kawalankualitatif (qualitativecontrol) Alat dasarkewanganyangdikenakanuntuk menentukanjenis pinjaman yang boleh diluluskan oleh bankperdagangan.Kawalan kualitatif bertujuanmempengaruhipenawarandanapinjaman dalampasarantertentu.Contoh kawalankualitatif ialahsepertiyang berikut:i) Keperluanmargin untuk mengehadkanpinjamanmembeli saham.ii) Kawalan kredit sahamansuranuntuk mengehadkanpinjaman

membelibarangpengguna.iii) Kawalanpinjamangadaijanji untukmengawalpinjamanpermulaan.Satu lagi bentuk kawalan kualitatif ialah penetapanbumbung kadarbungadengantujuanmencegahbankdaripadabersaingmenaikkankadarbungaterhadapdeposit untuk menarikdanadan bank lain.

kawalankualiti (quality control) Lihat kawalanmutu.kawalankuantitatif (quantitative control) Alat dasar kewanganuntuk

mempengaruhipenawaranwang secaralangsung. Tiga bentukkawalankuantitatifyangseringdigunakanialah nisbahrizab berkanunbankdansyarikatkewangan,kadardiskaun, danoperasipasaranterbuka.

kawalanmonopoli (monopolycontrol) Peraturanmengawalpengeluaryangmempunyai kuasa monopoli daripada menindaspengguna. Contohkawalanmonopoliialahpelaksanaanundang-undangmenyekatpenyatuanfirma, menghalangpembahagianpasaran,mengawalfirma monopolidansegipenentuanharga,danmengharamkanfirma monopoli,kecuali firmamilik negarayang mengeluarkanbarangutlliti awam.

kawalan mutu (quality control) Peraturanyang melibatkanpemeriksaan

91

kawalan pelaburan

dan semasake semasasecaratakberkala,terhadapcarabekerja,teknologipengeluaran,danbarangyang dikeluarkandengantujuan menjaminmutubarangdan perkhidmatan.Sinonimkawalankualiti.

kawalan pelaburan (control of investment)Dasar kerajaan untukmempengaruhipelaburansupayamelabur dalam sektor atau industriyang diutamakan. Kawalanpelaburanpenting apabilapermintaanfaktorpengeluaranmelehihi penawarannya.Misalnya, selepasPerangDuniaKedua penawaranbarangansangatrendahrelatif kepadapermintaan.Oleh itu, pelaburandalam industri eksport dan barang modal diberikeutamaan,manakalasesetengahbaranganpenggunaterpaksadihentikanpengeluarannya.

kawalanpertukaran(exchangecontrol) Kawalanrasmiterhadappembeliandanpenjualanmatawang asing. Kawalanmi bertujuanuntuk membaikikeadaanimbanganpembayarannegara. Contohbentukkawalanpertukaranialah menstabilkankadar pertukanan,mengurangkannilai mata wanguntuk menggalakkaneksportdanmengurangkanimport, menaikkannilaimata wang untuk menggalakkanimport dan mengurangkaneksport,mengawalalirankeluarmatawangtempatan,danmenentukanpengagihanpertukaran asing untuk urus niaga import dan eksport barangdanperkhidmatan.

kawalan sewa (rent control) Kawalan terhadapkadar sewadan syaratpenyewaanuntuk melindungi kebajikanpenyewaatau pemberi sewa.Kerajaanmenetapkankadar sewamaksimumbagi sesuatujenis barangsewauntuk melindungikebajikanpenyewa,danmenetapkankadarsewaminimum untuk melindungi kebajikanpembenisewa. Misalnya, untukmenjagakepentinganpemberi sewa, penyewaperlu membayardepositsekurang-kurangnyasatu bulan sewa, manakala untuk menjagakepentinganpenyewa,pembenisewahendaklahmelengkapialatasasuntukkeselamatanmenggunakanbarangsewa.

kawalanupah(wagecontrol) Penaturanmengawalkenaikanupahuntukmenyekat inflasi desakanupah. Kawalan upah merupakancampurtangankenajaansecaralangsungterhadappenentuanupah dan hargayang diputuskanolehkerajaansendini.

kawasandolar (dollar area) Sekumpulannegarayang terdiri danipadaAmenika Syanikat,Kanada, dan bebenapanegaraAmerika Latin yangmata wang masing-masingboleh ditukarkan kepada dolan AmenikaSyarikatdenganmudah. Neganatersebutyang juga mempunyaiakaunsterlingdi United Kingdom denganmudahdapatmenukarkanmatawangsterling kepadadolanAmenika Syarikat.

kawasanindustri (industrial area) Lihat estet industni.kawasan matawang optimum (optimumcurrencyarea) Sekumpulannegara

yangmatawang masing-masingdikaitkan antarasatusamalain melaluisatukadarpertukananyang ditetapkanuntuk selama-lamanya.

kawasanmembangun(developingarea) Lihat neganakunangmembangun.kawasanmundur (depressedarea, backwardarea, distressedarea, slum

92

keanjalan harga silang

area) Kawasanyang ketinggalandan segi pembangunanekonomiberbandingdengankawasan lain dalam sesebuahnegara. Kawasanmundur biasanya dicirikan oleh kadar pengangguranyang tinggi,pendapatanpendudukyang rendah,sertakekuranganaktiviti ekonomi,sepertiperniagaan,pengeluaranpertanian,danperkilangan.Sebabutamami berlaku ialah kejatuhan permintaanterhadap barang atau bahanmentahyang dikeluarkan oleh kawasanin kepupusanbahanmentahyang sangatdiperlukan oleh kawasanin kekurangandaya saingankeluaran dengankeluaran yang diimport, danperpindahanperusahaanyang besardan kawasanmi ke kawasanlain.

kawasanperdaganganbebas(free tradearea) Sekumpulannegarayangbersetujumenghapuskanhalanganperdagangansepertitarif antaranegaraahli dengannegarabukanahli. Misalnya,PersatuanPerdaganganBebasEropahyang ditubuhkanpadatahun 1960 yang terdiri daripadaUnitedKingdom,Austria,Denmark,Norway,Portugal,Sweden,danSwitzerland.

kawasansterling (sterling area) SekumpulannegaraterutamanegaraCommonwealthyang menyandarkanmata wang masing-masingkepadasterling. Sebahagianbesardaripadarizab luar negaratersebutdisimpandi Bank of England. Sifat utamakawasansterling ialah pembayarandalammata wang sterling antaraahli adalahbebasdanipadakawalan,penyimpanannizab luar negaraahli di London, dan pemegangannizabemasdandolar untuk kawasanmi oleh United Kingdom.

KDNK (GDP) Lihat keluanandalamnegarakasar.keadaanpegun(stationary state) Keadaanekonomi yang tidak berubah

apabilapemboleh ubah makroekonomiyang utama mencapaitingkatkeseimbanganstabil. Dalamtempoh itu pengeluananagregatsentiasasamadenganpermintaanagregat,kadarupahberadapadatingkat cukuphidup,tingkat pembentukanmodal bensihadalahsifar, danpengeluaranmencapaitingkat maksimum.

keadilanmenegak(vertical equity) Lihat ekuiti menegak.keagunganpengguna(consumersovereignty) Kuasa penggunayang

berperananmenentukanjenis dan kuantiti banangatau perkhidmatanyangpatut dikeluarkandalamsesebuahekonomi. Keagunganpenggunamerupakanfaktor utamayang mempenganuhipola pengeluananbarangdan perkhidmatandalam sistem ekonomi pasaranbebas. Apabilapermintaanpenggunameningkat,hargaakanmeningkatdanseterusnyapengeluananakanmeningkatkeranakemungkinanuntungakanmeningkat.Sebaliknyaapabilapermintaanpenggunabenkurang,pengeluaranakanbenkurang.

keanjalanhargapenawaran(price elasticity of supply) Lihat keanjalanpenawaran.

keanjalanhargapermintaan(price elasticity ofdemand) Lihat keanjalanpermintaan.

keanjalanhargasilang(cross-pricedelasticity) Lihat keanjalanpermintaansilang.

93

keanjalan infinit

keanjalan infinit (infinite elasticity) Lihat keanjalansempurna.keanjalan lengkok (arc elasticity) Darjahkeanjalanpuratadi antanadua

titik keluk permintaanatau keluk penawanan.keanjalan penawaran (supplyelasticity) Ukurangenakbalaskuantiti yang

ditawarkanterhadapperubahanhangasesuatubarang.Formulanyaialah:

Penatusanperubahankuantiti yangditawarkanPeratusanperubahanharga

Umumnya,nilai keanjalanpenawananbukannegatif, iaitu dan nilai sifanhingganilai takterhinggapositif. Jikakeanjalanmi bernilaipositif dua,makami benertisatuperatuskenaikanhargaakanmenambahkankuantitiyang ditawankan sebanyakdua peratus. Sinonim keanjalanhargapenawaran.

keanjalan penawaran infinit (infinite elasticity of supply)Lihat keanjalanpenawarantak terhingga.

keanjalan penawaran jangka panjang (long-run elasticity of supply)Ukurankesanpenubahanhanga terhadapkeupayaanfirma menawarkansesuatubarang dalam satu jangka masa yang cukup lama yangmembolehkanfirma mengubahkombinasi faktor pengeluaransepertialat, modal,dansaizbidang. Padaumumnyakeanjalanmi lebih besandanipadakeanjalanpenawaranjangkapendekkenanadalamjangkapanjangsemuafaktonboleh berubah.

keanjalanpenawaranlengkok (arc elasticity of supply) Ukunangerakbalaspuratakuantiti yangditawankanterhadapperubahanhargabarang.Formulanyaialah:

SI — ~~

+ S)/2P1 — P0

(P0 + P)/2

apabilaS~= kuantiti asalyang ditawan,

= kuantiti baruyang ditawar,P0 = hargaasal,danP1 = hargabaru.

Jikanilai keanjalanmi positif dua,makami berertisecarapurataapabilahargameningkatsatupenatus,kuantiti yangditawarkanbertambahduaperatus. Sinonimkeanjalanpenawanantitik tengah.

keanjalan penawaran sempurna (perfect elasticity of supply) Lihatkeanjalanpenawarantak terhingga.

keanjalan penawaran silang (crosselasticity of demand) Ukurangerakbalaskuantiti sesuatubarangyang ditawankanterhadapperubahanhargabaranglain. Formulanyaialah:

Peratusanperubahankuantiti barangyangditawarkanPeratusanperubahanhangabaranglain

Nilai keanjalan mi menggambarkangenak balas pengeluartenhadap

94

keanjalan permintaan

kebenuntunganmengeluankansesuatubanangapabilaberlaku perubahanhargabaranglain. Semakinbesarnilai keanjalani, semakinbanyakbaranglain ditawankanbenbandingdenganbarangtersebut.

keanjalan penawaran tak terhingga (infinite elasticityof supply)Keadaaanperubahanpenawananyang sangatbanyak apabila berlaku kenaikanhangayangkecil, atautidak adasebanangperubahanpenawananapabilahargajatuh. Keadaanmi digambarkanolehkelukpenawaranyangselanidenganpaksikuantiti. Sinonim keanjalanpenawanansempurna,keanjalanpenawaraninfinit.

keanjalan penawaran titik (point elasticityof supply) Ukurangerakbalaskuantiti ditawarterhadapperubahanhargabarangpadasatutitik tertentudi ataskelukpenawaran.Keanjalanmi merupakananggananperubahankuantiti yangditawarapabilabenlakuperubahanhargayangamatkecil disekitansatutingkat hargatertentu. Formulanyaialah:

dS PdP S

apabila S = kuantiti yang ditawar,P = harga, dan

= hasil pembezaanfungsi penawananterhadapharga.

keanjalan penawaran titik tengah (mid-pointelasticity of supply) Lihatkeanjalanpenawaranlengkok.

keanjalan penggantian (elasticityof substitution) Ukuran kebolehgantiansatuinput sepertiburuh,denganinputlain sepertimodal,apabilaberlakuperubahannisbahhangainput tersebut. Formulanyaialah:

Perubahanrelatif nisbahmodal-buruh — (AK/AL)/(K/L)Penubahanrelatif nisbahhargamodal-buruh — (An/Aw)/(n/w)

apabilaK = kuantiti modal,L = kuantiti buruh,r = hangamodal (sewa),danw = hargaburuh(upah).

Semakin besarnilai keanjalan in semakin mudah input digantikanantanasatu samalain.

keanjalan permintaan (demandelasticity) Ukuran gerak balas kuantitiyang diminta terhadappenubahanhanga sesuatubanang. Formulanyaialah:

Peratusanpenubahankuantiti yaijg dimintaPeratusanperubahanharga

Umumnyanilai keanjalanmi bukanpositif, iaitu dan nilai kosonghingganilai infiniti negatif. Nilai keanjalanyang kurangdanipadasatudisebutpermintaantak anjal, danjika nilainya sifar, ia disebutpermintaantakanjal sempurna.Jika nilai keanjalanialah negatifdua, mi bererti satu

95

keanjalan permintaan

P1 — P0(P0 + P)/2

apabilad0 = kuantiti diminta yang asal,d = kuantiti diminta yang baru,P0 = hargaasal,danP1 = hargabaru.

Jika nilai keanjalan mi negatif dua, maka mi bererti secarapurataapabilahargameningkatsatuperatus,kuantiti yangdimintaberkuranganduapenatus. Sinonimkeanjalanpermintaantitik tengah.

keanjalan permintaan sempurna (perfect elasticity of demand) Lihatkeanjalanpermintaantak terhingga.

keanjalan permintaan silang (crosselasticity of demand) Ukunangerakbalas kuantiti sesuatubarangyang diminta terhadappenubahanhargabaranglain. Formulanyaialah:

Peratusanperubahankuantiti dimintaPeratusanpenubahanhargabaranglain

Nilai keanjalanbolehpositif ataunegatif. Nilai positif berertikedua-duabarang tensebutialah barangpengganti,dan sebaliknyanilai negatifberenti kedua-duabanang tensebutialah barang penggenap.Sinonimkeanjalanhangasilang.

keanjalan permintaan tak terhingga (infinite elasticityof demand)Keadaanpenubahanpermintaanyang sangatbanyakapabila berlaku kejatuhanhargayangsedikit,atautiadaperubahanlangsungapabilahargameningkatwalaupunsedikit. Keadaankeanjalan mi digambankanoleh kelukpenmintaanyang selani dengan paksi kuantiti. Sinonim keanjalanpermintaansempurna,keanjalan permintaan infinit, permintaananjalsempurna.

96

keapungan

keanjalanpermintaantitik (point elasticityofdemand)Gerakbalaskuantitidiminta terhadapperubahanhargabarangpadasatutitik tertentudi ataskelukpermintaan. Keanjalanmi merupakananggaranperubahankuantitiyang dimintaapabilaberlakuperubahanhargayang amatkecil di sekitarsatu tingkat hargatertentu. Formulanyaialah:

dDdP D

apabilaD = kuantiti diminta,P = harga, dan

4!? = hasil pembezaanfungsi permintaanterhadapharga.

keanjalanpermintaantitik tengah (mid-pointelasticityof demand) Lihatkeanjalanpermintaanlengkok.

keanjalan satu (unitary elasticity) Keadaan yang menunjukkankadarperubahankuantiti yang diminta (bagi keanjalanpermintaan)atauyangditawankan (bagi keanjalan penawaran)adalah sama dengan kadarperubahanharga barang tersebut. Dengan kata lain, apabila kadarperubahankuantiti yang diminta ataukuantiti yang ditawar dibahagidengankadarperubahanharga, nilainya satu.

keanjalan sempurna (perfectelasticity) Keadaanapabilakuantiti yangdimintaatauyangditawarkanberubahdenganbanyaksekalijika terdapatperubahankecildalamharga. Dalamkontekspekali keanjalan,keanjalansempurnaadalahapabilanilai pekali tak terhingga.Sinonim keanjalaninfinit, keanjalantak terhingga.

keanjalan sifar (zero elasticity) Keadaanapabilatiada perubahandalamkuantiti yang diminta(bagi keanjalanpermintaan)atauyang ditawarkan(bagi keanjalanpenawaran)jika hargabagi barang tersebutberubah.Dengankatalain, kuantiti yang dimintaatauyangditawartidak bertindakbalastenhadapperubahanharga. Keadaanmi digambarkanoleh kelukpermintaanataupenawaranyang selari denganpaksiharga.

keanjalan tak terhingga (infinite elasticity)Lihat keanjalansempurna.keanjalan titik (point elasticity) Nilai keanjalan hargapada satu titik

tertentu di atas keluk permintaan. Keanjalan titik adalah anggaranpenubahankuantiti yang diminta berbandingdenganperubahanyangamatkecil dalamhanga.Keanjalanmi dikira sebagaihasil danabsongsangkepadacenun keluk permintaanpada satu titik di ataskeluk dengannisbahhargaterhadapkuantiti padatitik berkenaan.Lihatjuga keanjalanlengkok.

keapungan(buoyancy)1. Kenaikanhasil cukaisemasainflasi yangberlakuapabilaperbelanjaankenajaanmelebihi hasil yang dikutip. Tindakankerajaanmi mendorongkenaikanhargayang seterusnyamenyebabkancukaipendapatandancukaijualanmeningkat.2. Keadaanpasaransahamyanghargasahamnyasentiasatinggi.

97

kebajikan industri

kebajikanindustri (industrial welfare) Suasanapekerjaanyang meliputikeselesaantempatkerja, keselamatanpekerjaan,bebankerja, masarehat,waktu kerja, dan kemudahanyang disediakan oleh majikan sepertikemudahanperubatan,perumahan,pengangkutan,danameniti sosial.

kebajikanmasyarakat(socialwelfare) Tingkatkebajikanatauutiliti semuaunit ekonomi,sepertiisi rumah,firma, dankerajaan,yang diukur dengantingkat penggunaanbanangdanperkhidmatan.Penilaiantingkat kebajikanmi jugamelibatkanpertimbangannilai tentangbaik buruksesuatubarang,danperbandinganutiliti antarakelompok masyarakatyang berbezadansegi tingkat pendapatanatautarafhidup.

kebankrapan (bankruptcy)Keadaan yang diisytiharkan oleh mahkamahtenhadappemiagaanperseorangan,perkongsian,atausyarikatyanggagalmembayanhutang. Pengisytihanankebankrapanbolehdibahagikankepadaduajenis. Pertama,secarasukarela,iaitu penghutangsendini memintasupayadininya diisytihankanbankrap. Kedua,secarapaksa,iaitu apabilapembenihutangmengambil inisiatif supayamahkamahmengumumkanpenghutangdiisytihankanbanknap.Mahkamahakanmelantiksatubadanpemegangamanah untuk menguruskanaset penghutang, danmembahagikanasettersebutkepadapembenihutang mengikut jumlahyang ditetapkan. Seseorangyang banknaptidak bolehmengunusmana-manasyanikatbenhadataumenjadi aktif dalamsyanikatberkenaantanpapensetujuanmahkamah. Sinonimmuflis.

kebergantunganeksport(exportdependence) Keadaanapabilasesebuahnegana tenlalu bergantung padaeksport sebagaisumber pembiayaanuntuk kegiatanpembangunan.Kebergantunganeksportseningwujud dinegaramembangunyang terpaksamengeksportbaranganutamauntukmendapatkanpertukananasingyang amat dipenlukan.

keberkecualian wang (neutrality of money) Keadaanperubahankuantitiwangyanghanyamempengaruhitingkathargaumum,tanpameninggalkankesanke atashargarelatif, agihanpendapatan,atautingkat keseimbanganpemboleh ubah benan, sepenti kadar bunga, kadan upah dan tingkatpendapatan. Keberkecualianwang ialah satu hipotesis yang tensinatdalammodel makroekonomiklasik.

keberkesanankos (costeffectiveness)Teknik menilai danmemilih projekpelabunanyang bolehmeneapaiobjektif tertentuyang samaberdasarkankos terendah. Teknik mi digunakanapabilaanalisis kos faedahtidakdapat digunakankeranakesukaranmengetahuinilai kewanganfaedahsesuatuprojek.

kebezaanupah (wagedifferential) Perbezaanupahpurataantanakumpulanyang dikelaskanmengikut industni atau tempatbekerja,ataumengikutjenis pekenjaan,kumpulan etnik, danjantina. Biasanyakebezaanupahantana sektorpentanian(yang menerimaupah rendah)dengansektorperkilangan(yang menenimaupah tinggi) menupakanfenomenautamadalamsesuatuekonomi.mi berpuncadanipadaperbezaandayapengeluaran

98

kecekapanpelaburan sut

buruhberkenaan,perbezaanpengalamandankemahiran,perbezaanjenisdan sifat pekerjaan,dan perbezaandalam latihan dan faedah bukankewangan.

kebolehtukaran(convertibility) 1. Keupayaanmenukarmatawangsesebuahneganadenganmatawang negaralain padakadarpertukaranasingyangditetapkan. mi memudahkanurus niaga perdaganganantarabangsa.Biasanya,jumlah matawang bolehtukar tidak dihadkankecualinegarabenkenaanmenghadapikekuranganmatawang asing. TabungKewanganAntarabangsa tidak menggalakkansebarangsekatan terhadapkebolehtukaranmatawang asing. Badanmi juga akan menyediakanbekalanmatawang asing yang cukup kepadanegarayang mengalamikekuranganmatawang.

kebolehtukaranmatawang(currencyconvertibility) Lihat kebolehtukaran.kebolehubahanupah-harga(wage-priceflexibility) Keadaanupah dan

hargayang mudahberubah,samaada naik atau turun, tanpa sebaranghalangandanipadainstitusi sepertikesatuansekerjaataucampurtangankenajaan. Sifat mi dijadikanandaiandalamteori ekonomiklasik. Andaianmi memudahkanekonomi bergenakmenuju ke tingkat guna tenagapenuh.

kebun kecil (smallholding) Lihat estet.kecairan(liquidity) Kebolehtukanansesuatuaset,biasanyaasetkewangan,

kepadawang tunai tanpamemenlukanmasayang panjang,melibatkankosunusniagayangtinggi, ataumengurangkannilai asettersebut.Wangtunai adalahasetyang palingcain, diikuti dengandepositakaun semasa.Manakala simpanantabungan, simpanantetap, saham, bon, dan bilperbendaharaanadalahasetyang kunangcain.

kecekapan ekonomi (economicefficiency) Lihat optimum Pareto.kecekapan modal sut (marginal efficiencyof capital) Kadanpulanganyang

dijangka danipadapentambahanseunit stok modal. Graf kecekapanmodal sut menunjukkanhubungandi antanajangkaanpulanganuntuksatuunit modal dengankuantiti stok modal optimum. Keluk kecekapanmodal sut bencerunnegatif menggambankanpentambahanunit modalakanmengurangkantambahanpnoduktiviti modal. Sinonimkadanpulangandalaman.

kecekapan Pareto (Pareto efficiency) Lihat optimum Pareto.kecekapanpelaburansut (marginal efficiency of investment) Kadan

pulanganyang dijangkakandanipadapertambahansatu unit pelabunan.Pelaburandi sini bermaksudkos ataupenbelanjaanuntuk menambahkanunit stok modal. Keluk kecekapanpelaburansutyang bencerunnegatifmenggambarkanbahawatambahanunit pelabunanmengunangkanpulanganpelaburan. MenunutKeynes,kossatu unit pelabunanialah kadanbunga.Olehitu, jika kecekapanpelabunansut lebih besandanipadakadanbunga,makaakantendapattambahanpelaburan,dansebaliknya. Dalamkonteksmi keluk kecekapanpelaburansut merupakankeluk penmintaanyang

99

kecekapan pengeluaran

berfungsikepadakadarbunga. Lihat juga kecekapanmodal sut.kecekapanpengeluaran(productiveefficiency)Keadaanpengeluaranyang

berdasarkangabunganinput yang melibatkanjumlah kos yang minimumuntukmengeluarkansejumlahoutput tertentu. Kecekapanmi bolehjugaditakrifkan sebagaioutput maksimum yang dicapai apabilahargainputdanjumlah perbelanjaandiberi.

kecekapanperuntukan(allocative efficiency) Penggunaansumberatauinput yang meminimumkan kos pengeluaranpadakadar yang sesuaidengannisbahhargapasaransumberatauinput tersebut. Sebuahfirmamencapai kecekapanperuntukan apabila firma tersebut berupayamengeluarkanoutput pada kos minimum denganmenggunakaninputpadakadargantianteknik sutyang menyamainisbahhargainput tersebut.Sebuahekonomi pula mencapaikecekapanperuntukanapabilaprosespengeluaranekonomitersebutmenggunakansumbersecaraoptimal yangmembayangkankekuranganrelatif sumbertersebut.

kecekapanteknik (technicalefficiency) Lihat kecekapanteknologi.kecekapanteknologi (technologicalefficiency) Kecekapanpengeluaranyang

berdasarkanpenggunaaninput fizikal yang minimum untukmengeluarkansejumlahoutput yang tertentu. Misalnya, terdapat tiga kaedah untukmengeluarkan1000 unit barangX. KaedahA memerlukan3 unit mesindan 100 unit bunuh, kaedah B memerlukan5 unit mesindan 125 unitburuh, dankaedahC pulamemerlukan5 unit mesindan75 unit buruh.Berdasankankeperluan input tersebut,kaedah B adalahtidak cekapkerana menggunakanjumlah input yang secararelatif lebih banyakdanipadakaedahC, manakalakaedahA danC adalahsamacekapdansegiteknologikeranakaedahA menggunakanjumlah mesinyangterendah,manakalakaedahC menggunakanjumlah buruhyang terendah.Sinonimkecekapanteknik.

kecenderunganmenabung(propensityto save)Perlakuanisi rumahuntukmenyimpan sebahagiandaripadapendapatannya.Jumlah tabunganbergantungpadapendapatanbolehgunadanjangkaanisi rumahtentangharta, pendapatan,dan kegunaanwang yang tidak dibelanjakanpadamasa akan datang. Lihat juga kecenderunganmenabung punata,kecendenunganmenabungsut.

kecenderunganmenabungpurata (averagepropensityto save)Ukurannisbahjumlah tabunganterhadapjumlah pendapatan.Fonmulanyaialah:

SKecendenunganmenabungpurata=

Y

apabilaS = jumlah tabungan,danY = jumlah pendapatan.

kecenderungan menabung sut (marginal propensity to save) Ukuranperubahantabunganapabilaterdapatperubahandalamtingkatpendapatan.Kecendenunganmenabungsut dikira denganmembahagikanperubahan

100

kecenderunganmengguna purata

tabungandenganperubahanpendapatan.Formulanyaialah:

ASKecenderunganmenabungsut =

apabilaAS = perubahandalamjumlah tabungan,danAY = perubahandalamjumlah pendapatan.

kecenderunganmencukai(propensityto tax) Perlakuankerajaanuntukmemungutcukai daripadaasascukai yang termasukpendapatan,harta,jumlah penggunaan,labamodal,danhasil bumi. Jumlahcukaibergantungpadaskop asascukai danstrukturcukai,samaadaprogresif,berkadaran,atauregresif.

kecenderunganmencukaipurata(averagepropensityto tax) Ukurannisbahjumlah hasil cukai terhadapjumlah asascukai. Misalnya,kecenderunganmencukaipuratabagi cukai pendapatanialah jumlah cukai pendapatandibahagidenganjumlah pendapatan.Formulanyaialah:

T

Kecenderunganmencukaipurata=

apabilaT = jumlah cukai pendapatan,danY = jumlah pendapatan.

kecenderunganmencukaisut (marginal propensityto tax) Ukurannisbahperubahanhasil cukai terhadapperubahanasas cukai. Misalnya,kecenderunganmencukai sut bagi cukai pendapatanialah perubahancukai pendapatandibahagi dengan perubahanjumlah pendapatan.Formulanyaialah:

ATKecenderunganmencukaisut =

AY

apabila AT = perubahandalamcukai pendapatan,danAY = perubahandalamjumlah pendapatan.

kecenderunganmengguna(propensityto consume)Perlakuanisi rumahuntuk menggunakansebahagiandaripadapendapatannyauntuk membelibarang pengguna.Jumlah penggunaanbergantung pada pendapatanboleh guna dan jangkaan isi rumah terhadap harta, pendapatan,dankegunaanmasahadapan.

kecenderunganmenggunapurata(averagepropensityto consume)Ukurannisbah jumlah penggunaanterhadapjumlah pendapatan. Formulanyaialah:

Kecenderunganmenggunapurata= CY

apabila C = jumlah penggunaan,danY = jumlah pendapatan.

101

kecenderunganmenggunasut

kecenderungan mengguna sut (marginal propensity to consume)Pertambahanperbelanjaanpenggunaankesan daripadapertambahan1unit tingkat pendapatan.Kecenderunganmenggunasut dikira denganmembahagikanperubahanperbelanjaanpenggunaan agregatsamaadadengan perubahanpendapatanagregat, atau dengan perubahanperbelanjaanpenggunaan,ataudenganperubahanpendapatanbolehguna.Formulanyaialah:

ACKecenderunganmenggunasut =

AY

apabilaAC = perubahan dalamperbelanjaanpenggunaan,danAY = penubahandalamjumlah pendapatan.

kecenderunganmengimport (propensityto import) Penlakuansesebuahneganauntuk mengimport banangdan perkhidmatandan negana luar.Kecendenunganmengimportbergantungpadatingkat pendapatannegana,kadarpentukaranasing,hargabarangimport, dansekatanperdagangan.

kecenderunganmengimportpurata(averagepropensityto import) Ukurannisbah jumlah import tenhadapjumlah pendapatansesebuahnegara.Formulanyaialah:

MKecenderunganmengimport punata=

Y

apabila M = jumlah import, danY = jumlah pendapatannegara.

kecenderunganmengimportsut (marginal propensityto import) Ukurannisbahdi antarapenubahanimport terhadapperubahanpendapatannegara.Formulanyaialah:

AMKecenderunganmengimpontsut =

AY

apabila AM = perubahandalamjumlah import, danAY = perubahandalamjumlah pendapatannegana.

kedai kesatuan(union shop) Lihat kedai terbuka.kedai rantaian (chainstores)Rantaiankedai yang dimiliki dandiunuskan

oleh organisasiyang sama. Ia mungkin mempunyainama yang samaataupunbenlainan. Misalnya, Kentucky Fried Chicken, 7 Eleven, danAyamas.

kedai terbuka(open shop) Keadaanapabilamajikanatausyanikatbebasmengambilmana-manapekerjatanpamenginasamaadapekerjaitu ahlikesatuansekerjaataupuntidak. Sinonim kedai kesatuan.

kedai tertutup (closed shop) Keadaanapabila majikan dikehendakimengambil pekenja yang merupakanahli kesatuan sekerja. Amalanpengambilancanami biasanyaberlakuapabilakesatuansekerjamempunyai

102

kehendak

kuasarundingyang kuatdalamsesuatuorganisasi.kedudukankredit (credit rating) Kemampuandankebertanggungjawaban

seseorangpeminjam untuk membayarbalik hutangnya. Ini diketahuimelalui rekod prestasipeminjam untuk memenuhi tanggungjawabkewangannyadankemampuanuntuk memenuhitanggungjawabtersebutpadamasahadapan.

kedudukanpanjang(longposition) Tindakanmembeliaset,terutamanyamatawang,di pasaransementaataudi pasaranke depandenganharapanuntuk menjual aset tersebutpada hargayang lebih tinggi di pasaransemertapadamasaakandatang. Penspekulasimengambilkedudukanpanjangapabilayakin hargaakanmeningkatpadamasaakandatang.

kedudukanpendek(shortposition) Tindakanmenjual aset,terutamanyamata wang, di pasaranke depan denganhanapanuntuk membeli asettersebutpadahargayanglebih rendahdi pasaransemertapadamasaakandatanguntukmenyempurnakankontrakjualanke depantersebut.Apabilamengambilkedudukanpendek,penspekulasisebenannyamenjual asetyangbelum dimiliki. Penspekulasimengambilkedudukanpendekapabilayakin hargaakanjatuh pada masahadapan.

kedwilogaman (bimetallism) Sistem kewanganyang menggunakandualogam tenutamanyaemasdan peraksebagaisandarannilai matawangsupayanilai matawang tersebutlebih stabil. Sinonimduanilaian.

keempunyaan(proprietorship) Bentukpemilikansyanikatperniagaanolehorang penseonangan. Keempunyaanwujud hasil danipadasumbanganmodal danpengurusanonangperseorangantersebut. Biasanyasyanikatkeempunyaankecil saiznya. Sinonim keempunyaantunggal.

keempunyaan tunggal (soleproprietorship) Lihat keempunyaan.kegagalan pasaran (marketfailure) Keadaanketaksempumaanpasanan

yang disebabkanolehkuasamonopoli, takmobilitinya faktor pengeluanan,penyebananmakiumatyang taksempunna,danpenentuanhakmilik yangkunangjelas. Kegagalanpasaranmenyebabkansistemekonomi pasarantidak dapat berfungsi atau menyumbangkanfaedah sepenuhnya.Kegagalanpasaranmenupakansatu alasan yang digunakan untukmenyokongcampuntangankenajaanmempengaruhisistempasananbebas.

kegagalanperniagaan (businessfailure) Pemberhentianpengendaliansebuahentiti penniagaankeranapenglibatantindakanmahkamahuntukmenyusunsemula perniagaanatau penyenahanhak perniagaan,atautindakansukarelayang menyebabkankenugiankepadapembenipinjaman.Kegagalanperniagaantidak termasukfirma yangdibubankan,dicantumkan,ataudijual untukmengelakkankerugian.Biasanya,kegagalanperniagaantenmasukindustni danpenniagaankomensil.

kehendak(wants) Kemahuanataukeinginanmanusiayangdigenakkanolehsifat semula jadi untuk memaksimumkankepuasan.Dalam ekonomi,kehendakekonomi diandaikantidak terhadbenbandingdengansumben

103

keheterogenaninput

ekonomiyang terhad. Keadaanyang bertentanganmi memaksamanusiamemilih kehendak yang lebih diutamakan, yang sepadandenganperuntukansumberyang ada. Apabilapilihan dibuat,seseorangitu akanmenanggungkos yangdisebutkos melepas.Lihat juga kekurangan,kosmelepas.

keheterogenaninput (input heterogeneity)Sifat faktor pengeluaranyangtidak serupaantarasatusamalain. Semakintinggi darjahkeheterogenaninput, semakin rendah kebolehgantianantara input-input tersebut.Misalnya,kebolehgantianantaraburuhdenganmodal,dan antaraburuhmahir denganburuhtak mahir.

keheterogenankeluaran(productheterogeneity)Sifat duakeluaranyangtidak serupapadapandanganpenggunawalaupunfungsi pengeluanannyasama. mi menyebabkankebolehgantiankeluarantersebuttidak sempurna.Misalnya,sabunmandi, ubat gigi, dan minyak masak.

kehomogenaninput (input homogeneity) Sifat faktor pengeluaranyang serupaantarasatu samalain. Misalnya, buruhkasaryang me-rupakan pengganti sempurnakepada buruh kasar yang lain dalamprosespengeluaran. mi bererti keanjalan penggantianinput tersebutsempurna.

kehomogenankeluaran (product homogeneity) Sifat barang danperkhidmatanyang serupaantarasatu samalain. Misalnya, gasmasakdan petrol. Walaupun barang mi dikeluarkan oleh pengeluaryangberbeza,barangtersebutmerupakanpenggantiyangsempurna.Ini berertikeanjalanpenggantianbarangtersebutsempurna.Kehomogenankeluaranmerupakancmi penting dalampasaranpertandingansempurna.

kejutan penawaran (supplyshock) Perubahanbesaryang tidak didugayang menyebabkanpertambahanataupenguranganpenawaranagregat.Misalnya,kejutanpenawaranminyak padatahun1973 yangdiikuti olehkejatuhandayapengeluaranyang menyelunuh,dan bencanaalam yangmenimpasektorpembekalbahanmentahutamaataubahanmakanan.

kekanganbelanjawan(budgetconstraint) Lihat garis belanjawan.kekanganekonomi (economicconstraint) Hambatankepadapencapaian

matlamatutamaekonomisepertipertumbuhanekonomiyang tinggi danagihanpendapatansertakekayaanyang saksama.Misalnya,kekuranganburuh mahir, buruh yang tak mobiliti, kekuranganalat modal, danketiadaanteknologi yang sesuai.

kekayaan(wealth) Sesuatuyang mempunyai nilai pasaran dan bolehditukarkandenganbarangatau perkhidmatan.Kekayaanbolehdibahagikepadakekayaanmanusiaataukekayaantakketara,dankekayaanhukanmanusiaataukekayaanketara. Kekayaanmanusiatermasukkepakaran,manakalakekayaanbukanmanusiatermasukbarangatauasetfizikal danasetkewangan.Satu sifat kekayaanialah kebolehanuntukmewujudkanutiliti dan menghasilkanpendapatan.

kekayaanbukan manusia (nonhumanwealth) Semuaaliran pendapatan

104

kekurangan

yang diperoleh padamasa hadapandaripadasumber selain daripadapendapatanupah. Nisbah nilai kini kekayaanbukanmanusiaterhadapjumlah kekayaanmempengaruhipenggunaantetap, dan seterusnyamempengaruhikecenderunganmenggunajangkapanjang,iaitu semakinbesarnisbahmi semakinbesarkecenderunganmenggunajangkapanjang.

kekayaannegara(national wealth) Nilai semuaasetketaradalamsesebuahnegara,tidak termasukharta tentera. Kekayaannegaratermasukasetketarayang bolehdikeluarkansemula,sepertistok modal dan asettakbolehdikeluarkansemula, seperti tanah dan sumberash. Perangkaankekayaannegarapenting untuk menggambarkanstok ekonomi sesebuahnegara. Kekayaannegaraberbezadenganpendapatannegarakeranapendapatannegaradikira berdasarkanpendekatanperbelanjaan,keluaran,ataupendapatan,manakalakekayaannegaradikiraberdasarkanpendekatankunci kina-kira (lembaran imbangan). Cara paling mudah mengirakekayaanadalahdenganmenjumlahkannilai kesemuaasetnegaratanpamengambilkira susut nilai, jangkahayat,dankegunaanasettersebut.

kekayaanperniagaan (business wealth) Barang modal dalam bentukbangunan, bahan mentah,barang separasiap, mesin, dan alatpengangkutan.Barangmi dianggapkekayaanperniagaankeranabolehmembantumenghasilkanpendapatanwalaupuntidak mendatangkankepuasan.

kekeliruan eeteris paribus (ceteris parihus fallacy) Kesilapan dalammembuatkesimpulanbahawaperubahansatusetpembolehubahadalahkesandanipadaperubahansatusetpembolehubahlain keranakegagalanmengambil kira faktor atau set pemboleh ubah lain yang jugamempengaruhihubunganantarakedua-duasetpembolehubahtersebut.

kekeliruan kepalsuan sebab (false-causefallacy) Tanggapanyang salahbahawaapabiladuapenkaraberlakusecanaserentakataubersama,makasatu penkanaitu mestilah menyebabkanberlakunyaperkarayang satulagi.

kekeliruankomposisi (fallacy of composition) Tanggapanyang salahbahawaapabilasesuatuperkanaadalahbenarpadasebahagianatausecaraindividu, makapenkaratersebutmesti jugabenarpadakeseluruhannya.

kekurangan (scarcity) Keadaanapabilasumberekonomiterhadberbandingdengankeinginanmanusiayangtidak terbatas.Kekuranganbolehberlakudalam mana-manapeningkat ekonomi seperti individu, negara, atauantarabangsa.Pada peringkat individu, kekuranganwujud apabilakemahuanmanusiauntukmakanan,minuman,pakaian,tempatkediaman,dan hiburan, tidak dapat ditunaikandenganjumlah pendapatanyangterhad. Pada peningkat kerajaan,kekuranganberlaku apabilajumlahpendapatankerajaantidak mencukupiuntuk membiayaiberbagai-bagaiprojek awam. Dalam bidang pengeluaran,konsep kekurangandimaksudkansebagai sesuatu faktor secara relatif adalah kurangberbandingdenganfaktor lain yang perhu digunakanbersamadalam

105

kekurangan buruh

sesuatupengehuaran.Misalnya,di negaramundurfaktor modal adahahkurangberbandingdenganfaktor buruhdantanah. Konsep mi pentingkenanaapabilawujud kekurangan,pihihan perlu dibuatyang seterusnyaakan menimbulkankonsepkos melepasdanpersoahantentangmasahahasasekonomi.

kekurangan buruh (labour shortage)Keadaanapabihapermintaanterhadapburuh melebihi penawaranpada satu tingkat upah semasa.Secararelatifnya, apabilakeadaanmi berlakutingkat upahbagi suatu industniatausesuatusektorcenderungmenjadilebihtinggi danipadatingkat upahbagi industni atausektoryang tidak mengahamikekuranganburuh.

kelajakan (overshooting)Keadaan apabihakadar pertambahansesuatupemboleh ubah dalam jangka pendek mehebihi kadan pertambahankeseimbanganjangkapanjangpembolehubahtensebut. Lajakanbiasanyamenujukpentambahankadar pertukaran,kadarinflasi, ataukadarbungayang melebihi kadar pertambahanjangka panjang masing-masing.Misalnya, apabila penawananwang bertambah5%, kadar pertukarandalam jangka panjang dijangka akan bertambahsebanyak5% tetapipertambahanmi tidak berlakusertamenta. Dalamjangkapendek,akibatkejatuhan kadan bunga dan kenaikan tingkat inflasi beberapaketikaselepasbertambahnyapenawananwang,kadarpertukaranmungkin naiklebih danipadatingkat 5%.

kelaspekerja (working class) Lihat proletariat.kelepasancukai(taxholiday) Pengecualianpembayanancukaipendapatan

ataupengunangankadarcukaipendapatanuntuk beberapatahunkepadasyanikatataupehaburyangingin membuatpelabunan,ataumengembangkanaktiviti pengeluarandaham sekton atau kawasanyang ditentukan. DiMalaysia, kelepasancukai pendapatansyanikatdibeni kepadapelaburindustni penintis, industni muda, industni galakaneksport,dan industriyangbanyakmenggunakanburuhtempatan,bahanmentahtempatan,dandi tempatyang digalakkanuntuk pembangunandesa. Tempohkelepasancukai yang dibeni oleh Malaysia ialah antanaduahingga 10 tahun.

kelonggarancukai penggunaan buruh (labour utilization relief) Bentukgalakankepada syanikat supaya menggunakanteknohogi yang hebihbenintensifburuh. Syanikatyangmendapatgalakanmi dibenipengecualiandanipadamembayarcukaiuntukbeberapatahunmengikutbihanganpekenjasepenuhmasasyanikattensebut. Galakanmi biasanyadigunakanohehneganamembangununtukmewujudkanlebih banyakpehuangpekerjaanatauuntuk mengatasipengangguran.

keluaranbersama(joint product) Dua banangatau lebih yang bolehdikeluarkansecanaserentakdalamsatu prosespengeluananyang sama.Jika satubarangdikehuankanmakabanangyang satu lagi juga dengansendininyabolehdikeluankan. Kedua-duabanangtensebutdianggapsamapenting. Misalnya, daging dan behulang, bulu dan daging kambing,minyak danisi rong kelapasawit.

keluaran dalam negarakasar (grossdomesticproduct) Nilai semuabanangdanperkhidmatanakhinpadahangapasaranyangdikehuarkanolehrakyat

106

keluarannegarakasar

dalamsesebuahnegaratanpamengambilkira keluaranataupendapatanbersih luarnegeri. Keluarandalamnegarakasarbolehjuga dinyatakandalamkos faktor selepasmenolakcukai tak langsungdan dicampursubsidi. Sinonim KDNK.

keluaranflzikal sut (marginal physicalproduct) Lihat keluaransut.keluaran hash sut (marginal revenueproduct) Tambahanhasil yang

diperoleholeh firma apabiladitambahpenggunaansatu input, input laindiandaikantetap. Keluaranhasil sut diperolehdenganmendarabhargakeluaran, P. dengankeluaran sut, MP1. Misalnya, apabila satu inputburuhditambah,tambahanhasil yang diperolehitu merupakankeluaranhasil sut buruh. Dalampasaranpersaingansempurna,nilai keluaransutadalahsamadengankeluaranhasil sutyangdiperolehdenganmendarabkanhasil sut, MR, dengankeluaransut input,MP. mi disebabkanolehhasilsut yang samadenganhargadalampasarantersebut. Sebaliknyadalampasaranpersaingantak sempuma,nilai keluaransut adalahlebih tinggidaripadakeluaranhasil sut keranadalampasaranmi hargaadalahlebihtinggi daripadahasil sut. Sinonim nilai keluaransut.

keluaranheterogen(heterogenousproduct) Lihat keluaransamalainan.keluaran intenshf buruh (labour-intensiveproduct) Keluaran yang

dihasilkan daripadaprosespengeluaranyang menggunakanteknologiyang berintensifburuh. Misalnya,barangpertanianyang lebih banyakmenggunakantenagaburuh,jika dibandingkandenganbarangperkilanganyangmerupakankeluaranintensif modal.

keluaran intensif modal (capital-intensiveproduct) Keluaran yangdihasilkandaripadaprosespengeluaranyang menggunakanteknologiyangberintensifmodal. Misalnya,barangperkilanganyang lebihbanyakmenggunakanmodal, jika dibandingkandenganbarangpertanianyangmerupakankeluaranintensif buruh.

keluarannegara(national product) Jumlahnilai barangdanperkhidmatanyang dikeluarkanoleh unit ekonomidalamsesebuahnegaradalamsatutempohtertentu,biasanyasetahun.Olehsebabkeluarannegaramerupakanpendapatankepadafaktor pengeluarannegaratersebut,makakeluarannegarasamadenganpendapatannegaradanperbelanjaannegarakeranasemuapendapatanyang diterima dibelanjakan. Lihat juga pendapatannegara.perbelanjaannegara.

keluarannegarabersih (net national product) Nilai semuabarangdanperkhidmatanakhir padakos faktor dalamsatutempohtertentusetelahditolak susut nilai. Dalam perakaunanpendapatannegara, keluarannegarabersihdiperolehapabilakeluarannegarakasarpadahargafaktorditolak dengansusutnilai barangmodal. Lihat juga keluarannegarakasar.

keluarannegarakasar(grossnational product) Nilai semuabarangdanperkhidmatanakhir pada hargapasarandalam satu tempoh tertentu,sebelumditolak susutnilai. Keluarannegarakasarbolehjugadinyatakanpada kos faktor denganmenolak cukai tak langsungdan dicampursubsidi. Dalam perakaunanpendapatannegara,keluarannegarakasardiperoleh apabila keluaran dalam negarakasar dicampurkandengan

107

keluarannegarapotensh

keluaranbersihataupendapatanbersihluarnegeri. Lihat juga keluarandalamnegarakasar.

keluarannegarapotensh (potential national product) Tingkat keluarannegarayangboleh dicapai apabilasemuasumberekonomi digunakansepenuhnya.Dengankatalain, keluarannegarapotensi ialah keluarannegarapadatingkat gunatenagapenuh.

keluaran sama lainan (differentiatedproduct) Keluaran yang fungsipenggunaannyaadalahsama tetapi pada pandanganpenggunaadalahberbezadan segi pembungkusan,warna, atau bahan tambahanyangdigunakan. Misalnya, sabun mandi, ubat gigi, dan minyak petrol.Sinonimkeluaranheterogen. Lihat juga pembezaankeluaran.

keluaransamphngan(by-product) Keluaranyang terhasildaripadasuatuprosespengeluaranbaranglain yang lebih diutamakan.Misalnya,dedakyang diperoleh daripadaprosespengisaranpadi untuk mendapatkanberas.

keluaransut (marginal product) Tambahanoutput yangbolehdikeluarkandenganmenambahpenggunaansatuunit faktor tersebuttanpaperubahankepadafaktor lain. Misalnya,apabilasatuinputburuhditambah,tambahankeluaran yang diperoleh itu merupakankeluaran sut buruh tersebut.Sinonim keluaranfizikal sut.

keluaransut buruh (labour marginal product) Lihat keluaransut.keluk harga-penggunaan(price-consumption curve) Lokus yang

menyambungkantitik-titik keseimbanganpenggunayang dicapaiapabilahargasatu barangberubah,tetapitingkat pendapatandanhargabaranglain diandaikan tetap. Di dalamrajah, paksi X dan Y menunjukkankuantiti barangX danY. U, U2, dan U3 ialah keluk puas samadanB1,B2, danB3 ialah garis belanjawanapabilahargaX ialah masing-masingP > P2> P3. Keluk hargapenggunaanditunjukkan oleh keluk PCC.

Kuantiti V

Kuantiti X

keluk hasHpurata (averagerevenuecurve) Keluk yang menghubungkan

Pcc

P1P2

0 ~i ~2X3 B3

108

keluk IS

hasil puratadengantingkat keluaransesebuahfirma. Keluk hasil puratamerupakankeluk permintaansebuahfirma. Bagi firma persaingantaksempurnasepertifirma monopoli,keluk hasil puratamencerunke bawahsepertidalamRajahI. Bagi firma persaingansempurna,keluk mi selaridenganpaksikeluaransepertidalamRajahII.

HasHPurata,Harga

HasilPurata,

N Keluk HasH Purata Harga

\~etukP~ukPermintaan

HasH Sut

0 Ketuaran 0Rajah I

Keluk HasH Purata= Keluk Permintaan

kelukhash sut(marginal revenuecurve) Kelukyang menghubungkanhasilsut dengantingkat keluaran sesebuahfirma. Bagi firma persaingansempurnakeluk hasil sut samadengankeluk hasil purata. Bagi firmapersaingantak sempurnakeluk hasil sut beradadi bawahkeluk hasilpurata dandi tengah-tengahantarapaksimenegakdengankeluk hasilpurata.

keluk IS (IS curve)Kelukyang menggambarkanpelbagaikombinasitingkatpendapatandengankadar bunga yang meletakkan pasaran barangan(pasarankeluaran)dalamkeseimbangan,iaitu semasapenawaranagregatsamadenganpermintaanagregat.Biasanyakeluk IS bercerunnegatif

Rajah IIKeluarafl

HasH

0

Purata

109

kelukhsokos

Kadar Bunga

Keluk IS

0 Pendapatan Negara

sepertidalamrajah.mi keranaapabilakadarbungameningkat,pelaburanberkurangan,dan seterusnyapendapatanberkurangan.

keluk hsokos(isocostcurve) Keluk yang menunjukkanpelbagaikombinasiinput yang dapatdibeli denganperuntukanperbelanjaantertentu. Dalamrajahdi bawah,garis RABW ialah keluk isokos. Jumlah perbelanjaanOK0 unit modaldan0L1 unit buruhadalahsamadenganOK unit modaldan0L0 unit buruh. Formulanyaialah:

E = wL + rK

apabilaE = jumlah perbelanjaan,w = kadarupah,L = jumlah buruh,r = kos semasamodal,danK = jumlah modal.

Sinonim keluk kos sama.

Modal (K) A

KNA

K — __________________________

0 L0 L1 Buruh (L)

110

kelukjumlah hashl

keluk hsokuan(isoquantcurve) Keluk yangmenunjukkankombinasiinputsepertimodal,K, danburuh, L, yang menghasilkantingkat pengeluaranyang samapadasuatutingkat teknologi yang tertentu. Sebarangtitikpadakeluk isokuansepertititik A danB dalamrajah menggambarkanpelbagaikombinasidua input yang berbezayang dapat menghasilkantingkat pengeluaranyang sama. Pada titik A, modal digunakanlebihdaripadaburuh, manakalapadatitik B buruhdigunakanlebih daripadamodal. Lagi jauh titik mi dan asalan,lebih besartingkat pengeluaran.Sinonim keluk keluaransama.

Modal (K)

0 L0 L Buruh (L)

keluk jumlah hashl (total revenue curve) Keluk yang menunjukkanhubunganantarajumlah basil yang diterimaoleh penjualdengansetiaptingkat pengeluaran. Jumlahbasil bolehdihitung denganmendarabkanjumlah kuantiti keluaranyangdijual denganhargaseunitkeluaran. Olehsebabhargaseunitberkuranganapabilajumlah kuantiti bertambah,makakelukjumlah basil berkeadaanbertambahandengankadar berkurangansepertidalamRajahm. Keadaanjumlah basil mi berlakudalampasaranpersaingantak sempuma. Dalam pasaranpersaingansempurna,kelukjumlab hasil berbentuksatugaris lurus, sepertidalamRajabmm, keranahargaseunitdalampasaranmi tidak berubahwalaupuntingkat keluaranyang dijual berubah.

Hasil Hasil

0 KeluaranAajah I

KeluaranAajah II

iii

kelukjumlah keluaran

kelukjumlah keluaran(totalproductcurve) Kelukyang menggambarkankuantiti keluaranmaksimum padasuatutingkat input berubabdenganinput lain tetapdanpadasuatutingkat teknologi yangtertentu. Umumnya,keluk jumlab keluaranberbentuksepertidalamrajab, iaitu apabilainputditambab,jumlab keluaranmeningkatdengankadarbertambahanhinggake L1, bertambablagi tetapidengankadarberkuranganhinggake L, danselepasitu berkurangan.Keadaanmi berdasarkanhukumdayapulangansut berkurangan. Berdasarkankeadaanmi juga, keluk jumlab keluaranbolebdibahagikan kepadatiga kawasanpengeluaran,iaitu KawasanIyang bermuladan asalanhingga keluaranpuratamencapaimaksimum,Kawasan mm yang bermula dan keluaran purata berkuranganhinggajumlab keluaranmencapaimaksimum,dan KawasanIII yang bermuladan titik jumlab keluaran mencapaimaksimum dan jumlab keluaranterusberkurangan.

Output (Y)/

II I IV

L1 L2 Input (X)

keluk jumlah kos(total cost curve) Keluk yang menunjukkanjumlab kosminimum yangbolebdicapaipadasuatutingkat pengeluarandantingkatteknologi yang diberi. Umumnya, keluk jumlab kos didapati dengan

Jumlah Kos, Keluk Jumlah Kos

Kos Berubah,

Kos Tetap ~Keluk iIietap

0 Keluaran

112

keluk kemungkhnan pengeluaran

menjumlahkansecaramenegakkeluk kos tetapdankos berubah. Olebsebabkeluk kos tetapadalabselari denganpaksikeluaran,makabentukkelukjumlab kos adalabserupadengankeluk kos berubab.

kelukjumlah uthlhth (total utility curve) Keluk yang menunjukkanjumlahkepuasanyang paling maksimum yang boleh dicapai dan penggunaansuatuatausekumpulanbarangdanperkhidmatanpadajumlab unit tertentu.Mengikut teori utiliti kardinal, keluk jumlah utiliti pada umumnyaberbentuk seperti dalam Rajab I, iaitu bertambabdengan kadarberkurangansehinggaia mencapaititik maksimumdan selepasitu iaterusberkurangan.Keadaanmi berdasarkanhukumutiliti sutberkurangan,iaitu utiliti sut berkuranganapabilajumlab unit penggunaanbertambab,sepertiyang ditunjukkan dalamRajabH.

keluk keluaran sama(equalproductcurve) Lihat keluk isokuan.keluk kemungkhnan pengeluaran (productionpossibilitycurve) Keluk atau

fungsiyangmenunjukkankombinasibarangyang maksimumyangbolebdikeluarkanapabilasemuafaktor pengeluarandigunakandengancekappada tingkat teknologi yang ada. Biasanyakeluk kemungkinanpengeluaranberbentukcekungke arab asalan. Cerundi titik-titik pada

Jumlah Utiliti

Jumlah Utiliti

Jumlah Utiliti

Aajah I

Keluk Utiliti Sut

Aajah II Kuantiti

1l3

keluk kemungkinan uthlhth

Barangan V

keluk kemungkinanpengeluaranmemberikankadar transformasisut.Sinonim sempadankemungkinanpengeluaran,keluk transformasi.

keluk kemungkhnan uthlhth (utility possibility curve) Keluk atau fungsiyang menunjukkan gabunganutiliti dua orang atau dua kumpulanpenggunayang menggunakansemuabarangyang dikeluarkandalamekonomi. Secaraumumnyakeluk kemungkinanutiliti adalabsepertirajabdi bawab. Titik R, S, danT dalamrajabmenunjukkangabunganpenggunaanbarangyang berlainanbagi kedua-duapengguna.Sinonimsempadankemungkinanutiliti. Lihat juga pemaksimumankebajikansosial.

Indeks Utiliti A

0

keluk kontrak pengeluaran (productioncontractcurve) Lokus titik-titikkecekapanpengeluaranyang dicapaiapabilakeluk isokuanduabarangmenyentubsatusamalain. Lokus mi menggambarkankadarpenggantianteknik sutantarapasanganinput adalabsamabagikedua-duabarang.Didalam rajab, keluk kontrak pengeluaranditunjukkan oleb OXPQROY.

Barangan X

Indeks Utiliti B

114

keluk kos purata

Input Modal

0(Barang X)

Oy

(Barang V)

Keluk mi diterbitkandaripadatitik-titik persentuhankeluk keluaransama(isokuan)barangX denganbarangY, sepertiQ~denganQ~,Q~denganQ~,danQ~denganQ~.

keluk kontrak penggunaan (consumptioncontract,curve) Lokustitik-titikpenggunaanoptimumyangdicapaiapabilakelukpuassamaduapenggunamenyentuhsatusamalain. Lokusmi menggambarkankadarpenggantiansut antarapasanganbarangadalabsamabagi kedua-duapengguna. Didalamrajab,kelukkontrakpenggunaanditunjukkanolebOARSTOB. Kelukmi diterbitkandaripadatitik-titik persentuhankeluk puassamapenggunaA denganpenggunaB, sepertiU~denganU~,U~denganU~,danU~denganU~.

Barang V

(Pengguna A)

(Pengguna B)

keluk kos purata (averagecost curve) Keluk yang menghubungkankospurata dengantingkat kuantiti keluaran. Umumnyakeluk kos purataberbentukU, yangbermaksudkospurataakanberkurangandan peringkatawaloutputhinggake tingkat kapasitinormalsepertidi titik E di dalamrajab. Selepasitu kos purataakanmeningkat. Pengurangankos purata

Input Buruh

Barang X

115

keluk kos purata jangka panjang

Kos Purata,

Kos Sut

0

Keluk Kos Purata

ox Keluaran

disebabkanoleb ekonomi dalaman,manakalapeningkatankos puratadisebabkanoleb disekonomi dalaman yang timbul akibat kesulitanperancangan,kawalan, danpengurusan.

keluk kos puratajangka panjang(long-run averagecost curve) Kelukyang menggambarkankos purata minimum yang boleb dicapai olehsesebuabfirma dalammengeluarkansatutingkat output apabilasemuainput berubab,manakalatingkat teknologi danhargainput adalabtetap.Kelukkos puratajangkapanjangsebenamyaialahkelukkosperancangansesuatufirma keranadalam mengeluarkansuatu tingkat output, kospurata firma tidak mencapaitingkat kos purata jangka panjang. mnikerana prosespengeluaranberlaku dalam jangka pendek dan untukmengeluarkansuatutingkat output, kuantiti input tetapsepertitanabdanmodal dipilib terlebib dahulu supayakekal sebagaikos puratajangkapanjang.Selepasitu input berubabdipilib untuk meminimumkankospuratajangkapendek, iaitu kos puratayang minimum tertakluk padakuantiti input tetap tersebut. Kos puratajangka pendektidak rendah

Kos Purata

Keluk Kos Sut

SAC2

SAC5

Keluaran

116

keluk kos sut jangka panjang

daripadakos puratajangkapanjangkeranafirma dalamjangkapanjangbolebmenurunkankospurata. Keluk kospuratajangkapanjangditerbitkandaripada keluk-keluk kos puratajangka pendekseperti dalam rajah.Padabahagianyangmenurun,kelukkospuratajangkapanjangmenyentuhkeluk kos puratajangkapendekpadasebelabkhrhnya. Sebaliknya,padabahagianyang menaik, keluk kos purata jangka panjang menyentuhkelukkos puratajangkapendekpadasebelahkanannya.Titik minimumkeluk kos puratajangka panjangmenyentuhtitik minimum keluk kospuratajangkapendekpadatingkat keupayaanunggul, iahtu di titik E.

keluk kos sama(equal costcurve) Lihat keluk isokos.keluk kos sut (marginal cost curve) Keluk yang menghubungkankos sut

dengankuantiti keluaran. Umumnyakelukkossut berbentukmelengkungdanmemotongkeluk kos puratadan bawahketika kos purataminimum,sepertidi titik E di dalamrajab.

Kos Purata,

Keluk Kos SutKos Sut Keluk Kos Purata

0 ox Keluaran

keluk kos sut jangka panjang (long-runmarginal costcurve) Keluk yangmenunjukkantambahanjumlah kos jangkapanjangakibatpertambahanseunitoutput. Kelukkossut jangkapanjangberbentuk‘J’, danmemotong

Keluk Kos SutJangka Panjang

Keluk Kos PurataJangka Panjang

Kos Purata,

Kos Sut Keluk Kos PunJangka Pendek

E

Output

mm~

keluk Kuznets

keluk kos puratajangkapanjangdan bawabpadatitik minimum kelukitu. Perbandinganantarakos sut jangkapanjang(KSJP) dankos puratajangka panjang (KPJP) boleh memberi gambaran tentang bidanganekonomi sesebuabfirma. Jika KSJP melebihi KPJP yang bererti kospuratajangka panjangbertambahapabilaoutput berubah, makafirmaberoperasidalamekonomi ikut bidangan,danjika KSJPkurangdaripadaKPJP yang bererti KPJP menurunwalaupunKSJP sedangmeningkat,makafirma tidak beroperasidalamekonomi ikut bidangan.

keluk Kuznets (Kuznetscurve) Keluk yang menggambarkanhubunganantarapendapatanperkapitadenganagihanpendapatansesebuahnegara.Padamulanyaapabilapendapatanperkapita negarameningkat,agihanpendapatanadalahtaksetaratetapimenjadilebihsetaraapabilapendapatanperkapitameningkatlebih tinggi. Keadaanmi benarbagi sebuabnegarayangtahappendapatanperkapitanyaadalabrendab. Apabiladigambarkandengangraf, keluk Kuznetsberbentuk‘U’.

keluk Laffer (Laffer curve) Keluk yang menunjukkanhubunganantarakadarcukai denganjumlab basil cukai. Bentuk keluk mi menunjukkanbahawapadakadar cukai 0 peratusdan 100 peratus,jumlab basil cukaiadalabsifar, danpadakadarcukaioptimum (tx) antaraduanilai peratusantersebut,jumlab basil cukai (h’) mencapaimaksimum.Keadaanmi berlakuapabila kadar cukai yang optimum mendorongpeningkatanaktivitiekonomi, yang akanmenyebabkanpungutancukai yang banyak.

100

Kadar Cukai

keluk LM (LM curve) Keluk yang menggambarkan pelbagai kombinasitingkat pendapatandan kadar bungayang meletakkan pasaranwangdalam keseimbangan,iaitu ketika penawaranwang sama denganpermintaanwang. Keluk LM biasanyabercerunpositif sepertidi dalamrajab keranaapabila pendapatannegarameningkat,permintaanwangurus niaga meningkat. mni menyebabkanaset nominal seperti bonterpaksadijual, yang seterusnyamenyebabkanhargaasetnominal jatuhdankadarbungameningkat.

0 h~ Jumlah Cukai

118

keluk penawaran

keluk Lorenz (Lorenz curve) Keluk agihan pendapatansekumpulanpendudukyang menghubungkanperatusanpendapatanyang diterimadengansetiapperatusanpendudukkumulatif. JikakelukLorenzberbentuklurus bercerun45 darjah sepertikeluk OE dalamrajab, makasetiapperatusanpendapatankumulatif adalab sama bagi setiap peratusanpendudukkumulatif yang menggambarkansetiappendudukmenerimaagihanpendapatanyang sama. Jikakeluk Lorenz terletakdi bawahdanberbentukcembungmenjauhigaris45 darjah,makaperatusanpendapatankumulatif adalabkurangdaripadaperatusanpendudukkumulatif. Keadaanmi memberigambaranketaksamaanpendapatandi kalanganpenduduk.Semakinjaub keluk mi dan garis lurus tersebut,maka semakintinggiketaksamaanpendapatan,dansebaliknya. Lihat juga koefisienGini.

keluk penawaran (supplycurve) Kelukyangmenunjukkanhubunganantarakuantiti yangditawarkandenganhargabarangtersebutapabilapengeluarataufirma memaksimumkanpengeluaran.Kelukmi jugamenggambarkanhukum penawaranyang menyatakankuantiti ditambabapabila hargameningkat,dansebaliknya.Penambahankuantiti yangditawarkanapabilahargameningkatbergantungpadakecerunankeluk penawaran,iaitu lagicuram kecerunankeluk, lagi sedikit perubahankuantiti, manakalalagi

KadarBunga

Keluk LM

0 Pendapatan Negara

100%Pendapatan

E

0 Penduduk 100%

119

keluk penawaran buruh

Harga

0 K K2 Kuantiti

Keluaran

landaikecerunankeluk, makalagi besarperubahankuantiti. Lihat jugakeanjalanpenawaran.

keluk penawaran buruh (laboursupplycurve) Kelukyangmenggambarkanhubunganantarakuantiti buruhyang ditawarkandengankadarupahpadasuatumasa. Biasanyakeluk penawaranburuhbercerunpositif keranaapabilatingkat upahmeningkat,lebih banyakkhidmat buruh,iaitu lebihramai buruh atau lebih banyakjam bekerja yang ditawarkandalampasaran,dansebaliknya.

keluk penawaran jangka pendek (short-runsupplycurve) Kelukpenawaranindustri persaingansempurnayang diterbitkan denganmenjumlahkansecaramelintangkeluk kos sut yang beradadi ataskeluk kos berubahpuratabagi semuafirma dalam sesuatuindustri. Ini keranakeluk kossutsetiapfirma persaingansempumamenunjukkankuantiti barangyangditawarkanoleh firma suatutingkat hargapasarantertentu. Oleh itu,keluk penawaranindustri ialah jumlah kuantiti yang dikeluarkanatauditawarkanoleh setiapfirma padasetiaphargapasaran.

keluk penawaran Lucas (Lucassupplycurve) Keluk yang menunjukkanhubunganantarakuantiti output agregatbenaryang ditawarkandalamsesebuahekonomipadapelbagaiperbezaantingkat hargaantaratingkathargasemasadenganhargadijangka. Keluk penawaranLucasbercerunpositif menggambarkanekonomiakanmenawarkanlebih banyakoutputapabilatingkat hargasemasalebihtinggi daripadatingkat hargadijangka.Ini keranapengeluarsebenamyatertipuuntukmengeluarkanlebihbanyakkeluaran apabila harga semasa(sebenar)lebih tinggi daripadahargadijangka,dansebaliknya. Pengeluarbiasanyalebih tahu tentanghargabaranganyangdijual daripadahargabaranganyangmerekabeli. Apabilahargalebih tinggi daripadayang dijangka makapengeluarbarangdankhidmat buruh merasakanhargabaranganyang merekakeluarkanituadalah secara relatif lebih tinggi daripadaharga baranganlain. mimembayangkantambahanpermintaanterhadapbaranganmereka,dan

120

keluk permhntaan

merekamengeluarkanlebih banyak. Sebaliknya, apabila harga lebihrendabdaripadayang dijangka, pengeluarakan mengurangkanoutputkeranamereka tertipu denganmempercayaibahawahargabarangankeluaran merekatelah jatuh berbandingdenganhargabaranganlain.Apabilahargasemasasamadenganhargadijangka,pengeluarmengetahuikenaikanataukejatuhanharga adalahmenyeluruh, dan oleh itu tidakakan mengubahtingkat output yang ada.

kelukpenawaranpasaran(marketsupplycurve) Keluk yangmenunjukkanhubunganantarakuantiti sesuatubarang yang ingin dibekalkanolebsesuatuindustrike pasaranpadasuatumasa,dengantingkat hargabarangtersebut,apabilapemboleh ubah lain seperti hargainput dan tingkatteknologi diandaikantetap. Keluk penawaranpasaranjangka panjangmenunjukkanhubunganantarakuantiti barangyang ingin dibekalkanoleh setiapfirma dalam iodustri pada pelbagai tingkat hargaapabilafirma bebasuntuk keluarmasuk,danapabilastrukturkos atauteknologifirma dalam industri bolehberubab. Keluk penawaranpasaranjangkapanjangbolebbercerunpositif, negatif, ataumengufuk,bergantungpadasamaadasesuatuindustri itu mengalamiekonomi luaranatautidak, atausama ada industri tersebutmerupakanindustri kos malar atau tidak.Keluk penawaranpasaranjangkapendekialah keluk pasaranpenawaranapabilafirma dalamindustri tidak bebasuntuk keluarmasukdantingkatteknologi dianggaptetap. Keluk mi bercerunpositif.

keluk penawaran pasaranjangka panjang (long-runmarketsupplycurve)Lihat keluk penawaranpasaran.

keluk penawaran pasaranjangka pendek (short-runmarketsupplycurve)Lihat keluk penawaranpasaran.

keluk permhntaan (demandcurve) Keluk yang menghubungkankuantitibarangyang diminta pada pelbagai tingkat harga dalamsatu tempobtertentu. Keluk mi biasanyabercerunmenurun,yang bererti kuantitiyang diminta bertambabapabilahargajatub, dansebaliknya,sepertididalamrajab. Sinonimkeluk permintaanMarshall.

AM1~

10 50 KuantitiDiminta

121

keluk permhntaan hnput bersyarat

keluk permhntaan hnput bersyarat (conditional input demandcurve) Lihatfungsi permintaaninput bersyarat.

keluk permhntaanHhcks (Hicks demandcurve) Lihat keluk permintaanpampasanHicks.

keluk permhntaanhnput (input demandcurve) Keluk yang menunjukkanhubungankuantiti input yang dimintaoleh firma yang memaksimumkanuntung, denganhargainput tersebutapabilahargainput lain danhargaoutput diandaikantetap.

keluk permhntaan Lucas(Lucasdemandcurve) Keluk yang menunjukkanhubungan antarakuantiti output benar yang diminta pada pelbagaiperbezaantingkat harga, antara tingkat harga semasadengantingkatharga dijangka. Keluk permintaan Lucas bercerun negatif, yangmenunjukkanbahawaapabilatingkat hargasemasa(sebenar)lebib tinggidaripada tingkat harga dijangka, orang ramai mendapatibaki benarmerekajatub lebib rendabdaripadayang sepatutnya,danoleb itu akanmengurangkanpenggunaan,dansebaliknya.

keluk permhntaan Marshall (Marshall demand curve) Lihat kelukpermintaanpampasanHicks. Sinonimkeluk permintaan.

keluk permhntaanpampasanHhcks (Hicks compensateddemandcurve)Keluk yang menunjukkanhubunganantarakuantiti barangyangdiminta

x2

Rajah I

C

Hargaxx

P1 C’Aajah II

0 Ox °1~2

122

keluk permhntaan terpatah

denganhargabarangtersebutapabilautiliti penggunadiandaikantetap.Ini bererti keluk mi menggambarkanhanyakesan penggantianyangberlakuakibatperubahanharga. Ini berbezadaripadakeluk permintaanbiasa(kelukpermintaanMarshall)yangmengambilkira kesanpenggantiandankesanpendapatanakibatperubahanharga. Keluk mi mesti bercerunnegatif, manakalakeluk permintaanbiasa boleb bercerunpositif ataunegatif. Rajab m menggambarkankeluk-keluk puas sama untukpenggunaanbaranganX1 danX2 apabilahargabarangX1 diandaikanjatuhdan P0 ke P, yang menyebabkankuantiti yang dimintanaik dan Q0 ke

Q2 AB ialahkesanpenggantiandanBC ialahkesanpendapatan.KelukpermintaanpampasanHicks diperolehdenganmemplot kejatuhanhargadengankenaikankuantiti dan Q0 ke Q1, manakalakelukpermintaanbiasadiperolehdenganmemplotkejatuhanhargadengankenaikankuantiti danQ0 ke Q2 sepertidi Rajabmm. DalamRajab H, keluk A’B’ ialah kelukpermintaanpampasanHicks, manakalaA’C’ ialah keluk permintaanbiasa.

keluk permhntaanterpatah(kinkeddemandcurve) Keluk permintaanyangdihadapi oleb satu firma oligopoli yang menurunkanharga apabilapesaingnyamenurunkanharga, tetapi tidak berbuatdemikian apabilapesaingnyamenaikkanharga. Keluk mi adalahsepertidalamrajab, iaitukeluk permintaan berkesannyaialah keluk ABC. Firma mi akanmenggunakanbahagiankeluk BC apabila harga turun dan bahagiankeluk AB apabilahargameningkat. Keluk mi menerangkanketegaranhargaapabilaberlaku perubahankos dalamsatu julat tertentusepertiantaraDE. Dalamrajabtersebutkenaikankos yangsedikit sepertiyangdigambarkanoleb peralihankeluk kos sut dan KS ke KS’ tidak akanmengubabtingkat hargakeseimbangan,keranapadajulat mi kos sutmasibsamadenganbasil sut padakeluk basil sut menegak.

B

123

keluk Phhllhps

keluk Phhllhps (Phillips curve) Keluk yangmenunjukkanhubungannegatifantarakadar penganggurandengankadar inflasi. Keluk Phillips yangasalmenghubungkankadarpenganggurandengankadarkenaikanupah.Bagaimanapun,hubunganyang serupadapat ditunjukkan antarakadarpenganggurandengan kadar inflasi. Keluk Phillips jangka pendekmenunjukkanhubungannegatifantarakadarpenganggurandengankadarinflasi, yangmemberierti kadarpengangguranbolebditurunkandenganmenaikkankadarinflasi.

Kadar Intlasi

keluk Phhllhps jangka panjang (long-run Phillips curve) Keluk yangmenunjukkantiada hubunganantarakadar penganggurandengankadarinflasi. mni bererti kelukmi menegak,selari denganpaksi inflasi, sepertidi dalamrajah. Padasuatutingkat penganggurantertentu iaitu kadarpengangguransemulajadi, sebarangperubahankadarinflasi tidak memberikesankepadakadarpengangguran.

Kadar Intlasi

Keluk PhillipsJangka Panjang

) U Kadar Pengangguran

Keluk Phillips Jangka Pendek

0 Kadar Pengangguran

124

keluk puas samasoshal

keluk Phhllhps jangka pendek (short-runPhillips curve) Lihat kelukPhillips.keluk puas sama(indifferencecurve) Keluk yang menunjukkanpelbagai

kombinasidua barangyang memberikepuasanatau utiliti yang samapadapengguna. Misalnya,penggunaakanmemperolebkepuasanyangsamajika menggunakankombinasi0Y2 barangY denganOX1 barangXsepertidi titik A, dan kombinasiOY barangY denganOX2 barangXsepertidi titik B. Semakinjauh keluk puas samadan asalan,semakintinggi utiliti yang diperoleh.

Barang V

V2

V11~~~

I I0 x, x2 Barang x

keluk puas samakomunhth (communityindifferencecurve) Lihatkelukpuassamasosial.

keluk puas sama soshal (social indifference curve) Keluk yangmenggambarkanpelbagaikombinasiduabarangsepertiX dan Y yangmeletakkansetiapindividu padasuatutingkat kebajikantertentu. Jika

Barang V

V

V

-10 xx Barang x

A

~1

125

keluk tawaran

terdapatdua individu dalammasyarakat,kombinasipenggunaanyangdigambarkandi titik A dan di titik B dalamrajabmenghasilkantingkatkebajikanyangsamakepadakedua-duapengguna. Misalnya,penggunaansebanyakOX0 barang X dan OY barang Y sepertidi titik A menghasilkantingkat kebajikanyang samasepertipenggunaanOX1 barangX dan0Y0barang Y seperti di titik B. mni bererti tingkat kebajikanpenggunapertamaadalabsamadi titik A dan di titik B, dan begitu juga bagipenggunakedua. mnm juga bererti setiaptitik di ataskeluk puas samasosialmenghasilkantingkatkebajikanyang samakepadaindividu pertamadan kedua. Sinonimkelukpuas samakomuniti. Lihat juga kelukpuassama.

keluk tawaran (offer curve) Keluk yang menunjukkanhubunganantarajumlah import yang diminta, atauyang harus diperoleboleh sesebuahnegaradenganjumlab eksport yang ditawarkan. Keluk tawaranmenggambarkankesanggupansesebuabnegaramengeksportkeluarannyauntuk memperolebbarangimport padapelbagai tingkat hargarelatif.Misalnya, keluk tawaran antara Malaysia dan Thailand ditunjukkansepertidalamrajab. Di titik Q padakeluk tawaran,Malaysia sanggupmenawarkanOC barang eksportnyauntuk mendapatkanOD barangimport Thailand. Kedua-dua keluk yang bersilang pada titik Pmenggambarkanjumlah barangyang sanggupdieksport oleh Malaysiauntuk mendapatkanbarangThailand,samadenganjumlab yang sanggupdieksport oleb Thailand untuk mendapatkanbarangMalaysia. Cerungaris OP menggambarkanharga relatif, yang disebut kadar syaratperdagangan,yang samadi kedua-duanegara. Lihat juga kadarsyaratperdagangan.

Barang EksportMalaysia

keluk transformashpengeluaran.

Keluk TawaranMalaysia

Barang Eksport Thailand

(transformation curve) Lihat keluk kemungkinan

126

kemampuan membayar

keluk utiliti (utility curve) Keluk yangmenghubungkantingkat penggunaansatubarangataulebih denganjumlah utiliti yang diperolehsepertidalamrajah.Umumnya,kelukmi akanmenunjukkanpeningkatandalamjumlahutiliti apabila kuantiti barang ditambah,tetapi kadar pertambahannyaberkuranganhinggake satutingkat kuantiti tertentu,sepertidi titik X1,iaitu apabilajumlah utiliti mencapaimaksimumsepertidi titik E. Selepasitu, jumlah utiliti akanberkurangandanterusberkuranganhinggamenjadinegatifjika tingkat penggunaanterus ditambah.

Jumlah Utiliti

Keluk JumlahUtiliti

X1 Barang X

kemajuan teknologi berimbuhan buruh (labour-augmentingtechnologicalprogress)Kemajuanteknologi yangbolehmeningkatkandayapengeluaranburuhyang sedia ada. Misalnya,kemajuandalamsistempelajarandanlatihan sambil kerja, meningkatkankualiti pekerja.

kemajuanteknologi jimat buruh (labour-savingtechnologicalprogress)Kemajuanteknologiyang menyebabkanlebih banyakoutput dikeluarkandenganmenggunakanbilanganburuhyang sama. Keadaanmi biasanyaberlakuapabilabaranganatauteknologibaruditemui atauapabilaterdapatpembaharuandalam prosespengeluaranyang sedia ada. Misalnya,penciptaankomputerdan robot,yangmengurangkanpenggunaanburuh.

kemakmuran(prosperity) Keadaanekonomiyangberlanjutandalamkitaranperniagaanyang dicirikan oleh kenaikantingkat pengeluaran,tingkatharga, dan upah, penguranganpengangguran,pertambahandalampelaburan,kemunculanperniagaanbaru, dan kemudahanmemperolehkredit. Antaraancamansemasakemakmuranialah kenaikanhargayangberlaku secarabesar-besaran.

kemampuanmembayar (ability to pay) Prinsip pencukaianyangmenentukanbahawabebancukai yang perlu dibayar oleh seseorangbergantungpadakeupayaanmembayarnya.Seseorangyangmempunyailebih banyak hartaperlu menyumbanglebih banyakkepadakerajaanuntuk memenuhitanggungjawabsosial. Prinsip mi mengandaikanutilitipendapatansemakinberkurangan,iaitu semakintinggi pendapatansemakin

E

0

127

kemelesetan

kurang utilitinya kepadaindividu. Prinsip mi menentukankadar cukaiprogresifatauberkadardenganpendapatandanlazim digunakandalammenentukankadarcukai yang lebih tinggi bagi orangkaya.

kemelesetan(depression)Keadaanekonomi yang mengalamikemerosotanyang teruk dan berpanjanganhingga beberapatahun. Kemelesetandicirikan oleh kadar pengangguranyang tinggi, kadar pertumbuhanekonomi yang rendahataunegatif, dan kejatuhantingkat pendapatanbenar.Padamasaberlakunyakemelesetan,kegiatanekonomiamatlembap,danparapengusahadanpenggunaberasapesimisdantidak yakindenganprospekekonomimasadepan.Misalnya,KemelesetanBesaryangdialamioleh duniadalamtahun 1929—35telahmencatatkankadarpengangguranyang tinggi sertakejatuhanbesardalamkeluarannegarakasarbenardikebanyakannegaradi dunia.

kemerosotan(recession)Keadaanekonomi yang secarakeseluruhannyamengalamikejatuhandalamaktiviti ekonomi, sepertipengeluarandanperniagaan. Kemerosotanekonomibiasanyaberlaku sekali dalamsatukitaranperniagaan.Tempohkemerosotanbiasanyapendek,dengankadarkejatuhanaktiviti ekonomi sebanyak10% mengikutindekspengeluaranindustri. Walaupunkadar kemerosotanhanya 10% sahaja,kesannyaterhadapekonominegarasangatberertikeranaramaidiberhentikankerjadanterpaksamenganggur.Misalnya,kemerosotanekonomiyangpendekantaratahun 1960—61, dan yang agak panjangantaratahun 1985—87.Jika tempohkemerosotanmelebihi lima tahun sepertipadatahun1930-an, keadaanekonomidikatakanmengalamikemelesetanbesar.

kemiskinan(poverty) Keadaanapabilaseseoranghanyamempunyaihartabendayang sedikit atau menerimapendapatanbenaryang kecil yangtidak mencukupiuntuk memenuhikeperluan asas hidup. Konsepkemiskinanbolehdibahagikankepadakemiskinanmutlak dankemiskinanrelatif. Kemiskinanmutlak ialah suatukeadaanapabilaseseorangtidakmempunyaipendapatanbenaryangmencukupiuntukmemenuhikeperluanasashidup, seperti makanan,pakaian, dan perlindunganpadatingkatyangminimum. Kemiskinanrelatif merupakankeadaankemiskinanbagisesuatugolonganatauindividu berbandingdengangolonganatauindividulain padasuatumasa,ataukeadaankemiskinansesuatugolongan atauindividu antaradua tempoh. Misalnya,satu tingkat pendapatanbenaryang diterimaoleh individu atausesuatugolongandi desayang dianggapmewahmungkin dianggapmiskin di bandar,atausuatukeadaanyangdmanggapkemiskinanhan mi mungkin dianggapsebagaikeadaanyangagakmewahpadasatu masayang lampau.

kemiskinanmutlak (absolutepoverty) Lihat kemiskinan.kemiskinan relatif (relativepoverty) Lihat kemiskinan.kempen bell sekarang (buy now campaign) Kempen kenajaan atau

masyarakatpenniagaanuntukmenggalakkanpembelianataupenggunaansemasa.Tujuannya adalahuntuk meningkatkanpermintaanberkesan

128

kerja kolar biru

untuk membantuaktiviti pengeluanandan penniagaan. Kempen midilakukanpadamasakemenosotanekonomi.

kepadatanpenduduk(population density) Ukunansaiz pendudukdalamsesuatukawasan,biasanyadalamsatu kilometen pensegi. Kepadatanpenduduk dipenolehdenganmembahagikanjumlah penduduk sesuatukawasanbagi sesuatutempoh denganjumlah keluasankawasanyangboleh diduduki. Kepadatanpendudukdikatakan tinggi jika jumlahpenduduk bagi satu kilometer pensegi kawasantersebut lebih tinggidanipadakawasanlain.

keperluanasas(basicneeds) Banangdanperkhidmatanasassepentimakanan,pakaian, tempat tinggal, pendidikan,dan kesihatanyang penlu untukseseonangatauisi numah mencapaisatutingkat tarafhidup yang palingsedenhanaatau minimum. Sinonimkeperluanhidup.

keperluanhidup (life sustenance)Lihat keperluanasas.keperluan margin (margin requirement) Penatunanminimum yang perlu

dibayansendini olehpembelisahamataupembelibon apabilapembeliansahamatau bon itu dibuat melalui pinjaman bank. Misalnya, jikakeperluanmangintenhadapsahamialah40% makapembelisahamhanyaboleh meminjam tidak lebih danipada 60% hanga saham, dan yangselebihnyahanusdibayan sendini.

keperluanrizab (reserverequirement) Penatunanyangmewajibkanbankdansyanikatkewanganmemegangsejumlahnizab tententu,samaadadibank pusatataudi tangan,sebagaisokongantenhadapdepositdi institusitensebut. Keperluannizab menjamin setiappengambilandeposit dapatdipenuhi oleh sesebuahbank atau syanikatkewangan,dan setenusnyamenjaminkepencayaanonangnamai tenhadapinstitusi tensebut.

kepimpinanharga(price leadership) Kaedahmenentukanhangapasanansesuatubanangmengikut firma yang bertindaksebagaipemimpindalamsesuatuindustni, biasanyadalam industni oligopoli. Hanga tensebutkemudiannyaakandigunakanoleh firma lain. Biasanyafirma yangmenjadi pemimpinhangaialah firma yangmempunyaikos pengeluaranyang tenendah,firma yangkukuh,ataufinmayangmenguasaisebahagianbesanpasanan.

kepuasansut (marginal satisfaction) Lihat utiliti sut.kerasionalan(rationality) Cmi individu ataufirma yangdiandaikanbertindak

berdasankansegalamaklumatyangadadankemudianmembuatkeputusanyang akan mendatangkanfaedahterbaik.

kerja awam(public works) Kerjayang dikendalikanoleh kerajaanuntukmenyediakankemudahanawamdan tidak bermatlamatkankeuntungan.Sifatkerjami tidak mendorongkanpihakswastauntukmengendalikannya.Misalnya, pembekalanair dan elektnik ke desa,pembentungannajis,pembinaanjalan, jambatan,empangan,padangpermainan,dan tempatrekreasi.

kerja kolar biru (blue-collarjob) Kerja buruh kasanyang memerlukan

129

kerja kolar kelabu

tenagafizikal yang berlebihandan tidak banyakmenggunakantenagamental. Misalnya,kerja-kerjapembinaan,pertanian,danpengendalianpengeluarandi kilang.

kerja kolar kelabu(grey-collarjob) Kerjayang tidak banyakmemerlukantenagamental sepertikenja kolar putih dan tidak banyak memerlukantenagafizikal sepertikerja kolar biru. Misalnya, pekerjaanmandurdisektorpertaniandanpenyeliapengeluarandi kilang.

kerja kolar putih (white-collarjob) Kenjayang tidak memerlukantenagafizikal yang berlebihan,tetapi lebih banyakmenggunakantenagamental.Misalnya,kerja untuk peningkat ikhtisas, pengurusandan pentadbiran,dankerja perkeranian.

kerjasamaekonomi (economiccooperation) Sekumpulanduanegaraataulebih yang bersetujubekenjasamadalamaktiviti ekonomi, terutamanyayangmelibatkankegiatanperdaganganantarabangsaantaranegara-negaratersebut. Misalnya,kerjasamaantaranegaraASEAN danantaranegaraKesatuanEropah(EEC) dan segi ekonomi.

kerjasamarapat (close cooperation) Persetujuanantaraahli kumpulankecil yangmemegangsahamsesuatufirma. Jika seseorangahli kumpulanmi ingin menjualsahamnya,ia mestiterlebihdahulumenawarkansahamtersebutkepadaahli lain dalamkumpulanitu.

kerugian cukai dibawa ke belakang(tax-loss carry back) Peruntukanundang-undangcukai yang membenarkanperniagaanperbadanandanbukanperbadananmembawakerugian pengendalianpemiagaandalamsatu tahunke beberapatahunyang lepas,semasamerekamemperolehkeuntungan. Peruntukanmi bertujuanmengurangkannisiko pemiagaanakibat pembayarancukai yang tinggi padatahun keuntungandanmenggunakanpenjimatankos cukai atau bayaranbalik cukai untukmengatasi masalahkewanganyang dihadapi pada masa kerugian.Walaupun peruntukan mi penting untuk meningkatkanaktivitiperniagaandan pelaburan,ia hanya digunakanuntuk jumlah kerugiantertentudanbagi tempohtertentusahaja.

kerugian cukai dibawa ke hadapan (tax-losscarry forward) Peruntukanundang-undangcukai yang membenarkanperniagaanpenbadanandanbukanperbadananmembawakerugian pengendalianperniagaandalamsatu tahun ke beberapatahun akan datang, yang mereka mungkinmemperolehkeuntungan. Penuntukanmi bertujuan mengimbangipendapatanpada tahun-tahunhadapandan mengurangkannisikopembayarancukai terhadapperniagaandan pelaburan. Walaupunperuntukan mi penting untuk meningkatkanaktiviti pemiagaandanpelaburan,ia digunakanhanyauntuk jumlah kerugiantertentudanbagitempoh tertentusahaja.

kerugiandurian runtuh (windfall loss) Lihat keuntungandunianruntuh.kesaksamaanmenegak(vertical equity) Lihat ekuiti menegak.kesalinggenapan(complementarity) Cmi permintaanterhadapbarangdan

130

kesanharga

input penggenap.Kesalinggenapanmenyebabkanpermintaanbagi satubarang meningkat apabila permintaan bagi barang penggenapnyameningkat.

kesanbaki benar(real balanceeffect) Lihat teori kesanbaki benar.kesanberarah (directional effect) Kesan akibat perubahankadarcukai

belian barangtertentu untuk mengawalkenaikanpermintaanagregatyang menyebabkanhanyapermintaanterhadapbarangtersebutsahajayang berubah,danbukannyakeseluruhanpermintaanagregat. Misalnya,pada masa inflasi, kadar cukai belian dinaikkan terhadap barangtertentu.Kesanmi hanyadirasaiolehindustriyang mengeluarkanbarangyang diubah kadar cukai beliannya. Kesan berarahtidak timbul jikacukai jualandikenakankeranacukai jualan dikenakanterhadapsemuajualanruncit.

kesandemonstrasi(demonstrationeffect) Kesanterhadappenggunaakibatpendedahankepada pelbagai barang dalam pasarandan perlakuanperbelanjaanpenggunalain. Kesan mi menyebabkanpenggunaannyameningkatwalaupun pendapatantidak meningkat. Menurut Keynesperbelanjaanpenggunaansesebuahkeluargahanyalahdipengaruhiolehtingkat pendapatannya.Kesandemonstrasimembuktikankenyataanmitidak tepat. Penggunayang berpeluangmelihat danmemeriksapelbagaibarangdi pasaranakan cenderunguntuk menambahkanperbelanjaanpenggunaannyaberbandingdenganpenggunayang tidak berpeluanguntuk berbuatdemikian.

kesanharga (price effect) Perubahankuantiti barangdan perkhidmatanyangdiminta akibatperubahanhargasatubarangsahaja. Apabilahargasatubarangberubahsedangkanpendapatanwangpenggunamasihtetap,perubahankuantiti yang diminta tertakluk padakesanpenggantiandankesanpendapatan.Misalnya, apabilahargasuatubarangjatuh, barangitu menjadi lebih murah berbanding dengan barang lain, yangmenyebabkanpenggunalebih suka menggantikanbarang lain denganbarangtersebut. mi dikenali sebagaikesanpenggantian. Kejatuhan

Kuantiti X2

A

R

X X2B F

131

kesan himpitan

hargabarangitu juga bererti pendapatanbenar penggunanaik, yangmenyebabkanpenggunamenambahkanpembelian barang tersebutsekiranyabarangitu barangnormal,ataumengurangkanpembelianjikabarangitu barangGiffen. Kesanmi dikenali sebagaikesanpendapatan.Gabungankedua-duakesanmi disebutkesanharga. Ketiga-tigakesanmi dapatditunjukkandi dalamrajah. Keluk AB ialah ganisbelanjawansebelumhargaberubah. Apabila hargajatuh, ganisbelanjawanberubahkepadaAC. Perubahankeseimbanganpenggunadan P ke R merupakankesanhargayang meningkatkankuantiti yang diminta sebanyakX0X2.Untuk melihat kesanpenggantianganisbelanjawan,bayangkanDF yangselani denganAC dan menyentuhkeluk puas sama U0 sepertidi Q.Perubahankeseimbangandan Pke Q merupakankesanpenggantianyangmeningkatkanpenggunaanbarang sebanyakX0X1. Perubahankeseimbangandan Q ke R merupakankesan pendapatanyangmeningkatkanpermintaanbarangsebanyakX1X2.

kesanhimpitan (crowding-outeffect) Penguranganpendapatanakibatpenyelarasandalamsektor kewanganyang boleh mengurangkanataumenghapuskanlangsungkesan penggandabagi perbelanjaankerajaan.Kesan himpitan beroperasimelalui kadar bunga. Tingkat pendapatanmeningkatapabilakerajaanmenambahkanperbelanjaanmelalui kesanlangsungdan kesan penggandaKeynes. Peningkatanpendapatanmenyebabkanpermintaanwangbertambah,memaksaorangnamaimenjualbonyangmerekamiliki, dan seterusnyamenyebabkankadarbunganaik.Kenaikankadarbungabolehmengurangkanperbelanjaanpelaburandanseterusnyamengurangkantingkat pendapatanyangkadang-kadangbolehmenghapuskanlangsungpertambahanpendapatanyang berlakudahulu.Semakinanjalpermintaanwangterhadappendapatan,atausemakintidakanjal permintaan wang terhadapkadar bunga, atau semakin anjalpermintaanpelaburantenhadapkadarbunga, makasemakinbesarkesanhimpitan. Sinonimmaklum balas negatif.

kesankekayaan (wealth effect) Kesan pengaruhaset benar terhadappenggunaanapabila benlaku penubahandalam tingkat harga umum.

Iii

132

kesansurutan

Misalnya,apabilatingkat hargaumum meningkat,nilai asetbenaryangmempunyainilai yangtetap,sepertiwangdanbonakanjatuh. Kejatuhannilai benanmi mengurangkanperbelanjaanpenggunaandanmenambahkantabunganuntuk mengekalkannilai benartabunganterkumpulpengguna.Kesan mi menyebabkankeluk IS, sepertidi dalamrajahberalih ke kindan IS(P0) ke IS(P1). Apabila tingkat harga umum naik, tingkatkeseimbanganpendapatanneganaturun dan Y ke Y0, dankadar bungaturun dan n1 ke r0. Lihat juga teoni kesanbaki benan.

kesankeluk-J (J-curveeffect) Lihat fenomenonkeluk-J.kesanKeynes(Keyneseffect) Kesanterhadapperubahanpermintaanagregat,

terutamapelabunanagregat,akibatperubahankadarbunga. Misalnya,apabilapenawaranwangbenanmeningkat,samaadaakibatpertambahanpenawaranwangnominal ataukejatuhantingkat harga,kadarbungaakanmenurun.Kejatuhankadanbungaitu seterusnyamenggalakkanpelaburan,penggunaan,danseterusnyapermintaanagnegat.Lihat juga perangkapkecairan,teoni kesanbaki benar.

kesan kitaran (cyclical effect) Kesanyang mempengaruhinilai pembolehubahdalamsuatusin masa. Kesan kitaran merupakanhasil daripadaturun naik komponenasasmaknoekonomi,terutamanyayangbenkaitandengansekton industni sepertipengangguran,pendapatan,dan output.Lihat juga turunnaik kitaran.

kesanpendapatan(incomeeffect) Lihat kesanharga.kesanpengganda(multiplier effect) Kesan tenhadaptingkat pendapatan

neganaapabila benlaku perubahan perbelanjaanautonomi, sepertiperbelanjaanpenggunaanautonomi, pelaburan,perbelanjaankerajaan,daneksport. Kadanperubahantingkat pendapatanmi bergantungpadasaiz pengganda,yang antara lainnya bengantungpadakecenderunganmenggunasut. Lihat juga pengganda.

kesanpenggantian(substitutioneffect) Lihat kesanharga.kesan pergantungan (dependenceeffect) Kesan yang menyebabkan

wujudnyapengeluananakibat pertambahanpermintaanoleh masyarakatmewah. Permintaanterhadapbarangoleh masyarakatmewahwujudselepasmenekamemenuhikeperluanasasi. Lebihanpendapatansetelahditolak perbelanjaanuntukkeperluanasasimewujudkanpermintaanuntukbarang mewah. Jika barang mewah mi diperlukan segera, makapengeluaranbarangmewahakansegeradibuat. Keadaanmi menyebabkanwujudnyakesanpengantungan.Misalnya,kehendakterhadaptelevisyendiperolehselepasmasyarakatmenikmatikepuasandaripadaperkhidmatanradio. Kesanmi dipopularkanolehJ.K. Galbraith. Lihatjugamasyarakatmewah.

kesanPigou (Pigou effect)Lihat teoni kesanbaki benar.kesansurutan(backwasheffect) Kesannegatifakibatpertumbuhanekonomi

sesuatuwilayah terhadapwilayah lain. Kesan mi berpuncadaripadapergenakanfakton pengeluanan,biasanyabunuhdanmodal,dan wilayah

133

kesan tebaran

yang kadan pertumbuhannyarendah ke wilayah yang kadarpertumbuhannyatinggi. Kesansurutanmenyebabkanjurangpertumbuhanantanawilayah bertambahluas. Kesan mi juga berlaku antanasektor,seperti sektor pertanian dan sektor perkilangan. Kemunduransektorpenkilangandalamnegenidisebabkanolehpenekanankenajaanterhadapperkembangansektoreksportpertanian.

kesantebaran(spreadeffect) Kesanpositif terhadappeningkatanaktivitiekonomi sesuatusektor atau wilayah akibat perkembanganaktivitiperdaganganantarabangsasesuatusektoratauwilayah lain. Keadaanmiberlakukeranaperkembanganperdaganganantarabangsasesuatuwilayahmenciptapasaranbaru kepada wilayah lain. Kesan mi juga berlakuantara sektor-sektor. Misalnya, kenaikan dalam nilai eksport akanmembawakesantebarandalambentuk kenaikanpendapatanpenkapitadalamsektorlain melalui prosespengganda.

kesan Veblen (Veblen effect) Kesan apabila sebahagianpenggunamengurangkanpembelianapabila harga sesuatubarangjatuh keranaberanggapanbahawakejatuhanhangaberpuncadanipadakejatuhanmutubarangtersebut. KesanVeblenmenghasilkankeluk permintaanpasaranyang lebih curam daripadayang sepatutnya,malahbolehmembuatkankeluk tersebutbercerunpositif.

kesatuan (union) Lihat kesatuansekerja.kesatuan kastam (custom union) Kesatuanyang membuatperjanjian

untuk menghapuskanduti kastam,kuota, dansekatanperdaganganyanglain di kalangannegaraahli, tetapi mengenakanduti kastamterhadapnegarabukanahli.

kesatuan kewangan (monetaryunion) Kesatuanyangmembuatperjanjianantarasekumpulannegarauntuk menetapkansatukadarpertukaranyangdipersetujui bagi mata wang negaratersebut. Misalnya, KesatuanKewanganNegaraAmerika Latin.

kesatuan kredit (credit union) Sekumpulanindividu yang bersatuuntukmenghulurkanbantuansesamasendini. Kumpulanmi menyimpanwangdankemudianmenyediakanpinjamandengankadarbungayangrendah.Pinjaman mi khusus untuk anggotakumpulan sahaja. Kesatuankneditmenyediakankemudahanurusanpeminjamandanmemilih sendirilembagapengarahnya.

kesatuansekerja (labour union, trade union) Kesatuanparapekerjayangbertujuanmengadakanrundingandenganmajikantentangupah,keadaankerja dan faedah sampinganuntuk kebaikanpara pekerja. Kesatuansekerjamenuntutkenaikangaji melalui kegiatanyang dinamakantawar-menawarkolektif, danjika gagal,akanmengadakanmogok. Kejayaantuntutan kesatuansekerjabergantungpada beberapafaktor, termasukkekuatankesatuantersebut,keadaankedudukankewanganfirma semasatuntutandibuat,dankeadaanekonomisemasa.

kesatuansekerjaindustri (industrialunion) Kesatuansekerjayangmewakili

134

keseimbanganpasaran

semuapekenjamahir dantidak mahir dalamsesuatuloji, industni, ataukumpulanindustni. Kesatuanmi benkembangsebagaisuatukesandanipadaperkembanganpengeluaranyang besar,keranapekerjamahirdan tidakmahirbekenjabersamadalamloji pengeluaranyangbesan. Tujuanutamakesatuanmi ialah melaksanakandasarmengurangkanpenbezaanharganelatif antarapekenja, tenutamanyamelalui perundingankolektif untukmenaikkanupah. Matlamatlain kesatuanmi ialah menjagakebajikansosioekonomiahli-ahlinya.

keseimbanganjangka panjang(long-run equilibrium) Keadaanapabilapermintaanagregatmenyamaipenawaranagnegatdankesemuajangkaandiandaikantepat. Sebuahekonomiberadadalamkeseimbanganapabila:i) output yang dikeluarkan dalam ekonomi tersebut cukup untuk

memenuhipermintaan,ii) hargaadalahpada tingkat yang firma ingini dan firma tersebut

berupayamengeluarkankeluaran pada satu tingkat output yangditetapkan,dan

iii) tingkat hargaadalahsamadengantingkat hargayangdijangkakanoleh setiapejendalamekonomi. -

Sebuahpasarandikatakanberadadalamkeseimbanganjangkapanjangjika penawaranjangkapanjangsama denganpermintaanpasaran,dansetiap firma dalam industni hanya mendapatuntung normal sahaja.Dalam pasaranpertandingansempurna,keseimbanganjangkapanjangtercapaiapabilahargaoutput adalahsamadengankospuratadankos sutsetiapfirmadalamindustni,danfirma tidak cenderunguntuk masukataukeluar.

keseimbanganjangka panjangbagi firma (long-run equilibrium of thefirm) Lihat keseimbanganjangkapanjang.

keseimbanganpasaran (marketequilibrium) Keadaanapabilapermintaanpasaranadalahsamadenganpenawaranpasaran. Secaragraf, keadaanmi diperolehapabilakeluk permintaanpasaran(DD) bersilangdengan

Harga

0 Kuantiti

135

keseimbangansepara

keluk penawaranpasaran(SS). Dalam keadaantersebutberlaku satukeadaanhargakeseimbangan(He) dankuantiti keseimbangan(K) sepertidi dalamrajah. Sinonimpenjelasanpasaran.

keseimbangansepara (partial equilibrium) Keadaanapabilasatupasaranataubeberapapasarantertentuberadadalamkeseimbangan.Pasaranlainselain danipadapasaran tersebut tidak semestinyabenada dalamkeseimbangan.Lihat juga keseimbanganumum.

keseimbanganumum (generalequilibrium) Keadaanapabilasemuapasarandalamekonomiberadadalamkeseimbangansecaraserentak.Lihat jugakeseimbangansepara.

keseimbanganuntungnormal (normal-profitequilibrium) Keadaanapabilafirma memperolehjumlah hasil samadenganjumlah kos padatingkatkeseimbangan. Keseimbanganuntung normal dialami oleh firmapersaingansempurnadan firma persainganmonopolistik dalamjangkapanjangkenanafirma dalampasanantersebutbebasuntuk keluar masuk.Firmabaruataufirma dan industri lain akanmasukdalamindustni yangmemperolehuntunglebih normaldanakankeluarmeninggalkanindustritersebutjika firma lama mengalamikerugian. Prosesmi berterusansehinggauntung normal diperoleh oleh semuafirma. Sinonimkeseimbanganuntung sifar.

keseimbanganuntung sifar (zero-profit equilibrium) Lihat keseimbanganuntung normal.

kestabilan (stability) Keadaanekonomi yang tidak mengalamiayunanturun naik yang besaryang boleh menjejaskanpertumbuhanekonomi.Dalam ekonomi, kestabilanbiasanyamerujuk tiga aspek utama, iaitupengeluaran,guna tenaga,danharga. Kestabilanjuga wujud apabilapertumbuhanpendudukadalahselani dengankeupayaanpengeluaran.

kestabilanMarshall (Marshallian stability) Hipotesis yang menyatakanbahawakuantiti keluaran di pasaranakan bertambahapabila hargapermintaanmelebihi hargapenawaran,dansebaliknya.Hargapermintaanmengikut Marshall ialah harga maksimum yang membolehkansuatukuantiti laku dijual, dan hargapenawaranialah hargaminimum suatukuantiti itu sanggupditawarkan.Mengikut hipotesiskestabilanMarshall,suatukeseimbanganpasarandikatakanstabil apabilakuantiti di pasaranberubahmengikutlebihan hargapermintaandaripadahargapenawaran.Lihat juga kestabilanWalnas.

kestabilanWalras (Walrasianstability) Hipotesisyangmenyatakanbahawahargadi pasaranakanberubahmengikut lebihan permintaan. Apabilalebihanpermintaanpositif, hargaakannaik danapabilalebihanpermintaannegatif, hangaakan turun. Keseimbanganpasarandikatakanstabil jikahargaberubahmengikut hipotesisdi atas. KestabilanWalras berbezadaripadakestabilanMarshallyangmenekankanperubahankuantiti apabilaberlakuketakseimbanganharga.

136

ketegaranupah

ketakanjalan sempurna (total inelasticity,perfect inelasticity) Keadaanapabilakuantiti yang diminta atauditawarkantidak berubahwalaupunterdapat perubahanyang besar dalam harga. Dalam konteks nilaikeanjalan,ketakanjalansempurnawujud apabilanilai keanjalansifar.

ketakcekapanX (X inefficiency) Keadaanapabilapenggunaansumbertidak cekap walaupunsemuasumberdigunakansepenuhnya.Oleh itu,pengeluaranoutputadalahkurangdanipadayangsepatutnya.Jikadirujukkelukkemungkinanpengeluaran,ketakcekapanX berlakupadatitik yangberadadalamkeluk kemungkinanpengeluaran,bukanpadatitik di ataskeluk tersebut. Berdasarkankeluk jumlah keluaran,ketakcekapanXmerupakantitik di bawah keluk tersebut.

ketakpastian(uncertainty) Keadaanyang tidak diketahui denganpastisamaada akan berlakuatautidak keranatidak ada maklumat lengkaptentangkeadaantersebut,danketakupayaanmengawalperistiwayangtidak diingini danipadaberlakupadamasahadapan.Olehitu, ketakpastianakan menyebabkanketaktepatandan ketakupayaanuntuk meramalpenistiwa akan datang. Ketakpastianmerupakansuatukeadaanyangsentiasadihadapi oleh ahli ekonomi dan ahli perniagaanapabilamembuatkeputusanpengurusan.Misalnya, ahli ekonomi tidak dapatmeramaldengantepatkesansesuatudasankewanganataudasanfiskalyang dijalankansekarangkeranapenikatan ekonomi sentiasaberubahpadamasahadapan.Ahli pemiagaanjugatidakdapatmeramalkandengantepat sama ada keluaran barunya benjaya menembusipasaran.Ketakpastianberbezadanipada nisiko yang merupakankemungkinansesuatuperkaraakan berlaku tidak dapat dikira dan tidak diketahui.Lihat juga nisiko.

ketakseimbangan (disequilibrium) Keadaanapabilapermintaanpasarantidak sama denganpenawaranpasaran. Dalam keadaanmi terdapatpermintaanberlebihanataupenawaranberlebihan. Apabila berlakupermintaanberlebihan,hargacenderungmeningkatdanapabilapenawaranberlebihan,perkarasebaliknyaberlaku. Lihatjugakeseimbanganpasaran.

ketaksempurnaanpasaran(marketimperfection)Keadaanapabilaterdapatunsur-unsuryangbolehmenyekatpersainganbebasdi kalanganpenggunadalampasaranbarangandan di kalanganfirma dalam pasanan faktor.Ketaksempurnaanpasaranwujud apabila terdapat kuasa monopoli,ketakmobilitianfaktor dan pengguna,ketaksempurnaanmaklumat,danketakpastian.

ketegaran upah (wagerigidity) Keadaanekonomiapabilaupahwang atauupah benartidak berubah, sama ada ke bawah atauke atas. Secarapraktik,ketegaranupahmerujukkepadakeadaantingkat upahyang tidakbolehjatuh. Oleh itu, keadaanekonomi sentiasamempunyaisatuupahsahaja. Jika upah benar hendakdikekalkan, maka upah wang akanberubahdengan kadar yang sama dengan perubahantingkat harga.Kesannya,pasaranburuhtidak akanmencapaikeseimbangan,iaitu lebihan

137

ketimbalbalikan

penawaranburuhberlakujika upahbenarnaik, dansebaliknya. Begitujuga dalamkesupahwang,lebihanpenawaranburuhberlakujika upahwang tidak dibenankanturun.

ketimbalbalikan (reciprocity) Amalan dalam pendaganganantarabangsaapabilasetiapnegaramengambil tindakanyang samasepertimembenikonsesi perdagangan,mengurangkanatau menambahhalanganperdagangan.Ketimbalbalikanmendatangkankebaikanekonomikepadanegarayang terlibat. Misalnya, jika setiapnegaramenurunkantanif,ancamankepadaimbanganpembayarandefisit dapatdielakkan. Denganitu tidak adaherotandalamaliran perdaganganyang boleh mengubahkeseimbanganperdagangansepertiyang wujud sebelumtarif dikurangkan.Dan segi politik, pengurangaantanif misalnyaboleh dianggapsebagaisuatu program pertukarandasar, bukannyaprogram mengakukalahkepadanegara“tuan rumah”(negarayangmemulakannya)yangselalunyadiandaikanmendapatuntung danfaedahyang lebih.

keuntungandurianruntuh (windfallprofit) Keuntunganyangsangatbesaryang disebabkanoleh kenaikan harga yang sangat tinggi akibatpenambahandalampermintaanataukejatuhandalampenawaransecaratiba-tiba. Keuntunganmi tidak berkaitandenganperubahanstrukturkosyangmungkinmenambahkantingkat keuntungan.Jikakeadaansebaliknyaberlaku, iaitu kejatuhandalam permintaanatau penambahandalampenawaran,makakerugiandunianruntuh akandialami oleh pengeluar.

keupayaan (capacity) Jumlah output maksimumyang boleh dikeluarkanoleh sesebuahfirma atauindustni denganmenggunakansejumlahfaktorpengeluarandan tingkat teknologi yang sedia ada pada satu tempohtertentu. Keupayaanbertambahapabilafaktor pengeluaranbertambahdantahapteknologi ditingkatkan.

keupayaanberlebihan (excesscapacity) Keadaan apabila firmamengeluarkantingkat output kurang daripada tingkat output unggul.Isipadu keupayaanberlebihanialah perbezaanantarakeupayaanungguldengankeupayaansebenarfirma. Keupayaanberlebihanbiasanyaberlakudalampasaranpersainganbermonopolidalamjangkapanjang.

keupayaanbolehcukai (taxablecapacity) Jumlahcukaiataukadarcukaiyang tertinggi yang dikenakantanpa membeni kesannegatif, sepertimengurangkanmasabekerjadantingkat penggunaankepadapembayarcukai. Keupayaanbolehcukai bergantungpadabeberapafaktor, sepertisistempencukaian,agihanpendapatan,bentukperbelanjaanawam,dansaizpenduduk.

keupayaannormal (normalcapacity) Tingkatpengeluaranpadakospuratajangka pendekyang minimum. Keupayaannormal diperolehsetelahfirma menikmati ekonomidalaman.

keupayaanpenuh (full capacity) 1. Tingkat keluaranyang maksimumyangbolehdicapaiapabilafaktor pengeluarandigunakansepenuhnya.2.Tingkat output negarayang maksimum yang boleh dicapai apabila

138

keutamaan pengguna

kesemuasumber ekonomi, seperti buruh, modal, bahanmentah,danusahawandigunakansepenuhnya.

keupayaan terbiar (idle capacity) Keadaanapabilatingkat output yangmaksimum tidak dicapai kerana faktor pengeluarantidak digunakansepenuhnya. Misalnya,mesinyang tidak digunakansepenuhnyakeranakerosakanataukenanapekerjatidak tahu menggunakannya.

keupayaanunggul (ideal capacity) Tingkatpengeluaranpadakos puratajangkapanjangyang minimum. Keadaanmi hanyaberlakupadafirmapersaingansempumayang tingkat harga, kos purata,dan kos sutnyaadalahsama.

keutamaankecairan (liquidity preference) Keinginanisi rumah, firma,ataubankuntukmemegangasetdalambentukcain, iaitu dalambentukwang. Keutamaankecairanmerupakansatukonseppenting dalamteonipermintaanwang Keynes. Mengikut teori Keynes,kecairandiperlukanuntuk tujuan urus niaga,awasan,dan spekulasi. Oleh itu, permintaanterhadapwangatauterhadapasetcair bergantungpadatingkat pendapatan,iaitu faktor yang mempengaruhitingkat urns niaga;kadarbunga, iaitukosmemegangwang melebihi tingkat yangdiperlukanuntuk urnsniaga;dan kadar bunga yang dijangkakan,iaitu faktor yang mempengaruhikegiatanspekulasi.

keutamaanleksikografI(lexicographicpreference)Fungsikeutamaanyangmenggambarkansifat penggunayang agakganjil, iaitu menggemarisatubarangsahaja,tanpa mempersoalkanbaranglain. Misalnya, seorangpenggunadiberi peluangmemilih duahimpunanbarangyang masing-masing terdini danipadadua jenis barang, A dan B, dan A amatdigemarinya. Penggunadikatakanmempunyaikeutamaanleksikografijika beliau mengutamakanatau memilih himpunan yang mengandungilebih banyak barangA tanpa mengira kuantiti barangB; sekiranyakedua-duahimpunanmengandungikuantiti barangA yang samabarulahbeliaumemilih mengikut kuantiti barangB.

keutamaanpengguna (consumerpreference) Penilaian individu ataupenggunaterhadapbarangdan perkhidmatan berdasarkankegemaranataucita rasa,tanpadipengaruhioleh hargadan belanjawanindividutersebut. Seorangpenggunadikatakan mengutamakansebiji orendaripadasebiji pisangsekiranyabeliau lebih menggemarisebiji oren;sebaliknya, penggunadikatakan puas sama,atau tiada keutamaan,sekiranyasebiji oren dan sebiji pisang sama-samadigemari. Konsepkeutamaanpenggunaanmenjadiasaskepadateori utiliti ordinal. Kelukpuas sama penggunaialah keluk yang menunjukkankombinasi duabarangyangpenggunamenganggapnyapuassama. Keutamaanterhadapsesuatubarang adalah berasaskantanggapanpenggunaterhadapsumbanganbarangitu kepadapeningkatankepuasanatauutiliti. merekaOleh itu, satu himpunan barangyang dibeni keutamaanlebih tinggi,semestinyamempunyainilai utiliti yangtinggi; danduahimpunanbarang

139

keutamaanternyata

yang dianggappuassamaseharusnyamempunyainilai utiliti yangsama.keutamaanternyata (revealedpreference) Analisis tentangkelakuan

penggunayang hanyaberdasarkanpengetahuantentangpilihan sebenaryang dilakukan oleh penggunaitu pada pelbagai tingkat hargapendapatannya.Mengikut analisis mi, penggunaakan menentukankecenderunganmembeli barang dan perkhidmatanyang berbeza-bezamengikut pelbagai tingkat hargapendapatan. Misalnya, pada tingkathargapendapatantertentu,penggunaakanmembeligabunganbarangandalam kumpulan A, bukannya dalamkumpulan B. Oleh itu, dalamkeadaanmi pilihan untuk kumpulanA dinamakankeutamaanternyata.Pilihankeutamaanternyataakanberubahapabilapenggunaberadapadatingkat hargapendapatanyang lain.

kiraan duakali (double counting) Masalahdalampengiraanpendapatanataukeluarannegaraapabilanilai sesuatubarangdikira duakali. Untukmengelakkandaripadaberlakunyakiraanduakali, nilai barangseparuhsiaptidak bolehdicampurkandengannilai barangsiap. Biasanyakaedahnilai ditambahdigunakanuntuk mengatasimasalahkiraan duakali.

kitaranKitchin (Kitchin cycle)Kitaranturunnaik ekonomiyangmengambilmasaantara7 tahunhingga 10 tahununtuk selesaiyang dikenal pastioleh Joseph Kitchin. Kitaran mi berkait rapat dengan turun naikpertumbuhanpelaburaninventoni. Satu kitaranjangka pendek yangberkait denganperkarayang samajuga telah dikenal pasti oleh AlvinHansentetapi padapendapatnyajangka masa tersebut adalah lebihsingkat.

kitaranKondratieff(Kondratieffcycle) Kitaranyang merujukpadaturunnaik ekonomiyang mengambilmasayangamatpanjang,iaitu antara50hingga60 tahun. Mengikut Kondratieff, kitaran perdaganganberpuncadaripadaperubahansistematikyang bersifatluaran, yangtermasukrekabaruteknologi,penemuanbaranganbarn,peperangan,danrevolusipolitik.

kitaran Kuznets(Kuznetscycle) Kitaran perdaganganyang hanyaselesaidalammasalebih kurang25 tahun,yang dianalisisoleh SimonKuznets.Kitaran mi dikaitkan denganpertambahansemulajadi penduduk,arahaliran penawaransumber,danperubahandayapengeluaran. MengikutKuznets, terdapatbeberapakitaran perdaganganyang kecil yangmengambilmasaantarasatu tahunhingga duatahun, dan yang lebihbesaryang mengambilmasaantara6 tahunhingga 10 tahun.

kitaran perdagangan (trade cycle) Pusingan aktiviti ekonomi danpemiagaanyangberulang-ulangdan tingkat melambungketingkat melesetdalamsatutempohyang lama,seperti10 tahun. Misalnya,di Malaysiaterdapatsatu kitaran yang terbaharudalamtempoh tiap-tiap 10 tahun.PengalamanterakhirMalaysiaberedardan tingkat melambungke tingkatmelesetialah antarapertengahandanakhir tahun1970-an,danjugaawaldanpertengahantahun1980-an.Padamasamelambung,ekonominegaraberkembangpesatdengantingkat pengeluaranyangbertambahdantingkatpengangguranyang rendah. Pada masa meleset, ekonomi negara

140

koefisien teknik

mengalamitingkat pertumbuhanyang rendahdantingkat pengangguranyangtinggi. Puncautamakemelesetanialahkekurangantingkatpelaburanyangdiikuti dengankejatuhandalamperbelanjaanagregatataupermintaanagregatyang berkesan.

kitaranrujukan (referencecycle) Pengembanganataupenguncupanyangberterusandalamaktiviti umumekonomi,sepertiaktiviti perniagaanataupengeluaran.Kitaranrujukanditentukanolehgabunganbeberapapenunjukekonomi yang dianggapmewakili penandaaktiviti umum ekonomi.Antarapenunjukekonomiyangtermasukdalamgabunganmi ialah gunatenaga,pendapatannegara,pengeluaranindustni,dantingkat hargaumum.Setiappenunjuk mi tidak semestinyamempunyaialinan sepertikitaranrujukan kenanakitaran rujukan ialah gabungansemuapenunjuktadi.

KNK (GNP) Lihat keluarannegarakasar.koefisienGini (Gini coefficient) Ukuranketaksaksamaanagihanpendapatan

yangnilainyaantarakosongdansatu. Nilai kosongmenunjukkanagihanpendapatanyang saksama,manakalanilai satu menunjukkanagihanpendapatanyang paling tidak saksama. Di negaramajü, koefisienGinibiasanyakurang danipada0.5, manakaladi negarasedangmembangunkoefisien Gini lebih danipada0.5. mi bererti ketaksaksamaanagihanpendapatandi negarasedangmembangunadalahlebih besardaripadanegaramaju. Sinonimpekali Gini.

koefisienkorelasi(correlation coefficient) Lihat koefisienkorelasimudah.Sinonimpekali korelasi.

koefisien korelasi berbilang (multiplecorrelationcoefficient) Lihat koefisienpenentuan.Sinonimpekali korelasiberbilang.

koefisien korelasi mudah (simplecorrelation coefficient) Parameteryangmengukurdarjahkekuatanhubunganantaraduapembolehubah. Koefisienmi boleh bernilai positif ataunegatifdengannilai dan kosong hinggasatu.Nilai satumenggambarkanhubunganyangtepatantaraduapembolehubah tersebut,dan sebaliknyanilai kosong menunjukkantidak adahubunganlangsung. Sinonimpekali konelasimudah.

koefisienmodal (capital coefficient) Lihat nisbahmodaloutput. Sinonimpekali modal.

koefisien penentuan(coefficientofdetermination) Ukuranyangmenjelaskansejauhmanapembolehubahbebasdapatmenerangkanpembolehubahbersandar. Koefisien penentuanmempunyainilai antarakosong dansatu. Semakinhampir nilai koefisien mi kepadakosong, semakinkurangkeupayaanpembolehubahbebasmenerangkanvariasipembolehubahbersandar,dansebaliknya. Sinonim koefisienkorelasiberbilang,pekali penentuan.

koefisienteknik (technical coefficient) Nisbah unit input terhadapunitoutput. Dalamanalisis input-output,koefisien teknik diandaikan malar,keranafungsipengeluarandiandaikanmempunyaikelukisokuanberbentuk‘L’ ataudipanggil fungsi pengeluaranLeontief. Oleh itu, jika berlakuperubahandalamharga ataukos faktor, koefisien teknik yang malar

141

kolonialisme

tidak akan membolehkanpenggantiansatu faktor denganfakton yanglain. Sinonimpekali teknik.

kolonialisme (colonialism) Dasarsebuahnegarapenjajahyang dibentukuntuk mengekalkanundang-undangataukewibawaanterhadapnegaraataubangsalain yang secaraumumnyalebih mundurataukurangmajudaripadanegarapenjajahtersebut. Dasarmi telah diperluaskankepadakegiatan dan pembangunanekonomi yang tidak seimbang yangmewujudkan ekonomi dualisme dan memudahkanberkembangnyaekonomikapitalis.

kombinasifaktor optimum (optimalfactor combination) Gabunganinputyang paling sedikit atau minimum yang boleh menghasilkansesuatutingkat outputyang diperlukan. Semuagabunganinput itu adalahcekapdan segi teknik. Lihat juga kecekapanteknologi.

komisen (commission)Pembayaranwangkepadapekerjaatauwakil penjualuntukmenggalakkanmerekabekerjabersungguh-sungguhuntukmenjualbarangdenganbanyak.

komoditi (commodity)Lihat banangan.komoditi bukan dagangan (nontradedcommodity) Lihat barangbukan

dagangan.komoditi utama (primary commodity) Lihat baranganutama.komunisme (communism) Fahamanyang diasaskanoleh Karl Marx yang

berpendapatbahawasegalamodal dimiliki oleh kerajaandan segalaaktiviti ekonomidirancangoleh kerajaan. Pengeluarandanagihanjugamenjaditanggungjawabkerajaan.Menurut fahamanin unsurhakmilikpersendiriantidak wujud. Fahamanmi menentangkapitalismeyangdikatakanmenindasgolonganmiskin. ContohnegarayangmengamalkanfahamankomunismeialahChina.

komuniti ekonomi (economic community) Kesatuanekonomi antarabeberapanegarayang bertujuanmenyelaraskandasar kewangandanfiskal sebagailangkahpermulaanuntukmewujudkanmatawangbersama,mewujudkantarif yang samaterhadapnegaradi luar komuniti, danmenghapuskansekatanperdaganganantaranegaradalamkomuniti.

konglomerat(conglomerate)Firmayangmengandungisyarikatpemegangandananaksyarikatyangterdapatdalambeberapapasaran.Konglomeratberkembangdengancarapenyatuandanpengambialihan,bukandengancara pertumbuhandalaman. Pembentukankonglomerat bertujuanmeningkatkankecekapanmelalui fungsi pemasaran,agihan, danpembelian.

konsainan(consignment)1. Kaedahpenghantaranbarangdaripadapemilikkepadapeniagadenganarahanpeniagamenjual barangtersebutpadahargayang ditetapkan. Peniagaakanmenerimakomisenjualan bagisetiapunit yang dijual. 2. Pengeksportansesuatubarangke sebuahnegaradenganhakmilik barangtersebutmasihdipegangolehpengeksport.Negarapengimport akan menjual barangitu padahargayang paling

142

korelasi

tinggi yang bolehdiperoleh. Wang yang diperolehmi digunakanuntukmembayarpengeksport.

konsol (consol) Bon yangdikeluarkanolehkerajaandenganjanji pemegangakandibayar sejumlahbayarantetap padasetiapjangka masatertentusampaibila-bila, tanpamasamatang. Sinonim bon anuiti, bon kekal,perpetuiti.

konsortium (consortium) Sekumpulan firma yang biasanyabertarafantarabangsayangbergabungdanbekerjasamauntuk mewujudkansuatukuasatawar-menawarbagimendapatkankontrakyang besaryangtidakboleh dilaksanakanoleh satu firma. Misalnya, konsortium untukpembinaanempangan,stesenkuasanuklear, atau lebuhraya.

kontrak (contract)Perjanjiansahantaraduapihak, samaadasecarabertulisatau lisan. Menurut perjanjian tersebut, satu pihak bersetujuuntukmelakukansesuatubagipihakyang lain, berasaskansyaratyangditetapkan.Kontrak yangsah mestilahmemenuhisyaratyang berikut:i) Tawaranmestilah dibuat oleh satupihak kepadapihak yang lain.ii) Tawaranditerimaoleh pihak tersebut.iii) Kepentingankedua-duapihak diambil kira.iv) Pekerjaanyang dilakukanmenurutkontrak itu haruslahsahdi sisi

undang-undangdanbolehdilakukanoleh pihak tersebut.kontrakkos tokok fi peratusan (cost-plus-percenta~ye-feecontract) Kontrak

yang kontraktornyadibayar segala kos perbe~anjaanyang terpaksaditanggungdalamkerjanyadanjugafi yang merupakanperatusantertentudaripadajumlah kos. Kontrak mi diamalkankeranapembenikontraktidak tahu jumlah kosprojek terlebihdahulu. Denganmenentukansatuperatusanfi, projek tersebutdapatdimulakandengancepat.

koperasi (cooperative) Syarikat yang dimiliki dan dikendalikan olehsekumpulanorang yang tidak bertujuanmendapatkeuntungantetapibertujuanmemberi faedahkepada ahli kumpulan tersebut. Koperasimenjalankanpelbagai kegiatan bergantungpada kumpulan yangmenubuhkannyadan matlamat asas penubuhankoperasi tersebut.Misalnya, koperasipenggunayang kegiatanutamanyamenjual barangpadaahli, koperasipengeluaryang bertujuanmembelidanmemasarkanbarangahli, dankoperasikredityang bertujuanmemberipinjamanpadakadarbungayangrendah.Contohdi Malaysia,sepertikoperasinelayan,persatuanpeladang,koperasiserbagunapemanduteksi,danBankRakyat.Sinonimsyarikatkerjasama.

koperasipemasaran(marketingcooperative) Koperasiyangahlinyaterdiridaripadapara pengeluar,biasanyapengeluarbarang pertanian yangberfungsimenjual hasil keluaranahli. Hasil jualan setelahditolak kospengendaliankoperasi adalahhak pengeluar, tetapi untung koperasidiagihkansebagaidividen kepadaahli. Lihat juga koperasi.

koperasipengguna(consumercooperative) Lihat koperasi.korelasi(correlation) Konsepyang mernjukdarjahhubunganlinearantara

143

korelasi separa

duapembolehubahataulebih, yang membolehkanrumusandibuatsamaadaterdapathubunganantarapembolehubahtersebut. Untuk mengukurkorelasiantanaduapembolehubahx dany, kita bolehgunakanpekalikorelasi,r, yang diperolehdan formula sepertiyang benikut:

r — ~j~j2 ~J~7

apabilax = (X — X),

N

y = (Y—Y),

~?=N

r,~hanyamengambilnilai antara—1 dan1. Jika x dany bergerakdalamsatuarahmakar

0y menghampiri1, danjika x dany bergerakdalamarahyang berlainanmakar,~menghampiri—1. Jika x dany tidak berkaitan,makar = 0.

korelasisepara(partial correlation) Konsepyangmernjukdarjahhubunganantaraduapembolehubah,misalnyay danx, apabilasatupembolehubahlain, misalnyaz, yangjuga berkaitandengany, dibiarkantidak berubah.Koefisienkorelasiseparaantarax dany, denganandaianz tidak berubah,mengukurpengaruhlinearpembolehubahx terhadapy setelahpengaruhlinearpembolehubahz terhadapy adalahtetap.

kos(cost) Nilai perbelanjaanbagimemperolehperkhidmatansesuatufaktorpengeluanan.Kos juga merujuk nilai barangdan perkhidmatanyangdilepaskanuntukmengeluarkanbarangantersebut.Lihatjuga kosmelepas.

kos alternatif (alternativecost) Lihat kos melepas.kos bersama(joint cost) Kos yang berkait denganpengeluaranbarang

keluaranbersama.Misalnya,dalampengeluaranbarangkeluaranbersama,A danB, terdapatsejumlahpenbelanjaanyang tidak dapatdikenal pastipuncanya,samaadadaripadapengeluaranA ataupengeluaranB. Terdapatjugakos yang bolehdikenalpasti puncanyayang bukanmerupakankosbersama. Misalnya, sebahagiandaripada kos pemprosesandanperbelanjaanpengangkutanbolehditentukanpuncanyasamaadadaripadapengeluaranbarangA ataubarangB.

kosberubah(variablecost) Kos bagiinput berubahyang digunakandalamprosespengeluaran. Kos mi akanberubahapabilatingkat output yangdikeluarkanberubah. Misalnya, perbelanjaanterhadapbahanmentahdan buruh yang kuantitinya berubahsecaralangsungdenganjumlahoutput. Kos mi adalahsifar apabilajumlah output adalahsifar. Sepertiyang ditunjukkan dalam rajah di bawah, jumlah kos berubah terus

144

kos melepas

meningkatapabilaoutput meningkat.

Kos Berubah

Keluk Kos Berubah

0 Output

kos insurans dan tambang (cost insuranceandfreight) Lihat CIF.

kos ketara (tangible cost) Kos yang boleh dinilai dalampasaranyangdiwujudkandanipadasesuatuprojekpelaburan.- Misalnya,kos membinasalunandalamprojekpengairan,kos gaji guru,kos pembinaanbangunansekolah,dankos pembelianbuku dalamprojek pendidikan.

kos kewangan (pecuniarycost) Kerugiankewangan,yang dialami danipadasesuatuprojekpelabunan. Misalnya,kehilanganpendapatansebahagianpekerjafeni apabilaprojekjambatandilaksanakan.

kos langsung(direct cost) Kos yang berkaitrapatdenganobjektif utamaprojek pelaburan. Misalnya, kos membesarkansungai dan membinasaliran dalam projek pengairan.Contoh lain ialah perbelanjaanpersekolahanmunid, gaji guru, dan kos pembinaanbangunanapabilaprojek pendidikandilaksanakan. Sinonimkos utama.

kosmelepas(opportunitycost) Nilai faedahyang bolehdiperolehdanipadapengeluaranatau penggunaansesuatubarang lain tetapi terpaksadilepaskan apabila mengeluarkanatau menggunakansesuatubarang.Misalnya,kos melepasbagi pengeluarangetab ialah basil yang bolebdiperolebjika kelapasawityang ditanam,kos melepasbagi tanahrumabkediamanialahpulanganyang bolehditerimajika tanahitu disewakan,dankosmelepasmembelinovelialahnilai kepuasanyangbolebdiperolebjika wang tersebutdigunakanuntuk menonton wayang. Konsep kosmelepastimbul keranasumberadalahterhad. Faktorpengeluaranyangtelabdigunakandalampengeluaransesuatubarangtidak bolehdigunakanuntuk pengeluaranbarang lain, begitu juga pendapatanyang telahdibelanjakanuntukmembelisesuatubarangtidak lagi dapatdibelanjakanuntuk barang lain. Oleb itu, untuk menentukankos sebenarbagimelakukansesuatuaktiviti ekonomiharusdiambil kira nilai faedahyangboleb diperoleb danipadaaktiviti ekonomi alternatif yang terpaksadikorbankan. Sinonim kos altematif.

145

kos overhed

kos overhed (overheadcost) Lihat kos tetap.kos pemilikan (carrying cost) Kos untukmemiliki aset,loji, peralatan,dan

inventoni dalamsatutempobtertentu. Kos pemilikan dianggapsebagaikos semasakeranaperbelanjaannyaberlakusetiaptahun selagiasetitumasihdimiliki. Misalnya,bungapinjamanuntuk membiayaiaset,cukaiterhadapaset,insuransaset,kos kerosakan,danpenyelengganaan.

kos pengedaran(distributive cost) Kos untuk mengedarkanbarangdantempatpengeluarankepadapengguna,termasukkos penyimpanan,kospengangkutan,danupahburuhmengangkut.Pengkhususantenagakerja,pengeluananmengikutkawasan,ataukenaikankosyangbenkaitandenganpenjualanterutamanyakospengiklanan,bolebmenaikkankospengedaran.

kos pengeluaran(costof production) Kos yang terlibat dalamprosespengeluaransesuatubarang.Kos pengeluaranterdiri daripadakos untukmenyediakanfaktor pengeluaranyang termasukkos buruh,kosperalatanmodal,dankos bahanmentah.

kos pengguna(user cost) 1. Kos yang terlibat dalampenggunaanmesin.Kos mi akanmengurangkannilai mesinyang telabdigunakan.Misalnya,jika hargamesinsebelumdigunakanialah RM1SO, setelahdigunakanuntuk mengeluarkanoutput nilainya turun menjadi RM12O. Oleh itu,kos penggunaialahRM3O. Konsepmi serupadengankonsepsusutnilaiyang lebihbiasadigunakandalamanalisisekonomi. Sinonimkossewaan.2. Jumlahkos yangtimbul akibat penggunaansesuatubarangkemudahanatauperkhidmatansepertijalan raya danjalan keretapi. Misalnya,kospenggunaanjalan rayatermasukkos persendiriansepertibelanjapetrol,dankos sosialsepertikebisinganyang ditimbulkan olehkenderaanjalanrayadanmasayanghilangyangbolehdijimatkanjikasistemperhubunganyang lain digunakan.

kos peringkatkedua(secondarycost) Sinonimkos tak langsung.kos persendirian(private cost) Kos kewanganyang ditanggungsecara

langsungolebunit ekonomi individu. Misalnya,bagi sebuahfirma, kospersendirianialah perbelanjaanbagi input berubahdaninput tetapyangdigunakandalamprosespengeluaran. Lihat juga kos sosial.

kos purata(averagecost) Jumlahkos pengeluaranyang terdini daripadakos tetap dan kos berubahbagi satu jangka masa tertentu,dibahagidenganunit pengeluaran. mi ditunjukkan di dalamjadualsepertiyangbenikut:

Pengeluaran

(unit)

JumlahKos

($)Kos Purata

($)

1234

5

100150180200

210

100756050

42

146

kos tak langsung

kospurata jangka panjang (long-runaveragecost) Lihat kelukkos puratajangkapanjang.

kossarahidup (costof living) Nilai wang yang diperlukanbagi membelibanangkeperluan asas seperti makanan, pakaian, tempat kediaman,kesihatan,danpendidikan,agartarafhidupdapatdicapaipadaperingkattertentu. Kos mi berbezaantarasebuabnegaradengannegaralain keranataraf hidup antaranegana-negaratersebuttidak sama.

kos sekunder (secondarycost) Lihat kos tak langsung.kos sepunya (commoncost) Kos yang terlibat dalampengeluarandua

barangatau lebih secarabersama. Pengeluaranbarangtersebutlebibmurah jika dikeluarkan bersama,berbandingdenganjika barang itudikeluarkansecaraberasingan.

kos sewaan(rental cost) Lihat kos pengguna.kos sosial (social cost) Jumlab wang yang mencukupiyang diperlukan

sebagaipampasanuntuk mengekalkantingkat utiliti asal. Kos sosialdibayarkepadaorangyangkehilanganutiliti kesandanipadapengeluaransesuatubarang. Kos sosialmerupakankos melepaskepadamasyarakat,bukankepadafirma atau individu. Kos sosial berbezadanipadakospersendiriankeranawujudnyakoskeluaran.

kos sosialsut (marginal socialcost) Kos tambahanyang ditanggungolehmasyarakatsecarakeseluruhanapabilasumbermilik masyarakattersebutdigunakanuntuk menambahkanpengeluaransuatujenis komoditi. Kossosial sut biasanyamerupakankos melepasdalambentukkomoditi lainyangtidak dapatdinikmati olehmasyarakatitu apabilasumberdigunakanuntuk mengeluarkansesuatukomoditi. Masyarakatitu dikatakanberadapada tahap optimum penggunaansumber apabila kos sosial sutmengeluarkansetiapkomoditi adalah samadenganfaedah sosial sutmasing-masing.

kossut (marginal cost) Tambahankos akibatpertambahanseunitkeluaran.Kos sut dikira sebagainisbahperubahanjumlah kos terhadapperubahankeluaran. Prosespengeluaransesuatufirma bolebdibahagikankepadatahap-tahapmengikut keadaankos sut dankos puratafirma tersebut.Apabila kos sut lebih rendab daripadakos purata,makapengeluaranialah pada tahap pulangan bertambah;apabila kos sut lebih tinggidaripadakospurata,pengeluaranberadapadatahappulanganberkurangan;dan apabilakos sut dan kos purata firma adalah sama,maka firmaberoperasipadatahappulanganmalar.

kossutjangkapanjang(long-run marginal cost)Lihat kelukkossutjangkapanjang.

kos tak ketara (intangible cost) Kos yang tidak bolehdinilai di pasaran,yang diwujudkanoleb sesuatuprojek pelaburan. Misalnya,kehilanganhidupanliar dalamprojekpengairandankehilanganmasalapangdalamprojek pendidikan.

kos tak langsung(indirect cost) Kos sampinganyang ditanggungakibat

147

kos tetap

pelaksanaansesuatuprojek pelaburan. Misalnya,kemusnahanhidupanliar di kawasanprojek pengairan,dan mewujudkanjenayahpenipuanprofesionalapabilaprojek pendidikandijalankan.Sinonimkos peningkatkedua,kos sekunder.

kos tetap (fixed cost) Kos bagi input tetap yangdigunakandalamprosespengeluaran. Kos tetap tidak berubabwalaupun tingkat output yangdikeluankanberubab. Misalnya, perbelanjaanterhadapbangunan,kosbinaanloji, sewatanah,dan perbelanjaanmembeliperalatan.Sinonimkos overhed.

kos urus niaga(transactioncost) Kos yang wujud semasamenjalankanurus niagapenjualandan pembelian,terutamanyabarangtahan lama.Kos mi tidak dimasukkan dalam hanga barangandan perkhidmatan.Misalnya,kos pengangkutandankos pemasangan.

kos utama(primary cost) Lihat kos langsung.kredit (credit) 1. Kaedahyang membenankanpembeli membelibarang

denganberjanji untuk menjelaskanbayaran pada tanikh yang telabditeta.pkan. Kaedah mi memudahkanpembeliandan menanikramaipembeli. 2. Pinjamanyang dibeni olebbankkepadaseseorangindividusamaadadalambentukpinjamantensatauoverdraf. Kredit meningkatkanpenawarandankuasabeli individu.

kreditbank (bank credit) Pinjamanyangdibeniolehbankkepadapelanggandalambentukovendrafatau pinjamanbiasa. Pinjamanmi bolebdibenikepadakerajaandalambentukpembelianbonataustok kerajaan. Kneditbank menambahkankuasa beli penggunadan deposit bank melaluipenciptaankredit.

kredit bankgiro (bankgiro credit) Sistempemindahanknedit bagi tujuanmembuatpembayaranmelalui bank sepertipembayaranbil air, bil elektnik,danpinjaman. Perkhidmatankreditbankgino dibenikansecara percumakepadapemegangakaun,danbayaranyangminimum dikenakanterhadapmerekayang tidak mempunyaiakaun.

kredit cukai (tax credit) Peruntukanundang-undangcukai yangmembenarkanpembayarcukai mengurangkansejumlab perbelanjaantertentu danipada liabiliti cukai, iaitu penguranganselepascukai kenabayar dikira. Knedit cukai berbezadanipada potongancukai yangmembenarkanperbelanjaantertentuditolak danipadajumlah pendapatanbolebcukai. Oleh itu, knedit cukai adalahlebih baik danipadapotongancukai walaupunjumlah pengurangansesuatuperbelanjaanadalahsama.Misalnya, pembayaranzakat RM1000 yang merupakanknedit cukai,dibenarkan ditolak danipadajumlab cukai kena bayar, manakalaperbelanjaaninsuransnyawaRM1000 yang merupakanpotongancukai,hanyadibenarkanditolak danipadapendapatanbolehcukai. Ini berertijika kadancukai tertinggi ialah 50%, makasejumlahRM500 dibenarkanditolak danipadacukai kenabayar. Lihat juga potongancukai.

kreditpenerimaan(acceptancecredit) Kaedahpembayaranyangdigunakan

148

kriteria nilai kini

dalamperdaganganantanabangsa.Pedagangyang mempunyaikedudukankredit yang baik bolebmembukakemudahankreditpenenimaanmelaluigedungpenenimaanuntukmembuatpembayaranbagiperdagangandenganseseorangpedagangdan luar negara. Sinonimknedit perdagangan.

kredit pengguna(consumercredit) Pinjaman yang dibeni oleh peniagakepadapenggunauntukmembelibarangatauperkhidmatan.Barangatauperkhidmatandiperolebterlebihdahuludanbayarandijelaskankemudian.

kredit perdagangan 1. (commercialcredit) Lihat kreditpenenimaan. 2.(trade credit) Kredit yang diberi kepadafirma kecil ataupemborongolehfirma pembekaluntuk mempenluaskanjualanbarangperniagaannya.Kredit perdaganganmempunyaitempoh antara10 - 30 han dan tarikhpenghantaran.Kredit mi memainkanperananpenting dalammemajukanaktiviti perniagaankerana ia merupakansumber pembiayaanjangkapendekyang mudab berbandingdengankredit bank. Kredit mi jugabolebmempengaruhiaktiviti ekonomi tanpamelalui kawalanlangsungdan kerajaansepertiyangberlakupadakredit bank. Oleh itu, bagi firmakecil, kreditperdagangandianggapsamasepertipinjamanbank,terutamasemasabank mengetatkansyaratpinjaman.

kredittimbal balas(countervailingcredit) Kredit yangditerimaolehpihakperantaraandanipadapihakpengeksportsetelahpihakpengeksporttersebutmenenimakredit yang disahkandanipadabank negaraperantaraan.Misalnya,seorangpeniagadan Englandmengimportgetahdan Malaysiamelalui Singapura. Pihak perantanaandan Singapuraboleh memintakredit timbal balasuntukmembuatbayaranpendahuluankepadapeniagaMalaysia tersebut bagi pihak England, setelah peniagaEngland itumendapatkredit yang disahkan.

kriteria kebajikan (welfarecriterion) Knitenia menilai cadanganprojekdan menentukansamaada sesuatuprojek itu berfaedah, penting,danberuntungdan segi ekonomikebajikan. Denganmenggunakankniteriami projekyangterbaikuntuk tujuan kebajikanmasyarakatdapatdipilib.

kriteria nilai kini (presentvalue criterion) Peraturanmembuatkeputusanpelaburan yang mengesyorkansupaya sesuatu projek pelaburandilaksanakanhanyajika nilai kini projektersebutmelebihikos pelaburan.Formulanyaialah:

PV = ~ (11y > C

apabilaPV = nilai kini projek,R~ = aliran pulanganprojek yangditenimaapabila

j=1,2,..., t,

= kadarbunga,danC = kos projek.

149

kuantiti diminta

Nilai kini bersihsesuatuprojekialahnilai kini projek ditolak kosprojektersebut.Olehitu, kriterianilai kini menyatakanbahawapelaburandalamsesuatuprojekdapatdilaksanakanjika nilai kini bersihprojek tersebutsekurang-kurangnyasifar.

kuantiti diminta (quantity demanded)Bilangansesuatubarangyangdibelipadasatutingkat hargatertentu. Kuantiti dimintaberubahapabilahargabarang tersebutberubah, sementaraperkara lain dianggaptetap.Perubahankuantiti dimintaditunjukkan sebagaipergerakandi ataskelukpermintaan.

kuantiti ditawar(quantitysupplied) Bilangansesuatubarangyang ditawaruntuk dijual padasatutingkat hargatertentu. Kuantiti ditawarberubahapabilahargabarangtersebutberubah,sementaraperkaralain dianggaptetap. Perubahanmi bolehdigambarkansebagaipergerakandi sepanjangkeluk penawaran.

kuantiti keseimbangan(equilibrium quantity) Tingkat kuantiti yangdiperolehapabilapermintaanpasaransamadenganpenawaranpasaran.Keadaanmi ditunjukkan oleh persilangankeluk permintaan dengankelukpenawaran,sepertiyangditunjukkanolehQ* dalamrajahdi bawah.Dalam keadaanin harga yang sanggupdibeli oleh pembeli adalah

samadenganhargayangditawarkanolehpenjual. Kuantiti yangdiminta

Harga

S

D

a.0 Kuantiti

oleh penggunaadalahsamadengankuantiti yang sanggupditawarolehpenjual.

kuasa beli wang (purchasing power of money) Jumlah barang danperkhidmatanyang bolehdibeli dengansatu unit matawang. Oleh itu,apabilahargameningkat,kuasabeli wangjatuh.

kuasaduaterkecil biasa(ordinary least square) Lihat regresikuasaduaterkecil.

0

S

Ke

150

kurang pembangunan

kuasamonopoli (monopolypower) Kebolehanataukuasayang adapadasesebuahfirma ataupengeluaruntuk menaikkan hargabarang-barangkeluarannyatanpamengakibatkankehilangansebahagianbesarpelangganfirma ataupengeluartersebut . Kuasa monopoli diperolehsamaadasecarasemulajadi melalui strukturpasanansepertipengawalanbahanmentah,ataumelalui perlindunganundang-undangsepertipembenianhakcipta. Kuasa monopoli juga diperoleh apabila aktiviti pengeluaranmemerlukanmodal yang besar.

kuasapasaran (marketpower) Lihat mekanismepasaran.kuasatawar-menawar (bargainingpower) Kuasakesatuansekenjamenuntut

kenaikanupah dankeadaankerja yang lebih memuaskan.Kuasa mibergantungpadakekuatankesatuanitu.

kuasatimbal balas (countervailingpower) 1. Kuasayang wujuddi pasaranyang menimbal balas kuasatawar-menawarsesetengahpembeli danpenjualbesar. Misalnya,di negaramaju sepertiAmenika SyanikatdanEnglandterdapatrantaianruncit yang besaryang mempengaruhihargakeluaranyangdibeli daripadapengeluarasal. 2. Kuasatawar-menawarantaramajikan dengankesatuansekerjayang kuat yang menyebabkankesatuansekerjabolehmempengaruhidanmemaksamajikanmembayanhargayangdimintadanupahyangtinggi. Konsepmi diperkenalkanolehJ.K. Galbraith.

kumpulanbukan saingan(noncompetinggroups) Kategori pekerjayangtidak bersaingsecaralangsungantarasatu samalain. Misalnya,doktorbedah ialah seorangpakar, tetapi ia tidak boleh bersaing untukmendapatkankerja yangmemerlukankepakaranseorangjurutera,keranakedua-duanyamerupakankumpulan bukansaingan.

kunci kira-kira (balancesheet) Penyatayang menunjukkanasetsesuatuperniagaanpadatanikh tertentu,yangdipadankandenganliabiliti semasadan liabiliti jangka panjang, serta ekuiti pemilik dan modal saham.Kunci kira-kira mencerminkankedudukankewangansertanilai bersihpemiagaantersebut yang diperoleh denganmenolak jumlah liabilitidanipadajumlah aset. Kunci kira-kirasentiasamenunjukkankeseimbanganantarajumlah asetdenganjumlah liabiliti danekuiti.

kuota(quota) Had yangdikenakanterhadapjumlah unit ataunilai sesuatubarangyangbolehdikeluarkanataudieksport,digunakanataudiimport.Misalnya,kuotaimport, iaitu hadyangdikenakanterhadapkuantiti yangdiimport, atau kuotapengeluarandaneksport minyak yang dikenakanoleh OPEC terhadapahlinya.

kupon (coupon) 1. Sijil yang dibenisebagaipembayarankadarbungabagidebentur,bon,dansekuriti lain yangmempunyaikadarbungayangtetap.2. Tiket yangmempunyainilai diskaunbagi barangtertentuyangdibeli.

kurang pembangunan (underdevelopment) Keadaanekonomi yangmengalamitingkat pembangunanyangrendah. Puncamasalahmi ialahsumberekonomipadapeningkatawal pembangunanbanyakdisalurkan

151

kurang penduduk

ke sektorpertanian. Sektorperindustriansukarataubelum dijalankansecarasepenuhnyaataudengansempurnakeranakekuranganinfrastrukturuntukmemulakanataumenggalakkanperkembanganpenindustrian.Dalamekonomiyang kurang membangun,kecekapanteknik pengeluanansukardicapai,atautidak bolehdidapati,atau mungkin tidak digunakandengansistematik. Akibatnya,matlamatperancanganekonomiuntuk mencapaitingkat output yang maksimumbagi setiapmodal yang dilakukantidakdiperoleh.

kurangpenduduk(underpopulation) Keadaanekonomi yang mengalamijumlah pendudukyangsecararelatifnyasedikitjika dibandingkandengansumberekonomi lain, sepertitanahdantenagakenja. Jumlahpendudukyang ada belum lagi mencapaitingkat pendudukoptimum. Apabilajumlah pendudukbertambabdalamekonomi tersebut,tarafhidup akanmeningkatkeranabanyak sumberlain boleh digunakandenganlebihcekaplagi. Misalnya,SabahdanSarawakpadatahun1970-anmerupakanduanegenidi Malaysiayang mengalamikeadaankurang penduduk.

kurangpenggunaan(underconsumption)Keadaanekonomiyangmengalamikekuranganjumlah permintaanterutamanyaterhadapbanangpengguna.Kekuranganmi mungkin disebabkanoleh:i) kekurangandalam kuasabeli untuk membeli semuabarang dan

perkhidmatanyang dikeluankan,atauii) tabunganyang terlalu tinggi di kalangan penggunasehingga

mengurangkanperbelanjaanpenggunaansecaraagregat.Kurang penggunaanmerupakansatu masalahekonomi keranaia akanmenyebabkankemelesetan.Olehitu, sesetengahnegaracubamengatasinyamelalui agihansemulapendapatankeranakajian menunjukkanbahawasimiskin mempunyai kecendenunganmenggunayang tinggi dankecenderunganmenabung yang rendah. Oleh itu, kesannyaakanmeningkatkanpenggunaan.

kurangan (shortage) Konsep pasaranyang membandingkankeadaanpermintaandengankeadaanpenawaran.Jikajumlah penawaransesuatubarang dan perkhidmatantidak mencukupi untuk memenuhijumlahpermintaan,maka keadaan pasaran disebut penawarankurangan(permintaanberlebihan). Jika keadaansebaliknyaberlaku, keadaanpasarandisebutpermintaankurangan(penawaranberlebihan). Misalnya,apabilajumlah pengeluaranProton Saga setahun40 000 unit tetapitidak mencukupiuntuk memenuhipermintaansebanyak50 000 unit,maka penawarankurangan sebanyak10 000 unit berlaku. Lihat jugakekurangan.

kuranganbelanjawan(budgetdeficit) Kuranganhasil semasakerajaandaripadaperbelanjaansemasakerajaan. Kuranganbelanjawanberlakuapabilakerajaanberbelanjalebih danipadahasil yangdiperoleh.Sinonimdefisit belanjawan.

kutub pertumbuhan(growth pole) Kawasanyang jauh lebih maju dan

152

kutub pertumbuhan

segi ekonomi dansosialberbandingdengankawasansekitarnya,sepertikawasanbandardi negaramembangun. Kewujudankutubpertumbuhanmencetuskankegiatanekonomihanyadi kawasansekitaryangterhampirkeranakewujudan infrastrukturdan kos pengangkutanyang rendahdankawasanitu ke kawasankutub. Kawasanyang terletakjauh dan kutubpertumbuhanakanterusketinggalan.

153

L

laba modal (capital gain) 1. Lebihan nilai yang diperolehdaripadapenjualanasetmodal seperti rumah, tanah,dan sahamsyanikatdenganharga yang lebih tinggi danipadahargabeliannya. Aset modal dijualdenganharga yang lebih tinggi agar penjualnya tidak menanggungkerugianterutamanyahasil danipadaperubahannilai wang akibatinflasi.2. Lebihannilai yang diperolehadalahakibatkenaikannilai kini atauhargabon. Kenaikan hargabon pula adalahakibat kejatuhankadarbunga.

ladang kelompok (collective farm) Ladang di suatu kawasan yangdikelompokkandi bawahorganisasisekumpulanpenduduk. Pendapatanyang diperolehdanipadatanamanitu akandibahagikansamarata.

ladangkoperasi(cooperativefarm) Pertubuhanladangyang menjalankanperniagaandalambidanganbesaryang membolehkanpetanimendapatfaedahjualandanbeliansecarabesar-besaran.Pertubuhanmi dipeloponioleh peladangdi Denmark.

laissez-faire (laissez-faire) Fahamanbahawakerajaantidak perlu dantidak digalakkancampurtangandalamurusankegiatanekonomi. AdamSmith menggunakanistilah mi untuk memberimaksud tiada campurtangankerajaandalamkegiatanekonomi.

laluanpengembangankos terendah (leastcostexpansionpath) Lokustitik yang menunjukkankombinasi pertggunaaninput yang optimumyang memberikanjumlah kos pengeluaranyang minimum bagi setiaptingkat outputapabilaperuntukanperbelanjaanberubah,manakalahargainput tetap. Laluan pengembanganmi mungkin bercerunpositif yangbererti pertambahanoutput memerlukanpertambahankesemuainput.Sebaliknya,laluanpengembanganyangbercerunnegatifmenggambarkanbahawa pertambahanoutputmemerlukanpenggantiansatu input denganinput yang satu lagi. Apabila mi berlaku, satudaripadainput itu, iaituinput yangpenggunaannyadikurangkan,disebutinput inferior, manakala

154

lambang kesatuan

input yang penggunaannyabertambah,disebut input normal. Sinonimlaluanpengembanganoutput.

Modal (K)

laluan pengembanganoutput (output expansionpath) Lihat laluanpengembangankos terendah.

lambakan (dumping) Penjualanbarangdi luarnegeridenganhargayangrendahberbandingdenganhargadi pasarantempatan. Misalnya,dasarlambakanyang diambil oleh Jepunyang mengeksportbarangkeluaranindustrinyapadahargayang lebihrendahdaripadahargadi dalamnegeri.Lambakan merupakan satu contoh diskriminasi monopoli. Jikapemonopoli dapatmenutupkesemuakos tetapdalampasarantempatan,keuntungannyaboleh ditambahmelalui lambakandenganmengenakanhargayanglebih sedikit daripadakos sut di pasaranluarnegeri. Untukmenjayakan lambakan, satu perlindungan tarif adalah perlu untukmenghalangpembeli asing menjual semulabarangyang dibeli denganharga murah di pasarannegarabermonopolitadi. Aktiviti lambakanmenimbulkanbantahankeras daripada pengeluar tempatanyangmengeluarkanbarangyang samadanmerekamendakwapengeluarasingmenjualbarangtersebutpadaarasyang lebih rendahdaripadakos.

lambangkesatuan (union label) Lambangpengenalanyang ditandakanpadasemuabarangyang dihasilkanolehpekerjakesatuandan firmaataukedaikesatuan.Tujuannyauntukmemberitahupembeliterutamanyaahlikesatuandan saudara-maramerekatentangkewujudanbarangtersebutdan menggalakkanmerekamembelibarangyang mempunyailambangkesatuan. Dengancara i, merekamempunyai sokonganyang kuatdalampemasarandansecaralangsungmewujudkankerjasamayangbaikdi kalanganmereka.

Laluan Pengembangan

Kos Terendah

Garisan lsokos

155

lat dalam

lat dalam (insidelag) Jarakdi antaramasasesuatudasarperludilaksanakandenganmasa dasartersebutbenar-benardilaksanakan.Lat dalamwujudterutamanyakeranamasadiperlukanuntuk mengumpulmaklumatyangberkaitan denganpembentukandan pelaksanaandasar, dan untukmendapatkankelulusanbagidasartersebut.Lat dalambolehdibahagikankepadatiga komponen,iaitu lat pengecaman,lat pembuatankeputusan,danlat tindakan. Lihat juga lat luar.

lat luar (outside lag) Jarakdi antaramasa pelaksanaansesuatudasardenganmasa apabiladasar tersebutmenunjukkankesannyaterhadapekonomi. Lat luarwujud bagi dasarfiskal dandasankewangantetapilatluarbagi dasar kewanganbiasanyalebih panjang. Lihat juga lat dalam.

lat output guna tenaga (output-employmentlag) Keadaanapabilapertumbuhangunatettagayangberlakutidaksecepatpertumbuhanoutput.Keadaanmi biasanyaberlakudi negaramembangunapabilapertumbuhanoutput melebihi tiga atau empatkali gandapertumbuhanguna tenagayang disebabkanoleh penggunaanteknologi jimat bunuh.

lat tertabur(distributed lag) Dalam ekonometrik,keadaanyang wujudapabilatindak balaspenuhsatupembolehubahterhadappembolehubahyang lain tertabur kepadadua atau lebih lat. Misalnya, penawaransesuatukomoditi padasatutahundipengaruhioleh hanganyapadatahunitu, hargapadatahun sebelumitu, dan harga dua tahun sebelumnya.Dalamcontohmi penawarandipengaruhiolehhargayangtertaburkepadadualat.

lebihan belanjawan (budgetsurplus) Lebihanhasil semasakenajaandaripadaperbelanjaansemasakerajaan. Lebihan belanjawan berlaku apabilakerajaanberbelanjakurangdanipadahasil.

lebihan buruh (labour surplus) Keadaanapabilapenawaranburnhmelebihipermintaanburuhpadatingkat upahsemasa. Secararelatifnya apabilakeadaanmi berlaku, tingkat upah bagi sesuatuindustri atausektonmenjadilebih rendah.Lihat juga gunatenagatak penuh.

lebihan pembeli (buyer’ssurplus) Lihat lebihan pengguna.lebihan pengeluar (producer’s surplus) Faedahyang ditenima oleh

pengeluaryang melebihi nilai minimum yang sanggupditenimauntukmengeluarkansesuatubarangpadahargayang sediaada, iaitu pulanganterhadap modal dan usahawanyang melebihi kos melepasmereka.Secaragraf, lebihanpengeluarialah kawasandi ataskeluk penawaran,iaitu antarahargayang sedia adadenganhargaminimum yang masihmembolehkansesuatubarangdikeluarkan. Lihat juga lebihanpengguna.

lebihan pengguna(consumersurplus) Perbezaanantaraharga sebenaryang dibayan oleh penggunadengan harga yang sanggupdibayar.Misalnya,unit pertamabarangA yang dibeli olehpenggunamenghasilkanlebih kepuasandanipadaunit keduabarangtersebut. Unit keduapulamendatangkanlebih kepuasandanipadaunit ketiga. Unit pertamadankeduamembenikepuasanyang lebih danipadahargayang dibayar,dan

156

liabiliti jangkapendek

kepuasaninilah yang disebut lebihanpengguna. Secaragraf, lebihanpenggunaialahkawasandi bawahkelukpermintaan,iaitu hargamaksimumyang sanggup dibayardenganhargayang sedia ada. Kadang-kadanglebihanpenggunadisebutjuga lebihanpembeli.

lelong (auction) Kaedahpenjualandan pembeliansecarabida apabilabarangdijual kepadapembeli yang membuatbida yang paling tinggi.Lelong biasanyadiadakanbagibarangyang sukardiasingkanmutunyasepertiikan danbaranglama. Sebelumlelong dijalankan,penjualataubroker akanmengaturkanbarangyang akandilelong untuk diteliti olehpembeli. Apabilalelongbermula,brokerakanmenetapkanhargatermurahdanpembelimula membuatbida. Pembeliyangmenawarkanhargayangtertinggi melayakkandin untuk membelibarangtersebut.

levi modal(capital levy) Cukaikhasterhadaphartakekayaanyangdimilikioleh orangperseorangan.Levi modaljarangdikenakankecualisewaktudaruratatauapabilaberlakunyabencanaalam. Levi modal merupakansatucarauntuk mengagihkankekayaannegara.

liabiliti (liability) Tuntutan kewangandaripadabank,firma, atau orangperseoranganterhadap bank, firma, atau orang perseoranganlain.Sebahagianbesardaripadaliabiliti bankterdiri daripadadepositpelanggandanmodal pemegangsaham. Liabiliti firma atausyarikat ialah modalpemegangsaham, pinjaman bank, pinjaman dan orang perseorangan,bungayang perlu dibayarkepadapemberipinjamandan pemegangbonsyarikat,dandividen.

liabiliti jangkapanjang(long-termliability) Hutangyangmesti dijelaskandalam masayang lebih daripadatempoh yang terpanjangantarasatutempohperakaunanatausatukitarankendalian. Liabiliti jangkapanjangdigunakanuntuk membiayaipembelianbarangmodal.

liabiliti jangkapendek(short-termliability) Hutangyangmestidijelaskan

0

S

0 Kuantiti

157

liabiliti luaran

dalammasayang kurang daripadatempoh yang terpanjangantarasatutempohperakaunanatausatukitaran kendalian.

liabiliti luaran(external liability) Hutangsyarikatkepadaorangramai atauorganisasi luar, bukan hutang kepadapemegangsahambiasa ataupemegangsahamkeutamaan. Misalnya,debentur,cukai kepadajabatanhasil, atau pinjamanbank.

liabiliti semasa(current liability) Hutang yang mesti diselesaikandalamjangkapendek,iaitu tempohterpanjangantarasatu tempohperakaunanatau satukitarankendalian. Sinonim liabiliti terapung.

liabiliti tak terhad (unlimited liability) Hutang yang mesti dijelaskansepenuhnyaoleh pemilik pemiagaanyang tidak didaftarkansebagaisyarikatberhad. Pemilik perniagaantersebutterpaksamenjual semuahartanyasamaadayang berkaitandenganperniagaanatau tidak untukmembayarhutang.

liabiliti terapung(floating liability) Lihat liabiliti semasa.liabiliti terhad(limited liability) Liabiliti yang ditanggungoleh pemilik

sahamberdasarkannilai sahamyang disumbangkanapabila syarikatberhad yang dimiliki muflis. Liabiliti terhad adalah berdasarkanpenubuhansyarikatberhadyang diluluskanolehkerajaan.

liberalisasikewangan(financial liberalization) Keadaanapabilakerajaansesebuahnegara mengurangkandan menghapuskanpelbagai bentukcampurtangandalampasarankewanganyang seterusnyamembolehkanpenawarandanpermintaanterhadapasetkewanganmenentukansecarabebastingkat kadarbunga.

liberalismeabadke-19 (nineteenth-centuryliberalism) Lihat liberalismekiasik.

liberalismeabadke-20 (twentieth-centuryliberalism) Lihat liberalismereformasi.

liberalismekiasik (classicalliberalism) Falsafahekonomiyangbercirikanpasaranbebas dengancampurtangankerajaanyang minimum dalamkegiatanekonomi. Liberalisme kiasik memberipenekananterhadapkepuasanpenggunadanpenggunaansumberoptimum. Menurutfahamanmi, individu mempunyaihak untuk menghasilkanapajuga barangatauperkhidmatan,danjika semuaindividu cubamemperbaikikebajikannyasendiri, akhimyakebajikanmasyarakatsecarakeseluruhanakandapatditingkatkan. Di Amerika,konsepliberalismemerujukkeupayaanindividumenjagakebajikannyadalampasaranbebas. Sinonim liberalismeabadke-19.

liberalisme reformasi (reform liberalism) Falsafah ekonomi yangmenyatakanbahawacampur tanganmanusiadalam beberapaaktivitiekonomiataupasaranakanmemperbaikikebajikanekonomi. Mengikutliberalismereformasi,pasaranbebasmembenarkanagihansumbertidakcekapdanpembayaranupahyang tidakadil. Faktorlainyangmendorong

158

lot ganjil

kewujudanliberalismereformasiialahkeuntunganmonopoliyang sangatbesar, kemusnahanhutan dan sumber ash lain, pencemaranalam,pengagihanpendapatanyang tak sama, dan ketidakpuasanlain yangmemerlukancampurtangankerajaanuntuk membaikinya. Pendekatanliberalismereformasiadalahpragmatikkeranapendekatanmi membiarkansesuatuaktiviti ekonomi yang baik berjalansendiri dancampurtangankerajaanhanyadiperlukanapabilaterdapatmasalahdalamkepentinganmasyarakat.Misalnya,antipakatanyang menggalakkanpersaingandanpengawalanhargaminimum danhargamaksimum. Fahamanliberalismemi lebih menekankanpenyelesaianterhadapkesulitanakibatpenganggurandaripadamasalahhutang negara. Oleh sebab itu, idea Keynesyangmenggalakkancampurtangankerajaanuntuk meningkatkanpermintaanberkesanyang sangatkurang padazamanKemelesetanBesardisokongkuat oleh ahli liberalismereformasi.Sinonim liberalismeabadke-20.Lihat juga liberalismeklasik, negarakebajikan.

lien (lien) Hak memeganghartaorang yang terhutangsebagaisandarankepadahutang,sehinggahutangitu dijelaskan. Pemeganglien biasanyatidak berhakmenjualhartasandarantersebut. Lihat juga gadai janji.

loji (plant) Unit fizikal seperti kilang atau bangunantempat outputdikeluarkan. Sebuahfirma mungkin mempunyaisatu loji ataulebih.

lompang inflasi (inflationary gap) Keadaanapabilapermintaanagregatmelebihipenawaranagregatpadaekonomigunatenagapenuh. Misalnya,permintaanbagi barang dan perkhidmatandalam ekonomi sebanyakRM250 bilion, tetapioutput sebenarpadagunatenagapenuhsebanyakRM200 bilion. Oleh itu, lompang inflasi ialah RMSObilion. LebihanpermintaansebanyakRM5O bilion mi merupakanlebihandalamkuasabeli. Lebihan mi akan mengakibatkankenaikanhargakeranamelaluiperubahanhargasahajalahpendapatannegarabolehmeningkatmelebihitingkat outputgunatenagapenuhyangmaksimum.Sinonimjuranginflasi.

longgokan penggunaan (consumptionbasket, consumptionbundle) Setbarangdan perkhidmatandaripadapelbagaijenis dankuantiti tertentuyangbiasadigunakanatau yang diutamakanoleh seseorangpengguna.Biasanyalonggokanpenggunaanmengandungibarangkeperluan asassepertimakanan,pakaian,tempatkediaman,kesihatan,danpendidikan.Longgokanpenggunaanbiasanyadigunakansebagaiukuranuntukmengiraindekshargapengguna.

lot ganjil (odd lot) Sahamyangjumlah unitnya kurangdaripadaunit yangbiasadiniagakandi bursasaham. Biasanyajumlah unit yangdiniagakanialah 1000. Sebarangurus niagabagi unit yang kurangdaripada1000ialah lot ganjil.

159

M

mahkamah perindustrian (industrial court) Mahkamah khas untukmengadili pertikaianperindustrian,samaada pertikaianantarapekerjadenganmajikanatausesamapekerjatentangsyarat-syaratpekerjaandanupah.

makan tabungan (dissaving) Perbelanjaanyang melebihi pendapatan,samaadadenganmenggunakansimpananyang lepas,hartapusaka,ataudenganmeminjam. Perbezaanantarajumlah makantabungandengansimpanankasarmenghasilkanjumlah simpananbersih. Mengikut kajiandata empirik yang dibuat antara tahun-tahun1940-an dan 1950-an,makantabungantidak berkadarterus denganpendapatansemata-matatetapi dipengaruhioleh faktor lain. Mengikut GeorgeGarvy, makantabunganseolah-olahbergantungpadafaktor sepertiperbelanjaantinggiyang tidak dijangka,pembelianbarangpenggunayang tahan lama ataukejatuhanpendapatan.Sinonimtabungannegatif.

maklum balasnegatif(negativefeedback)Lihat kesanhimpitan.makroekonomi (macroeconomics) Cabang ekonomi tentang hubungan

ekonomi agregatyang terdapatdalamakaunpendapatannegara,sepertipendapatannegara, tabungannegara, perbelanjaanpenggunaan,perbelanjaanpelaburan,tingkat pengangguran,tingkat hargaumum,danpenawaranwang. Analisis mi membantukerajaanmenggubaldasartertentuuntuk mencapai matlamatmakroekonomi,iaitu pertumbuhanekonomi,kestabilanharga,gunatenagapenuh,dankeseimbanganluar.

makroekonomi klasik baru (new classical macroeconomics)Pendekatanmakroekonomiyang menggabungkananalisismakroekonomikiasik danteori jangkaanrasional. Sarananutamanyaialah sebarangpeningkatandalampenawaranwang yangbolehdijangkatidak akanmempengaruhitingkat keluaranbenar. Perubahantersebuthanyamenaikkantingkathargadankadar bunga.Lihat juga teori jangkaanrasional.

manusiaekonomi (economicman) Seorangindividu dalampembentukan

160

matawang

modelekonomiyangdiandaikanberkelakuanseolah-olahindividu tersebutmemaksimumkanutiliti, tertakiukpadakekangantertentu,sepertijumlahpendapatan. Manusia ekonomi semestinyarasional, iaitu berusahamencapaimatlamat walaupun menempuhhalangan dalam mencapaimatlamattersebut,dan bertindak secarakonsistenuntuk memperolehyang terbaikdalamsebarangkeadaan.

margin untung (profit margin) Jumlahuntung bersihyang diperoleholehpengeluardaripadajualan. Margin untung bergantungpada kospengeluarandanhargajualan. Margin untungmeningkatapabilahargaumum meningkat dan menurun apabila harga umum jatuh. Marginuntung biasanyadinyatakansebagaiperatusandaripadahargajualan.

masatunggu(leadtime) 1. Perbezaanantaramasapesananbarangdenganmasa penerimaanbarang tersebut. Makiumat tentang masa tunggupenting bagi penyelenggaraaninventori sesebuahsyarikat. 2. Masayang diberikankepadapenggunauntuk memeriksamakiumatdanhargasesuatubarangsebelummembuatkeputusanuntukmembelinya.

masalahasasekonomi(basiceconomicproblem) Masalahyang berpuncadaripadakekurangansumberdan kehendakmanusiayang tidak terhad.Masalah asas ekonomi akan menimbulkan masalahpilihan dan kosmelepas. Masalah asasekonomi juga menimbulkan tiga persoalanutama, iaitu:i) Apajenis barangyang hendakdikeluarkandanberapakuantitinya.ii) Bagaimanabarangtersebuthendakdikeluarkan.iii) Untuk siapabarangtersebutdikeluarkan.Lihat juga kehendak,kekurangan,kos melepas.

masyarakatmewah (affluent society) Masyarakatatau negarayangsebahagianbesarrakyatnya menikmati kehidupanyang mewahsertataraf hidup yang tinggi seperti Amerika Syarikat dan Eropah Barat.Denganmeningkatnyapendapatanbenardanberkurangnyakemiskinan,masyarakatdapatmemenuhikeperluanasasdanmempunyailebih wanguntuk membeli barang mewah. Masyarakatjuga mempunyai lebihbanyakmasalapanguntuk berihat dan beriadah. Lebihan pendapatanjuga mewujudkan permintaanuntuk barang mewah, mendorongkanpengeluaranbarangmewahyang baru, danmeningkatkanpengeluaranbarangmewahyang sediaada.

masyarakattani (peasantsociety) Masyarakatyang mengeluarkankebanyakandaripadabarang dan perkhidmatanyang diperlukan olehahlinya sendiri. Setiap ahli masyarakattidak bergantungpadaahlimasyarakatyang lain atau pada pasaranuntuk mendapatkansegalakeperluanekonomi. Dalam masyarakatmi daya pengeluaranadalahrendah,perdaganganadalahterhad,danurusniagayang dijalankanlebihberbentukbarter.

matawang (currency) Alat yangdigunakansebagaiperantaraanpertukaran

161

matawangkukuh

untuk tujuanpembayaran.Misalnya,wang kertas,syiling, depositbank,hi! pertukaran,kiriman wang,danwang pos.

matawangkukuh (hard currency)Lihat matawang utama.mata wang lembut (soft currency) Mata wang asing yang kadar

pertukarannyacenderungmenurunatautidak stabildalamjangkapanjang.Puncaberlakunyapenurunandan ketakstabilankadarpertukaranmatawang asing ialah defisit yang berlarutandalamimbanganpembayarandanaktiviti spekulasiyang mendorongkanpenjualanmatawang asingkeranakejatuhandalamkadarpertukaranyang diramalkan. Akibatnya,matawang mi tidak mudahditukar denganemasataumatawang asingyang utamayang seringdigunakansebagairizab pertukaranasing.

matawangpenting (key currency) Mata wang yang selaludigunakanoleh rakyatnegaraasingdalamurus niagaantarabangsa,atauolehpihakberkuasakewangannegaraasing untuk campurtangandalampasaranpertukaranasing. Misalnya, dolar Amerika Syarikatdan paun Britishyang banyakdigunakano!eh negara-negaraAsia. Satu ketika dahulumatawang mi disandarkanpadaemas,tetapisekarang,matawangasingdisandarkannilainya padamatawang mi.

mata wang rizab (reservecurrency) Mata wang asing yang dijadikansebagairizab rasmi oleh kerajaandaninstitusi kewanganantarabangsauntuk mempengaruhidan mengawalpembayaranantarabangsa.Matawang asingyang dijadikan sebagaimatawang rizab mestilah:i) stabil berbandingdengannilai mata wang lain,ii) digunakan denganmeluasdalamperdaganganantarabangsa,daniii) bolehditukar nilainya denganmatawang lain.Matawang rizabbolehberfungsijika pasaranpertukaranasingberoperasidengancekap. Misalnya,dolarAmerikaSyarikat,paunBritish, danyenJepun.

mata wang terkurangnilai (undervaluedcurrency) Mata wang yangmengalami kejatuhannilai berbandingdengansuatumatawang laindalampasaranpertukaranasing. Negarayang mengalamimatawangterkurangnilai akanmendapatibahawahargaimport secararelatifnya!ebih mahalberbandingdenganhargaeksport. Keadaanmi menggalakkanpertambahaneksportdanseterusnyamendatangkankeuntungandan segiimbanganpembayaran.Lihat juga susutnilai 2.

mata wang terlebih nilai (overvaluedcurrency) Mata wang yang kadarpertukarannyadenganmata wang asing secararasmi ditetapkanlebihtinggi daripadakadar pertukaranyang sepatutnyaberlaku di pasaranpertukaranasingtanpacampurtangankerajaan. Kadarpertukaranyangditetapkanitu dikenali sebagaikadarpertukaranter!ebihnilai. Sebuahnegaramungkindengan sengajame!ebihni!aikanmatawangnyasebagaisatudasaruntuk menurunkankos benarmengimport,ataudengantidaksengajaberbuat demikian keranakekuranganatau ketidakpastianmak!umat. Lihat juga naik ni!ai matawang.

162

mazhabChicago

mata wang terurus (managedcurrency) Mata wang sebuahnegarayangmengamalkandasarpengapunganterurus, iaitu apabi!akerajaancampurtangandalam pasaranpertukaranasing. Keadaanmi berlaku apabilakadar pertukaranjatuh ataunaik denganbanyak. Ni!ai mata wangterurusda!am beberapamata wang asing se!a!u diawasi supayatidakkurang atautidak !ebih daripadahadtertentu. Pengawasanmata wangmi dilakukan denganmengubahkadar asaspinjaman minimum ataudenganmenjualdanmembe!imatawangasingda!ampasaranpertukaranasing.

mata wang utama (hard currency) Mata wang asing yang kadarpertukarannyacenderungmeningkatatau stabi! dalamjangka panjang.Mata wang utamawujud di negarayang se!a!umenga!amiimbanganpembayaranatau imbangan perdaganganyang positif. Keadaanmimenjadikanni!ai mata wang negara tersebut kukuh dan seterusnyakekukuhanmi menyebabkanpermintaanterhadapmata wang tersebuttinggi. Sinonim matawang kukuh. Lihat juga matawang !embut.

mayawang (moneyillusion) Ketidaksedaranbahawani!ai wang berubahsecarasongsangdenganhargabarangdan perkhidmatan. Seseorangdikatakanmengalamimaya wang jika sikap perbelanjaannyaberubahapabila tingkat harga meningkattetapi pendapatanwang tetap, ataumengubahsikapperbelanjaannyaapabi!atingkat hargaumumtetaptetapipendapatanwang naik dengankadaryang sama.

mazhab bank (banking school) Mazhab yang berpendapatbahawapengeluaranmata wang tidak seharusnyadihadkan tetapi dibiarkanmengikutkehendakperniagaansemasa. Mazhabbank!ahir di Englandberikutan denganpertelingkahantentang pengeluaranmata wang.Permintaanuntukmatawang dandepositpermintaanakanmengembangdanmenguncupmengikutkeper!uanpemiagaan.Ahli mazhabberpendapatbahawapengawalandasarpinjaman bank pusat penting untukmempengaruhideposit permintaan,danjuga !ebih berfaedahdaripadamengehadkanmatawang di pasaran.

mazhab Cambridge (Cambridgeschool) Mazhabyang menilai semu!amazhabk!asik dan memperbaiki kaedah analisis. PerbezaanutamaantaramazhabCambridgedenganmazhabk!asik ialah penguranganpergantunganterhadaplaissez-faire. Mazhab mi menekankan kajianmerekaterhadapteori nilai dan agihan, analisis penentuanharga danperuntukan,dan mengabaikanmasalahyang berkaitan denganoutputagregat, pendapatan,pertumbuhan,dan pembangunanekonomi.PengasasmazhabCambridgeia!ah Alfred Marshal!, Arthur C. Pigou,danD.H. Robertson.

mazhabChicago(Chicagoschool) Mazhab yangberpendapatbahawaagihansumberekonomi boleh di!akukan denganlebih baik melalui pasaranbebasdanpersaingan.Mazhabmi mengamalkanfahamanekonomineo-

163

mazhabklasik

liberal danmemberipenekananterhadappenawaranwang dalam kajiantentanggelagatekonomisecarakeseluruhan.PengasasmazhabChicagoia!ahHenry C. Simons,F.A. von Hayek,FrankKnight, Milton Friedman,danGeorgeJ. Stigler.

mazhabklasik (classicalschool) Fahamanekonomiyang mementingkanpersainganbebasdancampurtangankerajaanyangminimum. Mengikutfahaman in hukum ekonomi menentukanpengeluaran,penggunaan,sertaagihanpendapatandan kekayaan. Mazhabmi juga berpendapatbahawamekanismepasaranmenentukanharga,upah,sewa,danuntungyang bo!eh menye!esaikanmasalahasasekonomi. Pengasasmazhabklasik ialah Adam Smith, David Ricardo, NassauSenior, John StuartMill, ThomasRobertMaithus,JeremyBentham,JeanBaptiste Say,danJamesMill.

mazhabklasik barn (new classical school) Mazhab yang menekankanjangkaanorang ramai tentangmasadepanyang berasaskanmaklumatsemasa,dan fahamanmerekatentangekonomi sangatmempengaruhigelagatekonomi semasa.Pengikutmazhabmi percayabahawakerajaansepatutnyamenyediakansuatupersekitaranyang stabil untuk perniagaandanuntuk orangramai denganme!aksanakandasarjangkapanjangyangsederhanadantegas. Perubahandasarfiskal dankewangantidak dapatmenambahoutput dangunatenaga. Permintaandan penawaranbo!ehberfungsidenganagak sempurnauntuk menentukanhargaoutput danupah guna tenaga,dan mereka yang hendakbekerja dapat mencaripekerjaankeranamerekasanggupdibayarupahyang rendah.Pengasaspenting mazhabmi ia!ah RobertE. LucasdanPatrick Minford. Lihatjuga teori jangkaanrasional.

mazhabneoklasik(neoclassicalschool) Fahamanyangberpendapatbahawaekonomiyangbercorakkapitalismepasaranyangberteraskankeagunganpengguna,pemaksimumanuntung, perusahaanswasta,dan persaingansempurna,berupayamengagihkansumberyang terhad secaracekap.Mazhabmi menggunakankonsepanalisissut, sepertidayapengeluaransut dan utiliti sut, untuk menganalisispenentuanharga barang atauperkhidmatandanfaktorpengeluarandalampasaranpersaingan.Mazhabmi menekankanbahawahargabarangdanfaktor pengeluarandikaitkandengankekuranganmasing-masing.Secarakhususmazhabmi mengkajikemungkinanwujud satusethargayang menjaminpersamaanpermintaandanpenawarandalamsemuapasaran.Sepertimazhabkiasik,mazhabmijugamenekankankuasapasarandalammempengaruhikegiatanekonomi.Pengasaspenting mazhabneok!asikialah Alfred Marshall.

medium pertukaran (mediumof exchange) Lihat perantarapertukaran.mekanismealiranhargaspesies(price-speciesflow mechanism)Mekanisme

penyelarasanautomatikyang menghapuskansebarangdefisit ataulebihandalamimbanganpembayaransesebuahnegaradi bawahsistempiawaiemas.Mengikut mekanismemi sesebuahnegarayangmengalamidefisit,

164

mm aritmetik

imbanganpembayaranakankehilanganemasdanmengalamipenguncupanpenawaranwang. Tingkat hargadalam negeri yang turun seterusnyaakan merangsangpertambahaneksport sehinggadefisit imbanganpembayaranditampungsepenuhnya.Negarayangmengalamiimbanganpembayaran lebihan akan mengalamipenye!arasanyang seba!iknya.Sinonimmekanismaaliran hargaspesiesHume.

mekanismealiran harga-spesiesHume (Hume’s price-speciesflowmechanism)Lihat mekanismealiran hargaspesies.

mekanismepasaran(marketmechanism)Mekanismeyangmenggabungkanhubung kait antarapenawaran,permintaan, harga, persaingan,danpenyebaranmaklumat supayaharga barang dan perkhidmatanbebasturunnaik mengikutkuasapasaran.Me!aluimekanismepasaranmaklumattentang kehendakpenggunadisebarkankepada pengeluar,kegiatanpengeluardiselaraskan,dan masa!ah ekonomi dapat diselesaikan.Mekanisme pasaranbiasanyadianggap sebagai tanganghaib yangmengaturprosesdankegiatanekonomiyang berlakudalamsatu sistemekonomipasaran. Sinonim sistemharga.

melambung (boom) Keadaanekonomi apabila perkembanganaktivitiperniagaanberadapadatahapyang tinggi. Dalamkeadaanmelambung,pengeluaran,harga,upah, danpeluangpekerjaanmeningkat.

merkantilisme(mercantilism)Doktrin ekonomiyang berpendapatbahawakeadaanekonomisesebuahnegaraakanbertambahbaik jika negaraitusentiasaberupayamengekalkanlebihan eksport supayaaliran masukemasatauperakke dalamnegaraselalubertambah. Sebagaisebahagiandaripadarancanganuntuk menggalakkanpelaburanyang besarterhadapbarang eksport, kerajaan mengenakantarif yang tinggi untukmengurangkanimport danmenggalakkanindustri penggantianimport.Dalam sesetengahkes, kerajaanmengharamkanpenjualanemas danperakkepadanegaraluar. Doktrin mi dipercayaibenarpadaabadke-17danawalabadke-18. Negara-negarapadamasaitu berusahamengekalkanpasaraneksportdansumberbahanmentahyangmurahdenganmeluaskanjajahantakluk. Padaabad ke-18 David Hume mengemukakanteorialiranwang emasHumeyangmembuktikandoktrin merkantilismetidaktepat.

mikroekonomi (microeconomics)Cabangekonomiyangmenganalisisunitkecil ekonomibukanagregat,iaitu pengguna,isi rumah,pengeluar,danfirma. Unit ekonomimi membuatkeputusantentangpenggunaansumberyang optimum untuk mencapai objektif masing-masing.Misa!nya,penggunamemperuntukkanpendapatanuntuk memaksimumkanutilitidaripada penggunaanbarang dan perkhidmatan. Firma cubameminimumkankos danmemaksimumkanuntung daripadapengeluarandanpenjualansertaperkhidmatan.

mm aritmetik (arithmetic mean) Nilai purata suatu sin nombor yangdiperoleh denganmenjumlahkan nombor-nombortersebut dan

165

mm geometri

membahagikannyadenganbilangannombordalamsin tersebut.Misa!nya,bagi sin nombor3, 5, 11, mm aritmetiknyaia!ah:

~

1000fl ~lOOlj

= kxi

40

napabilax = mm sampel,

x~= nilai bagi sampel i, dann = jum!ah sampel

Mm sampeldalamstatistik digunakanuntukmembuatpentakbiranataukesimpulantentangpopulasi,danjugasebagaianggaranbagimm populasi.Lihat juga mm populasi.

166

modal jangka panjang

mobilitm buruh (labour mobility) Kebolehanparapekerja bertukar kerja

atauberpindahtempatkerja. Mobiliti buruh bolehdipecahkankepadatiga jenis:i) Mobiliti kerja, iaitu kebolehanbertukarkerja dalamsatu industri.ii) Mobiliti geografi,iaitu kebolehanbertukardan satudaerahke satu

daerah yang lain - biasanya dan daerah yang berlebihanburuhkesatu daerah lain yangkekuranganburuh.

iii) Mobiliti industri,iaitu kebolehanpekerjaberpindahdan satuindustrike satu industri yang lain. Misalnya, bagi negara membangun,perpindahan dan industri pertanian ke industri pembuatan danperkilangan.

Faktor-faktor yang mengurangkan mobiliti buruh termasuk kosperpindahan,kos latihansemula,danaspekpsikologi danpersekitaran.

mobiliti faktor (factor mobility) Keupayaansesuatufaktor pengeluarandiubah dan satu kegunaan ke satukegunaanyang lain. Mobiliti faktorbolehmelibatkanperpindahanmengikutkawasangeografisepertidalamkesburuh atau hanya melibatkanperubahanjenis penggunaansepertidalamkes tanah. Faktor dalamstruktur pasaranpersaingansempurnalebih bermobiliti daripadafaktor dalamstrukturpasaranmonopoli.

mobiliti kerja (occupationalmobility) Lihat mobiliti buruh.modal (capital) 1. Barang yangdikeluarkanuntukdigunakansebagaiinput

dalampengeluaranbaranglain danmerupakansalahsatudaripadafaktorpengeluaranyang dapatdibezakandaripadatanahdanburuhyang tidakdapatdikeluarkan. Misalnya,jentera,barangan,danwang. MengikutAdam Smith, modal ialah sebahagiandaripadastok yang digunakanuntukmemperolehpendapatan.2. Kekayaanatauhartayangdigunakandalampengeluaranuntuk menambahkanlagi kekayaan. Biasanyamodaldigabungkandenganfaktor pengeluaranyang lain, iaitu bahanmentah,buruh, dantanah.

modal benar (real capital) Modal yang dilihat dalambentukfizikal yangtidak termasukwang dan asetkewanganyang dimiliki oleh sesuatupemiagaan.

modal dibenarkan (authorisedcapital) Modal nominalyangdibenarkansebelumsyarikat baru dibentuk dan didaftarkan. Permohonanuntukmendaftarkansyarikat mengandungikenyataantentangjumlah modalyang akan diterbitkan. Jumlah sebenar modal yang diterbitkan mungkinkurang, tetapi syarikat boleh mengisikekuranganitu padatarmkh akandatangtanpamemintakebenarandaripadapendaftarsyarikat.

modal fizikal (physicalcapital) Lihat modal benar.modal jangka panjang (long-term capital) Modal dalam bentuk aset

kewangan yang jika dipinjamkanmempunyaimasamatangyangpanjang,biasanya melebihi 10 tahun, atau modal yang dilaburkan dalam bentuksekuriti atauekuiti yangtidak dibayarbalik kecualiapabilasyarikatyangterlibat bankrap.

167

modal kerja

modal kerja (working capital) Nilai semuaasetsemasasesebuahsyarikatyang dibiayai daripadasumberpinjamanjangkapanjang. Modal kerjadigunakanuntuk membiayaipengendaliansyarikat. Jumlahmodalkerjasesebuahsyarikatmenggambarkankecairandankemampuanmembayarsyarikat tersebut.

modal manusia (humancapital) Segalapelaburanproduktifyangterkumpuldalam din seseorang, seperti kebolehan, kemahiran, kepakaran, dankesihatan,hasil daripadaperbelanjaanterhadappendidikan,latihan,danpenjagaankesihatan. Perkembanganmodal manusiamerupakansalahsatuciri penting dalamsistemekonomi. Pertumbuhanmodal manusia,terutamanyapelaburandalampendidikanadalahsatupuncaterbesarbagipertumbuhanekonomi masa dahulu dan akan datang. Berdasarkanbeberapapenyelidikan yang dibuat, modal manusiatelah membuatsumbanganyang lebih besar kepadapertumbuhannegaraberbandingdengansumbangandaripadaloji danperalatanfizikal.

modal pusingan (circulating capital) Modal yang diperlukan dalampengendalianpemiagaansesebuahsyarikat. Misalnya, wang tunai,inventori, akaunbelum terima, danbahanmentah.

modal tambahan (auxiliary capital) Semuabarangatauperalatanyangdapatmembantuburuhdalamprosespengeluaran. Misalnya,peralatan,jentera,bahanmentah,alat perhubungan,danpengangkutan.

modal usaha niaga (venturecapital) Modal yang disumbangkanolehpemegangsahamkepadasesebuahpemiagaanmelalui pembeliansahambaru atauperolehanyang diterima semula daripadapelaburanlama.Pemegangsahammenerimahakikat tentangrisiko yang akandihadapijika syarikatberkenaanbankrap. Modalusahaniagamerupakansumberdanayangdikehendakiuntukpertumbuhanindustri,samaadadanauntukusahaniagabarn ataubagi firma yang sedia ada. Modal usahaniagasangatdiperlukanapabilasyarikat berkenaantidak mempunyaiekuitimodalyang mencukupiuntukmembolehkania membuatpinjamankepadabankataupelabur. Sinonimrisiko usahaniaga.

model agregat (aggregativemodel) Model ekonometrikyang melibatkanpembolehubahagregat,sepertipendapatannegara,perbelanjaannegara,penggunaannegara,pelaburan,tabungan,danarashargaumum. Kajianyang menggunakanmodel agregat menimbulkan implikasi bagimenentukandasar-dasaragregat.

model ekonomi (economicmodel) Binaandanpersembahan secara bersistem* yangmengemukakansuatuteori ekonomi. Model ekonomimengandungi

set andaian tentang faktor atau pemboleh ubah yang dipercayai tentangsesuatu fenomenon, dan hubungan antara faktor atau pemboleh ubahtersebut. Andaian dan hubunganmi menghasilkankesimpulandalambentuk kenyataanatau hipotesis tentang pelbagai aspek fenomenontersebut. Hipotesis yang diperolehmerupakaninti bagi teori ekonomi

168

modelpelarasansepara

yangdimuatkandalammodelekonomi. Model ekonomibolehberbentuksatusetpersamaanmatematikdanseringdipersembahkansecaragraf.

model had pertumbuhan(limits-to-growth model) Lihat model hankiamat.

model han kiamat (doomsdaymodel) Model yang berasaskankomputeruntuk menggambarkanhubung kait antara aktiviti ekonomi dengankualitialam sekitar. Model mi mendakwa jika manusia tidak berusahabersungguh-sungguh untuk menggunakan sumber alam dengan baik,mengawalpencemaran,menanamsemula hutan, dan mengamalkanpusingansemulabahanterpakai, makadunia mi akan musnahdalammasa 150 tahun. Model han kiamat mula diperkenalkan dalam bukuLimits to Growth yangditerbitkanoleh Club of Romedalamtahun1970.Analisis mi telah dikritik dengan hebat kerana menggunakan data danbeberapatahun kebelakanganuntuk meramalkanperkara yang akanberlaku bagi tempoh masa depan yang panjang, dan kerana gagalmemasukkanfaktaterdapatnyapenggantianantarasumber-sumber.Versimodel mi yang terkemudiantelah dibuat untuk membetulkankesilapantersebut. Salahsatu daripadanyaialah model had pertumbuhan,yangberasaskanhasil kerja Jay Forester dan MassachusettsInstitute ofTechnology,AmerikaSyarikat. Kajianyang lebih barntelahdibuatolehkerajaanpersekutuanAmerika Syarikat sepertiyang dilaporkandalamGlobal 2000 Report. Keseluruhan model mi menggambarkangelagathargadanpengeluaranbagi menambahkanrizab sumberalam.

model Keynes (Keynesianmodel) Model makroekonomiyang berasaskanekonomiKeynes. Persamaandalammodelmi terdiri daripadapersamaansektor benar, seperti fungsi penggunaan,fungsi pelaburan, fungsiperbelanjaankerajaan,danfungsi eksportbersih.

model kitaran keluaran (productcyclemodel) Hipotesisyangmenyatakanbahawasesuatubarangbaru yang dikeluarkan oleh sesebuahnegaradenganmenggunakanteknologi tinggi danburuhmahirakanmengalamitiga tahap pengeluaran,iaitu tahap keluaran baru, tahap keluaranmematang,dantahapkeluaranterpiawai. Tahapakhir keluarantersebutdapatjugadikeluarkanoleh negaralain denganmenggunakanteknologiyanglebih mudahdanburuhyang kurangmahir. Modelkitarankeluarandiperkenalkanoleh RaymondVemon padatahun 1966.

model makroekonomi (macroeconomicmodel) Persembahanteorimakroekonomidalambentukyang ringkas tetapijitu, biasanyadenganmenggunakanbentuk matematik. Misalnya, model Keynes, modelmakroekonomiklasik, model kitaranhayat,danmodel pencepat.

model paradigma palsu (false-paradigmmodel) Pandanganbahawapuncasesebuahnegaramundurdangagaluntuk membangunadalahdisebabkannegaratersebutmengamalkanstrategipembangunanyang tidak sesuaiyang biasanyadisyorkanoleh ahli ekonomibaginegaramaju.

model pelarasan separa (partial adjustmentmodel) Lihat hipotesis

169

model penggandapencepat

pelarasan separa.model pengganda pencepat (multiplier-acceleratormodel) Model yang

cuba memberi penjelasan tentang proses pertumbuhan ekonomi denganmenggunakan prinsip pengganda dan prinsip pencepatan. Lihat jugaprinsip pencepatan, prinsip pengganda.

model perancangan (planning model) Model matematiksepertimodelinput-output atau model makroekonomiyang dibinakhususuntuk tujuansimulasi atau peramalankuantitatif ciri-ciri utama struktur ekonomisesebuahnegara. Model perancanganmembekalkanmaklumatkuantitatifdan asas analisis yang berguna kepadapenggubaldasardalammemberijustifikasi danmelaksanakanrancanganpembangunan.

model regresi (regressionmodel) Bentuk analisis regresi yang secaraumumnya boleh dibahagikan kepada duajenis, iaitu:i) Model regresimudah yang menerangkanpertalianduapemboleh

ubah, iaitu pemboleh ubah bebas dan pemboleh ubah bersandar.ii) Model regresi berbilangyang menerangkanpertalian antarasatu

pembolehubah bersandardengansekumpulanpembolehubahbebas.Model-modelregresidi atasbolehdipecahkanlagi kepadabentuklineardanbukanlinear, ataumodel persamaantunggaldanpersamaanserentak.Pembentukanmodel regresi,samaadamudahatauberbilang,linear ataubukan linear, persamaantunggal ataupersamaanserentak,bergantungpadaandaianyangdibina dalamsuatuteori dalamkajian empirik.

mogok (strike) Tindakanpekerja-pekerjasecarakolektif untuk tidakmelaksanakankerja sehinggalahpihakmajikanbersetujudengantuntutantertentu yang dikemukakanolehkesatuansekerja. Mogok ialahtindakansusulan kesatuan sekerja apabila proses tawar-menawarkolektifmenemuijalan buntu. Mogok umum melibatkansemuaahli kesatuansekerja,biasanya sebagai tanda sokongankepada tuntutan yang dibuat olehsebahagian ahli terhadap majikan. Mogokjuga dilakukanuntukmenuntutkeadaankerjadantingkat upahyang lebih baik secaramenyeluruh.

mogok liar (wildcat strike) Mogok yangdianjurkanoleh sekumpulanahlikesatuan sekerja, biasanya tanpa kelulusanrasmi pemimpin kesatuansekerja,dankadang-kadangtidak mengikut atur carayang biasa.

mogok umum (commonstrike) Lihat mogok.monetaris (monetarist) Lihat pemahamkewangan.monopoli (monopoly) Struktur pasaran yang mengandungi hanya satu firma

yang mengeluarkanbarangyang tiadapenggantiyang hampir. Dalampasaran monopoli tidak ada firma yang bersaing,danwujud sekatanyangmenghalang firma lain memasukiindustriataupasaranberkenaan.Sekatanmi mungkin berupasekatansemulajadi sepertikos pengeluaranyangbesar, atau sekatan berupa hakeksklusif seperti hak patenyangdiberikanoleh kerajaan kepada firma monopoli. Industri utiliti awam sepertitelefondan elektrmk biasanyaberbentukmonopoli. Industri mi secarasemula jadi memerlukan kos pelaburan yang tinggi dan kerajaan juga

170

motif spekulasi

tidak ingin membenarkanpersainganyangtidak menguntungkanpenggunadalamindustri berkenaan.Sinonimmonopoli sempuma,monopolitulen.

monopoli berdiskriminasi (discriminating monopoly) Keadaanapabilaseorang pemonopoli atau sebuah firma monopoli mengenakan hargayang berbeza terhadap kumpulan pembeli yang berbeza bagi barangyangsama. Monopoli berdiskriminasi hanyadapatdilakukanapabilakedudukanpasaranadalahberjauhandan perkhidmatan ataubarangtidak dapatdipindahkan daripada pasaran yang mengenakanhargamurah kepadapasaranyang mengenakanhargatinggi. Amalan membezakanhargaadalahmenguntungkanjika keanjalanpermintaanbarangberbezaantarasatu pasaran dengan pasaranyang lain. Pemonopoli bolehmemaksimumkanhasilnyajika ia mengenakanhargamaksimum yangmampudibayar oleh setiap pembeli.

monopoli dna hala (bilateral monopoly) Keadaanapabilaterdapathanyaseorangpeniagayang bertindak sebagaipemonopoli dalampenjualanbarangdanjuga sebagaipemonopsonidalampembelianbahanmentah.Lihat juga monopoli,monopsoni.

monopoli mutlak (absolutemonopoly) Keadaanapabila penawarankeseluruhanbarangatauperkhidmatanyang tiadapenggantidibolot ataudimonopoli oleh pembekaltunggal. Dalamkeadaansebenarmonopolimutlak sukar berlaku kerana kebanyakanbarang atau perkhidmatanmempunyaipenggantiataualtematifnya.

monopoli paten (patentmonopoly) Monopoli yang wujud keranafirmamempunyaihak untuk mengeluarkandan memasarkansesuatubarangmelalui pemberianhak paten atau lesen. Monopoli paten biasanyabersifat sementaradan wujud apabilafirma menemui suatuteknologibaru atau dapat mengeluarkanbarang baru. Firma lain dihalangmemasarkanbarangyangsamakeranahalanganundang-undangpaten.

monopoli sempurna(perfectmonopoly) Lihat monopoli.monopoli semula jadi (natural monopoly) Monopoli yangwujud apabila

wujudnya bidanganekonomi yang besardanjumlah kos pengeluaranyang minimum, jika hanya satu firma yang beroperasi. Misalnya,industri utiliti awam seperti elektrik, telefon, dan keretapi. Dalamindustri mi persainganadalahtidak praktik keranaia hanyameningkatkankos pengeluaran.

monopoli tulen (pure monopoly) Lihat monopoli.monopsoni (monopsony) Pasaranyang hanyamengandungisatupembeli

sepertiyang kerapterjadi dalampasaranfaktor pengeluarandanbarangpertanian di negara mundur.

motif awasan (precautionarymotive) Keinginanmemegangwang sebagailangkah berjaga-jagauntuk memenuhikeperluan yang tidak diduga.Lihat juga permintaanwang.

motif spekulasi (speculativemotive) Motif memegangwang yang timbuldaripadajangkaanindividu tentangperubahannilai asetkewanganseperti

171

motif urns niaga

bon dansaham,dannilai bentukkekayaanyang lain. Berdasarkanmotifin individu akanmenukarkanbon (asetkewanganlain) denganwang(bon yang dijual) jika dijangkakankadarbunganaik yang berertihargabon akan turun padamasahadapan. Ini keranakejatuhanhargabonmelibatkan kerugian modal dengan andaianhargabarangdanperkhidmatantetap. Sebaliknya,jika individu itu menjangkakankadar bungaturunyang bererti harga bon akan meningkat, individu tersebut akanmengurangkanpemeganganwangdanmembelibonkeranadenganberbuatdemikianindividu itu akanmendapatlabamodal.

motif urns niaga (transaction motive) Motif untuk memegangwangsebagaialat pertukaranatauperantaraanpertukaran. Motif urus niagatimbulkeranamasapenerimaanpendapatantidakberlakuserentakdenganmasamembuatbayaranperbelanjaan.Misalnya,seorangkeranimenerimagaji pada akhir bulan, tetapi berbelanja sepanjang bulan. Untukmembolehkankerani tersebut melakukan urus niaga itu, dia mestimemerlukanstok wang yang sentiasadipeganguntuk tujuanurns niagaitu. Motif urus niagatidak timbul jika kesemuaperbelanjaandilakukanserentakpadamasamenerimagaji ataudilakukansecaraberhutang.

muflis (bankrupt) Lihat kebangkrapan.

172

N

naik nilai (appreciation) Kenaikan nilai pasaransuatu harta sepertisaham,hartatanah,peralatan,danmatawangakibatkenaikanpermintaanmelebihipenawaranterhadapharta-hartatersebut. Misalnya, kenaikannilai saham di pasaran saham,kenaikansatunilai matawang berbandingdenganmatawang lain, dankenaikannilai hartatanahdi pasaranhartatanah. Naik nilai mi biasanyadiiktiraf melalui penjualanharta.

naik nilai mata wang (currencyappreciation) Kenaikannilai matawangsebuahnegaraberbandingdengannilai matawang negaralain melaluimekanismepasaran pertukaranasing. Misalnya, pada awalnyakeseimbangan antara import dan eksportwujud, tetapi apabilaeksportsebuah negara meningkat yang bererti permintaanterhadapmatawangtersebutmeningkat,nilai matawang juga turut meningkat. Kenaikannilai matawang seterusnyamenyebabkanimport negaratersebutsecararelatif menjadi murah. Oleh itu, import akan meningkat sehinggakeseimbangandicapai semula. Lihat juga matawang terlebih nilai.

negaradunia ketiga (third world country) Lihat negara kurangmembangun.negara kebajikan (welfarestate) Negara yang mengutamakan aktiviti

ekonomi yang diusahakanoleh sektor awam untuk faedah sosialwarganegarasupaya sekurang-kurangnyataraf hidup yang minimumdapat dicapai. Matlamat mi cubadicapai melalui pengeluaranbarangdanperkhidmatansosial,pengawalankitaranpemiagaan,danpenyelarasanantarafaedahsosialdengankos sosialyang timbul daripadapelaksanaanprojek pembangunan awamdan swasta. Negara kebajikan bukan negarayang mengamalkansistemsosialis tetapi lebih bersifat sistemekonomicampuranyang mementingkanperbelanjaankerajaanuntuk membantudan memulihkan permintaan agregat yang tidak mencukupi dan sektorswasta.

negara kurang maju (less developedcountry) Lihat negara kurangmembangun.

negara kurang membangun (underdevelopedcountry) Negara yang

173

negaramaju

pendapatan benar per kapitanya adalah secara relatif sangat rendah,sepertinegaraAfrika, India, dan Cina berbandingdenganpendapatanbenarperkapitanegaraindustri,sepertiAmerikaSyarikat,Jepun,JermanBarat,danEngland.Secaraamnyanegarakurangmembangunmempunyaiciri-ciri ekonomi seperti yang berikut:i) Nisbah penduduk yang tinggi di sektorpertanian,iaitu antara70%

hingga 90%.ii) Keadaan pengangguran tak ketara dan kesukaran peluang pekerjaan

di luar sektorpertanian.iii) Modal per individu adalahrendah.iv) Tarafhidup yang rendahdanmenghampiritingkat cukuphidup.v) Tingkattabunganyangrendah.Tabunganpemilik tanahdangolongan

menengah tidak disalurkan dengan banyak kepada aktivitipengeluaran,perusahaan,danperdagangan.

Sinonimnegara dunia ketiga, negarakurangmaju, negaramembangun,negara miskin.

negaramaju (developedcountry) Negarayang pendapatanbenar perkapitanyaadalahsangattinggi. Misalnya,Amerika Syarikat,Jepun,danEngland. Secaraamnyanegaramaju mempunyaiciri-ciri sepertiyangberikut:i) Nisbah penduduk yang tinggi di sektor perindustrian.ii) Modal per individu adalah tinggi.iii) Kadarpengangguranadalahrendahiv) Tarafhidup melebihi tingkat cukuphidup.v) Tingkat tabunganadalahtinggi.

negaramembangun (developingcountry) Lihat negarakurangmembangun.negara miskin (low-incomecountry) Lihat negarakurangmembangun.negara pemberi hutang (creditor nation)negarapemberi hutang (creditornation) 1. Negarayangmemberipinjaman

kepadanegaralain. Sinonim negarapemberi pinjam. 2. Negarayangpenerimaandaripadaurus niagaantarabangsanyayang termasukimport,eksport, pelaburanasing, dan hutang piutang, melebihi pembayarankeluamya. Ini bererti negarapemberi hutang mengalami imbanganpembayaranlebihan.

negara pemberi pinjam (creditor nation) Lihat negarapemberihutang.negara peminjam (borrowernation) Lihat negarapenghutang.negara penghutang (debtor nation) 1. Negarayang berhutangdengan

negara asing atau institusi kewangan antarabangsa.Sinonim negarapeminjam.2. Negarayangpembayarankeluamyamelebihi penerimaandaripada urns niaga antarabangsanya. Ini bererti negara penghutangmengalamiimbanganpembayarankurangan.Lihat juga negarapemberihutang.

negara perindustrian barn (newly industrialisedcountry) Negara yangtahapperindustriannyamenghampirinegaramaju. Misalnya,Singapura,

174

nilai kini

Korea, Taiwan, danHong Kong. Lihat juga negara maju.neokolonialisme (neocolonialism) Penguasaan ekonomi sesebuah negara

oleh firma atau syarikat pemiagaan negara asing. Sebarang peristiwayang berlaku terhadap ekonomi negara asing atau sebarang tindakanyang diambil oleh syarikat asing akan meninggalkan kesan yang besarterhadap ekonomi dankeadaansosialnegaratersebut. Neokolonialismebiasanya dikaitkan dengan pertumbuhan syarikat multinasional,pengembangan kegiatan perniagaan, dan pelaburan syarikat mi di negaramembangun.

nilai (value) Harga barang dan perkhidmatan di pasaran. Konsep mi telahdigunakan pada awal sejarah ekonomi sebagai penjelasan nilai sesuatubarangdalampertukaran,iaitu nilai pertukaranbarangyang dinyatakansebagai kuantiti barang lain atau jumlah wang yang mesti ditukarkanuntuk memperoleh satu unit barang itu. Mengikut konsepin sesuatubarangmempunyai nilai pertukaranjika barangtersebutpenting dansedikitpenawarannya.Nilai barangakanberkuranganjika penawarannyatinggi walaupunbarangtersebutpenting. Misalnya, udarayang tidakmempunyainilai pertukarandantidak perlu dibayarpenggunaannya.

nmlam bersih (net worth) Jumlahasetsesebuahfirma, bank,atauindividusetelahditolak jumlah liabiliti. Sinonimekuiti pemilik.

nilai buku (book value) Nilai aset yang ditulis dalam buku akaun, yangmungkin berbezadaripadanilai asetyang seberardalampasaran.Nilaibuku yang sebenar hanya akan diketahui sekirai~ya aset dijual.

nilai ditambah (value added) Nilai sumbangan tambahan bagi setiapperingkatpengeluaran. Ia diukur denganmenolakkos yang digunakandalampengeluarandaripadanilai barang itu mengikut hargapasaran.Misalnya,hargasebungkusroti ialah RM1.00, tetapikos tepunguntukmembuat roti tersebut ialah 60 sen. Oleh itu, nilai ditambah ialah 40 sen.Nilai ditambahialahkaedahterbaikdalammengukursumbanganekonomibagi setiapperingkatdalamindustri pembuatankeranakaedahmi dapatmengelakataumengatasimasalahkiraan dua kali dalamperakaunanpendapatan negara. Lihat juga kiraan duakali.

nilai kelnaran sut (value of marginal product)Lihat keluaranhasil sut.nilai kini (presentvalue)Nilai aliran pendapatanatau pulangan yang akan

diterima pada masa hadapan setelahdidiskaunkan dengan suatu kadardiskauntertentu. Nilai tersebutmenggambarkannilai maksimumyangsanggupdibayaroleh individu sekaranguntukmenerimasejumlahnilaipadamasaakandatang. Formulanyaialah:

~v=È R11=1 (1 + r)

1

apabilaR = aliran pulangan/pendapatan,r = kadardiskaun,t = tempoh,danPV = nilai kmnm.

175

nilai kini bersih

nilai kini bersih (netpresentvalue) Nilai aliranpendapatanataupulanganyang akanditerimasetelahditolak kos yang akanditanggungpadamasahadapansetelahdidiskaunkan dengansuatu kadar diskaun tertentu.Formulanyaialah:

R-CNPV=X I

nisbahmodal-tanah

diikatkan padanilai emas.Sinonimnilai par.niiai terbitan (derived value) Nilai sesuatubarang,khususnyafaktor

pengeluaran,yang permintaannyaberkait denganatau wujud daripadapermintaanuntuk baranganlain. Misalnya,nilai sesuatualatmodal ataubesi yangdigunakandalampengeluarankeretaberkaitdenganpermintaanuntuk kereta. Lihat juga permintaanterbitan,permintaanberkait.

filial tertaksir(assessedvalue) Nilai yangditaksirkanterhadapsuatubarang,harta, atauhartatanahuntuk tujuan penjualanataupenilaian.

nisbahburuh-output(labour-outputratio) Nisbahyangmemberigambaranjumlah buruh yang diperlukanuntuk mengeluarkansatu unit output.Nisbah buruh-outputdiukur denganmembahagikanjumlah buruh yangdigunakandenganbilanganoutput yang dihasilkan.

nisbahharga(price ratio) Lihat hargarelatif.nisbahhargaperoiehan(price-earningsratio) Nisbah hargasahambiasa

terhadapperolehanbersihdividen yang diterimaoleh sahamberkenaan.Nisbahharga perolehansuatu sahamyang tinggi membuktikanbahawapelaburmempercayaibahawauntungsyarikatyang mengeluarkansahamtersebutakanbertambahpadamasaakandatang,dansebaliknya.

nisbah kecairan (liquidity ratio) Nisbah asetcair yang dipegangolehbankterhadapjumlah deposit. Asetcairbank terdiri daripadawangtunaidalamtangandandi bankpusat,wangpanggilan,bil jangkapendek,danpinjamankepadapasarandiskaun. Secarapraktiknyabankmengekalkannisbah kecairan tertentuberdasarkankebiasaan.Bagaimanapun,bankpusatbolehmempengaruhikecairansistembanksecaralangsungdenganmenetapkannisbahkecairanminimum atausecaratidak langsungdenganmengubah cadanganwajib, mengubah kadar bank, atau denganmenjalankanoperasi pasaran terbuka. Peningkatannisbah kecairanmeningkatkanasetcair sistembank dandengandemikianmengurangkanstok wang dalamedaran. Penurunannisbahkecairanmempunyaikesansebaliknya.

nisbahkhidmat hutang (debt service ratio) Nisbah bayaranbungadanbayaranbalik pokok terhadaphutang luar negeri dalam suatutahunsebagaiperatusandaripadanilai eksportbarangdanperkhidmatanbagitahuntersebut.

nisbah modai-buruh (capital-labour ratio) Nisbah stok modal negaraterhadapjumlah tenagakerja. Bagi industri atausektor,nisbahmodal-buruhmerupakannisbahstok modal sesuatuindustriatausektorterhadapjumlah tenagakerja yang terdapatdalamindustri atausektortersebut.

nisbahmodal-output(capital-outputratio) Nisbahjumlah modalterhadapjumlah output yang dikeluarkanoleh modal tersebut. Nisbah modal-output berbeza-bezamengikut industri. Sinonimkoefisienmodal.

nisbahmodai-tanah(capital-landratio) Nisbahstok modalnegaraterhadapstok tanah. Nisbahmi menggambarkankeamatanmodal yangdigunakan

177

nisbahpenumpuan

dalamsuatukeluasantanah tertentu. Nisbah mi juga menggambarkantarafpengindustriansektorpertanian.

nisbahpenumpuan(concentrationratio) Nisbahpenguasaansesuatupasaranatau industri oleh beberapasyarikat terhadapjumlah asetpasaranatauindustri tersebut.Penguasaanpasaranatauindustri biasanyaberdasarkanasetbeberapasyarikat terbesar,biasanyaempatbuah. Semakinbesarnilai nisbahpenumpuansemakinjelas industri berkenaandikuasaiolehbeberapasyarikatbesar,dansebaliknya.

nisbah pergantungan(dependencyratio) Peratusandaripadajumlahpendudukberumurkurangdaripada14 tahundanlebih daripada65 tahunterhadapjumlah penduduk.Nisbah pergantunganmemberi gambarantentang penduduk sesebuahnegara yang terpaksaditanggungolehpendudukyang layak bekerja.

nisbah pinjaman deposit (loan deposit ratio) Nisbah pinjaman danpendahuluansistembankterhadapjumlah deposit,biasanyaditunjukkandalambentuk peratusan.Nisbahpinjamandepositmemberigambarantentang kedudukanpenawarandan permintaankredit sistem bankperdagangan. Semakintinggi nisbahpinjaman deposit, semakintinggipermintaanuntuk kredit, dansebaliknya.

nisbahrizab berkanun(statutory reserveratio) Lihat nisbahrizabwajib.nisbahrizab wajib (requiredreserveratio) Nisbah yang ditetapkanoleh

pihak berkuasakewangansesebuahnegarayang menentukanjumlahrizabyangwajib dipegangoleh bankdansyarikatkewangan,samaadadalambentuksimpanandi bank pusatatauwang tunai di tangan,bagisetiap ringgit deposit orang ramai di institusi kewanganberkenaan.Misalnya, nisbah rizab wajib 0.05 atau 5% mewajibkan bank atausyarikat kewanganmemegangdalambentukwang tunai di tanganataudeposit di bank pusat sebanyakRMO.05 bagi setiap RM1.00 yangdidepositkandi institusi tersebut. Nisbahrizab wajib yang tinggi bolehmengurangkankeupayaanbank menciptakredit, dansebaliknya. Olehitu, kerajaanseringmenggunakannisbahmi sebagaialat dasaruntukmempengaruhipenawaranwang. Sinonimnisbahrizab berkanun.

nisbah semasa(current ratio) Nisbah asetsemasasesebuahperniagaanterhadapliabiliti semasanya. Nisbahsemasadigunakanuntuk mengujikemampuanmembayarsesebuahsyarikat. Lihat juga nisbahujian asid.

nisbah tunai (cashratio) 1. Nisbahwang tunai terhadapjumlah depositbank. Nisbah tunai yang dikenakanterhadapbank perdaganganolehBank Negaraditetapkanpadaperatusanyangtertentuuntukmengekalkankeutuhanbankperdagangantersebut. Oleh itu bank harus mempunyaiwang yang cukup untuk memenuhipermintaan pelanggannya. 2.Keupayaanfirmauntuk menjelaskansegalapembayarannya.Formulanyaialah:

Tunai yangdipegang + Pembayaranoleh pelangganLiabiliti Semasa

178

numeraire

nisbah ujian asid (acid-testratio) Nisbahjumlah asetcair terhadapjumlahliabiliti semasa. Nisbah mi merupakansuatu ukuran kemampuanmembayarbalik hutangdalamjangkapendek.

nota bank (bank note) Wang kertasyang dicetakoleh bankpusatsebuahnegara. Nota bank merupakannota janji yang mempunyainilai sepertiyang tercatatdi atasnota tersebut.

notakonsainan(consignmentnote) Nota yang dihantaroleh pengeksportkepadapengimport,biasanyabersama-samabarangyangdihantar. Apabilabarangsampaike destinasinya,pengimportakan menandatanganinotakonsainansebagaibukti ia telah menerimabarang tersebut. Notakonsainanmengandungimakiumatsepertinamasertaalamatpenghantardanpenerima,dancarapembayaran.

nota kontrak (contractnote) Dokumenyang mengandungimakiumatpenuhtentangpenjualandanpembeliansahamyangdihantarolehbrokersahamkepadapelanggan. Notakontrak mengandungimakiumattentangsyarat-syaratpenjualandan pembeliansaham,harga saham,dancaj-caj lainsepertikomisenbroker danduti setem.

nota kredit (credit note) Dokumenyang memberitahupembeli tentangcatatankredityang dibuatterhadapakaunnya.Notakreditmenunjukkanjumlah yang dikreditkandansebabcatatankredit itu dibuat. Misalnya,catatankredit dibuat apabilabarang yang dibeli terpaksadipulangkankeranasesuatusebabsepertikerosakanataubayaranterlebih yang tidakdisengajakan.

nota lindung (cover note) Dokumen sementarayang dikeluarkanolehsyarikatinsuransuntukmemberitahupembelipolisi tentangperlindunganyang diberi. Nota lindung digunakansementarasijil polisi insuransdisiapkan.

nota makiuman (advicenote) Notayang dihantarkepadapembelisebagaipemberitahuantentangurus niagayang telah berlaku. Nota maklumanmengandungimaklumat tentangwang yang telah dikreditkanke dalamakaun,barangyang telah dihantar,sertatarikh dancarapenghantaran.

notapenyerahan(deliverynote) Notayangdisediakanolehpemberikonsaindandiserahkanbersama-samabarangyang dihantar. Nota penyerahanmengandungimaklumat terperinci tentang sesuatubarang. Nota mimerupakanbukti penyerahanapabilapihak penerimakonsainmenerimabarangtersebut.

nota perbendaharaan (treasurynote) Sekuritiatausurat hutangkerajaanyang mempunyaitempohmatangantarasatuhinggalima tahun. Notaperbendaharaandikeluarkandengantujuan untuk mendapatkansumberkewanganpinjaman yang sederhanapanjangtempoh matangnya,iaitutidak terlalupendeksepertibil perbendaharaandantidak terlalupanjangsepertibon kerajaan. Lihat juga bil perbendaharaan,bon kerajaan.

numeraire (numeraire) Sesuatuyang digunakanuntukmenyatakanhargasesuatubarang.Misalnya,dalam sistembarter,barangdigunakansebagainumeraireuntukmengukurbaranglain. Sebelumwujudnyawang,emas

179

numeraire

digunakansebagainumeraire, iaitu nilai sesuatubarangdiukur denganbilanganunit emasyang perlu ditukarkanuntuk mendapatkansatu unitbarangtersebut.

180

0

oligopoli (oligopoly) Strukturpasaranyang terdiri daripadaduafirma ataulebih tetapikurangdaripadabilanganfirma dalam pasaranmonopolistik.Firma dalamoligopoli menjual barangyang samatetapi dibezakanolehbeberapaperkarasepertijenamadan kaedahpembungkusan.Ciii utamayang membezakanoligopoli daripadastruktur pasaranlain ialah firmadalamoligopoli saling bergantungandalamrancangan-rancanganjualan,pengeluaran,pelaburan,danpengiklanan. Satu bentuk istimewastrukturpasaranmi ialah duopoli yang terdiri daripadaduafirma sahaja.

oligopoli bersubahat (collusive oligopoly) Oligopoli yang wujud apabilabeberapafirma besardalam sesuatuindustri bersubahatatau berpakatsecaraterang-teranganatau secarasulit, dalammenentukantingkat hargadanpembahagianpasaran.

oligopoli firma berpengaruh (dominant-firmoligopoly) Oligopoliyangwujudapabilabeberapafirma besardalam sesuatuindustri menentukanhargamengikuthargayang ditetapkanoleh firma pemimpinharga. Lihat jugakepimpinanharga.

operasidiskaun(discountoperation) Tindakanbankpusatmemberipinjamanjangka pendek kepada bank dan institusi kewangan lain denganmendiskaunkansemula atau mencagarkanbil perbendaharaan,sekuritikerajaan,atau bil-bil yang layak. Operasidiskaun bertujuanmembantuinstitusi kewanganyang menghadapimasalahmudah tunai yang bersifatsementara.

operasipasaranterbuka(openmarketoperation) Tindakanautoriti kewanganmembeliataumenjualsekuriti kerajaanatausekuriti lain sepertibon,suratjaminan hutang, dan bil perbendaharaandi pasaranterbuka. Operasipasaranterbukamerupakansatualatdasarkewanganyang palingberkesandankerapdigunakanuntukmempengaruhipenawaranwang,jumlah kreditdan kadarbungadalamekonomi. Pembeliansekuriti di pasaranterbukamenambahkanwang dalam tangan, di sampingmeningkatkankecairan

181

opsyenbergu

yang membolehkansistem bank menambahkanpenciptaankredit atauwang. Pembeliansekuriti bererti permintaanuntuk sekuriti meningkat,yang menyebabkanhargasekuriti juga meningkatdankadarbungajatuh.Penjualansekuriti oleh autoriti kewanganmemberikankesanyangsebaliknya.Lihat juga dasarkewangan,alat dasar.

opsyenbergu(doubleoption) Opsyenyang memberihak kepadapemegangsekuriti samaadauntukmembeliataumenjual sekuriti tertentupadahargadantarikhtertentu.Jikaurnsniagatersebuttidakdilakukansehinggatarikhtertentu,opsyentersebutakan luput.Sinonimpilihan bergu.

optimumPareto(Paretooptimum) Keadaanyangwujud apabilatiadaanggotamasyarakatyangboleh memperbaikikedudukannyatanpamemberikesanburuk terhadap anggotamasyarakatyang lain. Misalnya,optimum Paretotercapai apabilatindakanmengenakancukai terhadapgolongankayadanmengagihkannyakepadagolonganmiskin menyebabkankebajikangolongankayajatuh dankebajikangolonganmiskin meningkat.Sekiranyapengagihancukai tidak menjejaskankebajikangolongankayawalaupunmeningkatkankebajikan golongan miskin, optimum Pareto belum dicapai. SinonimkecekapanPareto,kecekapanekonomi.

orangtengah(middleman) Ejen, peniaga,atau broker yang terlibat dalampengedaranbarangdaripadapengeluarkepadapengilang(bagibahanmentah)atau peruncit (bagi barangpengguna). Orang tengahmerupakanunitekonomiyang penting dalamkegiatanpemasaran.

output (output) Barangatau perkhidmatanyang dihasilkanmelalui prosespengeluaran,samaadabagi satufirma atau bagi seluruhekonomi.

outputpemaksimumanuntung(profit maximizingoutput)Tingkatoutputyangmenghasilkan untung maksimum bagi sesebuahfirma apabila firmatersebutberhadapandengantingkat hargaoutput, tingkat hargainput, dantingkat teknologi yang tertentu. Fungsi yang menghubungkanoutputpemaksimumanuntung denganpelbagai tingkat hargaoutput dan hargainput dinamakanfungsi penawaranfirma.

outputpotensi(potentialoutput) Tingkatoutputyangpadaprinsipnyabolehdikeluarkanolehsebuahekonomijika ekonomitersebutberadapadatahappenggunaansumberyangcekap. OutputpotensibolehdianggarkandaripadaoutputbenardenganmenggunakanhukumOkun. Lihatjuga hukumOkun.

182

P

pampasanpengangguran (unemploymentcompensation)Lihat bantuanpengangguran.

pancangan (pegging) Penetapannilai kadarpertukaran,kadarbunga,atauhargabarangpadasatutingkat tertentu.Pancanganbiasanyadilakukanoleh pihak berkuasasepertikerajaan.

pancangan boleh laras (adjustablepeg) Sistem kadar pertukaranasingyang memancangmata wang sesebuahnegarapadasatu kadartertentuyang ditetapkan,tetapi pada masa tertentu, negaratersebut bersediamenyelaraskankadar mi untuk menyesuaikannyadengankuasa asaspasaran pertukaran. Sistem pancanganboleh laras diamalkan olehnegara-negaraterkemukasemasaeraBretton Woods antara1944-1971.

pancanganmerangkak(crawlingpeg) Kaedahmentadbirkadarpertukaranasingyangmengubahnilai pancanganmata wang padakadaryang kecilsecarakerappadatarikh yang terlebih dahulu diumumkansehinggalahkadarpertukaranmencapaikeseimbanganyangbaru.

panduan upah-harga (wage-priceguidepost) Dasarpenentuanupahyangmenetapkankadarkenaikanupahdalamsesuatuindustri supayamenjadisamadengankadarpertumbuhandaya pengeluaranindustri tersebut.Dasarmi pemahdiperkenalkandi AmerikaSyarikatpadatahun1960-ansebagaisatuusahauntuk mengelakkaninflasi sebelummasayangseringberlaku semasaekonomimenghampiritingkat gunatenagapenuh.

paradoksberjimat (paradox of thrift) Keadaanyang berlaku apabilapertambahantabunganolehmasyarakattidak akanmeningkatkantabungannegara. Padaroksberjimatberlakukeranapeningkatandalamtabunganakanmengurangkanpenggunaandanpermintaanagregatdanseterusnyaakanmengurangkanpendapatan.Olehsebabtabunganbergantungpadapendapatan,makatabunganjuga akanmengurang.

paradoksLeontief (Leontiefparadox) Keadaanyangberlakuapabilanegarayang secararelatif banyakmodal mengimport baranganyang intensif

183

paradoks nilai

modal dan mengeksportbaranganyang intensif buruh. Kajian empirikmenunjukkanbaranganimport Amerika Syarikat adalahlebih intensifmodal daripadaintensif buruh. Penemuanmi bercanggahdenganteoriHeckscher-Ohlinyang meramalkanbahawanegarayang secararelatifmempunyai banyak modal seperti Amerika Syarikat, sepatutnyamengimportbaranganintensif buruhdanmengeksportbaranganintensifmodal.

paradoksnilai (paradox of value) Keadaanyangnampaktidak munasabahapabilahargabarangyang amatbergunasepertiair adalahlebih rendahdaripadahargabarangyangkurangbergunasepertiberlian. Keadaanmibolehdijelaskanberdasarkanhakikatbahawahargatidakmenggambarkankebergunaantetapimenggambarkanpermintaandan penawaran.

parameter (parameter) Kuantiti yangkekalmalardalamkontekstertentu.Misalnya, dalam ungkapan matematiky = a + bx, a dan b ialahparameter. Apabila a dan b masing-masingmengambilnilai tertentu,misalnya0 dan2, maka satupersamaan,iaitu y = 2x, dapatdibezakandaripadapersamaan-persamaanlain dalamkeluarga persamaanumumitu.

parameterregresi (regression parameter) Lihat garis regresi.pariti mint (mintparity) Kadarpertukaranyang ditentukanberdasarkan

nilai emassetiapunit matawang duanegarayang mengamalkansistempiawai emas. Misalnya,Amerika Syarikatmenetapkannilai matawangsebagaiAS$1.50 = 23.22 grain emas tulen, dan United Kingdommenetapkan£1.00= 113.0016 grainemastulen. Makakadarpertukaranparitimint antaradolarAmerika Syarikatdanpoundsterling ialahnisbah23.22 terhadap113.0016, iaitu AS$1.00= £0205.

pasaran(market)Institusi, samaadaberbentuktempatatauhanyaperaturantertentu,yangmembolehkankegiatanpertukaranatauurnsniagadilakukan.Fungsipasaranadalahuntuk membolehkanpertukaranhak milik.

pasaran aktif (active market) Pasaranyangurnsniagasahamnyadilakukansecaraaktif. Dalampasaranaktif wujud penjualandanpembeliankomoditiatau sahamdalamkuantiti yang banyak.

pasaranbebas(freemarket) Pasaranyangdicirikanolehketiadaansekatan-sekatanyang bolehmenghalangperjalananmekanismepasaran. Dalampasaranbebas,peruntukansumbersemata-mataditentukanoleh sistemharga. Negarapasaranbebas umumnya merujuk negarayang tidakmengamalkansekatanseperti tarif atau kuota terhadap perdagangandalamdanluar negeri.

pasaranburuh (labour market) Pasaranyangmenemukanmajikanyangmencari pekerja denganburuh yang mencari pekerjaan. Apabilapermintaanburuhsamadenganpenawaranburuhpadasuatutingkat upahtertentumakatingkat upah tersebutdikatakanmencapaikeseimbangan.Upah yang lebih tinggi daripadatingkat upah keseimbanganakanmewujudkanlebihanpenawaranmanakalaupahyanglebihrenclahdaripadatingkat tersebutakanmewujudkanlebihanpermintaan. Bagaimanapun,

184

pasaran pertukaran asing

buruhtidak homogen,danoleh itu wujud pasaranyangberbezauntuksetiapkategoriburuh. Hal mi menyebabkanupah yang berbezabagipekerjaandankategoriburuhyang berlainan.

pasaranEurodolar (Eurodollar market) PasaranantarabangsayangmenggunakanEurodolar sebagaimata wang untuk tujuan urus niagaantarabangsa,terutamanyapembiayaanurus niagajangkapendek. Lihatjuga Eurodolar.

pasaran ke depan (futuresmarket) Pasarankomoditi, sekuriti, danmatawang asing secarakontrak. Urus niaganyadijalankan sekarangtetapipenyerahannyadibuat padasuatumasahadapanyang ditetapkan.

pasaranmodal(capitalmarket)Pasaranyangmelibatkanurusniagasekuritijangka panjang,biasanyayang mempunyaitempoh matangsatutahunatau lebih, dan yang tidak mempunyaitempoh matangtertentu. Urusniaga pasaranmodal termasukpengeluaranpinjamanjangka panjang,jual beli tuntutanterhadaphutangjangkapanjang,danjual beli ekuitisyarikat. Di Malaysia, pasaranmodal terutamanyaterdiri daripadapasaransekuriti kerajaan,pasaransaham,danpasaransekuriti syarikat.

pasaran penjual (seller’s market) Pasaranyang penjualnyamenguasaipasaran,iaitu menentukanharga dan kuantiti barang dalam sesuatupasaran.Dalampasaranpenjual,permintaanuntuksuatubarangmelebihipenawaranpadatingkat hargasemasa.Keadaanmi berterusansehinggapenawarandan permintaan beradapada tingkat keseimbangan.Kecenderunganuntuk menaikkan hargaakibat kekuranganpenawaranmerupakanfenomenonutamadalampasaranpenjual.

pasaranperingkatkedua(secondarymarket) Pasaranbagisekuriti belumtebus sebelumsampai tempoh matangnya.Sekuriti tersebut mestilahboleh diniagakan untuk membolehkannyadiurusniagakandi pasaranperingkatkedua. Apabila dikeluarkan,sekuriti danekuiti dijual beli dipasaranperingkatpertama,tetapijual beli selanjutnyabagi sekuriti atauekuiti tersebutdilaksanakandi pasaranperingkatkedua.

pasaran peringkat pertama (primary market) Pasaranyang khususbagiurus niagapengeluarandanpenjualansemuaalathutangdanekuiti untukkali pertama. Pesertapasaranperingkatpertamaterdiri daripadapembekalasaldanasepertiisi rumahdanpengantarakewangansepertibankyangmenawarkandanakepadapeminjamdanasepertisyarikat,isi rumah,ataupengantarakewanganyang memerlukannya.Semuasekuriti, samaadasekuriti peringkatpertamaatausekuriti peringkatkedua,bolehniagaatautidak bolehniaga,mesti dijual beli di pasaranperingkatpertama,iaitusemasasekuriti tersebutdikeluarkan. Sekuriti boleh niagadijual belipadakali keduaatauseterusnyadi pasaranperingkatkedua. Lihatjugapasaranperingkatkedua.

pasaranpersaingansempurna(perfectly competitive market) Lihatpersaingansempuma.

pasaran pertukaran asing (foreign exchangemarket) Pasaranbagi jual

185

pasaran semerta

beli matawangasingsamaadadenganmenggunakanmatawangtempatanataumatawang negaralain. Permintaanuntuk matawang asingwujudapabila sesebuahnegaramengimport barangatau perkhidmatan dannegaraasing. Penawaranmatawang asingpula wujud apabilasesebuahnegaraasingmengimportbarangatauperkhidmatandan negaratersebut.Dalam pasaranpertukaranasing, kadar pertukaranantaramata wangasingdenganmatawang negaratersebutditentukan.

pasaransemerta(spot market) Pasarankomoditi, sekuriti, danmatawangyang urus niaganyamemerlukanpenyerahandan pembayarandibuatsegera.

pasaran sempurna (perfectmarket)Lihat persaingansempuma.pasaran terbolot (captivemarket) Keadaanapabilapasaranbagi sesuatu

barangadalahterjamindanjumlah kesemuabarangtersebuthampirpastidijual padahargayang menguntungkan.Biasanyapasaranmi dikuasaioleh seorangpengeluar.

pasaran wang (moneymarket) 1. Pasaranyangmengendalikanurus niagahutangataupinjamanjangkapendeksepertinotajanji perdagangan,notakredit jangkapendek,wang semalaman,danpinjamanantarabank. 2.Pasaranyang menemukan permintaan dan penawaranwang.Keseimbanganantarapermintaandanpenawaranwangmenentukankadarbunga. Pasaranmi merupakansalah satu daripadapasaranekonomidalampembentukanmodal makroekonomiasas.

pekali Gini (Gini coefficient)Lihat koefisienGini.pekali korelasi (correlation coefficient)Lihat koefisienkorelasi.pekali korelasi berbilang (multiplecorrelation coefficient)Lihat koefisien

korelasiberbilang.pekali korelasi mudah (simple correlation coefficient) Lihat koefisien

korelasimudah.pekali modal (capitalcoefficient)Lihat koefisienmodal.pekali penentuan (coefficientof determination)Lihat koefisienpenentuan.pekali teknik (technicalcoefficient)Lihat koefisien teknik.pekerja tak berupah (unpaid worker) Pekerjayang secararasmitidak

diberi upah dan walaupunsumbanganperkhidmatannyapenting, tidakdikira dalam akaun pendapatannegara. Misalnya, sun rumah dansukarelawandalamaktiviti sosial. Perkhidmatanpekerja tak berupahtidak dikiradalamakaunpendapatannegarakeranaperkhidmatanmerekatidak mempunyaihargapasaran.

pelaburan (investment) Perbelanjaanterhadapbarang yang digunakanuntuk menghasilkanbaranglain. Pelaburanmenambahkanstok modal.Pelaburankasarmerujukjumlah perbelanjaanuntuk barangmodal yangbaru, manakalapelaburanbersih merujuk pertambahanbarangmodalyangdihasilkanmelebihibarangmodal yangperludigantikan. Pelaburanswastaialah pelaburan yang dilakukan oleh pihak swastamanakalapelaburanawamialahpelaburanyang dilakukanolehpihakkerajaanatausyarikatmilik kerajaan.

pelaburan asing (foreign investment)Pelaburansyarikatswastaasingatau

186

pelaburan teraruh

orangperseoranganasingdi sesebuahnegara.pelaburan asing bersih (netforeign investment) Lebihanbersihtuntutan

kewangansesebuahnegaraterhadappemastautinnegaraasingdanasetcadanganantarabangsa. Pelaburanasing bersih pada satu tempohmenggambarkanperbezaanantaraperolehan aset negaraasing olehpemastautinsesebuahnegaradenganjumlah perolehanasetnegaraituoleh pemastautinsebuahnegaraasing.

pelaburan asing swasta (private foreign investment)Pelaburanyangdilakukanoleh pihak swastaasingdi sesebuahnegara,samaadadalamsektorswastaataukerajaan.Apabilapelaburasingmembeliasetsesebuahnegara, maka mereka dianggapmembeli eksport modal dan negaratersebut. Oleh itu, pelaburanasingswastadicatat sebagaikredit dalamakaunmodal negaraberkenaan.

pelaburan autonomi (autonomous investment) Pelaburanyang tidakdipengaruhi oleh keadaan ekonomi, aras pendapatannegara, ataupenggunaan.Penemuanbarangatauteknik pengeluaranbarumerupakanfaktor penggerakpelaburanautonomi.

pelaburanawam(public investment) Lihat pelaburan.pelaburanbersih(net investment)Lihat pelaburan.pelaburaninventori (inventoryinvestment) Peningkatandalamnilai stok

inventori yang dipegangoleh sektorpemiagaan,pelaburankasar(gross investment) Lihat pelaburan.pelaburanlangsung(direct investment) Pelaburanyang pengurusandan

pengawalannyaadalahdi tangan pelaburasing. Pelaburanlangsungmelibatkanpengaliranmasukpelaburanbenarsepertimodal, teknologi,dankepakaran.Pelaburanlangsungbiasanyadilakukanoleh perbadananmultinasional.Sinonimpelaburanlangsungasing.

pelaburan langsungasing (foreign direct investment) Lihat pelaburanlangsung.

pelaburannegatif (negativeinvestment)Keadaanapabilapelaburankasarmodal tetapdaninventori adalahlebih rendahdaripadamodal yang hausdalamsatutahun.

pelaburanportfolio (portfolio investment) Pelaburandalamasetkewangansepertiekuiti syarikatdan bon yang dilakukanoleh pemastautindalamsesebuahnegara.Pelaburanekuiti yang dikelaskansebagaipelaburanportfolio ialah pelaburandalam sahamsebuahsyarikat yang tidakmelibatkanpenguasaankawalanterhadapsyarikatberkenaan.Lihatjugamodal jangkapanjang.

pelaburanswasta (private investment) Lihat pelaburan.pelaburanteraruh(inducedinvestment) Pelaburanyang bertambahakibat

perubahanpendapatannegara. Faktor yang menyebabkanberlakunyapelaburanteraruh ialah, antaranyalaba pendapatandan pertumbuhanpendudukyang mengakibatkanpermintaanyang lebih besarterhadapbarang dan perkhidmatan.Oleh itu, secaraam, pelaburan ialahperbelanjaanbagi alatan tambahanuntuk mengeluarkankuantiti yanglebih banyakbagi barangatauperkhidmatanyang diberi. Pelaburan

187

pelan ekonomi

teraruh berbezadaripada pelaburanautonomi yang disebabkanolehfaktor bukanpendapatan.

pelan ekonomi (economicplan) Dokumen rasmi yang mengandungiperancangantentangdasarekonomidandasarpengagihansumberuntukmencapaimatlamattertentusepertipertumbuhanekonomidanpengagihanpendapatanyang lebih setara.

pelan wilayah (regional plan) Pelanyang menunjukkankedudukandanperuntukansesuatukawasanuntuk aktiviti pembangunanekonomisepertiperusahaan,perumahan,pemiagaan, aktiviti sosial, dan pentadbiranawam.Peruntukandanadanpembahagiankeluasankawasanbagiaktiviti-aktiviti tersebutbergantungpadamatlamatpembangunanwilayah.

pelancongan (tourism) Kegiatanmelawatdi dalamataudi luar negeri.Sektor pelanconganmerupakansuatu butir penting dalam akaunpendapatannegara. Dalamakaun imbanganpembayaran,pelanconganmerupakanbutir taknampakyangdikreditkanjika rakyatasingmelancongke negarami keranaberlakunyaaliran masukwang asing.

pelarasanstruktur (structural adjustment) Prosesperubahanstrukturpengeluarandan guna tenagadalam sesebuahnegarakesandaripadaperubahansuasanaekonomidanperdagangansepertiperubahandaripadasebuahekonomipertaniankepadaekonomiperindustrian.

pelencongan perdagangan (trade diversion) Pemindahanpusatkegiatanpengeluaransesuatubarangdaripadanegarayang mengeluarkanbarangtersebutpadakosrendahkepadanegarayang mengeluarkanbarangyangsamapadakos tinggi. Pelenconganperdaganganboleh wujud apabilaterdapatkesatuankastam. Pengenaantarif yang tinggi terhadapnegarabukanahli menyebabkanhargabarangyang dahulunyadiimport denganmurahmenjadilebih mahalapabiladikeluarkanoleh negaraahli kesatuankastam.

pelepasancukai duakali (double taxation relief) Kelonggarandaripadamembayarcukai duakali bagi individu atauorganisasiyang menerimapendapatandan dalam dan luar negeri. Padaasasnyajika seorangindividu atausebuahorganisasiteiahmembayarcukai terhadappendapatanyang diterimadaripadapelaburanluar negerikepadanegaraberkenaan,individu atauorganisasitersebutdikecualikandaripadamembayarcukaiyangsamakepadakerajaannegerinyasendiri. Misalnya,syarikatMalaysiayang beroperasidi negaraasing hanyamembayarcukai pendapatankepadanegaraberkenaansahaja.

pelunasan(amortisation) Pelupusanhutangatauhartadenganmengetepikandanauntuk hutangatauhartatersebutsehinggahutangdiselesaikanataunilai hartadiperoleh semula. Misalnya, bagi harta yang mengalamisusutannilai sepertijentera,sebahagianwang boleh diketepikansetiaptahununtukdijadikandanabagi mendapatkansemulasebahagiandaripadamodal jenteratersebut.

pemahamkewangan (monetarist) Ahli ekonomi yang berpegangpadakepercayaanbahawa pergerakanpenawaranwang adalahpuncautama

188

pemaksimumanuntung bersama

yang menyebabkannaik turunnyaaktiviti perdagangandalamekonomi.Pemahamkewanganjugapercayabahawatanpapengembanganpenawaranwang yang berterusan,kadar inflasi tidak akan bertambah.Ia jugapercayabahawacampurtanganaktif kerajaandalamekonomi adalahtidak perlu. Pemahamkewangantelah membuktikan bahawadalamjangkapanjangdasarpenstabilangagalmenurunkankadarpengangguransupayamenjadilebih rendahdaripadakadarpengangguransemulajadi,danlangkahkerajaanmengekalkankadarpengangguranyanglebih rendahdaripadatingkat semulajadi akanhanyamencepatkaninflasi.

pemaksimumankebajikansosiai (social welfare maximization) Usahaahli masyarakatuntuk mencapaikeluk puas samasosial yang tertinggiberdasarkanjumlah utiliti sosial, sepertiyang ditunjukkan oleh kelukkemungkinanutiliti. Kedudukankebajikansosialyang maksimumakandicapaiapabilakeluk puassamasosialtangendengankelukkemungkinanutiliti, sepertidi Y dalamrajahdi bawah. Padatitik Y, kebajikansosialtelahdimaksimumkandenganA memperolehutiliti sebanyakA’, manakalaB memperolehsebanyakB’. Utiliti salah seorangmungkin melebihiutiliti seoranglagi padatitik Y, tetapikedua-duamencapaipersetujuanpadatitik mi keranakeadaanmerekalebih baik daripadakeadaanpadatitik—titik lain.

Indeks Utiliti B

Utiliti

pemaksimumanuntung (profit maximization) Usaha firma untukmenentukanmutu keluaran,output, danhargayang bolehmenghasilkanuntungyangtertinggi. Pemaksimumanuntungialah satuandaianpentingdalampembentukanteori firma.

pemaksimumanuntung bersama(joint profit maximization) Usahasekumpulansyarikat, terutama syarikat oligopoli, untuk bekerjasamameletakkan hargayang boleh memberikanuntung yang maksimum

V

Puas SamaSosial

A’ Indeks Utiliti A

189

pemaksimumanutiliti

kepada kumpulanitu. Pemaksimumanuntung bersamaboleh berlakudalambentukformal sepertikartel, atautidak formal sepertipersetujuantak bertulis antarasyarikat.

pemaksimuman utiliti (utility maximization) Usaha penggunauntukmemaksimumkanutiliti ataukepuasandaripadapenggunaansekumpulanbarang atau perkhidmatan. Utiliti maksimum ialah objektif yangdiandaikaningin dicapai oleh penggunayang rasionaldaripadasetiapringgit yang dibelanjakan. Utiliti maksimumdicapai apabilanilai utilitisutbagisetiapringgit yangdibelanjakanterhadapsuatubarangmenyamainilai utiliti sut bagi setiap ringgit akhir yang dibelanjakanterhadapbaranglain. Utiliti maksimum tercapaiapabilautiliti yang diperolehdaripadasetiapringgit yangdibelanjakanmenyamaiutiliti yangdiperolehterhadapbaranglain.

pemasaran pertanian (agricultural marketing) Pemasarankeluaranpertaniandaripada peringkat pengeluarkepada penggunaterakhir.Pemasaranpertanianbolehdijalankansecaraterusdanmelibatkanperananorangtengahyangmemperolehkeuntunganpemasaranyangbesarmelaluikegiatanpengangkutan,pemprosesan,pembungkusan,dan penggredan.Pengeluarbiasanyahanyamendapatbahagianyang kecil daripadahargakeluaran.

pembahagian kerja (division of labour) Pengkhususanburuhdalamsatubahagianatauperingkatprosespengeluaran. Pembahagiankerja dapatmenambahkantingkat pengeluarandan merupakansatu ciri ekonomiindustrimoden. Dalampembahagiankerjasecarabesar-besaran,biasanyaseorangatausekumpulanpekerjamembuatsejeniskerjadi satuperingkatpengeluaran,manakalaseorangatau sekumpulanpekerja lain membuatsejenis kerja yang lain di peringkat-peringkatberikutnya. Misalnya,dalamindustripemasangankereta,terdapatsekumpulanpekerjamembuatkerja tertentu pada setiap peringkat di barisan pemasangan.Antarakebaikanpembahagiankerja ialah kemahirandan kecekapanpekerjabertambahkeranakekerapanmembuatkerjayang sama,danpenjimatanmasakeranapekerjatidak melakukanpelbagaijenis kerja.

pembahagian pasaran (market sharing) Kaedahmemasarkanbaranganmengikut kawasangeografidengan satusyarikatmemasarkanbarangantersebutdi satukawasan,sementarasyarikat lain memasarkanbaranganyang samadi kawasanyang lain. Pembahagianpasaranbertujuanuntukmengurangkanpersaingansesamasyarikat. Undang-undangbiasanyamelarang perjanjian rasmi untuk tujuan pembahagianpasaran.Bagaimanapunsyarikat-syarikatmasihbolehmembuatpersetujuantidakrasmiataumembezakanbarangkeluaranmengikut kawasangeografi.

pembaharuan bandar (urban renewal) Tindakan memulihkan danmembangunkansemulakawasanbandar. Usahami melibatkantindakanbersamakerajaandan sektorswastauntuk membentuksemulastrukturbandarbagi memcnuhipermintaanpertumbuhandanperubahanaktivitipendudukbandar.Masalahutamayang seringdihadapiialah terdapatnyakawasansetingganyang wujud di pinggir bandar,dan bangunanlama

190

pemberhentiankerja sementara

yang perlu diroboh dandibina semulamengikut kehendaksemasa,danjuga masalah penempatandan penyusunansemula infrastruktur.Pembaharuanbandarmerupakanprogramyangmemerlukanperancanganyangteliti dankomprehensifuntukmemenuhikeperluanmodenpendudukbandar.

pembaikan Pareto (Pareto improvement) Keadaansebahagiandaripadamasyarakatyangbertambahbaik tanpamemburukkankeadaansebahagianmasyarakatyang lain. Lihat juga optimum Pareto.

pembandaran (urbanization) Prosesmenjadikansuatukawasanbandarmelalui perubahandan/atau pertumbuhandemografi dan ekonomi.Pembandaranberlakuakibatperpindahanpendudukdan luarbandar,danperubahanekonomi daripadayang berasaskanpertaniankepada yangberasaskanperindustrian.

pembangunan (development) Proses peningkatankualiti kehidupan,termasukpenambahandalamtingkat pendapatandanpenggunaan,tarafpemakanan,kesihatan,pelajaran,suasanayang sesuaiuntuk peningkatanhargadin, sertapeningkatandalamkebebasanuntukmemilih bagi semuapenduduksesebuahnegara.

pembangunanekonomi (economicdevelopment)Prosespeningkatantarafhidup sesebuahmasyarakatatau negaramenerusipeningkatandalamtingkat pendapatan,penggunaanuntuk makanan,kesihatan,perumahan,pendidikan,sertapeningkatandalampelbagaialtematifbarangdansumberpendapatanmasyarakattersebut.

pembangunantenagamanusia (manpowerdevelopment) Peningkatankualiti tenagamanusiamelalui latihan danpelajaranuntuk memenuhikeperluanpembangunanekonomi. Lihat juga perancangantenagamanusia.

pembangunanwilayah (regional development) Usaha pembangunankebajikan dan kebendaandi sesuatuwilayah, terutama usaha untukmenambahkanoutput, mengubahpenyusunanteknik dan penyusunaninstitusiekonomidansosial,supayamatlamatpembangunandapatdicapai.Pembangunanekonomi berlaku apabila suatu wilayah mengalamipertumbuhanoutput, pertambahangunatenaga,peningkatantarafhidupdan tarafkesihatan,danpengurangankadarbuta huruf.

pembentukanisi rumah(householdformation) Pertambahanbersihtahunandalambilanganisi rumah. Anggaranbagi pembentukanisi rumahpadamasa hadapanselalunyadibuat dan digunakan untuk meramalkanpermintaanterhadaprumah-rumahbarudi sampingpotensijualanbarangpenggunaterutamabarangtahan lama.

pemberhentian kerja sementara (temporary layoff) Keadaanapabilamajikanmemberhentikanpekerjakeranasyarikattenpaksamengurangkanpekerjasejajardengankeperluanpekerjaansyarikat. Pekerjadijanjikandiambil bekenja semula apabila keadaan firma bertambahbaik.Pemberhentiankerja sementarabiasanya bertambahpada masa

191

pemberi sewa

kemelesetanekonomiapabilaaktiviti syanikatbenkurangan,dan benkurangapabilakeadaanekonomisemakinpulih.

pemberi sewa(renter) Pemilik barangsewa,samaadabarangtahanlamasepentitelevisyen,peti sejuk, komputer,ataubarangtidak bolehpindahsepertibangunan,bilik pejabat,rumah,dantanah. Pembenisewamendapatbayarandanipadaperkhidmatanyangdibenikanolehbarangyangdimiliki.Pembenisewamerupakanpenenimapendapatanyang tidak aktif keranatidak menyertai secaraaktif aktiviti pengeluanandan pengurusan,danpendapatanyang ditenima ialah hasil danipadaaktiviti ekonomi yangdilakukandahuludantidak berterusan.

pembezaanharga (price differential) Keadaanapabilahargasesuatubarangbenbeza-bezaakibat kos pengeluaranyang benbeza-beza.Lihat jugadiskniminasi hanga.

pembezaankeluaran (product differentiation) Keadaanapabilasesuatubarangdibeza-bezakandan segirekabentuk,jenama,canamembungkus,ataucarakeluarantersebutdiiklankan. Pembezaankeluananmenupakansatubentukpersainganbukanhargayang biasanyawujud dalampasananoligopoli danmonopoli.

pembiayaan awam (public finance) Subbidangekonomi yang berkaitandenganhasil danperbelanjaankerajaanyang meliputi pengutipanbasilcukai dan penggunaanserta pengagihanperbelanjaankenajaan.Pembiayaanawammembenitumpuantenhadaphal-halyangbersangkutandenganpercukaiandanprosesbelanjawan.

pembiayaandefisit (deficitfinancing) Keadaanapabilakenajaanbenbelanjalebih danipadabasil yang diperoleh. Walaupunada pendapatyangmengatakanbahawaperbelanjaankerajaansehanusnyasamadenganbasilyang dipungut,kebanyakannegarasekarangmengamalkanpembiayaandefisit termasukMalaysia.

pemboleh ubah (variable) Sesuatuyangbolehmengambilpelbagainilai.Pembolehubahyangseningdigunakandalamilmu ekonomi ialah hanga,untung, penbelanjaanpenggunaanswasta,pelaburanawam,ekspont,dankeluaran neganakasan. Oleh sebabpembolehubah mempunyainilaiyang bolehbenubah-ubah,makaia dinyatakandalambentuksimbol,danbukannyadalambentukangka.Misalnya,pembolehubahhangaditandakansebagaiP. kos sebagaiC, pendapatanneganasebagaiY, danstok wangsebagaiM. Sinonimvaniabel.

pembolehubahaliran (flow variable) Pembolehubahyangnilainyabolehditaksinkan dalam satu tempoh masa,misalnya, satu tahun. Contohpembolehubah alinan ialah keluananneganakasan,penggunaanagnegat,dantabungannegarakasan.

pembolehubah autonomi (autonomousvariable) Pembolehubah yangnilainya tidak ditentukanoleh model ekonomi. Penubahanpembolehubah autonomi tidak dapat dinamalkan danipadakorelasinyadenganaktiviti ekonomi, dan pembolehubah mi juga tidak mudah benubah

192

pembolehubah teraruh

dalamjangkapendek. Misalnya, penbelanjaanpelabunan.pembolehubah bersandar(dependentvariable) Pemboleh ubah yang

nilainya bengantungpadanilai pembolehubah lain. Misalnya,Y ialahsatu pembolehubah bersandarjika Y mempunyai kaitan dengansatupembolehubahlain, X, dankaitanitu berbentuksedemikianrupasehingganilai X menentukannilai Y. Hubunganantarapembolehubahbersandar,Y, danX bolehditulisdalambentukfungsi. MisalnyaY = 10 + 2X, yangmembenigambaranbahawaY bensandarkepadaX, iaitu apabiladiketahuinilai X = 2, makaakandiketahuinilai Y, iaitu 14.

pembolehubahbukanekonomi(noneconomicvariable) Lihat faktonbukanekonomi.

pembolehubah dami (dummyvariable) Pembolehubahyang sengajadiwujudkanuntuk menggambarkanfaktor-faktoryangtidak bolehdiukundalammodelekonometnik. Pembolehubahdami diandaikanmempunyaiduanilai sahaja,iaitu 1 dan0. Nilai 1 digunakanuntuk menggambankantendapatnyafaktor tersebutdannilai 0 digunakanuntuk menggambarkanketiadaanfaktontensebut.Misalnya,untuk mengambilkira faktonjantinadalamsesuatumodel, pembinamodel ekonomimenggunakanangka 1yang dipadankandengandatauntuk pekerja lelaki dan angka0 yangdipadankandengandatauntukpekenjaperempuan.Pembolehubahdamijuga bolehdigunakanuntuk menggambankankeadaansemasaamanataupenang,danjuga untuk membahagikansampelkepadaduabahagian.

pembolehubahdasar(policy variable) Lihat alatdasan.pembolehubahekonomi(economicvariable) Pembolehubahyangmenjadi

ukunankepadakegiatanekonomi. Misalnya, pendapatan,penggunaan,danhanga.

pembolehubah rambang(randomvariable) Pembolehubah yang bolehmengambilsebarangnomboryangberlainannilai tanpamengiramagnitud.Setiap pemboleh ubah rambang mempunyai kebanangkaliantertentu.Sinonimpembolehubahstokastik.

pembolehubah stok (stock variable) Pembolehubah yang nilainyadinyatakanpadasuatutitik masasepentijumlah banangstok jualanpada31 Disemben1992. Pembolehubahmi tidak mempunyaidimensimasa,iaitu nilainya tidak dikira dalamsuatutempoh sepentidan 1 Januanihingga31 Disember. Misalnya,bekalanwang,kadanbunga,dantingkathanga. Lihat juga pembolehubahalinan.

pembolehubah stokastik (stochastic variable) Lihat pemboleh ubahnambang.

pembolehubahtak bersandar(independentvariable) Pembolehubahyangtidak dipenganuhioleh faktonataupembolehubahlain. Nilai pembolehubahmi ditentukanolehpembuatdasan,ataufaktonyangdi luankawalansesuatu sistem. Contoh pemboleh ubah tak bensandandalam teonipenentuanpendapatanneganaialahperbelanjaankenajaandannilai ekspont.

pembolehubahteraruh (inducedvariable) Pembolehubahyang nilainya

193

pembubaran

bengantungsepenuhnyapada nilai pemboleh ubah lain. Pengenakanpemboleh ubah mi boleh diramal danipadapentaliankonelasi denganaktiviti pemiagaan. Dalamjangkamasapendeksuatupembolehubahteranuhberubahdenganbebas. Misalnya,penubahandalampenbelanjaanpenggunaantenanuhbergantungpadaperubahandalampendapatandanfakton-faktor lain. Bahagian perbelanjaanyang bengantung padapendapatanialahpembolehubahtenaruh,manakalabahagianpenggunaanyang tidak disebabkanoleh penubahanpendapatanialah pembolehubahautonomi.

pembubaran (liquidation) Prosespembatalansesebuahsyanikatbenhad,biasanyakenanasyanikattersebutgagalmembayanhutang. Syanikatyangdibubankanbiasanyadiletakkan di bawah syanikat penanggungyangbentanggungjawabmengumpulasetsyanikatbenkenaanuntuk membayanhutangdanmembahagikanbaki aset, sekinanyaada, kepadapemegangsaham. Sekinanyatidak mampu membayan,syanikattensebutdianggapbanknap. Pembubananboleh benlakusecanasukanelaatauataspenintahmahkamah.

pemegangamanah (trustee) Seseonangatau penbadananyang dibenitanggungjawabmengunusdan mengawalhanta bagi pihak wanis ataupihak yang benhak. Misalnya, PemegangAmanahRaya.

pemfaktoran (factoring) Kaedahmengambilalih nisiko hutangyang belumdibayanolehinstitusikewangandenganmengenakanbayananpenkhidmatantententu. Institusi kewanganmi akan mendapatkanbalik hutang danmenanggunghutang sekinanyatidak dibayan balik. Institusi-institusikewanganyang khusus mengendalikanpemfaktonandikenali sebagaisyanikatpemfaktonan.

pemilikan (ownership) Hak dan segi penundanganyang membenikanseseonangkuasakepunyaantenhadapsesuatuhanta. Pemilik hantatidaksemestinyamenggunakanhanta itu kenana pemilik tensebut bolehmembenikanhakmenggunakepadaonanglaindenganmengenakanbayarantententu.

pemilikan awam (public ownership) Pemilikan, pengendalian,danpengawalanpenusahaan-penusahaanolehkenajaanataupenbadananawam.Misalnya,MARA, UDA, danPERNAS.

pemiliknegaraan (nationalization) Pnosesmemindahkanhak milik danpengunusansuatufirma atauindustni swastake bawahkawalankenajaan.Sinonimpenghakneganaan.

pemiutang (creditor) Onangpenseonanganatausyanikatyangmeminjamkanasetkewangan.

pemodenan (modernization)Pnoses tnansformasisosial apabila suatumasyanakatmengalamipnosespembandananataupeningkatanteknologisecanamenyelunuh,danmengubahsikap,nilai, daninstitusi,kepadayanglebih bensesuaianuntukpembangunanekonomi. Pemodenanseningjugadikaitkan denganpenindustnian.

194

penarikan balik

pempelbagaian (diversification) Pnosesmemperluasskop keluananatausektor supayafirma atau ekonomi tidak bengantungpada satu ataubebenapabilangankecil keluananatausektonsahaja. Misalnya,sebelumtahun 1960-an,Malaysia tenlalu bengantung pada getah dan timah,tetapi selepasitu kenajaantelah menggalakkanpempelbagaianekonomidenganmenggalakkanpenanamankelapasawit dankoko.

pemulauan(boycott) Tindakansecanakolektif tidak mahutenlibat dalamprosespengeluanansesebuahfirma atau penggunaansesuatubanang.

pemulihan (recovery) Keadaanekonomi yang secanakeselunuhannyamengalamipentambahandalam aktiviti ekonomi setelah melaluikemenosotanataukemelesetan.Ekonomidianggapbenadadalamkeadaanpemulihansehinggaekonomi tensebutmencapaitingkat pentumbuhanyangsekunang-kunangnyasamasepentisebelumbenlakunyakemenosotanataukemelesetan.Kadanpemulihanekonomiumumnyabengantungpadakeadaankemenosotanataukemelesetan. Antanatandapemulihanialahpentambahandalam penempahanatau pembelianbanangtahan lama,kontnak industni dan bangunanpenniagaan,jam kenja, dan untungpemiagaan.

pemuliharaan(conservation) Tindakan memelihanapensekitanandanmengawaljumlah sentakaedahpengeluanansumben,sepentilaut, hutan,dan tanah supaya sumben tensebutbenupayamengekalkandayapengeluanannya.

pemuliharaantanah (soil conservation)Tindakan memelihanadanmeminimumkankadan hakisantanah yang bentujuanmempentahankandaya pengeluanantanah.Pemulihanaantanah semakinpenting kenanapentambahanpendudukmenyebabkanpenkembanganyang pesatdalampenggunaantanahuntuk pengeluananpentaniandan pembukaantanahbarnuntuksektonpernmahandanpenindustnian,dantendapatnyagangguansemulajadi tenhadaptanah-tanih.

penangguhancukai pendapatan(withholding of incometax) Tindakanmajikanmenangguhpenyenahanbayarancukaipendapatankepadakenajaanwalaupunpemotonganuntuk cukai telahdibuat semasapembayanangajidan upah. Kutipan cukai yang dikumpul akan disimpandahulu olehmajikan. Kebaikanpenangguhancukai pendapatanialah pembayarancukai kepadakenajaandapatdisegenakanapabilatiba masapenyenahan,dan pekenja tidak penlu bensusahpayah menyimpansendini untukmembayancukai. Walaubagaimanapun,penangguhancukai pendapatanmenambahkankenja penkenaniansesebuahsyanikat.

penarikanbalik (repossession)Pengambilansemulasuatubanangmilikpenseonanganoleh penjual tanpamelalui pnosesmahkamahdan tanpamenyalahiundang-undang.Penanikanbalik mi dianggapsahdan segiundang-undangkenanasyanatpenanikanbalik tentulisdalamkontnakjualbeli. Antanasyanatpenanikanbalik yangpenting ialahpembelibensetujuaganbanangyangdibeli dibenankandinampassecanaamanjika pembeli

195

penawaran

tensebutgagalmembayanhutangdalamtempohtententumengikut syanatyang ditentukan. Biasanyasyaratpenanikanbalik dikenakantenhadappenjualanbanangtahanlama sepentikendenaan,televisyen,peti sejuk,danpenabot.

penawaran (supply) Keinginan dankeupayaanpengeluarmengeluankanataumenjual sesuatukeluananpadasuatutingkat hangatententudengandipenganuhioleh hanga altennatif dan kos pengeluanan. Keupayaanmengeluankanbanang bengantungpada tahap teknologi, iklim, danpenuntukanundang-undang.

penawarananjal(elasticsupply) Keadaanapabilakuantiti yang ditawankanbenubahpadakadanyang lebihbesandanipadapenubahanhanga.Sekinanyapenubahandalamkuantiti yang ditawankantenlalu besan(tidak tenhad)akibat penubahanhanga yang kecil, maka penawananadalah anjalsempuma. Lihat juga keanjalanpenawanan.

penawarananjalsempurna(perfectlyelasticsupply)Lihat penawanananjal.penawaranbersama (joint supply) Penawanandua banangatau lebih

secanasenentak.Penubahandalampenawanansatubanangakanmembawapenubahanyang samakepadapenawananbanangyangsatu lagi. Banang-banangyangmempunyaipenawananbensamabiasanyamenupakanbanangkeluanan bensamasepenti daging dan belulang, minyak dan isinungkelapa sawit. Apabila benlaku penubahandalam permintaan yangmenyebabkanhanga salah satu danipadabanangitu meningkat,makahangabanangyang satu lagi cendenunguntuk jatuh.

penawaranburuh (labour supply) 1. Jumlahtenagabunuh,iaitu bilanganpenduduklelaki danpenempuanyang dianggapaktif dan segi ekonomi.2. Jumlahkhidmatbunuh,iaitu bilanganjam penkhidmatansemuatenagabunuhyangingin dibekalkanatauditawankandalamekonomi. Penawanankhidmat bunuh benubahmengikut bilangantenagabunuhdan bilanganjam bekenja. Fakton-faktonyang mempenganuhipenawananbunuh ialahbilanganpenduduk,umunpensekolahan,punataumunbensana,punatajambekenja dalamsetahun,dan tnadisi sepenti sikap masyanakattenhadapwanitayang bekenja.

penawaranjangka panjang (long-run supply) Tingkat pengeluananoptimum yang boleh dikeluankanoleh firma atau industni padasetiaptingkat hangatententuapabilafirmaatauindustni tensebutbolehmengubahpenggunaansemuainput. Keluk penawananjangka panjangindustnidipenolehdenganmenjumlahkansecanamendatansemuakelukpenawananjangkapanjangfirma-firmadalam industni.

penawaranmasakerja (supplyof effort) Penawananjumlah jam kenjapenduduksesebuahnegana. Penawananmasakenjabengantungpadasaizpenduduk,penatusanpendudukyang ingin bekenja,dan bilanganjamkenja setiapindividu. Sinonimjumlah penawananbunuh.

penawaranpasaran(marketsupply) Jumlahpenawananolehsemuafirmadalamindustni. Misalnya,penawananpasanangetahialahjumlah keluanan

196

penciptaanwang

getaholehestetdankebunkecil yangditawarkandi pasaran.Lihat jugakeluk penawaranpasaran.

penawarantak anjal (inelasticsupply) Keadaanapabilakadarperubahandalamkuantiti barangyangdikeluarkanadalahlebih kecil daripadakadarperubahanharga. Apabila kuantiti yang dikeluarkan tidak berubahlangsungwalaupunterdapatperubahandalamharga,keadaanmi disebuttak anjal sempurna. Penawarantak anjal sempurnadigambarkanolehkeluk penawaranyang berbentukmenegak.

penawarantakanjalsempurna(perfectlyinelasticsupply)Lihat penawarantak anjal.

penawaranwang (moneysupply) Jumlahwang yang dibekalkandalamekonomi. Penawaranwang yang ditakrif secarasempit, Ml, terdiridaripadajumlah wang tunai dalamedaran,deposit akaun semasa,dansijil depositboleh niaga. Penawaranwang yang ditakrif secaralebihluas, M2, merupakanhasil tambahMl, deposit akaun simpanan,akauntetapdi bankperdagangan,dansemuadepositdalaminstitusi kewanganyang lain. Sinonim stok wang.

pencatuan(rationing) Kaedahmenentukansiapadanberapabanyakbarangdapatditerimaolehseseorangatausesebuahkeluarga. Pencatuandibuatapabilaterdapatkekuranganbarang.

pencatuanbarang-barang(rationing of goods)Kaedahmemperuntukkanbarangapabila tiada keseimbanganantarapenawarandan permintaanpadahargakeseimbanganatauhargayang ditetapkan. Biasanyadasarpencatuanbarang-barangdikuatkuasakanapabila terdapatlebihanpermintaanpadaharga maksimum,seperti semasapeperanganuntukmengehadkankuantiti yang dibeli oleh pengguna. Pencatuanbarang-barangdapatmengagihkanbarangdengan sama rataantarapenduduk,dan mencegahinflasi dan pasarangelap. Kupon digunakansemasapencatuandilaksanakan.

pencatuanpertukaranasing (rationing of foreign exchange) Kaedahpengawalanpertukaranasing yang berkehendakkansemuapemegangpertukaranasing menyerahkansemuamata wang asing yang merekamiliki untuk ditukarkandenganmatawang tempatanpadasuatukadarpertukaranasing yang ditentukan. Setelahsemuamata wang asingdikumpulkan,kerajaanakanmemperuntukkansemulamatawang asingitu kepadapengimportyang memajukanaktiviti dan urus niaga yangdigalakkan,dengankadar yang berbezamengikut kepentinganaktivitiitu kepadaekonominegara. Kerajaanjuga berkuasauntuk menyekatsecaralangsungperuntukanmatawang asingkepadapengimportyangmenjalankanaktiviti yang membahayakankeselamatannegara.

penciptaanwang (moneycreation) Pertambahandalampenawaranwangyang berlaku melalui penciptaandeposit akaunsemasadalamsistembank. Sebahagiandaripadadeposit akaunsemasayang diterima olehbankdaripadaorang ramai boleh dipinjamkandalambentukcek yang

197

pencukaianlangsung

akandidepositkandalammana-manabank. Kebolehan sistem bankmenciptawang bergantungpadanisbahcadanganwajib. Misalnya,jikaorangramai mendepositkanRM 100dalamakaunsemasadi sebuahbankdannisbahcadanganwajib ialah 10%, makajumlah yang bank bolehpinjamkan ialah RM9O. Seterusnyajika jumlah RM9O tersebutdidepositkandi bank lain, maka bank itu boleh memberi pinjamansebanyakRM81, danRM9 disimpansebagaicadanganbank. Prosesmiberterusandanwang yang tercipta ialah RMIOO + RM9O + RM81 +

iaitu 10 kali gandadeposityang asal. Jika nisbahcadanganwajib ialah20%,makawangyang terciptaialahRM100+ RM8O + RM64 + ..., iaitulima kali ganda. Bocorandaripadagandaanwang yang tercipta olehsistembankbolehberlaku apabila peminjam tidak mendepositkanpin-jamanmerekake dalamakaunsemasa,tetapimemegangwang tunai dalamtangan,ataumenyimpannyadalamakaunsimpananatau akauntetap.

pencukaianlangsung (direct taxation) Cukai yang dikenakansecaralangsungterhadappendapatan,bukanmelalui pengenaancukai jualanataucukai belian. Misalnya,cukai pendapatanyang dikenakansecaralangsung terhadappendapatanseseorangatau cukai syarikat yangdikenakanterhadapsesebuahsyarikat. Pencukaianlangsungmerupakanalat yang lebih berkesanuntuk menyamaratakanagihanpendapatan,berbandingdenganpencukaianterhadapbarangpenggunaan.Lihatjugacukaipendapatan,cukai syarikat.

pendahuluanbank (bankadvances) Kredit kepadapelangganbank dalambentukpinjamanatauoverdrafyang biasanyadiperlukansebagaimodalpusinganataukeperluansegera.Pendahuluanbankmesti dibayardalamjangkamasayang ditetapkanpadakadarbungatertentu.

pendanaansemula (refunding) Kaedahpembiayaansemulabagi suatuaktiviti perniagaanperbadanandengan mengeluarkanbon baru untukmenebusbonlamayangmasihbelum matang.Tujuanpendanaansemulaadalahuntuk melanjutkantempohkematangansupayaperbadanandapatmengatasimasalahkewanganyangsedangdihadapi. Biasanyapendanaansemulamelibatkanbon belum tebusyangtidak lamalagi akanmencapaikematangandi samping penerimaanjualan bon-bonbarn. Kadangkalapendanaansemulajugamelibatkanpertukaranlangsungbonlamakepadabonbarn. Oleh itu, mengikutkaedahmi bon lamamungkindibayarbaliksepenuhnyaatausebahagiansahaja,danberlakupadaatausebelumbonlamamencapaikematangan.Pendanaansemuladilakukanapabilakeadaanpasaranmembolehkanpembayaranbunga yang lebih rendahterhadapbon barn berbandingdenganbon lama, untuk memanjangkantempohhutang jangka pendekdan untuk menghapuskanbon-bonlama yangmengandungisyarat-syaratpembayaranbalik yang tidak memuaskan.

pendapatanbenar (real income) Pendapatanyangbukandiukur dalambentuknilai wang tetapi dalambentukbarangdan perkhidmatanyangbolehdibeli denganwang tersebut. Pendapatanbenarmerupakankuasa

198

pendapatanpindahan

beli bagipendapatanseseorangindividu atausesebuahnegara.Pendapatanbenarbolehdikirasebagainisbahdanperatusanpendapatanwangterhadapindeksharga. Misalnya,jika pendapatanwang ialah RM2605 danindekshargaialah 111.5,makapendapatanbenarialah RM2336. Pendapatanbenarakanmeningkatapabilapendapatanwang meningkatatauindekshargaturun, dan sebaliknya.Walau bagaimanapun,pendapatanbenartidak berubahjika pendapatanwang danindekshargapenggunaberubahdenganhaladankadaryang sama.

pendapatanbersih (net income) Pendapatanseseorangsetelahditolakcukai pendapatan,atau pendapatansyarikat setelah ditolak semuaperbelanjaanoperasisyarikat tersebut.

pendapatanbolehcukai (taxableincome) Jumlah pendapatanyang layakdikenakancukai,iaitu pendapatankasartolak elaunsaraandanpelepasanyang dibenarkan.

pendapatanboleh guna (disposable income) Jumlah pendapatanperseoranganditolak cukai pendapatan.Dalamperakaunanpendapatannegara,pendapatanboleh gunaialah pendapatannegara,iaitu keluarannegarakasartolak cukai langsung.

pendapatanbolehgunaperseorangan(personaldisposableincome)Lihatpendapatanbolehguna.

pendapatanburuh (labour income) Pendapatanatauupahyang diperolehdaripadakhidmatburuh. Pendapatanburuhberbezadaripadapendapatanhartabendayangmerupakanpendapatanyangdiperolehdaripadapulanganterhadapaset.

pendapatankerajaan(governmentincome) Lihat hasil 1.pendapatannegara(national income) Jumlah semuapendapatan,iaitu

upah, sewa, bayaran bunga, dan untung yang diterima oleh faktorpengeluaranmilik pemastautinsesebuahnegaradalamsatujangkamasa,biasanya saw tahun, atau jumlah pendapatanyang diterima olehpemastautinsesebuahnegarayang berpuncadaripadapengeluaransemuabarangdan perkhidmatannegaratersebut. Pendapatannegarabersihialahpendapatannegarakasartolak susutnilai dancukai tak langsung.

pendapatanperseorangan(personalincome) Jumlahpendapatanyangsebenarnyaditerimaoleh isi rumahdalamsesebuahnegara. Pendapatanperseoranganadalahsamadenganpendapatannegaratolakuntungkorporatyangtidak dibahagikan,cukai korporatdan carumankepadakumpulanwangsimpananpekerjaatautabungkeselamatansosiallain, danditambahdenganbayaranpindahan.

pendapatanpindahan(transfer income) Pendapatanyang diterimapadasatu tempoh tanpa membuat sebarangperkhidmatanpengeluaran.Misalnya, pencenpesara,subsidi, ataupemberianpersendirian. Olehsebabpendapatanpindahan diperoleh tanpamenjalankanaktiviti yangproduktif,makapendapatanmi tidak bolehdimasukkandalampengiraanpendapatannegara.

199

pendapatansementara

pendapatansementara(transitory income) Pendapatanyang jumlahnyatidak menentuyang diterima oleh individu padamasa-masatertentu.Misalnya, labamodal yang diperolehdaripadakenaikanhargasaham.Pendapatansementaraialahperbezaanantarapendapatanterukurdenganpendapatantetap. Pendapatanmi adalahpositif apabila pendapatanterukurmelebihi pendapatantetap,dansebaliknya.

pendapatanterukur(measuredincome) Pendapatansebenaryang diterimaoleh individu padasawtempoh.

pendapatantetap (permanentincome) Pendapatanyang dijangkaditerimaoleh individu daripadakerja biasanyadan kekayaansepanjanghayatindividu tersebut. Lihat juga hipotesispendapatantetap.

pendapatanwang (money income) Jumlah semuapendapatanyangditerimaolehisi rumahataufirma, termasukyang diterimadalambentukbarangatauperkhidmatan,yang dinilai dalamunit matawang.

pendeflasihargakeluarannegarakasar (GNP price deflator) Lihatpendeflasikeluarannegarakasar.

pendeflasikeluarannegarakasar (GNPdeflator) Indeksyangmengukurperubahanhargakesemuabarangakhirdanperkhidmatanyangdikeluarkanoleh sesebuahekonomi. Pendeflasikeluarannegarakasardikira denganmembahagikankeluaran negarakasarnominal (keluarannegarakasarpadahargasemasa)dengankeluarannegarakasarpadahargatahunasas.Sinonim pendeflasiharga keluaran negarakasar,pendeflasikeluarannegarakasartersirat.

pendeflasikeluarannegarakasartersirat (implicit GNP deflator)Lihatpendeflasikeluarannegarakasar.

pendekatandaya pengeluaranburuh (labour productivity approach)Kaedahmengukurburuhyang berlebihandenganmengambilkira dayapengeluaransut buruh. Kaedahmi berpandukankonsep asasbahawadayapengeluaransutburuhseharusnyasamadengankadarupah. Secarapraktiknyadayapengeluaransut faktorpengeluarandikira denganterlebihdahulu menganggarkanfungsi pengeluaran. Anggarankoefisien dayapengeluaransut buruhitu kemudiannyadibandingkandengansatunilaipiawai tertentu,biasanyakadarupah. Formulanyaialah:

= LFA—R.

apabila 5A = puratatahunanburuhlebihansektorA,LFA = tenagaburuhdalamsektorA,R = bilanganburuhyang diperlukanuntukkegiatan-kegiatan

ekonomi,dan= 1, 2 k yang terdapatdalamsektorA.

Dalampengiraansebenar,faktor musim juga diambil kira.pendudukberlebihan(overpopulation)Keadaanapabilabilanganpenduduk

sesebuahnegaramelebihi bilanganpendudukoptimum.penduduk berumur (ageing population) Keadaan apabila sesebuah

200

penentuanhargakossut

masyarakatmempunyai ramai jumlah pendudukyang berumur lebihdaripada60 tahun. Pendudukberumurkian meningkatdi kebanyakannegara kerana berlakunyakejatuhan dalam kadar kelahiran danpeningkatandalamjangkaanhidup. Pertambahandalamjumlah pendudukberumurbererti keperluanuntuk kebajikandan penjagaanorang-orangtua turut meningkat.

pendudukoptimum (optimumpopulation) Bilangan penduduksesebuahnegarayangbolehmembekalkantenagaburuhyang apabiladigabungkandenganfaktor pengeluaranlain, boleh mengeluarkanoutput yangmaksimumbagi setiappekerja. Oleh itu, jumlah pendudukyang ramaitidakberertisesebuahnegaraitu mengalamipendudukberlebihan,kecualijika bilanganpendudukterlalu ramai sehinggatidak bolehdigabungkandenganfaktor pengeluaranlain secaracekap. Pendudukberlebihanberlakuapabilajumlahpendudukmelebihipendudukoptimum,manakalakekuranganpendudukterjadi apabilaperkarasebaliknyaberlaku.

penebusan(redemption) Penukaranbon kepadatunai yangbolehdibuatsemasaatausebelumkematangansesuatubon. Penebusanbagibonyangsudahmatang dibuat melalui pemegangamanahyang kemudiannyamembayarkepadapemegangbon secaratunaiapabilasijil bondiserahkan.Penebusanbagi bon yang belum matanghanyadibuat apabilasesebuahperbadananmempunyaibanyaktunai dan ingin mengurangkanobligasitetapdan kos bunga. Penebusanbagi bon belum tuntut yang belummatangperlu dibuat melalui indentur yang mengandungiperuntukanpanggilan iaitu perbadanandibenarkanmenebusbon belum matangtersebut,dengansyarat ketetapantertentudipenuhi.

penentuanharga beban masa puncak (peak-load pricing) Kaedahmeletakkanhargayang lebih tinggi padamasa-masatertentuapabilapermintaanadalahtinggi. Penentuanhargabebanmasapuncakbiasanyabertujuanmengurangkanpenggunaansesuatubarangapabilapermintaanadalahtinggi. Misalnya,perkhidmatantelefonyangmengenakanbayaranyang lebih tinggi untuk panggilan telefon pada waktu siang, danmengenakankadaryanglebih rendahuntuk panggilanpadawaktumalamapabilapenggunaanadalahkurang.

penentuanharga berbilang bahagian (multi-part pricing) Kaedahmeletakkan harga denganmembezakanharga sesuatubarang atauperkhidmatanmengikut kategori penggunaatau jumlah kegunaan.Penentuanhargaberbilangbahagianbiasanyadiamalkandalamindustriutiliti awam. Misalnya,kadarbayaranelektrik bagi penggunaanrumahadalahberbezadaripadakadaryangdikenakanbagipenggunaanindustri.

penentuanhargakossut (marginalcostpricing) Kaedahmeletakkanhargasesuatubarangsupayasamadengankos sut untuk mengeluarkanbarangtersebut. Penentuanhargakos sut berasaskanprinsip bahawasebuahfirma yang cekapakan mencapaiuntung maksimum apabilabasil sutsamadengankossut. Sebuahmasyarakatbolehmencapaitahapkecekapan

201

penentuanhargatokok

yang tinggi denganmengeluarkansuatubaranguntuk faedahmasyarakattersebutapabila faedahsosial sut adalahsamadengankos sosial sut.Pengeluaranbarang-barangawam seperti elektrik dan air bolehmemaksimumkanfaedahsosialjika hargaditentukansupayasamadengankos sosial sut setiapbarangtersebut.

penentuanharga tokok (mark-up pricing) Kaedah meletakkanhargakomoditi keluaranoleh syarikatberdasarkansatukadarkeuntunganyangingin diperoleh. Misalnya,jika kos mengeluarkansatukomoditi ialahRM 1.00 dan syarikat ingin memperolehkadar keuntungansebanyak40%, makaharga yang ditetapkanialah RM1 .40. Jumlah sebanyakRMO.40tersebutdipanggilhargatokok. Penentuanhargatokok biasanyadiamalkanoleh syarikat atau firma dalam industri bukanpersaingansempumaapabilasyarikatataufirma tersebutmempunyaikuasadalampenentuanharga.

penentuanupah (wagedetermination) Prosesmenentukantingkat upahkeseimbangandalampasaranburuh. Faktor yang menentukantingkatupahkeseimbanganialahbentukdansaizpasaranburuhyangdigambarkanoleh keadaanpenawarandanpermintaanburuh. Penentuanupahjugabergantungpada:i) keanjalanpermintaanbarangyang dikeluarkan,ii) keanjalanpermintaanburuh,iii) peratusankos upah berbandingdenganjumlah kos pengeluaran

keseluruhan,iv) peratusanpekerjayang menjadiahli kesatuansekerja,danv) keadaangunatenagadalamekonomi.

penerimaan (acceptance) Perakuan oleh pemberi hutang bahawapembayarantelah dibuat terhadap bil pertukaran. Penerimaanbiasanyadibuat dalambentukbil penerimaan.

penerimaanbank (bank acceptance) Lihat bil bank.penerimaharga (price taker) Firmadalampasaranpersaingansempuma

yang secarabersendiriantidak dapatmempengaruhihargadandenganitumenerimasahajahargayang wujud di pasaran. Dalampasaranoutput,penerimaharga tidak dapat mempengaruhiharga barangyang dijual,sementaradalampasaraninput, pembelianinput dibeli oleh penerimaharga yang bilangan merekatidak cukup untuk mempengaruhihargainput berkenaan.

penetapanharga (price fixing) 1. Perjanjianataupakatantidak rasmiantarafirma dalamsatu industri untuk menetapkanhargakeluaranfirmapada satu tingkat yang lebih menguntungkandaripadaharga yangditentukansecarapersaingan. 2. Penentuanhargaoleh pihak tertentu,biasanyafirma monopoliataukerajaan,berdasarkanketentuanpihak itusendiri danbukannyaoleh tindak balas bebaskuasapasaran.

pengagihanharta (distribution of property) Prosesbagaimanahartadibahagikandi kalangan individu atau isi rumah dalam sesebuah

202

pengangguranstruktur

masyarakat.Pengagihanhartabertujuanmengurangkanperbezaansosialyangterdapatdalammasyarakattersebut.Ketaksamaandalampengagihanhartabolehmempengaruhiketaksamaandalampengagihanpendapatan,keranahartaboleh menghasilkanpendapatandalambentuk sewadanharga.Satu carauntuk mengurangkanketidaksetaraanpengagihanhartaadalahdenganmengenakancukai yang tinggi dan progresif terhadapgolonganyang memiliki hartamewahyang banyak.

pengambilalihan(takeover) Pemerolehanlebih daripada50% daripadasahamsebuahsyarikatoleh syarikat lain yang menyebabkansyarikatkeduamenguasaisyarikatpertama. Pengambilalihanboleh dilakukansecararundinganatauperbidaan,iaitu pembeliansahamsecaratawaranuntuk membeli sahamsyarikat bekenaanpada harga tertentu. Jikapengambilalihandilakukansecararundingan,prosesmi disebutpenyatuan.

pengambilgunaan (appropriation) Pengambilanharta atau harta tanahindividu oleh kerajaan,biasanyauntuk kepentinganawam.

penganggur(unemployedperson) Individu yang dalamlingkunganumuryang layak bekerjatetapitidak bekerja. Di Malaysia,penganggurialahindividu yangtidak bekerjayangberumur16 tahunke atas. Penganggurmeliputi merekayang diberhentikankerja sementara,yang mengalamikeuzuran,danyang tidak melebihi 55 tahun.

pengangguran(unemployment) Keadaanapabilaseorangindividu inginbekerjatetapitidakdapatpekerjaan.Jumlahpenganggurandalamsesebuahnegaradikira denganmenjumlahkansemuaindividu yang tidak bekerjadanyang dalamprosesmencaripekerjaan.

pengangguranbermusim (seasonalunemployment) Pengangguranyangberpuncadaripadakehilanganpekerjaandalam suatuindustri tertentuapabilasuatumusimtertentutiba. Misalnya,kehilangankerjamenangkapikan pada musim tengkujuh, atau bersawahapabila musim menuaiberakhir. Biasanyamasalahpengangguranbermusimdapatdiatasidenganmerancangprogram-programkerja sebelumtiba musim berkenaan.

penganggurangeseran(frictional unemployment) Pengangguranyangberpuncadaripadaperubahandalamekonomiyangmenyebabkanpekerja-pekerja tidak sempat menyesuaikandin dengankeperluanpekerjaanyangbaru. Biasanyapengisianpekerjaanmengambilmasayang lama,menyebabkanberlakunyapenganggurangeseran.

penganggurankitaran (cyclicalunemployment)Pengangguranyangberlakusemasakemelesetandalamkitaranpemiagaan.Biasanyapenganggurankitarandicirikan olehpemberhentiankerja sementara.

pengangguranstruktur (structural unemployment) Pengangguranyangberpuncadaripadaperubahanstrukturekonomi,iaitu apabilasuatusektorekonomimenjadikurangpenting berbandingdengansektorlain. Akibatperubahani, pekerjadaripadasektoryang kurang penting terpaksamenganggurkeranakemahiranyang tidak sepadandengankeperluanpekerjaandi sektoryang berkembang.

203

pengangguransukarela

pengangguransukarela(voluntary unemployment) Pengangguranyangberpuncadaripadakeenggananindividu bekerjapadakadar upah yangditawarkan. Semasaekonomi dijangka berkembang,pekerjamenjangkakanupah yang tinggi dan oleh itu, tidak bersedia untukmenerimapekerjaanyangmenawarkanupahyangrendah. Di sesetengahnegarayang memberibantuanatau faedahpengangguran,penganggursukarelamungkin lebih ketara.

penganggurantakketara (disguisedunemployment)Pengangguranyangberlakuapabilapekerjatidak bekerjapadajumlah jam yang sepatutnyaataupadatingkat keupayaanyang sebenar. Penganggurantak ketarabiasanyaberlaku dalam sektorpertanian apabila sumbanganpekerjaadalahpadaarasyangrendah,sehinggakansektortersebuttidak terjejasjika pekerjadikeluarkandaripadasektoritu.

pengangguranteknologi (technologicalunemployment)Pengangguranyangberpuncadaripadapenggantianinput buruh kepadainput modal dalamoperasi pengeluaranyang dilakukan untuk meningkatkandayapengeluaran,tarafhidup, danupah. Biasanyapengangguranteknologidialami oleh pekerja tidak mahir dan separuhmahir. Pengangguranteknologi akanberlanjutansekiranyaburuhbarumengangguratautidakdiberi latihan yang sesuaidenganperkembanganteknologi moden.

pengangguranterbuka (openunemployment)Pengangguranyangberpuncadaripadaketiadaanpekerjaan(pengangguranterpaksa),ataukeenggananburuh menerima pekerjaanyang ada (pengangguransukarela).Pengangguranterbukakerapwujud di bandar-bandarnegaramembangun.Lihat juga gunatenagatak penuh,pengangguranterpaksa.

pengangguranterpaksa (forced unemployment) Pengangguranyangberpuncadaripadatingkat permintaanagregatyangrendah,menyebabkanpekerja sanggupmenerimakadarupah yang rendah. Pengangguranterpaksaboleh diatasidenganmeningkatkanpermintaanagregatdalammasyarakat.

pengangkutan (transportation) Perkhidmatanmemindahkanbarangdaripadapengeluarkepadapenggunaataumembawaseseorangdan satutempat ke satu tempat yang lain. Perkhidmatanpengangkutanyangutamaialahjalan darat,laut,danudara,samaadadalamnegeriatauluarnegeri. Perkhidmatanpengangkutandan luar negeri ialah satubutiranpenting dalam akaunperkhidmatan.Di Malaysia, pembayaranbagiperkhidmatanpengangkutannegaraasing menyumbangkepadadefisitakaunperkhidmatanimbanganpembayarannegara.

pengantarakewangan(financial intermediary) Institusi kewanganyangberfungsimenemukanpembekalasal danadenganpenggunasebenardana, denganmembelisekuriti peringkatpertamadaripadasektoryangmemerlukandanadan mengeluarkansekuriti peringkatkeduakepadapembekaldana. Pengantarakewanganberbezadaripadabroker yanghanyamenemukanpembekaldanpenggunadanatanpamelibatkandin

204

pengeluaranberlebihan

dalampemeganganataupengeluaransekuriti.Pengantarakewanganyangutamaialahbankperdagangan,banksaudagar,institusitabungan,syarikatkewangan,syarikat insurans, dan institusi kumpulan wang tabungansepertiKWSP.

pengarahanburuh (direction of labour) Kaedahmenggerakkanburuholehkerajaandenganmengarahkanburuhdan sektoratauindustri yangberlebihanburuh ke sektoratau industri yang kekuranganburuh, ataudan industri yang keluarannyaperlu dikurangkanke industri yangkeluarannyaperluditingkatkan. Pengarahanburuhbiasanyadilakukandinegarakomunis atau sosialis untuk mengagihkanburuh antarasektoratauindustri. Di negarademokrasipengarahanburuhtidakdapatdilakukankecualidalamkeadaanyang terpaksa,sepertisemasadarurat.

pengasingan(appropriation) Peruntukanyang diketepikanuntukkegunaantertentu,sepertiuntuk perbelanjaanpengiklanan,pembinaanjalan rayadanmasjid, dansubsidi tanaman.

pengecualiancukai (tax exemption) Kelonggaranuntuk tidak membayarcukaisepertiyangditetapkanolehpihakberkuasa.Misalnya,pengecualiancukai terhadap pendapatanyang diterima sebagairoyalti dan elauntertentu,sepertielaunkeraian.

pengedar (distributor) Seseorangatau sesebuahsyarikat yang terlibatdalampemiagaanmengedarbarang-barangdaripadakilang kepadapenjual.Pengedarjuga dikenali sebagaipemborongatauorangtengah.

pengehadandividen (dividendlimitation) Penahananpembayarandividenkepadapemegangsahamolehfirma untukmenenteramkanpihakkesatuansekerja setelahkerajaan mengenakansekatanterhadapkenaikangajisemasainflasi.

pengelakancukai (taxavoidance) Kaedahmengurangkanliabiliti cukaitanpamenyalahiperuntukanundang-undang.Pengelakancukaidianggapsahkeranaterdapatkelemahandalamundang-undangcukai itu sendiri,atauberlakunyaperubahandalamkadarcukai yang kerap,atauterdapatbeberapaaltematifdalamkaedahpenaksiranpendapatan. Pengelakancukai berbezadaripadapelariancukai yang menyalahiundang-undang.Lihat juga pengecualiancukai.

pengeluaran(production) Sebarangkegiatanmengeluarkanbarangatauperkhidmatan.Dalamprosespengeluaran,input ditransformasikanuntukmengeluarkanoutput.

pengeluaranantidagangan(antitradeproduction) Pengeluaranbarang,yangapabilaberlakupeningkatanakanmenghasilkanpeningkatanpadakadaryanglebih kecil, ataukejatuhandalamperdaganganantarabangsasesebuahnegara.

pengeluaranberkecuali(neutral production) Pengeluaranbarang,yangapabila berlaku peningkatanakan menghasilkanpeningkatandalamperdaganganantarabangsasesebuahnegarapadakadar yang sama.

pengeluaranberlebihan(overproduction) Keadaanapabilapengeluaran

205

pengeluaranbesar-besaran

melebihi permintaandan barangdijual padahargayang lebih rendahdaripadayang menguntungkan.

pengeluaranbesar-besaran(massproduction) Pengeluaranbarangatauperkhidmatandalambidanganyangbesar.Keupayaanfirmamengeluarkansesuatubarang secarabesar-besaranbergantungpada sejauh manapengkhususandanpembahagiankerja bolehdilaksanakandalamprosespengeluaran,danpadakebolehanprosespengeluaranitu dilakukansecaraautomatik. Pengeluaranbesar-besaranbiasanyamelibatkanpengeluaranbarangyang seragam.

pengeluaranbidanganbesar (large-scaleproduction) Prosespengeluaransecarabesar-besaranyang memerlukanjumlah modal yang besardanbilanganburuh yang ramai. Pengeluaranbidanganbesarmenghasilkanpengkhususandanpembahagiankerja. Syarikat memperluasbidanganpengeluaranatasbeberapasebab:i) Untuk mengurangkankospuratasetelahmenikmatiekonomibidangan

dalaman.ii) Untuk menguasaipasaran,dan denganitu memperolehuntung

monopoli.iii) Untuk mempelbagaikankegiatandankeluaran,supayasyarikattidak

mengalamikerugianjika permintaansebahagiandaripadakeluaranjatuh ataujika sebahagiandaripadaaktivitinya mengalamikerugian.

Peluasanbidanganpengeluaransuatusyarikatdibatasioleh kewujudanpasaranuntuk keluaran syarikat itu, pertambahankos purata apabilaorganisasibertambahbesardankompleks, danpertambahankos faktorpengeluaranapabilapermintaanuntuk faktor mi semakinbertambah.

pengeluaranbidangankecil (small-scaleproduction) Pengeluaranyangbersaizkecil yang tidak boleh menikmati faedahpenjimatankos ataufaedahpengurangankospurata yangbiasanyawujud dalampengeluaransecarabesar-besaran.Pengeluaranbidangankecil wujud disebabkanoleh kekuranganpermintaan,layanan khusus yang diberi terhadappermintaansegolonganpelanggantertentu, faktor modal yang kecil,pengurusanyang rumit, dansekatankemajuanteknologi.

pengeluaranlangsung(directproduction) Pengeluaranbarangolehseorangindividu untukkeperluanataukepuasanindividu itu sendiri. Pengeluaranlangsung biasanyamerupakanusahaseorangsahajatanpamelibatkanindividu lain. Dalampengeluaranjenis in tidak terdapatpembahagiankerja.

pengeluaranprodagangan(protradeproduction) Pengeluaranbarangyangapabilaberlakupeningkatan,misalnyaakibat kemajuanteknologi, akanmenghasilkanpeningkatandalam perdaganganantarabangsasesebuahnegarapadakadaryang lebih tinggi.

pengenalpastianberlebihan(overidentification) Keadaanapabilasemuaparameterdalam suatu persamaanregresi boleh dianggarkantetapi

206

pengganda

sebahagiandaripada parametertersebut mempunyaibeberapanilaianggaran.Lihat juga pengenalpastianterkurang.

pengenalpastianterkurang (underidentification) Keadaanapabilasemuaparameterdalamsuatupersamaanregresitidak bolehdianggarkankeranamaklumatyang ada dalamsistempersamaantidak mencukupi. Lihatjuga pengenalpastianberlebihan.

pengesahan (verification) Prosespenyediaankriteria statistik untukmengukurkesahihanhasil suatuujian. Kriteria statistik tersebutdigunakanuntuk menentukansama ada teori ekonomi atauhipotesis yang diujiberdasarkandatayang telah dikumpulkanbolehditerimaatautidak.

pengewangan(monetization) Keadaanyang menggambarkanbagaimanawang digunakan dalam urus niaga sesebuahekonomi. Nisbahpengewanganmengukurjumlahbarangdanperkhidmatandalamsesebuahekonomi yangdibayardenganwang. Nisbahpengewangandijangkakanrendahbagi negarakurangmaju dansemakintinggi bagi negarayanglebih maju.

pengewanganhutang (debt monetization) Keadaanapabilabank pusatmenciptawang ataumenambahpenawaranwang,khususnyaasaswang,untuk membiayaihutang negara. Prosespengewanganhutang berlakuapabila perbendaharaansebuahnegaramenjual sekuriti kepada bankpusatdanbukannyakepadaorang ramai ataubank perdaganganuntukmembiayaihutang.

penggabungan(amalgamation) PercantumanduaIrma yang sebelumnyaberurussecarabebasdanberasingandengantujuan memperluasoperasifirma. Penggabunganmewujudkansatuentiti barumanakalafirma lamahilang identiti masing-masing.Sahamfirma lamajugaditukarkandengannisbahyang dipersetujui. Jika penggabunganberlakuantaraduafirmakecil, firma barumungkin mengambilgabungannamakedua-duafirmatersebut. Jika penggabunganberlakuantarasuatufirma besardengansuatufirma kecil, namafirma besaritu mungkindikekalkan.

pengganda(multiplier) Ukuran sejauhmana kesanperubahankeseluruhansuatu pemboleh ubah akibat perubahanpemboleh ubah autonomi.Penggandadiukur sepertiformula yang berikut:

K AYAE

apabilaK = pengganda,= perubahandalampendapatan,dan

tiE = perubahandalamperbelanjaanagregatawal.

Misalnya,jika tiE = RM2 juta, AX = RM5 juta, K = 2.5. Jika Emeningkatsatuunit, mi bermaknaY meningkatsebanyak2.5 unit, iaitu2.5 kali ganda daripadaE. mi berlaku kerana pertambahandalamperbelanjaanautonomiakanmenambahkanperbelanjaansebilanganorang,danseterusnyamenambahkanpendapatansebilanganoranglain. Proses

207

penggandacukai bersih

mi berterusansehinggalahpertambahanpendapatanmerupakangandaankepadapertambahanperbelanjaanautonomi yang asal.

penggandacukai bersih(net tax multiplier) Penggandayang mengukurkesan perubahancukai bersih terhadap tingkat pendapatannegara.Penggandami diukur seperti formulayang berikut:

LiYKT=

apabilaKT = penggandacukai bersih,AX= perubahandalampendapatan,dan

= perubahandalamcukai bersih.

Penggandacukai adalahnegatif, yang bererti bahawaapabila cukaidinaikkan,tingkat pendapatanakanberkurangsebanyakKT kali ganda.

penggandaKeynes (Keynesianmultiplier) Penggandayang mengukurpertambahandalampendapatanakibatpertambahandalamperbelanjaanautonomi. MenurutKeynes,pertambahandalamperbelanjaanautonomiakan meningkatkanpendapatan kerana pengeluaranakan bertambahsecukupnyauntukmemenuhipermintaan.Pertambahandalampendapatanpula akan menambahkanperbelanjaanpenggunaanyang seterusnyamerangsangkanpengeluarandanmeningkatkanpendapatan.Prosesmiberterusansehinggalahpendapatankeseimbangantercapai. Padatahapmi pertambahandalam pendapatanadalah beberapakali gandapertambahandalamperbelanjaanautonomi yang asal.

penggandapendapatanwilayah (regional incomemultiplier) Penggandayang mengukurkesan perubahanpendapatanterhadapperubahanpermulaanperbelanjaanagregatdi sebuahwilayah. Penggandapendapatanwilayah biasanya lebih daripadasatu kerana pertambahandalamperbelanjaanautonomiakanmenyebabkanpertambahandalampendapatanyanglebih besardaripadapertambahanpermulaanperbelanjaanautonomitersebut.Maklumattentang saizpenggandami pentinguntukmengetahuikeberkesananperbelanjaankerajaandalamsesuatuwilayah, dansejauhmanaperbelanjaanitu memberimanfaatkepadawilayahtersebut,terutamadan segi peningkatanaktiviti ekonomi yang boleh mewujudkangunatenaga.

penggandawang(moneymultiplier) Penggandayang mengukurkesanstokwang terhadapjumlah cadangansistembank. Penggandawang yangpalingkerapdigunakanialahnisbahstok wangsempit,iaitu Ml terhadapcadanganbank. Penggandawang juga dikenali sebagaipenggandadepositbank. Penggandami dipengaruhioleh pertambahanawal dalamcadanganbank, nisbah tunai terhadapdeposit bank, dan nisbah tunaiterhadapcadanganbank.

penggantisempurna(perfectsubstitute) Barangyang membolehkannyaditukar ganti denganbaranglain. Permintaanterhadapsuatubarang

208

pengindustrian

pengganti sempurnabertambahdengan banyak apabila terdapatpertambahanyang kecil dalamhargabarang lain, atau apabila pekalikeanjalanharga silang kedua-duabarang itu adalah tak terhingga.Misalnya,minyak kelapasawitialah barangpenggantisempurnaminyaksoya.

penggantian(replacement) Tindakanmenggantisesuatualat denganalatlain keranaalat tersebutdianggaptidak cekapjika dibandingkandenganalat lain yang lebih moden. Penggantianadalahpenting dalamprosespemodenanalat-alatperkilangan.

penggunaansementara(transitory consumption) Tingkat perbelanjaanpenggunaanisi rumahyang tidak menentusepanjanghayat isi rumahtersebut.Penggunaansementarabergantungpadapendapatansementara,iaitu nilai penggunaan sementaraadalahpositif apabila pendapatansementaraadalahpositif, dansebaliknya.

penggunaanterukur (measuredconsumption)Tingkat perbelanjaanpenggunaansebenarisi rumahpadasatumasa.

penggunaantetap (permanentconsumption)Tingkat perbelanjaanpenggunaanpurata yang dirancang oleh isi rumah sepanjanghayat.Penggunaantetap bergantungpada pendapatantetap. Lihat jugapenggunaansementara.

penghaknegaraan(nationalization) Lihat pemiliknegaraan.penghijrahan(migration) Perpindahanorangatauburuhdan satutempat

ke satutempatlain, ataudan satunegarake satunegaralain. Penghijrahandan satutempatke satu tempatdalamsatunegaralebih kerapberlakudanlebihberkait denganfaktor-faktorekonomi,sepertipeluangpekerjaandanpeluangpendapatan.Emigrasi ialah penghijrahankeluar manakalaimigrasi ialahpenghijrahanmasuk.

penghijrahanindustri (industrial migration) Pergerakanindustri dan satukawasanke kawasanlain dalam satu negeri ataudan satu negarakenegaralain. Asasbagipenghijrahanindustri individu mungkindisebabkanolehadanyapermintaanterhadapkeluaranfirma di kawasanitu, penawaransumberkeluaranyang diperlukanoleh firma itu, perbezaanupah, danperbezaanfaedahcukai.

pengikianan(advertising) Caramemberimaklumatkepadapenggunaataupihak yang berkaitantentangsuatubarang,perkhidmatan,atau peluangpekerjaanyang ada. Tujuan utama pengiklanan adalah untukmeningkatkanpenjualan. Biasanyapengiklananmenerangkanciri-cirimenarik tentangtawaran istimewa sesuatubarangatau perkhidmatan,sepertipotonganharga,tempohdantempatbarangatauperkhidmatanitubolehdiperoleh. Pengiklananmelibatkankospenjualandanmemasukkanunsurpersaingantak sempurnakepadapasaranbarangtersebut.

pengindustrian(industrialisation) Prosesmeningkatkankeupayaansesebuahekonomi untuk memprosesbahan mentah dan mengeluarkanbarangperkilangan untuk penggunaanatau pengeluaranseterusnya.

209

pengkadarankredit

Pengindustriansering dijadikan asas dasarekonomi negara-negaramembangun.Misalnya,Malaysiatelahmenekankandasarpengindustriansejak tahun 1970-an yang diperkuat oleh PelanInduk Pengindustrianpadatahun1984, danseterusnyaoleh Wawasan2020sebagaipersediaanuntuk menjadi sebuahnegaraperindustrian.

pengkadarankredit (credit rating) Penilaianformal terhadapsejarahkreditseseorangatau syarikat, dan keupayaannyamembayarbalik hutang.Pengkadarankredit ditentukandengancaramenyiasat,mengumpul,danmenganalisismaklumat kewanganyang berkaitandengannya.Sinonimtarafkredit.

pengkhususan(specialization) Pembahagiankerja di kalanganpckerjamengikut kemahiran masing-masingdalam proses pengeluaran.Pengkhususandikenal pasti sebagaisatupuncaekonomi ikut bidangan.Pengkhususanjuga merupakanasasperkembanganekonomi pertukarandalam semuaperingkat, sama ada peringkatsetempatatauperingkatantarabangsa. Secaraumum, pengkhususanboleh menambahkankemahiran,meninggikankecekapan,menjimatkanmasa,danseterusnyamenghasilkanoutput yang banyakpadakos puratayang lebih rendah.

pengkhususanburuh (specializationof labour) Pembahagiantugasdikalanganpekerjadengantujuan meningkatkankemahiran,danjumlahpengeluaran,menjimatkanmasa,danmengurangkankospurata. Melaluipengkhususanburuhjuga mutu keluarandapatditingkatkandankaedahpengeluaranyang baru diuji berdasarkanpengalaman.Walaubagaimanapun,pengkhususanjugamungkinmenimbulkanperasaanbosandanmengurangkanmobiliti buruh. Lihat juga pembahagiankerja.

pengurusanhutang (debt management)KegiatanperbendaharaanatauBank Negaradalammenentukankomposisi danbentukhutangnegara.Pengurusanhutangbertujuanmengurangkanbebanhutang,menstabilkanekonominegara,dansecaraberansur-ansurmengurangkanhutangnegara.Pengurusanhutangjugamerupakansatualatdasarkewangan.Biasanyapengurusanhutangmelibatkanpenetapankadarbungabonkerajaanataubil perbendaharaan,pengenalpastianpihakyanghendakdiberikanhutang,penyediaanjadualkematanganhutang,danpenjadualansemulabayaranhutang. Kegiatanpengurusanhutangyangjelas adalahberkaitandenganpenjualandan pembelianbil-bil perbendaharaan,yang apabilamatangmelibatkanpembayaranbalik hutang dan penjualanbil-bil yang baru.Lihat juga hutang negara.

penilaianprojek (projectevaluation,projectappraisal) Analisiskuantitatifyang menentukansamaadapelaburanawamatauswastasesuatuprojekadalah lebih baik atau berfaedahdaripadapelaburan projek-projekaltematif. Antara teknik analisis penilaian projek ialah analisis kosfaedah.

penilaiansemula (revaluation) Perubahandalamnilai matawangsesebuahnegarasecaraperbandingandenganemasataumatawanglain terutamanya

210

pensampelanbukanprobabiliti

akibattindakankerajaanmenjual atau membeli emasatau matawangasingdi pasarantukaranasing. Misalnya, padatahun 1973, AS$l.00dinilai bersamaandenganRM2.45. Padatahun 1980, ringgit Malaysiatelah mengalaminaik nilai, denganAS$l .00 dinilai bersamaandenganRM2.l8 hinggaRM2.2l. Padatahun 1986 pula, nilai ringgit Malaysiatelahturun,denganAS$1.00 dinilai bersamaandenganRM2.63. Penilaiansemulaberlakuapabilakerajaandengansengajamenjualatau membelimata wang asing untuk menetapkankadar pertukaranantara ringgitMalaysiadandolar Amerika.

penimbangtaraan(arbitration) Penyelesaianperbalahanantarapekerjadenganmajikanolehpihakketiga,iaitu penimbangtara.Penimbangtaraanbiasanyamelibatkanperbalahantentangpengiktirafanhakdankepentinganpekerja dalam perjanjian tawar-menawar,termasukhubunganantarapekerjadanmajikan,peraturanperkhidmatan,dankenaikangaji. Apabilaberlakuperbalahan,penimbangtarayangbiasanyaseoranghakimdilantik,tertaklukpadapersetujuankeduabelahpihak. Pihakpekerjadanmajikankemudianmengemukakankesmasing-masing.Setelahselesai,penimbang-tara akanmenggulungdanmengemukakankeputusansepertidalamkesperbicaraan.

penjelasanpasaran(market clearing) Lihat keseimbanganpasaran.penjimatanburuh (labour saving) Keadaanapabilabahagianburuhdalam

suatuindustri adalahberkuranganberbandingdenganbahagianmodalindustri tersebut. Penjimatanburuh biasanyaberlaku basil daripadapenemuanban) atauperubahandalamorganisasi.

penjualanautomatik(automaticselling) Penjualanbarangmelalui mesinautomatik denganmenggunakanwang tunai. Penjualanautomatikdiadakandi tempatlaluan orang ramai sepertidi pusatmembeli-belahdandi stesenbasuntukmenjualbarang-barangsepertirokokdanminuman.

penjualanlangsung (directselling) Penjualanterussuatubarangdaripadapengeluarkepadapenggunamelalui jurujual, bukanmelalui pemborongatauperuncit.

pensampelan(sampling)Prosesmemilih suatusegmenyangdisebutsampeldaripada suatu populasi dengan tujuan untuk membuatbeberapapentakbirantentang populasi tersebut. Misalnya, untuk mendapatkanumur puratabagi suatupopulasi yang berjumlah10 juta, suatusampelyang berjumlah 10 ribu diambil untuk mewakili populasi tersebut.Umumnya, terdapat dua jenis pensampelan,iaitu pensampelankebarangkalianyang mengandaikanbahawakebarangkaliansetiapsampeldiketahui, dan pensampelanbukan kebarangkalianyang berdasarkanpertimbanganpenyelidik.

pensampelanbukan kebarangkalian(nonprobability sampling) Sinonimpensampelanbukanprobabiliti.Lihat pensampelan.

pensampelanbukan probabiliti (nonprohahility sampling) Lihatpensampelanbukankebarangkalian.

211

pensampelankebarangkalian

pensampelankebarangkalian(probability sampling) Sinonim pensampelanprobabiliti. Lihat pensampelan.

pensampelanprobabiliti (probability sampling) Lihat pensampelankebanangkalian.

penstabilautomatik (automaticstabilizer,built-in stabilizer) Pembolehubah ekonomi yang bertindak secanaautomatik untuk membantumengunangkankesan tunun naik pendapatandanhargatanpapenubahanyang kenapdalamdasarkerajaan.Misalnya,bantuansepentipampasanpenganggurandanbayananjaminansosialdi negaramaju sepentiAmenikaSyanikat. Jika pemiagaanmerosotdanpenenimaancukai berkurangan,pampasanpenganggurandan bayananjaminansosial akan meningkat,dan seterusnyaakan menambahkankuasa beli penggunadanmengurangkantekanankemelesetanekonomi.

penstabilan(stabilization) Keadaanekonomiyangtidak mengalamiayunanturunnaik ekonomiataukitaranpemiagaanyangbesar. Dalamekonomi,penstabilanbiasanyamenujukkepadatigaaspekutama,iaitu pengeluanan,gunatenaga,danharga. Ketiga-tigaaspekmi seningtunun naik bersamaperubahanfesyen ataucita nasa. Oleh itu, penstabilanhanya wujudapabilatidak benlakuturunnaik yang menjejaskanpentumbuhanekonomi.Penstabilanekonomi juga wujud jika pentumbuhanpenduduk selanidengankeupayaanpengeluanan.

penstabilankeseimbangan(stabilizationofequilibrium) Keadaanekonomiyang padaawalnya tidak seimbang,tetapi akhimya menuju ke titikkeseimbanganselepasmengalamipenubahantententu.Melalui prosesdaninteraksiekonomiyangsistematik,keadaanketakseimbanganakanmenujuke titik keseimbangan,tetapisamaadapadanilai yang lebih tinggi ataulebih rendah,bengantungpadasaizpenubahantersebut(samaadanegatifataupositif). Keadaansebaliknyadisebutketakstabilan,iaitu apabilapenubahanekonomi yang memecahkankeseimbanganmenyebabkankeadaansemakinjauh dan titik keseimbangan.

penswastaan(privatization) Prosesmenyenahkankepentingandanpelaburansekton awamkepada sektonswasta. Penswastaanbiasanyamelibatkankegiatan ketakpemiliknegaraan,iaitu penyenahankawalan hak miliksyanikat awam kepada hak milik swasta. Misalnya, penyenahanpengendaliandanpenyelenggaraankegiatandan sektonawam kepadasekton swasta, dan pengunangankawalan kerajaan tenhadap aktivitiekonomi. Dasan penswastaandi Malaysia yang bermula padatahun1983, bentujuanmengunangkanbebankewangankenajaan,di sampingmempentingkatkankecekapanekonomimenenusipensaingan.

pentakbiranstatistik (statisticalinference)Pnosesmenggunakanmakiumat(data)danipadasampeluntuk membuatanggananatau menelahcini-cinisuatupopulasi. Pnosespentakbinandalamstatistikbiasanyamerangkumipenentuanstatistik yang sesuaiuntuk penganggarandanujian hipotesis,pengangganandanpengujiantenhadapstatistik tensebut,danpenelahan

212

penyelidikanpasaran

parameterpopulasibendasankanangganandanujian itu. Sinonim infenensstatistik.

penurunannilai (devaluation) Tindakanyangmelibatkanhangasuatumatawang dalam sebutanmata wang asing atausebutanemas ditununkan.Sekinanyakadanpentukananantaraninggit Malaysia dandolanAmenikaialah RM1.00 = AS$2.75, tetapipihakkenajaansecananasmimenurunkankadan pentukanan kepada RM1.00 = AS$2.50, maka ninggit Malaysiaditununkannilai. Sebaliknyajika kejatuhannilai benlaku secanabebas,ninggit Malaysiadikatakanmengalamisusutnilai. Lihat juga susutnilai 2.

penyamaancukai (tax equalization) Penyelanasancukai oleh kerajaanuntuk memastikanagihan yang sama tenhadappenaksinanasascukaiantanapelbagaikeadaanyangbenbeza.Misalnya,dalampenaksinanhantaantanakawasan,cukaipenludiselanaskankenananilai hantaadalahberbezamengikut kawasancukai. Cukai keuntunganantana firma penlu jugadiselanaskankenanakeadaandanaktiviti firma benbeza.Tujuanpenyamaancukaiadalahuntukmengelakkannasatidak puashati di kalanganpembayancukai.

penyatuan (merger) Penggabunganduasyanikatbenasinganatau lebihmenjadisatusyanikat. Penyatuanduasyanikatbenhadbiasanyamelibatkan

pemegangsahamsatusyanikatmelepaskanhak sebahagiansahamsyanikatitu sebagaiganti kepadasejumlah saham syanikat yang satu lagi.Penyatuanbolehdikelaskankepadatiga jenis:i) Penyatuanmendatan,iaitu penyatuanduasyanikatyangmengeluankan

barangyang sama.ii) Penyatuanmenegak,iaitu penyatuanduasyanikatyangmengeluarkan

duabanangyang benlainantetapi prosespengeluanan kedua-duabarang adalahbenkaitan, sepentigabungansyanikatmembuatkasutdengansyanikatyang mengeluankankulit.

iii) Penyatuan konglomenat, iaitu penyatuandua syanikat yangmengeluankanbanangyang samasekalibenbeza,sepenti penyatuansyanikat mengeluankansabun basuhdengan syanikat yangmengeluankanminuman.

penyatuankonglomerat (conglomeratemerger) Lihat penyatuan.penyatuanmendatar (horizontal merger)Lihat penyatuan.penyatuanmenegak (vertical merger) Lihat penyatuan.penyelidikandan pembangunan(researchanddevelopment)Penyelidikan

sainsdanteknologi yang bentujuanmempenbaikidanmempentingkatkanmutu keluarandansetenusnyamempenbaikikualiti hidup manusia.

penyelidikanpasaran(market research) Penyelidikantentangkelakuanpenggunaterhadappermintaanbanangdanpenkhidmatan,dan kelakuanfirma tenhadappenawananbanangdanpenkhidmatan,sebelumbarangdanpenkhidmatantensebutdipasankan.Tujuan kajian pasananadalahuntukmembantu memasankanbanang dan penkhidmatan.Maklumat yang

213

penyorokan

dipenoleh danipada penyelidikan pasanandapat membantupengeluarmenentukankuantiti, hanga,dan perkara-perkanayang benkaitandengancanamempensembahkanbanang,sepentipembungkusan.

penyorokan(hoarding) Pengumpulanwang atau banangyang benlebihandaripadakepenluansemasaatau segerakenana wujud kekhuatiranbenlakunyakekunanganbarangataukenaikanhargabarangatauwangpada masa hadapan. Dalam teoni kewangan,penyonokandianggapsebagai sebanangbahagiansimpanan yang tidak digunakan untukpelabunan. Yang demikian, penyonokanwang dan peredananakanmengunangkanpendapatantotal. Lebih besankadan pendapatanyangdisonok dalambentukwang, makalebih penlahanpenedaranwang. miakanmenyebabkanhalajuwangdalampenedananbenubahsecanasongsangdengankadanpenyonokan.

penyuruh bayar (drawer) Onang yang bertanggungjawabuntukmengeluankansuatu dokumen. Misalnya, penyunuh bayar bagi bilpentukananialah pembeni hutang,dan penyunuhbayan bagi cek ialahpenghutang.

perakaunan(accounting) Pnosesmengumpuldanmenganalisisdatasesuatuunus niaga dengantujuan mendapatkanmakiumat tentangkedudukankewangansesebuahsyanikatatau penbadanan.

perancanganekonomi (economicplanning) Usahamenencanakanaktivitiekonomi, menentukanskop, dan membuat unjunan tentang keadaanekonomi masa hadapan. Penancanganekonomi menentukanpenananyang penludimainkanoleh sektonawamatausektonswasta. Penancanganmi melibatkanpenggunaan,pelabunan,dan penbelanjaansekton utamaekonomi.

perancangantenagamanusia(manpowerplanning) Usahamenentukankepenluantenagamanusia,sama ada di peningkat tenagamahin atausepanuhmahin,danlangkahyangpenludiambil untukmencapaikepenluantensebut.Dalampenancanganmi langkahyang seningdisyonkantermasukpengubahsuaianprognamlatihandanpelajananuntukmenyediakantenagamanusiayang benkualitidenganjumlah yang sesuaidenganpenancangantensebut.

perancanganwilayah (regional planning) Usaha merencanakanpembangunanwilayah olehpihakyangbentanggungjawab,biasanyapihakkenajaansepenti LembagaKemajuanWilayah. Penancanganwilayahdigunakansebagaiganis panduandalammemajukansesuatuwilayah.Penancanganmi mengandungimatlamat, dasandan stnategi wilayah,termasuksumbenuntuk pembiayaanwilayah.

perangharga(price war) Keadaanpasaranapabilasemuapengeluarbersainguntuk menguasaipasanandenganmenurunkanharga. Dalam penangharga, suatukeadaanakan timbul apabila hanga tunun begitu nendahsehinggasebilanganfirma mengalamikebankrapan.

perangkapkecairan(liquidity trap) Keadaanapabilaindividu atausyanikat

214

peraturankewangan

penniagaantidak mahumemeganghanta dalambentuk asetlain selaindanipadawangpadasuatutingkat kadarbungayangada. Dalampenangkapkecainan,pentambahanpenawananwangtidak akanmenyebabkankadanbungatunun lebih nendahdanipadatingkat kadanbungayang sediaada,dansebananglebihanpenawananwang akandipegangsebagaibaki tunai.Dalam keadaanmi juga dasan kewangandikatakan gagal mengubahpermintaanagnegatdansetenusnyagagal mendatangkanapa-apakesantenhadapekonomi. Penangkapkecainandikemukakanoleh Keynes,walaupun beliau sendini tidak yakin keadaandemikian boleh wujuddalamkeadaansehani-hani.

perangkappendudukMaithus (Malthusian population trap) Keadaanapabilasaiz penduduksesebuahneganahanyaditentukanoleh jumlahsumben,khususnyamakananyangadadi neganaitu. PenangkappendudukMalthus menupakanimplikasi danipada teoni kependudukanMalthusyang menyatakanbahawapadasuatumasajumlah penduduksesebuahneganaakanmelebihimakananyangbolehdikeluarkanjika pentambahanpendudukneganatensebuttidak disekat secanasukarela. Keadaanmiakan mengakibatkankebulunan dan wabak penyakit yang bolehmemusnahkansebahagiandanipadapenduduknegana. Dalam keadaansedemikian,saiz pendudukboleh disokong oleh sumbermakananyangada.

perantarapertukaran(exchangemedium) Sesuatuyang bolehdigunakansebagaialat pentukanan. Perantanapentukanantidak dipenlukankecualiuntuk tujuan memudahkanpentukananantanabanangatauperkhidmatan.Padazamandahulu,barang-banangsepentikulit kenangatauemasditenimasebagaipenantanapentukaran,tetapi kini wang menupakanpenantarapentukananutama. Lihat juga wang.

perantisan(apprenticeship) Sistemyang meletakkanpelatih ataupekenjabarudi bawahpengawasanpekenjayang benpengalamanuntuk bebenapatahun. Mengikut sistempenantisan,pelatihdikehendakimempelajanidanmenguasaikemahinanyangdipenlukansebelumditenimasebagaipekenjatenlatih. Jangkamasaperantisan bengantungpadadanjahkemahinanyangdipenlukan,dandalamjangkamasatensebutpelatih dibenigaji yangnendah.

perasionalan(rationalization) Kaedahpenyusunansemulaunit oleh individuatau syanikat yang bentujuan meningkatkankecekapan.Penasionalanbiasanyamelibatkan penggabunganunit pengeluanan,penutupanunitpengeluanan atau kilang yang mengalamikenugian, dan penumpuankepadaunit pengeluananyang menguntungkan.

peraturankewangan(monetaryrule) Penatunanyang dikemukakanolehpemahamkewangan supayaautoniti kewanganmencapai satu kadanpentambahanpenawananwangyang tidak benubah-ubahsepanjangmasa.Kadan pentumbuhanpenawananwang yang sentiasasama bolehmengunangkankecendenunganekonomi mengalamitunun naik yang

215

peraturanQ

melampau. Peraturanmi bertentangandengandasankestabilanyangdisyonkanoleh Keynes.

peraturanQ (regulation Q) Peratunandalamunusanbank yangdikeluankankhususnyaolehbankpusatAmenikaSyanikat,iaitu TheFederalReserve,yang menentukankadanbungamaksimumyang bolehdibayanolehbankpendagangantenhadapsimpananbenmasa.PenaturanQ bolehmengawalsecanalangsungalinan danatanpamengubahjumlah penawananwangsesebuahnegana. Apabila kadan bungamaksimum tinggi, kadanbungasebenanakanmeningkat,danmi mendonongonangnamaimenyimpandibank dan setenusnyamengunangkanwang dalam penedanan. Apabilakadanmaksimum diturunkan,keadaansebaliknyaakanbenlaku. Secanapnaktik, penubahandalampenatunanQ menyebabkangangguandalamunusanpinjamandansimpanan. Misalnya,jika kadanbungamaksimumbagi simpananbermasadi bank pendagangandinaikkan,makasimpanandi institusi kewanganbukanbank akanmengalirkeluandanmasukkebank pendagangan.Olehsebabsimpanandi institusi tensebutmenupakansumbenpinjamanjangkapanjang,makapengalinankeluansimpananakanmengehadkansumbenpinjamanjangkapanjang. Akibatnya,kadanbungabagi pinjamantensebutakan naik denganbanyak. Kesan mi mungkinmenupakansatu sebabmengapaBank NeganaMalaysia memansuhkanpenatunanQ padaawal tahun1970-an,dansejakitu kadanbungapinjamandan simpananditentukanmelalui pasaranbebas.

perbadananmultinasional (multinational corporation) Syanikat yangmenjalankanpemiagaandan mempunyai cawangandi bebenapabuahneganadenganbenibupejabatdi salahsebuahneganatensebut.Misalnya,Shell, British Petnoleum (BP), dan Nestle. Jumlah jualan atau hantabebenapapenbadananmi melebihi keluaranneganakebanyakanneganamembangun.Penbadananmi dapatmengambilfaedahdanipadaekonomibidangansecanamenegakdan mendatan,dan sesetengahnyamendapatfaedahmonopoli.

perbelanjaanawam (public expenditure) Penbelanjaansesebuahneganauntuk tuj uan penkhidmatansosial sepenti keselamatan,pelajanan,pembayananbungatenhadaphutangnegana,danpelabunankerajaan.

perbelanjaannegara(national expenditure)Jumlahpenbelanjaansesebuahneganaterhadapbanangakhir danpenkhidmatandalamsatujangkamasa,biasanyasetahun. Formulanyaialah:

E = C + I + 0 + (X — M)

apabilaE = penbelanjaannegana,C = penbelanjaanpenggunaan,I = penbelanjaanpelabunan,G= penbelanjaankenajaan,X = penbelanjaanpemastautinasingtenhadapekspont,danM= penbelanjaantenhadapimport.

216

perdaganganentrepot

perbelanjaanpenggunaanpersendirian(personalconsumptionexpenditure)Perbelanjaanorangramai terhadapbarangakhir danperkhidmatanyangbukanbertujuanuntukmengeluarkanbaranglain. Lihatjuga perbelanjaannegara.

perdagangan(trade) Penjualandanpembelianbarangdenganmenggunakanwang sebagaialatperantaraanpertukaran,ataupertukaranbarangdenganbarang. Padaasalnya, perdagangandilakukan secarabarter apabilabarangditukarkandenganbarangkeranawang belumlagi diperkenalkan.Aktiviti perdaganganbertambahpesatapabiladarjahpengkhususandanpembahagiankerja meningkatdalam aktiviti ekonomi. Perdaganganbolehdikelaskankepadaperdagangansetempatapabilaurus niagajualbeli berlakudalamnegeri sahaja,sepertiaktiviti perniagaanborongdanruncit, danperdaganganantarabangsayangmelibatkaneksportdanimport.

perdaganganantarabangsa(international trade) Perdaganganantarasebuahnegaradengannegaralain yang melibatkanimport-eksportbarangdanperkhidmatan.Perdaganganantarabangsamemerlukanpenggunaanmatawang asing untuk menyempumakanurus niaga. Oleh itu, perdaganganantarabangsamewujudkan pasaran untuk mata wang. Perdaganganantarabangsajuga dicirikanoleh sekatantarifdanbukantarifoleh setiapnegarauntuk melindungi kepentingannegaramasing-masing.

perdaganganbebas(freetrade) Perdaganganantarabangsayang sebarangsekatansepertikuotaatautarif tidak dikenakanolehnegarayang terlibatterhadapbarang-barangimport mana-mananegara. Ahli ekonomikiasikberpendapatbahawaperdaganganbebastidak benar-benarwujud.

perdaganganberbilang hala (multilateral trade) Perdaganganyangsebarangsekatantarif ataubukan tarif tidak dikenakan, yang berertisetiapnegarabebasuntuk berdagangsesamamereka.

perdaganganborong (wholesale trade) Perdaganganantara seorangpedagangdenganpedaganglain, atauantarapedagangdenganpengeluar,bukannyaantarapedagangdenganpengguna.

perdagangandalamnegeri (domestictrade)Lihat perdagangandomestik.perdagangandomestik(domestictrade) Perdaganganantarapembelidengan

penjual dan negarayang sama. Perdagangandomestik biasanyamenggunakansejenismata wang sahaja.Sinonim perdagangandalamnegeri.

perdagangandua hala (bilateral trade) Perdaganganantaradua negaraatau lebih yang membuat persetujuanbahawakesemuanegarayangterlibat akanmengimbangiimbanganimport daneksportnegara-negaratersebut.

perdaganganentrepot (entrepot trade) Perdaganganyang berasaskanpembelianbarangoleh sebuahnegaradan negaralain dengantujuanuntukmengeksportbarangtersebutke negaralain. Misalnya,Singapuramengimport getahdan kelapa sawit dan Malaysia, dan kemudiannyamengeksportbarangtersebutke negaralain.

217

perdaganganruncit

perdaganganruncit (retail trade) Perdaganganantarapedagangdenganorang awammelalui kedai,pasar,ataujualanlangsung.

pergerakanburuh (labour movement) Usaha dan kegiatankumpulantertentu,biasanyadalambentuk kesatuan,yang bertujuanmemperbaikikeadaankerjadantaraf hidup parapekerja. Pergerakanburuhbiasanyadilakukanmelalui tawar-menawardenganpihak pengurusan.Misalnya,kegiatanyang dijalankanoleh kesatuansekerja.

pergerakan modal jangka panjang (long-term capital movement)Pembelianataupenjualanaset-asetjangka panjangantarapemastautinsesebuahnegaradenganpemastautinnegaraasing. Apabilapemastautinsebuahnegara,samaadaorangperseorangan,firma, bank,ataukerajaan,menanammodal sepertimembelibonatausaham,ataumemberipinjamanjangka panjang kepada pemastautinnegara asing, modal dikatakanmengalir keluar dan negaraitu. Perkara sebaliknyaberlaku apabilapemastautinnegaratersebutmembuatpinjamandan negaraasing, ataupemastautinnegaraasing menanammodal di negaraitu. Pergerakanmodal jangka panjangbertujuan membiayaialiran masuk barangdanperkhidmatandan negarapemberi pinjam ke negarapenghutang,ataudan negarapenanammodal ke negaramodal itu dilaburkan.

perkadaranberubah(variable proportion) Sifat fungsi pengeluaranyangmembolehkanberbagai-bagai input digabungkandengannisbah yangberbezauntuk mengeluarkanjumlah output yang sama. Nisbah yangberbezami bolehdigambarkanolehkelukisokuanyang cembungke arahasalan. Perkadaranberubahberlaku apabila input-input yang terlibatadalahsaling menggantitetapibukanpenggantiyang sempurnakeranakeupayaansetiapinput mempunyaihaduntuk menggantikaninput lain.Misalnya, buruh danmodal bukanlahpenggantisempurnaantarasatusamalaintetapibolehsalingmenggantipadasuatukadartertentumengikutprosespengeluaranyang terlibat.

perkhidmatan(service) Sebarangkegiatanekonomi yang mengeluarkanoutputbukandalambentukbarangtetapiyangmemberikepuasankepadapenggunaatau yang boleh membantumempertingkatkankecekapanpengeluaranbarang.Misalnya,perkhidmatanyangdiberikanolehtukanggunting,bank,dan hotel.

perkhidmatanlangsung(directservice) Pekerjaanyang tidak mempunyaikaitandenganurusniagabarang. Misalnya,perkhidmatanyangdiberikanolehdoktor,guru,peguam,hakim,penghibur,danpolis. Peratusanorangramai yang menggunakanperkhidmatanlangsungdi negaramaju lebihbesardaripadadi negara kurangmaju.

perkongsian(partnership) Syarikat penniagaanyang dimiliki oleh duaindividu ataulebih dengantujuan memperolehkeuntunganyang lebihbesar.Pemilikperkongsiaiiberkongsiuntungdansama-samamenanggungsebarangkenugian atau tanggungjawabkewangan syarikat tersebut.Kontrak atau penjanjian penkongsiandibuat untuk nakan kongsi dan

218

perlindungan

mengganiskantanggungjawabmasing-masing.perkongsianeukai(taxsharing) Pengagihanbasil cukaiantanapentadbinan

kenajaan di peningkat lebih tinggi sepenti kenajaan negeni, denganpentadbinankenajaandi peningkatyang lebih nendahsepentidaenahataujajahan,untuk tujuan pentadbinandan pembangunan.Mengikut amalanpenkongsiancukai,kenajaannegeniakanmengenakaneukai danmemunguthasil cukai di semuadaenahataujajahanpentadbinannyadan kemudianbenkongsimembelanjakancukai itu dengan pihak-pihak pentadbinandaenah atau jajahan tensebut. Penkongsiancukai bentujuan untukmembekalkanpihak pentadbinandi peningkatyang lebih nendahdengandanayang mencukupi. Biasanya,penkongsiancukai tidak dikawal olehkenajaanpusat. Oleh itu, unit-unit pentadbinankenajaannegenibebasbenkongsimenggunakandanatensebut. Walau bagaimanapun,tendapatduamasalahyang timbul danipadaamalanpenkongsiancukai, iaitu:i) Kadanpembahagiandanaantanadaenah-daenahbiasanyabendasarkan

sumbangancukai danipadadaenah-daenahbenkenaantetapi adalahsukanuntuk menentukandan daenahmanacukai tensebutdipungut;oleh itu, ketetapan nekod yang ada tentang penkana mi sukanditentukan.

ii) Agihan yang bendasankankadan sumbangandaerahmenyebabkankawasanyang lebih majumenenimakadanyanglebih tinggi danipadakawasanmundur.

perkongsianpasaran(market sharing) Pensetujuanyang dibuat olehbeberapasyanikatuntukberkongsipasananbagimengelakkanpensaingan.Satu syanikatmemasarkansejenisbanangdi satu kawasan,sementanasyanikat lain memasarkanbanang yang sama di kawasanyang lain.Penkongsianpasananbiasanyadilanangolehundang-undangtetapisyanikat-syanikatdibenarkanmembuatpensetujuantidak nasmiataumembezakankeluananmengikut kawasangeognafi.

perkongsianuntung(profit sharing) Skemainsentifkenjayangmengagihkanuntung antanapara pekenjasetelahditolak upah dan penbelanjaanlain.Misalnya,bonusyangdibenikankepadapekenjapadaakhintahunapabilasyanikat benoleh keuntunganyang tinggi pada tahun benkenaan.Penkongsianuntung bentujuan untuk mewujudkankesetiaan pekenjaterhadapsyanikatdanmenggalakkanpekerjabenusahalebih kuat untukmeningkatkanpnestasisyanikat.

perlakuanpengguna(consumerbehaviour)Tindakbalaspenggunatenhadapperubahanpasaran,sepentipenubahanhargadanpenubahankuasabeli.Oleh sebab pendapatannyatenhad, penggunaakan memaksimumkanutilitinya. Padaumumnya,kejatuhanhangaakanmenyebabkanpenggunameningkatkanpenggunaan,dankenaikanhangapulaakanmenyebabkanpenggunamengambiltindakansebaliknya.Sinonim gelagatpengguna,kelakuanpengguna.

perlindungan(protection) Pengenaaneukaiterhadapimport dengantujuan

219

perlindungannilai

melindungi pengeluantempatandanipadapensainganpengeluanasing.Pengenaantanif menyebabkanhangaimport meningkatdan denganitu,pengeluantempatanyangmengeluankanbanangyang samadapatbensaingwalaupunkos pengeluanantempatanlebih tinggi danipadakospengeluananpengeluanasing. Biasanyapenlindungandilakukan untuk melindungiindustni muda.

perlindungannilai (hedging) Tindakanpembeliataupenjualbenunusniagadi pasanansementaataupasananke depandengantujuanmengunangkankenugianataumengelakkankejatuhanpendapatanyangberpuncadanipadanisiko penubahanhangapadamasahadapan. Misalnya, pengimpontdiMalaysia membeli banangbennilai AS$100 000 dan Amenika Syanikatdan penlu membayannyadalam masa tiga bulan. Kadan pentukanansementasemasaialah RM2.50 = AS$1.00 tetapi kadanpentukanantigabulankemudianmungkin lebih tinggi danipadaitu. Sekinanyapengimponttensebutmenunggutiga bulanuntuk membeli dolandankebetulankadanpentukananwaktu itu ialah RM2.70 = AS$l .00, beliaupenlumembayanRM270000iaitu RM2O000lebih banyakdanipadaninggityangdipenlukanjika beliau membeli dolan sekanang. Untuk mengelakkannisiko kadanpentukanantensebut, pengimpont boleh membuat penlindungannilaidenganmembeli dolanpadamasasekanangdenganhanga RM250 000,menyimpannyaselamatiga bulan, danmembayanhangaimport tensebut.Pengimpontjugabolehmelindungnilai denganmembelidolandi pasananke depan. Misalnya,jika hanga ke depantiga bulanbagi dolanialahRM2.55 = AS$l.00,pengimpontbolehmembeliAS$100000 yangakandisenahkantiga bulankemudian. Walaupunkadanpentukananbagi dolanmeningkat tiga bulan kemudian,pengimpont hanya penlu membayanRM255 000 untuk mendapatkandolanbagi membayanhangaimport.

perlindungannilai terhadapinflasi (hedgingagainstinflation) Tindakanonang namai membeli asetkhususnyaasetbenan, untuk mengelakkankemungkinankenugianakibatkejatuhannilai wangkesandanipadainflasi.

permintaan(demand) Kemahuanataukesediaanseseonanguntuk membelisesuatu banangatau penkhidmatanyang disentai dengankemampuanuntuk membeli. Lihat juga fungsi penmintaan,keluk permintaan.

permintaananjal (elastic demand) Keadaanapabilakuantiti yang dimintabenubahdenganbanyakapabilatendapatpenubahanyang kecil dalamhanga. Permintaananjal benlaku apabilapekali keanjalan lebih besandanipadasatu. Lihat juga keanjalanpermintaan.

permintaananjal sempurna(perfectlyelastic demand) Lihat keanjalanpermintaantak tenhingga.

permintaanawasan (precautionarydemand) Lihat penmintaanwang.permintaanberkait (deriveddemand) Lihat penmintaantenbitan.permintaanberkesan(effectivedemand) Penmintaantenhadapsesuatu

barangyangdisusulidengankemampuanpenggunauntukmembelanjakanwang.

220

permintaanpasaran

permintaanberlebihan(excessdemand) Keadaanapabilakuantiti yangdiminta melebihi kuantiti yang ditawankan pada satu tingkat hanga.Permintaanbenlebihanbiasanyawujud dalam jangka pendek kenanadalamjangkapanjangpenmintaanakanmencapaikeseimbangan.

permintaanbersama(Jointdemand) Permintaantenhadapduaataulebihbanangatauinput yangdigunakanbensama.Permintaanbensamadicinikanoleh peningkatankuantiti kedua-duabanangatau input tensebutsecanasenentakapabilahangasalahsatudanipadanyajatuh. Misalnya,permintaanuntukkenetadanpetrololehpengguna,danpermintaanuntukbenangdankain oleh firma membuatpakaian.Sinonim permintaanpenggenap.

permintaanHicks (Hicksiandemand) Lihat penmintaanpampasanHicks.permintaaninput (input demand) Kuantiti input yang diminta oleh firma

padasatutingkat hangayang memaksimumkanuntungpadasatutingkatteknologi danoutput. Lihat juga fungsi permintaaninput.

permintaaninput bersyarat(conditional input demand)Permintaanten-hadapinput oleh sesebuahfirma pada satu tingkat permintaan inputtertentu apabilafirma tensebutingin mengeluankansatu tingkat outputtententu.Firmayangmeminimumkankosakanmenambahkanpenggunaansebananginput selagidayapengeluananmelebihitambahankos danipadapenggunaaninput tensebut. Firma hanya benhenti menambahkanpenggunaaninput apabilakedua-duafakton adalahsama. Jika pasananpensaingansempunnabagi input wujud, makatambahankos bagi setiapunit ialah hangainput. Oleh itu, untuk meminimumkankos padasetiaptingkat output, firma akan memilih kuantiti satu input supayadayapengeluananinput samadenganhangainput, dandayapengeluananinputlain samadenganhangamasing-masing. Sinonim input kos tenendah.Lihat juga permintaaninput.

permintaanlangsung(directdemand) Permintaantenhadapsesuatubanangkeranacini-cini dankualiti banangitu sendini, bukankenanabananglainyang ditenbitkan. Misalnya,permintaanuntuk barangpengguna.

permintaanMarshall (Marshalliandemand)Kuantiti banangyangdimintaoleh penggunapadapelbagai tingkat harga apabilapendapatanwangpenggunadiandaikantetap. Keluk permintaanMarshall ialah hubungankuantiti dengantingkat hanga banang tensebutapabila harga banang-bananglain danpendapatanwang penggunadianggaptetap. Lihat jugapermintaanpampasanHicks.

permintaanpampasanHicks(Hickscompensateddemand) Kuantiti barangyang diminta oleh penggunapada pelbagai tingkat harga apabilapendapatanbenanpenggunadiandaikantetap. Pendapatanbenarpenggunajugadianggaptetapjika utiliti penggunatidak benubah.KelukpenmintaanpampasanHicksmenggambankanhubungankuantiti denganhargabanangapabilahangabanang-bananglain danpendapatanbenanpenggunadianggaptetap. SinonimpermintaanHicks, permintaanutiliti tetap.

permintaanpasaran(market demand) Kuantiti banangyang ingin dibeli

221

permintaanpenggenap

oleh semuapenggunapadapelbagai tingkat hanga. Keluk permintaanbiasanyabencenunnegatif, yangbenentilebih banyakbanangyangdimintaoleh penggunapada tingkat hanga yang nendah, dan sebaliknya.Penmintaanpasananbolehdianggapscbagaiagnegatpenmintaanindividupada satu tingkat hanga tententu, dan keluknya dipenoleh denganmenjumlahkankesemuakelukpermintaanindividu secanamendatan.

permintaanpenggenap(complementarydemand)Lihat permintaanbensama.permintaantak anjal (inelastic demand) Keadaanapabilakuantiti yang

diminta benubahdengansedikit apabilatendapatpenubahanyang besandalam hanga. Penmintaantak anjal benlaku apabilapekali keanjalankunangdanipadasatu.

permintaanteraruh (induceddemand) Penmintaantenhadapbanangdanpenkhidmatandalam sesebuahekonomi yang benpuncadanipadapentambahanpendapatannegana.Pentambahandalampendapatanbiasanyaakan mendonongonang namai menambahkanpenbelanjaanpenggunaandan mendonongsyanikatmenambahkanpenbelanjaantenhadapbanang-banangmodal,yang setenusnyatunut menyumbangkepadapentambahandalampenmintaan.

permintaanterbitan (deriveddemand) Permintaantenhadapsesuatuinputataubanangbukankenanainput atau banangitu sendini, tetapi banangyang ditenbitkan atau yang dihasilkanoleh input ataubanangtensebut.Misalnya,permintaantenhadapgetahkenanaadanyapermintaantenhadaptayan.Sinonimpenmintaanbenkait.

permintaanutiliti tetap(fixedutility demand) Lihat permintaanpampasanHicks.

permintaanwang(demandfor money) Permintaanuntuk memegangwangsebagaisuatualtennatifselaindanipadamelabunkanwangtensebutdenganmembelibon ataumenyimpandi bank. MenunutKeynes,wang dimintauntuk tigatujuan asas,iaitu tujuanunus niagayang melibatkankepenluanwang untuk menampungkepenluanhanian, tujuan spekulasi,dantujuanawasansepentiuntukpenbelanjaannawatan.Lihatjuga fungsipermintaanwang.

perniagaantani (agribusiness) Bidang kajian atau pnofesion yangmemasukkanunsun-unsunpenniagaanpentanian. Penniagaantanimengamalkanpendekatanyang membenipenekanantenhadapperlunyaaktiviti pentaniandiusahakansecanakomensildanmenguntungkan,benbezadanipadapendekatanyang menekankanaktiviti pentaniansebagaisuatuaktiviti pengeluanansaradin.

perolehan (acquisition)Pembeliansebuahsyanikatoleh syanikatyang lainpadahangayangdipensetujuiolehkedua-duapihak. Penolehanmenupakanpelabunanoleh syanikat pembeli yang membolehkannyamempenluasaktiviti dan menggunakansumbenkewangandankemahinannyadenganlebih baik danbenkesan,danmembolehkansyanikattensebutbenkembangdengancepat. Penolehanbenbezadanipadapengambilalihankenanafirma

222

persaingankualiti

yang dibeli tidak melepaskankepentinganmenekadalamfirma tensebut.perolehanpindahan(transfer earnings) Jumlah pendapatanyang mesti

ditenima oleh fakton pengeluanandanipadaaktiviti pengeluananyangsedangdilakukanuntuk menghalangfakton tensebutdanipadabenpindahkepadaaktiviti pengeluananlain. Biasanya,faktonpengeluananmenenimapendapatanyang melebihi jumlah penolehan,dan lebihan mi disebutsewaekonomi. Lihat juga sewaekonomi.

perolehanpurata sejam( averagehourly earning) Bayananpunatabagisejambekenja yang dikina denganmembahagikanjumlah upah suatuindustni atauekonomidenganbilanganjam bunuhbekenja. Penolehanmitermasukbayananuntuk penubatan,dancuti bengajiyang dikina sebelumditolak cukai danbayanankeselamatansosial. Statistik tentangpenolehansejammenggambankanpenubahan-penubahandalam kadan asassejam,danjuga mengambilkina bayananlebih masa,dan kenja gilinan malampadakadanpremium.

perpetuiti (perpetuity) Lihat konsol.persainganbermonopoli(monopolisticcompetition) Stnukturpasaranyang

mengandungibanyak firma yang menawankanbanangkeluaran yanghampin samadanyangdianggappenggantiyang hampinbagi satu samalain. Misalnya,pakaiandanmakananyanghanyadibezakandan segijenama.

persainganberoligopoli (oligopolistic competition) Stnuktunpasananyangmengandungibebenapafirma besaryang bensaingantarasatusamalaindan menawarkanbanangkeluaranyang samayang dianggappenggantiyang hampin bagi satusamalain. Lihat juga oligopoli.

persainganbukanharga (nonpricecompetition) Persainganantarafirmadalamindustni untuk menguasaipasananmelalui pelbagaicanayang tidakmelibatkanpengubahanharga.Beberapakaedahpensainganbukanhargaialah denganrekabentuk yangbenlainan,pnomosi,danpengiklanan.

persainganharga (price competition) Persainganyang melibatkanpenununanhargaoleh firma dengantujuan untuk menguasaipasaran.Persainganhargatulen tenjadidalamindustnibarangyangbersifathomogenapabilasyanikattidak dapatbensaingdenganmembezakanpengeluanansepertimelalui pengiklananatau kaedahpembungkusan.Dalampasananpensainganbermonopoliataubenoligopoli,pensainganhangajugaberlakutetapibiasanyabersama-samadenganpersaingankualiti. Dalamindustnitensebut,apabila satu syanikat menununkanharga banangkeluarannyalebih nendahdanipadahangapasaranuntuk menanikpelanggan,syanikatlain juga mungkin akanbenbuatdemikian. Keadaanmi setenusnyaakanmencetuskanpenangharga.

persaingankualiti (quality competition) Pensainganbukanhangaantarafirma apabilasetiapfirma cubamenguasaipasarandenganmempenbaikimutu banangkeluaranmasing-masing.Pensaingankualiti biasanyaterjadidalampasaranoligopoli.

223

persaingansempurna

persaingansempurna(perfectcompetition) Stnuktunpasananyangdicinikanoleh namai penjual dan pembeli, yang masing-masingtidak dapatmempenganuhihanga di pasanan.Dalam pensaingansempunna,penjualdan pembeli mempunyai maklumatyang sempunnatentangteknologi,harga, dan kualiti banang. Banang yang diniagakandalam persaingansempunnaadalahhomogenpadapandangansetiappenjual danpembeli,danmenekamenganggaphangadibeni. Dalam stnuktun pasananmi jugapenjual(firma) bebasuntuk keluanmasuk pasanan,dan sumben-sumbenbenmobiliti sempunna. Apabila syanat-syanattensebutdipenuhi, dalampasananpensaingansempunnaakanwujud hanyasatuhanga,iaitu hargapasarandalamjangkapanjang,tetapidalamjangkapendekhangabolehtunun naik. Walaupun pensaingansempunnamungkin tidak wujud,konsepmi amatpenting dalammenganalisispasananyang wujud, yanghampin-hampinmemenuhisyanatpensaingansempunna.Sinonimpensaingantulen, pasanansempunna.

persaingantak adil (unfair competition) Pensainganantarafirma yangmelibatkanhelahpenniagaan,firmayang tidak amanah,atau firma yangtidak menepatijanji. Bebenapabentuk pensaingantak adil termasukdiskniminasihangaantanapelbagaijenis banang,dandi kalanganfirma,pemalsuandan penipuanpengiklanan,pengintipan,danpenggugatan.

persaingantak sempurna(imperfectcompetition) Stnuktunpasananyangtidak memenuhicini-cini utamapensaingansempuma. Pensaingantaksempunnawujud apabilabenlaku satuataulebih perkanayang benikut:i) Satu pengeluanmenguasaipasanansepenuhnyasehinggamewujudkan

kuasamonopoli.ii) Sebahagianpengeluanbolehmenguasaipasaransepenuhnyahingga

wujud oligopoli.iii) Pengeluanbolehmempengaruhihangamenenusipembezaankeluanan

sehinggawujud pensainganbermonopoli.iv) Pembeli menguasaipasanankenana pembeli tensebutmenupakan

pembelitunggal (monopsoni).v) Wujudnyaketakpastiandanpengetahuantaksempumatentanghanga

dankos pengeluanan.vi) Wujudnyasekatanuntuk firmakeluanmasukpasaransepentisekatan

yang dikenakanoleh kenajaan.persaingantulen (pure competition) Lihat pensaingansempuma.persamaanbentukterkurang (reducedform equation) Pensamaanyang

mengandungipembolehubahbersandan,yang setiapsatunyabengantungpadapembolehubahpnatentuyang bebasdanipadapenganuhpembolehubah bensandan.Oleh sebab tiap-tiap pensamaanbentuk tenkunangmengandungisatupembolehubahbensandansahaja,makakaedah“gandaduaterkecilbiasa” bolehdigunakanuntuk mendapatkananggaranyangtekal.

224

pertumbuhanekonomisifar

persamaanpertukaran(equationof exchange)Lihat teoni kuantiti wang.persamaanregresi (regression equation) Persamaanmatematik yang

menenangkanpentalianyangterbaikyangtelahditentukansecarastatistikantarapemboleh ubah bensandardenganpembolehubah bebas dalamanalisis negnesi.

persamaanuntung (profit equation) Pensamaanatau identiti yangmenunjukkan bahawa untung sesebuahfirma dipenoleh denganmendapatkanpenbezaanantana basil dengan kos pengeluananfirmatensebut.

persatuanperdagangan(trade association) Pensatuanyang ahli-ahlinyaterdini danipada syanikat-syanikatdalam suatu industni yang sama.Pensatuanperdaganganditubuhkanuntuk menetapkankualiti keluanansyanikat-syanikattensebut,dan mendapatkankenjasamaantarasyanikatdalampenyebaranmaklumatdan segipemasananmelaluiiklan, teknologi,dankaedahpengeluananyang menjimatkankos. Semasapersatuanmimula-muladitubuhkan,syanikat-syanikatlebihmenitikbenatkankenjasamaantana syanikat tetapi fungsi utama telah bentukar kepãda usahamengurangkantekananpensaingan.Misalnya,PensatuanPekilang-PekilangMalaysia danPensatuanAutomobil Malaysia.

pertambahansemulajadi (natural increase) Pentambahanpendudukakibatkelahinandankematiansemata-mata,iaitu tidak termasukpertambahanakibat mignasi. Kadarpertambahansemulajadi ialah perbezaanantarakadankelahiran kasandengankadankematiankasan.

pertanianperdagangancampuran (mixed commercialfarming) Sektonpentanian pada tahap penalihandanipada pentanian sara din kepadapertanianbenconakpendagangan.Padapeningkatpentanianperdagangancampunan,petanimasihmencampunkankomposisitanamanmenekaantaratanamanuntukmakanandantanamanuntuk jualan.

pertanianterbuka (openagriculture) Sektonpertanianyangmempunyaihubunganrantaiandengansekton lain dalam ekonomi sepenti sektonpembuatan. Rantaiantersebutboleh wujud samaada melalui pasaraninput, pasaranoutput, atau kedua-duanyasekali.

pertukaran asing (foreign exchange) Mata wang neganaasing yangdipenlukanoleh sesebuahnegana untuk membolehkannegana itumenyempumakanunus niaga antanabangsa.Biasanyapertukananasingtendini danipadadepositbank dalamsebutanmatawang asingdanwangkentasnegaraasing. Sesebuahnegarabiasanyamenyimpannizab matawang asingyang tendini danipadabebenapamatawang utamaduniadanhakpengeluarankhas(SDR)untuk membiayaiimport barang-banangdanmemenuhikeperluanpembayanankepadanegaraasing.

pertumbuhanekonomisifar (zero economicgrowth) Keadaanapabilajumlah barangdanpenkhidmatantidakbenubahsetiaptahun. Pentumbuhanekonomisifarberlakuapabilatiadapentambahandalampelabunanbensihsamaadadan pihak swastaataukenajaan,kecualipelaburanpenggantian

225

pertumbuhanpenduduk

yang dipenlukanuntuk menggantimodal yang telah hausataurosak.pertumbuhanpenduduk (population growth) Arab alinanpertambahan

ataupengunanganpenduduk. Pertumbuhanpendudukboleb benlakusecanasemulajadi apabilakadarkelahiranmelebihikadankematian,atauakibatmignasi apabilakadanimignasi melebihi kadanemignasi.

pertumbuhantakseimhang (unbalancedgrowth) Keadaanapabilakadanpertumbuhanekonomi antarasektoratauantananeganabenbezakenanakadan penuntukanpelabunanmodal bagi sekton atauneganabenkenaanbenbeza. Pentumbuhantak seimbangantana sekton disebabkanolebpenancanganyang benat sebelab, yang bendasankankepentinganataumotif pembuatdasanatau potensi faedahrantaianke hadapanataukebelakangyang besan,basil nancangandan strategi pentumbuhanyangdipensetujui. Pentumbuhantak seimbangantananeganadisebabkanolehpenbezaandalam pelabunanmodal yang dimiliki oleb negana-neganabenkenaan.

pertumbuhanterimbang(balancedgrowth) Pentumbuhantenancangyangmelibatkan kesemua sekton ekonomi. Pentumbuhandalam sektonpenindustnianmemenlukanpentumbuhanmodal danpentumbuhandalamsektonpengeluanan.Padamasayang samabasil keluaranperlu dimintaoleb pengguna. Oleb itu pasananbagi banangyang dihasilkanperluwujud, danuntuk tujuan mi sistempenhubungandaninfnastnuktunyangtenatun adalabpenting. Program pertumbuhantenimbangmelibatkanperancanganyang tenatun bagi semua sekton untuk mengurangkanpengeserandanmengelakkanhalanganpentumbuhanekonomi.

pertumbuhantermapan(sustainedgrowth) Peningkatanyangbertenusandalamkeluanannegarakasanpenkapitadanpendapatanbenanpenkapita.Pentumbuhantermapanmenupakanpentumbuhanjangka panjangyangsihat apabilakebekuanekonomidankemelesetantidak wujud langsung.Dalam keadaanmi peluangpekenjaanbagi penduduktunut bentambah,yang benenti kebajikan ekonomi penduduk tunut meningkat. Menunutteoni pembangunanyang dikemukakanoleb W. Rostow, pertumbuhantermapandi neganamembangunakan diikuti oleb tahap pemecutanpembangunanekonomi,iaitu peningkatpembangunanyangpesatsebelumpeningkatankematanganpembangunandicapai. Lihat juga tahappemecutan.

peruntukansumber (allocation of resource) Pengagihansumbenuntukpelbagaikegunaandan golongan penggunakenana sumbenyang adatenhad. Dalam sistem ekonomi bebas,penuntukansumbenditentukanolebmekanismehanga. Dalamsistemekonomitenancangpihakbenkuasamenancangdan menentukanpenuntukansumbenyang dianggaptenbaikmengikutkepentinganmasyanakat.

perusahaanawam (public enterprise) Penbadananatau syanikatyangdimiliki dan dikawal oleh kenajaanataubadankenajaan. Penusahaanawambiasanyamenjalankankegiatanekonomiuntukkepentinganawam,

226

pinjaman terikat

sepenti pengangkutan,utiliti industni, dan banang yang mempunyaikepentinganpolitik, sepenti kepentingankeselamatan. Misalnya,BankSimpananNasional,KenetapiTanabMelayu, dan Petnonas.

perusahaanbebas(free enterprise) Lihat penusahaanswasta.perusahaanswasta (private enterprise) Sistem ekonomi yang

membenankanindividu, secanapenseonanganatausecanagabungandenganindividu lain, memiliki hanta benda atau sumben pnoduktif danmenggunakansumbenitu untukpnosespengeluanan.Sinonimpenusahaanbebas,ekonomipemilikanpensendinian.

pesuruhbayar (drawee) Individu atau institusi yang mengeluankanbilpentukanan. Pesunubbayanbagi unusanbil pentukananialah penghutangdanpenenimabil tensebut,tetapipesunubbayanbagicek ialahpihakbankyang mengeluankancek tensebut.

piawai emas(gold standard) Sistem pentadbinankewanganyang secanabenkanunmenetapkannilai matawang sesebuabneganadalamsebutankuantiti emas, denganpenananpenbendahanaanneganayang bensediamembeli dan menjual emas padahanga yang ditetapkan itu. Sistempiawai emaspeningkatantanabangsabenopenasidan tahun 1880 hingga1914, dandalamtempob tensebutkebanyakanneganamenetapkannilaimata wang masing-masingdalam sebutan emas. Misalnya, UnitedKingdom menetapkan£1.00 bensamaandengan 113.0016 gnain emastulen, dan Amenika Syanikat menetapkanAS$1.00 bensamaandengan23.22 grain emastulen. Oleb sebabnilai setiapmatawang ditetapkandalamsebutanemas,kadanpentukananantanamata wang tensebutjugaadalahtetap,iaitu £1.00 = AS$4.866.

piawai pertukaranemas(gold exchangestandard) Sistem menetapkannilai matawang sesebuabneganadalamsebutansatumatawang utamayang nilainyaditetapkandalamsebutanemas. Sistempentukananemasbenopenasipadaawal kununke-20 hinggatahun1971. Negana-negaradidunia memancangmata wang masing-masingpadamata wang utamasepentipaunstenlingdandolanAmenikadengannilai paundandolarpuladitetapkandalam sebutanemas. Sistem pertukaranemas ialah satusistem kadan pertukanantetap dengan negana penyimpan nizabantarabangsa,bukansahajadalambentukemastetapijuga dalambentukmatawang utama.

pilihan bergu (double option) Lihat opsyenbergu.pinjaman keras(hard loan) Pinjaman asingyang boleb dibayansemula

dalammatawang utama,selalunyadolanAmenika. Pinjamanmi amnyamempunyaikadanbungayang tinggi dan sukardibayarsemula,kenananegeniyang menenimapinjaman itu selalunyamempunyaimatawanglembut yang tidak boleh ditukan denganbebaskepadadolanAmenikaSyanikat.

pinjaman terikat (tied loan) Pinjaman asing yang mengenakansyanatpeminjamdikehendakimembelanjakanpinjamantensebut,iaitu membeli

227

piramidpenduduk

banangdan penkhidmataninput dan bahan mentah hanyadi neganapembenipinjaman. Misalnya,jika MalaysiamembuatpinjamandanipadaJepun, makapinjaman yang didapati hendaklahdibelanjakandenganmembelibanang,input, danbahanmentahdi Jepunsahaja. Syanatmidikenakansupayapeluang pekenjaandan tingkat pengeluananneganapembenipinjaman bentambahdan imbanganpembayanantidak tenjejas.Syanatmi tidak digemanioleh neganapeminjamkenanabanangdaninputyangdibeli mungkin bolebdidapatidenganlebih munah di neganalain.

piramid penduduk (population pyramid) Gambannajahbenbentuksegitiga atau pinamid yang menunjukkan tabunan penduduk mengikutkumpulan umun. Bagi kumpulan umur tertinggi di puncak pinamid,bilanganpendudukadalahkecil; bagi kumpulanumunyang lebih nendab,bilanganpenduduksemakinbesan;danbagikumpulanumunyangpalingnendah di tapakpiramid, bilanganpendudukadalahpaling namai.

populasi (population) Setkesemuakemungkinanpengamatanyangmembenimaklumatsecanatotal tentangfenomenayangdikaji. Populasidigunakanuntuk memilih sampelyangbolehmembenigambanantentangmaklumattersebut.Misalnya, dalam kajian ketinggiankaum wanita Melayu diMalaysia Banat, populasinyaialah semuawanita Melayu di MalaysiaBanat.

portfolio (portfolio) Kombinasi asetkewangansepenti saham, bon, dansekuniti lain yang dipegangoleh individu atausyanikatuntuk tujuanpelabunan. Portfolio bank termasukwang tunai danpinjaman.

potongan cukai (tax deduction) Perbelanjaanyang dibenankanolehperuntukan undang-undangcukai, untuk ditolak danipadapendapatanbolehcukai. Misalnya,penbelanjaaninsuransnyawa,caruman KWSP,penbelanjaanpendidikananakdi luannegeni,danperbelanjaanperubatanibu bapa. mi benenti sebahagiandanipadapenbelanjaantensebutakandikecualikan danipadacukai, yang jumlahnya bengantungpada kadancukai yang tentinggi danipadapendapatankenacukai. Lihat juga kneditcukai.

prasyaratuntukmaju (preconditionfor take-off) Tahappenalihandalampnosespentumbuhanekonomiapabilastmktunpolitik dansosialmasyanakatmengalamipenubahandanipadayang benconak tnadisi kepada yanglebih modendansesuaiuntuk pentumbuhanekonomiyang pesat.Tahapmi juga dicinikan oleh pembangunanstruktun yang sesuai untukpembangunanindustni pembuatanmoden. Pensediaaninfrastrukturyangsesuaiseterusnyamembolehkanekonomimemasukitahappemecutan.

prinsip ekonomi (economicprinciple) Konsep asasteoni ekonomiyangmenyediakanalat asasuntuk analisis ekonomi. Misalnya, pninsip kosmelepas,pninsip penggantian,pninsip kekunangan,danpninsip pulanganbenkunangan.

prinsip faedah(benefitprinciple) Pninsip pencukaianyang menyanankansupayamenekayang mendapatfaedahdanipadasesuatuprogram atau

228

proletariat

nancangankenajaandikenakancukai yang benkadanandenganfaedahtensebut.

prinsip kemampuanmembayar(ability-to-payprinciple) Pninsippencukaianyang menyanankansupayamenekayangbenpendapatantinggi membayancukaiyanglebih ataumembayanhangayanglebih tinggi tenhadapsebanangkemudahanawam,danipadameneka yang benpendapatannendah.

prinsip pencepatan(accelerationprinciple) Teoniyangmenyatakanbahawapertambahandalam permintaanbanangpenggunaakan mengakibatkanpermintaantenhadapbarangmodal bentambahdengankadaryang lebihbesan. Keadaanmi menerangkanmengapapermintaanterhadapbanangmodalbentambahataubenkunangdengankadaryanglebih cepatdanipadapermintaanuntuk banangpengguna. Pendapatanmi akanmenyebabkanpertambahandalampermintaanbanangyangseterusnyaakanmeningkatkanpelabunan. Pentambahandalam pelabunanakan membawakepadapeningkatanpendapatanpekenja dan golongan yang terlibat dalampelabunantensebut.

prinsip pengganda(multiplier principle) Teoniatauideayangmenyatakanbahawapenubahandalampenbelanjaanagnegatsepentipelabunanakanmewujudkantindakan berterusanyang menyebabkanpenubahanyanglebih besan dalam jumlah pendapatan. Misalnya, tindakan seorangpengusahamendinikankilang akan meningkatkanpendapatanpekerjabinaandanpembekal.

prinsip penggantian (substitutionprinciple) Pninsip yang menenangkanbahawasebuahfirma akan menukankankaedahpengeluarandanipadateknik kos tinggi kepadateknik kos nendahapabilabenlaku perubahanhanga sesuatuinput atau fakton pengeluanan. Misalnya, apabilakosmodal bertambahmanakalakos buruhtidak benubah,sebuahfirma akanmengunangkanmodal dan menambahkanbunuh untuk mengeluarkanjumlah output yang samasepenti sebelumbenlakunyaperubahankos.Pninsip penggantianmengandaikanbahawafirma akan benusahameminimumkankos.Pninsip mi pentingdalamperuntukansemulasumbenekonomiapabilabenlakuperubahanhanganelatif faktor pengeluanan.

programsokonganharga(price supportprogramme)Langkahyangdiambiloleh kerajaanuntuk menetapkanhargalantai banang-banang,biasanyabarangpertanian,untukmenjaminkestabilanpendapatangolongantertentu,terutamanyagolonganpetani. Programmi biasanyamelibatkantindakankenajaanmemberi subsidi kepadapetani jika harga keluanan nendahdanipadahargapasaran,ataumembelikesemuakeluananyang melebihipermintaandan menyimpankeluanantersebutsebagaistok yang akandijual apabila benlaku kekurangankeJuanan. Di Malaysia, programsokonganhargami dilaksanakandalamindustnipadidalambentukhargaminimum tenjamin. Dalam program mi kerajaan membeli keluananpetanipadahangayang dijamin tanpamengirakeadaanpasaran.Lihatjuga hangalantai.

proletariat (proletariat) Kelas pekerjayang memiliki sedikit hartaatau

229

promosieksport

tidak memiliki hanta langsung yang menyebabkanmenekatenpaksabengantungpadaupab danipadatenagakenja meneka. Mengikut KarlMarx, golonganproletariatditindasoleb golongankapitalisyangmembenigolonganmi upabyang nendab. Penindasanoleb golongankapitalis miakhmmyaakanmencetuskanpembenontakandansetenusnyamewujudkanekonomi sosialis. Sinonimkelas pekenja.

promosi eksport(exportpromotion) Langkahkenajaanyang dilaksanakansecanatenancanguntuk meningkatkanekspontsepentipembenianinsentifekspont.

promosi jualan (salespromotion) Usahamempenkenalkanbanangdanpenkhidmatanuntuk mewujudkan permintaanbanu atau mempenluaspasananuntuk meningkatkanjualan keluanan yang diperkenalkan.Misalnya,melalui pembeniansampel pencuma,diskauntenhadaphargakeluaran,ataupentunjukankhas di tempat yang benpotensi. Pnomosijualanmeliputi juga aktiviti pemasanansepentimenghantanjunujual danisatutempatke satutempat,danmenjualsecaraterusdanipadapengusahakepadapengguna.

prosespengeluaran(productionprocess) Lihat teknik pengeluaran.pujukanmoral (moralpersuasion)Rayuanataudesakanautoniti kewangan

kepada bank perdagangan,institusi kewanganlain, atauorang namaisupayamengambil langkah-langkahtententuyang membantumencapaimatlamatdasarkewanganataudasanekonomi.

pulanganberkuranganikut bidangan(diminishingreturnsto scale) Lihatpulanganikut bidangan.

pulanganbertambahanikut bidangan(increasingreturns to scale) Lihatpulanganikut bidangan.

pulanganikut bidangan(returns to scale) Hubungan antana kadarpentambahanoutput dengankadan pertambahaninput apabila semuainput diandaikanbentambahpadakadaryangsamadalamkeadaantingkatteknologi yang tetap. Apabila kadar pentambahaninput samadengankadan pentambahanoutput, pnosespengeluarandikatakanmengikutpulanganmalarikut bidangan. Misalnya,jika input bentambahsebanyakduakali ganda,outputjugabertambahsebanyakduakali ganda. Apabilakadan pentambahanoutput kunang danipadakadan pentambahaninput,pnosespengeluanandikatakan mengikut pulan~anberkuranganikutbidangan. Misalnya, jika input bertambahdua kali ganda, outputbertambahsebanyak1.5 kali ganda.Sebaliknyaapabilakadanpertambahanoutput lebih besandanipadakadarpentambahaninput, pnosespengeluanandikatakanmengikutpulanganbertambahanikut bidangan.

pulanganmalarikut bidangan(constantreturns to scale) Lihat pulanganikut bidangan.

pulangantahunan (annualreturns) Penyatatahunansebuahsyanikatbenhadyang menunjukkanningkasanhanta tanggungan, untung danrugi, dan

230

putaranganaskemiskinan

sahamyangdimiliki oleb syanikattensebut,sertasenanaipenganabyangmengendalikansyanikatitu.

putaranganaskemiskinan (viciouscircle ofpoverty) Keadaanyangsalingmempenkuatantanafakton-faktonyangcenderungmenyebabkanfenomenonkemundunan.Misalnya,hangayang tinggi akanmenyebabkanpenggunaanyang nendabdansetenusnyamenyebabkantanafkesihatan,pendidikan,tingkat teknologi, dan dayapengeluananmenjadinendab.

231

R

rajah selerakan(scatterdiagram) Pensembahangnaf yang menunjukkantitik yangmenghubungkanduapembolehubah.Biasanyanajahselenakanmenunjukkanhubunganpembolehubah,dani segiarabaliranataupertaliansebabakibat. Contohrajah selenakanadalahsepentiyangbenikut:

Pemboleh Ubah C

. . . •S.. .. •• •. •

.1 I• . I111.1 I• I

• SI. •.I•IsISS SS • • • ••

• • I •~•I ••I..S • •. S

• S •S• • ••••. S • •S•I I

• .I• •.• ••• S • ••••I.•S • I. • •

• I I • II. •.• Ie • •S•. S

• • I• S SS • • ••• S •

• I •• • • S

CPemboleh Ubah V

Rajah mi menunjukkantitik yang menghubungkantingkat pendapatandenganjumlah penggunaan. Keadaantaburan titik menunjukkanadahubunganyangpositif antarapendapatandanpenggunaan,iaitu apabilapendapatanmeningkat,jumlah penggunaantunutmeningkat.

ralatdanketinggalan(error andomission) Butinandalamakaunimbanganpembayananyang mencatatkanjumlah nilai dan penkara-perkanayanggagal dimasukkandalam butinan utama dalam imbanganpembayaran.

232

rantaian

Biasanyaperkara-perkarayang termasukdalamralat dan ketinggalanialah nilai aliranmodal jangkapendekyang tidak dilaporkan,dannilaisegalaurus niagaantarabangsasecaragelap,sepertipenyeludupandanpendapatanluarnegeriyang tidak dilaporkan.

ralat piawai (standarderror) Lihat varianssampel.rancanganekonomi (economicplan) Dokumentasirancangankerajaan

tentangekonomi semasa,perbelanjaanawam, unjuranmakroekonomi,dan perancangansektor kerajaan dan swasta. Misalnya, rancanganpembangunanlima tahun.

rancanganpengeluaran(productionplan) Kombinasi pelbagai tingkatoutput daninput dengankuantiti masing-masingyang bolehdipilih olehfirma dalamprosespengeluaran. Rancanganpengeluaranadalahcekapjika pelbagaitingkat outputyangdikeluarkanolehsuatukombinasiinputadalahmaksimum. Seperti yang ditunjukkan dalamrajah, rancanganpengeluarancekapdigambarkanoleh kombinasiinput dantingkat outputdalamkawasanbertanda“kawasancekap”. I~- 13 ialah keluk isokuan.Garis R dan R1 ialah garis banjar yang memisahkankawasancekapdengankawasanyang pengeluarannyatidak cekap.

Input

rancanganpengeluarancekap(efficientproductionplan) Lihat rancanganpengeluaran.

rantaian(linkage) Keupayaansuatuindusthatausektoruntukmenggalakkanpembentukandanpertumbuhanindustri atausektorlain dalamekonomi.Rantaianberlaku kerana wujudnya saling berkait antaraindustri atausektormenerusipenggunaaninput sepertibahanmentah,barangmodal,dan penggunaanoutput sepertibarangsiap dan separuhsiap. Suatuindustri mungkin membeli input industri lain apabila industri yangpertamaitu berkembang,maka peningkatandalam penggunaaninput

233

rantaianbank

akanmengembangkanindustni yang satulagi. Industni mungkinmenjualoutput sepertibanangmodal kepadaindustni lain. Rantaianke hadapanialah pembesanansuatu industni yang membawakepadapembesanan~industni yang menggunakanoutput. Misalnya, penkembanganindustnikeluli membolehkankewujudan industni keneta, industni kejunutenaan,dan industni yang menggunakankeluli sebagaibahanmentabutama.Rantaianke belakangialah pembesanansuatuindustni yang membawakepada pembesaranindustni pembekalaninput-input yang benkaitan.Misalnya, pembesanankilang membuat tayan menggalakkanaktivitimenanamsemulagetabataumenonebsemulapokok-pokokgetah yangdahulunyaterbian.

rantaianbank (bank chain) Pengembanganunusanbank yangmelibatkanpembukaancawanganbanuataupembentukansyanikatkewangandanipadabank induk yang berkaitan.

rantaianke belakang(backwardlinkage) Lihat rantaian.rantaianke hadapan(forward linkage) Lihat rantaian.R & D (R&D)Singkatanbagi researchanddevelopment.Lihat penyelidikan

danpembangunan.rebat(rebate) Pemulangansemulasebahagiandanipadabayananyangtelah,

sedang, atau akan dibuat tenhadap suatu unus niaga banang ataupenkhidmatan. Rebat benbeza danipadadiskaun kenana nebat dibenisetelabunus niaga benakhin.manakaladiskaunmenupakanpemotongantenhadapharga banangyang dibuat pada awal-awallagi. Rebatjugamenupakansatubentukdiskniminasihargayang dibenipadaunus niagatententu.

reflasi (reflation) Inflasi yangberlakupadamasapemulihanekonomiyangbenpuncadanipada tindakan kenajaan mengambil langkah-langkahmengatasikemenosotanekonomi. Kadan kenaikanhangabiasanyatidaktinggi kenana padawaktu itu penkembanganpermintaanjuga disertaidenganpenkembangandalampengeluanan.

reformasitanah(land reform) Penyusunansemulasistemhak milik danpenggunaantanah pentaniandengan tujuan mempenbaikiagihanpendapatan,meningkatkandayapengeluaran,danpembangunansektorpentaniandan luan bandan. Refonmasitanah biasanya melibatkanpemindahanhakmilik tanabdanipadapemilik yang tidak mengusahakantanah tensebutkepadapenyewa,atau pemecahanladangbesarkepadakebun-kebunkecil untuk diusahakanoleh petani secanapenseonanganatau secanakopenasi, atau penyatuantanah bersaiz kecil yang tidakekonomik. Biasanyanefonmasi tanah disertai dengan usaha-usahapembaikaninstitusi sepertikneditdanpemasaran.

regresi kuasa dua terkecil (least square regression) Kaedah untukmenganggankanhubunganbenfungsi,khususnyahubunganlinear atauhubunganyang telah diubah bentuk kepadahubunganlinean. Dalamkaedah mi pengangganpersamaannegnesi dipenoleh dengan

234

risiko

meminimumkanjumlab nalatkuasadua. Ralatkuasaduaialah penbezaanantana nilai sebenanpemboleb ubab bensandandengan nilai yangdijangkakanoleb pensamaannegnesi. Pengangganyang dipenolebolebkaedah mi ialah penganggankuasa dua tenkecil, dan nilai kepadapenganggarmi disebutangganankuasaduatenkecil. Lihat juga analisisnegnesi.Sinonim kuasaduatenkecil biasa.

rekabaru (innovation) Carabanumengeluarkanbarangdanpenkhidmatan.Biasanya neka banu menambahkandaya pengeluaranatau canamenyediakandanmemasarkansesuatukeluanan. Rekabaruyang utamasening membawakepadapelabunanmodal yang besandalam loji danalatanyang banu,dan seterusnyamenyediakansuatupenggalakpentingkepadaaktiviti ekonomi. Misalnya,padapentengahanabadke-20,nekabaru yang sangatpenting ialah kapal tenbangjet, pusatmewujudkankuasaelektnik nuklean, loji automobil automatik,dan penggunaankadknedit dalamsistemkewangan.

REPO (REPO)Singkatanbagi repurchase agreement. Unus niagayangdipenkenalkanolebBankNegaraMalaysiayangbenbentukpenjualanalathutangjangkapendek,sepertisijil depositbolehniagadanpenenimaanjunubank oleh institusi kewangankepadapelabun, dengansyanatalathutangtersebutakandibeli semulaoleh penjualnyapadasatu tempohtententusebelumtempohmatang,danpadahangayang telabditentukan.REPOmembenikemudahankepadainstitusikewanganyang memenlukanpembiayaanjangka pendek, supayainstitusi kewangantersebuttidakbengantunghanyapadapinjamandanipadapasananwang.

revolusi agraria (agrarian revolution) Transformasisekton pertaniandanipadapertaniancukup hidup kepadapentaniankomensil. Revolusiagraniamenghasilkanpeningkatandalamdaya pengeluaranbunuh dantanah pertanian. Revolusi mi diikuti denganpengenalanteknologi,kejentenaanpentanianmoden,penggunaanbakabasil tinggi, bajakimia,dan nacun serangga. Revolusi mi kemudiannyamenebakke negaramembangundandikenalisebagainevolusihijau. Lihatjuga revolusihijau.

revolusihijau (greenrevolution) Tnansformasipentanianyang melibatkanbakabasil tinggi danpenggunaaninput pertanianmoden.Revolusi mimenebakpada tahun 1960-an di bebenapanegara Asia dan Afnika.Revolusi hijau benjayameningkatkanpengeluaranbahan makanantenutamanyajagung, beras, dan gandum. Bagaimanapunnevolusi mimemenlukaninput penggenapsepertibaja, nacun numpai dan senangga,dan sistem pengainanyang baik. Faedahdanipadarevolusi mi lebihdinikmati olehgolonganpetaniyang sudahkayayangmenguasaisumbenpertaniansepertitanahdanknedit.

nba (usury) Pengenaanbungaataspinjamanatauhutang.Di neganabukanIslamnibamerujukpengenaanbungayangterlalutinggi manakalamenunutajananIslamniba ialahbungayangdikenakantenhadapsebanangpinjamanatauhutang. Lihat juga kadanbunga.

risiko (risk) Kemungkinanuntungataurugi yang dihadapioleh seseorang

235

risiko bolehinsurans

dalammenjalankanunus niaga ataudalam membuatsuatukeputusan.Risiko wujud apabila suatupenistiwa itu mungkin benlaku atau tidak.Dalam aktiviti pemiagaan,peniagamengalamikenugianapabilahangajatuh dan mengalamikeuntunganapabilahanga naik. Dalam aktivitipelabunan,pelaburmengalamikenugianapabilahargajatuh lebih nendabdanipadahangabelian, dansebaliknya.Dalamkedua-duaaktiviti, peniagadanpelabunmengalaminisiko akibatpenubahanhanga. Keuntunganyangdipenolebmenupakanganjanankepadapelabunataupeniagayangbenanimenghadapinisiko.

risikobolehinsurans(insurablerisk) Risikoyang timbuldanipadapenistiwasepertikebakanan,yang kemungkinanuntung ruginyabolehdikina.

risiko tak bolehinsurans(uninsurablerisk) Risiko yang timbul danipadapenistiwa sepenti gempabumi dan letupan gunung benapi, yangkemungkinanuntung nuginyatidak bolebdikina.

risiko usahaniaga(venturerisk) Lihat modal usahaniaga.rizab (reserve) Sebabagianpendapatanatauwang yang diasingkanoleb

orangpenseonangan,syanikat,ataunegarauntuk tujuan tententu. Firmamenyimpan nizab untuk tujuan mengukubkankedudukankewangansyanikat,menyediakanpembangunanmasadepan,dansebagaipenyediaanuntuk perkanaluan jangka. Rizabsyanikatdisimpandalambentuktunaiataudilabur dalamasetjangkapendek. Syanikatkewangansepertibanktenpaksamenyimpanjumlab nizab yangagakbesardalambentuktunai.Sesebuahneganamenyimpannizab terutamadalambentukmata wangasinguntukdijual di pasaranpertukananasingsebagaikawalantenbadapnilai matawang itu.

rizab bank (bank reserve) Wang tunai yang didepositdi bankpusatdanasetcain yang diluluskanyang penlu disimpanoleb bankatau institusikewanganyangtidak bolebdipinjamkankepadapelangganbank. Tujuannizabbankmi adalahuntukmenjagakadarkecainanbank tensebutsupayatidak timbul masalab tunai apabila pelangganingin mengeluarkansimpananmereka.

rugi (loss) Penbezaanantaraperbelanjaandenganbasil pendapatansebuabfirma apabilapenbezaantensebutnegatif. Firma mengalamikerugianapabilajumlab basil tidak dapat menutupjumlab kos perbelanjaan.Kenugianjangkapendekwujud apabilajumlab basil tidak dapatmenutupjumlab kosberubab. Firmayangmengalamikenugianjangkapendekdanjangkapanjangtenpaksamenutuppenusabaannya.Lihat juga untung.

rugi ataskertas(losson paper) Kenugianyangdialami tetapibelum dibayandalambentuk tunai. Misalnya, jika seonangpelabur membeli sabamsebanyak1000unit denganbangaRM1.00seunit,danseminggukemudianhargasabamtensebutjatub kepada 50 sen seunit, maka pelaburitumengalamirugi ataskentassebanyakRM500. Kerugiansebenarpelaburhanya akan wujud sekinanya sabamitu dijual pada barga tersebut.Sebaliknya,jika bangasahamnaik kepadaRM1.50seunit,makapelabunmengalamiuntung ataskertassebanyakRMSOO.

236

S

saham(stock) Modal sahsyarikatyangdicarumkanolehpemilik. Pemegangsahammempunyaituntutanterhadapasetdantanggungansyarikat,berhakmengambilbahagiandalampengurusansecaralangsungatau tidak, danberhakmenerimasebahagiandaripadakeuntungan.

sahambiasa (commonstock) Sahamsyarikatyangmemberikanhakkepadapemilik menerimaseluruhpendapatansyarikatsetelahdiambil kiradividenkepadapemegangsahamkeutamaan.Sekiranyasebuahsyarikatdibubarkan,pemegangsahambiasahanyaberhakmenerimaagihanbaki asetsetelahsemuahutangsyarikatdansemuatuntutan pemegangsahamkeutamaandijelaskan. mi bererti pemegangsahambiasa menanggungrisiko ruginiagalebih besarberbandingdenganpemegangsahamkeutamaan.

saham boleh panggil (callable stock) Saham yang sebahagianataukeseluruhannyaboleh dibeli semula oleh syarikatdenganmembayarpemegangsahammengikut hargayang ditetapkan,yang biasanyalebihtinggi daripadanilai tara sahamtersebut.

sahamkeutamaan(preferredstock) Sahamyangpemiliknyadiberikeutamaandan segi pembayarandividen dan penerimaanasetsekiranyasyarikatdibubarkan. Pemilik sahammi menerimakadardividen yang tetapdandibayardividen terlebih dahulusebelumbaki dividen dibahagikankepadapemilik sahambiasa.

sahammodal (capital stock) Nilai wang kesemuasahamyang diterbitkanoleh sesebuahsyarikat. Saham modaljuga meliputi modal yang telahdilaburkansecaratetap oleh firma. Pemegangsahammempunyaisijilyang menunjukkanjumlah sahamyang dimiliki danjuga hak mereka.Sahammodal boleh diklasifikasikankepadasahambiasa dan sahamkeutamaan.

sahampampasan(compensationstock) Pampasanyangdiberikepadasemuapemegangsaham dalam bentuk saham apabila sesuatu industridimiliknegarakan.Jumlahsahamyangdiberiadalahsamanilainyadengan

237

sahamperbadanan

keuntunganyang diperolehdaripadasahamyang dipegangpadamasaindustri itu dimiliknegarakan. Dalam usaha untuk memiliknegarakanindustri, sahampampasandiberi kepadapemegangsahamdalambentuksuratjaminankerajaan.

sahamperbadanan(corporationstock) Sahamyang dikeluarkandengankadarbungayang tetap yang dapat ditunaikanselepasbeberapatahunyangdinyatakan.

sahampinjamanbolehtukar (convertibleloan stock) Sekuritihutangyangmempunyaipilihan untuk ditukarkankepadasahamsyarikatpadatarikhyang ditentukan. Dalam tempoh sebelumditukarkan,sekuriti tersebutmenerimakadarfaedahyang ditetapkan.

sampel(sample) 1. Sebahagiandaripadapopulasiyangdiambil ataudipilihuntuktujuankajian. Kaji selidik biasanyamelibatkanpopulasiyangbesar.Pengumpulanmakiumatdaripadapopulasitentunyamemakanbelanjayangbesar.Olehitu hanyasebahagianatauperatusantertentudaripadapopulasidipilih untukmemperolehmakiumat.Sampeldengansaizyangmencukupidipilih mengikut kaedah tertentusupayasampel tersebutbenar-benarmemiliki ciri umumpopulasiyangdiwakilinya. Misalnya,jika matlamatpenyelidikanadalahuntuk mengkaji taraf hidup pesertaFELDA yangmempunyaipopulasikira-kira 300 000 orang, makasampelyang terdiridaripada3000pesertaFELDAdianggapmencukupiuntukmengetahuiciriumum taraf hidup pesertaFELDA. Biasanyapemilihan sampeldibuatsecararambang. 2. Contohkeluaranterutamakeluaranbarnyang diberisecarapercumakepadapenggunasebagaipromosijualan. Tujuan sampeldiberi adalahuntuk memberipeluangkepadaorang ramai meneliti danmemberipandanganterhadapkeluarantersebut.

sampelberkebarangkalian(probabilistic sampel)Lihat sampelrambang.sampelberprobabilistik(probabilistic sample)Lihat sampelrambang.sampelrambang(randomsample) Kaedahpengambilansampelyangsetiap

ahli daripadasuatusubsetpopulasimempunyaipeluangyang samauntukdipilih. Jikapeluanguntuk dipilih adalahsamabagi setiapahli populasi,maka kaedahmi disebut sampelrambang mudah. Sinonim sampelberkebarangkalian,sampelberprobabilistik.

sandaran(backing) Sokonganyangdiperlukanbagipengeluaranmatawang.Sokonganmi mungkindalambentukemasatausekuriti kerajaan. Matawang yang tidak mempunyaisandarandianggaptidak teguhdanmudahmengalamipenurunan.Sandaranjugamenjaminketeguhanmatawangdipasaranmatawangantarabangsa.

sebutanbenar(real term) Nilai yang dinyatakandalamsebutanbarang-barang,bukannyadalamsebutanwang. Sebutanbenarmerujukciri fizikaldanciri bolehnampaksesuatufenomenon. Oleh sebabciri fizikal bagikebanyakanbarangdanperkhidmatantidakbolehdiukur ataudibandingkansecaralangsung,pengukurandalambentukwang terpaksadibuat dahuludankemudiandiselaraskandenganindekshargayangsesuaisupayasebutan

238

sekatanteknik terhadapperdagangan

benardiperoleh. Misalnya,pendapatannegaraialahjumlah agregatbarangdan perkhidmatandalamnegarayang dinilai padahargawang. Untukmendapatkanpendapatannegarabenaryangmerupakanaliranfizikal barangdanperkhidmatan,pendapatannegaranominal (hargasemasa)dibahagikandenganindekshargayang sesuaisepertiindekshargapengguna. Dalamekonomi,sebutanbenarlebihdipentingkankera~a iamenggambarkankuasabeli wang ataujumlah fizikal barangdanperkhidmatan.

sebut harga (quotation) Penyataantentang hargayang diberikan olehpembekalkepadapihak yang ingin membuatpesanan.

sekatanbukantarif (non-tariffbarrier) Sekatanterhadapperdaganganbebasyang bukanberbentukcukai. Misalnya,kuotaimport, sekatanmutu yangketat,dankawalanspesifikasi. Dalameraperdaganganbebassebahagianbesarsekatantarif akan dihapuskan. Negara-negaramungkin memilihsekatanbukantarif sebagaisatubentuksekatan.

sekatanekonomi (economicsanctions)Sekatanperdagangansemuabarangdan perkhidmatankecuali barang-barangperubatandan makananyangdikenakanoleh sebuahatausekumpulannegaraterhadapsebuahnegaralain untuk memaksanegaratersebuttunduk kepada suatu permintaan.Misalnya, sekatanekonomiterhadapAfrika Selatanyang m~negansemuanegaradaripadaberdagangdengannegaraterse½tkcranamengamalkandasaraparteid.

sekatankemasukan(barrier to entry) Sekatanyaiij wujud bagi firma baruyang ingin memasuki industri. Firma yang berlumba-lumbauntukmemasukiindustrimewujudkanpersainganyangseterusnyamembolehkanindustri beroperasidenganlebih cekap. Sekatankemasukanmungkinberbentukkeperluanmodal yang tinggi, kadarkecekapanatauteknologiyang tinggi, atau sekatanyang sengajadiadakansepertiperaturanyangtidak membenarkanlebih daripadasatusyarikatmengeluarkansuatujenisbarangatauperkhidmatan.

sekatanmasukkerja(lockout) Halanganmajikanterhadappekerjadaripadamelaksanakankerjamerekasebagailangkahtindakbalasancamanmogok.Tindakanmi jarangdilaksanakan,melainkanapabilatiada tandarundinganantaramajikandankesatuansekerjaakanselesai.

sekatanperdagangan(trade barrier) Sekatanterhadapperdaganganantarabangsayangmempunyaitujuanekonomidanpolitik. Sekatanyangselaludiamalkanialahtarif, kuota,dankawalanpertukaranasing. Tujuanutamasekatanmi diwujudkan adalah untuk melindungi pengeluarandalam negeri yang bersifat penggantianimport, mengawalimbanganperdagangan,danseterusnyamengawalinflasi import danpengangguran.

sekatanteknik terhadap perdagangan (technicalbarrier to trade) Sekatanterhadapperdaganganantarabangsayang berbentukpengenaanpiawaitertentu terhadapbarang-barang,iaitu dalambentuk spesifikasibarang,keperluanpembungkusandanpelabelan,keperluankebersihansertasyarat-syarat tentangkesihatandankeselamatan.

239

sektorawam

sektorawam(public sector) Bahagianekonomiyang kesemuakegiatannyaterletakdi bawahkawalandanarahankerajaanataunegara. Sektorawammeliputi jabatandanagensikerajaan,perbadanan,danperusahaanawam.Sumber-sumberdalamsektormi dimiliki olehnegaradankegunaansumber-sumbertersebutbiasanyaadalahuntuk kepentinganumum. Lihat jugasektorswasta.

sektorbenar(real sector) Bahagianekonomiyangterlibatdalampengeluaranbarangfizikal danperkhidmatanyangterdiri daripadakomponenpendapatannegarayang termasukperbelanjaanpenggunaan,pelaburan,perbelanjaankerajaan,danimport-eksport. Sektor benardibezakandaripadasektorkewangan.

sektorkewangan(financial sector) Bahagianekonomiyang terlibat dalamurns niagaasetkewanganyang terdiri daripadakomponenpasaranwangdan pasaranmodal sepertiwang,bon, saham,dankadarbunga.

sektorswasta(private sector) Bahagianekonomiyang kesemuaaktivitinyaterletakdi bawahkawalanunit ekonomibukankerajaan. Unit ekonomiseperti isi rumah atau firma dalam sektormi memiliki sumberyangdigunakanterutamanyauntuk kepentingansendiri.

sektor utama (leading sector) 1. Sektor dalam ekonomi yang bolehmencetuskanrantaianke hadapandanrantaianke belakangkepadasektor-sektor lain. 2. Sektorpenting dalam ekonomi yang menyumbangkansebahagianbesardaripadakeluarannegara. Bagi kebanyakannegaramembangun,sektorpertanianmerupakansektorutamabagi pendapataneksportdanbagikeluarandalamnegarakasar. Lihatjuga industri utama.

sekuriti (security) Dokumen sahyang menjadibukti penyertaanmodalataubukti hutangterhadappemilikan suatuharta,yang bolehdipindahmilikdanbersifatkekal ataujangkapanjang. Misalnya, sijil saham,sijil bon,dansijil sekuritikerajaan.Pemilik sekuritisahamberhakmenerimadividen,sementarapemilik sekuriti hutangberhakmenerimabunga.

sekuriti bolehpanggil (callablesecurity) Lihat sekuriti bolehtebus.sekuriti boleh tebus(redeemablesecurity) Sekuriti sepertibon dansaham

yang bolehdibeli semulapadahargatara oleh syarikatatau badanyangmenerbitkannyasebelumtarikh matang.Kebanyakansekuriti bolehtebusialah sekuriti yangmempunyaibungayang tetap, sepertibon dankonsol(yangtidakmempunyaitarikh penebusan).Sekuritiyangtidak mempunyaibungasepertisahambiasadanbeberapasahamkeutamaantergolongdalamsekuriti yang tidak bolehtebus. Sinonimsekuriti bolehpanggil.

sekuriti cagaran(collateral security) Lihat cagaran.sekuriti kerajaan (governmentsecurity) Surat hutang sepertibon yang

dikeluarkanoleh kerajaanyang merupakanpinjaman jangka panjangkerajaandaripadainstitusi kewangandanorang perseorangan.Sekuritikerajaanmenjanjikanbayaranpokok danbungapadakadartertentupadasuatutarikh yang ditetapkan.

sekuriti peringkatkedua (secondarysecurity) Sekuriti yang dikeluarkan

240

sewabumbung

terutamanyaolehpengantarakewangandengantujuanmemperolehsekuritiperingkatpertama.Misalnya,depositdi institusikewangandansijil depositbolehniaga. Sinonim sekuriti tak langsung.

sekuriti peringkatpertama(primary security) Alat hutang atau sekuriti,danekuiti yangdikeluarkanoleh sektorasal,sepertiisi rumah,firma, ataukerajaanyangmemerlukanpinjaman,bukannyaolehpengantarakewangan.Misalnya, apabila syarikat yang memerlukandanameminjamdenganmenjualbon syarikat atau mengeluarkansaham,maka syarikat tersebutmengeluarkansekuriti peringkatpertama.

sekuriti tak langsung(indirect security) Lihat sekuriti peringkatkedua.sekuriti taktersenarai(unlistedsecurity) Sekuritipemiagaanatauperusahaan

yangtidakdidaftarkandalambursasahamkeranatidak memenuhikeperluanatausyaratuntukdisenaraikandalambursatersebut.Biasanyasekuriti taktersenaraidipasarkandi bursasahamsecarapasaranataskaunter.

sempadankemungkinanpengeluaran(productionpossibilityfrontier) Lihatkeluk kemungkinanpengeluaran.

sempadankemungkinanutiliti (utility possibility frontier) Lihat kelukkemungkinanutiliti.

serbuan bank (bank run) Keadaanapabila orang ramai bertindakmengeluarkandepositmerekadaripadabankkeranatidak lagi mempercayaikedudukankewanganbank tersebutataukeseluruhansistem bank.Sekiranyaberleluasa,serbuanbankbolehmelumpuhkansistemkewangannegara. Oleh itu, bank pusatdiberi tanggungjawabmembantubank disampingmenjaminkepercayaanorangramaiterhadapurusansistembank.

set kemungkinanpengeluaran(production possibility set) Set yangmengandungikesemuarancanganpengeluaranyang bolehdilaksanakanoleh sesebuah firma dalam prosespengeluaranfirma itu. Set mimenunjukkankesemuakombinasiinput yangbolehdigunakan oleh firmadanoutputyangbolehdikeluarkandaripadakombinasitersebut.Lihatjugarancanganpengeluaran.

setemperdagangan(trading stamp) Kupon boleh tebusyang diberikankepadapelangganyang membelidi kedai runcit. Setemperdaganganmikemudiannya ditukarkan semulakepadabentuktunai oleh kedai runcitdengansyarikatsetem,iaitu syarikatkhasyang mengendalikanpertukaransetemperdagangankepadawang tunai. Setemperdagangandiamalkandenganmeluasdi negaramaju danbiasanyadikeluarkanoleh syarikatpemiagaanboronguntukmelariskanjualansesuatubarang.Biasanyanilaisetemperdaganganmi ialah antara3 peratushingga 10 peratus.

sewa(rent) Bayaranbagi perkhidmatanyang diberikan oleh barangtahanlama, sepertipeti sejuk, televisyen,komputer,dan barang-barangyangtidak bolehdipindahkansepertitanah,bangunan,danbilik pejabat.Dalamekonomi,sewabolehdibahagikankepadasewaekonomidansewakuasi.Lihat juga sewaekonomidansewakuasi.

sewabumbung(ceiling rent) Kadarsewamaksimumyangditetapkanolehpihakberkuasauntukmengawalkadarsewa.Tujuansewabumbungadalah

241

sewaekonomi

untuk melindungi golonganpenyewasupayatidak teraniaya.sewaekonomi(economicrent) Hargayangdibayarkepadafaktorpengeluaran

produktif yang mempunyaipenawarantak anjal sempuma. Misalnya,bayarankepadapemainbadmintonnegarakeranakebolehanyang tidakdimiliki oleh oranglain. Sinonim sewaekonomitulen.

sewaekonomitulen (pure economicrent) Lihat sewaekonomi.sewakuasi(quasi rent) Jumlahbayaranyang diterimaoleh sumberdalam

jangkapendek,yangmerupakanlebihanpulanganminimum yangdiperlu-kan supayasumbertersebutkekal dalampenggunaansemasa. Misalnya,perbezaanjumlah hasil danjumlah kosberubahsebuahfirma. Olehsebabfirma masihberoperasiselagi perbezaanwujud dalamjangka pendekperbezaantersebutdianggapsewakuasi. Lihat juga sewa,sewaekonomi.

sewatulen (pure rent) Lihat sewaekonomi.sijil deposit(certificate of deposit) Sijil yang menunjukkanjumlah deposit

dalambank perdaganganbagi satutempohtertentu dengankadarbungatertentu. Sijil deposit biasanyadikeluarkanbagi deposit yang besarjumlahnya. Sesetengahdeposit boleh dijual beli dalammasasebelumdeposit tersebutditebusdandisebutsijil depositbolehniaga.

sijil keasalan(certificate of origin) Sijil yang dikeluarkanolehpengeksportyang mengandungimaklumat tentangnegaraasalbarangyangdieksport.Sijil keasalandiperlukanolehpihak kastamdalampenentuankadartarif,danpenting bagi memperolehkadartarif yang rendah.

sijil penubuhan(certificate of incorporation) Sijil yang dikeluarkanolehpihak berkuasasetelahfirma memenuhisegalaperaturanyang ditetapkansebagaiperakuanpenubuhanfirma tersebut.

silang Keynes(Keynesiancross) Graf yang memberigambaranbagaimanatingkat keseimbanganpendapatanditentukandalamsesebuahekonomi,iaitu oleh persilanganantarapermintaanagregatdanpenawaranagregat.Model silang Keynesmerupakankeskhususmodel Keynesyang hanyamengambilkira sektorbenarsementarasektorkewangandiabaikan.

Perbelanlaan Agregat

simpankira (book-keeping) Penyimpananakaunkira-kirapemiagaansecarasistematik.

Keluk V = E + I + G

AD2 = 02 + 2 +

AD1 = + I~+

= ÷I~+ G0

0

242

sistemBretton Woods

simpanan(saving) Lihat tabungan.simpananautomatik (automaticsaving) 1. Baki pendapatanselepas

penggunaanapabilapendapatanselepascukaiamatbesardantidakmenjadibebankepadapenyimpan. Apabila cukai pendapatanmenjadi semakinprogresif, simpananautomatik menjadibertambahkecil. 2. Simpananyang dibuatterusdaripadapotongangaji, sepertiuntuk carumankepadakumpulanwang simpananpekerja,tabungamanah,dan simpananuntukmasatua.

simpanansemasa(demanddeposit) Depositdi bankyang dapatdikeluarkanolehpenyimpantanpamemberisebarangnotiskepadabankterlebihdahulu.Pengambilanwangdaripadasimpanansemasabiasanyadilakukandenganmenggunakancek. Akaunyang mengandungisimpanansemasadikenalisebagaiakaunsemasa. Sinonimdepositakaunsemasa.

sin masa(timeseries)Satusetpemerhatianpembolehubahekonomitertentuyang diperolehsecaraberturutanmengikut tempohmasatertentu sepertitiap-tiapbulan(bagidatabulanan),tiap-tiaptiga bulan(bagidatasukuan),dantiap-tiaptahun(bagidatatahunan).Maklumatdaripadadatami bergunauntuk tujuan peramalandan untuk membuatkeputusansetelahdataitudiprosessecarastatistik. Untuk tujuan in biasanyadatabulanan dansukuanakandiselaraskandenganfaktor bermusimsupayasin masayangdidapatiterkeluardaripadapengaruhmusim.

sisa(residual) Pembolehubah yang mewakili semuaperkarayang tidaksistematikyang tidak diambil kira dalampersamaanregresi. Anggaransisadiperolehdenganmengambilperbezaanantarapembolehubahendogendengananggaranpersamaanregresi. Misalnya, bagi persamaanyangberikut:

C = a + bY + U,

apabilaC = jumlah perbelanjaanpenggunaan,Y = jumlah pendapatanbolehguna,

adanb = parameteryang ingin dianggarkan,danU = pemboleh ubah ralatyang mewakili faktor-faktor lain yang

mempengaruhiperbelanjaanpenggunaan.

Apabilaadanb diketahuidaripadapenganggarandanditandakandenganadanb, makapersamaandi atasmenjadiC = a + bY, apabilaC ialahjumlah perbelanjaanyang dianggarberdasarkana, b, dan Y. Oleh itu,anggaransisabagi persamaantersebutialah U = C — C, iaitu perbezaannilai sebenardengannilai yang dianggarkan.

sisihanpiawai (standarddeviation)Lihat varians.sistemBrettonWoods(BrettonWoodssystem)Sistemkewanganantarabangsa

yang menetapkandolarAmerika bersamaandenganAS$35.00bagi setiapauns emastulen dannilai matawang negaralain dalamsebutandolar.SistemBretton Woods padaasasnyaialah sistempertukaranemasyang

243

sistemcampunan

beroperasiantaratahun 1944 hingga 1971. Menurut sistem mi negaradikehendakibersediauntukcampurtangandenganmenjualataumembelidolarsupayakadarpertukaranantaramatawang masing-masingdengandolar tidak melebihi 1% di atasatau di bawahnilai par.

sistemcampunan(mixedsystem)Lihat ekonomi campuran.sistemekonomi (economicsystem) Peraturankegiatanekonomimanusia

berdasarkanprinsip-prinsip tertentu. Peraturantersebutmenentukanbagaimanasumber ekonomi dan faedahekonomi diagihkan untukmenentukanapayangakandikeluarkan,bagaimana,danuntuksiapasesuatuitu dikeluarkan. Sistem ekonomi yang wujud ialah sistem ekonomicampuran,sistem ekonomikapitalis,sistemekonomisosialis,dansistemekonomi Islam.

sistemekonomicampunan(mixedeconomicsystem)Lihat ekonomicampuran.sistemekonomikomunis (communisteconomicsystem)Lihat sosialisme.sistemekonomisosialis(socialist economicsystem)Lihat sosialisme.sistemhanga(price system)Lihat mekanismepasaran.sistemkeutamaantenam(generalizedsystemofpreferences)Lihat GSP.sistemkewangan(monetarysystem)Sistemyangmeliputi institusi,organisasi,

dan segalayang berkaitandenganwang dankewangansesebuahnegara,iaitu organisasisepertibankdansyarikatkewangan,institusidanperaturansepertipenentuanunit matawang ataualatkewanganlain, kaedahpenentuanpertukaranasingsertadasarkewangan.

sistemKeynes(Keynesiansystem)Lihat ekonomi Keynes.sistempasanan(marketsystem)Sistemekonomiyangbergantungsepenuhnya

pada mekanismepasaranuntuk menentukanperuntukansumberdanpemilihan teknik yang digunakanuntuk prosespengeluaran,penentuanharga, dan pengagihanbarangatau perkhidmatandi kalangan anggotamasyarakatekonomitersebut. Di bawahsistempasaran,semuakegiatanekonomi diatur dandiselaraskanoleh tindak balasbebaskuasapasaran.Sistempasarankadang-kadangdikenalijugasebagaisistemharga,sistemusahabebasdankapitalisme. Lihat juga mekanismepasaran.

sistem penentuanhangadun tingkat (two-tier pricing system) Sistempembayaranyang berbezamengikut kelas keranalayananyang berbezabagi suatu perkhidmatan. Misalnya, bayaranperkhidmatan~05 kelaspertamaberbezadenganbayarankelaskedua,danbayaranperkhidmatanpenerbangankelaspertamaataukelaspemiagaanberbezadenganbayaranperkhidmatankelasekonomi. Sistem penentuanhargaduatingkat jugadiamalkanolehbankperdagangandalammengenakankadarbungaterhadappelbagaijenis pinjaman yang berbezadan segi risiko dansaizpinjaman.

sistempentukananemas(gold exchangesystem)Lihat piawaipertukaranemas.

sistempiawai emas (gold standardsystem)Lihat piawai emas.sistem nekunsif(recursive system) Sistem persamaanekonometrikyang

terdapatpergantungansearahdi kalanganpembolehubah endogenatau

244

spekulasi

pembolehubah bersandarnya. Dalam sistem rekursif, pembolehubahendogenpertamayang hanyaditentukanoleh pemboleh ubah eksogenditulis dahulu,diikuti olehpembolehubahendogenkeduayang ditentukanhanyaoleh pembolehubahendogenpertamadanpembolehubaheksogen,dan seterusnya.Satu ciri penting sistem persamaanmi ialah pembolehubah endogenyang ditentukankemudiantidak memberikesanmaklumbalasterhadappembolehubahendogenyangditentukandahulu.

sistemtentutup (closedsystem)Lihat ekonomi tertutup.sistem titik asas (basing-pointsystem) Sistem penentuanhargayang

mengenakanbayaranyang samabagi semuapelanggannyatanpamengirajarak barangyanghendakdibawa. Sistemtitik asasmi tidak lagi digunakankeranapembekalbesarmendapatkeuntunganyanglebihberbandingdenganpembekaltempatanyang kecil. Sistemmi digunakandi beberapanegeridi Amerika Syarikat.

sistemunusanbank (bankingsystem)Sistemyangmeliputi semuainstitusikewangandan peraturandalammenjalankanurusan perbankan,iaitupengambilandepositdanpemberianpinjaman. Di Malaysia,sistemumsanbank meliputi bankperdagangan,banksaudagar,BankIslam,dansyarikatkewanganberlesen.

skim kawalankomoditi (commoditycontrol scheme) Rancanganyangberbentukkawalanterhadappengeluaransesetengahkomoditidengantujuanmengawaloutputuntukmenstabilkanhargadanmenggalakkanpengeluaran.Skimkawalankomoditi dilaksanakanolehnegara-negarapengeluaruntukmenstabilkanhargakomoditi sepertigetahdankopi.

soal selidik (questionnaire) Set soalanyang digunakandalamkaji selidiksepertikajian pasaranyang bertujuanmendapatkanmaklumat yangdiperlukan.

sosialisme(socialism)Sistemekonomiperancanganpusatyangpemerintahnyamerupakanpembuatkeputusanyang tunggal dalammengendalikandanmenentukanarahekonominegara. Pemerintahmemutuskanjenis,jumlah,carasuatubarangdikeluarkan,danbagaimanabarangtersebutdiagihkan.Olehitu, sistemekonomimi memerlukanperancanganyang menyeluruhuntuk semuakegiatanekonomi. Sinonimsistemekonomisosialis,sistemekonomikomunis.

sosialismepasanan(marketsocialism) Sistem ekonomi yang menentukannegaramemiliki semuasumberekonomi, tetapi pengagihansumberdikalanganindividu dalamekonomihanyaberdasarkansatusistem harga.Sosialismepasaranberbezadaripadaekonomi perancanganpusatyangpengagihansumberdalamekonominyaditentukanoleh pihak berkuasa.Lihatjuga ekonomi perancanganpusat.

sosialismetenancang(plannedsocialism)Sistemekonomiyangsemuafaktorpengeluarannya(kecuali buruh) dimiliki oleh negara, danpengagihansumberditentukandi peringkatpusat. Lihat juga sosialismepasaran.

spekulasi(speculation) Tindakanmengambilnisiko olehpihak-pihakpelabur

245

stagflasi

ataupeniagayangmengharapkankeuntungandaripadaurnsniagakewangandanpemiagaan.Pespekulasibiasanyamembelisekuriti bukannyauntukmendapatkandividen tetapiuntuk mendapatkankeuntungan. Misalnya,pembeli sahamyang menjual sahamapabilaharganaik.

stagflasi (stagflation) Keadaanapabilaberlakunyagenangandan disertaidengankadarinflasi yangtinggi. Stagflasibiasanyaberlakukeranakejutanpenawaranyang negatifsepertikenaikanhargaminyak oleh OPEC padatahun 1974 yang menyebabkaninflasi di sampingmenjejaskandayapengeluaran. Stagflasi juga boleh berlaku apabila usahauntukmengurangkaninflasi melaluipenguranganpermintaanagregatgagaluntukmenurunkankadarinflasidenganserta-merta,tetapisebaliknyamenjejaskanpertumbuhanekonomi.

statistik 1. (statistic) Sebarangpembolehubahfungsi kepadasampelyangnilainyabolehdigunakanuntuk membuatperihalantentangdata. Contohstatistik ialah mm sampel,varianssampel,danpenganggarpekaliregresi.Statistik yang digunakanuntuk menganggarkansuatuparameterdikenalisebagaipenganggarparameter. Statistik yang digunakanuntuk ujiandikenalisebagaistatistikujian. 2. (statistics) Bidang ilmu yang berkaitandenganpengumpulan,persembahan,dan penganalisisandataempirik.Statistik digunakandenganduacara, iaitu secaradeskriptif atausecarapentakbiran.Statistik deskriptif secarakhusus meringkaskandanmenghuraikansuatusetdata. Statistik pentakbiranpula secarakhususmenganalisissetdatapensampelandanmembuattelahantentangpopulasidenganmenggunakankaedah-kaedahtertentu. Penggunaankaedahstatistikpentakbiranmembantudalammembuatkeputusansecaraobjektif dalamkeadaanketaktentuan.

statistik deskniptif (descriptivestatistics) Lihat statistik.statistikDunbin-Watson(Durbin-Watsonstatistic) Statistikyangdigunakan

untukmengujikewujudanautokorelasidalamsebutanralatdalarnpersamaanregresi. Padaumumnyanilai statistik Durbin-Watson,di sekitar 2,menandakantidak wujudnyamasalahautokorelasi.

statistik ekonomi (economicstatistics) Cabangilmu statistik yang khususbagi pengumpulan,pemerihalan,danpenganalisisandataekonomi.

statistik pentakbinan(inferentialstatistics) Lihat statistik.stokpenimbal (bufferstock) Simpananyangdibuatuntukmengatasimasalah

turunnaik penawarandanhargayang tidak menentu. Apabilapenawaranbarangtinggi,barangtersebutakandibeli olehpihakkerajaandandisimpansupayahargatidak turun. Apabila penawaranrendahdanhargatinggi,penjualandaripadastok penimbalakandibuat. Stokpenimbaldilaksanakanoleh kerajaanuntuk menjadikanpenawaranbaranglebih kurang samadenganpermintaansemasa.

stok wang (moneystock) Lihat penawaranwang.struktunpasaran(marketstructure) Bentuk pasaranyang terdapatdalam

sebuahekonomi,samaadapasaranpersaingansempurna,monopoli tulen,

246

sumbenhantamilik bensama

pasaranoligopoli, ataupersainganbermonopoli. Struktur mi dibezakanmengikut jumlah penjualdanpembeli, dan bentuk sekatan. Lihat jugamonopoli,oligopoli, persainganbermonopoli,persaingansempuma.

subahat(collusion) Persefahamanatauperjanjian,biasanyasecarasulit antarafirma untukbekerjasamadalampenentuanharga,keluaran,danpembahagianpasaran. Matlamat utamafirma bersubahatadalahuntuk mengelakkanpersainganyang boleh merugikanpihak yang terlibat. Subahatseringterjadi di kalanganfirma oligopoli.

subsidi (subsidy) Bantuanyang diberikanoleh kerajaan kepadaorangperseorangan,unit pengeluaran,ataupengeksportsamaadadalambentukbayaranlangsungsepertigeranataupinjaman,ataulangkah-langkahyangmemberikankesanyang samasepertibayaranlangsung.Langkah-langkahtersebuttermasuklahjaminan terhadaphargadanpasaran,khidmat ataukemudahanbantuan,danpemotonganataupengecualiancukai.

subsidiekspont(exportsubsidy) Subsidi yang diberikankepadapengeluarkhususnyayangmengeksportkeluarannyauntukmenggalakkanpeningkataneksportsesebuahnegara. Misalnya, pinjaman kerajaanpadakos yangrendah,promosi danpengiklanansecaralangsungoleh kerajaandi luarnegeri bagi pihak pengeksport,danpelepasancukai berdasarkannilaibarang-barangyang dieksport.

subsidi pentanian (agricultural subsidies) Sokongan barang danperkhidmatanpertaniankepadapetaniyangbertujuanmengurangkankosataumeningkatkanpendapatanpetani. Misalnya, subsidi baja yangbertujuanmengurangkankospengeluaranpetaniapabilahargabajatinggi,dan subsidi hargayang bertujuanmeningkatkanpendapatanpetani.Perkhidmatanpertaniansepertipenyelidikan,pengembangan,danpengairanjuga merupakansubsidi yang diberikan kepadapetani tanpa sebarangbayaranatau dikenakanbayaranyang minimum.

subsidisekaligus(lump-sumsubsidy)Bantuankewanganatausebarangbentukbantuanataupotonganyang mempunyainilai ekonomi, biasanya yangdiberi oleh kerajaankepadaindividu atau pengeluardalamjumlah yangtetapatau yang tidak mengikut pendapatan,output, atau nilai eksport.Misalnya,subsidi hargaterhadapbarangkeperluanutama.

sumben(resource) Anugerahyang diperolehsecarasemulajadi atauyangdikumpulkan oleh manusia. Sumberdapatdibahagikankepadasumberyangbolehdibaharui,sepertisumberhutandansumberyangtidak bolehdibaharui,sepertibahangalian.

sumbenash (natural resource) Sumberyangwujud secarasemulajadisepertitanahyangtidak perlu dibaja, bahangalian, hasil hutansemulajadi, danhasil laut.

sumbenbolehdibahanui(renewableresource) Lihat sumber.sumbenbukanmanusia(nonhumanresource) Lihat sumbermanusia.sumberhartamihik bensama(commonpropertyresource) Lihat hartamilik

bersama.

247

sumbenmanusia

sumbenmanusia(humanresource) Jumlah dan kualiti buruh yang bolehdigunakansebagaisumberyangproduktif. Sumberlain sepertitanahdanmodal merupakansumberbukanmanusia.

sumbenpembenipinjam tenakhin(lenderof last resort) Bank pusatsebagaipemberipinjam kepadabank atau syarikat kewanganapabilabank atausyarikatkewangantersebutmengalamimasalahmudahtunai. Bank pusatbolehmenaikkankadarbungaterhadappinjaman tersebutsupayabanklebih berhati-hatidalamurusankredit, danpenciptaankredit juga dapatdikawal.

sumbentak bohehdibahanui(nonrenewableresource) Sumbersemulajadiyang kuantiti penawarannyaterhad,dan hanya boleh digunakansekalisahaja. Misalnya, petroleumdanlogam.

suntikan (injection) Aliran masukwangdalamaliranpusinganpendapatansebuahekonomi yang meningkatkanpendapatannegara. Peningkatanpendapatanakibatsuntikan bergantungpadasaizpengganda. Misalnya,pelaburan,perbelanjaankerajaan,daneksport.

sunatknedit (letter of credit) Surat arahanyang membenarkanbankmembayarsejumlahwangyangtertulis padasuratitu kepadapenamaatauwakil penamatersebutyang biasanyamerupakanbank lain. Suratkreditpentingdalamurus niaga import-eksportapabilapembayaranuntukurnsniagatersebutbiasanyamelibatkanduabuahbank,satudi negarapengimportdansatu lagi di negarapengeksport.

susutnihai (depreciation) 1. Penurunannilai barangmodal sepertijenteradanbangunankeranaliaus ataurosak,ataubarangtersebutdapatdigantikandenganbahanyang lebih moden. Susut nilai merupakankos kepadaperniagaan,danmesti ditolak daripadauntung. 2. Kejatuhannilai suatumatawang dalamsebutanmata wang lain. Misalnya, jika padasuatumasa,kadarpertukaranantararinggit danyen ialah RM1.00 = 100 yen,tetapi sekarangkadarpertukaranialah RM1.00 = 90 yen, maka ringgitdikatakanmengalamisusutnilai mata wang.Padamasayang samayenmengalaminaik nilai terhadapringgit. Dalamsistempengapunganbebaskadarpertukaranatauhargasuatumatawang bergantungpadapermintaandanpenawaranmatawang tersebutdalampasaranpertukaranasing.

susut nihai dicepatkan(accelerateddepreciation)Susut nilai yang dikiradenganmemberielaunsusutnilai yanglebih tinggi padatahun-tahunawalberbandingdengantahunkemudian.Mengikutkaedahmi, firma dibenarkanmelupuskanjenteraatauhartatetapbagi jangkamasayang lebih cepatdaripadayang sepatutnya.

susutnilai modah(depreciationof capital) Keadaanapabilabarangmodalmenjadi haus atau rosakmenyebabkanbarangmodal tersebutperludigantikandenganyang barn.

syanikat(company) Sekumpulanindividu yangbersatusecaraformaluntuktujuanpemiagaan.SesebuahsyarikatditubuhkanberdasarkanAktaSyarikatdanmestididaftarkanterlebihdahuludenganPendaftarSyarikat. Pemiagaan

248

syenbonus

hanya bolehdimulakansetelahpermohonandiluluskan.syanikatasing(foreign company)Syarikatyangditubuhkanmengikutundang-

undangpenubuhansyarikatsebuahnegaraham, danbukanmengikutundang-undangsyarikat tempat syarikat tersebutmenjalankanperniagaan.

syanikatbenhad(limitedcompany)Syarikatsahambersamayangtanggungankewangannyaterhad. Tanggungansetiapahli terhadkepadajumlah sahamyangdimiliki. Jikasyarikatdibubarkan,pemiutangberhakmenuntutsetakatjumlah sahammodal yang dicarumkan. Sinonim syarikatliabiliti berhad.

syanikat induk (parent company) Syarikat yang memiliki dan mengawalsyarikat lain yanglebih kecil, yangdikenahisebagaianaksyarikatmelaluipemilikan sahamlayak mengundiyang melebihi 50%.

syanikatkenjasama(cooperativesociety) Lihat koperasi.syanikathiabihiti benhad(limitedliability company) Lihat syarikatberhad.syanikatpemegangan(holding company) Syarikatyangditubuhkansemata-

matauntukmemeganglebih daripadaseparuhmodalsahamdanstok sebuahsyarikatataubeberapasyarikatuntuk kawalan.

syanikatsahambensama(joint stockcompany) Syarikatyang bercirikanpembahagianmodal kepadasaham-sahamkecil. Pelaburdalamsyarikatmi bolehmemiliki sejumlahunit sahamdandianggapmemiliki sebahagiandaripadasyarikatberkenaan.Keuntungansyarikatdalambentuk dividendiagihkepadapelaburmengikutunit sahamyangdimiliki. Syarikatsahambersamabiasanyaberbentuksyarikat liabiliti berhaddan dikenali jugasebagaisyarikatberhad.

syanikat sendinianbenhad(private limited company) Syarikat yangpemiliknya adalah seorangatau beberapaorang, tetapi tidak melebihisebilangantertentu. Pemilik syarikat mi diberi tanggunganterhad, iaitusetakatjumlah nilai sahamyang terbayarsahaja.

syenbonus(bonusshare) Sahambarnyang ditawarkankepadapemegangsahamsebuahsyarikat sebagaisatucarauntuk menukaruntung syarikatyang tidak dibahagikepadamodal. Syerbonusdikeluarkanoleh syarikatapabilasyarikat tersebutingin membesarkanmodalnyadanmengagihkanuntungkepadapemegangsahamsecaraberkadarandenganjumlah sahamyang dipegangpadasuatutarikh yang ditetapkan.

249

T

tabiatmembehi(buyinghabit) Gelagatpenggunayangbiasanyalebihgemarmembeli suatubarangyang mempunyaijenamayang pernahdigunakandantidak gemarmencubajenamabarn.

tabhauekonomi (tableau economique) Jadualyang menunjukkansalingpergantungandalamsistem ekonomi yang diperkenalkanoleh FrancoisQuesnaypada tahun 1759. Tablau ekonomi bertujuanmenganalisisbagaimanasektorekonomiyangberlainanbernrnsniagaantarasatusamalain, dan bagaimanawang yang diterima dibelanjakansemulasupayaaktiviti ekonomi berterusan. Tabhauekonomi mengandaikansektorpertaniansebagaisektoryang produktif, manakalagolongantuan tanahmernpakansektoryangtidak produktif. Outputdan sektorpertanianakanmengalirke sektortuantanahyangmempunyaipendapatandaripadasewatanahmereka. Sebahagiandaripadahasiljualanoutput itu akandigunakanolehpetaniuntuk tujuanpenggunaan,dansebahagianlagi untuk membeliinput sepertibenihdanmembayarsewatanah. Pusinganmi akanberternsanselagitidakadagangguandalamaliranpengeluarandanpenggunaandalamsesebuahekonomi.

tabungan(saving) Pendapatanyang tidak digunakanuntuk perbelanjaanpenggunaan. Dalam teori penentuanpendapatannegara, tabungandidefinisikansebagaipendapatanyangditerimaolehsektorisi rnmahyangtidak dikembalikansemulake dalamperedaranpendapatandalambentukperbelanjaanterhadapbarangdan perkhidmatan. Oleh itu, tabungandianggapsebagaisatuunsurbocorandalampusinganpendapatannegara,yang kesannyamengurangkantingkat pendapatannegara. Sinonimsimpanan.

tabungannegatif (negativesaving) Lihat makantabungan.tabunganpaksa(forcedsaving) Tabunganyangberlakukeranaorangramai

terpaksa mengurangkanpenggunaan.Pengurangandalamjumlah yangdigunakanuntuk barangpenggunadisebabkanoleh tambahancukai atau

250

tanab

hargayang lebih tinggi. Misalnya, apabilahargaataucukai meningkat,penggunaterpaksamengurangkanjumlah penggunaan.

tabungan pensendinian(personal saving) Pendapatanboleh gunaperseoranganyang tidak digunakanuntuk penggunaanpersendirian,ataupendapatanboleh guna perseoranganditolak perbelanjaanpenggunaanperseorangan.

tabungansyanikat (corporate saving) Bahagiankeuntunganyang tidakdiagihkansebagaidividen tetapidisimpanuntuktujuanpembesaransyarikat.

tabunganwajib (compulsorysaving) Tabunganyangdibuatolehorangramaibukansecarasukarelatetapikeranaterpaksa. Misalnya,carumankepadaKumpulanWang SimpananPekerja.

tahappemecutan(take-offstage) Tahappembangunanekonomiyangtelahterlepasdaripadahalanganinstitusi dan masyarakattradisi, dan mulamemasukitahappencapaianmatlamatnegarasepertikadarpertumbuhanoutput benardan gunatenagayang tinggi, danpernbahansikaprakyatyangpositif danprogresifuntuk menjaminpertumbuhanyangberternsan.Mengikut W. Rostow tahappemecutanialah tahap yang kritikal dalamsejarahpembangunanekonomikeranasemuaprasyaratuntukpertumbuhanyangpantasdanberterusantelah dipenuhi. Antaraprasyarattersebutialahsahammodalyangmencukupisupayakadarpelaburanyangtinggi dicapai,kemajuanteknologiyangmodenuntukperkembanganindustriperkilangan,dankuasapolitik yang berminatuntuk pembangunandenganmatlamatuntuk meningkatkantarafhidup rakyat.

tahunasas(baseyear) Tahunyangdipilih sebagaipermulaanbagipengiraansatusin nombor indeks. Biasanyaindeks yangdiberikankepadatahunasasialahnombor100. Tahunasasdigunakanbagimembandingkanhargapadatahun-tahunyangberlainandenganhargatahunasas. Biasanyatahunasasyang dipilih ialah satutahunyangmempunyaiciri-ciri yangnormalsepertitiada kemelesetanatauinflasi yang tinggi.

tabunfiskah(fiscal year) Jangkamasa12 bulanyangdigunakanolehbadanatausyarikatsebagaitempohpengiraanperakaunan,sepertipenyatatahunanbagi syarikatdanbelanjawanbagi kerajaan. Di Malaysia, tahunfiskalyang digunakanoleh kerajaanbersamaantahunkalendar.

tabunmehambung (boomyear) Tahunyang barangdanperkhidmatannyabertambahlebihdaripada4.5%,pendapatanwangselepascukaibertambahlebih daripada10% setahun,dankadarpengangguranadalahdi bawah5.5% daripadajumlah tenagaburuh.

taksinancukai (taxassessment)Penyatayang menunjukkanjumlah cukaiyangperludibayaroleh seseorang.Penyatatersebutmengandungijumlahpendapatantahunanserta imbuhan lain yang diterima, potongan danpengecualianyangdiberisepertiuntukdin, isteni,anak-anak,bayaranzakat,danderma yang dibenarkan.

tanab(land) Faktorpengeluaranselaindaripadaburnhdan modal sebagai

251

tanamankontan

inputdalamprosespengeluaran.Tanahmernjuksemuajenis sumbersemulajadi, termasuktanahdalampengertiansehari-hari,darjahkesuburan,iklim,dan faktor semulajadi lain yang mempengaruhikualiti tanah,sumbergalian,hasil hutan,danapajuga yangdatangsecarasemulajadi daripadabumi. Umumnya, tanah dianggapfaktor tetap, walaupunpadatingkathargatanahyangcukuptinggi, penawarannyabolehbertambah.Permintaanuntuk tanahbergantungpadaciri-ciri sepertikesuburan,kedudukan,dansamaadatanahitu berlebihanatau berkurangan.

tanamankontan(cashcrop) Tanamanyangditanamuntuktujuan komersil.Petani memperolehbasil tanamandenganmenjualkannyakepadaorangtengahuntukmemperolehpendapatandan kadangkalamemasarkanbasilitu sendiri. Teknik pertanianyang moden dan cekapdiamalkanagaroutputmaksimumdapatdihasilkan,keranamotif utamapetaniadalahuntukmemaksimumkanpendapatannya.

tandapendagangan(trademark) Sebarangbentuk perkataan,nama,alat,atau simbol yang digunakan oheh pengeluaratau peniagauntukmemperkenalkansyanikatyangmengeluarkansesuatubarang.Tujuantandaperdaganganadalahuntuk membezakankeluaransuatusyarikatdaripadasyarikatyanglain. Padamasakini, tandaperdaganganadalahsangatpentingkeranakeluaranyanghampirsamafungsidanbentukadalahterlalubanyakdalampasaran. Tanda perdaganganpenting bagi pengeluaryang telahberjayamengekalkansebahagianbesarkeluarannyadalampasaransupayapembelitidak tersilap membeli barangyang hampir serupabentuknya.Tandaperdaganganjuga memberikepercayaankepadapembeli apabilakeluaranbarndiperkenalkan.Sinonim cap dagang.

tanafbidup (standardof living) Ukurankeupayaanseseorangatau sesuatuisi rumahmemenuhikeperluanasassepertimakanan,pakaian,dantempattinggal. Jikakeperluanasassahajayangdipenuhi,makatarafhidupdianggaprendah.Sebaliknyajika keperluanhidupyangdipenuhi melebihikeperluanasas,makatarafhidupadalahtinggi. Sebuahnegaradikatakanmempunyaitarafhidupyangtinggi jika kebanyakanpenduduknyamencapaitarafhidupyangtinggi, dansebaliknya.Tarafhidup sesebuahnegarabiasanyadiukurberdasarkanpendapatanperkapita, agihanpendapatan,kadarkenalhuruf,kadarkematianbayi,jangkaanhidup,dannisbahkemudahanasasterhadapbilanganpenduduknegaraberkenaan.Sinonimtingkat hidup.

tanafknedit (credit status) Lihat pengkadarankredit.tanafpenintis (pioneerstatus) Galakanpelaburanyang berbentukpemberian

pelepasancukaikepadasyarikatyangmengeluarkanbarangyangdianggapbarntetapipenting kepadapertumbuhanekonominegara. Syarikatyangdibeni taraf perintis dikecualikansepenuhnyadaripadamembayarcukaipendapatan,cukaipembangunan,dancukaiuntungberlebihanselamaduatahunhinggalima tahundantanikh operasi,mengikutjumlah pelaburandalammodal tetap syanikattersebut. Syarikatyang mempunyaimodaltetaptidak melebihi RM250000 diberiduatahunpelepasancukai,antara

252

tanif penhindungan

RM250 000 hinggaRMSOO 000 diberi tiga tahun, antaraRMSOO 000hinggaRM1 juta diberi empattahun,danyang mempunyaimodal tetapmelebihi RM1 juta diberi lima tahun. Syarikat yang mendirikankilangdalamkawasanpembangunan,mengeluarkanbarangyang diutamakan,danpenggunaaninput tempatannyamencapaisatutahapyang ditetapkan,juga diberi tambahanpelepasancukai yang tidak melebihi tiga tahun.

tanif (tariff) Cukai terhadapbarang-barangyang diimport. Tujuan tarifdikenakanadalahuntuk mengurangkankuantiti import yang diminta,mendapatkanbasil cukai, menggalakkanpengeluaranbarang tempatan,danmemperbaikiimbanganbayaran.Sinonim duti kastam, duti import,cukai import.

tanif ad valorem (ad valorem tariff) Nilai cukai import yang bergantungpadaperatusannilai (bukankuantiti) barangyang diimport. Misalnya,40%daripadahargabarangelektrik dan5%daripadanilai bahanpembinaan.Perbezaanperatusanmi bergantungpadaobjektif tarif itu dikenakandansifat barangyang diimport. Misalnya, jika kerajaantidak menggalakkansesuatubarangitu diimport, peratusanyang tinggi akandikenakan.

tanif benbihangbabagian(multi-part tariff) Tarif yang dikenakanterhadapsuatubarangimport yang kadarnyaberbezamengikut negaraasalbarangimport tersebut.

tanif dua babagian(two-part tariff) Kadarbayaranyang berbezayangdikenakanterhadappenggunaanperkhidmatanataukemudahanawamsepertiair dankuasaelektrik. Kadaryangberbezaitu mengikuttingkat penggunaanatau tujuan penggunaan.Misalnya,kadarbayaranelektrik untuk rnmahkediamanberbezadaripadakadarbayaranuntukperusahaanataupemiagaan.Kadarbayaranelektnik untuk rnmah kediamanpula berbeza-bezauntuksejumlahunit yangpertamaberbandingdengansejumlahunit yangkedua.Tarif duabahagianmi juga merupakansatucontohamalandiskriminasiharga. Lihat juga diskriminasiharga.

tanif kbusus(specific tariff) Lihat tarif spesifik.tanifmencegab(prohibitivetariff) Tarifyangkadarnyaterlalutinggi sehingga

bolehmenghalangperdaganganantarabangsa.Tanif terhadapsuatubarangimport akanmeningkatkanhargabarangimport tersebutyang seternsnyamenggalakkanpertambahanpengeluarandalamnegeri. Jika kadartarifterlalutinggi,pengeluardalamnegerimungkinmenambahkanpengeluaransehingganegaratidak lagi perlu mengimport.

tanif nominah (nominal tariff) Tarif import yang dikira berasaskanhargabaranganakhir, iaitu barangyang bukandigunakanuntuk mengeluarkanbaranglain.

tanifoptimum (optimumtariff) Kadartarif yang memaksimumkanfaedahyang diperolehdaripadapembaikankadar syaratperdagangansetelahdiambil kira kemungkinanjumlah unit perdaganganyang jatuh akibatpengenaankadartarif tersebut.

tanif penhindungan(protectivetariff) Tarif yang dikenakanterhadapbarang

253

tanifspesifik

yang bertujuanmelindungi pengeluardalamnegeridaripadapersainganpengeluarasing, bukanuntuk menambahkanbasil kerajaan.

tanif spesifik(specifictariff) Nilai cukai importyangbergantungpadakuantitiatauukuranunit, bukan nilai barangyangdiimport. Misalnya,RM1.00bagisebuahbuku atauRM2.00bagiseelakain yang diimport. Penentuannilai cukaibergantungpada hargabarang-barangimport. Biasanyanilaicukaiadalahtinggi jika hargabarangimportmahal,dansebaliknya.Sinonimtarif khusus.

tanif tenpihib (selectivetariff) Tarif yang mengenakankadarcukai importyangberbezaterhadapbarangyang berbezadengantujuan yangberbeza.Misalnya,jika tujuan tarif adalahuntuk mendapatkanbasil kutipanyangbanyak,makakerajaanperlu mengenakankadarcukaiyangtinggi terhadapbarangimportyangtakanjalpermintaannyadancnkaiyangrendahterhadapbarang yang anjal permintaannya.Jika tujuan tarif adalah untukmenggalakkanindustrimudadanpenggantianimport, makakerajaanperlumengenakankadar cukai import yang tinggi terhadapbarangakhir dankadarcukai import yang rendahterhadapbarangpertengahandaninput.Jika tujuan tarif adalahuntuk membaiki imbanganperdagangan,makakadartarif yang tinggi dikenakanterhadapbaranganjal, manakalauntuktujuanmengagihkansemulapendapatan,kadartarif yangtinggi dikenakanterhadapbarangmewah.

tanif timbah bahas(countervailingtariff) Lihat duti timbal balas.tanikbkematangan(maturity date) Tanikh apabilanota,bon, hutang,atau

sebarangtanggungankewanganmestidijelaskansepenuhnya.Penjelasanpadatarikh kematanganmelibatkanbayaranpokok dan bunga.

tanikbpenebusan(redemptiondate) Tarikh apabilasekuriti sepertidebenturataupinjamanperlu ditebus.

tawar-menawan(bargain) Pernndingansecaraformalatautidakformaluntukmenentukanhargayangdipersetujuisebelumsuatuurnsniagadiputuskan.

tawan-menawankohektif (collective bargaining) Tawar-menawaryangdilakukanantarawakil pekerjadanmajikan,biasanyadalammenentukankadarupahdansyaratpekerjaan.Antaraperkarayangdiambil kira dalamtawar-menawarmi ialah kenaikanupah,jumlah jam kerja, pengambilanataupemecatanpekerja,dan kebajikanpekerja. Tawar-menawarkolektifmendapattentanganhebat daripadapihak yang berpendapatbahawakesatuansekerjadanmajikanjarangsekalimengambilkira kebajikanorangramai. Sinonimtawar-menawarpekerja-majikan.

tawan-menawanpekenja-majikan(collective bargaining) Lihat tawar-menawarkolektif.

tawan-menawanupab(wagebargaining) Prosesmenuntutkadarupahtertentusecarapernndinganantara kesatuansekerjadenganorganisasimajikan.Biasanya dalamtawar-menawarupah, persetujuanpernndinganbukansahajameliputi kadarupah,tetapijugasyaratpekerjaansepertijangkamasakerja, faedahsampinganyang berbentukwang atau bukan wang, cuti

254

tenagabunub

tahunan,syaratkerjalebih masa,dankeadaankerja.tawananbhok (block offer) Tawaranoleh unit pelaburandalambilangan

yang besarpada satu masa yang diminta oleh pelabur. Harga yangditawarkantetap untuk satujangkamasatertentu.

tekananinflasi (inflationarypressure)Keadaanekonomisepertipeningkatanpermintaanagregatyang memungkinkanberlakunyapeningkatandalamtingkathargaumum. Keadaanmi mungkinberpuncadaripadapertambahandalamperbelanjaankerajaan,pertambahanbaki benar, atau peningkatankeyakinansektorpemiagaantehadapekonomi yang lebih cepatdaripadapertumbuhankeluarannegara,ataupeningkatankospengeluaranyanglebihcepatdaripadapeningkatandayapengeluaran. Tekananinflasi biasanyawujud semasaekonomi mengalamipertumbuhanyang amat pesatataumenghampinitahapgunatenagapenuh.

tekananpenduduk(population pressure) Keadaanyang wujud apabilapertumbuhanpenduduk,samaadasecarasemulajadi atauakibatmigrasi,yang terlalu cepatdanmelebihi kadarpertumbuhanekonomi. Tekananpendudukyang gagal dikawal boleh mencetuskanpengangguranyangberleluasa,kejatuhantarafhidup,dan menimbulkanmasalahsosial.

teknik intensifbunub(labour intensivetechnique)Kaedahpengeluaranyangmenggunakanlebih banyakburnhberbandingdenganmodal ataufaktorpengeluaranlain. Lihat juga keluaranintensif burnh.

teknik jimat bunub (labour saving technique)Kaedahpengeluaranyangmengakibatkanburnh dikurangkan. Biasanyateknik penjimatanburnhmernjukteknologi intensif modalnegaramaju,yangwalaupuntidak sesuaitetapi dipindahkanke negaramembangunoleh syarikat multinasional.Sinonimteknologi jimat burnh.

teknik pengehuanan(productiontechnique) Carainput-inputdigabungkandan digunakandalammengeluarkansuatutingkat output. Teknikpengeluarandikatakancekapdan segiekonomijika tekniktersebutbolehmengeluarkansuatutingkatoutputdengankosyangterendah,dandikatakancekapdaH segiteknik jika teknik itu boleh mengeluarkanoutputdengankuantiti input yang minimum. Sinonimprosespengeluaran.

teknoknasi(technocracy) Programpembentukansemulaekonomidansosialyang mencadangkansupayajurutera dan ahli sains mengawalcorakkehidupanekonomi. Menurntpara teknokrat, masyarakatmoden telahmenjadi sangatkompleks untuk dikendalikanoleh ahli-ahli politik danpengusahakapitalis. Olehitu, kawalanpatutberadadi tanganorangyangmengendalikanrevolusi industri, sepertijurnteradanahli sains.

teknohogijimat bunub(labour savingtechnology) Lihat teknik jimat burnh.teknohogi Leontief (Leontieftechnology) Lihat fungsi pengeluaranlinear.teknohogi hinean(linear technology) Lihat fungsi pengeluaranlinear.tenagabunub(labourforce) Pendudukyangdianggapaktifdan segiekonomi,

iaitu yang bernmurantara16 hingga64 tahun,yangsedangbekerjadan

255

teonembadmemusat

yang menganggur.Pendudukyangbersekolahtidak termasukdalamgolongantenagaburuh.

teonembad memusat (central limit theorem) Teoremyang menyatakanbahawapengeluaransuatusampelrambangakan menghampiritaburannormal apabilasaizsampelcukupbesar. Teoremmi amatbergunadalamkajian sainssosialyang membolehkansebarangkajian diasaskankepadaanggarandan pengujianstatistik berasaskantaburannormal.

teonemHeckscben-Obhin(Heckscher-Ohlintheorem) Sebahagiandaripadateori Heckscher-Ohlinyang menyatakanbahawasesebuahnegaraakanmengeksportbarangyang prosespengeluarannyamenggunakansecaraintensif faktor yang banyak teranugerahdan murah harganya,danmengimport barangyang prosespengeluarannyamenggunakansecaraintensif faktor yangkurangdanmahalharganyadi negaratersebut.

teonemHeckscben-Obhin-Samuehson(Heckscher-Ohlin-Samuelsontheorem)Lihat teorempenyamaanhargafaktor.

teonem penyamaanbanga fakton (factor-price equalization theorem)Sebahagiandaripadateori Heckscher-Ohlinyang meramalkanbahawaperdaganganbebasantaranegaraakan membawakepadapenyamaanpulangankepadafaktor-faktorpengeluaran,samaadasecaramutlak ataurelatif, antaranegara-negarayang berdagang.SinonimteoremHeckscher-Ohlin-Samuelson.

teonemsananghehabab(cobwebtheorem)Teoremyangmenyatakanbahawapenawaranbergantungpadalat satu tahun danpermintaanbergantungpadahargasuatubarang. Fenomenonmi berlakuterntamanyabagikeluaranpertanian apabilaterdapatlat masaantarapembuatankeputusanuntukmengeluarkansesuatubarang denganpengeluaransebenar. Misalnya,pertambahanpermintaanakanmenaikkanhargakeranadalamjangkapendektiada tambahandalampenawaran. Hargayang tinggi menyebabkanpengeluarmeningkatkanoutputdanseterusnyamenyebabkanpertambahandalam pengeluaran. Pertambahandalam pengeluaranpula akanmenyebabkankejatuhanharga, yang seterusnyaakanmengakibatkanpengurangan,penawarandanpenguranganoutput.

teonemStolpenSamuehson(StolperSamuelsontheorem)Teoremperdaganganantarabangsayang menyatakanbahawapeningkatanhargasuatubarang,misalnyaakibatpenggunaantanif, akanmenyebabkanpeningkatanpulanganbagi faktor yang digunakansecara intensif dalampengeluaranbarangtersebut. Ekorandaripadateoremi, penyamaanhargafaktor di negara-negarayang berdagangterjadi seperti yang diramalkanoleh teorempenyamaanhargafaktor.

teoni (theory) Suatupenyataanyangmestimengandungiperkarayangberikut:i) Suatusetdefinisi tentangpembolehubahyang digunakan.ii) Suatusetandaianyang membolehkanteori itu berfungsi.iii) Satu hipotesisatau lebih tentangperhubunganpembolehubah.iv) Ramalanatau penelahanyang bolehdisimpulkandanipadaandaian

256

teori dayapengeluaransut upah

teori, danyangbolehdiuji secarapemerhatianempirik yangsebenar.Teori digunakanuntukmenerangkanfenomenonyangdiperhatikan. Suatuteori yangbaik danberjayamembolehkankita menelahataumeramalkanakibatyangmungkinwujudapabilaberlakukejadian-kejadianyangberbeza.

teori anugerahfaktor(factorendowmenttheory)Lihat teori Heckscher-Ohlin.teori bunga dana bolehpinjam (loanablefund theoryofinterest) Teori yang

menyatakanbahawakadarbungaditentukanolehpermintaandanpenawarandanapinjamandi pasaranbondansurathutang. Teori mi berbezadaripadateori kecairankadarbungaKeynesyangmenyatakanbahawakadarbungaditentukanoleh permintaandan penawaranwang.

teori bungatangguhguna (abstinencetheory of interest) Teori yangmenekankanbahawa bunga merupakan suatu bayaran, keranamenangguhkanpenggunaansekarang. Bungadalamhal mi merupakanbayaranuntukmenyimpandalambentuktabungansebahagianpendapatanyangsepatutnyadibelanjakansekarang.Misalnya,sesetengahorangsanggupmembayarbungakeranameminjamuntuk mendapatkanfaedahdaripadapenggunaansekarang. mi bermaknaterdapatgolonganyang sanggupmemberipinjamanataumewujudkandanapinjaman,yanglebihmenggemaripenggunaanmasahadapan,dan penggunaansekarang. Pinjamanyangmerekasanggupberikanmenerimabungakeranamenangguhgunauntukpenggunaanmasahadapan.

teori dayapengeluaransut (marginal productivity theory) Teori yangmenerangkanbagaimanapendapatanataupulangansetiapfaktor pengeluaranditentukanberdasarkansumbangansut faktor tersebut. Misalnya, upahpekerjadibayar berdasarkannilai sumbanganpekerjatersebutterhadapbarangyang dikeluarkan. Pendapatanfaktor boleh ditambahjika nilaisumbanganfaktor bertambah.Teori dayapengeluaransut mengandaikanpersaingansempurnadalampasaranfaktor. Teori mi juga menyatakanbahawaapabilasatufaktorpengeluaranditambah,nilai sumbangansetiapfaktor kepadapengeluaranakan berkurangan.Untuk memaksimumkankeuntungan,majikan akanmenambahkanfaktor pengeluaransehinggabayaranterhadapfaktor itu samadengannilai sumbangannya.Sinonimdoktrin dayapengeluaransut. Lihat juga hukum dayapengeluaransutberkurangan.

teori dayapengeluaransut buruh(marginal productivitytheoryof labour)leon yang menerangkankadarupahyang dibayarkepadapekerjaadalahsamadengantingkat dayapengeluaransutnya. Teori mi menjelaskanperbezaanupahyangditerimaolehpekerja. Bagaimanapun,teori mi gagalmenjelaskanperbezaanupah antarapekerja yang mempunyaidayapengeluaranyangsama,tetapimembuatkerjadanbekerjadi tempatyangberlainan. Teori mi jugatidakmengambilkira faktorkeadaantakmobilitiburuhdankegiatankesatuansekerja. Sinonimteori dayapengeluaransutupah. Lihat juga teori dayapengeluaransut.

teori dayapengeluaransut upah (marginal productivity theoryof wages)

257

teori Dow

Lihat teori dayapengeluaransut buruh.teori Dow (Dowtheory) Teori yangcubameramalkanpergerakanhargasaham

padamasadepandenganberasaskansemata-matakepadatingkat puratabeberapasahamterpilih. Teori Dow berdasarkantiga pergerakanasasdalampasaransahamiaitu; arah aliran utamayang terdiri daripadaarahaliran ke atasatau arahaliran ke bawahjangkapanjangbagiharga,arahaliran peringkat kedua yang terdiri daripadaarahaliran ke atasjangkapendekdalambursa menurunutamaatau arah aliran ke bawahjangkapendekdalambursamenaikutama,danturunnaik hargahariandi pasaransaham.

teori faedah(benefittheory) Teori yangmenyatakanbahawaorangramaiharus dicukai oleh kerajaan menurut faedahyang diperolehdaripadaperkhidmatanyang disediakanoleh kerajaan. leon mi seringdigunakansebagaiasasoleh kerajaantempatanuntuk mengenakanbayaranbagiperkhidmatanyang disediakan. Bagaimanapun,teori faedahdianggapkurangsesuaikeranateorimi bersifatregresifdankebanyakanperkhidmatankerajaanditujukan kepadagolonganyang berpendapatanrendah.

teori Heckscher-Ohlin (Hec/csher-Ohlintheory) Teori perdaganganantarabangsayangmenyatakanbahawasesebuahnegaraakanmengeksportbarangyangprosespengeluarannyamemerlukanpenggunaansecaraintensiffaktor yang teranugerahdenganbanyakdanmurah harganyadi negaratersebut. Menurut teori mi lagi, apabilawujud perdagangan,makaakanlahir pulanganfaktorpengeluaranyangsama,samaadasecaramutlakataurelatif antaranegara-negarayang berdagang. Sinonim teori H-O, teorianugerahfaktor, teori perkadaranfaktor.

teori H-O (H-O theory)Lihat teori Heckscher-Ohlin.teori jangkaan rasional (rational expectationtheory) Teori yang

menyatakanbahawaagenekonomi, individu, atau isi rumah membuatjangkaanberdasarkanmakiumatyangadadankefahamanmerekaterhadapekonomi. Oleh itu, jangkaanmereka terhadapmasa depanakanmempengaruhigelagatekonomi semasa. Berdasarkanhakikat tersebut,kerajaanberusahamewujudkankeadaanyang stabildenganmelaksanakandasarjangka panjangyang bersifat sederhanayangboleh diikuti olehorganisasi.Sebarangperubahandalamdasarfiskal ataukewangantidakboleh mengubahoutput dan pengangguran,keranapermintaandanpenawaranakanberfungsisecukupnyauntukmengubahtingkat hargadanupahsehinggatingkat output danpenganggurantidak berubah.

teori kecairanbunga(liquidity theoryof interest) Teori yang menyatakanbahawakadarbungadi pasaranditentukanolehkeinginanmemegangwangiaitu kecairan,danpenawaranwang. Menurutteori mi apabilakeinginanmemegangwangmeningkatmakaasetakanditukarkankepadawang. Jikapenawaranwang tetap,perkarami akanmenyebabkanhargaasetjatuh,dan kadarbungameningkat. Jika penawaranmeningkat sedangkankeinginan memegangwang tetap, maka lebihan wang tersebut akan

258

teori kesansehaluan

digunakanuntuk membeliasetnominal. Pertambahanpermintaanuntukasetakanmenyebabkanhargameningkatdankadarbungamenurun. Kadarbungakeseimbangantercapaiapabilapermintaanataukeinginanmemegangwangadalahsamadenganpenawaranwang. Sinonimteori kecairanbungaKeynes.

teori kecairanbungaKeynes(Keynesianliquidity theoryof interest) Lihatteori kecairanbunga.

teori kependudukanMaithus(Malthusiantheoryofpopulation) Teori yangcubamenjelaskanperkaitanantarakadarpertumbuhanmakanandengankadarpertumbuhanpenduduk. Mengikut teori in makananhanyaberkembangmengikut sin matematik (misalnya,1,2, 3 ) manakalapendudukpula berkembangmengikut sin geometri(misalnya,1, 2, 4, 8,....). Oleh itu, akantiba suatumasaapabilabilanganpendudukmelebihimakananyangdikeluarkan. Langkah-langkahtertentuperludiambil untukmengawalmalapetakasepertikebuluran,peperangan,danwabakpenyakityang boleh menghapuskansebahagiandaripadapendudukkeranapadawaktu malapetaka,tarafhidupjatuh dankadarupahturun ke arascukuphidup.

teori kesanbaki benar(real balanceeffecttheory) Teori yangmenyatakanbahawapenurunandalamtingkathargaumum akanmenyebabkankenaikandalampenggunaandanpelaburan. KesanterhadappenggunaandisebutkesanPigou, manakalakesanterhadappelaburandisebutkesanKeynes.Teori kesanbaki benarmi dibentukberdasarkanhujahbahawaterdapatpertalianantarabaki wang yang dipegangdengan perbelanjaanterhadapbarangdanperkhidmatan. Penurunanhargaumum meningkatkankuasabeli wangyang dipegang,iaitu denganjumlah wang yangsama,kuantitibarangdanperkhidmatanyangbolehdibeli bertambah. Oleh itu, apabilatingkat hargaumum turun, maka berlakulahgangguandalampertalianantarabaki benardanperbelanjaanyangmewujudkanlebihanpenawaranasetcair. Sebahagiandaripadaasetcair akandibelanjakanoleh individuuntuk barang danperkhidmatan,manakalasebahagianyang lain akandipinjamkan. Tindakanmi akanmenyebabkanpertambahandalampenawarandanpasaranwangbolehpinjam, danseterusnyamenurunkankadar bunga. Kadarbungayang rendahakanmenambahkanpelaburan.Olehitu, kesanbakibenarmeningkatkantingkatpenggunaandanpelaburan.Sinonimkesanbaki benar,kesanPigou.

teori kesansehaluan(ratcheteffecttheory) Teoriyang menyatakanbahawapenggunadan pelaburmasing-masingberusahamengekalkantingkatpenggunaandanpelaburanpadapermulaansuatukemerosotan.Walaupunkeadaanekonomisedangmerosot,tingkatpenggunaandanpelaburanyangtinggi amatsukaruntuk diturunkan, keranaagenekonomi yang terlibattidak mahumerasakankesempitansetelahmengalamikesenanganpadazamanmelambung.Sebaliknya,apabilazamankemerosotanmula pulih,tingkat penggunaandan pelaburanakanbertambahdengankadar yang

259

teori kuantiti wang

lebih kurangsamasepertisemasakemerosotan. Corakpenggunaandanpelaburanbegini menimbulkankesansehaluan.

teorikuantiti wang(quantitytheoryofmoney) Teoriyangmenyatakanbahawatingkat hargaumumberubahsecaralangsungdenganjumlah wangdalamedaran.Perhubungantersebutbolehditunjukkanolehpersamaanpertukaran,iaitu:

MV = PTapabilaM = kuantiti wang,

V = halajupusinganwang,P = tingkat hargaumum, danT = jumlah urus niaga.

Persamaandi atastelahdiperkenalkanolehIrving Fisheryangmengandaikanbahawadalamjangkapendek,halajuwangdanjumlah urns niagaadalahtetap. Oleh itu, tingkat hargaberkadarantetapdenganjumlah penawaranwang.

teori lokasi (location theory) Teori tentang faktor yang menentukanpenempatankegiatanekonomi, sepertipertaniandanperbandaran.Teorimi juga menganalisispola ruang, sepertipengangkutan,kaitan antarapengeluarandenganfaktor lokasi, jarak lokasi denganpasaran,danjaraklokasi denganbahanmentah.

teori makroekonomi(macroeconomictheory)Prinsip-prinsipyangmunasabahyangcubamenjelaskansuatufenomenonyang melibatkanagregat-agregatekonomi. Teori makroekonomi terdiri daripadatakrif tentangpembolehubah,andaianyangmenentukankeadaanbila teori tersebutmungkinberlaku,danhipotesistentanghubunganantarapembolehubahyang menjelaskansesuatufenomenon.Misalnya,teoripenggunaankitaranhayat,teori kecairanbungaKeynes,danteori pelaburanneoklasik.

teori nilai buruh (labour theoryof value) Teori yang menyatakanbahawanilai suatubarangditentukanoleh nilai buruh yang diperlukanuntukmengeluarkanbarangtersebut,termasuknilai yang terselindungdalaminput lain sepertimodal. Misalnya,jika suatubarangmemerlukanseorangpekerjabekerjaselamaduahanuntukmenyiapkannya,makabarangtersebutadalahduakali gandalebih bernilaidaripadasuatubaranglain yangbolehdisiapkandalammasasehari.

teori pariti kuasabeli (purchasing power parity theory) Teori yangmenyatakanbahawakadarpertukarankeseimbanganantaraduamatawangditentukanoleh kuasabeli matawang tersebutdi dalamnegerimasing-masing.Teoripaniti kuasabeli mutlak menyatakanbahawakadarpertukarankeseimbanganadalahnisbahhargadalamduanegara.Ini bolehditunjukkandalambentukformula sepertiyang berikut:

~ = P~/P~

apabila~ = kadarpertukaranantanamatawangnegarax dengannegaray, dan

260

teori pengagihandayapengeluaransut

dan P~ = tingkat-tingkathargadi negarax dany.Misalnya, jika RM1.00 dapat membeli suatubarangdan S$0.60 dapatmembelisejumlahbarangyang sama,makakadarpertukaranpariti kuasabeli ialah RM1.O0 = S$O.60. Manakalateori pariti kuasabeli relatifmenyatakanperubahankadarpertukarandalamsesuatutempohsepatutnyaberkadartetapterhadapperubahanrelatif tingkat hargadalamkedua-duanegaratersebut. Formulanyaadalahsepertiyang berikut:

(P~fP~0)R= Rxyl xyO

(P~/P~0)

apabila~ danR~~1= masing-masingialah kadar pertukarandalamtempoh0 dan 1,

~ dan P~1 = masing-masingialah tingkat hargadi negaraxdalamtempoh0 dan1, dan

P~0danP~1 = masing-masingialah tingkat hargadi negaraydalamtempoh0 dan1.

Misalnya,jika tingkathargaumumtidak berubahdi negaray dalamkedua-duatempoh0 dan1, manakalatingkat hargadalamnegarax meningkatsebanyak50%makateori pariti kuasabeli meramalkankadarpertukarandi antaranegarax dany akanbertambahsebanyak50%.

teori pariti kuasabeli mutlak(absolutepurchasingpowerparity theory)Lihatteori pariti kuasabeli.

teori pariti kuasabeli relatif (relativepurchasingpowerparity theory) Lihatteori pariti kuasabeli.

teori penentuanpendapatannegara(theoryofnational incomedetermination)Teoriyangcubamenjelaskankeseimbanganpendapatannegarayangdicapaiapabilapermintaanagregatsamadenganpenawaranagregat. Komponenpermintaanagregatterdiri daripadaperbelanjaanpenggunaan,C,perbelanjaanpelaburan,I, perbelanjaankerajaan,G, dan perbelanjaaneksportbersih, (X — M). Formulanyaialah:

AD = C + I + G + (X - M)

Penawaranagregatialahjumlah output,Y, yangdikeluarkanolehsesebuahnegara. Menurut teori in keseimbanganpendapatannegaradiperolehapabilajumlah outputyangdikeluarkansamadenganjumlah perbelanjaan,iaitu Y = C + I + G + (X — M).

teori pengagihandayapengeluaransut (marginal productivity theory ofdistribution) Teori yangmenyatakanbahawaagihanpendapatandi kalanganpemilikfaktorbergantungpadajumlah faktoryangdimiliki. Setiapfaktordibayarmengikutdayapengeluanansutmasing-masing,danolehitu pemilikfaktormemperolehpulanganberkadardenganjumlahfaktoryangdimiliki.Teori mi juga mengandaikanbahawapasaranuntuk faktor pengeluaranadalahsempurna.

261

teori pengguna

teoripengguna(consumertheory) Teori yangmenjelaskangelagatpenggunasemasamembuatpembeliansesuatubarangapabilapenggunaberhadapandenganperubahanpembolehubah sepertiharga, hargabaranglain, dantingkat pendapatan.Teori penggunaberdasarkananalisiskelukpuassamaatau teori keutamaan. Andaian utamadalam teori penggunaialahkerasionalanpengguna,manakalahipotesisutamateori mi ialah hubungannegatifantarakuantiti yang diminta denganharga.

teori perkadaranfaktor (factor-proportion theory) Lihat teoriHeckscher-Ohlin.

teoripusatpinggir (centreperipherytheory)Teori yangmenyatakanbahawakemunduranberpuncadaripadakewujudanbersamadan kawasanyangberbezadan segi kegiatandan kekayaanekonomi. Menurut teori mi,kawasanpusatyang kayamenguasaikegiatanekonomikawasanpinggiryang mundursehinggasebarangusahauntuk membawakawasanpmnggirke arahkemajuandankebebasanekonomiadalahamatsukar. Kewujudanpusatpinggmr dmkaitkan dengansistem penjajahanyang mencetuskankawasanpusatdi negarapenjajahdankawasanpinggir di negarayangdijajahi. Ciri kebergantungankawasanpinggir padakegiatanekonomikawasanpusatmenyebabkankawasanpinggir tidak dapatmengembangkankegiatanekonominyasecaraberasinganataubebas daripadaketentuankeperluanekonomikawasanpusat. Lihat juga dualismeekonomi.

teori tawar-menawarupah (bargaining theory of wages) Teori yangmenyatakanbahawaupahditentukanolehkekuatantawar-menawarantarapekerjadenganmajikan. Sekiranyapekerja melalui kesatuansekerja,mempunyaikuasatawar-menawaryanglebihkuat,upahcenderungmenjadilebih tinggi daripadakeadaanapabilamajikanmempunyaikuasatawar-menawar.

teori terbaikkedua(secondbesttheory) Teori yangmenyatakanjmka salahsatudaripadasyaratkeoptimumanParetotidak dipenuhi,keadaanterbaikhanyabolehdicapaidenganmengabaikansemuasyaratkeoptimumanPareto.Keadaanterbamk mnm dikenalisebagaiterbaikkeduaoptmmum,dankeadaanmi berlakudalampasaranpersaingantidak sempumaapabilaoptimumParetotidak bolehdicapai.

tingkat harga(price level) Puratatingkat hargaumum padasuatumasaberbandingdengantingkat hargaumum padasatutahunasas. Tingkathargabiasanyadiukur denganmenggunakanindekshargapenggunaataupendeflasikeluarannegarakasar.

tingkat hidup (levelof living) Lihat tarafhidup.tingkat upah(wagelevel) Tingkatpurataupahbagi suatusektorekonomi,

suatuindustri,ataubagiekonomisecarakeseluruhan.Tingkatupahbolehdinyatakandalamnilai wang atau nilai benarbagi satu tempoh masa.Tingkatupahmerupakanupahpuratayangdibayarkepadasemuaperingkatpekerjauntuk menunjukkankeadaanekonomi negara. Tingkat upahmibiasanyadigunakanuntukmembandingkantingkat kebajikanpekerjadalani

262

titik spesi

ekonomi dan satutempohke satutempohyang lain.titik eksportemas(goldexportpoint) Lihat titik emas.titik emas(goldpoint) Kadarpertukaranyang terletakdi antaraduakadar

pertukarandi atasdandi bawahpariti mint. Padatitik i, tidak berlakueksportatau import emas yang bertujuan mengambiluntung daripadaperbezaannilai mata wang dalamsebutanmata wang asing dan dalamsebutanemas. Misalnya,pariti mint antaradolar Amerika Syarikatdanpaun sterling ialah £1.00 = AS$4.866, dan kos membawaemasyangbemilai £1.00 antaraNew York dan Londonialah AS$0.03. Oleh itu,kadarpertukaranyang lebih tinggi daripada£1.00 = AS$4.896,misalnya£1.00 = AS$5.00 akan mendorongpengeksportanemas dan AmerikaSyarikat. mi keranadenganmembeli sejumlahemasbernilai £1.00 danperbendaharaanAmenikaSyarikat padakos AS$4.866,membayarkospengangkutansebanyakAS$0.03,danmenjualemastersebutdi London,seseorangakanmemperoleh keuntungansebanyakAS$0.104, iaitu padakadarpertukaran£1.00 = AS$5.00. Kadarpertukaran£1.00= AS$4.896

iaitu paniti mintapabiladicampurdengankospengangkutandikenalisebagaititik eksport emas bagi Amerika Syarikat. Sebaliknya, apabilakadarpertukaranlebih rendahdaripada£1.00 = AS$4.836,emasdiimport olehAmerika Syarmkat. Kadarpertukaran£1.00 = AS$4.836, iaitu paniti mintditolakkospengangkutan,dikenalisebagaititik import emasbagiAmermkaSyarikat.

titik import emas(gold import point) Lihat titik emas.titik pulang-modal(break-evenpoint) Tingkat penjualanyangpendapatan

darmpadanyahanyacukup-cukupuntukmenampungkospengeluarantanpasebarangkeuntunganataukerugian.

titik pusinganatas (upper turning point) Titik puncaksuatukitaranpemiagaan.Padatitik mi penggunaaninput adalahpadakeupayaanpenuh,dan berlakukekuranganpenawaranbahanmentah danburuh, terutamaburuhmahir. Padatitik mi jugaoutputsukarditambahkeranapenawaransumberterhad. Output hanya bolehditambah melalui pelaburanyangmenambahkankeupayaan.Danauntuk pelaburanjuga akanberkuranganakhimya.Pertambahandalampenmintaanakandiikuti olehkenaikanhargayang lebih daripadakenaikanoutput. Oleh itu, padatitmk pusinganatassemuajenis pemiagaancendenungmembawakeuntungan.

titik spesi (speciepoint) Hadtunun naik kadarpentukaranantaraduamatawang terhadappiawaiemas. Misalnya,sejumlahemasyang samabolehdibeli dengannilai £1.00 di pasaranLondon, atauAS$4.70di pasaranNew York. Ini berenti kadar pentukaranpadanilai tara ialah £1.00 =AS$4.70. Jikahargaemasdi Londontunun,iaitu kurangdanipadaAS$4.70,makaemastersebutbolehdijual di New York denganhargaAS$4.70.Tindakanmi menguntungkanjika kos pengangkutandaninsuranskurangdanipadaperbezaannilai antarakadar padanilai tara dengankadar diLondon. Untuk mengelakkanamalani, kejatuhankadarpentukarandi

263

transyeemas

Londontidak sepatutnyamelebihi jumlah kos pengangkutan.Jika hargaemasnaik di London, kadamyatidak akanmelebihi kos pengangkutandan New York ke London. Oleh itu, kadarnamk dantununmerupakantitikspesi bagi duakadarpertukaranasing.

transyeemas(gold tranche) Bahagiankuota sebanyak25% yang bolehdipinjam secaraautomatik oleh sebuahnegaraahli Tabung KewanganAntarabangsa(IMF) tanpa dikenakansebarangsyarat atau sekatan.Pinjamanselanjutnyasehinggamaksimum 125%danipadakuotatersebutyangdikenali sebagaitransyekredit, dikenakansyarat-syarattertentudanpadakadarbungayanglebih tinggi. Pinjamanmi adalahsebagammmbalanbagi caruman yang dibuat oleh negaraahli kepadaIMF.

transyekredit (credit tranche) Lihat transyeemas.tuan tanah(landlord) Tuan punyatanahatauhartabendayang disewakan.

Tuan tanahakandibayarsewaapabmlapenyewadibenarkanmengerjakantanahataumenggunakanhartabendamilik tuan tanah tersebut.

tuan tanahduduk luar (absenteelandlord) Tuan tanahyangtidak tinggaldi kawasantanahyangdimilikinya. Menurutkonsepin fungsipemmlmkandanpengerjaantanahadalahberasingan.

tukar ganti buruh(labour turnover) Kekerapanburuhdiganti ataubertukarkerja padasuatumasatertentu. Kadartukar ganti buruh lebih cepatsemasatingkat ekonomi meningkat, iamtu apabila buruh menjangkakanekonomiakanterusmeningkat.

tukar ganti upah guna tenaga (wage-employmenttrade-off) Dilema yangsening dihadapioleh kesatuansekerjaapabilakejayaanmenuntut upahyang lebih tinggi akandiikuti olehpengangguran,manakalapenambahanpengambilanpekenjaakandiikuti oleh penurunankadarupah.

tumpuan pasaran (market concentration) Keadaanyang menggambarkandaijahpenguasaanpasanansuatumndustnolehbeberapafirmabesar. Apabilasebahagianbesardanipadajumlah jualansuatumndustnm hanyamerupakanoutputbeberapasyanikatsahaja,industni berkenaandikatakanmempunyaitumpuanpasaranyang tinggi. Sebuahsyanikatyang menguasaipasarantidakbolehdianggapsebagaisyanikatmonopoliatauoligopolikeranadalamindustni terdapatbanyaksyanikatlamn yang bersamngmenjualbarangyangsama.

tunai masaserahan (cashon delivery) Bayaran tunai yang perlu dmbayarsepenuhnyasemasapenenimaanbarang. Syaratmm biasannyadikenakanbagibanangyangdipesanmelalui ~05 atauyangdihantarmelalumjunujual.

tunai runcit (petty cash) Sejumlahwang yang disimpan,biasanyadalamkotak tunai runcit, untuk menjelaskan bayaran bagi perbelanjaan kecil.

turun naik harga barangan (commoditypricefluctuation) Lihat turun namkharga pertanian.

turun naik harga komoditi (commoditypricefluctuation)Sinonimturun-naikhanga barangan. Lihat turun naik harga pertanian.

turun naik hargapertanian (agriculturalpricefluctuation) Turun naik harga

264

turun nilai mata wang

yang disebabkanolehpenmintaanterhadapbaranganpertanianyang tidakanjal danpenawaranyang mengambilmasayang lama untuk bertindakbalas terhadapperubahanpermintaan. Misalnya, apabila terdapatpertambahanpermintaanyangtidak dapatdipenuhiolehpenawaranjangkapendekyang tetap, harga akan meningkat. Hargayang tinggi akanmerangsangkanpengeluaruntuk menambahkanpengeluaran. Jikapenawaranmelebihi permintaan,hargaakan turun dengandmmkutm olehpenguranganpengeluaran,yangseterusnyamenyebabkanhargameningkatsemula. Kitaran turunnaik hargami akanberterusandanmerupakanciriutamabaranganpertanian.Lihat juga teoremsaranglelabah.

turun naik kitaran (cyclicalfluctuation) Keadaanyang menggambarkankitaranpemiagaanyang melmbatkankeadaanmelambungyang dicinikanoleh kegiatanekonomiyang pesatdandmmkutm oleh keadaanmelesetyangdicinikanolehkegiatanekonomiyanglembap.Turunnamkkmtaranmungkmnberlakuberulangkali sebelumekonomipulih semulamenjadi normal.

turun nilai mata wang (currencydepreciation)Lihat susutnilai 2.

265

U

undang-undangantipakatan (antitrust law) Undang-undangyang diwujud-kan untuk menyekatmonopoli dansebarangpakatanantarafirma yangbertujuanmenamkkanhargadanmencegahpersainganantarafirma. Undang-undang antipakatandilaksanakandi kebanyakannegaradengantujuanmenggalakkanpersainganyang sihat.

undang-undang syarikat (companylaw) Peraturantentangpembentukan,pendaftaran,danoperasisemuajenis syanikat. Undang-undangmi biasanyaterkandungdalamAkta Syanikat.

unit akaun(unit of account) Fungsiwangyang bentujuanmemberiukurannilai kepadasesuatubarang. Apabila wangbertindaksebagaiunit akaun,nilai suatubarangbolehdisebutdalamsebutannilai wangtanpamenyebutnilai barangitu dalamsebutannilai baranglain. Unit akaunmemudalikanpenyataanpertukaranhargasuatubarangdenganbaranglain.

unit kewangan (monetaryunit) Unit piawaibagimatawangsesebuahnegara.Misalnya, ringgit bagi Malaysia,yen bagi Jepun,rupiahbagi Indonesia,dandolar bagi AmerikaSyanikat.

untung (profit) Perbezaanantarajumlah hasil danjumlah kos. Konsepuntungdalamekonomimembezakanantarauntungperakaunandanuntungekonomi. Untungperakaunanialahjumlah hasil ditolak jumlah kosyangsebenamyadibayaroleh sesebuahfirma, danuntungekonomipula ialahjumlah hasil ditolak jumlah kosyangterdiri danipadakos penggunaandankosmelepas. Kos melepasdi sini ialah bayarankepadapengusahasupayadapatmengekalkannyadalampengeluanantersebut.Lihatjugauntungtulen.

untung benar (real profit) Kuasa beli bagi untung yang ditermma olehseseorangpengusaha. Untung benarmi dikira denganmembahagikanuntung wang dengansuatuindekssepentiindeks hargapengguna. Olehitu, untungbenarakanbenubahsecarasongsangdenganindeksharga,dansecaralangsungdenganuntung wang. Untung benartidak benubahjmkauntung wang danindekshargaberubahpadahaladankadaryang sama.

266

upah benar

untung ekonomi (economicprofit) Lihat untung tulen.untung kendalian (operatingprofit) Lihat untungperakaunan.untung atas kertas (paperprofit) Lihat mgi ataskertas.untung monopoli (monopolyprofit) Untung tulen yang diperoleholeh

sesebuahfirma keranafirma itu mempunyaikuasamonopoli, samaadayang bersifat sementaraatauberkekalan. Untung monopoli biasanyadiperoleholehfirma monopoli,selain daripadauntungnormal. Lihatjugauntung tulen, untungnormal.

untung normal (normalprofit) Pulangankepadasemuainput yangdigunakanolehsatufirmayangmembolehkanfirmaitu kekaldalamindustni. Sebuahfirmamemperolehuntungnormal apabilajumlah hasilfirma tersebutsamadenganjumlah kosyangtermasukkospengusaha.Olehitu, untungnormaljugabolehdianggapsebagaikosmelepaspengusaha.Dalamjangkapanjang,firmadalampasaranpersaingansempurnahanyamenerimauntungnormalkeranauntungtulen akanberkurangandengankemasukanfirma barn.

untung perakaunan (accountingprofit) Jumlahhasil tolak jumlah kosyangdiambil kira dalamperakaunansyanikat. Untung perakaunanberbezadanipadauntung ekonomi keranauntung perakaunantidak mengambilkira kos melepas.Misalnya, jumlah hasil sebuahsyarikat ialahRM100000dankosperakaunanialahRM9O000,makauntungperakaunanialahRM1O 000. Untungekonomisyanikatlebih rendahdanipadauntungperakaunan,keranadalampengiraanuntung ekonomi, bayanankepadapengusahaperlu ditolak supayapengusahatersebuttidak mengalihkanperusahaannyauntuk tujuan lain. Jika bayarankepadapengusahaialahRM8000, makauntungekonomi hanyalahRM2000. Lihat juga untungekonomi.Sinonim untungkendalian.

untungtakdiagih (undistributedprofit) Untungyangtidakdibahagikandalambentuk dividen kepadapemilik ekuiti modal. Untung tak diagih akandigunakansemula sebagaisumberpembiayaandalamanuntuk tujuanpertumbuhanpemiagaanatauperbadanan. Oleh itu, untung mi pentinguntuk perancanganpelaburan,tenutamabagi syanikatperbadananyangbesar.

untung tulen (pure profit) Bahagianpendapatansuatuperusahaanyangditenimaolehpengusahaselepasditolak pembayarankadanbunga,sewa,upah,danperbelanjaanmengunus.Untungtulendianggapsebagaipulangankeranamelibatkannisiko. Secanapraktiknya,untungtulen ialahperbezaanantanapulangandenganjumlah kosyang terdini danipadakospenggunaanfaktor dankos melepas. Sinonimuntung ekonomi.

upah (wages) Bayaranterhadapperkhidmatanseseorangburuh. Upahbiasanyamernjukbayaranterhadapperkhidmatanyang dibenioleh buruhkasar,iaitu bunuh kolar birn. Bayarankepadabunuh kolar putih disebutgaji.

upahbenar(real wage) Kuasabeli wangdanipadaupahyang ditenimaoleh

267

upah kadar masa

seseorangpekerja. Upah benardiperolehdenganmembahagikanupahwang denganindekshargapengguna. Dalamkeadaanmelambung,upahbenarsecaraamnyamenurunkeranaindekshangapenggunanaik denganlebih pantasdanipadaupahwang. Lihat juga upahwang.

upahkadarmasa(time-ratewage)Pembayaranupahyangberasaskanmasasepentijam,minggu,danbulan,bukannyakuantiti outputyangdihasilkan.Upahkadarmasabiasanyadiberi kepadapekerjakolar putih keranaoutputpekerjami sukardmukurdan segi kuantiti.

upah minimum (minimum wage) Upah terendahyang bolehdibayanolehmajikankepadapekerjasepertiyangdisyanatkanolehundang-undang.Upahmmnmmummenjammntarafhidup yangminimum bagi parapekenja.

upah nominal (nominal wage) 1. Upah wang yang ditenima. Lihat jugaupah wang. 2. Sebahagiandanipadaupahyang ditenimadalambentukwangsebagaitambahankepadaupahyangditenimadalambentukbanangansepentipengangkutanpercuma,pakaiansenagam,danpenginapanpencuma.

upah wang(moneywage) Jumlahwangyangditenimaolehbunuhataumndmvmdusebagaibayarantenhadapperkhmdmatanyang dibeni. Misalnya, RM5Osejamatau RM2000 sebulan. Upah wang berbezadenganupah benarkeranaupahwangtidak mengambilkina kuasabeli wang. Lihatjugaupahbenan.

urusanbank (banking) Segalaurusanyang berkaitandenganperbankan,sepertimenenimadepositdanmembenipinjaman.

urusan bank cawangan (branchbanking) Sistemyangmembenarkanbankmenubuhkancawangandi suatukawasanyang ditetapkan. Mmsalnya, diMalaysia bank dibenarkanmembukacawangandi mana-manayangdirasakanperlu. Lihat juga urusanbank unmt.

urusanbank unit (unit banking) Smstembank yang tidak membenarkanbank membukacawangan. Sistem mi diamalkandi Amenika Syanikatsebelumtahun 1930-an. Urnsanbank unit bertujuanmengelakkankuasamonopolidalamurnsniagakewanganolehsebuahinstitusi kewanganyangkukuh. Kelemahansmstemmi ialahkesukaranuntukmendapatkanbantuankewangandanipadabank lain apabmla sebuahbank menghadapiknisiskewangan;tidak sepenti sistem bank cawanganyang masalahknisiskewangannyadapatdiatasidenganbantuandanipadabankcawanganyangmempunyaikedudukankewanganyang stabil. Misalnya, semasakemelesetanbesartahun 1930-an,sejumlahbesarbank unit menghadapikegagalanoperasi,sementanabank cawangantidak menenimakesanyangmengancamopenasimereka.

usahasama (joint venture) Perkongsiansamaadasementanaatau kekalyang dibentukolehduaatau lebih individu atausyanikatyang bentujuanmengendalikanaktiviti penniagaanuntukmendapatkankeuntungan.Pihak-pihak yang tenlibatberkongsikos dankeuntunganmengikut kadaryangditetapkan.

utiliti (utility) Jumlahkepuasanyang diperolehdanipadasesuatubarangatau

268

utiliti sut pendapatan

khidmat yang diperolehdanipadabarangtersebut. Utiliti biasanyatidakbenkait dengankebergunaanbarangtetapi sebaliknya menerangkanhubunganantaratingkat penggunaanbanangatau perkhidmatandengantingkat kepuasanpengguna. Nilai utiliti dikatakantinggi jika kepuasanyang dibermkantinggi, dan berubah-ubahapabilajumlah penggunaannyaberubah. Misalnya, barangsepentiair bergunakepada manusiatetapiutilitinya rendahjika dibandingkandenganbenlian. Utiliti mempengaruhipermintaanterhadapbarang,tetapiyangmenentukanpermintaanialahutilitisut, bukannyajumlah utiliti. Lihat juga utiliti sut.

utiliti awam (public utility) Syanikatataupenusahaanyangbiasanyaberoperasisecanamonopoli yang mengeluarkanbarang atauperkhidmatanyangbenkepentinganumum. Misalnyadi Malaysia, industriyang menawarkanperkhidmatanbekalanelektnik ialah TenagaNasionalBerhad, danpenkhidmatantelefonialah SyanikatTelekomMalaysia.

utiliti negatif(disutility) Ketidakselesaanatau kemudaratanyang diperolehdanipadapenggunaansesuatubarang. Misalnya,pendedahankulit kepadacahayamatahaniuntuk tempohyang singkat akanmemberikankebaikan,tetapi akan menyebabkankerosakankulit jika didedahkanterlalu lama.Oleh itu setiaptambahanmasabagipendedahanyangmelebihihadtertentuakanmenghasilkanutiliti negatif.

utiliti sut (marginal utility) Tambahankepuasanatauutiliti yang dipenoleholeh penggunadanipadatambahansatu unit banang. Utiliti sut sesuatubanangbergantungpadajumlah barangyang dimiliki olehpengguna,iaitusemakinbanyakbarangdimiliki oleh penggunamaka utiliti sut barangtersebutsemakinberkurangan.Permintaansesuatubarangditentukanolehutiliti sut, bukannyajumlah kepuasanbarangtersebut. Penggunaakanmenambahpermintaanuntuk sesuatubarangsehinggautiliti sut yangdipenolehdanipadasetiapunit pendapatanyangdibelanjakantenhadapbanangtersebutadalahsamadenganutiliti sutpendapatan.Lihatjugahukum utilitisut berkurangan.

utiliti sut pendapatan (marginal utility of income) Tambahanutiliti yangdiperolehapabilaterdapattambahansatuunit pendapatanyangdibelanjakan,atauyang bolehdibelanjakanterhadapbarangataupenggunaan. Dalamkonteksteoni pengguna,utiliti sut pendapatanmenentukankeseimbanganpengguna, khususnyapenggunaakan menambahkanpembeliansesuatubarangselagi utiliti sut banangtensebutmelebihi utiliti sut pendapatanbagi setiapringgit yangdibelanjakanuntukmendapatkanbarangtersebut.Dalamkonteksumum, utiliti sutpendapatanmenggambarkantambahanutiliti ataukepuasanpenggunaanapabmlaterdapattambahansaturinggitpendapatan.Biasanyasemakintinggi pendapatanseseorang,makasemakinnendahutiliti sut pendapatannya.

269

V

variabel (variable) Lihat pembolehubah.variabelrawak (randomvariable) Lihat pembolehubahrambang.varians (variance) Ukunantentangsejauhmanasesuatupembolehubahrawak

mempunyainilai yangterselenakdi sekitarnilai mi Formulanyaialah:

a2 = .Lx1 — ~

apabilapembolehubahX selanjan,dan

a2 =E(x~~R)2f(x)

apabilapembolehubahXdisknet.Dalamformuladi atasa2 ialahvaniansbagipembolehubahrambangX yangmempunyaimm danfungsikebanangkalianf(x). a2 ialahparameteryangmengambilnilai positif. Nilai a2 yangkecilmenandakanpembolehubahX terselerakhampindenganmm, dannilai a2yangbesanmenandakanXmengambilnilai yangberselenakjauhdanmpadammn.Puncakuasaduabagivanians,yangbiasanyaditandakandengana, dmkenalmsebagaisisihanpiawai.

varianssampci(samplevariance)Statistikyangmengukunsejauhmanapembolehubahsampelberselerakdi sekitanmm sampel.Formulanyaialah:

S2 =E(x~-x)~/(N—i)

apabilaS2 = vanianssampel,X = cenapansampelke-i,X = mm sampel,danN = saizsampel.

Nilai bagm vanianssampeldigunakanuntuk menganggankannilai vanians.Puncakuasaduabagi vanianssampelyang sening ditandakandengan5,

270

vektor unit

dikenalisebagairalatpiawai.vektor(vector) Himpunannomboratauunsuryangdisusunsecanatertibdalam

satudmmensi.Satuvektortentibnmengandunginunsurdanditulisa=~a a,].Vektor sifanatau vektor nol ialah vektor yang mengandungiunsur, yangsemuanyabennilai sifan. Vektorunit ialahvektoryangmengandungisatuunsuryangbennilai1 danunsur-unsunlainyangbernilai0. Vektorbolehditulissecanamengufukatausecaramenegak.Vektoryangditulis secaramengufukdisebutvektorbanis,danvektoryang ditulis secanamenegakdisebutvektorrnangan. Vektornuanganialahtransposisivektorbans,dansebaliknya.

vektor bans (row vector) Lihat vektor.vektor nol (null vector) Lihat vektor.vektor ruangan (columnvector) Lihat vektor.vektor sifar (zerovector) Lihat vektor.vektor unit (unit vector) Lihat vektor.

271

w

wang (money) Sebarangalatyangditerimaumum sebagaialatpembayarandalam pembelianbarangatauperkhidmatan,ataupenjelasanhutang.Masyarakatduniapennahmenggunabaranganberhargasemasa,sepertilembu,kulit kenang,ganam,danlogamberharga,sepertiemasdanperak,sebagaiwang. Wang bentuk itu disebutwang komoditi. Wang yangbenbentukduit yangdibuatdanipadalogam berhangayangnilai mukanyaadalahsama dengannilai logam tensebutdi pasaranjuga pernahdigunakan. Kini wang terdiri daripadawang kertasdan duit syiling,dandepositakaunsemasadi bank (cek) yang diterimaumum sebagaimediapertukaran.

wang asas(basemoney) Jumlahmata wang yang dipegangoleh orangramaiatau mnstitusmbukanbank,wang tunai di bank,dandepositbankpendagangandi bankpusat. Jumlah penawaranwang dalamsebuahneganaiaiah gandaankepadajumlah wang asasnegaraitu. Sinonimwang berkuasatinggi.

wang berkuasa tinggi (high-poweredmoney)Lihat wang asas.wang cacat (bad money) Wang syiling yang nilai mukanyaialah lebih

tinggi danipadaniiai sebenarlogam yang digunakanuntuk membuatsyiling tersebut,sepertisyiling emasdan symlmng penak. Syiling emasdansyiling perakpernahdikeluarkansebagaiwang yang nilainyasamadengannmiai logam tensebut. Apabila suatulogam rosakataumenjadihaus, nilai syiling yang dibuat danipadalogam tersebutakanjatuh.Akibatnya,wang yang mempunyainilai yang samadengannilai logamyang digunakantidak akan wujud dalam edaran.Menunut HukumGersham,prosestersebutakanmenghasilkanwang cacat yang akanmengetepikanwang baik dan penedanan.

wang daiam (insidemoney) Wang yang apabiladmambml kira tuntutan dantanggungansemuasektondalamekonomi,bukannyamerupakantuntutanbensih sektonswastaterhadapsektorkerajaan,iaitu suatusektondi luar

272

wangmurah

sektorswastatersebut. Apabila kerajaanmengeluarkanwang tetapipadamasayang samamemeganghutang sektorswastadalamjumlahyangsama,makasemuawangtersebutmerupakanwangdalam. Tuntutansektor swastatenhadapkerajaandimansuhkanoleh tuntutan sektorkenajaantenhadapsektorswasta,danwang yangdipegangoleh sektorswastabukanlahtuntutan bersihsektor mi terhadapsektorkerajaan.Lihat juga wang luar.

wang fiat (fiat money) Wang yangdiisytiharkanoleh kerajaan sebagaimempunyainilai yang lebih tinggi daripadanilai wang itu sendiri.Misalnya,wang RM1.00 yang hargakertasnyatenlalu kecil.

wang fidusiari (fiduciary money) Wangyang hanyasebahagiandaripadanilainyadisokongolehemasdanpenak. Nilai wangfidusianibergantungpadakepercayaanorang ramai yang diwujudkan oleh kenajaanyangmengisytihankanwang mi sah. Lihat juga wang,wang fiat.

wang hampir (near money) Lihat wang kuasi.wangketat (tight money) Keadaanapabilapinjamansukandiperolehdan

kadarbunga adalahtinggi. Wang ketat berlaku apabilakenajaanmelaksanakandasarpenguncupanwangdenganmenyekatpertumbuhankredit, biasanyauntukmengawalinflasi.

wang kuasi (quasi money) Aset kewanganyangbolehditebus kepadawangdengansenangdantanpamelibatkankos yang tinggi. Misalnya,akaunsimpanan,simpanantetap,bil perbendahanaan,dansunatjaminanjangkapendek. Wangkuasiialahpenggantiyangpalmnghampirkepadawang.

wang luar (outsidemoney) Tuntutanbersihsektorswasta,iaitu isi numahdan firma, terhadapsektorkerajaan, iaitu suatusektordi luar sektorswastatersebut,setelahdiambil kira tuntutan dan tanggungansemuasektordalamekonomi.Misalnya,wang yangdikeluarkanolehkerajaandan yangdipegangoieh orangnamai. Apabila kerajaanmengeluankanwang,kenajaansebenarnyamengeluarkanjanji (atautanggungan)untukmembayannilai wangtersebutapabiladituntut olehpemegangnya.Olehitu, sekiranya kerajaantidak memegangsebanangtuntutan kewanganterhadapsektorswasta,semuawangyangdikeluankanmerupakantuntutanbersihorangramai terhadapkenajaan,danwang mi disebutwang luar.

wang luas (broad money) Mata wang dalampenedanan,deposit akaunsemasa,depositsimpanan,dandeposittetapdi bankperdagangan,banksaudagan,dansyanikatkewangan.Konsepwangluas memandangwangbukansahajasebagaimediumpentukanantetapijuga sebagaiunit akaundan simpanannilai. Lihat juga penawananwang.

wangmahal(dear money) Keadaanapabilakos untuk meminjamwangtinggi keranakadanbungatinggi, danpinjamanbanksukardipenoleh.Lihat juga wang munah.

wangmurah(cheapmoney) Keadaanekonomi apabmlapmnjamandapatdipenolehdenganmudahpadakadarbungayang nendah.Wangmurah

273

wang panas

wujud apabilakerajaansesebuahnegaramengamalkandasarkewanganbenkembangdenganmenggalakkanpenciptaankredit danpertambahanbekalanwang.

wang panas(hot money) Wangataumodaljangkapendekyang bergenakdenganpantasakibatdoronganjangkaansuatuperubahandalamkadarpertukaran asing, keinginan untuk melepaskankenugian akibatpeperangan,cukai yangtinggi, levi modal,kesuiitanekonomidalaman,atau inflasi. Pergenakanmi akan menyebabkanketakstabilankeranawangpanasmemburukkanlagi kesulitanimbanganpembayaran.

wangpanggiian(moneyat call) Pinjamanjangkapendekyang dibenikanoleh bank kepadagedung diskaun atau broken bil. Misalnya, biiperbendaharaanbolehdipanggilbalik dengannotis yangtidak melebihi14 han. Wangpanggilanbiasanyadigunakanolehgedungdiskaununtukmembeli surat hutang. Wang panggilanialah asetyang paling cairdipegangolehbank perdagangan.

wang sah (legal tender) Wang yangwajib ditenima sebagaialat untukmenjelaskanunus niagaataumembayarhutang. Misalnya,matawang.Lihat juga matawang, wang.

wangsempit(narrow money)Matawangdalampenedarandandepositakaunsemasa. Wang sempitmentaknifkanwang semata-matasebagaimediapentukaran. Secanapraktik, stok wang sempit diukun denganMi. DiMalaysia,Mi terdmnm daripadamatawang dalamperedaran,depositakaunsemasadi bank perdagangan,dansijil depositbolehniaga.

wang tanda (tokenmoney) Wangyang nilai mukanyaadalahlebih besardanipadanilai kandunganlogamyangdigunakanuntukmembuatwangtensebut.Misalnya,semuawangsahyangdigunakansepentiwang kentasdanwangsyiling bagi ninggit Malaysia. Kuantiti wang tandamestilahtenhadjumlahnyasupayanilai wang tensebutboleh dipercayai.

wang tunai (cash) Wang syiling dan wang kertasyangdipegangolehorangnamai, wang tunai di bank,dandepositakaunsemasa.

waran dividen (dividendwarrant) Sunatarahanyang dikeluankanolehsyarmkatbenhadyang membolehkanpembayanandividen untuk satutempohtententudibuat.

274

z

zon industri (industrial zone) Kawasanyang dikhaskanoleh kerajaanuntukpembinaanindustni, terutamanyaindustni penkilangan.Misalnya,Zon Industi ShahAlam, Zon IndustniPrai,danZon Industni Senawang.Lihat juga estet industni.

zon perdaganganbebas (freetrade zone) Kawasanyangdisediakankhasuntuk pembinaankmlang yang mengeluankanbarangeksport.Syarikatdaiamzonperdaganganbebasmenikmatipengecualiandanipadacukaiimport tenhadapbahanmentah,bahanmodal,atausebaranginput yangdigunakanuntukpengeluanan,danpengecualiandanipadacukai terhadapkeluarannya.Di Malaysia,zonperdaganganbebasmula diperkenalkanpadatahun1970-an. Misalnya,zonperdaganganbebasdi BayanLepas,Sungai Way Subang,danPasinGudang.

275

SENARAI KATAMASUKAN

BahasaInggeris

A

BahasaMelayu

ability to payability-to-payprincipleabsenteelandlordabsoluteadvantageabsoluteincomehypothesisabsolutemonopolyabsolutepovertyabsolutepurchasingpowerparitytheoryabstinencetheoryofinterestaccelerateddepreciationaccelerationprincipleacceptanceacceptancebankacceptancecreditacceptancehouseaccountaccountpayeeonlyaccountreceivableaccountingaccountingprofitacid-testratioacquisitionactivebalanceactivemarketadvaloremtariff

kemampuanmembayarprinsipkemampuanmembayartuantanahdudukluarfaedahmutlakhipotesispendapatanmutlakmonopolimutlakkemiskinanmutlakteori pariti kuasabelimutlakteori bungatangguhgunasusutnilai dicepatkanprinsippencepatanpenerimaanbankpenerimaankreditpenerimaangedungpenerimaanakaunakaunpenerimasahajaakaunbelumterimaperakaunanuntungperakaunannisbahujian asidperolehanimbanganaktifpasaranaktiftarif advalorem

277

BahasaInggeris BahasaMelayu

ad valoremtaxadaptiveexpectationhypothesisadjustablepegadministeredpriceadversebalanceadvertisingadvicenoteaffluentsocietyageingpopulationaggregateaggregativemodelagrarian revolutionagribusinessagricultural bankagricultural economicsagriculturalmarketingagriculturalpolicyagriculturalpricefluctuationagriculturalsubsidiesallocationof resourceallocativeefficiencyallowancesalternativealternativecostamalgamationamortisationannualimprovementfactorannualreturnsannuityannuitybondanticipatedpriceantitradeproductionantitrustantitrustlawappliedeconomicsappreciationapprenticeshipappropriationappropriationarbitragearbitrationarc elasticityarc elasticityofdemandarcelasticityof supply

cukaiadvaloremhipotesisjangkaanmudahsuaipancanganbolehlarashargatertadbirimbangannegatifpengikianannotamaklumanmasyarakatmewahpendudukberumuragregatmodelagregatrevolusiagrariaperniagaantanibankpertanianekonomipertanianpemasaranpertaniandasarpertanianturunnaikhargapertaniansubsidipertanianperuntukansumberkecekapanperuntukanelaunaltematifkosaltematifpenggabunganpelunasanfaktor pembaikantahunanpulangantahunananuitibonanuitihargadijangkapengeluaranantidaganganantipakatanundang-undangantipakatanekonomigunaannaik nilaiperantisanpengasinganpengambilgunaanarbitrajpenimbangtaraankeanjalanlengkokkeanjalanpermintaanlengkokkeanjalanpenawaranlengkok

278

BahasaIngaeris BahasaMelayu

arithmeticmeanarithmeticprogressionassemblylineassessedvalueassetassumptionassuranceatomisticeconomyauctionauditausterityautarchyauthorisedcapitalautomaticsavingautomaticsellingautomaticstabilizerautomationautonomousinvestmentautonomousvariableauxiliary capitalaveragecostaveragecostcurveaveragehourlyearningaveragepropensityto consumeaveragepropensityto importaveragepropensityto saveaveragepropensityto taxaveragerevenueaveragerevenuecurve

backingbackwardareabackwardintegrationbackwardlinkagebackwardationbackwasheffectbaddebtbadmoneybalanceofpaymentbalanceof tradebalancesheetbalancedbudget

B

mm aritmetikjanjangaritmetikbarisanpemasangannilai tertaksirasetandaianasuransekonomikecillelongauditjimatcermatautarkimodaldibenarkansimpananautomatikpenjualanautomatikpenstabilautomatikautomasipelaburanautonomipembolehubahautonomimodaltambahankospuratakelukkospurataperolehanpuratasejamkecenderunganmenggunapuratakecenderunganmengimportpuratakecenderunganmenabungpuratakecenderunganmencukaipuratahasil puratakelukhasil purata

sandarankawasanmundurintegrasikebelakangrantaianke belakangbayarantangguhserahkesansuntanhutanglapukwangcacatimbanganpembayaranimbanganperdagangankuncikira-kirabelanjawanterimbang

279

BahasaInggeris BahasaMelayu

balancedgrowthbankbankacceptancebankadvancesbankbillbankchainbankchargebankcreditbankdepositbankdraftbankgiro creditbanknotebankofdiscountbankratebankreservebankrunbanker’schequebanker’sdiscountbanker’sdraftbankingbankingschoolbankingsystembankruptbankruptcybargainbargainingpowerbargainingtheoryof wagesbarrier to entrybarterbarter economybaselending rate

basemoneybaseratebaseyearbaseyearpricebasicbalancebasiceconomicproblembasicneedsbasing-pointsystemBayesianstatisticalmethodbeggar-thy-neighbourpolicybenefitbenefitprinciple

pertumbuhanterimbangbankpenerimaanbankpendahuluanbankbil bankrantaianbankcaj bankkreditbankdepositbankdrafbankkreditbankgironotabankbankdiskaunkadarbankcadanganbank, rizabbankserbuanbankcekbankdiskaunjurubankdrafbankurusanbankmazhabbanksistemurusanbankmufliskebankrapantawar-menawarkuasatawar-menawarteori tawar-menawarupahsekatankemasukanbarterekonomibarterkadarpemberianpinjaman asas,

kadarpinjamanasaswangasaskadarasastahunasashargatahunasasimbanganasasmasalahasasekonomikeperluanasassistemtitik asaskaedahstatistikBayesdasarmemapakanjiranfaedahprinsip faedah

280

BahasaInggeris BahasaMelavu

benefittheorybilateral monopolybilateral tradebill ofexchangebill ratebimetallismbirth rateblackexchangerateblankchequeblockgrantblockofferblue-collarjobbondbonussharebookvaluebook-keepingboomboomyearborrowernationbottle-neckinflationbouncedchequebourgeoisboycottbranchbankingbreak-evenpointBrettonWoodssystembroadmoneybudgetbudgetconstraintbudgetdeficit

budgetlinebudgetsurplusbufferstockbuilt-in stabilizerbuoyancybusinessfailurebusinesswealthbuynowcampaignbuyer’ssurplusbuyinghabitby-product

teorifaedahmonopoliduahalaperdaganganduahalabil pertukarankadarbilkedwilogamankadarkelahirankadarpertukarangelapcekkosonggeranbloktawaranblokkerjakolarbinbonsyerbonusnilai bukusimpankiramelambungtahunmelambungnegarapeminjaminflasisesakceklambungborjuispemulauanurusanbankcawangantitik pulang-modalsistemBrettonWoodswangluasbelanjawankekanganbelanjawandefisit belanjawan,kuranganbe-

lanjawangarisbelanjawanlebihanbelanjawanstok penimbalpenstabilautomatikkeapungankegagalanperniagaankekayaanperniagaankempenbeli sekaranglebihanpembelitabiatmembelikeluaransampingan

281

Bahasaluggeris BahasaMelayu

cagamasbondcallablesecuritycallablestockCambridgeschoolcapacitycapacityutilization ratecapitalcapitalaccountcapital allowancecapital assetcapital coefficientcapitalconsumptionallowancecapitalgaincapitalgoodscapital intensivecapital levycapitalmarketcapitalstockcapital-intensiveproductcapital-labour ratiocapital-land ratiocapital-outputratiocapitalismcaptivemarketcarryingcostcartelcashcashcropcashdiscountcashflowcashon deliverycashpricecashratiocashsurrendervalueceilingpriceceilingrentcensuscentrallimit theoremcentralplanningeconomicscentreperipherytheorycertificateofdeposit

C

boncagamassekuriti bolehpanggilsahambolehpanggilmazhabCambridgekeupayaankadarpenggunaankeupayaanmodalakaunmodalelaunmodalasetmodalkoefisienmodal,pekalimodalelaungunamodallabamodalbarangmodalintensifmodallevi modalpasaranmodalsahammodalkeluaranintensifmodalnisbahmodal-buruhnisbahmodal-tanahnisbahmodal-outputkapitalismepasaranterbolotkospemilikankartelwangtunaitanamankontandiskauntunaialirantunaitunai masaserahanhargatunainisbahtunainilai serahtunaihargabumbungsewabumbungbanciteoremhadmemusatekonomiperancanganpusatteori pusatpinggirsijil deposit

282

BahasaInggeris BahasaMelayu

certificateofincorporationcertificateoforiginceterisparibusceterisparibusfallacychainstorescheapmoneychequeChicagoschoolCIFcircularflowcirculatingcapitalclassicalliberalismclassicalschoolclearinghouseclosecooperationclosedeconomyclosedshopclosedsystemCobb-Douglasproductionfunctioncobwebtheoremcoefficientofdetermination

collateralcollateralsecuritycollectivebargaining

collectivefarmcollusioncollusiveoligopolycolonialismcolumnvectorcommercialbankcommercialcreditcommissioncommoditycommoditycontrolschemecommodityexchangecommoditypricefluctuation

commoncostcommonprice indexcommonpropertycommonpropertyresourcecommonstock

sijil penubuhansijil keasalanceterisparibuskekeliruanceterisparibuskedairantaianwangmurahcekmazhabChicagoCIFaliranpusinganmodalpusinganliberalismeklasikmazhabklasikgedungpenjelasankerjasamarapatekonomitertutupkedaitertutupsistemtertutupfungsipengeluaranCobb-Douglasteoremsaranglelabahkoefisienpenentuan,pekali

penentuancagaransekuriti cagarantawar-menawarkolektif, tawar-

menawarpekerja-majikanladangkelompoksubahatoligopoli bersubahatkolonialismevektorruanganbankperdagangankreditperdagangankomisenbarangan,komoditiskim kawalankomoditibursakomodititurunnaik hargabarangan,turun naik

hargakomoditikossepunyaindekshargapenggunahartamilik bersamasumberhartamilik bersamasahambiasa

283

BahasaInggeris BahasaMelayu

commonstrikecommunismcommunisteconomicsystemcommunityindifferencecurvecompanycompanylawcomparativeadvantagecompensationstockcompetitivefirmcomplementaritycomplementarydemandcomplementaryfactorcomplementarygoodscomplementaryinputcompulsorysavingconcentrationratioconditionalgrantconditional inputdemandconditional inputdemandcurveconditionalinput demandfunctionconglomerateconglomeratemergerconservationconsignmentconsignmentnoteconsolconsortiumconsortiumbankconstantpriceconstantreturns to scaleconsumerbehaviour

consumercooperativeconsumercreditconsumerpreferenceconsumersovereigntyconsumersurplusconsumertheoryconsumers’marketresearchconsumptionbasketconsumptionbundleconsumptioncontractcurveconsumptionfunctionconsumptionline

mogokumumkomunismesistemekonomikomuniskelukpuassamakomunitisyarikatundang-undangsyarikatfaedahberbandingsahampampasanfirmabersaingkesalinggenapanpermintaanpenggenapfaktorpelengkapbarangpenggenapinputpenggenaptabunganwajibnisbahpenumpuangeranbersyaratpermintaaninputbersyaratkelukpermintaaninputbersyaratfungsipermintaaninputbersyaratkonglomeratpenyatuankonglomeratpemuliharaankonsainannotakonsainankonsolkonsortiumbankkonsortiumhargamalarpulanganmalarikut bidangangelagatpengguna,perlakuan

penggunakoperasipenggunakreditpenggunakeutamaanpenggunakeagunganpenggunalebihanpenggunateori penggunakajianpasaranpenggunalonggokanpenggunaanlonggokanpenggunaankelukkontrakpenggunaanfungsipenggunaangarispenggunaan

284

BahasaInggeris BahasaMelayu

consumptiontaxconsumptionpossibilitieslinecontractcontractnotecontrol ofinvestmentconversionrightsconvertibilityconvertibleloan stockcooperativecooperativefarmcooperativesocietycorporatesavingcorporatetaxcorporationstockcorrelationcorrelation coefficientcostcosteffectivenesscostfunctioncostinsuranceandfreightcostof livingcostof living indexcostofproductioncostschedulecost-benefitanalysiscost-plus-percentage-feecontractcost-pushinflationcottageindustrycountertradecountervailingcreditcountervailingdutycountervailingpowercountervailingtariffcouponcovernotecoveredinterestarbitragecrawlingpegcreditcreditcontrolcreditcrunchcreditinstrumentcredit insurancecreditnotecreditratingcreditstatus

cukaipenggunaangariskemungkinanpenggunaankontraknotakontrakkawalanpelaburanhakpenukarankebolehtukaransahampinjamanbolehtukarkoperasiladangkoperasisyarikatkerjasamatabungansyarikatcukaikorporat,cukaisyarikatsahamperbadanankorelasikoefisienkorelasi,pekalikorelasikoskeberkesanankosfungsikoskos insuransdantambangkossarahidupindekskossarahidupkospengeluaranjadualkosanalisiskos-faedahkontrakkostokokfi peratusaninflasi tolakankosindustrikotej,industridi rumahdaganganbalaskredittimbal balasduti timbal balaskuasatimbal balastarif timbal balaskuponnotalindungarbitrajbungadilindungipancanganmerangkakkreditkawalankredithancurankreditalatkreditinsuranskreditnotakreditkedudukankredit;pengkadarankredittarafkredit

285

BahasaInggeris BahasaMelayu

credittranchecreditunioncreditorcreditornation

creepinginflationcrosselasticityofdemandcrosselasticityofdemandcrossratecross-priceelasticitycrossedchequecrowding-outeffectcurrencycurrencyappreciationcurrencyconvertibilitycurrencydepreciationcurrentaccountcurrentaccountdepositcurrentassetcurrentbalancecurrent liabilitycurrentpricecurrent ratiocustomdutycustomunioncustomarypricecyclicaleffectcyclicalfluctuationcyclicalunemployment

dearmoneydeathratedebenturedebitdebtinstrumentdebtmanagementdebtmonetizationdebtserviceratiodebtservicingdebtornationdeficit budget

D

transyekreditkesatuankreditpemiutangnegarapemberi hutang, negara

pemberipinjaminflasimerayapkeanjalanpermintaansilangkeanjalanpenawaransilangkadarsilangkeanjalanhargasilangcekberpalangkesanhimpitanmatawangnaiknilai matawangkebolehtukaranmatawangturunnilai matawangakaunsemasadepositakaunsemasaasetsemasaimbangansemasaliabiliti semasahargasemasanisbahsemasaduti kastamkesatuankastamhargakebiasaankesankitaranturunnaikkitaranpenganggurankitaran

wangmahalkadarkematiandebenturdebitalathutangpengurusanhutangpengewanganhutangnisbahkhidmathutangbayarankhidmathutangnegarapenghutangbelanjawandefisit, belanjawan

kurangan

286

BahasaInggeris BahasaMelayu

deficitfinancingdeflationdeflationarygapdeliverynotedemanddemandcurvedemanddepositdemandelasticitydemandfor moneydemandfunctiondemandscheduledemand-pullinflationdemand-sideeconomydemographydemonstrationeffectdependenceeffectdependencyratiodependentvariabledepositdepreciationdepreciationof capitaldepressedareadepressionderiveddemand

derivedvaluedescriptiveeconomics

descriptivestatisticsdevaluationdevelopedcountrydevelopingareadevelopingcountrydevelopmentdevelopmenteconomicsdifferential dutydifferentiatedproductdiffusionindexdiminishingmarginalproductivitydiminishingreturns to scaledirectbenefitsdirectcostdirectdebitdirectdemand

pembiayaandefisitdeflasijurangdeflasinotapenyerahanpermintaankelukpermintaansimpanansemasakeanjalanpermintaanpermintaanwangfungsipermintaanjadualpermintaaninflasi tarikanpermintaanekonomisebelahpermintaandemografikesandemonstrasikesanpergantungannisbahpergantunganpembolehubahbersandarcengkeramsusutnilaisusutnilai medalkawasanmundurkemelesetanpermintaanberkait, permintaan

terbitannilai terbitanekonomi deskriptif, ekonomi

perihalanstatistikdeskriptifpenurunannilainegaramajukawasanmembangunnegaramembangunpembangunanekonomipembangunanduti berbezakeluaransamalainanindeksperesapandayapengeluaransutberkuranganpulanganberkuranganikutbidanganfaedahlangsungkoslangsungdebitlangsungpermintaanlangsung

287

BahasaInggeris BahasaMelayu

direct investmentdirectproductiondirectsellingdirectservicedirecttaxdirecttaxationdirection of labourdirectionaleffectdirty floatdiscountdiscountoperationdiscountratediscountedcashflowdiscountedcashflow methoddiscriminatingmonopolydiscriminatory dutydiscriminatorytaxdiseconomiesofscaledisequilibriumdisguisedunemploymentdishonouredchequedisinflationdisposableincomedissavingdistressedareadistributedlagdistribution ofpropertydistributivecostdistributordisutilitydiversificationdividenddividendlimitationdividendwarrantdivisionoflabourdollar areadollar gapdomesticdebtdomestictrade

dominant-firmoligopolydoomsdaymodeldoublecountingdoubleentry

pelaburanlangsungpengeluaranlangsungpenjualanlangsungperkhidmatanlangsungcukai langsungpencukaianlangsungpengarahanburuhkesanberarahapungankotordiskaunoperasidiskaunkadardiskaunalirantunai terdiskaunkaedahalirantunai terdiskaunmonopoliberdiskriminasiduti berdiskriminasicukaiberdiskriminasiekonomitak ikut bidanganketakseimbanganpenganggurantakketaracek tak layandisinflasipendapatanbolehgunamakantabungankawasanmundurlat tertaburpengagihanhartakospengedaranpengedarutiliti negatifpempelbagaiandividenpengehadandividenwaran dividenpembahagian kerjakawasandolarjurangdolarhutangdalamnegeriperdagangandomestik,perdagangan

dalamnegerioligopoli firmaberpengaruhmodelhan kiamatkiraanduakalicatatanbergu

288

BahasaInggeris BahasaMelayu

doubleoptiondoublestandarddoubletaxationreliefDow theorydownpaymentdownwardphasedownwardswingdraweedrawerdualismdummyvariabledumpingduopolydurablegoodsDurbin-Watsonstatisticdynamicanalysisdynamiceconomics

earningasseteconomiccommunityeconomicconstrainteconomiccooperationeconomicdemographyeconomicdevelopmenteconomicdualismeconomicefficiencyeconomicgoodseconomicintegrationeconomiclaweconomicmaneconomicmodeleconomicplaneconomicplanningeconomicprincipleeconomicprofiteconomicrenteconomicsanctionseconomicstatisticseconomicsystemeconomicvariableeconomics

E

opsyenbergu,pilihan berguduanilaianpelepasancukaiduakaliteoriDowbayaranpendahuluanfasake bawahayunanke bawahpesuruhbayarpenyuruhbayardualismepembolehubahdamilambakanduopolibarangtahanlamastatistikDurbin-Watsonanalisisdinamikekonomidinamik

asetberperolehankomuniti ekonomikekanganekonomikerjasamaekonomidemografiekonomipembangunanekonomidualismeekonomikecekapanekonomibarangekonomiintegrasiekonomihukumekonomimanusiaekonomimodelekonomipelanekonomi,rancanganekonomiperancanganekonomiprinsipekonomiuntungekonomisewaekonomisekatanekonomistatistikekonomisistemekonomipembolehubahekonomiekonomi

289

BahasaInggeris BahasaMelayu

economiesofscaleeffectivedemandeffectiveexchangerateeffectiverate ofprotectionefficientproductionplanelasticdemandelasticsupplyelasticityofsubstitutionembargoemigrationemolumentemploymentenclaveeconomyEngle’slawentrepotentrepottradeequalcostcurveequalcostlineequalproductcurveequationofexchangeequilibriumpriceequilibrium quantityequityerrorandomissionestateEurodollarEurodollarmarketex-anteex-postexcessbenefittaxexcessburdenexcesscapacityexcessdemandexcessprofit taxexchangecontrolexchangemediumexchangerateexcisedutyexcisetaxexpectationoflifeexportexportdependenceexportdutyexportpromotion

ekonomibidanganpermintaanberkesankadarpertukaranberkesankadarperlindunganberkesanrancanganpengeluarancekappermintaan anjalpenawarananjalkeanjalanpenggantianembargoemigrasiemolumengunatenagaekonomikantunganhukumEngleentrepotperdaganganentrepotkelukkossamagariskossamakelukkeluaransamapersamaanpertukaranhargakeseimbangankuantiti keseimbanganekuitiralatdanketinggalanestetEurodolarpasaranEurodolarex-anteex-postcukai untung berlebihanbebanberlebihankeupayaanberlebihanpermintaanberlebihancukai untungberlebihankawalanpertukaranperantarapertukarankadarpertukaranduti eksaiscukaieksaisjangkaanhidupeksportkebergantunganeksportduti eksportpromosieksport

290

BahasaInggeris BahasaMelayu

exportsubsidyexporttaxexternaldebtexternaleconomyexternalliabilityextractiveindustry

F

subsidieksportcukaieksporthutangluarnegeriekonomiluaranliabiliti luaranindustriekstraktif

factorendowmentfactor endowmenttheoryfactormobilityfactorpricefactor-priceequalizationtheoremfactor-propotiontheoryfactoringfair pricefallacy of compositionfalse-causefallacyfalse-paradigmmodelfamilyallowancefeefertility ratefiat moneyfiduciary moneyfinal benefitfinal goodsfinancial instrumentfinancial intermediaryfinancial liberalizationfinancial sectorfirmfiscal incentivefiscalpolicyfiscalyearfixedassetfixedcostfixeddepositfixedexchangeratefixedinputfixedutility demandfixed-rateproductionfunctionflexible exchangerate

anugerahfaktorteori anugerahfaktormobiliti faktorhargafaktorteorempenyamaanhargafaktorteoriperkadaranfaktorpemfaktoranhargapatutkekeliruankomposisikekeliruankepalsuansebabmodelparadigmapalsuelaunkeluargafikadarkesuburanwangfiatwangfidusiarifaedahakhirbarangakhiralatkewanganpengantarakewanganliberalisasikewangansektorkewanganfirmainsentiffiskaldasarfiskaltahunfiskalasettetapkostetapdeposittetapkadarpertukarantetapinputtetappermintaanutiliti tetapfungsipengeluaranberkadartetapkadar pertukaran fleksibel, kadar

pertukaranbolehubah

291

BahasaInggeris BahasaMelayu

floating exchangeratefloating liabilityfloor priceflow variableforcedsavingforcedunemploymentforeign aidforeign companyforeign debtforeigndirectinvestmentforeign exchangeforeignexchangemarketforeignexchangerateforeigninvestmentforward linkageforwardpricefowardintegrationfreeenterprisefreegoodsfreemarketfreetradefreetradeareafreetradezonefrictional unemploymentfringe benefitfull capacityfull employmentfunctionfunctionaldistribution ofincomefundfuturesmarketfuturesprice

gallopinginflationGDPgeneralequilibriumgeneralequilibrium analysisgeneralgrantgeneralizedsystemofpreferencesgeometricmeangeometricprogressionGiffengoods

G

kadarpertukaranterapungliabiliti terapunghargalantaipembolehubahalirantabunganpaksapengangguranterpaksabantuanasingsyarikatasinghutangasingpelaburanlangsungasingpertukaranasingpasaranpertukaranasingkadarpertukaranasingpelaburanasingrantaianke hadapanhargake hadapanintegrasike hadapanperusahaanbebasbarangpercumapasaranbebasperdaganganbebaskawasanperdaganganbebaszonperdaganganbebaspenganggurangeseranfaedahsampingankeupayaanpenuhguna tenaga penuhfungsiagihanpendapatanfungsiandanapasaranke depanhargake depan

inflasi melompatKDNKkeseimbanganumumanalisiskeseimbanganumumgeranamsistemkeutamaanterammm geometrijanjanggeometribarangGiffen

292

BahasaInggeris BahasaMelayu

Gini coefficientGNPGNPdeflatorGNPprice deflator

goldexchangestandardgoldexchangesystemgoldexportpointgold importpointgoldpointgoldstandardgoldstandardsystemgold tranchegoodsgovernmentbondgovernmentcontrolgovernmentdebtgovernmentincomegovernmentrevenuegovernmentsecuritygrantgreenrevolutionGresham’slawgrey-collarjobgrossdomesticproductgrossinvestmentgrossnationalproductgrossnationalproductgapgrowthpoleGSPguaranteedminimumpriceguaranteedprice

11-0theoryhardcurrencyhard loanharmonicprogressionHeckscher-OhlintheoremHeckscher-OhlintheoryHeckscher-Ohlin-Samuelsontheoremhedgefundhedginghedgingagainstinflation

H

koefisienGini, pekaliGiniKNKpendeflasikeluaran negarakasarpendeflasiharga keluaran negara

kasarpiawaipertukaranemassistempertukaranemastitik eksportemastitik import emastitik emaspiawaiemassistempiawaiemastransyeemasbarangbonkerajaankawalankerajaanhutangkerajaanpendapatankerajaanhasil kerajaansekuriti kerajaangeranrevolusihijauhukumGreshamkerjakolarkelabukeluarandalamnegarakasarpelaburankasarkeluarannegarakasarjurangkeluarannegarakasarkutubpertumbuhanGSPhargaminimum terjaminhargaterjamin

teori H-Omatawangkukuh,matawangutamapinjamankerasjanjangberharmoniteoremHeckscher-Ohlinteori Heckscher-OhlinteoremHeckscher-Ohlin-Samuelsondanaperlindunganperlindungannilaiperlindungannilai terhadapinflasi

293

BahasaInggeris BahasaMelayu

hedonicpricehedonismheterogenousproductHickscompensateddemandHickscompensateddemandcurveHicksdemandcurveHicksiandemandhiddeninflationhiddentaxhigh-poweredmoneyhoardingholdingcompanyhomogenousproductionfunctionhorizontalequityhorizontalintegrationhorizontalmergerhotmoneyhouseholdhouseholdformationhumancapitalhumanresourceHume’sprice-speciesflowmechanism

hyperinflation

ideal capacityidentityidle capacityimpeifectcompetitionimplicit GNPdeflator

importimport dutyimport taxincomeanalysisincomedistributionincomeeffectincomeinflationincomepolicyincometaxincreasingreturns to scale

hargahedonikhedonismekeluaranheterogenpermintaanpampasanHickskelukpermintaanpampasanHickskelukpermintaanHickspermintaanHicksinflasi tersembunyicukai tersembunyiwangberkuasatinggipenyorokansyarikatpemeganganfungsipengeluaranhomogenekuiti mendatarintegrasimendatarpenyatuanmendatarwangpanasisi rumahpembentukanisi rumahmodalmanusiasumbermanusiamekanismealiran harga-spesies

Humeinflasimelampau

keupayaanunggulidentitikeupayaanterbiarpersaingantaksempumapendeflasikeluarannegarakasar

tersiratimportduti importcukai importanalisispendapatanagihanpendapatankesanpendapataninflasipendapatandasarpendapatancukaipendapatanpulanganbertambahanikutbidangan

I

294

BahasaIna2eris BahasaMelavu

indemnityindentureindependentvariableindexof laggingindicatorindexof leading indicatorindifferencecurveindirectbenefitindirectcostindirectsecurityindirect taxindivisible inputinduceddemandinducedinvestmentinducedvariableinductivemethodindustrialareaindustrial courtindustrialestateindustrialmarketresearchindustrialmigrationindustrialproductionindexindustrial unionindustrial welfareindustrial zoneindustrialisationindustryinelasticdemandinelasticsupplyinfant industryinferentialstatisticsinferior goodsinferior inputinfiniteelasticity

infiniteelasticityofdemand

infinite elasticityofsupply

inflationinflationarygapinflationarypressureinfrastructureinheritancetaxinitial allowance

ganti rugiindenturpembolehubahtakbersandarindekspenunjuklatindekspenunjukutamakelukpuassamafaedahtak langsungkostak langsungsekuriti tak langsungcukai tak langsunginputtakbolehbahagipermintaanteraruhpelaburanteraruhpembolehubahteraruhkaedaharuhankawasanindustrimahkamahperindustrianestetindustrikajianpasaranperindustrianpenghijrahanindustriindekspengeluaranindustrikesatuansekerjaindustrikebajikanindustrizonindustripengindustrianindustripermintaantakanjalpenawarantakanjalindustrimudastatistikpentakbiranbarangbawahaninput bawahankeanjalan infinit, keanjalan tak

terhinggakeanjalan permintaan infinit,

keanjalanpermintaantakterhinggakeanjalan penawaran infinit,

keanjalanpenawarantakterhinggainflasijuranginflasi, lompanginflasitekananinflasiinfrastrukturcukaiwarisanelaunpermulaan

295

BahasaInggeris BahasaMelayu

initial capitalallowanceinjectioninnovationinputinputdemandinputdemandcurveinputdemandfunctioninput heterogeneityinput homogeneityinput-outputproductionfunctioninput-outputanalysisinsidelaginsidemoneyinsurableriskinsuranceintangibleassetintangiblebenefitintangiblecostintegrationintellectualpropertyinterestintermediatebenefitintermediategoodsintermediateinputinternaldebtinternaleconomyinternalrate ofreturninternational tradeinventoryinventoryinvestmentinvestmentinvestmenttaxallowanceinvisibleexportIS curveisocostcurveisoquantcurve

J-curveeffectf-curvephenomenonjob vacancyratejobberjoint cost

J

elaunmodalditambahsuntikanrekabaruinputpermintaaninputkelukpermintaaninputfungsipermintaaninputkeheterogenaninputkehomogenaninputfungsipengeluaraninput-outputanalisisinput-outputlat dalamwangdalamrisikobolehinsuransinsuransasettakketarafaedahtakketarakostakketaraintegrasihartabendaintelekbungafaedahperantaraanbarangperantaraaninputpertengahanhutangdalamnegeriekonomidalamankadarpulangandalamanperdaganganantarabangsainventoripelaburaninventoripelaburanelauncukaipelaburaneksporttaknampakkelukISkelukisokoskelukisokuan

kesankeluk-JfenomenonkelukJkadarkekosongankerjajoberkos bersama

296

BahasaInggeris BahasaMelayu

joint demandjointfloatjoint inputjointproductjointprofit maximizationjoint stockcompanyjoint supplyjoint venturejustprice

keycurrencykeyindustryKeyneseffectKeynesiancrossKeynesianeconomicsKeynesianliquidity theoryof interestKeynesianmodelKeynesianmultiplierKeynesiansystemkinkeddemandcurveKitchin cycleKondratieffcycleKuznetscycleKuznetscurve

labourlaboureconomicslabourforcelabourforceparticipationratelabour incomelabour-augmentingtechnologicalprogress

labour-intensiveproductlabour intensivetechniquelabourmarginalproductlabourmarketlabourmobilitylabourmovementlabourparticipation rate

K

L

permintaanbersamaapunganbersamainput bersamakeluaranbersamapemaksimumanuntungbersamasyarikatsahambersamapenawaranbersamausahasamahargaadil

matawangpentingindustripentingkesanKeynessilangKeynesekonomiKeynesteori kecairanbungaKeynesmodelKeynespenggandaKeynessistemKeyneskelukpermintaanterpatahkitaranKitchinkitaranKondratieffkitaranKuznetskelukKuznets

buruhekonomiburuhtenagaburuhkadarpenyertaantenagaburuhpendapatanburuhkemajuanteknologi berimbuhan

buruhkeluaranintensifburuhteknik intensifburuhkeluaransutburuhpasaranburuhmobiliti buruhpergerakanburuhkadarpenyertaanburuh

297

BahasaInggeris BahasaMelayu

labourproductivityapproachlaboursavinglaboursavingtechniquelaboursavingtechnologylabourshortagelabour supplylaboursupplycurvelaboursurpluslabour theoryof valuelabour turnoverlabourunionlabourutilizationrelief

labour-outputratiolabour-savingbiaslabour-savingtechnologicalprogressLaffer curvelaissez-fairelandland bankland economicslandlordland reformlarge-scaleproductionLaspeyresprice indexLaspeyresquantityindexlateral integrationlaw ofconstantreturn to scale

law ofdemandlaw ofdiminishingmarginalphysical

returnslaw ofdiminishingmarginal

productivitylaw ofdiminishingmarginal utilitylaw of diminishingreturnslaw of diminishingsubstitutionlaw ofminimumwagelaw ofsupplylaw ofvariableproportionleadtimeleadingindustryleading sector

- leakage

pendekatandayapengeluaranburuhpenjimatanburuhteknikjimat buruhteknologi jimatburuhkekuranganburuhpenawaranburuhkelukpenawaranburuhlebihanburuhteori nilai buruhtukarganti buruhkesatuansekerjakelonggarancukai penggunaan

buruhnisbahburuh-outputbias penjimatanburuhkemajuanteknologi jimat buruhkelukLafferlaissez-fairetanahbank tanahekonomitanahtuan tanahreformasi tanahpengeluaranbidanganbesarindekshargaLaspeyresindekskuantiti Laspeyresintegrasimendatarhukum pulanganmalarikut

bidanganhukumpermintaanhukum pulanganfizikal sutberkurangan

hukum dayapengeluaransutberkurangan

hukumutiliti sutberkuranganhukumpulanganberkuranganhukumpenggantianberkuranganhukumupahminimumhukumpenawaranhukumperkadaranberubahmasatungguindustriutamasektorutamabocoran

298

BahasaInggeris BahasaMelayu

leastcostexpansionpathleastcostinputleastsquareregressionleast-costcombinationlegal tenderlenderoflast resortLeontiefparadoxLeontiefproductionfunctionLeontieftechnologylessdevelopedcountryletterofcreditleveloflivinglexicographicpreferenceliabilitylicensedmanufacturingwarehouselienlife annuitylife expectancylife insurancelife sustenancelife-cyclehypothesislimitedcompanylimited liabilitylimited liability companylimits-to-growthmodellinearfunctionlinearhomogenousproductionfunctionlinearproductionfunctionlinear technologylinkageliquid assetliquidationliquidityliquidity preferenceliquidity ratioliquidity theoryofinterestliquidity traplistpriceLM curveloan depositratioloanablefundloanablefundtheoryof interestlocationtheorylockout

laluanpengembangankosterendahinput kosterendahregresikuasaduaterkecilgabungankosterendahwangsahsumberpemberipinjam terakhirparadoksLeontieffungsipengeluaranLeontiefteknologiLeontiefnegarakurangmajusuratkredittingkathidupkeutamaanleksikografiliabilitigudangpembuatanberlesenlienanuitihayatjangkaanhidupinsuransnyawakeperluanhiduphipotesiskitaranhidupsyarikatberhadliabiliti terhadsyarikatliabiliti berhadmodelhadpertumbuhanfungsi linearfungsipengeluaranhomogenlinearfungsipengeluaranlinearteknologi linearrantaianasetcairpembubarankecairankeutamaankecairannisbahkecairanteori kecairanbungaperangkapkecairanhargasenaraikelukLMnisbahpinjamandepositdanabolehpinjamteori bungadanabolehpinjamteori lokasisekatanmasukkerja

299

BahasaInggeris BahasaMelayu

longpositionlong runlong-runaveragecostlong-runaveragecostcurvelong-runelasticityofdemandlong-runelasticityof supplylong-runequilibriumlong-runequilibrium ofthefirm

long-runmarginalcostlong-runmarginalcostcurvelong-runmarketsupplycurve

long-runPhillips curvelong-run supplylong-termassetlong-termcapitallong-termcapitalmovementlong-termliabilityLorenzcurvelosslossonpaperlow-incomecountrylowest-costfirmLucasdemandcurveLucassupplycurvelump-sumsubsidylump-sumtaxluxury goods

macroeconomicmodelmacroeconomicpolicymacroeconomictheorymacroeconomicsMalthusianpopulationtrapMalthusiantheoryofpopulationmanagedcurrencymanagedfloatmanagedpricemanagerialeconomicsmanpowerdevelopment

M

kedudukanpanjangjangkapanjangkospuratajangkapanjangkelukkospuratajangkapanjangkeanjalanpermintaanjangkapanjangkeanjalanpenawaranjangkapanjangkeseimbanganjangkapanjangkeseimbanganjangkapanjangbagi

firmakossut jangkapanjangkelukkossutjangkapanjangkeluk penawaranpasaranjangka

panjangkelukPhillipsjangkapanjangpenawaranjangkapanjangasetjangkapanjangmodaljangkapanjangpergerakanmodaljangkapanjangliabiliti jangkapanjangkelukLorenzmgimgi ataskertasnegaramiskinfirmakosterendahkelukpermintaanLucaskelukpenawaranLucassubsidisekaliguscukaisekaligusbarangmewah

modelmakroekonomidasarmakroekonomiteori makroekonomimakroekonomiperangkappendudukMalthusteori kependudukanMalthusmatawangterurusapunganterurushargaterurusekonomipengurusanpembangunantenagamanusia

300

BahasaInggeris BahasaMelayu

manpowerplanningmanpowerpolicymargin requirementmarginalanalysismarginalbenefitmarginalcostmarginalcostcurvemarginalcostpricingmarginal efficiencyof capitalmarginal efficiencyofinvestmentmarginalphysicalproductmarginalproductmarginalproductivitymarginalproductivitydoctrinemarginalproductivitytheorymarginalproductivitytheoryof

distributionmarginalproductivitytheoryoflabourmarginalproductivitytheoryofwagesmarginalpropensityto consumemarginalpropensityto importmarginalpropensityto savemarginalpropensityto taxmarginal rate ofsubstitutionmarginal rate oftechnicalsubstitutionmarginal rate oftransformationmarginal revenuemarginal revenuecurvemarginal revenueproductmarginalsatisfactionmarginalsocialbenefitmarginalsocialcostmarginal taxratemarginal utilitymarginal utility ofincomemark-upinflationmark-uppricingmarketmarketcapitalismmarketclearingmarketconcentrationmarketdemandmarketeconomymarketequilibrium

perancangantenagamanusiadasartenagamanusiakeperluanmarginanalisismarginal,analisissutfaedahsutkossutkelukkossutpenentuanhargakossutkecekapanmodalsutkecekapanpelaburansutkeluaranfizikal sutkeluaransutdayapengeluaransutdoktrin dayapengeluaransutteoridayapengeluaransutteori pengagihandayapengeluaransut

teori dayapengeluaransutburuhteoridayapengeluaransutupahkecenderunganmenggunasutkecenderunganmengimportsutkecenderunganmenabungsutkecenderunganmencukaisutkadarpenggantiansutkadarpenggantiantekniksutkadartransformasisuthasil sutkelukhasil sutkeluaranhasil sutkepuasansutfaedahsosialsutkossosialsutkadarcukaisututiliti sututiliti sutpendapataninflasi tokokpenentuanhargatokokpasarankapitalismepasaranpenjelasanpasarantumpuanpasaranpermintaanpasaranekonomipasarankeseimbanganpasaran

301

BahasaInggeris BahasaMelayu

marketfailuremarketforcesmarketimperfectionmarketmechanismmarketpowermarketpricemarketrate ofsubstitutionmarketresearchmarketsharing

marketsocialismmarketstructuremarketsupplymarketsupplycurvemarketsystemmarketingcooperativeMarshalldemandcurveMarshalliandemandMarshallianstabilitymassproductionmatchinggrantmathematicaleconomicsmatureeconomymaturitydatemaximumpricemeasuredconsumptionmeasuredincomemediumofexchangemercantilismmerchandisebalancemerchantbankmergermeritgoodsmicroeconomicpolicymicroeconomicsmid-pointelasticityofdemandmid-pointelasticityof supplymiddlemanmigrationminimumpriceminimumwageminimumwageratemintparitymixedcommercialfarming

kegagalanpasarandayapasaranketaksempurnaanpasaranmekanismepasarankuasapasaranhargapasarankadarpenggantianpasaranpenyelidikanpasaranpembahagianpasaran,perkongsian

pasaransosialismepasaranstrukturpasaranpenawaranpasarankelukpenawaranpasaransistempasarankoperasipemasarankelukpermintaanMarshallpermintaanMarshallkestabilanMarshallpengeluaranbesar-besarangeranpemadananekonomimatematikekonomimatangtarikhkematanganhargamaksimumpenggunaanterukurpendapatanterukurmediumpertukaranmerkantilismeimbangandaganganbanksaudagarpenyatuanbarangmeritdasarmikroekonomimikroekonomikeanjalanpermintaantitik tengahkeanjalanpenawarantitik tengahorangtengahpenghijrahanhargaminimumupahminimumkadarupahminimumpariti mintpertanianperdagangancampuran

302

BahasaInggeris BahasaMelayu

mixedeconomicsystemmixedeconomymixedsystemmodernizationmonetaristmonetaryassetmonetaryauthoritymonetaryeconomicsmonetarypolicymonetaryrulemonetarysystemmonetaryunionmonetaryunitmonetizationmoneymoneyat callmoneycreationmoneycrunchmoneydemandfunctionmoneyflowmoneyillusionmoneyincomemoneymarketmoneymultipliermoneypricemoneystockmoneysupplymoneywagemonopolisticcompetitionmonopolymonopolycontrolmonopolypowermonopolyprofitmonopsonymoralpersuasionmortality ratemortgagemulti-partpricingmulti-part tariffmulti-productfirmmultilateral trademultinationalcorporationmultiplecorrelation coefficient

multipleexchangerate

sistemekonomicampuranekonomicampuransistemcampuranpemodenanmonetaris,pemahamkewanganasetkewanganautoriti kewanganekonomikewangandasarkewanganperaturankewangansistemkewangankesatuankewanganunit kewanganpengewanganwangwangpanggilanpenciptaanwanghancuranwangfungsipermintaanwangaliranwangmayawangpendapatanwangpasaranwangpenggandawanghargawangstok wangpenawaranwangupahwangpersainganbermonopolimonopolikawalanmonopolikuasamonopoliuntungmonopolimonopsonipujukanmoralkadarkematiangadaijanjipenentuanhargaberbilangbahagiantarifberbilangbahagianfirmaberbilangkeluaranperdaganganberbilanghalaperbadananmultinasionalkoefisienkorelasiberbilang,pekali

korelasiberbilangkadarpertukaranberbilang

303

BahasaInggeris BahasaMelayu

multipliermultipliereffectmultiplierprinciplemultiplier-acceleratormodel

narrowmoneynational debtnational expenditurenational incomenational incomeaccountnationalproductnational wealthnationalizationnatural increasenaturalmonopolynaturalrate ofgrowthnatural rateof unemploymentnatural resourcenearmoneynecessitygoodsnegativefeedbacknegativeincometaxnegativeinvestmentnegativesavingneoclassicaleconomicsneoclassicalschoolneocolonialismnetcashflownetexportnetforeign investmentnetincomenetinvestmentnetliquidity balancenetnationalproduktnetpresentvaluenettaxmultipliernetworthneutralproductionneutrality ofmoneynewclassicaleconomicsnew classicalmacroeconomics

N

penggandakesanpenggandaprinsippenggandamodelpenggandapencepat

wangsempithutangnegaraperbelanjaannegarapendapatannegaraakaunpendapatannegarakeluarannegarakekayaannegarapenghaknegaraan,pemiliknegaraanpertambahansemulajadimonopolisemulajadikadarpertumbuhansemulajadikadarpengangguransemulajadisumberashwanghampirbarangperlumaklumbalasnegatifcukaipendapatannegatifpehaburannegatiftabungannegatifekonomineoklasikmazhabneoklasikneokoloniahismeahirantunaibersiheksportbersihpelaburanasingbersihpendapatanbersihpelaburanbersihimbangankecairanbersihkeluarannegarabersihnilai kini bersihpenggandacukaibersihnilai bersihpengeluaranberkecuahikeberkecuahianwangekonomikhasikbarumakroekonomiklasik baru

304

BahasaInggeris BahasaMelayu

newclassicalschoolnewlyindustrializedcountrynineteenth-centuryliberalismnominalpricenominaltariffnominalvaluenominalwagenon-tariffbarriernon-taxrevenuenoncompetinggroupsnondurablegoodsnoneconomicfactornoneconomicvariablenonhumanresourcenonhumanwealthnonmarketedgoodsnonmatchinggrantnonmonetarybenefitsnonpricecompetitionnonprobabilitysampling

nonrenewableresourcenontradedcommodity

nontradedgoodsnormal capacitynormal goodsnormal inputnormal profitnormal-profitequilibriumnormalunemploymentnormativeeconomicsnull vectornumeraire

occupationalmobilityoddlotoffer curveofficial settlementsbalanceOkun’slawoligopolistic competitionoligopoly

0

mazhabklasikbarunegaraperindustrianbaruhiberahismeabadkc-19harganominaltarif nominalnilai nominalupahnominalsekatanbukantarifhasihbukancukaikumpulanbukansainganbarangtaktahanhamafaktor bukanekonomipembohehubahbukanekonomisumberbukanmanusiakekayaanbukanmanusiabarangtakdiniagakangeranbukanpemadananfaedahbukankewanganpersainganbukanhargapensampehanbukankebarangkahian,

pensampehanbukanprobabilitisumbertakbolehdibaharuibaranganbukandagangan,komoditi

bukandaganganbarangbukandagangankeupayaannormalbarangnormalinput normaluntungnormalkeseimbanganuntungnormalkadarpengangguransemulajadiekonominormatifvektornohnumeraire

mobihiti kerjalot ganjihkcluktawaranimbanganpenyelesaianrasmihukumOkunpersainganberohigopohiohigopohi

305

BahasaInggeris BahasaMelayu

openagricultureopenchequeopeneconomyopenmarketoperationopenshopopenunemploymentoperatingprofitopportunitycostoptimalfactor combination

optimumcurrencyareaoptimumpopulationoptimumtariffordinaryleastsquareoutputoutputexpansionpathoutput-employmentlagoutsidelagoutsidemoneyoutward-lookingdevelopmentpolicyoverheadcostoveridentificationoverpopulationoverproductionovershootingovervaluedcurrencyowner’sequityownership

Paascheprice indexPaaschequantityindexpaperprofitparvalueparadoxofthriftparadoxof valueparameterparentcompanyParetoefficiencyParetoimprovementParetooptimumpartial adjustmenthypothesis

P

pertanianterbukacekterbukaekonomiterbukaoperasipasaranterbukakedaiterbukapengangguranterbukauntungkendahiankosmelepasgabunganfaktoroptimum,kombinasi

faktor optimumkawasanmatawangoptimumpendudukoptimumtarifoptimumkuasaduaterkecilbiasaoutputhahuanpengembanganoutputhatoutputgunatenagahat huarwanghuardasarpembangunanmehihatkehuarkosoverhedpengenahpastianberhebihanpendudukberlebihanpengehuaranberhebihankehajakanmatawangterlebihnihaiekuiti pemihikpemihikan

indekshargaPaascheindekskuantitiPaascheuntungataskertasnihaipar,nihai taraparadoksberjimatparadoksnihaiparametersyarikatindukkecekapanParetopembaikanParetooptimumParetohipotesispeharasansepara

306

BahasaInggeris BahasaMelavu

partial adjustmentmodelpartial correlationpartial equilibriumpartial equilibrium analysispartnershippatentmonopolypeak-loadpricingpeasantsocietypecuniarybenefitpecuniarycostpeggedexchangeratepeggingperfectcompetitionperfectelasticityperfectelasticityofdemandperfectelasticityofsupplyperfectinelasticityperfectmarketperfectmonopolyperfectsubstituteperfectlycompetitivemarketperfectlyelasticdemandperfectlyelasticsupplyperfectlyinelasticsupplypermanentconsumptionpermanentincomepermanentincomehypothesisperpetualbondperpetuitypersonalconsumptionexpenditure

personaldisposableincomepersonalincomepersonalincometaxpersonalpropertypersonalrate ofsubstitutionpersonalsavingpettycashPhillips curvephysicalcapitalphysicalflowphysicalproductivityphysiocracyPigoueffect

modelpelarasanseparakorelasiseparakeseimbanganseparaanahisiskeseimbanganseparaperkongsianmonopohipatenpenentuanhargabebanmasapuncakmasyarakattanifaedahkewangankoskewangankadarpertukaranterpancangpancanganpersaingansempumakeanjalansempumakeanjalanpermintaansempumakeanjahanpenawaransempumaketakanjalansempumapasaransempumamonopohisempumapenggantisempumapasaranpersaingansempumapermintaananjalsempumapenawarananjalsempumapenawarantakanjalsempumapenggunaantetappendapatantetaphipotesispendapatantetapbonkekahperpetuitiperbelanjaanpenggunaanpersen-

dirianpendapatanbolehgunaperseoranganpendapatanperseorangancukaipendapatanperseoranganhartabendaperseorangankadarpenggantianperseorangantabunganpersendiriantunai runcitkelukPhillipsmodalfizikalaliranfizikaldayapengeluaranfizikalfisiokrasikesanPigou

307

BahasaInggeris BahasaMelayu

pioneerindustrypioneerstatusplannedsocialismplanningmodelplantpoint elasticitypointelasticityof demandpointelasticityofsupplypolicy instrumentpolicyvariablepolitical economypoll taxpopulationpopulationdensitypopulationgrowthpopulationmeanpopulationpressurepopulationpyramidportfolioportfolioanalysisportfolio investmentpositiveeconomicspotentialnationalproductpotentialoutputpovertypovertylineprecautionarydemandprecautionarymotivepreconditionfor take-offpreferredstockprematureinflationpresentvaluepresentvaluecriterionpricepricecompetitionpricecontrolpricedifferentialpricediscriminationpriceeffectpriceelasticityofdemandpriceelasticityofsupplypricefixingpriceindexpriceleadership

industriperintistarafperintissosiahismeterancangmodelperancanganlojikeanjalantitikkeanjalanpermintaantitikkeanjalanpenawarantitikalatdasarpembolehubahdasarekonomipohitikcukaikepalapopuhasikepadatanpendudukpertumbuhanpendudukmm popuhasitekananpendudukpiramidpendudukportfolioanahisisportfoliopelaburanportfolioekonomipositifkeluarannegarapotensioutputpotensikemiskinangariskemiskinanpermintaanawasanmotif awasanprasyaratuntukmajusahamkeutamaaninflasi sebelummasanilai kinikriiterianilai kinihargapersainganhargakawalanhargapembezaanhargadiskriminasihargakesanhargakeanjahanhargapermintaankeanjahanhargapenawaranpenetapanhargaindekshargakepimpinanharga

308

BahasaInggeris BahasaMelayu

price levelpriceratiopricesupportprogrammepricesystemprice takerpricewarprice-consumptioncurveprice-earningsratioprice-speciesflowmechanismprimarybenefitprimarycommodityprimarycostprimarydataprimary industryprimarymarketprimarysecurityprimerateprimerate ofinterestprivatebenefitprivatecostprivateenterpriseprivateforeign investmentprivate goodsprivate investmentprivate limitedcompanyprivate ownershipeconomyprivatepropertyprivatepropertyrightsprivatesectorprivatizationprobabilistic sampleprobability sampling

producer’sprice indexproducer’ssurplusproductcyclemodelproductdifferentiationproductheterogeneityproducthomogeneityproductionproductioncontractcurveproductionfactorproductionfunctionproductionplan

tingkat harganisbahhargaprogramsokonganhargasistemhargapenerimahargaperanghargakelukharga-penggunaannisbahhargaperolehanmekanismeahiranhargaspesiesfaedahutamabaranganutama,komQditi utamakosutamadatautamaindustriperingkatpertamapasaranperingkatpertamasekuritiperingkatpertamakadarutamakadarbungautamafaedahpersendiriankospersendirianperusahaanswastapehaburanasingswastabarangpersendirianpelaburanswastasyarikatsendirianberhadekonomipemihikanpersendirianhartabendapersendirianhak hartabendapersendiriansektorswastapenswastaansampelberkebarangkahianpensampelankebarangkahian,

pensampelanprobabilitiindekshargapengehuarhebihanpengeluarmodelkitarankeluaranpembezaankeluarankeheterogenankeluarankehomogenankehuaranpengehuarankelukkontrakpengeluaranfaktorpengeluaranfungsipengeluaranrancanganpengeluaran

309

BahasaInggeris BahasaMelayu

productionpossibilitycurveproductionpossibilityfrontierproductionpossibilityfunctionproductionpossibilitysetproductionprocessproductiontechniqueproductiveefficiencyproductivityproductivitygapproductivityindexprofitprofit equationprofit functionprofit identityprofit marginprofit maximizationprofit maximizingoutputprofit sharingprogressiveincometaxprogressivetaxprohibitive tariffprojectappraisalprojectevaluationproletariatpropensityto consumepropensityto importpropensityto savepropensityto taxpropertypropertyrightspropertytaxproportional taxproprietorshipprosperityprotectionprotectionismprotectivetariffprotradeproductionpublicdebtpublic enterprisepublicexpenditurepublicfinancepublic goodspublicinvestment

kelukkemungkinanpengeluaransempadankemungkinanpengeluaranfungsikemungkinanpengeluaransetkemungkinanpengehuaranprosespengeluaranteknik pengeluarankecekapanpengehuarandayapengeluaranjurangdayapengeluaranindeksdayapengeluaranuntungpersamaanuntungfungsiuntungidentiti untungmarginuntungpemaksimumanuntungoutputpemaksimumanuntungperkongsianuntungcukaipendapatanprogresifcukaiprogresiftarifmencegahpenilaianprojekpenilaianprojekproletariatkecenderunganmenggunakecenderunganmengimportkecenderunganmenabungkecenderunganmencukaihartabendahakhartabendacukaihartabendacukaiberkadarkeempunyaankemakmuranperhindunganfahamanperhindungantarifperlindunganpengeluaranprodaganganhutangawamperusahaanawamperbelanjaanawampembiayaanawambarangawampelaburanawam

310

BahasaInggeris BahasaMelayu

publicownershippublicsectorpublic utilitypublic workspurchasetaxpurchasingpowerof moneypurchasingpowerparity theorypure competitionpure economicrentpure monopolypureprofitpurerent

qualitativecontrolqualitycompetitionqualitycontrolquantitativecontrolquantitativeeconomyquantitydemandedquantityindexquantitysuppliedquantitytheoryofmoneyquasimoneyquasirentquestionnairequotaquotation

R&Dracial discriminationrandomsamplerandomvariable

ratcheteffecttheoryrate of commoditysubstitutionrate of interestrate of returnrateof technicalsubstitutionrational expectationhypothesis

Q

R

pemilikan awamsektorawamutiliti awamkerjaawamcukaibehiankuasabehi wangteoripariti kuasabelipersaingantulensewaekonomitulenmonopohitulenuntungtulensewatuhen

kawahankuahitatifpersaingankuahitikawahanmutu,kawahankuahitikawahankuantitatifekonomikuantitatifkuantiti dimintaindekskuantitikuantitiditawarteori kuantiti wangwangkuasisewakuasisoalsehidikkuotasebutharga

R&Ddiskriminasirassampelrambangpembohehubah rambang,variabel

rawakteorikesansehaluankadarpenggantiankomoditikadarbungakadarpulangankadarpenggantianteknikhipotesisjangkaanrasional

311

BahasaInggeris BahasaMelayu

rational expectationtheoryrationalityrationalizationrationingrationing offoreignexchangerationing ofgoodsraw materialraw vectorreal balancereal balanceeffectreal balanceeffecttheoryreal benefitreal capitalreal incomerealpricerealprofitreal sectorreal termreal wagereal-bill doctrinerealtyrebaterecessionreciprocityrecoveryrectification pushcostinflationrecursivesystemredeemablesecurityredemptionredemptiondaterediscountratereducedform equationreexportreferencecyclereflationreformliberalismrefundingrefundingbondregionalaccountregionalanalysisregionaldevelopmentregionaldevelopmentgrantregionaleconomyregional incomemultiplier

teorijangkaanrasionalkerasionalanperasionalanpencatuanpencatuanpertukaranasingpencatuanbarang-barangbahanmentahvektorbarisbaki benarkesanbakibenarteori kesanbaki benarfaedahbenarmodalbenarpendapatanbenarhargabenaruntungbenarsektorbenarsebutanbenarupahbenardoktrinbil benarhartatanahrebatkemerosotanketimbalbahikanpemuhihaninflasi pengesahantohakankossistemrekursifsekuriti bolehtebuspenebusantarikhpenebusankadardiskaunsemuhapersamaanbentukterkurangeksportsemulakitaranrujukanreflasihiberahismereformasipendanaansemulabonpendanaansemulaakaunwilayahanalisiswilayahpembangunanwilayahgeranpembangunanwilayahekonomiwilayahpenggandapendapatanwilayah

312

BahasaInggeris BahasaMelayu

regionalplanregionalplanningregionalpolicyregressionanalysisregressionequationregressionlineregressionmodelregressionparameterregressiveincometaxregressivetaxregulationQrelativeincomehypothesisrelativepovertyrelativepricerelativepurchasingpowerparitytheoryrenewableresourcerentrentcontrolrental costrenterreplacementREPOrepossessionrepressedinflationreproductionraterequiredreserveratioresearchanddevelopmentreservereservecurrencyreserverequirementresidualresourceretail tradereturns to scalerevaluationrevealedpreferencerevenuerevolvingfundriskrunawayinflation

salespromotion

S

pelanwilayahperancanganwilayahdasarwilayahanahisisregresipersamaanregresigarisanregresimodelregresiparameterregresicukaipendapatanregresifcukai regresifperaturan0hipotesispendapatanrelatifkemiskinanrelatifhargarelatifteori pariti kuasabehi relatifsumberbolehdibaharuisewakawalansewakossewaanpemberisewapenggantianREPOpenarikanbahikinflasi tertekankadarpembiakannisbahrizabwajibpenyehidikandanpembangunanrizabmatawangrizabkeperluanrizabsisasumberperdaganganruncitpulanganikut bidanganpenilaiansemulakeutamaantemyatahasildanapusinganrisikoinflasimelampau

promosijualan

313

BahasaInggeris BahasaMelayu

salestaxsamplesamplemeansamplevariancesamplingsamplingmethodsatellitetownsavingsavingsaccountsavingsbankSay’slawscarcityscatterdiagramseasonalunemploymentsecondbesttheorysecondarybenefit

secondarycostsecondarydatasecondaryindustrysecondarymarketsecondarysecuritysecularstagnationseculartrendsecurityselectivetariffself-liquidatingseller’smarketsemi-skilledlabourserviceservicelifesexdiscriminationshadowpriceshortpositionshort runshort-runmarketsupplycurve

short-runPhillips curveshort-runsupplycurveshort-termliabilityshortagesimplecorrelationcoefficient

sinkingfund

cukaijualansampelmm sampelvarianssampelpensampelankaedahpensampelanbandarsatehitsimpanan,tabunganakauntabungan,akaunsimpananbanksimpananhukumSaykekuranganrajahselerakanpengangguranbermusimteori terbaikkeduafaedahperingkatkedua, faedah

sekunderkosperingkatkedua,kossekunderdatasekunderindustriperingkatkeduapasaranperingkatkeduasekuriti peringkatkeduagenangansekulararahaliransekularsekurititarif terpihihcair sendiripasaranpenjualburuhseparuhmahirperkhidmatanhayatperkhidmatandiskriminasijantinahargabayangankedudukanpendekjangkapendekkeluk penawaranpasaranjangkapendek

kelukPhillipsjangkapendekkelukpenawaranjangkapendekhiabiliti jangkapendekkurangankoefisien korelasi mudah,pekahi

korelasimudahdanaterikat

314

BahasaInggeris BahasaMelayu

skilledlabourslumareasmalleconomysmallholdingsmall-scaleproductionsocialbenefitssocialcostsocialindifferencecurvesocialwelfaresocialwelfarefunctionsocialwelfaremaximizationsocialismsocialisteconomicsystemsofi currencysoil conservationsoleproprietorshipspecialdepositSpecialDrawingRightsspecializationspecializationoflabourspeciepointspecificgrantspecifictariffspectralanalysisspeculationspeculativemotivespotmarketspotpricespreadeffectstabilitystabilizationstabilizationofequilibriumstagflationstagnationstandarddeviationstandarderrorstandardoflivingstationarystatestatisticstatisticalinferencestatisticsstatutoryreserveratiosterlingareastochasticvariable

buruhmahirkawasanmundurekonomikecilkebunkecilpengeluaranbidangankecilfaedahsosialkossosialkelukpuassamasosialkebajikanmasyarakatfungsikebajikansosialpemaksimumamkebajikansosialsosialismesistemekonomisosiahismatawanglembutpemuliharaantanahkeempunyaantunggaldepositkhasHak PengehuaranKhaspengkhususanpengkhususanburuhtitik spesigeranspesifiktarifkhusus,tarif spesifikanahisisspektrumspekulasimotif spekulasipasaransemertahargasemertakesantebarankestabilanpenstabilanpenstabilankeseimbanganstagflasigenangansisihanpiawairalatpiawaitarafhidupkeadaanpegunstatistikpentakbiranstatistik, inferensstatistikstatistiknisbahrizabberkanunkawasansterlingpembolehubahstokastik

315

BahasaInggeris BahasaMelayu

stockstockvariableStolperSamuelsontheoremstrikestructuraladjustmentstructuralunemploymentsubsidiarycompanysubsidysubsistanceallowancesubstitutegoodssubstituteinputsubstitutioneffectsubstitutionprinciplesunrise industrysunsetindustrysuperiorgoodssupplysupplycurvesupplyelasticitysupplyfunctionsupplyofeffortsupplyresponsesupplyresponsefunctionsupplyshocksupplyshockinflationsupply-sideeconomysupply-sideinflationsurplusbudgetsurplusvaluesurrendervaluesurveysustainedgrowth

tableaueconomiquetake-homepaytake-offstagetakeovertangibleassettangiblebenefittangiblecosttangiblegoodstariff

T

sahampembolehubahstokteoremStolper Samuelsonmogokpelarasanstrukturpengangguranstrukturanaksyarikatsubsidielaunsaradinbarangpenggantiinputpenggantikesanpenggantianprinsip penggantianindustri fajarindustrisenjabarangatasanpenawarankelukpenawarankeanjahanpenawaranfungsipenawaranpenawaranmasakerjagerakbahaspenawaranfungsigerakbalaspenawarankejutanpenawaraninflasikejutanpenawaranekonomisebelahpenawaraninflasi sebelahpenawaranbelanjawanlebihannilai lebihannilai serahankaji sehidikpertumbuhantermapan

tablauekonomigajibawapulangtahappemecutanpengambilalihanasetketarafaedahketarakosketarabarangketaratarif

316

BahasaInggeris BahasaMelayu

tastetaxtaxallowancetaxassessmenttaxavoidancetaxbasetaxburdentaxcredittaxdeductiontaxequalizationtaxequitytaxexemptiontaxholidaytax incentivetax incidencetaxrevenuetaxsharingtax-basedincomepolicytax-losscarrybacktax-losscarryforwardtaxablecapacitytaxableincometechnicalbarrier to tradetechnicalcoefficienttechnicalefficiencytechnocracytechnologicalefficiencytechnologicalunemploymenttemporarylayofftermsoftradetertiary industrytheorytheoryofnationalincomedeterminationthird world countrythrifttiedloantightmoneytimedeposittimeseriestime-ratewagetokenmoneytotal costtotal costcurvetotal inelasticity

citarasacukaielauncukaitaksirancukaipengelakancukaiasascukaibebancukaikreditcukaipotongancukaipenyamaancukaiekuiti cukaipengecuahiancukaikelepasancukaiinsentifcukaiinsidenscukaihasil cukaiperkongsiancukaidasarpendapatanasascukaikerugiancukaidibawake belakangkerugiancukaidibawake hadapankeupayaanbolehcukaipendapatanbolehcukaisekatanteknikterhadapperdagangankoefisienteknik,pekahiteknikkecekapanteknikteknokrasikecekapanteknologipengangguranteknologipemberhentiankerjasementarakadarsyaratperdaganganindustriperingkatketigateoriteori penentuanpendapatannegaranegaraduniaketigajimatcermatpinjamanterikatwangketatdepositbermasasiri masaupahkadarmasawangtandajumlah koskelukjumlah kosketakanjalansempuma

317

BahasaInggeris BahasaMelayu

totalproducttotalproductcurvetotal revenuetotal revenuecurvetotal supplyof labourtotal utilitytotal utility curvetotal variablecosttourismtradetradeassociationtrade barriertrade billtrade credittradecycletradediscounttradediversiontradeuniontrademarktradingstamptraditionaldirectedeconomytransactioncosttransactionmotivetransferearningstransferincometransferpaymenttransformationcurvetransitoryconsumptiontransitory incometransportationtreasurybilltreasurynotetrendtrusteetwentieth-centuryliberalismtwo-parttarifftwo-tierpricing system

unbalancedgrowthuncertaintyunconditionalgrantuncoveredinterestarbitrage

U

jumlah keluarankelukjumlah keluaranjumlah hasilkelukjumlah hasiljumlah penawaranburuhjumlah utilitikelukjumlah utihitijumlah kosberubahpelanconganperdaganganpersatuanperdagangansekatanperdaganganbil perdagangankreditperdagangankitaranperdagangandiskaunperdaganganpelenconganperdagangankesatuansekerjacapdagang,tandaperdagangansetemperdaganganekonomiterarahtradisionalkosurnsniagamotif urnsniagaperolehanpindahanpendapatanpindahanbayaranpindahankeluktransformasipenggunaansementarapendapatansementarapengangkutanbil perbendaharaannotaperbendaharaanarahahiranpemegangamanahhiberahismeabadke-20tarifduabahagiansistempenentuanhargaduatingkat

pertumbuhantidakseimbangketakpastiangerantakbersyaratarbitrajbungatakdihindungi

318

BahasaInggeris BahasaMelayu

underconsumptionunderdevelopedcountryunderdevelopmentunderemploymentunderidentificationunderpopulationundervaluedcurrencyundistributedprofitunemployedpersonunemploymentunemploymentbenefitunemploymentcompensationunemploymentinsuranceunemploymentrateunfair competitionunfavourablebalanceuninsurableriskunionunionlabelunionshopunit bankingunit of accountunit vectorunitary elasticityunlimitedliabilityunlistedsecurityunpaidworkerunproductivelabourunreportedactivityupperturningpointurbanrenewalurbanizationusercostusuryutilityutility curveutility maximizationutility possibilitycurveutility possibilityfrontier

~1, I111t/~1 ,l

V

kurangpenggunaannegarakurangmembangunkurangpembangunangunatenagatakpenuhpengenalpastianterkurangkurangpendudukmatawangterkurangnilaiuntungtakdiagihpenganggurpengangguranbantuanpengangguranpampasanpengangguraninsuranspenganggurankadarpengangguranpersaingantakadilimbangantakmemuaskanrisiko takbolehinsuranskesatuanlambangkesatuankedaikesatuanurusanbankunitunit akaunvektorunitkeanjalansatuliabiliti tak terhadsekuriti tak tersenaraipekerjatakberupahburuhtakproduktifaktiviti tak terlaportitik pusinganataspembaharuanbandarpembandarankospenggunaribautilitikelukutihitipemaksimumanutilitikelukkemungkinanutihitisempadankemungkinanutiliti

inflasi terperakuinilai

319

BahasaInggeris BahasaMelayu

valueaddedvalueof marginalproductvalue-addedtaxvariablevariablecostvariablefactorvariableinputvariableproportionvarianceVebleneffectvectorvelocityofmoneyventurecapitalventureriskverificationvertical equity

vertical integrationvertical mergerviciouscircle ofpovertyvisibleexportvoluntaryexportrestrainvoluntaryunemployment

wagebargainingwagecontrolwagedeterminationwagedifferentialwagelevelwageratewagerigiditywage-costpushinflationwage-employmenttrade-offwage-priceflexibilitywage-priceguidelinewage-priceguidepostswage-pushinflationwagesWalrasianlawWalrasianstabilitywantswealth

w

nilai ditambahnilai keluaransutcukainilai ditambahpembolehubah,variabelkosberubahfaktorberubahinputberubahperkadaranberubahvarianskesanVeblenvektorhalajuwangmodalusahaniagarisikousahaniagapengesahanekuiti menegak,keadilanmenegak,

kesaksamaanmenegakintegrasimenegakpenyatuanmenegakputaranganaskemiskinaneksportnampakkawalaneksportsukarelapenganggursukarela

tawar-menawarupahkawalanupahpenentuanupahkebezaanupahtingkatupahkadarupahketegaranupahinflasi tolakankosupahtukarganti upahgunatenagakebolehubahanupah-hargagarispanduanupah-hargapanduanupah-hargainflasi tolakanupahupahhukumWahraskestabilanWalraskehendakkekayaan

320

BahasaInggeris BahasaMelayu

wealtheffectwelfarecriterionwelfareeconomicswelfarepaymentwelfarestatewhite-collarjobwholesaleprice indexwholesaletradewild inflationwildcatstrikewindfall losswindfallprofitwithholdingof incometaxwomendiscriminationworkingcapitalworkingclassworldprice

x

kesankekayaankriteriakebajikanekonomikebajikanbayarankebajikannegarakebajikankerjakolarputihindekshargaborongperdaganganboronginflasi liarmogok liarkerugiandurianruntuhkeuntungandurianruntuhpenangguhancukaipendapatandiskriminasiwanitamodalkerjakelaspekerjahargadunia

Xinefficiency

yield

Y

z

ketakcekapanX

kadarhasil

zeroeconomicgrowthzeroelasticityzerovectorzero-profitequilibrium

pertumbuhanekonomisifarkeanjalansifarvektorsifarkeseimbanganuntungsifar

321

RUJUKAN

Adam, J.H. 1982. LongmanDictionary of BusinessEnglish.Essex:LongmanGroupLtd.

Baumol, W.J. dan A.S. Blinder 1982. Economics:Principles andPolicy.NewYork: HarcourtBraceJovanovichInc.

Dewan BahasadanPustaka1987. Jstilah Ekonomi.CetakanPertama.KualaLumpur:DewanBahasadanPustaka.

DewanBahasadanPustaka1989.KamusDewan. CetakanPertama.EdisiBarn.KualaLumpur:DewanBahasadanPustaka.

DewanBahasadanPustaka1985. KamusDwibahasa.Cetakan Ketiga. KualaLumpur:DewanBahasadanPustaka.

Gilpin, A. 1977.Dictionary ofEconomicTerms. Edisi Keempat.London:Butterworth.

Gordon, R.J. 1978.Macroeconomics.Edisi Kedua.Boston: Little BrownandCompany.

Greenwald,D. et al. 1983. TheConciseMcGraw-Hill Dictionary of ModernEconomics:Ahandbookoftermsandorganizations.NewYork:McGraw-HillBook Company.

Hansen, J.L. 1977.A Dictionary of Economics. Edisi Keempat.London:MacDonald& EvansLtd.

KementerianKewangan Malaysia1990.Laporan Ekonomi 1991/92.KualaLumpur:JabatanPercetakanNegara.

Lipsey,R.G.danP.O.Steiner1981.Economics.EdisiKeenam.NewYork:Harper& Row Publishers.

Mansfield, E. 1975. Microeconomics:Theoryandapplications.EdisiKedua.NewYork:W.W. Norton.

MansorJusohdanHamzaidYahya 1990. EkonomiKewanganAntarabangsa.KualaLumpur:DewanBahasadanPustaka.

Mansor Jusoh 1990. Inflasi. KualaLumpur: Dewan BahasadanPustaka.McConnell, C.R. 1975.Economics:Principles, ProblemsandPolicies.Edisi

323

KAMUS EKONOMI

Keenam.NewYork: McGraw-Hill Book Company.Md. Zyadi Md. Tahir danRagayahHj. Mat Zin 1990. EkonomiPercukaian.

KualaLumpur:DewanBahasadanPustaka.Md. Zyadi Md. Tahireta!. 1988. Makroekonomi:Prinsip danAnalisis.Kuala

Lumpur:NurinEnterprise.Moffat, D.W. 1983.EconomicsDictionary. EdisiKedua.New York: Elsevier.OsmanRani Hassan(ed.)1987.KamusIstilah Ekonomi.PetalingJaya:Penerbit

FajarBakti.Pearce,D.W. 1983.TheDictionaryof Modern Economics.RevisedEdition.

London:MacMillan Press.Ruffin, R.J. dan P.R. Gregory 1983. Principles ofEconomics.Glenview:

Scott,Foresman& Co.Salvatore,D. 1983.InternationalEconomics.New York: MacMillan.Sloan,H.S. danA.J.Zurcher1970.DictionaryofEconomics.NewYork: Barnes

andNobleBooks.Taylor, P.A.S. 1969. A NewDictionary of Economics.London:Routledge&

KeagenPaul.Todaro,M.P. 1981. EconomicDevelopmentin the Third World.Edisi Kedua.

NewYork: Longman.

324