1

Femke Bakker

2

3

4

Een betrokken vormgever is in mijn ogen een vormgever die zijn eigen inhoud bepaalt. Niet een betrokken buiten-staander geeft de opdracht, maar de ontwerper vindt dat er aandacht moet komen voor het onderwerp. Dit noem ik engagement, en soms eigen engagement.

5

Kan ik engagement als woord gebruiken? Ik bedoel niet het sociaal-maatschappelijke engagement uit de vorige eeuw, ik heb het gevoel dat daar iets vies’ aankleeft, maar ik geloof dat de es-sentie van het woord goed is.

Ik vind eerlijkheid en echtheid belangrijk. Ik kan dit niet aan de oppervlakte zien.Daarom doe ik in de visueel essay onderzoek naar de echtheid en effectiviteit van geëngageerde vormgevers en hun boodschap. Dit doe ik in vier delen; Vanaf pagina 12de mate van betrokkenheid van de maker en het onderwerp

Vanaf pagina 26de samenwerking van ontwerpers met derden

Vanaf pagina 56de manier waarop het publiek de boodschap krijgt en interpreteert

Vanaf pagina 66waar ik tenslotte kijk naar mijn eigen werk

Femke Bakker Groningen, juni 2011

6

Candy Chang noemt zichzelf a designer, urban planner and artist who makes cities more comfortable for people.

Grafisch vormgever Stefan Sagmeister geeft naar eigen zeggen niet om stijl, emotie wil hij zien.

Modeontwerper Hussein Chalayan is het niet zozeer te doen om kleding, noch om het lichaam.

In het boek ‘Portfolio’ van het fotografenduo Wassink- Lundgren zie je een aantal opdrachten (…), maar ook eigen boeken, allemaal bij elkaar.

(1)

(4)

(3)

(2)

7

De mensen die mij inspireren en een poging tot het definieren van mijn definitie van vormgeven.

8

9

Candy Chang (1976) is architect, grafisch vormgever en steden-bouwkundige. I learned there’s a lot of talk about participatory planning but no vision to excite people to participate.Haar werk is interactief en gelegen in de openbare ruimte, en heeft altijd als doel de omgeving van de mensen beter te maken. De projecten zijn positief en vrolijk. Stefan Sagmeister (1962) is grafisch vormgever en typograaf. Zijn werk is interdisciplinair; grafisch ontwerp, fotografie, video en installatiekunst. In 2000 maakte Sagmeister een lijst; Things I have learned in my life so far, vervolgens paste de Things uit de lijst van toe voor opdrachtgevers. In 2008 kwam het boek Things I have learned in my life so far uit, een bundeling van het werk met essays van verschillende coauteurs. Hij noemt zichzelf een vormgever, want; Design moet altijd wer-ken, kunst hoeft dat niet. Dat is het verschil.

Hussein Chalayan(1970) is een Brits/Turks- Cypriotische mode-ontwerper. Hij reageert met zijn conceptuele ontwerpen op grote sociale, politieke en culturele kwesties. Om zijn ideeën van de collectie te versterken, maakt hij gebruik van video, installatie en performances. Soms staan deze projec-ten los van de modecollecties.

Fotografenduo WassinkLundgren bestaat uit Thijs groot Wassink (1981) en Ruben Lundgren (1983). Ze noemen hun werk concep-tuele documentaire fotografie, als uitgangspunt gebruiken ze de situatie om hen heen, het onderwerp wordt conceptueel gepre-senteerd. Voor het boek ´Empty Bottles´(2007) fotografeerden ze mensen die lege flessen oprapen in Peking en Sjanghai, flessen die de fotografen zelf neerlegden.

(5)

(7)

(6)

10

De eerste drie genoemde personen zijn ontwerpers, de definitie van hun vak komt voort uit het idee, het idee dat ze willen overbrengen. Om te communiceren gebruiken ze verschillende media. WassinkLundgren noemen zich-zelf fotograaf, naast het letterlijke beeld speelt hun rol als westerse fotograaf mee in wat ze communiceren. Communiceren inderdaad Chalayan noemt zichzelf modeontwerper, maar hij kiest een ander medium dan mode als zijn concept dit nodig heeft. Sagmeister zegt dat hij ontwerper is, Chang zegt dat ze ontwerper, stedenbouwkundige en kunstenaar is, maar los van hoe ze zichzelf definiëren, hebben ze een overeenkomstig doel (een deel van) de wereld (proberen) beter (te) maken.

11

Hun engagement is mijn kader om deze mensen te kiezen.

12

Ik kijk naar mezelf, ik zie dingen om me heen. Ik maak en vertel het.

13

De mate van betrokkenheid tussen de maker en het onderwerp kan ik niet meten, kan ik wel kijken naar de persoonlijke drijfve-ren en achtergronden waaruit het werk ontstaat.

14

Ik maakte eens het Vismarkt Alfabet, met letters van spullen die te koop zijn in de winkels rond de Vismarkt. Ik vond het vervelend dat winkels boodschappenlijstjes voor consumenten maakten, zodat mensen zelf niet hoe-ven te bedenken wat ze nodig hebben. Wat de winkels deden, ging ik overdrijven. Natuurlijk koopt niemand een Vismarkt Alfabet. Het verband was niet concreet, het bestond alleen in mijn gedachten.

15

Candy Chang werkt en woont in New Orléans. De stad over-stroomde in 2005, waardoor vele doden vielen en honderddui-zenden inwoners moesten evacueren. Daarnaast gingen meer dan 100.000 bomen verloren, wat voor de hete zomers en zuurstof-toevoer onaangenaam is. Chang ontwierp daarom de Sexy Trees of the Marigny 2011 Calendar, because planting a tree in New Orléans is hot in a good way. De opbrengst van de verkoop van de kalender gaat naar Marigny Green, de organisatie gebruikt het geld om nieuwe bomen in de wijk te planten.In New Orléans zijn veel arme wijken en de heropbouw van de stad gaat langzaam. Een goede omgeving voor Chang; er is een concrete situatie in een leefomgeving die verbeterd moet worden of, in dit geval, nog helemaal moet ontstaan.

Changs benadert het probleem van het bomentekort positief; ze laat de schoonheid van het onderwerp zien en geeft informatie over het belang van bomen in de leefomgeving. Naast bewustwor-ding over dit probleem, helpt ze ook praktisch, er worden echt nieuwe bomen geplant. De Calendar is een toegankelijk en bruikbaar gebruiksvoor-werp. De vorm van de kalender is niet nieuw; dertien bladen in een ringband, met beeld, tekst en de opmaak van de dagen van de maand. Chang fotografeerde bomen in de wijk Marigny, elke boom probeert ze een eigen identiteit te geven. Dit personifiëren van de bomen wordt versterkt door op de plattegrond aan te ge-ven waar de boom staat. Daarnaast staan feiten vermeld over het nut van bomen voor de menselijke omgeving en opmerkingen van Chang over liefde bomen. Er is een rechte lijn te trekken tussen Chang als persoon en als maker van dit project, ze woont immers in New Orléans. Door haar ervaringen te beschrijven komt haar engagement ook letterlijk terug in de Calendar. Daarnaast plaatst ze deze ervaringen in een grotere context; haar liefde voor de boom staat gelijk aan het belang dat ze hecht aan (bomen voor) de kwaliteit van de leefomgeving van mensen. Dit is de essentie van Changs engagement; informatie overbrengen over een bepaalde situatie en daardoor de omgeving te stimuleren. Dit doet ze in een toegan kelijke vorm, zodat ze een groot publiek bereikt. Chang maakt geen verschil tussen zichzelf en het publiek; ze wil zelf betrokken worden in haar leef omgeving dus betrekt ze bewoners actief in hun leefomgeving.

(8)

16

Soms is iets zo logisch dat iede- reen ja zegt, dat is zo en dat moeten we onthouden. Maar ingewikkelde thematiek is moeilijk, het moet logisch zijn zodat iedereen ja zegt, dat is zo en dat moeten we onthouden.

Ben ik eerst vormgever en daarna een betrokken persoon of ben ik een persoon en daarna een betrokken vormge-ver? Ik ben eerst een betrokken persoon en ik kan vorm-geven, dus ik ben een betrokken vormgever.

17

Changs engagement is concreet aan te wijzen, bij is dat Sagmeis-ter veel minder.Na zeven goede jaren van de studio Sagmeister Inc. in New York, besloot Sagmeister in 2000 een jaar vrij van opdrachtgevers te nemen, om te experimenteren en onderzoeken. Na het jaar nam de studio weer opdrachten aan, maar met zoveel mogelijk vrij-heid. Voor het magazine .copy vulden ze zes pagina’s met iets. Op zoek naar inhoud vond Sagmeister in zijn dagboek zijn lijst Things I have learned in my live so far; twintig dingen die hij had geleerd tot nu toe, eerlijke en positieve statements. Voor .copy maakte de studio gefotografeerde 3-d collages met de zin Everything always comes back to me. De typografische vertaling heeft geen direct verband met de inhoud van de zin. Sagmeister; thinking that, considering the straightforwardness of the sentences, matching straightforward typographic form would create a closed system requiring no mental participation of the viewers and consequently leaving them unengaged.

Sagmeister is in eerste plaats een vormgever, die zijn vaardighe-den gebruikt om Everything always comes back to me te maken en daardoor ook zijn vaardigheden toont. De zin is geëngageerd, maar de betrokkenheid van Sagmeister met het onderwerp is niet concreet aan te wijzen, omdat hij alleen een vraag stelt. Een erva-ring die hij persoonlijk meemaakte, vergroot hij uit voor publiek, maar de context waarin hij dit ondervond is niet terug te zien in het werk.Sagmeister maakte in 2006 een installatie van de zin Being not truthfull works against me. De zin was typografisch geweven in een digitaal spinnenweb, geprojecteerd op een muur en reageer-de op voorbijgangers; zodra iemand passeert gaat het web kapot. De fragiele constructie is een metafoor voor de kwetsbaarheid van de zin; elke beschouwer vernietigt door zijn aanwezigheid de inhoud, die daarna altijd weer aangroeit. Deze vorm is geen subtiele confrontatie, door deze confrontatie zet Sagmeister zijn beschouwer persoonlijk aan tot nadenken over eerlijk heid en zijn eigen eerlijkheid. (11)

(9)

(10)

Sagmeister engagement is positief, met zijn Things bena-drukt hij positief te kijken naar wat je als persoon wel hebt, in plaats van te verlangen naar wat je niet hebt. In de westerse samenleving waar Sagmeister deel van uitmaakt, merkt hij de goede dingen op en benadrukt deze, zowel inhoudelijk als visueel. Omdat hij niet aanzet tot actie, zoals Chang met de Calendar, maar mensen psychologisch aanspreekt, laat hij in het midden wat de waarde van de informatie is. Er is geen rechte lijn te trekken tussen Sagmeister als persoon en Sagmeister als maker van het werk, zijn werk is voor publiek waar hij niet deel van uitmaakt. Hij wil andere mensen persoonlijk aan het denken zetten, zoals hij zelf ook nadenkt over de wereld waarin hij leeft.

18

Verwachtingen, 2011

19

20

21

22

Ik las Hoe God verdween uit Jorwert van Geert Mak. Rond mijn twintigste voelde ik me in de stad waar ik woonde en het platteland waar ik geboren was een tbuitenstaander, en snapte het niet. Een man die ik niet ken, legde mij uit waarom ik me zo voelde; aan de hand van een tijd die voorbij was en plaats waar ik niet leefde.

Ik kan honderd pun- ten tekenen en die verbinden met lijntjes om erachter te komen dat honderd mensen het op honderd andere manieren doen.

23

Net als bij Chang, is er wel een rechte lijn te trekken tussen Hus-sein Chalayan als persoon en maker van zijn werk. Chalayan is geboren op Cyprus, een door politieke redenen opgedeeld eiland. Deze persoonlijke geschiedenis gebruikte hij voor het project Temporal Meditations dat bestaat uit een spring/summer mode-collectie (2004) en een film (2003). Omdat hij nieuwsgierig was naar de herkomst van zijn familie liet hij zijn DNA analyseren door genetische antropologen. Hieruit bleek dat de oorsprong van de familie van zijn vader lag in Scan-dinavië en die van zijn moeder in Centraal - Europa. Ik vroeg me af hoe deze verschillende, genetische achtergronden van invloed kunnen zijn op de identiteit van de hedendaagse Griekse en Turkse Cyprioten en dus die van mij zelf. Voor de collectie ontwierp hij onder andere een Hawaï print waarin toeristische elementen en gevechtsscènes uit het verleden van Cyprus door elkaar worden afgebeeld. In de film is het con-cept vertaald in beweging en ruimte; de verspreiding van cultu-rele symbolen en identiteit staan centraal.

Chalayan vertelt zijn boodschap op twee niveaus; zijn persoon-lijke concrete verbinding met het onderwerp en in de wereldwijde context. Het onderwerp heeft betrekking op elk persoon en elk volk op de aarde, en dus ook op de maker zelf.Zijn mening is duidelijk, we bepalen onze identiteit teveel door de recente historie, grenzen en ras. Chalayan legt de focus op de migratieprocessen van volken op de lange termijn en laat zien dat het land waarin je woont of het ras waartoe je behoort, maar een kort moment is in een lange beweging van geschiedenis. Met de Hawaï print van Temporal Meditations geeft hij eenvou-dig en luchtig antwoord; zowel oorlogen als exotische reizen als oorzaak en gevolg. Chalayans engagement komt letterlijk terug in het werk, doordat hij zijn geboorte eiland gebruikt. De vorm is praktisch en toegankelijk voor een breed publiek. In de film laat Chalayan het probleem zien, theoretischer maar ook uitgebreider.Chalayan maakt geen verschil tussen zichzelf en zijn publiek, maar zijn thema is ingewikkeld en omvat figuurlijk de hele wereld. Zijn doel is bewustwording, dat wil hij bereiken door informatie te geven en zijn visie te laten zien.

(12)

24

Ik stoor me aan informatie die doet alsof het puur feitelijk is. In mijn project Alles wat ik weet… onderzoek ik standpunten in de overvloed van informatie die mij elke dag via de krant bereikt. Ik zoek waarheid en vertel de actualiteit opnieuw.

Na aanleiding van de reis van mijn opa reisde ik voor mijn project Atlas van de Grens naar Le Havre. Zonder verwachtingen wilde ik er heen, maar er zijn wel ver-wachtingen. Na terugkomst en in het proces komen aspecten aan het licht, die ik zelf, als maker en persoon, niet had gezien.

25

Chalayan benadrukt in zijn werk de gelijkheid van mensen, in Empty Bottles van het fotografenduo WassinkLundgren wordt het verschil zichtbaar tussen de makers en de mensen die zijn afge-beeld.In 2006 reisde het duo met een starterstipendium af naar China om iets te doen met de Chinese economie. Ze vonden dat de beeldvorming in het Westen van China te een-zijdig; China als opkomende supermacht of China dat de mensen-rechten schendt. WassinkLundgren zoeken genuanceerder het midden.

Empty Bottles bestaat uit 24 foto’s, waarop een persoon te zien is die een waterflesje opraapt. In het schone, grootstedelijke decor van Sjanghai en Peking zijn de rapers met hun rug naar de foto-graaf toe gefotografeerd.Hoewel Lundgren eerder naar Sjanghai ging voor het project Sjanghai Forest, had het duo geen concreet plan toen ze vertrok-ken. Ze deden minimaal onderzoek naar China, om ruimte te laten voor zichzelf en open te kunnen kijken. Gaandeweg en bij toeval ontstond het; om scherp te stellen legde Lundgren een flesje op een hek, op het moment van afdrukken raapte een persoon de fles op (1 cent statiegeld).

In hun beelden laten WassinkLundgren een genuanceerd beeld zien van een opkomende grootmacht, waar weinig sociale voor-zieningen zijn, maar waar iedereen alle kansen pakt en mee gaat met de groei. Hun betrokkenheid met het onderwerp zelf, is niet direct en per-soonlijk. Ze benadrukken juist de afstand die er is tussen henzelf, als westerse fotografen, en de mensen die de flessen oprapen. Dit is eigenlijk heel eerlijk, WassinkLundgren zijn zich bewust dat zes weken te kort is om te integreren in de Chinese cultuur, maar ze kunnen wel laten zien hoe zij die wereld zien.Dit wordt versterkt doordat de foto’s gedeeltelijk geënsceneerd zijn, door flessen op bepaalde plaatsen in de stad neer te leggen.In het project lukt het WassinkLundgren een deel van de Chinese mentaliteit in het klein te laten zien; op de foto’s staan niet alleen vuilnismannen en professionele rapers, ook gewone burgers rapen de flesjes op. Dit tegen de achtergrond van Sjanghai en Peking, de Chinese mentaliteit in het groot.WassinkLundgren stellen vragen en geven antwoord, ze werken met bewustzijn, ze gebruiken bewust het medium fotografie en hun culturele positie. Hun engagement is positief, ze laten het publiek een nieuw standpunt zien zoals ze dat zelf in China ook zagen.

(13)

(14)

26

Ik kijk om me heen en zie dingen. Ik maak en vertel het.

27

De ideeën zijn van de makers zelf, maar ze werken samen of voor derden. Ik onderzoek hoe de ontwerpers zich verhouden tot hun opdrachtgevers.

28

29

30

31

32

33

Empty Bottles, 2007

34

Wat mij opvalt is dat er veel commentaar is op het aantal foto’s en de centrale compositie van de beelden. Mis-schien maakt dat voor mij niet zoveel uit; ik vind het goed dat WassinkLundgren dit onderwerp kozen en dat er over gesproken wordt. Er zijn zoveel manieren om te vertellen en er is dus ook altijd veel commentaar.Bij mijn beeldvorming draagt het zeker bij, vooral op het moment dat ik dit schrijf , omdat onder andere de kun-stenaar Ai Weiwei wordt vastgehouden door de Chinese regering.

Het beeld is bijna een reclame-uiting ten behoeve van de beeldvorming vóór diversiteit. Dat vind ik leuk. Het is vrolijk en werkt vanaf twee kanten, denk bij jezelf na of je eerlijk bent en vind anderen die eerlijk zijn interessant. Ik heb mijn twijfels over de context, het hangt namelijk in een bibliotheek boven de kinderboekenkast; of is het een onwaar cliché dat kinderen altijd eerlijk zijn?

Kippenberger maakte in zijn werk bewust gebruik van de clichés en normen van de kunstwereld in de 20e eeuw; drugs, alcohol en zelfvernietiging. De koppeling aan de zin van Sagmeister kan ik wel begrijpen, maar de zin vind ik betuttelend. Vooral omdat de beelden zo vervreem-dend en heftig zijn.

35

DRUGS ARE FUN IN THE BEGINNING BUT BECOME A DRAG LATER ON.Sagmeister leerde het bovenstaande door zijn eigen rookversla-ving, drank- en sporadisch drugsgebruik. Ook was hij achteraf blij dat hij in de coke-crazy jaren 80 niet in London is gaan werkenI would have been hooked on coke or speed rather quickly Interessant is dat ze voor de typografie hebben gewerkt met White Paintings van de Duitse kunstenaar Martin Kippenberger. Hiervoor vroeg Kippenberger een jongetje een lijst te maken met beschrijvingen van wat hij had gezien van werk van Kippenber-ger. Deze heeft Sagmeister gefotografeerd, zonder de oorspronke-lijke beelden te zien.

EVERYBODY WHO IS HONEST IS INTERESTING. Sagmeister maakte in samenwerking met illustrator Yuko Shimizu dit werk in opdracht van de Robin Hood Foundation. Deze Foundation richt zich op armoede in New York en werkt resul-taatgericht, wat de zin inhoudelijk eigenlijk ook vertelt. Sagmeister Every boring diner I have ever attended was dull principally because people did not say what they actually mean. De uitspraak is niet van Sagmeister maar van de Engelse schrijver Quentin Crisp, die ver voordat de maatschappij het accepteerde openlijk homoseksueel was.

EMPTY BOTTLESWassinkLundgren bedachten dat ze iets met de Chinese economie wilden doen, omdat zij de beeldvorming van China te eenzijdig vonden. Zij werken niet voor een derde. Empty Bottles won in 2007 de hoofdprijs op het fotofestival van Arles, daarna is er veel geschreven over de fotografen en hun project.

(15)

(16)

36

37

38

39

40

41

42

Schets Alles wat ik weet... 2011

43

44

45

46

47

48

Met haar betrokkenheid, theoretische kennis en creativi-teit kan Chang de wereld veranderen. Doordat ze steeds meer bekendheid krijgt, wordt ze steeds vaker gevraagd om aan grote projecten mee te werken waardoor ze meer invloed krijgt.

De tas heeft een visuele oplossing voor bewustwording en is een concrete oplossing; er zijn minder plastic tas-sen nodig voor boodschappen. Chalayan ontwerpt niet alleen voor de stichting, juist zijn bekendheid verbinden aan de tas en het project is misschien nog wel belangrij-ker. Maar ik, als vormgever, waardeer het nog meer dat hij zijn naam gebruikt omdat hij het echt belangrijk vindt.

49

LOOKING FOR LOVE AGAINChang werd uitgenodigd door het Alaska Design Forum om een project in de publieke ruimte te doen in Fairbanks voor Common Space. Op een leegstaand gebouw, the Polaris building, schreef ze Looking voor Love Again en op straatniveau hangen krijtborden waar bewoners hun herinneringen aan en wensen voor het ge-bouw kunnen opschrijven. Dat kan ook op de website van het project.

TOTE BAGChalayan ontwierp de bedrukking van de boodschappentas waarvan de opbrengst gaat naar het Home project van Good Pla-net. Op de tas staan bedreigde en uitgestorven diersoorten met lege plekken ertussen. Chalayan I wanted something with a very simple and obvious message that speaks to everyone

(17)

(18)

50

51

52

53

54

55

Vendor Guide, 2009

56

Ik maak dingen en vertel het .

57

Een geëngageerde boodschap moet ruimte hebben voor interpre-tatie van het publiek, maar niet teveel. Anders komt de boodschap niet (juist…) over en daarom kijk ik naar het platform dat de ontwerpers gebruiken.

58

Door het project van Chang gaan buren natuurlijk niet meteen denken dat ze contact met elkaar moeten ma-ken en dat hierdoor hun leefomgeving verbetert, maar onbewust maken ze wel contact en hierdoor verbetert hun leefomgeving.Changs platform staat letterlijk in haar doelgroep en door haar groeiende bekendheid wordt de doelgroep die ze bereikt steeds groter. Ze bedenkt altijd positieve oplossingen voor problemen.

Hussein Chalayan benoemt wel de slechte dingen maar zijn werk is esthetisch mooi. Hij creëert een groot platform voor zichzelf en juist door zoveel over zijn ideeën te pra-ten wordt zijn boodschap duidelijk. Hierin verschilt hij met Chang, zij communiceert zoals een grafisch vormgever met veel duidelijkheid. Het standpunt van Chalayan komt in al zijn werk naar voren. Deze continuïteit zorgt ervoor dat ik als beschouwer altijd weet dat er gedachtes ach-ter zitten.

59

Candy Changs werk richt zich op praktische oplossingen, maar daarnaast stuurt ze aan op verandering van regels op een hoger niveau. In de VENDOR GUIDE, a guide to street vending in New York City geeft ze informatie aan de straatkopers over de wetten voor hen gelden. Ze bereikt haar doelgroep door de gids gratis te verspreiden. In dit project is geen ruimte voor interpretatie en dat was juist het probleem. Door de groeiende bekendheid van de GUIDE cre-eert ze ook een groter platform om de regelmakers van New York aan te spreken over onduidelijke regelgeving.Het project Neighbor Doorknop voor Good Magazine gaat over de individualisering van samenleving. Via twee uitscheurbare kar-tonnen deurhangers stimuleert ze buren met elkaar in contact te komen via zelfgeschreven berichten. Chang biedt op deze manier een platform aan met interactie als doel. In het grote geheel past dit bij haar geloof in goede leefomgevin-gen waarin de bewoner en contact altijd centraal staat.

Hussein Chalayan constateert, legt verbanden en geeft zijn me-ning in zijn projecten. Dit maakt zijn werk soms ingewikkeld. Zo-als de modecollectie Afterwords van herfst/winter 2000, waarin meubels tot kleding en koffers transformeren. Chalayan communiceert zijn ideeën in het werk zelf, dat inmid-dels is gekocht door musea over de hele wereld. Daarnaast legt hij aan journalisten zijn denkprocessen en concepten uit.Dit heeft zijn werk en boodschap nodig omdat er anders veel ruimte is voor interpretatie. Omdat hij geen specifieke doelgroep aanspreekt en in zijn werk geen concreet probleem aanpakt is het moeilijk om te constateren wat zijn invloed is.In Chalayans latere werk komt zijn engagement meer in andere (film) projecten naar voren. Door zijn bekendheid kan hij wel bepaalde onderwerpen onder de aandacht brengen, zoals bijvoorbeeld met de TOTE-bag.

60

Le Havre, 2011

61

Alles wat ik weet... 2011

62

Sagmeisters werk verschilt hemelsbreed met dat van Chalayan omdat Sagmeister niet aanstuurt tot verbete-ring of verandering. Soms vind ik zijn werk wat oppervlak-kig en ik vraag mij af of ik zijn werk geëngageerd mag noemen. Bij de zin denk ik van wel, maar als ik kijk naar zijn motivatie denk ik van niet. Toch denk ik dat Sagmeister wel de wereld een beetje mooier en beter wil maken, maar zijn werk is niet zo inhoudelijk en concreet als dat van Chang. Ik mis ook culturele context voor meer inhoud.

Van alle vier makers zijn WassinkLundgren het meest autonoom en heeft hun werk de meeste ruimte voor interpretatie. Dat past inhoudelijk goed bij hun werk. Ik moet als beschouwer zelf gaan onderzoeken wat het standpunt van de fotograaf betekent en dan komt de boodschap bij mij. Chalayan en WassinkLundgren wer-ken beide heel onderzoekend waardoor hun werk niet concreet aanwijsbaar invloed heeft. De invloed van Chang is directer omdat ze een duidelijk doel en doel-groep heeft. Sagmeister hierin tegen lijkt geen specifieke doelgroep aan te spreken waardoor de invloed van het werk minder direct is.

63

Stefan Sagmeisters verspreidt Things I have Learned in my life so far via tentoonstellingen in musea, zijn boek, het internet en als spreker. Met zijn werk spreekt hij niet een specifieke doelgroep aan. Sag-meister neemt geen positie in in een breder debat, bijvoorbeeld over de vraag over de eerlijke verdeling van rijkdomMoney does not make me happyIn 2007 exposeerde Sagmeister het werk op de gevel van Casino Linz. Door deze plaats en dit publiek te kiezen lijkt hij de bezoe-kers uit te lachen. Sagmeisters doel is mensen aan het denken te zetten over wat ze belangrijk vinden en dit doet hij door zijn bevindingen te expose-ren. Hij heeft veel invloed als grafisch vormgever en spreker bij TED, maar ik twijfel of zijn Things echt bereiken wat ze zeggen. Dit om-dat er veel ruimte is voor interpretatie en Sagmeister niet aanzet tot een bepaalde actie.

WassinkLundgren bereiken het publiek via exposities en het boek, dat eigenlijk hetzelfde is; ze exposeren ingelijste boeken. Een foto kopen is niet nodig want iedereen die het boek koopt heeft het werk. Omdat EmptyBottles in 2007 een internationale prijs won, kreeg WassinkLundgren veel internationale aandacht.WassinkLundgren dwingen de kijker naar zichzelf te kijken; de beschouwer wordt zelf de fotograaf die op een bepaalde manier naar de persoon en omgeving kijkt. Op deze manier spreken ze een grote doelgroep aan. De fotografen doen geen uitspraak over goed of fout, niet over beeld of de kijker, maar bieden hun inzicht aan tussen alle andere beeldvorming van China. Er is ruimte voor interpretatie, maar dat heeft het werk ook nodig om de boodschap te vertellen.

64

Empty Bottles, 2007

65

Le Havre, 2011

66

Ik vertel het

67

Ik bespreek mijn werk nu aan het eind omdat ik net begin met mijn werk als vormgever. Ik ben altijd al een sociaal maatschap-pelijk betrokken persoon geweest en ik vind het belangrijk dat mijn werk hierover gaat.

68

Alles wat ik weet.. 2011

69

Le Havre, 2011

70

71

In mijn project Alles wat ik weet… heb ik een methode ontwik-keld om om te gaan met de actualiteit in de geschreven media. Dit deed ik na aanleiding van de hoeveelheid informatie die ik elke dag las in de krant. Als er groot nieuws is, worden er veel artike-len aan het onderwerp gewijd. Soms zoveel dat ik niet meer kan bepalen welk standpunt ik in moet nemen ten opzichte van het onderwerp. Van het nieuwsverhaal maak ik daarom een nieuw verhaal waar-in ik duidelijk mijn standpunt laat zien. In dit verhaal zoek ik naar waarheid en kennis, maar ik presenteer het op een wijze zodat de beschouwer altijd weet dat het vanuit mijn standpunt is. Ik leg hiermee een verband met de artikelen in de krant die ook ge-maakt worden na aanleiding van een interpretatie van de feiten.Daarnaast laat ik een filmaftiteling met krantenkoppen zien over het onderwerp zodat er bij de beschouwer een gedachtegang op gang komt. We krijgen tegenwoordig veel en snel informatie en kunnen daar-door snel een mening vormen. Ik vind het belangrijk dat mensen bewust zijn dat de informatie die zij krijgen niet compleet is. In de actualiteit is een artikel altijd maar een deel van een doorlopend verhaal.

Net als WassinkLundgren ben ik me bewust dat mijn werk al-tijd ontstaat vanuit mijn standpunt en dat ik dit standpunt kan gebruiken om mensen aan te zetten tot denken. Ik werk niet voor een specifieke doelgroep want ik breng een idee naar voren over hoe je als persoon met informatie om kunt gaan. Dat iedereen informatie anders interpreteert vind ik belangrijk.Omdat ik niet een concreet doel heb laat ik veel ruimte voor inter-pretatie. Mijn werk zal dus niet een concreet aanwijsbare invloed hebben zoals bijvoorbeeld bij Chang. Wel is mijn werk, net zoals bij Chang, altijd op een bepaalde manier betrokken. Mijn gedachtegang is soms moeilijk te volgen voor buitenstaan-ders omdat ik in mijn werk veel nuances wil laten zien. Ik maak ingewikkelde schema’s en heb woorden nodig om uit te leggen wat ik met mijn werk wil vertellen. Chalayan maakt om dezelfde reden veel gebruik van de pers om zijn concept uit te leggen. In mijn Atlas van de Grens, die gaat over vrijheid, zitten veel lagen die misschien niet allemaal duidelijk zijn. Dat vind ik niet erg, beschouwers mogen eruit halen wat zij belangrijk vinden. Ik wil dat de beschouwer in vrijheid kan kijken en vrij verbanden kan leggen omdat dit past binnen het concept. De aanleiding om met dit onderwerp te werken ligt in mijn persoonlijke geschiedenis. Mijn opa verbleef na een reis van drie jaar één dag in Le Havre in Frankrijk. Daar kreeg hij de keuze om door te gaan naar een nieuw leven in Australië of terug te keren naar Nederland.

72

73

74

75

76

Kan ik engagement als woord gebruiken?Ja VolmondigDaarom heb ik een hartje in de mond getekend.

Ik wil mijn promotoren, David Stroband, Ebe Treffers en Andrea Stultiens bedanken, de mond zegt dus ook be-dankt.

Femke BakkerGroningen, juni 2011

77

78

Noten

79

(1) Candy Chang, The Stone Cold Facts, op www.candychang.com (3/2011)(2) Anneke Stoffelen, Woorden van gelukspoppetjes en touw; Grafisch Ontwerper Sagmeister maakt wereldwijd furore met moderne tegeltjeswijsheid, in De Volkrant 27/3/2008, pagina 17(3) Maaike Gottschal, Het kledingstuk als spookbeeld (2005), op www.metropolism.com (3/2011) (4) Jorrit Dijkstra, Interview: WassinkLundgren Portfolio (10/2010),op www.dfpro.nl (4/2011)(5) Alissa Walker, A Generation of Emerging Designers Who Design With Purpose (2010), op www.fastcompany.com (3/2011)(6) Anneke Stoffelen, Woorden van gelukspoppetjes en touw; Grafisch Ontwerper Sagmeister maakt wereldwijd furore met moderne tegeltjeswijsheid, in De Volkrant 27/3/2008, pagina 17(7) Jorrit Dijkstra, Interview: WassinkLundgren Portfolio (14/10/2010) op www.dfpro.nl (4/2011)(8) Candy Chang, Sexy Trees of the Marigny Calendar, Support hot tree planting, op www.candychang.com(9) Stefan Sagmeister over wat hij geleerd heeft, (2008)op www.ted.com (2/2011)(10)Stefan Sagmeister, Things I have learned in my life so far, Harry N. Abrams, Inc. (New York/2008)(11) Stefan Sagmeister, Being not truthfull works against me, Things I have learned in my life so far, Harry N. Abrams, Inc. (New York/2008)(12)Maaike Gottschal, Het kledingstuk als spookbeeld (2005), op www.metropolism.com (3/2011)(13) LJAD Creyghton, De Avonden (VPRO Tegenlicht/ 1/2008), op www.vpro.nl (4/2011)(14) Liza de Rijk, Een ander soort eerlijkheid, de flessenoprapers van fotografenduo WassinkLundgren, in NRC-NEXT 10/7/2007, pagina 23(15) Stefan Sagmeister, Drugs are fun in the beginning but become a drag later on., Things I have learned in my life so far, Harry N. Abrams, Inc. (New York/2008)(16) Stefan Sagmeister, Everybody who is honest in interesting., Things I have learned in my life so far, Harry N. Abrams, Inc. (New York/2008)(17) www.lookingforoveagain.org (05/2011)(18) Hussein Chalayan Home Tote bag (7/2009), op www.husseinchalayan.com (5/2011)

80

Literatuur

81

Hussein Chalayan (1994-2010), expositie Istanbul Modern, Istanbul (10/2010)

Hussein Chalayan, op www.husseinchalayan.com (3/2011)

Candy Chang, op www.candychang.com (3/2011)

Candy Chang, op www.civiccentre.cc (3/2011)

LJAD Creyghton, De Avonden (VPRO Tegenlicht/ 1/2008), op www.vpro.nl (4/2011)

Jorrit Dijkstra, Interview: WassinkLundgren Portfolio (14/10/2010) op www.dfpro.nl (4/2011)

Steven Heller, Stefan Sagmeisters Gesamtkunstwerk, Things I have learned in my life so far, Harry N. Abrams, Inc. (New York/2008)

Floris-Jan van Luyn, Hans Moleman, Empty Bottles, WassinkLundgren ( Rotterdam/2007)

Gert Jonkers, Doordachte mode (1/2005), op www.devolkskrant.nl (4/2011)

Fly High (2009), op www.sublimemagazine.com (3/2011)

Daniel Nettle, The pursuit of Happines, Things I have learned in my life so far, Harry N. Abrams, Inc. (New York/2008)

Rick Poynor, Brilliant, Engaging, But Modest It’s Not (2008), op www.metropolismag.com (02/2011)

Liza de Rijk, Een ander soort eerlijkheid, de flessenoprapers van fotografenduo WassinkLundgren, in NRC-NEXT 10/7/2007, pagina 23

Stefan Sagmeister, op www.thingsihavelearnedinmylife.com (3/2011)

Stefan Sagmeister,op www.sagmeisterinc.com (3/2011)

Nancy Spector, States of Wonder, Things I have learned in my life so far, Harry N. Abrams, Inc. (New York/2008)

Anneke Stoffelen, Woorden van gelukspoppetjes en touw; Gra-fisch Ontwerper Sagmeister maakt wereldwijd furore met mo-derne tegeltjeswijsheid, in De Volkrant 27/3/2008, pagina 17

Rik Suermondt, Engagement in de Nederlandse fotografie 2000-2010: ironie, persoonlijke relaties en romantiek, op www.dutchdoc.nl (2/2011)

82

Femke Bakker