K A N A Y A N Y A R AK A R A B A Ğ

A s t a n a Ya y ı n l a r ı

KANAYAN YARA KARABAĞ

Derleyen:Yrd. Doç. Dr. Bahadır Bumin ÖZARSLAN

© Bu eserin bütün hakları saklıdır. Yayınevinden izin alınmadan kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir şekilde fotokopi, film vb. elektronik ve mekanik yöntemlerle

kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayınlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.

KAPAK ve SAYFA TASARIM

Adalet Kahvecioğlu

ISBN:978-605-9623-18-6

ASTANA YAYINLARI Akademisyen Eğitim Danışmanlık

Yayıncılık Hizmetleri A.Ş Taşkent caddesi Cihan Apt. No: 3/13

Bahçelievler Çankaya/ AnkaraTel: 0 312 230 04 85

Belgegeçer : 0 312 230 04 89 www.astanayayinlari.com

astanayayinlari@gmail.com

BASKI

AYDAN WEB.OFSET

Derleyen:Yrd. Doç. Dr. Bahadır Bumin ÖZARSLAN

A s t a n a Ya y ı n l a r ı 2 0 1 6

K A N AYA N YA R AKARABAĞ

Tanımaktan ve aynı yolu yürümekten şeref

duyduğum Fırat Yılmaz ÇAKIROĞLU’na

ve Türk Dünyası için her iki dünyada da

kalbi atanlara.....

KANAYAN YARA KARABAĞ

6

KANAYAN YARA KARABAĞ

7

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ....................................................................................................9

KAFKASYA İÇİN YÜRÜTÜLEN MÜCADELE ve KARABAĞ SORUNUNUN DOĞUŞU

Araz ASLANLI ....................................................................................13

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDAN SOVYET ÖZERK YÖNETİMİNE KADAR KARABAĞ’DA MEYDANA GELEN SİYASÎ ve ASKERÎ GELİŞMELER

(1914-1923)Dr. Nejdet KARAKÖSE ........................................................................37

DAĞLIK KARABAĞ’DAKİ FİİLİ DURUM KARŞISINDA AZERBAYCAN’IN ERMENİSTAN’A KUVVET KULLANMA HAKKI ve SİYASİ ENGELLER

Yrd. Doç. Dr. Elşan İZZETGİL ...........................................................83

KARABAĞ’IN İŞGALİ SORUNU ve YANSIMALARIÜmit Nazmi HAZIR ............................................................................121

KARABAĞ SORUNU ÇERÇEVESİNDE İNSAN HAKLARI İHLALLERİ (1990-1994) ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Güngör YAVUZASLAN ...................................................................141

KANAYAN YARA KARABAĞ

8

LOIZIDOU-TÜRKİYE DAVASI ve DAĞLIK KARABAĞ SORUNUDoç. Dr. Süleyman Sırrı TERZİOĞLU ...............................................165

SOYKIRIM SUÇUNUN ÖNLENMESİ ve CEZALANDIRILMASI SÖZLEŞMESİ AÇISINDAN HOCALI KATLİAMI

Yrd. Doç. Dr. Bahadır Bumin ÖZARSLAN.......................................181

KAFKASLARDA HEGEMONYA KURMA STRATEJİSİ:RUSYA-ERMENİSTAN ASKERÎ İŞBİRLİĞİ

Doç. Dr. Ali ASKER ...........................................................................225

ERMENİ LOBİLERİNİNROPAGANDA AMAÇLI İLETİŞİM ETKİNLİKLERİ: 2015 YILI FAALİYETLERİNDEN ÖRNEKLER

Doç. Dr. Leyla BUDAK .......................................................................259

9

ÖNSÖZ

Karabağ sorunu, insanlık tarihi içinde uzun soluklu olarak nitelendirilebilecek az sayıdaki uluslararası meselelerden biridir. 19. yüzyılda belirginleşen bu sorun, 20. yüzyılın tamamında muhtelif derecelerde devam etmiş ve 21. yüzyıla, “çözümlenememiş bir mesele” olarak devrolunmuştur. Bu sebeple sorunun daha iyi kavranabilmesi, tarihî süreci iyi tahlil etmeyi ve bu bağlamda, Ermenistan devletinin kuruluş aşamalarına odaklanmayı gerektirmektedir. Bir başka deyişle Ermeni yayılmacılığı anlaşılmadan, Karabağ sorununu bütün yönleriyle anlamak pek mümkün değildir.

Ermeni yayılmacılığı, sistematik bir siyasî uygulamanın ürünüdür. 18. yüzyılda başlayan bu siyasetin hamisi, Ruslardır. 1722’den itibaren Rus Çarlığı, Osmanlı Devleti’nde ve bugünkü İran coğrafyasında yaşayan Ermenilerin Azerbaycan coğrafyasına yerleştirilmesi politikasını tatbik etmiştir. 1884 yılına kadar devam eden bu aşamanın ardından Ermeniler, örgütlenme dönemine geçmiştir. Hınçak ve Taşnaksütyun örgütleri kurulmuş; Osmanlı Devleti, İran ve Güney Kafkasya sınırları içinde yaşayan Türklere saldırganca bir tutum devri başlamıştır. Özellikle 1905-1907 ve 1917-1920 yılları arasında Türklere yönelik büyük saldırılar

KANAYAN YARA KARABAĞ

10

yapılmıştır. 1918’den itibaren ise artık hedef, sadece Ermenilerin yaşadığı bir Ermenistan devletidir.

Bugünkü Ermenistan toprakları, 1918 yılına kadar nüfusunun çoğunluğunu Türklerin oluşturduğu bir coğrafya olup tarihî Azerbaycan toprakları içinde kalan bir bölgedir. Mayıs 1918’de Ermenistan devleti kurulduğunda da 1722’den beri devam eden Ermeni baskısına rağmen nüfusun yarısı, Türklerden oluşmaktadır ve devletin sınırları içindeki yer adlarının hemen hemen tamamı Azerbaycan Türkçesi’dir. Bu sebeple yalnızca Ermenilerden oluşan bir Ermenistan hayali, Ermenilerin Türklere yönelik saldırıları arttırmasına yol açmıştır. Bu amaca yönelik saldırılarla birlikte 1930’lu yıllardan başlamak üzere 1948-1953 ve 1988-1989 dönemlerinde, Azerbaycan Türkleri bu bölgeden sürülmüşlerdir.

Ermeniler için bir sonraki aşama ise 1988’den itibaren başlayan dönemdir. Bu dönemin temel stratejisi, Ermenistan devletinin topraklarının genişletilerek Büyük Ermenistan’ın kurulmasıdır. Türklerin Ermenistan’dan tamamen sürüldüğü bu dönemde, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)’nin bölgeden çekilmesiyle birlikte yayılmacı ve saldırgan siyaset daha da sistematikleşmiştir. Bu bağlamda, hedef olarak Türkiye ve Azerbaycan toprakları belirlenmiştir. Özellikle Yukarı Karabağ Bölgesi, “Büyük Ermenistan”ın kurulması hayaline yönelik yayılma siyasetinin ilk aşamasını oluşturmaktadır. Bundan dolayı Karabağ sorununun yeniden alevlenmesi, bu son dönemin yayılmacı siyasetinin bir sonucudur.

KANAYAN YARA KARABAĞ

11

Elinizdeki bu çalışma, yukarıda belirtilen tarihî süreç çerçevesinde Karabağ sorununa değişik açılardan yaklaşmayı hedeflemiştir. Bu sebeple eserde tarih, uluslararası hukuk ve uluslararası ilişkiler disiplini çerçevesinde makaleler bulunmaktadır. Yazarların konuya uzmanlık derecesinde vâkıf olması ve disiplinler arası bir bakışla yaklaşması, bu çalışmanın benzer niteliğe sahip diğer çalışmalara göre içeriğini zenginleştirmiştir. Bunun yanında, uluslararası ilişkilerde gün geçtikçe daha önemli bir araç haline gelen siyasal iletişim çerçevesinde, Ermenilerin lobicilik ve propaganda yöntemlerini somut olarak konu alan bir makale de bu çalışmada yer almaktadır. Sorunların uluslararası toplumun gündemine getirilmesi kadar, nasıl getirildiğinin önemini göstermesi bakımından bu makalenin yer alması, çalışmaya önemli bir renk katmıştır.

Çok taraflı ve çok yönlü bu sorunu, değişik açılardan inceleyen bu çalışmanın Türk yazınına bir katkı yapmasını diler; makaleleriyle katkı yapan yazarlara, bu çalışma için beni teşvik eden Prof. Dr. İlyas DOĞAN’a, çalışmayı yayımlayan Astana Yayınevi’ne ve çalışanlarına teşekkür ederim.

Yrd. Doç. Dr. Bahadır Bumin ÖZARSLANHacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Milletlerarası Hukuk Ana Bilim Dalı ANKARA, 09.09.2016

KANAYAN YARA KARABAĞ

12