Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
KansenongelijkheidinhetNederlandsebasisonderwijs
EenanalysevanintervisiebijeenkomstenvanJeugdeducatiefondsscholeninGroningen,LimburgenAmsterdam
Publicatie:april2019Auteur:AnnadeKoning
2
InleidingHetisnietgoedgesteldmetdekanseninhetNederlandseonderwijs.Eriseengroeiendetrendtezieninkansenongelijkheidtussenleerlingen.1Kinderenvanrijke,hoogopgeleideoudersgaanmetelkaarnaardezelfdebasisschool,maarookleerlingenvanarmerelageropgeleideouderskomenveelalslechtsalleenmetelkaarindeklasterecht.Deonderwijsinspectienoemtditprobleemherhaaldelijkinhaarjaarlijkserapportenenziethetverkleinenvandeongelijkheidalsdegrootsteuitdaginginhetonderwijs.
Tochlijkterweinigtegebeuren.Steedsvakerkrijgenleerlingenmetdezelfdestudieresultatenverschillendeschooladviezen.2Omdezegroeiendeongelijkheidtegentegaan,dienenstappengenomenteworden.Scholenmetkinderendieopgroeienineenachterstandssituatiehebbenextrafinancieringnodigomzodekansenvoorhunleerlingentevergroten.Helaasiszijndetoegewezenmiddelenvanuitdestaatniettoereikendomhetprobleemoptelossen.
HetJeugdeducatiefondssteuntscholendieextramiddelennodighebbenomdekansenvanhunleerlingentevergroten.Deextramiddelenblijkenhardnodigenkunnenookeenverschilmaken.Tochisditbijlangenanietvoldoende.Inditverslagzullendeoorzakenvandetoenemendekansenongelijkheidbesprokenworden,evenalsdemogelijkhedendiehetJeugdeducatiefondsbiedtendeervaringenvandeaangeslotenscholen.
Ongelijkheidinhetonderwijs,waarkomthetvandaan?Mededankzijdehogeeconomischesegregatieopscholenzijneraanzienlijkeverschillentemerkenindeschooladviezenendekwaliteitvanhetonderwijs.3Hoogopgeleideouderssturenhunkinderennaarscholenwaarkinderenzittenvanoudersdieookhoogopgeleidzijn.Zoontstaanerscholenwaarvoornamelijkkinderenzittenvanhoogopgeleide,goedverdienendeouders.Opanderescholenresulteertditlogischerwijsineenpopulatiediegrotendeelsbestaatuitkinderenvanlageropgeleideenminderwelvarendeouders.Descholeninonzedoelgroepervarenhierdoormeerdereproblemen.
Teneersteisdevrijwilligeouderbijdragelagerdanopderijkerescholenenwordtdezeouderbijdragemindervaakbetaald.Zoheeftdeschoolvelemalenmindergeldtebestedendaneenschoolmetkinderenvanhoogopgeleideouders.Tevenshebbendezescholenextratelijdenonderhetlerarentekort.4Doordeschaarstegaandealmoeilijktevindenleerkrachteneerdernaareenwelvarendeschool,omdatdescholenmetveelleerlingenmeteenachterstandssituatieveelalkampenmetproblemen.Ditzorgtsomsvooreennoghogerewerkdrukvoordedocenten.Onderanderedezecomponentenresultereninhetfeitdatleerlingenvanverschillendeachtergrondennietdezelfdekansenkrijgenomzichmaximaaltekunnenontplooien;eenzeerzorgelijkeontwikkelingvoorNederland.
Deonderwijsinspectienoemdeinhaarrapportvan2018eenlichtedalingvanongelijkheid.Tochlijktditoptimismenietopzijnplaatswanneerdetrendsdaarnaastooklatenziendatscholensteedsverdersegregerenenhetadviesvanleerlingeneensteedshogerecorrelatievertoontmethetopleidingsniveauvandeouders.
1Staatvanhetonderwijs,MinisterievanOnderwijs,2018,inleiding.2Staatvanhetonderwijs,MinisterievanOnderwijs,2018,p.24.3Staatvanhetonderwijs,MinisterievanOnderwijs,2018.4Drievragenoverhetlerarentekort,PortalEO,2019,ArtikelTegenlicht.
3
Erlijktgeenpanklareoplossingtezijnvoorditprobleem,maarookdeNederlandseonderwijsinspectieisvanmeningdatdemaatschappelijkeopdrachtomhetonderwijsgelijkertemakeneenvandebelangrijkste,maarookéénvandemoeilijksteis.
JeugdeducatiefondsVoordeinmiddels76aangeslotenbasisscholenbijhetJeugdeducatiefondsisdezekansenongelijkheidrealiteit.Opdezescholenhebbenminimaaldehelftvandekindereneenthuisinkomenvanmaximaal150%vanhetminimumloon.Gemeentengevenvaakpasextrasteunbijeenlagerinkomen,maartochblijktuitdepraktijkdatdegroepdiehiernetbuitenvalt,hetgrijzegebied,dezesteunnetzohardnodigheeft.Opdezescholenwordtvaakdeouderbijdragenietbetaaldenheeftdeschooldusweinigextramiddelenomdezekinderentehelpen,terwijlzedeextrasteunjuistzohardnodighebben.
Dearmoedegaatvaakgepaardmeteentaalachterstandeneenproblematischethuissituatie.Kinderenbeginnenhierdooralmeteenachterstandopdebasisschoolenmissendeopstapjesdiekinderenvanhogeropgeleideouderswelhebben,zoalshetontwikkelenvandetaalvaardigheid,maarookdecultureleontwikkelingzoalseenbrederwereldbeeld.De76gecertificeerdescholenvertegenwoordigenechtermaareenpercentagevanhetaantalbasisscholendatmetdezelfdeproblemenkampt.Ruim600NederlandsebasisscholenvoldoenaandegesteldeeisenvanhetJeugdeducatiefondsominaanmerkingtekomenvoorextrafinanciering.
MissievandebasisscholenDezebasisscholenwachteengroteuitdaging.Willenzehunleerlingendaadwerkelijkdezelfdekansenbiedenalsdeleerlingenopdescholenwaardezeproblematiekminderspeelt,moeterveelaleentaalachterstandingehaaldworden,maarookmoethunbelevingswereldwordenvergroot.Tevensspelenerbijvluchtelingenkinderenvaaktrauma’smeeopdeachtergrond,diehetlerenindeklasnogeensextrabelemmeren.Extrahulpkandeschoolzonderaanvullendefinanciëlemiddelennietbieden.
DoordesamenwerkingmethetJeugdeducatiefondskrijgendescholenminimaalvierjaarlangextrafinanciëlemiddelenombijvoorbeeldeenspeltherapeutintehurendiedekinderenhelptmettraumaverwerking,zodatdezekinderenonbezorgdindeklaszittenenzowélinstaatzijnomteleren.Ookwordthetgeldgebruiktombijlessentebetalenofeenfietstekopenzodateenkindiniedergevalnaarschoolkankomen.DebijdragevanhetJeugdeducatiefondsdichtgaatjes,maartochishetlangnietgenoegomalleproblemenoplossen.
IntervisiebijeenkomstenOmteonderzoekenwatheteffectvandesteunvanhetJeugdeducatiefondsisopscholen,zijnerverschillendeintervisiebijeenkomstengeorganiseerdinverschillenderegio’s.Tijdensdezeintervisieszijnleraren,directeurenenanderschoolpersoneelbijeengekomenomhunervaringentedelenoverdesamenwerkingmethetJeugdeducatiefonds,maarookomtepratenoverdeuitdagingenopdebasisscholeninhetalgemeen.Totophedenhebbenerdrieintervisiesplaatsgevondeninderegio’sGroningen,LimburgenAmsterdam.
DriecentralevraagstukkenTijdensdeintervisiegesprekkenzijndeaanwezigeningesprekgegaanoverdriecentralevraagstukken.Eristeneerstegesprokenoverdeuitdagingenvandescholenomtezorgenvoorgoedonderwijs.
4
TentweedeisergesprokenoverhetverschildathetJeugdeducatiefondstotophedenheeftgemaaktbijhetrealiserenvandezedoelenenwaaromhetprettigisommethetfondssamentewerken.Tenslotteisergesprokenoverdeonderwijsdroomvanallescholen,metdaarindevraaghoehetonderwijspersoneeldenktdeidealeschoolinterichtenomzooptimaallestekunnengevenaanhunleerlingen.
OmgevingvandeleerlingenEenvandegrootsteuitdagingenwaardeJEF-scholenmeetemakenhebben,isdemoeilijkteveranderenomgevingensituatiewaardekinderenzichinbevinden.‘Wekunnenwelhelpenmaarerverandertzoweinigaanhetsysteemenerverandertzoweinigindewijk.Jeprobeertze(red.deleerlingen)zoveelkansentegevenmaarzehebbenzo’nachterstanddoordethuissituatieendieverandertmaarniet.Zemissendegoedevoorbeelden.’Dezeproblematiekwordtdoordeanderescholenonderschreven.
Veelalhebbendeleerlingenopdescholennaasteenachterstandookeenproblematischethuissituatie.Ditleidtervaaktoedatzezichindeklasmindergoedkunnenconcentrerenenzelerenhierdoorsteedsminder.Somsleidendeproblemenooktotschooluitvalenandere,verdergaandeproblemen.Voorscholenishetmoeilijkomintegrijpen;zodraerandereinstantiesbijkomen,moetenzehetuithandengevenenheeftdeschoolerveelalgeengripmeerop.Kinderenkomenhierdoorvakernogminderopschoolenditheeftduseenaverechtseffect.Eenvandelerarenstelt:‘Wanneermagjealsschoolingrijpen?Wanneermagjeeenkindteetengeven?Somszaljewelmoeten,andersgaathethelemaalfout.’Hetblijftvoorveelscholeneenmoeilijkvraagstukenleidtdaaromooktotdenodigeuitdagingen.
OudersVeelscholenziendatoudersvaaktedrukzijnmetanderezaken,bijvoorbeeldeentweedebaanomrondtekomen.‘Somswordterthuisnieteensgepraatmetdekinderen.’Ookkomthetvoordatdeoudersdetaalnietbeheersenendaarommoeilijkmeekomenindemaatschappij.Hierdoorkunnenzebijvoorbeeldhunkinderenniethelpenmethetmakenvanhuiswerk.Descholenondervindenookditalseenuitdaging.Nietalleenwanneerkinderenzelfstresshebbenheeftditeffectophunvermogentotleren,maarookwanneerdeoudershierlastvanhebbenheeftditeennegatiefeffectophoeeenkindindeklaszit.Wanneerdeouderstijdhebbenombetrokkentezijnbijdeschoolenhetleertrajectvanhunkind,gaatookdekwaliteitvanhetonderwijsvooruit,alduseenbasisschool.
Descholengevenaandat,omditprobleemoptelossen,descholennietslechtsdeleerlingenlesmoetengeven,maardaarnaastookhunouders.Sommigescholenproberendaaromextrataallessenaantebiedenaandeouders.EenschoolinGroningenprobeertopdezewijzedeoudersmeertebetrekkenbijhetlesprogrammavandekinderen,doorsamenindeklasdelesdoortenemen.Zolerendeouderssamenmetdekinderen.Dezewerkwijzewordtinmeerdereregio’sookintoegepastevormgebruikt.
MaatschappelijkerolvandebasisschoolNaasthetnietsprekenvandetaalspelenbijdeoudersvaakookandereproblemen.Zekrijgenhetvaaknietvoorelkaaromextradienstenvoorhunkinderenteregelen,zoalskinderennaareenextralogopedielesbrengen,stelteenanderedocent.Anderescholenbeamenditfenomeen.Inalleintervisiegesprekkenkomtdemaatschappelijkerolvandeschoolaanbod.Eenschooldientinrelatiemethaaromgevingtestaan,maardezebetrokkenheidmetdemaatschappijisdestebelangrijkerbijdezescholen.
5
Tijdensdeintervisieswordtdoordeaanwezigenbeaamddatdeschooldecentraleplekiswaaroudersenkinderenincontactkomenmetdemaatschappij.Hetintegrerenvanextravoorzieningenzoalsdelogopedisteenanderezorginstellingenkaningrotematebijdragenaanhetwelzijnendeontwikkelingvanhetkind.Vooralwanneerdezeeenproblematischethuissituatieheeft.
IndegemeenteGroningenzijnerbrugfunctionarissengeïntroduceerd.Dezefunctionarissenhebbenalsfunctiehetcontactonderhoudentussendeschoolwaaropzijwerkenendezorginstellingenendegemeente.Opdezemanierishetkindgoedinbeeldenweetdedocentviadeburgfunctionariswaterbijhetkindnogmeerspeeltdanwathijofzijindeklasziet.Dezeintegraleaanpakwordtdoorvelescholengezienalseenvandebelangrijkstefactorenomdekinderenzogoedmogelijktekunnenhelpen.
BetrokkenheidEenanderemanierdiescholenveelaltoepassenomdebetrokkenheidbijouderstevergrotenmaarookomdekinderentehelpen,ishetcreërenvaneenhuiselijkesfeerbinnendeschool.Opvelescholen,onderandereinLimburgeninRotterdam,zijnerhuiskamersopschoolingericht,waarleerlingenénoudersnaschooltijdterechtkunnen.Gewoon,omeenkopjekoffietedrinken,maarookomoplaagdrempeligewijzemetdedocentenincontactterakenenvragentestellen.Opveelscholenwordtookeen‘opendeurbeleid’gevoerd.Huiskamerofniet,iedereeniswelkom.Ookdeleerlingenhebbenhierprofijtvan.Dedocentenvertellendatkinderenvaaknietderustofdespullenhebbenomthuishunhuiswerktemaken.Opdezemaniergevendescholenzetocheenextrazetjeinderug.
VerbredenvandebelevingswereldNaastdetaalachterstandendeverbondenheidmetdeoudersisernogeengroteuitdaging,namelijkhetverbredenvandeblikopdemaatschappijvandeleerlingen.Ditwordtbeaamdtijdenseenvandeintervisiebijeenkomsten:‘Kinderenkomenvaakbijonsopschool,enalleswatzehebbengedaanistothunvijfdevoordetelevisiezitten.Datiseenimmensverschilmetkinderendiemethunouderseropuitzijngeweest,naarmuseaofnaardekinderboerderij.’
Omalsschooltochteproberendezemaatschappelijkebliktevergroten,zijnerverschillendeprojectendiezelfopgezetzijndoordescholenofgeorganiseerddooreenexternepartij.VaakzijndezeprojectenmedemogelijkgemaaktmethetgelddatdescholenkrijgenviahetJeugdeducatiefonds.Dedocentenvertellendatdeervaringendiedekinderenhiermeeopdoenechteenverschilmaken.Zohadeenschooleenbezoekbijeenbankenmochtendeleerlingeningesprekmetdebankdirecteur,dietotgroteverbazingvanveelleerlingeneenvrouwbleektezijn.Alsreactiezeieenleerlingdaarop:‘O,kandatook?Dankanikdatookworden!’
Opeenanderebasisschoolwerdenmuzieklessengeorganiseerd.EenleerlingdiezonderoudersnaarNederlandisgekomendeedmeeaandezelessenenspeeldedaarpiano.Doordezelessenwerdontdektdathijenormmuzikaaltalenthad.Volgensdeschoolzijn‘ditdepareltjeswaarjehetvoordoet.’Allelerarenbeamendatdezesucceservaringenzorgenvoorgroeibijdekinderen,zovergroothetookhunzelfvertrouwen.
6
Naastbedrijvenbezoekenenanderegrotereprojecten,proberendescholenookopkleinschaligewijzekinderenenhunouderseenbrederbeeldtegeven.Zohebbenverschillendescholeninalledriederegio’seenspelletjesbibliotheekopgericht,‘despelotheek’genoemd.Kinderenmogenuitdezespelotheekelkeweekeen(bord)spelletjemeenemennaarhuisomzothuissamenmethunouderstespelen,omdatervaakthuisgeenbordspelletjeszijn.Erzijnveelverschillendeinnovatieveencreatieveinitiatievenvanuitdebasisscholen,somsinsamenwerkingmetanderepartijen,somsalleen.
MeeronderwijsurenSommigescholenzieneenoplossinginhetgevenvanmeeronderwijs.Omdatveelleerlingenanderezakenaanhunhoofdhebbenenzonietonbezorgdindeklaszittenomtekunnenlerenrekenenenschrijven,zoumeertijdeenuitkomstkunnenbiedenomzowelkinderentekunnenbegeleidenopsociaalmaatschappelijkvlakenzotegelijkertijdgenoegtijdovertehoudenvoorrekenenentaal.‘Wezijnnutevaakaanhetopvoeden,nietaanhetlesgeven’,vertelteendirecteur.Veelkinderenvindenhetdaarnaastprettigomopschooltezijn,stelteenbasisschooldirecteuruitAmsterdam.‘Alsdiekinderenzograagopschoolzijn,latenwezedanalsjeblieftextraonderwijsaanbieden.’
Bijhetgevenvanextraonderwijsvormtgeldtochniethetenigeobstakel.Ookpersoneelismoeilijktevinden.Daarnaast worden met verlengde leertijd niet alle kinderen die meer onderwijs nodig hebben bereikt, aangezien alleen scholen met een meerderheid van leerlingen die extra onderwijs nodig hebben een langer lesrooster zullen gaan draaien. De verwachting is wel, dat kinderen die verlengde leertijd krijgen, beter terecht komen, doordat ze extra begeleiding en lestijd krijgen. Dit plan is momenteel nog toekomstmuziek.
ProblemenblijvenbestaanHelaaszijnerlangnietaltijdgenoegmiddelenomdeproblemenopdebasisscholenoptelossen.Sterkernog,zelfswanneerdemiddelenerzijn,blijfthetmoeilijk.Zovertelteenschooldatzeelkemorgenzorgendaterbroodjesalsontbijtklaarstaan,voordekinderendiedatthuisnietkrijgen.‘Ineersteinstantiezorgdedatvoorophefbijdeouders,maarzolangwezegewoonneerzetten,vindtiedereenhetdenormaalstezaakvandewereld.’
OnderwijsdroomAandescholenisookgevraagdwathunonderwijsdroomzouzijnvoordeschool.Erkomenambitieuzeplannennaarboven,zoalsdeeerderbesprokenlangereschooldagen.Ookwordenertijdensdebijeenkomstenschooldagenmetwarmvoedselenextraactiviteitengeopperd.Tevenszoudendelerarengraagmeerruimtezienvoorhunleerlingen,zowelbinnenhetklaslokaalalsophetschoolplein.Zoalseengroterspeelpleinengrotere,ruimereklaslokalen,zodatkinderenmeerkindkunnenzijn.Maarookhetveranderenvandeschoolineencentraleontmoetingsruimtewaarallefaciliteitenvoorhetkindsamenkomen,zoalslogopedieendeschooldokter.
Hetzoumooizijn,alswehetJeugdeducatiefondsnietnodighebben,verzuchteendirecteurtenslotte.