Türkiye’de Kar Çalışmaları Başlangıcı Krasser, M.A.L.,1966. Preperation of the National Snow Survey in Turkey, DSI, Ankara Krasser, M.A.L.,1966. Funsementals of Snow and Avalanche Research, DSI, Ankara Krasser, M.A.L.,1966. Area 15, Kızılırmak Hirfanlı Drainage Basin , Draft of Observation Stations’ Network , DSI, Ankara Krasser, M.A.L.,1966. Area 18, Seyhan Drainage Basin , Draft of Observation Stations’ Network , DSI, Ankara Kresser, M.A.L.,1966. Short Version of Snow Hydrology Edited by Corps of Engineers, U.S.Army , portland Oregon, DSI, Ankara Ostrem,G, 1969 Needs and Possibilities of Applied Snow Investigations in Turkey” Report from Unesco Mission in Turkey, Ankara Work,R,A, 1969 Recommendations for Development and Practice of Snow Survey For Runoff Forecasting in Turkey, DSI, Ankara

Türkiye’de 1964 yılında EIEI tarafından kurulan ilk Kar Ölçüm İstasyonları (Mete Türksoy, 1977): Palandöken Kot: 2100 m Pülümür Kot: 1950 m Tahir Dağı Kot: 2225 m Kop Geçidi Kot: 2425 m DSI tarafından 1969 yılında 30 Kar kursunda kar ölçümü başladı (Bedri Köknel, 1977) DMI tarafından 23 istasyonda CaCl2 ile don olması engellenen Stevens Pluviograph ile kar ayrıca 9 merkezde OSK-Kar Yazıcı ile , 39 totalizator ile toplam yağış (kar, kar+ yağmur) ölçümleri ( Arif Gafur,1977) Uludağ, Sarıalan Kar ölçümü, ve OSK totalizator,1977

EIEI, Kastamonu, Küre 1993

Türkiye’de Halen Kar ve Hidrolojisi ile İlgili Çalışan Kurumlar - DSI ( mülga EIEI dahil) - DMI - OGM ( Erozyon Kontrol), ve ÇEM - Tarım Bakanlığı (Toprak-Gübre- Su ) - Erzurum Topraksu Araştırma Enstitüsü - AFAD (mülga Çığteus) -Üniversiteler Dağlık alanlara kar gözlem amaçlı AWOS kurulması Çoruh Vadisi 2012

Çoruh Vadisi 2012

Tarım Bakanlığı (Toprak-Gübre- Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü) Proje Adı: Ilgaz Dağı Karanlıkdere Havzası Kar Hidrolojisi Araştırma Projesi Karanlıkdere Alt Havzasında Kar Derinliği ve Yoğunluğu Dağılımının Konumsal ve Zamansal Yapısının Belirlenmesi Süre: 2009 – 2015

İlgaz Dağı EIEI kar ist 2013

İlgaz Dağı AWOS 2013

Erzurum KHGM,1999 Erzurum araş ensti rasat parkı, Şubat 1999

Doğu Anadolu Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü Erzurum Havza Yönetimi ve Su Yönetimi Bölümleri Kar ile ilgili yapılan araştırma amaçlı kar çalışmaları

OGM ( Erozyon Kontrol), ve ÇEM

Trabzon Zigana Mevkii 04.02.2014

Çığ perdeleri: yaklaşık 10 sıra halinde toplam 1860 m

190-200m uzunlukta yaklaşık 4,0-4,5 m yükseklikte yönlendirme duvarı

AFAD (mülga Çığ grubu) Çığ tahminlerine ve önlem yapılarının Projelendirilmesine yönelik kar derinlik Ve su eşdeğeri ölçümleri

Ancak kar örtüsünün insan hayatına çok önemli olan olumlu etkileri ise başlıca iki kalemde toplanabilir:

1. Baraj, gölet ve su depolarının dolması 2. Kış turizm alanları oluşması ve gelişmesi

Sarıkamış , Haziran 2001

Uludağ, Ocak 2002

Borçka Camili yolu 2012

Çoruh İbrahim Deriner Barajı 2012

Olumlu açıdan bakılırsa

Türkiyedeki barajlara, özellikle iç ve

doğu Anadolu ile batı Anadolunun

dağlık ve yüksek kesimlerinde kar

erimesinden oluşan su girdisi

oldukça önemlidir.

Örneğin Keban barajına giren yıllık su

hacminin % 60-70’ nin kar erimesi

sonucu oluştuğu, bu oranın Karasu

havzasında % 75, Seyhan Havzasında

ise % 62 olduğu tahmin edilmektedir

Usul,1977, Şorman ….., Turksoy

Gurer 1975) .

Trabzon Uzungöl Demirkazık 1996

Erzurum, KHGM Sinirbaşı 2002

Çatılarda Kar Yükü, Kastamonu Kaya arkası 1993

Yamaçlarda Çığ Düşmesi, Trabzon Karaçam 1996

Afet olarak “Kar” üç ana başlık altında incelenebilir:

1. Kar çığlarının insan hayatına olumsuz etkileri 2. Kar Savruntusunun yerleşim yerlerine ve yollara etkileri 3. Fazla kar yağışının ve buzlanmanın yapılarda çatılara, enerji hatlarına etkileri

Bayburt Üzengili yolu savruntu 1994

SABRINIZA TEŞEKKÜR EDERİM

KAR PARAMETRELERİ:

Kar Yoğunluğu : Kar tabakasının çeşidine göre 50 kg/m3 - 500 kg/m3 arasında değişen

fiziksel özelliktir.

Yeni yağmış karın yoğunluğu ortalama olarak %10 (100 kg/m3) varsayılabilir. Kar bekledikçe

yoğunluğu artar ve %50 - %60’a kadar yükselir. Yoğunluk %40 - %50 dolaylarına çıkınca kar

suyu akış haline dönüşür.

Kar-Su Eşdeğeri : Kar örtüsündeki toplam suyun mm veya cm olarak tanımıdır. Kar-Su

Eşdeğeri ile derinlik arasındaki bağıntı kar yoğunluğunu verir. Su eşdeğerini %100’e

tamamlayan değer “kar’ın kalitesi”, yani kardaki buz miktarıdır. Eğer sıcaklık 0C’ın altında

ise kalitesi %100’dür.

Albedo : Kar kütlesinin kısa dalgalı radyasyonu yansıtma özelliğidir. Albedo, yeni düşmüş

karda %80, hatta bazı ender durumlarda da %90 iken erime dönemi sonuna doğru %40’

lara kadar iner.Bahar aylarında kar örtüsünün albedosu ortalama %50 ve hava sıcaklığı da

ortalama 10o C, kış aylarında ise albedo %70 ve , hava sıcaklığı –1.1o C olarak alınabilir.

Kar Ölçümleri Kim tarafından, Nerede, ve Nasıl yapılır ?

1. Klasik Yaklaşım

Kar hidrologları tarafından havza üst kotlarında kurulmuş kar kurslarında (DSI – mülga EIEI)

Rasatçı tarafından genelde daha düşük kotlardaki il ve ilçelerdeki meteoroloji istasyonlarında (DMI), temsili araştırma havzalarında (mülga KHGM), tarafından ölçülür.

Pluviometre üzerinde kar siperine rağmen kar köprüsü oluşumu

USA Colorado

USA Colorado

2. Modern Yaklaşım

Hava Fotoğrafları

Uzaktan Algılama

Uydu Fotoğrafları

Gerçek Zaman bazında Veri Toplama

Nükleer Yöntemler

Erzurum Kar Enstitüsü

Erzurum Kar Enstitüsü

Kar Gözlem Türleri

Gözlemi Yapılan Fiziksel Parametreler:

2. Kar derinliği, 3. Kar yoğunluğu

4. Kar su eşdeğeri (Genelde hesaplanan ortalama değer havza index

değeri olarak kullanılır)

5. Kar mukavemetinin ölçümü , tabakalaşmanın belirlenmesi (AFET)

1. Kar örtüsünün alansal dağılımı

Kar Ölçümler Teknikleri 1. Kar Kurslarında

Kar derinliği, sueşdeğeri, yoğunluğu ve kar

örtüsünün alansal dağılımı gibi kar örtüsü

ilgili fiziksel parametrelerin gözlemleri ya

kar hidrologları tarafından havza üst

kotlarında kurulmuş kar kursları denilen

sabit güzergahlarda yapılır. DSI ve eski EIEI

tarafından, en az 10 noktada kar numune

alıcısı ile kar özelliklerinin belirlendiği kar

kurslarının (istasyonlarının) havzayı bitki

örtüsü, yükseklik ve topografik açıdan

temsil etmesi gerekir.

Kar Tüpü ile Kar Su Eşdeğeri ve Kar Derinliği Ölçümü (DSI)

Kar numune alma aleti ile:

Kar-su eşdeğerini belirlemek için

9,5 cm çapında ve 55 cm

yüksekliğinde silindir bir boru ve

bunu kaplayan bir metal kısımdan

oluşan bir sistemdir. Üst kısmında

yine metalden yapılmış bir kulp

kısmı vardır. Bu kısımdan kancası

yardımıyla asılan, daha önceden

kalibre edilmiş bir terazi ile kar-su

eşdeğeri okunabilir.

1976 Ankara Elmadağ Japon Kar Numune aleti ile ölçüm

1976 Uludağ , Zirve , Maden 2050m

RASATLAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ

KAR RASAT KARTI

RASATLAR ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ

KAR RASAT KARTI

Erzurum Kar EnstitüsüFinlandiya, Lapland, Rovaniemi 1973

Trabzon , Karaçam Köknar 1994

Kızılcahamam Ovit Dağı 1996

Rize, İkizdere, Ovit yolu , Sivrikaya 1972m, yıl 1995

Trabzon , Uzungöl 1995 Trabzon , Karaçam Köknar 1994

Kar Eşelleri ve Kar Direkleriyle:

Devamlı kar örtüsünün derinliği ise kar

eşelleri kullanılarak ölçülür. Bu amaçla

her gün veya 5 günlük aralarla ölçüm

yapılabileceği gibi, erişilmesi güç

yerlerde helikopter veya dürbün

kullanılarak 15 veya 30 günde bir de

yapılabilir. Bu şekilde ölçülen derinlikler

devamlı kar örtüsü derinliğidir. Böylece

kar örtüsü derinliğinin zamanla değişimi

elde edilmiş olur.

Burda Uludağ , Çobankaya, 1969

Kar Tablasıyla: Yeni yağan karın yüksekliğini ölçmek için kullanılır. Üzeri beyaz renkli ve 30x30 cm boyutlarındadır. Karşılıklı her iki tarafında karda kaybolmaması için metal parçalar bulunur. Tabla, rüzgardan etkilenmeyen bir yere yerleştirilir ve her gün yeni yağan kar, tabla üzerinde tahtadan yapılmış metre ile ölçülür. Yeni türleri daha pratiktir.

1994 Şubat Trabzon Karaçam Köknar

Şubat 1994 Bayburt Helvaköy

1972 Helsinki Vantaa Havalanı Meteoroloji Araştırma İstasyonunda taze kar ölçümü

Kar yastıklarıyla:

Kar yastıkları, yüzeyden erimeyi

ağırlıktaki azalma (suyun

yastıktan akıp gittiği varsayılarak)

olarak algılar.

Türkiyedeki araştırma amaçlı kar

yastıklarının kullanımı 1995

yılında eski KHGM tarafından

başlatılmıştır.

Çoğu durumda buharlaşma ihmal

edilebilmektedir ve ağırlıktaki

azalmanın su çıktısından dolayı

meydana geldiği

düşünülmektedir.

USA Soil Conservation Service tarafından kurulmakta olan kar yastıkları ve kar direkleri

Türkiye’deki Kar Yastıkları

1950 m kotundaki kar gözlem istasyonunun CPS koordinatları 37677782 doğu,

4420936 kuzey ve 1975m kotundaki merkez istasyon kar yastığının CPS koordinatları

37677795 doğu ve 4420986 kuzeydir.

Kar yastığı aracılığı ile kar derinlik ve yoğunluğu her 5 dakikada bir otomatik olarak

ölçülmektedir. Kar yastığı 3.04 m çapında, hekzagonol şekilde olup içerisi 216 L antifiriz, 120

L etil alkol, 294 L su toplam 630 L malzeme ile doldurulmuştur.

Basınç sensörü ile kar ağırlığı ölçülmekte, ultrasonik sensörle de kar derinliği

belirlenmektedir. Kar derinliği ve kar ağırlığından hareketle kar su eşdeğeri bulunmaktadır

Kar yastığı 1998 yılında Elite firmasından 3000 $’a alınmıştır. Basınç sensörü 600$

ultrasonik sensör 1000$ ve datalogger 1650$’dır.

Bir kar yastığının inşaat ve kurulma aşamaları ve sensorleri

Radarla:

Kar taneleri yağmur damlacıklarına göre radar dalgalarını daha güçlü bir şekilde yansıtırlar ve dolayısıyla da radar görüntüleri iki farklı türdeki yağışı birbirlerinden ayırt edebilir ve belli bir sağnak için kar yağışının alansal dağılımını belirlemek için kullanılabilir.

Taze karın yüksek albedo değeri sayesinde de uydu gözlemleri ile kar yağışının alansal dağılımı bulunabilir.

Kar Örtüsünü Uzaktan Algılama Ve Coğrafi Bilgi Sistemi

Daha çok kar ile örtülü alanların belirlenmesinde başarılı olunan uzaktan algılama da

kullanılan uydu resimleri esas olarak LANDSAT ve AVHRR sistemlerinden alınmaktadır.

Bu çalışmaların esas amacı olan işletme hidrolojisinde uzaktan algılanan verilerin

kullanımı aşamasına gelinmesinde Türkiye için en kısıtlayıcı etken dışarıdan temin edilen

uydu resimlerinin zamanında elde edilerek analiz edilmesindedir. LANDSAT-5 TM,

NOAA/AVHRR, ERS-2 uydu verilerinden yararlanılarak Türkiyedeki araştırmacılar

tarafından yapılan çalışmalar ümit vericidir Uydu verilerinin çalışılan havza verileri ile

birlikte değerlendirilmesinde Coğrafik Bilgi Sistemi yöntemlerinin kullanılması

konusunda hayli yol alınmış sayılabilir. Kar erimesinden gelebilecek kar su miktarının

tahmininde yaklaşık 18 değişik model önerilmişsede bunlardan sadece 5-6 tanesi

uygulamacılar tarafından tercih edilmektedir.