karayollarında zayıf zemin problemleri ve önlemler yayın no 266

7/30/2019 karayollarnda zayf zemin problemleri ve nlemler yayn no 266

1/25

T.C

BAYNDRLK VE SKAN BAKANll GI

KARAYOLLAR GENEL MORLG

KARAYOLLARNDA

ZAYF ZEMiN PROBLEMLERi

00 VE

ONLEMLER

Hazrlayanlar

Nefise AKELIKInaat Yk. Mh.

Engin MsRlInaat Mh.

Zuhal ETKESENInaat Yk. Mh.

IlkayTIMURInaat Yk. Mh.

TEKNiK ARATIRMA OAIRESi BAKANllGIZEMiN MEKANlGi VE TNELLER UBESi MORLG


2/25

NSZ

Karayollar tekilatnn kuruluundan bu yana, yolun ve yol

yaplarnn zayf zemine oturduu ksmlarda oturmalarn ve st yapda

bozulmalarn olmamas iin alnmas gerekli tedbirler yolun trafik gvenlii

asndan daima nemli olmutur.

Zemin Mekanii ve Tneller ubesi Mdrlnce zayf zemn

tanmlayan, hangi durumlarda syrlmas, hangi durumlarda syrlmadan dier

nlemlerle iyiletirilmesi gerektiini, zayf zemin yerine konulan malzemenin

zellikleri, drenaj tedbirleri ve kriterlerini, uygulama rnekleri ile anlatan bu

kitapn zellikle imalat srasnda aratrma ve yapm mhendisleri iin yol

gsterici ve yararl olmasn umuyor, mhendislerimize baarlar diliyorum.

Mnevver ATASARALTeknik Aratrma Dairesi Bakan


3/25

NDEKLER

Sayfa Nol. ZAYIF ZEMN NEDR?..................................................................... 3

2. ZAYIF ZEMNLERN TESPT EDLMES....................................... 3

2.1. PROJE AAMASINDA......................................................... 4

2.2. YAPIM AAMASINDA........................................................ 5

3. ZAYIF ZEMN GELERNDE ALINACAK TEDBRLERE........ 5ESAS OLAN PARAMETRELER

4. KARA YOLLARINDA KARILAILAN SIO ZAYIF ZEMN......... 6GELER

4.1. YERALTI SUYU SEVYESNN SIODA OLMAS!............. 6

4.2. YERALTI SUYU YOK, YZEYDE GLLENME......... IINEDENYLE TAIMA GC ZA YIF ZEMN OLMASI

4.3.YARMA TABANLARINDA ME ZELLoL......... 12OLAN ZEMN OLMASI DURUMU

5. YAPIM SIRASINDA DKKAT EDLECEK HUSUSLAR.................. 12

6. ZA YIF ZEMN GELERNE AT UYGULAMA RNEKLER.... 14

7. LER ZEMN YLETRME yNTEMLER.................................. 20

EK- 1 YERST VE YERAL Tl SULARININ ORTA REFJDE VE..... 23YANLARDA DRENAJ PRENSPLER

2


4/25

. ZAYF ZEMN NEDR?

Tanm 1 : YF'ye gre (Yollar Fenni artnamesi), 14. Ksm (dolgular) tablo1411' de verilen artlara uygun olmayan btn kaz malzemelerizay f zemin olarak nitelendirilmektedir.

DeneyAd Limit Deer Standart No

Likit Limit (LL) ~70TSI900AASHTO T-89

Plastisite ndeksi ~40TSI900

AASHTO T-89Maksimim kuru birim

~.450 tlm3TSI900

hacim arlk (standart proktor) AASHTO T-89

Tablo 14/J Dolgu Malzemesi zellikleri

Tanm 2 : Zayf zeminler, yol st yapsn ve yol yaplarn (dolgu, yarma,kpr, viyadk, tnel vb.) iletme sresince problem karmadan

emniyetli ve ekonomik bir ekilde tayamayan zeminlerdir.

Tanm 3 : Zayf zeminler, YASS'nin yksek olduu killi, siltli, organikmadde ieren zeminler, gevek ince kumlu alvyon zeminler ilekontrolsuz ekilde oluturulmu yapay dolgular olarakadlandrlabilir.

2. ZAYF ZEMiNLERN TESpiT EDiLMESi

Zayf zeminler, genellikle enine ve boyuna yol eiminin az olduu,yzey gllenmelerin olutuu, yer alt ve yzey sularnn dearjnn uzuntulde gerekletii ova geilerinde bulunmaktadrlar.

Zayf zemin problemi, gerek proje aamasmda, gerekse yapm

aamasda aada bahsedilen yntemlerle tespit edilmektedir.

3


5/25

2.1. PROJE AAMASNDA

Yol gzergahnn belirlenmesi ve projelendirilmesi srasnda yaplanaratrma almalarna gre (sondaj, aratrma ukuru, yzey jeolojisi) yol veyol yaplar altnda yer alacak zay f zeminlerin,

.nitelii (CL, CH, OH),

.kalnl,

.zamana bal oturna zellikleri,

.stabiliteyi etkileyecek kayma dayanm parametreleri,

.ime potansiyeli belirlenmektedir.

Zayf zemin tabakasnn kaldrlp atlamayacak kalnlklarda olmas(kaz stabilitesi, su altnda alma zorluu, uzun tulde kbaj art)durumunda ileri iyiletirme yntemleri projelendirilmektedir.

rnek: Dolgu abannda zayfzemin kalnl fazla (>3m.), syrma ekonomik deiL.

Bu dolgu abannda zayf zemin tama kapasitesini artrmak iin zel proje gerekli.n ykleme, dey dren, enjeksiyon gibi ileri yntemler projelendirilebilir. Kademeli

dolgu ve oturmalarn takibi gerekebilir.

Proje aamasnda, yarma veya dolgu tabannda veya sanat yapstemelleri altnda yer alan s kalnlkta zayf zeminler grlmektedir. Bu trkalnl az olan ve yol boyunca uygulama boyu kesin olarak belirlenemeyenzayf zemin geilerinde projede prensip olarak probleme iaret edilmekte vekalnl az olan bu tr zayf zemin geilerinde alnacak nlemler olarakgenellikle:

Kaz ile syrma, Yerine yeni malzeme koyma, Drenaj,

Jeosentetik veya jeogrid ile destekleme nerilmektedir.

rnek: Dolgu tabannda zayf zemin kalnl az 3m.), syrma ve zemini deitirmeekonomik.

Bu dolgu tabannda zayf zemin kaldrlarak YASS veya yzeyde su gllenmcsinebal olarak kaldrlan zeminin yerine konulacak malzeme zellikleri nem kazanmaktadr.

4


6/25

2.2. YAPM AAMASNDA

Projede kesin olarak tam belirlenemeyen veya yol geniletmelerisrasnda, s kalnlktaki alvyon geilerinde Y.A.S,S'nin yzeye yaknolduu durumlarda veya yzey gllenmeleri olan ova geilerinde, bitkiselrt kazs srasnda karlalan bu tr zayf zeminlerin zellikleri,kalnlklar, kayma dayanm parametreleri sondaj ve/veya aratrma ukuruile belirlenmektedir. Bu veriler dorultusunda zel proje gerekip gerekmediiaratrlmaktadr.

3. ZAYIF ZEMiN GEiLERiNDE ALNACAK TEDBiRLEREESAS OLAN PARAMETRELER

-Yolun zellikleri

- Dolgu ykseklii-Miks kesit geileri

-Tnel-Sanat yaplar temelleri, menfez zerindeki dolgu ykseklikleri

2- Yolun geometrisi (enine, boyuna eim, v.b)

3-Yolun oturduu arazinin toporafik (apik) ve morfolojik (litolojikdurum, havza) zellikleri

4- Killi, siltli, organik madde ieren alvyon zeminlerin veyakontrolsuz yapay dolgularn tanmlanmas, ileri deneylerle ime, oturma vekayma dayanm zelliklerinin belirlenmesi (dane boyutu dalm, kvamlimitleri tayini, ime %, ime basnc, kapilerite)

5- Zayf zemin kalnlnn belirlenmesi. (ssa, genellikle aratrmaukuru ile; aksi halde dolgu ykseklii veya ykne gre sondaj yardm ile)

6- YASS ve yzey sularnn durumunun belirlenmesi-Yzey gllenmesi var m? Varsa nedenlerinin belirlenmesi(stte geirimsiz tabaka m var? Y.A.S.S. yzeye kadar mykseliyor? Sulama yaplan tarm arazisi mi?)-Ya alan blge mi?-Mevsime bal Y.A.S.S. deiimi sz konusu mu?

5


7/25

7- zellikle ehir geilerinde atk (suni dolgu) maddelerleoluturulmu dolgularn tespiti gerekmektedir.

Bu parametreler incelenerek,

-Zayf zemin kalnlnn az olduu-Dolgu yklerinin az olduu-Suyun yol taban zemininde snrl bir blgeyi etkilediidurumlarda

leri ve pahal iyiletirme yntemleri yerine,

1. UZUN DNEMDE GVENL,

2. EKONOMK,

3. YAPM sRAsNDA LER EKPMAN VEGEREKTRMEYEN BAST EKPMAN LE NATEDBRLER

yeterli olmaktadr.

TEKNOLOJEDLEBLEN

4- KARA YOLLARINDA KARLALAN sC;, ZAYIF ZEMiN

GELERi

4.1. Yeralt Suyu Seviyesinin Sda Olmas

Yeralt suyunun sda olmas durumunda drenaj iltesi tekil edilir.

Drenaj amac ile tekil edilecek ilte veya drenaj malzemesinin iki kriterisalamas beklenir.

1- Filtrasyon Kriteri: Drenaj salanan zemin tanelerinin drenajmalzemesini tkamamas,

-Permeabilite Kriteri: Drenaj malzemesinin suyu geirebilmezelliinin olmas,

6


8/25

Filtre malzemeleri iin filtrasyon ve permeabilite kriterleri,

filtrasyon kriterleri:

OI5F::; 5 OS5Z

Ol5F ::;20 Ol5Z

050F ::;25 050Z

F=Filtre Malzemesi

Z=Tabii Zemin

Do/gu tabannda niform (D6(1Z/ DI(IZ


9/25

KABA FLTRE MALZEMES

Elek (mm)

I" (25.4 mm)

3/4" (19 mm)

3/8" (9.5 mm)

No:4 (4.75 mm)

No:8 (2.38 mm)

No: I O (2.00 mm)

Geen Malzeme %'si

100

80-90

30-70

15-45

O -L O

O

Fotoraf-I: Zayf Zemin Syrma Kazsndan Sonra

Drenaj iltesi Yerletirilmesi

b) Doal ince malzeme bulunamamas durumunda, nce filtre

malzemesi yerine Tip-A drenaj amal rgsz tip jeotekstil, kaba filtre

malzemesi yerine Tip-I veya Tip II malzeme kullanlarak,

8


10/25

Drenaj amait rgiisiiz tip jeotekstil (Tip-A) kul/almas durmuda;

Elek (mm)

2 1/2" (63 mm)

1 112" (37.5 mm)

3/4" (20 mm)

3 /8 "( 1 O mm)

Tp-Geen Malzeme %'si

100

85-100

0-25

0-5

Drenaj amait rgiisiiz tip jeotekstil (Tip-A) kul/almas

durumiilida;

Elek (mm)

3" (74 mm)

1 112" (37.5 mm)

3/4" (20 mm)

3 /8 "( 1 O mm)

No:4 (5 mm)

No:8 (2.5 mm)No:200 (0.074 mm)

Tp-Geen Malzeme %'si

100

70-100

40-100

20-70

0-40

0-120-3

eYer alt suyu drenaj sisteminde, jeotekstil bohasz, ince ve kaba

filtre malzemesi olarak Yollar Fenni artnamesi'nde belirtilen

gradasyona uygun doal malzeme (dere malzemesi v.b.) filtrasyon ve

permeabilite asndan jeotekstil bohal krmataa gre daha avantajl

olup, tercih edilmelidir. nce fltre malzemesi temin edilememesi(ekonomik olmamas) halinde doal kaba filtre malzemesinin

jeotekstille bohalanarak kullanlmas dnlmelidir.

eJeotekstil bohal sistemde doal kaba filtre malzemesi yerine

krmata kullanlmas durumunda ise, teknik bakmdan krmatan

keli yaps nedeniyle kenetlenmenin fazla olmas, permeabilitenin

dmesi ve keli krmata malzemenin jeotekstile zarar vermesi gibi

olumsuzluklar gznne alnmaldr.

9


11/25

.zellikle yksek plastisiteli kilolan blgelerde krmata drenaj

sistemlerin tkanmasna kar ayrma amal jeotekstilin kullanlmas

halinde jeotekstilin yrtlp hasar grmemesi iin jeotekstil zerine dere

malzemesi (20-30 cm) veya B tipi dayanml jeotekstil uygun olacaktr.

Drenaj Amal Jeotekstil Tipi

DENEY ADI Tp-A Tp-B

Dar mesnetli ekme dayanm (N) 450 900

Kopma uzamas (%) 50-80 50-80

Delinmeye kar dayanm (N) 300 600

Permeabilite (lt/m2/sn) 80 80

Permitivite (sn-I) i i

Grnr gz akl (Ilm) (maks.) 150 150

KGM GEOTEKSTiL TEKNiK ARTNAMESi

(DRENAJ AMALI)

e) YF'de gradasyonu verilen Kum ilte kullanlarak; kum iltenin

gayri ekonomik olmas halinde, drenaj malzemesi ve zeminin dane boyutu

dalmlarnn tesbiti ile filtrasyon ve permeabilite kriterlerini salayan

ekonomik drenaj malzemesi kullanlarak,

Kum ilte Gradasyonu

Elek (mm)

3/8" (9.5 mm)No: 8 (2.4 mm)

No: 30 (0.6 mm)

No: 50 (0.3 mm)

drenaj iltesi tekil edilir.

Geen Malzeme %'si

80-100

5-50

0-20

0-5

o


12/25

4.2. Yeralt Suyu Olmamas, Yzeyde Gllenme Nedeniyle TamaGc Zavf Zemin Olmas Durumu

Tabanda zayf zemin kazsndan sonra, yer alt suyu olmayan fakat

yzey gllenmeleri nedeniyle oluan tama gc yetersizliklerini nlemek

amacyla zayf zemin syrlr ve kazlan ksmda "Serbest Drenaj Malzemesi"kullanlr. Serbest drenej malzemesi yzeyden itibaren dolgu tabannda 30-

40cm. suyun iki tarafa gemesini salamak amacyla ykseltilir. Veya evdibi geirimsiz kil ile kaplanr. Dolgu malzemesi granler nitelikli geirimli

ise, yzeyden sonra serbest drenaj malzemesi kullanlmasna gerek yoktur.

SERBEST DRENAJ MALZEMES

Elek (mm)

3" (76 mm)i1/2" (38 mm)

3/4" (19 mm)3/8" (9.5 mm)

No:4 (4.75 mm)No:8 (2.38 mm)

No:200 (0.074 mm)

Geen Malzeme %'si

10070- 100

40-100

20-700-40

0-12

0-3

Zeminin iyiletirme tabakas ile takviye edilmesi durumunda;

iyiletirme tabakasnn zemine gmlerek malzeme kaybnn ok fazla olmasve zeminin ok yumuak olmas nedeniyle imalatta problem yaanmas

durumunda geosentetikler kullanlmaktadr. Ayrca; suni atklardan oluan

yapay dolgularn olmas durumunda yeni ina edilecek yol dolgusunu az

kalnlkta ve sadece styap yklerinin etkili olduu durumlarda jeosentetikler

kullanlabilir.

zellikle, dolgu imalatnda geosentetikler yumuak zayf zemin zerine

serilip dolgu bunun zerinde tekil edildiinde, geotekstil dolgumalzemesinin ve/veya eer kullanlyorsa dolgu altndaki granler

malzemenin zemine gmlmesini engelleyerek seperasyon grevi grrler,

granler malzemenin altnda filtre olarak alrlar. Ayrca yksek ekme

dayanmna sahip olduklar iin dolgu ve altndaki zayf zemin ieren bir

kayma hareketini engelleyici donat olarak kullanlabilirler. (rnek: stanbulYarmburgaz Kava. Bu uygulamada geogrid kullanld. )


13/25

4.3. Yarma Tabanarnda ime zellii Olan Zemin OlmasDurumu:

Yarma tabannda ime zellii olan zemin olmas durumunda,zeminin ime yzdesi ve ime basnc laboratuvar deneyleriyle tayin edilir.

Uzun tlde, esnek styap kullanlmas durumunda yol trafie aldktan

sonra styapnn bozulmamas iin, ime nedeniyle oluacak deformasyonun5 cm olmas beklenir.

izlenen Yntem:

a) ime zellii olan zemin kalnl sondaj veya aratnna ukuru ile

tesbit edilir.

b) Elde edilen ime basnc ve ime yzdesi deerler ve ien zemin

kalnl kullanlarak, bu zeminin su almas durumunda ne kadar

iecei tesbit edilir.

c) imenn kabul edilebilir snrlar iinde kalmasna karlk gelen

ime yzdesi iin gerekli, ime basnc bulunur

d) Hesaplanan yke gre styap tabannda uygulanacak ime zelliiolmayan malzeme (capping-Iayer) kalnl belirlenir.

e) Su napnn yol tabannda en fazla 1.5 m yaklamasna izin verilmesi

esas gznne alnarak, yarma evi dibi borulu hendek drenaj

nerilir.

5. YAPM sRASNDA DiKKATEDiLECEK HUSUSLAR:

Zayf zemin geilerinde gerek yer alt suyunun drenaj iin drenaj

tabakas tekilinde, gerekse yzey gllenmelerinden yolun etkilenmemesi iin

iyiletirme tabakas oluturulmasnda, sistemin tm yol tabannda yekpare

olarak almas salanmaldr. Yeni yaplan yollarda, szkonusu drenaj veya

iyiletirme tabakas, problemli kesimin tamamnda yaygn (ilte eklinde)

veya sistematik olarak (yolu enine kesen analar eklinde) uygulanabilir.

Mevcut yollarn standardnn ykseltilmesi veya blnm yollara

dntrlmesi durumunda, mevcut yol altnda bu tip bir drenaj veya

iyiletirme tabakas olup olmad aratrlmal, var ise, yeni yaplan kesimlebalants yaplmaldr. (ekil- I) Yok ise; ya eski yol altnda aralkl kaz

12


14/25

(ekil-2) ile sistemin btnl salanmal veya yeni iyiletirme tabakastabannda yol dna eim verilerek (ekil-3) eski yol altna suyun ulam

engellenmelidir.

Yeni iy i let i rme

t.b.

ekil- (1 ) :Y ol Geniletilmesi

M ev c u t i y i le ti r m e

t.b.

Kaz sonras yeni

iyiletirme tabakas

ekil- (2) :Eski yolun aralkllarla kazlmasYol Geniletilmesi

. . .. . . . .. . . . .. . .. .. . .. ... .. .. . .

ekil- (3) : Eski yolun altna su giriinin engellenmesi

13


15/25

6. ZA YIF ZEMN GELERNE AT UYGULAMA RNEKLER

RNEK-I

Proje

"dolgu

Zemin KoullarTanm

Problem

Kalkan-fethiye Yolu KM:26+600-27+000 Aras2.00 m

CL, dk plastisiteli KiLMH, yksek plastisiteli SiLTSM-GM, siltli kum-akl (2 m derinlikten sonra)YA.S. Seviyesi 2 m.

: S yer alt suyu mevcudiyeti ve dolgu tabanndatama gc zayfzemin

Yaplan almalar:

- 1.80 m-3.00 m derinlikte aratrma ukurlar ald.- Elek analizi, hidrometre, kvam limitleri tayini deneyleri ile zemin

ve iyiletirme tabakas zellikleri belirlendi.- iyiletirme tabakasnn kapiler ykseklii belirlendi (ekil-4)

50 ]

40

:::j

30

20

00--0_____ o

./-..

io

.- - -

_ O_.--

10

O -oi i II i i i i i i ii

a - : r ~ : r a - : r : r a - : r : r~e:: M J ' . . : 8 " ' ' ' ' 8 " ' ' ' '

~~~ ~~

n ---~~

w w w U~U~~~~ ~~~al al al al al al al al al al al

~~mo s a ; A A A Ii~~~~~

(ekil-4)

14


16/25

zm

styap

___ Dolgu

2m

3m :~.~ . ~ ; : : ! ! : . : .f ~ 'i ~ ' ~ ' I ' I 'i ~ 'i ~ 'i ~ 'i ~ 1 1 'i ~ ~ 'i ~ 1 ~ ' i 1 1 ~ ' i ~ 'i ~ 1 ~ 1 1 ' [ ' l l ~ 1 ~ 1 1 1 ~ ' [ ' [ ' ~ 'i ~ 1 ~ ' [ ' ~ ' j ~ . ; : ~ j: . . . :~~;'~~~!~i:Kaz's, 1.50m.Kap i ler i te v e iy i le t i rm e a m a l

A 'l.m tvenankum-akl

Ariye Miz. O.5m

Tvenan Kum-akl 1m

Elek st 1.5m

2m

Nol:

Drenaj kanal boyutunda kazesnasnda zemine bal

genilemeler olabilr

1.5m

ADetay

ekil (5)

- Dolgunun iki yannda Y.A.S.s'ni drmek iin hendek drenajt

yapld.- Zayfzemin kazld.- Kazlan ksma .00 m kalnlkta granl er malzeme serildi.

- Dolgu ev dibine kaplamal hendek yapld. (ekil-5)

15


17/25

RNEK-2

Proje

Zemin Koullar

Y .A .s.s .

Problem

stanbul-Bursa-Balkesir-zmir Otoyolu Bursa

evre Yolu II. Ksm KM:23+000-24+500

4.00 m-9.00 m

- 50 m kalnlnda dank kum akl

mercekleri ve seviyeleri ieren dk plastisiteli,

siltli KL-SL T (CL-ML), Kalnl mm

mertebesinden 5 m 'ye kadar deien killi siltli

KUM (SM, SC), Kalnl en fazla 3 n olan

AKL (GM)

Genelde 0.00 m-i.80 m derinlikte. Bir

sondajda artezyen suyu gzlendi.

S yer alt suyu nedeniyle, oturma ve tama

gc problemi

16


18/25

Yaplan almalar:

- 4 adet sondajla zemin tabakalanma durumu, SPT deneyleri ve

Y.A.S.S belirlendi.Elek analizi, kvam limitleri tayini, su ierii tayini deneyleri ile

zemin tanmland.

- eksenli basn, serbest basn, konsolidasyon deneyleri ilekayma dayanm ve skma zellikleri belirlendi.

Stabilite Analizleri yapld.

Hdolgu= 9.00 m iin G.S.=l.I 8 (yetersiz)Hdolgu= 7.00 m iin G.S.=1.44 (yeterli)

- Oturma Hesaplar yapld.

Hdolgu= 9.00 m iin S = 62 cm

Hdolgu= 7.00 m iin S = 48 cmOturma zaman ve % 90 iin t=8.5 ay

zm

O. 5m

yass 1.50m

aya Dolgu

(ekil-6)

17


19/25

- Dolgu tabannda tama gc zayf olan zemin i.50 m kazld.

- Otunna miktar ve yzey gllenmelerinden dolgu tabannda

etkilenmemesi gereken kalnlk dikkate alnarak, kazlan ksm ve

yzeyden yukar doru 0.50 m'lik ksm kaya dolgu ile iyiletirildi.- H:S; 7.00 m'ye kadar olan dolgular proje kotunda, H >7.00 m olan

dolgular 7.00 m ykseklikte tekil edildi.

- H >7.00 m olan dolgular altnda % 85 oturma tamamlandktansonra dolgular proje kotuna getirildi. (ekil-6)

RNEK-3

Proje

Zemin KoullarTanm

Arazi Koullar

Problem

Antalya-Alanya Blnm Yol II. Ksm

KM:78+200-88+800 Aras

1.00 m-3.20 m

Dk plastisiteli, siltli KL (CL)

Yksek plastisiteli KL (CH)Y.A.S.S Yok

: Sulanan tarm arazisi, enine ve boyuna eim ok az

Geirimsiz kil tabakalar mevcudiyeti nedeniyle

0.30 m-0.60 m kalnlndaki bitkisel toprak ve

bunun altnda yeralan 0.40 m'lik kil tabakas

olmak zere 0.70 m- 1.00 m kalnlndaki

zeminin tama gc yetersizlii

iS


20/25

.

Yaplan almalar:

- 1.50 m-I.80 m derinliinde toplam 14 adet aratrma ukuru ald.

- Elek analizi, hidrometre, kvam limitleri tayini deneyleri ile zemin

ve iyiletirme tabakas malzemesi tanmland

- Mevcut yol altnda granler malzeme olup olmad kontrol edildi.

zm

Yeni Yaplacak YolO.50m Geirimsiz kil

ekil (6)

- Yeni yol altnda bitkisel toprak (0.30m-0.60m) ve altndaki tama

gc zayf zemin (OAOm) kazld. Tabana ev dna doru eim

verildi.- Mevcut dolgu evinde kademeler tekil edildi.- Toplanan suyun dearj iin ev dnda hendek drenaj tekil edildi.

- Mevcut dolgu altndaki granler malzemeyle balants salanacakekilde kazlan ksmda, serbest drenaj malzemesi gradasyonunda

iyiletirme tabakas tekil edildi.

- Dolgu eteinde ve serbest drenaj malzemesinin akta kalanksmnda szdrmazln salanmas amacyla 0.50 m'lik kil serilip

sktrlmas neriidi.

19


21/25

7. LER ZEMN YiLETRME YNTEMLER

Zayf zemin kalnlnn fazla olduu, s kaz, iyiletinne tabakas ilezlemeyen problemlerde ileri zemin iyiletinne yntemleri tek bana veyas zemin iyiletirme teknikleri ile beraber kullanlmaktadr.

leri zemin iyiletirme yntemlerinden birine karar verilmeden nce,iyiletirilecek zemin kalnlnn derin sondajlarla belirlenmesi, arazi (SPT,ePT v.b.) ve ileri laboratuvar deneyleri ( eksenli basn, konsolidasyonv.b.) ile zemin kayma dayanm ve oturma zelliklerinin belirlenmesi ve projehazrlanmas gereklidir.

Karayollarnda uygulanan ileri zemin iyiletirme yntemleri:

- n ykleme ve srarj- Dey drenler- Temel enjeksiyonu- Geosentetikler

olarak sralanabilir.

N YKLEME VE KADEMEL YKLEME:

Yapnn inasndan nce zeminin genellikle yayl toprak yk ileyklenmesi N YKLEME olarak adlandrlr.

Zemine daimi olarak etkileyecek yap yk zerinde ekstra ykSRARJ olarak adlandrlr ve oturmalar hzlandrmak iin kullanlr.

KADEMEL YKLEME ise, zeminin tayabilecei ykseklikte

dolgunun aamal ina edilmesi. Her aamada belirli dolgu ykseklii altndazemin otunnalarnn tamamlanp kayma dayanm istenen deereulamasndan sonra dolgunun proje kotuna ykseltilmesi olaraktanmlanmaktadr.

Oturmalarn tamamlanmas ile kayma dayanm parametreleri vezeminin tama gc artar. N YKLEME, SRARJ veya KADEMELYKLEME yapma balanmasnda sre kstlayc bir faktr deilse enekonomik yntemlerdir.

20


22/25

Bu yntemlerde imalat srasnda oturma kolonlar ve plakalar

lmleri alnmas byk nem tamaktadr. (rnek: Bursa evre YoluII.Ksm KM.23+000-24+300)

DEY DRENLER:

Kaln ve tabii ara drenaj bantlar iermeyen kalnl fazla (> iO m)

skabilir zellikte kil tabakalarnn n ykleme veya kademeli ykleme ile

oturma zamanlarnn uygulama sresi snrlarn amas halinde veya dolgu

zerine ilave edilen srarj yksekliklerinin zemin tama gc kapasitesiniamas halinde kullanlan bir yntemdir. Ayrca; ani yklemeden dolaystabilite problemleri ortaya kabilmektedir.

Oturma hzlarn artrmak ve n ykleme ile bekleme zamanlarnazaltmak iin dey drenler kullanlr. Dey drenler drenaj yolunu ksaltr.

Boluk suyu basnlar hzla snmlenir.

Dey drenle birlikte srarj ynteminin kullanm, daha ekonomik

dey dren tasarmna imkan verir. (rnek: Antalya-Alanya Yolu ManavgatKprs yaklam dolgularnda bant dren, zmir-Aydn evre Yolu Kpryaklam dolgularnda kum dren uygulanmtr.)

Dey drenler, kum dren veya jeosentetik bant drenlerle

oiuturulabiiinir.

2\


23/25

ZEMN ENJEKSiYONU VE JET-GROUT:

Yol ve yol yaplarnn oturaca zeminin tama gc zayf zemin

olmas veya oturmaya hi izin verilmemesi gereken durumda, zeminin kayma

dayanmn artrmak, geirgenliini azaltmak amacyla kullanlan bir

yntemdir. Zemin cinsine gre, kum-imento erbeti veya bu erbet silicat

v.b. katk maddelerinin zemine enjekte edilerek boluklarn doldurulmas

zemin enjeksiyonu olarak tanmlanmaktadr. Jet-grout ise yksek basnla

verilen imento erbetinin zeminle karmas veya zeminin bir ksmnn

imento erbetiyle yer deitirmesiyle enjeksiyon kolonlarnn

oluturulmasdr. (rnek: zmit-Yalova Yolu Baiskele Kava)

Proje kriterlerinin salanp salamad uygulama sonras yaplan

testlerle teyit edilir.

22


24/25

EK-l

YERST VE YERALTI SULARININ ORTA REFJDE VEYANLARDA DRENAJ PRENSPLER

YZEY SULARININ DRENAJI

lkemizde yzey sular kil, silt tad iin, zorunlu olmadkayzey sular dorudan yeralt suyu drenaj sistemine veya kollektre

verilmemelidir. Yzey sular orta refiij ve yarma hendeklerinde kanallarda

toplanmal, geometrik, evresel ve teknik artlarn izin verdii orandayzeyden aktlmaldr. Sz konusu kanallar ak kolaylatrnak veszdrmazl salamak amacyla gereken yerlerde kaplanabilir.

Kanallarda toplanan sular mmkn olduu kadar yarmalardahendek ucundan ve yzeyden, orta refjde ncelikle menfezlerden dearjedilmelidir.

Uzun yarmalarda kanal kesiti artrlarak sathtan ak

salanabilir. ok zorunlu hallerde uzun yarmalarda yan yarma kollektrnnkullanm gerekebilir. Uzun mesafede suyun tanmas ve/veya kanala fazlamiktarda su gelmesi, kollektr veya menfez gibi mevcut dearj sistemininolmamas durumunda, suyun dearj enine geilerle salanabilir.

Enine geilerin mmkn olduunca az sayda yaplmasnadikkat edilmeli, enine gei tipi, kesiti ve dayanm hidrolik hesaplarnyansra dolgu hareketleri ve st yapdan gelecek hareketli yklere grebelirlenmelidir. Bu geilerde dolgularda dorudan bir k, yarmalardahendek alt kollektrne balant yaplmas gerekecektir. Enine geilerde

uygun kesitli deliksiz esnek boru kullanm uygun olacaktr. Dolgularda kanal geniletmeye gerek kalmadan enine geilerle

- 400 m aralkla dearj ounlukla mmkn olduundan yzey suyu iinkollektre gerek olmayacaktr.

Gerek yarma ve gerekse orta reflijde kullanlan kanal, otoyolyzeyine den ya suyu miktarna gre yeterli kapasitede

boyutlandrlmal, gereken yerlerde hem kapasiteyi artrmak hem de yeraltnaszmay engellemek amacyla kaplanmaldr.


25/25

Documents

karayollarında zayıf zemin problemleri ve önlemler yayın no 266