Karekter Eğitimi

7/31/2019 Karekter Eitimi

1/275

T.C.MARMARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTSLAHYAT ANABLM DALIDN ETM BLM DALI

HZ.MUHAMMED AHLKINI REFERANS ALANB R KARAKTER ET M MODEL

Doktora Tezi

FARUK KANGER

stanbul 2007

I


2/275

T.C.MARMARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTSLAHYAT ANABLM DALIDN ETM BLM DALI

HZ.MUHAMMED AHLKINI REFERANS ALANB R KARAKTER ET M MODEL

Doktora Tezi

FARUK KANGER

Dan man: PROF.DR. MEHMET FARUK BAYRAKTAR

stanbul 2007

II


3/275

III


4/275

NDEK LER

indekiler ..

Tablolar K saltmalar

G R A. Din ve E itim . B. Ahlk Eitiminde Yard mc Eitim Modelleri . 3C. Bir Karakter E itim Modeli; Metot, Kapsam ve S n rl l klar .. 4

1 . BLM

KARAKTER ETM MODELNN ER NN TEOR KALTYAPISI

I. Terminoloji 7 1. Temel Ahlki De erler 72. Hz. Muhammed (sav)in stn Evrensel Ahlk 10

3. Hz. Muhammed (sav) Ahlk n Referans Almak 13

4. Karakter E itimi a) Karakter ve Karakter E itimi Kavramlar . 17b) ocuklar in Karakter E itimine Duyulan htiya . 21c) Karakter E itiminin Temel Unsurlar 24d) Karakter E itiminin Prensipleri ... 26

5. Karakter E itimi Modeli Geli tirme 29

II. htiya ve Durum Analizi 30 1. Problem ve Karakter E itimine olan ihtiya . 302.

Karakter E itimi Modelinin Hedef Kitlesi ve Hedefleri 323. Karakter E itimin Modelinin Uygulanmas nda Dikkat Edilecek lkeler. 334. Karakter E itimi Modeli retim Teknikleri ve lme-De erlendirme.. 365. Karakter E itimi Modelinde, DKAB Program nite Konular yla Egdm 376. Karakter E itimi Modelinin zgnl 38

a) Yard mc eitim modellerine olan ihtiya 38b) Karakter e itimi modelinin yap land rmac eitim anlay nauygunlu u .

IV


5/275


6/275

3. ADALETL OLMAK VE HAKA DAVRANMAK A. Planlama ... 70B. Hadise Yorumlama . 71C. Yaparak renme .. 75D. Fotoraf Yorumlama .... 78E. Yarat c Yazma al mas 79F. Hedef Davran Geliim le i 80

4. SORUMLULUK SAH B OLMAK A. Planlama ... 81

B. Hadise Yorumlama . 82C. Yaparak renme .. 86D. Fotoraf Yorumlama 90E. Yarat c Yazma al mas . 91F. Hedef Davran Geliim le i 92

5. YARDIMSEVER VE CMERT OLMAK

A. Planlama . 93B. Hadise Yorumlama ... 94C. Yaparak renme .. 97D. Fotoraf Yorumlama .... 100E. Yarat c Yazma al mas 101F. Hedef Davran Geliim le i 103

6. EFKATL VE MERHAMETL OLMAK A. Planlama 104B. Hadise Yorumlama ... 105C. Yaparak renme .. 111D. Fotoraf Yorumlama 113E. Yarat c Yazma al mas 114F. Hedef Davran Geliim le i . 115

VI


7/275


8/275

11. DOSTLUK, KOMULUK VE AKRABALIKL KLER NENEM VERMEK

A. Planlama 1B. Hadise Yorumlama 159C. Yaparak renme . 164D. Fotoraf Yorumlama 166E. Yarat c Yazma al mas . 167F. Hedef Davran Geliim le i . 168

12. NEZAKETL VE ALAK GNLL OLMAK A. Planlama 1B. Hadise Yorumlama 170C. Yaparak renme . 174D. Fotoraf Yorumlama 177E. Yarat c Yazma al mas . 178F. Hedef Davran Geliim le i 179

13. BARI SEVER VE HOGRL OLMAK A. Planlama .. 180B. Hadise Yorumlama 181C. Yaparak renme . 185D. Fotoraf Yorumlama 188E. Yarat c Yazma al mas 189F. Hedef davran geliim le i 190

14. CESUR VE Y T OLMAK A. Planlama 191B. Hadise Yorumlama 192C. Yaparak renme 196D. Fotoraf Yorumlama . 199E. Yarat c Yazma al mas . 200F. Hedef Davran Geliim le i 202

VIII


9/275


10/275

4. Avantajl ve s n rl ynleri 223

5. Amalar 223

6. Uygulan 224

F. Hedef Davran Geli im le i 2251. Hedef davran geliim le i 2252. Amac 226

3. Faydalar 227

4. Uygulan 2285. Sonucu yorumlama 229

4 . BLM KARAKTER ETM MODEL TEKNKLER NN SINANMASI

A. Konu ve Problem 230 B. Ama ve nem .. 231C. Hipotez ve Varsay mlar .. 231D. S n rl l klar ve S n rlar . 232

E. lgili al malar .. 233F. Ara t rma Yntemi .. 235

1. Arat rma Modeli .. 2362. Evren ve rneklem . 236

3. Verilerin Toplanmas . 237

4. Verilerin zm ve Yorumlanmas 238

5. Bulgular ve Tart ma .. 239

SONU 2

EKLER . 2 EK 1: LKRET M DKAB RET M PROGRAMI RENME ALANLARI,N TELER VE N TE AILIMLARI 246EK 2: ARATIRMA BULGULARI VE VER LER 252

KAYNAKA 258

X


11/275

TABLOLAR:

Tablo 2.114: Evrensel temel ahlk de erlerin kazan mlar n ve temelbecerileri len hedef davran geliim le i

EK1 Tablo 1.1, 1.2 1.3, 1.4, 1.5, 1.6: . 4.5.6.7.8. s n flar DKAB dersi,

retim program renme alanlar na gre, niteler ve nite a l mlar .

EK2 Tablo 1.1, 1.2, 2.1, 2.2, 3.1, 3.2 Ara t rma bulgu ve verileri

XI


12/275

KISALTMALAR:

a.g.d. a d geen dergi

a.g.e. ad geen eser

a.g.m. ad geen makale

bkz. b ak n z

ayr. bkz. a yr ca bak n z

b. blm

c. cilt

ev. eviren

DED Deerler E itimi Dergisi

DKAB Din Kltr ve Ahlk Bilgisi

haz. haz rlayan

Hz. hazreti

s. sayfa

sy. Say

sav. sallallh aleyhi vesellem

trc. tercme eden

vb. ve bunun gibi

vd. ve devam

XII


13/275

G R

A. Din ve E itimnsan n, ayn dnyay paylat varl klardan, ay rt edici antropolojik

niteliklerinden biri de renen ve reten bir canl olmas d r. Tabiat n birparas olarak insan, di er canl lar n statik dnyas kar s nda maddi vemanevi ynyle dinamik bir yap ya sahiptir. Onun kendine zgfenomenlerle, kendisine bah edilmi mr srecinde bu zellik veyeteneklerini kullanarak srekli kendini yenileme karakteristi i vard r. Bu

ekilde hayat na yeni formlar kazand rma irade ve enerjisine sahip olaninsan n, yap p ettiklerinden sorumlu olmas n n as l sebeplerinden biri debudur.

Hayat n her alan n kuatan dinin ve hayat n her an n n zorunlu birfenomeni olan e itimin, insan n mevcut dinamizmini yukar ya evirme; varolan iradesini olumluya yneltme gibi iki ortak misyonu vard r. Eitimiolmayan bir dini ve zerinde ykseldi i manevi de erleri olmayan bir e itimidnemeyiz. nk e itim, arad eksilmeyen enerjiyi dinin inan, ibadetve ahlk prensiplerinde bulabildi i lde baar l olabilir. Baka bir deyileeitim, dinin bu imknlar n sal kl kullanabildii, evrensel ilkelere ba l kalabildii ve bilimin verileriyle yolunu tayin etti i lde hedeflerine ula r.Dini ve eitimi iki ayr alan olarak d ndmzde, birincinin ikinciyikuatt , ortak hedefleri bulunan, ayn obje zerinde al an, hayat nvazgeilmez iki olgusu olduunu grrz.

Din ve eitimin bu k sa analizinde her ikisinin de evrensel vazifesini

yerine getirmede insan faktrnde temerkz etti ini grmekteyiz. Yani insanhem e iten hem e itilen durumdad r. Bir insan n eitimi sz konusuolduunda ilk akla gelen iyi e itilmi baka bir insana duyulan ihtiyat r. Buhakikat, topyekn insanl eitmek iin gnderilen Hz. Muhammedingetirdii ilh mesajda phesiz sen yce bir ahlk zeresin. 1 eklinde

1 el-Kalem, 4


14/275

2

ifadesini bulmutur. Onun, insanl iyiye, gzele ve do ruya gtrenevrensel e itimci olduu da u ilh fermanla ilan edilmi tir:

Yanlar ndaki Tevrat ve ncil'de yaz l bulduklar o eliye, o mm

Peygamber'e uyanlar (var ya), i te o Peygamber onlara iyili i emreder, onlar ktlkten meneder, onlara temiz eyleri hell, pis eyleri haram k lar.

A rl klar n ve zerlerindeki zincirleri indirir. O Peygamber'e inan p sayg

gsteren, ona yard m eden ve onunla birlikte gnderilen nra (Kur'an'a)

uyanlar var ya, i te kurtulu a erenler onlard r. 2 Genelde din e itiminde, zelde karakter e itiminde dier ilke ve

tekniklerin yan nda model olma ve model alma ok nemli iki olgu olarak

kar

m

za

kar.3

Bu balamda model olan Hz. Peygamber ile model alansahabeler aras nda ya anan canl eitim uygulama rnekleri bugnn e itimiiin de son derece nemli birer vesikad r. Asr- saadetten gnmze yans yanAllah Reslnn rnek ahsiyeti, en gzel davran rnekleri ve bugn deahlk e itiminde veya karakter e itiminde ok nemli ilham kaynaklar d r.Ondan bize akseden, mesuliyet duygusu, fedakrl k, cmertlik,alakgnlllk, cesaret ve ho gr gibi btn ahlk de erlerin birer erdemve fazilet zirveleri her a da gnlleri ayd nlatm t r.

Gzel ahlkl , stn karakterli insanlar yeti tirmede medeniyetimizinve milletimizin kendine mahsus milli karakteristi inden szlerek gelen buahlk deerlerin bir kltr ve medeniyet unsuru olarak muhafaza edilmesi,bugnn din e itimcilerinin zerine den bir vazifedir. Zira biz, dini vekltrel de erlerimizi bizden sonraki nesle do ru, sa l kl ve yeterli ldeaktarabildiimiz lde f tr ve vicdan vazifemizi yerine getirmi ve ba ar l olmu say labilir. Ancak bu durumda din e itiminin nihai hedefi olan kmil

insanlar yeti tirme idealine hizmet etmi oluruz.

2 el- raf, 157 3 bkz. M. Faruk Bayraktar, slm Eitiminde retmen renci Mnasebetleri, FAV Yay nlar stanbul 1989, s.158163ayr ca bkz. Mevlt Kaya, Din Eitiminde letiim ve Dini Tutum, EttYay nlar , Samsun 1998, s.17 vd.


15/275

3

B. Ahlk retiminde Yard mc E itim ModelleriTabiat itibar yla eiten ve e itilebilen bir varl k olarak insan n, 4 kendi

varl kadar kadim olan, bilgi edinme ve e itim alma ihtiyac , tarih boyunca

farkl ekillerde ve e itli kanallardan sa lanm t r.Bugn insanl k, her alanda oldu u gibi bilgiye ulama ve onu

kullanmada byk mesafe kat etmi , buna ba l olarak gelien e itimbilimleri, insan n en ideal e itimi iin bize birok program ve tekniklersunmu ve sunmaya da devam etmektedir.

Gnmze geldiimizde ise, dnyaya ekil veren kresel kltr iinde,bilgi ak n n sa land kanallar n okluu ve e itlilii, talep edilen bilginin

nitelii ve nicelii ne olursa olsun, arayan

bile a

rtacak h

zda adresineulamaktad r. Bilgiyi arayan n art k ona ula amama gibi bir problemi yoktur.Grlmektedir ki art k, dnyada rgn e itim kurumlar rencilerin bilgiboyutunda tatmin edici e itimi vermekte zorluk ekmemektedir. Moderneitim, gelitirilen yeni metot ve tekniklerle rencilerin akademik ba ar seviyelerini ykseltirken, var olan e itimi destekleyici e itim retimmateryalleriyle rencinin motivasyonunu ve performans n art rmaktad r.

Ne var ki modern dnya, duygu ve davran boyutunda insan ihmalettiinin, en az ndan tatmin edemedi inin fark na varmaya ba lam t r.Okullarda her gn, yz k zart c sulardan cinayetlere; uyu turucukullan m ndan gasp ve etecili e kadar i lenen sular e itimcilerin gznam t r. Bilgi ve becerilerle donat lm insanlar n hayat n zorluklar kar s ndakendilerini ynlendirebilecek ahlk nitelikler ve faziletler hususunda yanikarakter geli iminde, ne kadar zay f olduu anla lm t r. zellikle Bat da,Avrupa lkelerinde, okullarda karakter e itimi programlar haz rlanm ,

rencilere ahlk geli imlerine katk da bulunacak e itli programlargelitirilerek uygulamaya konmu tur. Bu do rultudaki al malar yeniaray larla birlikte artarak devam etmektedir.

Hayat n her alan nda iyi karakterli insana duyulan ihtiya artmaktad r.Toplumlarda ya anan sosyal, ekonomik, politik problemler ya anabilir bir

4 Tak yyettin Mengolu, Felsef Antropoloji, .. Edebiyat Fakltesi Yay nlar , stanbul 1971,s 212221


16/275

4

dnyada iyi e itilmi insan faktrnn ne kadar nemli oldu unu bir keredaha gzler nne sermektedir. Bu da e itim sistemlerini, retim

programlar n rencilerin karakter geli imine ynelik yenilik aray lar na,

daha etkili ve verimli uygulamalar geli tirmeye zorlamaktad r. lkemizde ilkretim okullar nda retmenlerin ve zellikle Din Kltr

ve Ahlk Bilgisi dersi retmenlerinin, mevcut retim program n n, ahlkrenme alan nda karakter e itimine ynelik zel pratik al malara ihtiyaduyduklar grlmektedir. Mfredat konular n ve sre giden uygulamalar destekleyecek yard mc programlar n retmenlerin nemli bir ihtiyac n kar layarak onlara destek olmas ; sz konusu e itimin hedeflerine

ulamas

nda byk fayda sa layabilir.Ahlk renme alan nda, yard mc bir karakter e itimi modeli, renci-retmen ilikilerinde rnek alma ve rnek olma bilincinin gelimesinedestek olaca ndan her iki taraf da kendi kiisel geliimleri konusunda dahaaktif ve dinamik hle getirebilir.

Sosyal hayat artlar n n, fertleri ekonomik ihtiya ve sosyal statkayg lar sebebi ile akademik ba ar n n kiinin yegne ba ar s olarakalg land gnmzde, tabii olarak fertlerin ki ilik geliimlerinin tamamenrencinin kendisine ve ailelere b rakma e ilimi vard r. Bu konuda e itimkurumlar nda ngrlen hedefleri ile ula lan sonular aras nda bir uurumsz konusudur. Bu da, bir an nce e itim programlar nda zel bir karakter eitimine daha ok nem verilmesini zorunlu k lmaktad r.

Karakter e itiminde rencileri btn ilgi alanlar ile kavrayacak, ortak

hedefler do rultusunda onlar duygu, d nce ve davran boyutunda

harekete geirecek e itim modellerine ihtiya oldu u bir gerektir. Bu e itim

modellerinin hayat n iinden, gerek ve do ru modellerle ve bizzat yaparak ve ya ayarak retmeyi temel almas ve kal c davran lar kazand rmay

hedeflemesi gerekir.

C. Bir Karakter E itim Modeli; Metot, Kapsam ve S n rl l klaral mam z n temelini oluturan bir karakter e itimi modelinin teorik

altyap s , e itim felsefesi ve yakla mlar hakk nda birinci blmdeterminoloji, ihtiya ve durum analizi, karakter e itimi modeli, model


17/275

5

geli tirmede esas al nan temel ahlk de erler bal klar alt nda bilgiverilmitir.

Hz. Muhammed (sav) ahlk n referans alan bir karakter e itimi

modeli bal kl bu tezin a l m n , 1014 ya aras ocuklara temel ahlkdeerlerin kazand r lmas nda Hz. Muhammed ahlk ndan referans alan birkarakter e itimi modeli gelitirmek eklinde ifade etmek mmkndr.

Bu bak mdan e itimde program ve model geli tirme metotlar ndan vebunlara ba l ilkelerden faydalan lm t r. Eitimde model gelitirmeyle ilgilikavram ve terminolojiler kullan lm t r. Her e itim modeli gibi bu al man nda gelimeye ve iyiletirmeye a k olduu kabul edilmelidir.

Belirlenen ahlk deerlerin her biri iin, hadise yorumlama, yaparakrenme, fotoraf yorumlama, yarat c yazma teknikleriyle uygulamarnekleri haz rlan rken, geleneksel e itim uygulamalar ndan farkl ve zgnolmas na zen gsterilmi tir. Bir ahlk de erin kazand r lmas nda drt farkl tekniin uygulanmas yla rencilerin zihinsel, duygusal ve davran geliimleri hedeflenmitir. Tekniklerin uygulanmas nda rencilerin sosyalgeliimini destekleyecek unsurlar bulunmas na dikkat edilmitir. rencinin,renme srecinde aktif oldu u, reneni merkeze alan ve yap land r c eitim yakla mlar tercih edilmitir. Ayr ca her ahlk de er iin hedef davran geliim lei haz rlanarak retmene uygulama ncesi ve sonras lme deerlendirme imkn sunulmas amalanm t r.

al man n kapsam , lkretim 4.5.6.7.8. s n f rencileri yani 1014ya aras ocuklar olarak s n rland r lm t r. Bu ya diliminin olduka geni olduu dnlebilir. Belki lkretim 4.5. s n flar ve 6.7.8. s n flar iin ayr birer al ma yap labilir karakter e itim modeli kademelendirilebilirdi. Fakat

hedef kitle iinde yer alan btn rencilere hitap edecek bir al mayaihtiya oluu ve sz konusu kademelendirmenin al may eitimuygulamalar bak m ndan olduka geni letecek olmas byle birs n rland rmay gerekli k lm t r.

Tespit edilen temel ahlk de erler, ana hatlar yla on drt maddeyles n rland r lm ; fakat bunlarla ba lant l alt de erler de birer alt konu olarakierie dhil edilmitir. Bunu yaparken takip etti imiz ilke ve yollar birinci


18/275

6

blmn nc alt blmnde Model Geli tirmede Esas Al nan Temel Ahlk Deerler bal alt nda ele al nm t r.

Temel ahlk de erler on drt de er ile s n rl tutulmu fakat bunlar alt

deerleriyle zenginletirilmeye al lm t r. Bu al ma ahlk de erlerinsay s ve ierii daha da art r larak gelitirilebilir.

Karakter Eitimi Modelinin, retim tekniklerinin elveri liliinin veverimliliinin s nand bir ara t rma yap lm t r. ayr uygulay c retmenin ikier olmak zere, alt ayr denek grubu zerinde yapt ve drthafta sren ara t rmayla, karakter e itimi tekniklerinin fonksiyonellii veverimlilii s nanmas amalanm t r. Buna gre elde edilen veriler ve bulgular

yorumlanm

t

r.al mada kullan lan teknikler, beraberinde bir tak m uygulamazorluklar n da getirebilir. DKAB dersinin haftal k ders saatinin, karaktereitimi modelinin uygulamalar iin yeterli gelmeyece i dnlebilir.retmenin bir rehber olarak, srete nemli yeri oldu u hesaba kat ld nda,ekstra zaman ve mesai harcama gere i olacakt r. Bununla birlikte, retmena s ndan modeldeki yeni tekniklerin rahat ve kolay kullan lmas zamanalabilir.

rencilerin bireysel farkl l klar gz nnde bulunduruldu unda dersiinde yap lan uygulamalarda, kendini ifade etme gibi sosyal geli im zay fl bulunan ocuklar n geri planda kalmas gibi bir problem ya anabilir.retmenin iyi bir gzlemci ve rehber olarak her renciyi srecin iinekatma abas bu problemi en aza indirebilir.


19/275

7

1. BLM

KARAKTER E T M MODEL N N ER N N TEOR K ALTYAPISI

I. Terminoloji

1. Temel Ahlk De erlerTemel ahlk de erlerden maksat, insanl k tarihi boyunca genel kabul

gren evrensel ahlk de erler ve Mslman Trk milletinin kendine mahsusmedeniyeti iinde zenginlik ve derinlik kazanm ahlk ve kltreldeerleridir. Bunlar n tespit edilmesinde T.C. Milli Eitim Bakanl , Talim ve

Terbiye Kurulu Bakanl n n 410 say l Tebliler Dergisinde yer alan28.12.2006 tarihli, lkretim Din Kltr ve Ahlk Bilgisi5 dersi (4.5.6.7 ve8. S n flar) retim Program ndan faydalan lmas uygun grlm tr. Bununyan s ra gelitirdiimiz karakter e itim modelinde bu retim program n nzerine bina edildi i temel dayanaklardan ve ba l olduu esas ilkelerdenfaydalan lm t r.

Sz konusu program n bu al mam z a s ndan baz nemli ve ilgili

k

s

mlar

yledir: lkretim DKAB Dersi (4.5.6.7. ve 8. S n flar) retim

Program nda, rencilerin geli im srecinde u becerilerikazanmalar hedeflenmi tir:

i. Anlama, s ralama, s n fland rma, sorgulama, ili ki kurma,eletirme, tahmin etme, analiz-sentez yapma ve de erlendirme,

ii. Bilgiyi arat rma, yorumlama ve zihninde yap land rma,iii. Kendini ifade etme, ileti im kurma, arkada lar yla i birlii

yapma, tart ma gibi eitli ve st dzey zihinsel beceriler.

Sz konusu hedeflerin gerekle mesinde ncelikle a a dakihususlara dikkat edilmesi de lzumlu grlm tr.

i. nsana sayg ii. Kltrel mirasa sayg iii. Ahlk olana sayg

5 Bundan sonra DKAB eklinde k salt larak geecektir.


20/275

8

iv. Hrriyete sayg v. Dnceye sayg 6

Program n n zellikleri ve Geli tirilmesinde Temel Al nan

lkeler Trkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasas ve 1739 say l Mill Eitim Temel

Kanunu hkmlerine uygun olarak haz rlanan lkretim DKAB Dersi retimProgram n n gelitirilmesinde dikkate al nan hususlar unlard r.

1. Gerekli ve yeterli bilgi yakla m yla hareket edilmi tir.2. renci, bilgilerin doldurulaca bir depo gibi grlmeyip

retmenin rehberli inde bilginin inac s konumuna getirilmi tir.

Bu balamda, bilgi ezberlenmeye de il, bilgi retmeye dayal

eitim yakla m ve modelleri temel al nm t r.3. Her rencinin zgn bir birey oldu u kabul edilmitir.4. rencilerin hayatlar na k tutularak gelecekte beklenen

nitelikleri gelitirebilmeleri hedeflenmi tir.5. Bilginin artmas , kavramlar n anla lmas , de erlerin olumas ve

becerilerin gelimesi sa lanarak renmeyi renmeningereklemesi n planda tutulmu tur.

6. renciler dnmeye, soru sormaya ve gr al veriiyapmaya zendirilmesi hedeflenmi tir.

7. rencilerin fiziksel ve duygusal a dan sa l kl ve mutlu birerbirey olarak yeti mesi amalanm t r.

8. Mill kimlikle birlikte evrensel deerlerin benimsenmesine nemverilmitir.

9. rencilerin kendi din ve ahlk rf ve detleri erevesinde

ruhsal, ahlk, sosyal ve kltrel ynlerden geli melerihedeflenmitir.

10.rencilerin haklar n bilen ve kullanan, sorumluluklar n yerinegetiren bir birey olarak yeti meleri nemsenmi tir.

6 T.C. Milli Eitim Bakanl , Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl n n 410 say l , 28.12.2006tarihli Tebliler Dergisi, lkretim Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Dersi (4,5, 6, 7 ve 8. S n flar)retim Program s.26


21/275


22/275

10

olduu gibi karakterlerin e itiminde de en gzel rnek, sve-i hasene olmas pek tabiidir. Din e itiminde ve zelde karakter e itiminde Hz.Muhammedin (sav) aile hayat ndan toplum hayat na, ibadetlerinden ahlk

davran lar na renciler taraf ndan tan nmas n n sa layaca faydalaraikrd r. Dier renme alanlar yla da ilikili olarak renilen birpeygamberin mesajlar n n doru anla lmas ve anlat lmas da ok nemlidir.

Dier bir renme alan olarak ahlk, din retiminde esas te kil edenbir sahad r. renciler, din-ahlak ili kisini, kiilik geliimlerini ve toplumsalbar iin mill, ahlk ve din deerlerin nemini kavramay , hak vezgrlklerin kullan m n , bar iinde yaamay , drst ve gvenilir bir insan

olmay

vs. ahlk sayesinde renirler.9

renciler ka

n

lmas

ve ra betedilmesi gereken davran lar ve dinin gzel ahlktan ibaret oldu unu da yineahlk e itimiyle renirler. Dier e itim alanlar ve konular yla egdmlolarak verilecek bir karakter e itiminin din eitiminin temel hedeflerinigerekletirmede ne derece faydal olabileceini tahmin etmek g de ildir.

2. Hz. Muhammed (sav)in stn Evrensel Ahlk Hangi inan ve kltr temelleri zerinde olursa olsun btn e itim

sistemlerinin esas retim alanlar ndan biri de de erler e itimidir. Milletlerinkendi varl k ve kimliklerinin yaamas kadar hayat niteli e sahip olan manevive ahlk de erlerin kazand r lmas konusu e itim felsefelerinin de hepncelikli konular aras nda yer alm t r. inde yaad m z ada ve onungerektirdii h zl bakala m ve de ien hayat artlar , de erler e itimini dahancelikli ve nemli bir konuma getirmi tir.

Ahlk deerlerin h zla y prand bir zamanda, Allah n Ey Reslm!)

phesiz sen yce bir ahlk zeresin! 10

buyurarak teyit ve tescil etti i veinsanl a da Andolsun ki, sizin iin; Allha ve hiret gnne kavu aca n uman ve Allh ok zikreden (mmin)ler iin Raslullhta sve-i hasene (en

mkemmel rnek) vard r. 11 ferman yla ahlk n tavsiye etti i birpeygamberin ahlk modellik ve rnekli ine hayt bir ihtiya vard r.

9 a.g.d., s.16 10 el-Kalem 4 11 el-Ahzb 21


23/275

11

Gnmzde hayat n hemen her alan nda olduu gibi eitim sahas nda daPeygamber size ne getirdiyse onu al n; size neyi yasaklad ysa ondan

ka n n ve Allahtan sak n n! 12 ilhi gvencesiyle her trl ktlk ve

gnahtan korunmu , kendisinden yaln z hay r ve iyilik sd r olan bizatihikendisi de phesiz ben, gzel ahlk tamamlamak zere gnderildim. 13 buyuran rnek bir de erler e itimcisine14 olan ihtiya hakikaten zerindednlmeye de er bir konudur.

Hz. Muhammed (sav) tebli hayat nda, Mekkeden tek ba na kt ve23 y l sren yolculuunda geride yz elli bin sahabe b rakm ve bunlarkendisinden sonra insanl a en stn fazilet rnekleri sergileyerek gzel

ahlk

n zirvelerinde yer alm

lard

r. Onlar

n kurduklar

ahlk deerlermedeniyeti ve geriye b rakt klar zengin kltrel miras, kendilerini yeti tiren oyce Peygamberin e itimindeki muazzam muvaffakiyetin bir eseridir.

Biz de bugn e itim anlay m zda onun e itim ilke ve metotlar ndanve insanlara yakla m inceliklerinden yararlanman n yollar n aramakdurumunday z. nk Allah Rasulnn nezih ve muhte em hayat her ya tanve toplumun her kesiminden insanlar n rnek alabilecekleri zirve faziletler,gzel ahlk rnekleri, edep incelikleriyle doludur. i stn ahsiyetler in aetmek olan her retmen; evld na gzel karakter kazand rmak isteyen biranne baba; ahlk n gzelletirmek isteyen bir gen veya gzel hasletleresahip olmak isteyen bir renci kendisine rnek alabilece i davran lar n engzelini ve mkemmelini onda bulabilir.

O, yirmi y l sren nbvvet hayat boyunca sd k ve muhabbetlirencileri olan ashp taraf ndan anbean takip edilmi imkan lsndebtn sz, davran ve duygular aynen rnek al nm t r. Onlardan bize

ulaan bilgi, tecrbe ve davran modelleri bizim ufkumuza k tutmaktad r.Btn fiil, sz ve hissiyat yla Yaayan Kuran olan Hz. Muhammed

(sav)in, Mslman Yahudi, mmin m rik, mttaki, mnaf k ayr m yapmaks z n insanlar hukukta adalete, be eri mnasebetlerde nezakete,ahlk yaay ta fazilete, ekonomide inayete, hatalarda affa a ran bir

12 el-Har 7 13 Muvatta, Hsnl-huluk 8 14 Ben gerekten muallim olarak gnderildim. bn Mce, Mukaddime, 17


24/275

12

rahmet peygamberi oldu unu grrz. 15 Onun alar ncesinde uygulad eitim prensipleri hlen bize yol gstermektedir. E itimcilerin nne koyduuve bizzat ya ayarak gsterdi i, bilgiye ve bilim adam na de er vermek,

insanlar bilgiye tevik etmek, mr boyu renen ve reten, seven vesevilen bir insan olmak, adaleti yayg nlat rmak, her durumda mtevaz olmak, kar l ks z fedakrl k, nefsi ar nd rmak ve gzel ahlk sahibi olmak 16 gibi temel prensipler bugnn e itim anlay nda da vazgeilmezprensiplerdir. Yine onun kulland takriri anlat m, soru-cevap, temsil, tedri,k ssa ile anlat m, rneklendirerek anlat m, sak nd rma ve te vik etme,yaparak-ya ayarak renme gibi e itim metotlar 17 bizim eitim-retim

tekniklerimizin ilham kayna

olmak durumundad

r.Hz. Muhammed (sav)in, ocuklar n karakter e itimiyle de yak ndanilgilendiini grmekteyiz. ocuklara gzel ahlk davran lar kazand rmakiin onlara Allah sevgisini a lamas ,18 temizlie, 19 s r saklamaya, 20 sab rl olmaya al t rmas ,21 onlar sohbet ve ilim meclislerine, 22 hasta ziyaretinegtrmesi 23; kin ve d manl ktan sak nd rmas ,24 i yapmaya ve al kanl aal t rmas 25 gibi durumlar Onun karakter e itiminden sadece birka rne itekil eder.

Onun terbiyesi alt nda yeti en ocuklar ve sahabeler Allah Reslgerek hayatta iken gerekse vefat ettikten sonra stn karakterli ahsiyetlerolarak onun kutlu izlerini takip etmi ler ve kendileri de birer rnek karaktersergilemilerdir.

Gerekten de o gnk chiliye insanlar bile onun yumu ak tabiat ,gzel ahlk , affedici, halm ve msmahakr ahsiyetine hayran kalm ,vahi tabiatlar ndan ve kt huylar ndan s yr larak birer fazilet bidesi haline

15 Ali Akyz, Yaayan Kuran Hz. Peygamber, A kitaplar, stanbul, 2003; s.34 16 bkz. Abdullah zbek, Bir Eitimci Olarak Hz. Muhammed, Esra Yay nlar , Konya 1991; s.67117 17 bkz. A.g.e. s. 123- 239 18 Tirmizi, S fat-l K yme, 95 19 Buhri, Vudu, 15 20 Mslim, Fedils- Sahbe, 145 21 Buhr, Mevkit, 22,24 22 Buhr, lim, 14 23 Buhr, Ceniz, 49,80 24 Tirmizi, lim, 95 25 Mslim, Fedil, 54


25/275

13

gelmilerdir. Allah Resulnn bu ahlk n Allah, Kurn- Kermde ylevmektedir:

(Ey Resulm!) O vakit Allahtan bir rahmetle onlara yumu ak davran-

d n! yet sen kaba ve kat yrekli olsayd n, hi phesiz, etraf ndan da l pgiderlerdi... 26

Hz. Muhammed (sav) hayat boyunca stn ahsiyetinde, mkemmelkarakterinde, rnek ahlk nda hibir zaaf gstermemi tir. Allah Telyakullukta, insanlarla ilikilerinde ve gzel ahlkta insanl a e siz gzellikternekler sunmu tur. Btn insanl n psikolojik ve sosyolojik problemlerinezm olacak reeteler b rakm t r.

3. Hz. Muhammed (sav)in Ahlk n Referans Almak

Douu itibar yla insanolu, kendisi fark nda olsun veya olmas nhayattaki iyi ve kt, olumlu ve olumsuz formlar , ya ad ortamda haz rbulur. nsanlar ocuklu undan itibaren bu formlar , yak n ve uzakevresindeki insanlar n hayatlar ndan grerek ve taklit ederek renmeye

balar. 27 Bu itibarla rnek olma ve rnek alma insan ahsiyetinin olumas ndaolduka nemlidir.

Eitimin her alan nda retmenin niteliklerinin renciler zerindeetkisinin ne kadar mhim oldu u bilinen bir gerektir. rencilerin gzndemodel bir kiilik olan, dier bir ynyle model ki ilik olmas gerekenretmenin hem ki ilik zellikleri, hem akademik nitelikleri, hem de ki iselbecerileri renciler zerinde byk etki b rak r. Bu, e itimde model kiiliene kadar ok ihtiya duyuldu unu gsteren bir gerektir.

Yaad devirden bugne kadar insanl n evrensel plandaretmenliini yapm olan Hz. Muhammed (sav), insanl n en gzel ahlkdeerlerinin zirvesini ahs nda toplam sve-i Hasene 28 yani btn insanlariin en gzel rnek ahsiyettir. Onun stn rnek ahsiyeti, ahlk faziletleriher dinden, her dnya gr nden insanlar kendisine hayran b rakm ; hatta

26 l-imrn 159 27 Mengolu, a.g.e.; s. 221225 28 el-Ahzb, 21


26/275

14

dmanlar bile onun stn ahsiyetini, gzel ahlk n kabul etmek zorundakalm t r. 29

Onun ahsiyetleri e itimi nce yak n akrabas ndan ba lam ,

ulaabildii her ferde kadar devam etmi tir. Kendisine kar kanlarla gzelmcadeleden vazgememesi hatta ihanet edenleri bile son ana kadarhidayete davete devam etmesi ne olursa olsun adaletten hi ayr lmamas onun en belirgin vas flar d r. ektii ile ve s k nt lar kar s nda her zaman dikve kararl durmas kendi onur ve ahsiyetinden asla taviz vermemesi de yineonun en mhim iarlar ndan biri olmutur. 30

nsanl n en byk e itimcisi olan Hz. Muhammed (sav), iinde

yaad

devirde yeti tirdii insanlar kendisinden sonra stn karakterleri veyksek faziletleriyle onun manevi miras n sonraki nesillere aktarm lard r.Allah Raslnn rnek hayat ndan ya anm hadiseler bugnn e itimcileri,eitim yneticileri, anne babalar ve renciler iin en gzel rnek davran larolarak gnmze kadar ula m t r.

Tarih boyunca stn ahsiyetler, hayatta iken de bu dnyadanayr ld ktan sonra da insanlar etkilemeye devam etmi lerdir. Onlar nyaad klar faziletli hayat dier insanlar iin hep bir g pta vesilesi olmu ,insanlar daha faziletli ya amaya davet etmi tir. Bu sebeple onlar nhayat ndan, uygun tekniklerle ve e itim modelleriyle en etkili bir ekildeistifade etmek e itim bilimcilerinin bir vazifesidir.31

Bugne kadar Hz. Muhammed (sav)in e itim anlay , e itim metotlar veya ocuklarla ilikileri zerine birok al ma yap lm t r. Bunlara birkarnek olarak Abdullah zbekin Bir E itimci Olarak Hz. Muhammed brahimCanan n Aile Reisi ve Baba olarak Hz. Peygamber ; Ali Akyzn Yaayan

Kuran Hz. Peygamber; Hayati Hkeleklinin Hz. Peygamberin ocuk veGenlere Yakla m eserlerinden sz edilebilir. Yine Hamit Dikmenin Hz.Peygamberde Ho gr ve nsan Sevgisi ; Mustafa cal n ocuk Terbiyesi ve Peygamberimizin E itim Metodu ve Hz. Muhammedin ocuk

29 Buhr, Salt 1, Mslim, Cihd 74 (Bkz. Vhid, Esbb Nzlil-Kurn, tahkik: KemlBesyn Zall, Beyrut 1990, s. 219.30 Akyz, a.g.e, s 3132 31 bkz. Bayraktar, a.g.e., s.7781


27/275

15

E itimindeki Metodu ; smail Salam n Hz. Peygamberin ocuk E itimindene kard Hususlar adl makalelerini zikredebiliriz.

Bu al malar n yan nda genel anlamda do rudan teorik ve pratik yn

olan deerler e itimi, ahlk ve karakter e itimini konu alan al malar davard r. Refia eminin Karakter Formasyonu ve ocukta Ahlk Davran ve Ahlk Hkmnden 32 ve Halil Fikret Kanad n G. Kerschensteinerdentercme etti i Karakter Kavram ve Terbiyesi adl eserden Cumhuriyetsonras bu alanda lkemizde yap lan ilk al malar kabilinden bahsedilebilir.

Yak n zamanda yap lm al malardan biri olarak, Blent Dilma ndeerler e itiminin okulda da verilmesinin nemine de indii ve insani

deerleri s

ralayarak bunlar

n kazand

r

lmas

na ynelik rnek uygulamalarsunduu ad n da nsani Deerler Eitimi Program olarak belirledii nsanca De erler E itimi adl kitab ndan zellikle bahsetmek gerekir.

Dilma kitab nda; sevgi, hakikat, i huzur, do ru davran ve iddetten

ka nma eklinde s ralad be evrensel ahlk de erin otuz alt altdeerleriyle birlikte s n f iinde nas l kazand r laca na dair rnek al malarsunmaktad r. 33

Bunun yan s ra Mustafa Kylnn genel geer ve evrensel de erlerleilikilendirilen ahlk eitiminin imkn n denedii Kresel Ahlk E itimini ; 34 Hsamettin Erdemin ahlk e itimimizi Osmanl ile irtibatland rd Son Devir Osmanl Dncesinde Ahlk n 35 sayabiliriz. Mehmet Zeki Ayd n n ocuunaile iinde ahlk e itiminin ilkelerini belirledii Ailede ocu un Ahlk E itimi yine bu alanda kayda de er bir eserdir. 36 Recep Kaymakcan ve MevltUyan k n editrlnde haz rlanan, lkemizde de erler ve ahlk e itimindeal malar olan akademisyenlerin makaleleriyle konunun kapsaml ve

derinlikli bir ekilde ele al nd Teorik ve Pratik Ynleriyle Ahlk 37

adl

32 Refia emin, Karakter Formasyonu, .. Edebiyat Fakltesi, stanbul 1968; ocukta AhlkDavran ve Ahlk Hkm, .. Edebiyat Fakltesi, stanbul 195433 Blent Dilma, nsanca De erler Eitimi, Nobel Yay nlar , Ankara 200234 Mustafa KYL, Kresel Ahlk Eitimi, DEM Yay nlar , stanbul 2006 35 Hsamettin Erdem, Son Devir Osmanl Dncesinde Ahlk, DEM Yay nlar , stanbul 2006 36 Mehmet Zeki Ayd n, Ailede ocuun Ahlk Eitimi, DEM Yay nlar , stanbul 200537 Recep Kaymakcan ve Mevlt Uyan k, Teorik ve Pratik Ynleriyle Ahlk, DEM Yay nlar ,stanbul 2007


28/275

16

eseri, lkemizdeki ahlk e itimi alan nda yap lan deerli al malara rnekgsterilebilir.

Bunlara ilaveten Karakter e itimine dair pratik yn olan, uygulamaya

dayal materyal al malar ise eitli yard mc retmen ders kitaplar iindebulunabilir. Elbette ahlk e itimi alan nda teorik ve pratik ierikli al malar ndaha da art r lmas na her zaman ihtiya vard r.

Bu al man n amac ise karakter e itiminin teorik temellerini veilkelerini belirledikten sonra Hz. Peygamberin ahlk n referans alarak, AllahRasulnn hayat ndan karakter e itimi malzeme oluturacak uygun rneklersemek ve zgn e itim teknikleri gelitirmektir. Bylece, akademik ilke ve

esaslar

n da belirlenmesinden sonra e itim srecini olumlu etkileyenfaktrlerin de fonksiyonel hale getirilmesinden sonra etkili ve verimli birkarakter e itim modeli aray iinde olmakt r.

Buradaki as l maksad m z insanl k ahlak n n zirvesi Hz. Muhammed(sav)i imkn lsnde ocuklar n his, idrak ve tefekkr s n rlar iinde,onlar n dnyas na ta makt r. Dier taraftan mmkn oldu u nispetteocuklar Allah Rasuln duygu, dnce ve davran boyutlar nda anlama veanlamland rmalar n temin etmektir.

Karakter e itimi iin uygun olmas maksad yla seilen rnek hadiselerve olgular ocuklar n geliim dnemlerine uygun olarak ve alg lama/idrakseviyelerine indirgenerek yorumlanm t r. yet-i kerimeler, hadis-i erifler veal nan rnek hadiseler, orijinal metinlerinden birebir tercme edilmi olmakayg s ndan uzak kalarak e itim malzemeleri haz rlanm t r. Hadiseyorumlama tekni i iin haz rlanan metinlerde ele al nan olaylar gerekolmakla birlikte hakikatte hadiselerin meydana geli s ras rnek metinlerdeki

gibi olmayabilir. Burada geen hadislerin birbiriyle zaman ve meknbalant lar varm gibi grnmesi birbirini fazilet ynnden destekleyenhadiselerin ayn zaman ve meknda cereyan etti i hissi vermesi sa lamakiindir. Bir eitim malzemesi olarak kulland m z bilgilerin, orijinal metinleringereine uygun oldu u fakat orijinal metninle birebir ayn olmayabileceikabul edilebilir.

Uygulama metinlerinde hads-i eriflerin kullan m nda genel olarak uprensiplere riayet edilmi tir:


29/275

17

a) mkn lsnde, ocuklar n anlamalar n kolaylat racak sadeve anla labilir bir terminoloji ve slup kullan lmas ,

b) Kuran kltrn kazand rmada nemli addedilen kavramlar n

muhafaza edilmesi (infak, ihls, sadkt vb.),c) Nakledilen hadise ve al nan hads-i eriflerin ana fikrinin ve

temel mant n n muhafaza edilmesi,d) Mn ve muhteva olarak ocuklar n dnyas na yak n olay ve

olgular n getii yet ve hads-i eriflerin tercih edilmesi,e) Kaynaklardan al nan bilgilerin birbiriyle uyumlu hale getirilmesi

Kaynak bilgilerin olduu gibi nakil yap lmas yerine yukar daki

prensipleri, e itim malzemelerinin haz

rlanmas

nda daha serbest imknlarelde etmek ve ocuklar n zihni ve ahlk geli imlerine uygunluugzetebilmek iin tercih edilmi tir.

Bunlar yap l rken ocuklar n Allah Rasln daha kolay modelalabilmeleri amalanm t r.

Al nan kaynak bilgilerin i lenmesinde ocuklar n idrak seviyelerinehitap edecek ekilde sebep ve sonular n n gsterilmesi, teferruat k s mlar n ndaha anlaml hale getirilerek yorumlanmas na dikkat edilmitir.

4. Karakter E itimia) Karakter ve Karakter E itimi Kavramlar

Karakter e itimi terimini incelemeden nce karakter kavram n n k sabir analizini yapmak gerekir.

Karakter kavram n n Osmanl ca kar l seciye, ngilizce ise characterdir.

Karakter; Bir nesnenin, bir ferdin kendine zg yap s , onubakalar ndan ay ran temel zellikler ve bireyin davran biimlerini belirleyenana nitelik, zyap d r. stn manevi nitelik manas na da gelen karakterkelimesi, felsefi olarak ki inin kendi kendisine hkim olmas n , kendikendisiyle uyum iinde bulunmas n , dn ve hareketlerinde tutarl olmas n da ihtiva eden zellikler btn olarak tarif edilmi tir. 38

38 Trk Dil Kurumu, Trke Szlk, s. 792; Milliyet, stanbul 1992


30/275


31/275

19

kazand rma ve var olan iyi zellikleri geli tirme hedefi gden e itim45 olaraktan mlayabiliriz.

Karakter e itimini, insanlar n ahlk de erlerin zn kazanmalar nda,

kiiliklerinin bilinli ve ok ynl olarak gelimesi srecinde maksatl olarakve temkinli bir ekilde gayret gstermek 46 olarak tarif eden bir yakla m dabu eitimin ne kadar ciddi, incelikli ve hassas oldu unu gstermektedir.

Karakterin geliimi, kiinin sosyal evresi; aile, okul ve d evre iindeyani hayat n btnl iinde hem bilinli hem de tabii olarak meydana gelir.Kii, karakterini e itmede, ihtiya duydu u dinamizm ve motivasyonunkaynaklar n iinde yaad toplumun dini, milli ve kltrel de erleri iinde ve

kendi vicdan

nda bulabilir. Bu dinamizmi kullanarak, bu de erleri kendiahs nda faziletlere evirmek de yine ki inin kendi tercihindedir. Bubalamda, fertlerin ahlk davran lar n birer karakter zelli i haline gelmesiiin, bunlar kendi tercih ve kararlar yla ortaya koymas , her zaman ve heryerde istikrarl bir ekilde sergileyebilmesi gerekir.

Buna gre karakterli insan, davran lar n aile, okul ve toplumda varolan ahlk de erlere gre ynlendirebilen ve sosyal de erleri benimsemi kimsedir. Bunda ocuklu un ilk y llar ndan itibaren kazan lan deeryarg lar n n belirleyici bir tesiri vard r. 47

G. Kerschensteinere gre karakterin geli iminde ve e itiminde drttemel belirleyici unsur vard r. Bunlar, insanda hayr ve gzeli isteyecek olanirade ; do ruyu yanl tan, gzeli irkinden ay rt edebilecek muhakeme ;insanlar aras ilikilerde muhatab n hallerini sezen bir duygululuk ve engzel ahlk hakikatleri sebep ve sonular yla tam bir idrak ile kavrayan,uurlu derinlikli kavray t r.48

Yakar da geen drt kavram muvacehesinde olumlu karakterzelliklerinin doutan m kazan ld yoksa sonradan fiziki, sosyal, kltrelvb. faktrlerin etkisiyle mi ekillendii tart ma konusu yap lm t r. Ancak, iyi

45 G. Kerschensteiner, Karakter Kavram ve Terbiyesi, Trc. H. Fikret Kanad Ankara, 1977;s.282946 Character Education Informational Handbook & Guide, s.3http://www.ncpublicschools.org/docs/charactereducation/handbook/content.pdf ( 20 May s

2005) 47 HalisAyhan, Eitim Bilimine Giri, ule Yay nlar , stanbul 1997, s.16348 bkz. amdibi, a.g.e, s. 5279


32/275

20

bir eitimin karakteri ekillendirecei gr her zaman hkim gr olmutur. Yani iyi bir karakter, do utan kazan lm bir hak de il, sosyalhayat n iinde kaliteli bir e itimin kazand rd yksek bir de erdir.

Din eitimi de bu ba lamda, insan varl n n btnn ele almakkayd yla ferde din davran lar benimsetmek ve dn de erlerle btnle mi kiilik kazand rma olgusu olarak tan mlanabilir. Zaten slm n din eitimi anlay da budur. 49

Her ne kadar yukar daki durum, slm din e itimi iin sylense deasl nda btn dinlerin insana kazand rmay hedefledii ahlk deerlerbirbirine yak nd r. Bunun iin, btn insanl n ahlk ilkelerinin byk lde

ortak oldu unu sylemek de mmkndr. Mesel alak gnlll ,drstl, mesuliyet sahibi olmay fazilet kabul etmeyen bir toplum yoktur.Din anlay lar , bu faziletlere ula man n yollar n farkl tarif etseler de hedeflerhep ayn d r.

Bu durum ayn zamanda bize karakter e itimi ihtiyac n n f tr olduunugsterir. Yani bu bir yarat l kanunudur. Allah Teala insan n mayas na henzonu yaratmadan nce potansiyel olarak bu de erleri koymu ve insana dnyahayat nda onlar elde etme mesuliyetini yklemi tir. 50 nk insan, AllahTealan n s fatlar n n kendisinde tecelli etti i ve bu ynyle halfetullah (Allah n Halifesi)51 makam nda bulunan yksek bir de erler manzumesidir.Bu sebeple o lhi iradeyi yeryznde hkim k lacak varl kt r.

Her insan iin f tr bir ihtiya olan karakter e itimini dier e itim veretim faaliyetlerinden ay ran en nemli zelli i onun bir model yani rnekbir ahsiyet veya ahsiyetler olmadan gerekle meyece idir. nk karaktereitimi hayat n kltrel normlar iinde, hayat btn boyutlar yla yaayarak

devam eden bir sre iinde gerekle ir. Bu da ki iyi, hayat psikolojik,sosyal; fizik, fizik tesi, k sacas btn boyutlar yla yaayan bir insan ;grmek, i itmek, dokunmak, sezmek duyular yla bir btn olarak

49 M. Faruk Bayraktar, Trkiyede Vaizlik Tarihesi ve Problemleri, stanbul 1997; s. 9 50 Biz emneti, gklere, yere ve da lara teklif ettik de onlar, bunu yklenmekten ekindiler,(mesliyetinden) korktular. Onu insan yklendi. Do rusu o, ok zlim (ve) childir. el-Ahzb,72 51 Kavmi de dediler ki: "Sen bize gelmeden nce de eziyet grdk, sen geldikten sonra da."Musa dedi ki: "Umulur ki, Rabbiniz dmanlar n z helak edip de sizi yeryznde halife k lacakt r ve sizin nas l iler yapt n za bakacakt r." el-Araf,129; ayr ca bkz. el-Bakara,30


33/275

21

anlayabilmeye muhta k lar. Bu yzden ya anm ahlk davran rnekleri vehem de ya ayan bir model olmadan bir karakterin tam manas yla eitilmesimmkn de ildir.

Buradan hareketle karakter e itiminin amac n , renim a ndaki herinsan n, uygun ahlk kararlar verebilmesi ve bunlar hr ve istikrarl davran lara dndrmesini sa layacak de er ve becerilerle donat lmas 52 olarak belirlediimizde karakter e itimini:

rencilerin, sorumlulu unu ta yabilecekleri makul seimler

yapabilmelerine imkn sa layan bilgi, beceri ve yeteneklerinin geli tirmesi, 5 3

olarak tan mlamak mmkndr.

Buna gre bizim karakter e itimi modelimizin de niha hedefi:ahsiyet geli imi srecinde, ocuklar n f tr kabiliyet ve e ilimleri

dorultusunda, kendi gnll kat l mlar yla slm n ngrd ahlk

de erleri kazanmalar na, bylece ki ilik geli imlerine katk da bulunmak eklinde ifadelendirilebilir.

b) ocuklar iin Karakter E itimine Duyulan htiyaKarakter e itimi, ocuklar n hem iten gelen f tr dinamiklerini hem

iinde yetitii aile ortam hem de okul ve di er sosyal evresini ku atan bireitimdir. Btn e itim programlar ve al malar bu alan dikkate almakdurumundad r.

Birincisi yani ocuklar n doutan getirdi i f tri hususiyetler, tabiat itibar yla iyidir.54 Bu bak mdan onlar n f tri olan gzel hasletlerini muhafazaetmek ve bunlar n her birini ileyip gelitirerek gzel ahlk n bir paras haline getirmek karakter e itiminin ncelikli ve en nemli grevidir. 55

ocuun doup byd ve en ok rnek ald insanlar olan anne baban nve dier byklerin bulundu u ikinci alan olan aile, ocu un karakter

52 Halil Eki, Temel nsani De erlerin Kazand r lmas nda Bir Yakla m: Karakter E itimi Programlar , Deerler Eitimi Dergisi, sy:1, s. 81 53 a.g.m. s. 81 54 Hakka ynelen bir kimse olarak yzn dine evir. Allah n insanlar zerindeyaratt f trata s ms k tutun. Allah n yaratmas nda hibir de i tirme yoktur. te budosdo ru dindir. Fakat insanlar n o u bilmezler. Rm, 30 55 Hz. Peygamber (sav) Rum Sresi 30. yet-i kermesini okuduktan sonra: Her ocuk f tratzere do ar. ocu u sonradan anne ve babas Yahudile tirir veya H ristiyanla t r rya da Mecusile tirir buyurdu. Buhr, Ceniz 80, 93; Mslim, Kader 22


34/275

22

geliiminde ok nemli bir ortamd r. Anne baban n ve dier aile fertlerinin,ocuun kiilik geliimi zerindeki belirleyici roln her zaman itibara almas gereken karakter e itimi programlar n n en nemli hedeflerinden biri de aileyi

bu ba lamda bilgilendirmek ve e itim hedefleri konusunda onlarla ortak birbilin ve motivasyonla hedef birli i iinde olmakt r. Bylece ocuklar n kiilikgeliiminde aileden kaynaklanabilecek olumsuz tesirleri bertaraf etmek,ailenin gayretlerini ise te vik etmektir. nc alan olan okul ve sosyal evredaha ok ocuklar n belli bir yatan itibaren okul a n n balamas yla nemarz etmeye ba lar. Bu alan, ocu un kiilik geliiminde etkileri itibar ylaaileden sonra gelse de sosyal bir varl k olan insan n toplumun bir paras

olduu, onun dokusundan izler ta

d

gerei okul ve sosyal evreninkarakter e itiminde ne kadar nemli oldu unu gzler nne serer.Bu alanlar incelediimizde grrz ki ne ocu un f tri zellikleri, ne

anne babas n n ve aile byklerinin ne de retmen ve arkada evresininetkileri onun kiilik geliimini tam olarak ynlendirme imkn na sahiptir. Bubize insan e itiminin ne denli ok ynl, kar k ve zor oldu unu da gsterir.nk ocuun hayat n n bir alan nda meydana gelen iyi veya kt tesirlertabii olarak dier alanlar da etkileyece inden onun hayat n her ynylekuatan bir e itim program ihtiyac n a a kar r.

ocuun kendi duygular n n, kabiliyet ve temayllerinin fark navarmas , bunlar n olumlu olanlar n n aile taraf ndan desteklenmesi,olumsuzlar n n kreltilmesi yine okul ve sosyal evrenin ayn vazifeyi arzuedildii ekilde yerine getirmesi o u zaman mmkn olamamaktad r. Bualanlarda meydana gelen eksiklik ve yetersizlikler, ocuklara okul dnemindeahlk deerleri kazand racak bir karakter e itimi verilmesi ihtiya ve

zorunluluunu ortaya karmaktad r.Son y llarda zellikle okullarda meydana gelen zc, yz k zart c ,

gelecek ve genlikle ilgili kayg verici hadiseler bizlere mill ve ahlk de erleriocuklara kazand rmada insani ve tarihi bir grev yklemektedir. nkbtn dnyada orta retim kurumlar nda hatta ilk retim okullar nda bilenerdeyse n al namaz hale gelen;

iddet ve yaralama ve cinayet olaylar Yalanc l k, doland r c l k ve h rs zl k


35/275

23

Kendine yaralayarak zarar verme Anne babalara, retmenlere ve di er grevlilere hoyrat

davran lar Birbirlerini tehdit ve antajlar ocukluk dneminde cinsel ilikiler yaama Nefret ieren fanatik ve yobazca tutumlar Terbiyesiz, argo ve kfrl konu malar Ders ve imtihanlarda etik de erlerin iyice zay flamas Egoizmin hkim olmas ve toplumsal sorumlulu un kaybolmas Kendi can na kast ve intihar olaylar

Ahlk cehaletin artmas

; milli ve ahlk de erlere kar

aymazl

kve insana sayg n n kalmamas 56 gibi problemler btn insanl nyaras d r.

Bunlar n yan s ra lkemizde mahkemelere intikal eden ocuk sular n nve davalar n n h zla artmas ayr ca dndrc ve ciddi bir problemdir.Adalet Bakanl n n verilerine gre Trkiyede ocuk mahkemelerinde her y lon binlerce ocuk yarg nne kmaktad r. Bu sre 1997 y l ndan beriartarak devam etmektedir. 2004 y l itibar yla Trkiyede cezamahkemelerinde 1215 ya aras 26326 ocuk yarg lan rken; 1618 ya lararas 110032, toplamda ise 136358 ocuk hkim kar s na km t r. 2005y l bu say n n daha da artt bir y l olmutur. Buna gre 2005 y l ndatoplamda 158917 ocuk san k sandalyesine oturmu tur. 57

Bu vahim tabloyu, Ankara Ticaret Odas 'n n (ATO), ocuk sululuununfarkl boyutlar na k tutan, ayr resmi kuruma ait verileri derleyerekhaz rlad "ocuk Sulular" raporu daha a k bir ekilde gzler nne

sermektedir.Buna gre, ileri Bakanl Devlet statistik Enstitsnn yirmi yedi

ili kapsayan ara t rma sonular na gre ortaya kan durum udur: lkemizdekasten adam ldrme olaylar n n %9u, kasten yaralamalar n %18i,h rs zl n %25i, gasp ve ya ma olaylar n n %16s ocuklar taraf ndan

56 bkz. B. David Brooks and Mark E. Kann, What Makes Character Education Programs Work?Educational Leadership, Character Education, Volume 51 Number 3 November 1993 57 http://www.adli-sicil.gov.tr/istatistikler/1996/cocuk3.htm


36/275

24

ilenmektedir. Ayr ca her intihara te ebbs olay n n % 20si vehapishanelerde bulunan her tutukludan %3 de ocuktur. 58

Bu gibi sosyal gerekler de okul mfredat iinde renciler zerinde

din, milli ve ahlk deerleri ina etmenin ehemmiyetini ortayakoymaktad r. 59 Okul programlar iinde uygulanacak zel karakter e itimiuygulamalar na duyulan ihtiyac gzler nne seren bu tablo zellikleilkretim a ndan itibaren bir ho gr e itiminin ne kadar lzumluolduunu bize gstermektedir. Bu ac tablo hogr kltrnden uzakla anbir toplumun bir panoramas d r. Bunun iin retmeninden rencisine btnokul personelini ve aileleri kapsayan ve bir okul kltr haline gelmi bir

hogr iklimine dolay

s

yla hogr e itimine ihtiya vard

r.60

nk ferdin,kendisi d ndakilerle ilikilerinde hakaret ve alay etme, haks z sulama venyarg , ayr mc l k ve kmseme, inanlar n ve inananlar n ktlenmesi,d lama ve taciz etme ve zor kullanma gibi fiillerin ortaya kt bir toplumdahogr e itimi ka n lmaz bir vazife haline gelir. 61

c) Karakter E itiminin Temel Unsurlar 62

Son y llarda, muhtelif toplumlarda karakter e itimi zerinde teorik vepratik al malar yapan uzman e itimcilerin ulat bilgi ve tecrbelerden kan sonular u unsurlar n karakter e itimi programlar n n uygulanmas ndave uzun vadede ba ar l neticeler elde edilmesinde nem arz etmektedir.

1. Aile ve toplum katk s Karakter e itiminde uzun vadeli ba ar iin, rencilerden ailelere ve

toplumun dier yelerine kadar herkesin bir uyum iinde kendilerini buhedefe ynlendirmek. 63

58 http://www.atonet.org.tr/yeni/index.php?p=364&l=1 59 ocuklarda iddet, kendine ve ba kalar na zarar verme sular ve zm yollar hakk ndabak n z. Fahrnnisa Bilecik ve Dierleri, Karakter Eitimi, stanbul 2005, s.50 vd.60 Bkz. Recep Kaymakcan Ahlk Bir Deer Olarak Hogr ve Eitimi; Teorik ve PratikYnleriyle Ahlk,stanbul 2007; s.395399 61 A.g.m, s.401-402 62 bkz. Character Education Informational Handbook & Guide, s.4http://www.ncpublicschools.org/docs/charactereducation/handbook/content.pdf ( 20 May s2005) 63 Ayrca bkz. M. Zeki Ayd n, Ailede Ahlk Eitimi http://public.cumhuriyet.edu.tr/~maydin/Mza/turkce/turk.htm (20 Nisan 2007)


37/275

25

2. Karakter e itimi stratejisiKarakter e itiminde benimsenecek stratejiyi, uyguland eitim

kurumunun takip etti i genel e itim felsefesinin uyumlu bir paras olarak ve

resmi e itim politikas n n kabul edece i ekilde belirlemek ve ifade etmek.3. zellikleri (ahlk de erleri) tan mlamakAilelerle, dier retmenlerle ve sivil toplum temsilcileriyle bir araya

gelerek i lenecek ve geli tirilecek karakter zellikleri, ahlk de erlerzerinde bir gr birlii ve anla ma sa lamak.

4. Entegre (btnle mi ) programKarakter e itimi iin seilmi karakter zelliklerini (ahlk de erleri)

dier derslerin uygun konular

iine yerletirerek btnle mi bir programtakip etmek.5. Tecrb (yaparak-ya ayarak) renmerencilere, kendi kabiliyet ve zelliklerini fark etmeleri iin i ba nda

yaayarak ve anlayarak renmelerine imkn vermek. Tart maya veetkileime de zaman ay rmak. nk karakter e itimi program n n toplumsaltemeli, gerek dnyan n karakter zelliklerini ve (ahlk de erlerinin)rneklerini iermelidir.

6. De erlendirmeKarakter e itiminin iki a dan de erlendirmesini yapmak gerekir.

Birincisi, eitimin, rencilerin akademik ba ar s ve karakter zelliklerinibilisel olarak kavramas n salamas ve buna ba l olarak verilen e itiminrencilerin davran lar nda olumlu etki meydana getirmesidir. kincisi iseprogram n uygulama srecinde retmenlerin bu ihtiyalar na bir ara vedestek olup olamamas d r.

7. Yeti kinlerin rnekli i ocuklar yaad klar n renirler. gere inden hareketle yeti kinlerin

evde, okulda ve toplumda ocuklar n karakter zelliklerine olumlu etkiyapacak rnek davran lar sergilemeleri gerekir. E er yeti kinler ocuklara


38/275

26

davran modellerini kendileri yaparak retemezlerse btn programbaar s z olabilir.64

8. Personelin (ekibin) geli imi

Geliimin salanmas , belirlenen minval zere devam eden karaktereitimi uygulamalar na ve her birine uygun grevler verilen ekibin kendigeliimine bal d r. Bu geliim srecinde yarat c ders planlar ve planlamalarolduu kadar uygulamalar zerinde tart ma zamanlar , e itim srecini veprogramlar yorumlama da yer almal d r.

9. rencilerin kat l m renciler, ya zelliklerine gre ayr lm faaliyetlere kat lmalar na,

okullar

ndaki eitim srecinde rendikleriyle kiisel hedefleri aras

ndakarakter geli imleri aras nda ba lant kurmalar na imkn vermek gerekir. 65 10. Program n glendirilmesiKarakter e itimi program , yukar daki dokuz maddenin yksek bir

sorumluluk duygusuyla uygulanmas neticesinde eksikliklerin degiderilmesiyle iyiletirilir ve yenilenir. Bunun iin yeterli bir fon, personelinkoordinasyonu, personel geli imi ve ileyite yksek kalite ve retmenlereprogram uygulamada birbiriyle yard mlama imkan ve irtibat imkan salamak gerekecektir.

d) Karakter E itiminin PrensipleriKarakter e itimi zerine al malar yapan e itimciler, uygulanan

eitimin baar ya ulamas iin bir tak m ilkeler belirlemilerdir. Amerikal eitimci Thomas Lickona, baar l karakter e itimi iin u prensiplerinmutlaka olmas gerektiini syler:

a. Karakter e itimi iyi karakterin temeli olan temel ahlk de erleritevik etmelidir.

b. Karakter e itiminde ahlk de erler, duygu d nce ve davran ierecek ekilde tan mlanmal d r.

64 Ayrca bkz. Atalay Yrkolu, Deien Toplumda Aile ve ocuk, Ankara, 1983,s.214 65 Ayrca bkz. Ahlk eitiminde okul evre ilikisi iin bkz. H.Mahmut amdibi, DinEitiminin Temel Meseleleri, stanbul 1994; s. 167 vd.


39/275

27

c. Karakter e itimi okul hayat n n her evresinde maksatl vencelikli olarak ahlk deerleri kapsayan ok ynl biryakla mla gerekle tirilmelidir.

d. rencilerin renme ortam efkat, merhamet ve insanideerler ta yan kiilerden olumal d r.

e. rencilere karakter geli imleri iin yksek ahlk de erlerikendi hayatlar nda ya ayacaklar ortam ve f rsatlaroluturulmal d r.

f. Etkili bir karakter e itimi, renciyi merkeze alan, uygun vetevik edici bir akademik mfredat iermelidir.

g. Karakter e itimi, rencilerin kendi kendilerini motive etmesinitemin edecek bir aba iinde olmal d r.h. Eitim uygulama alan ndaki tm personel, karakter e itimi

sorumluluklar n paylaan ve temel ahlk de erleri benimseyenbir topluluk olmal d r.

i. Karakter e itimi, hem rencilerin iinden hem de di erpersonelden ahlk liderler bulunmas n zaruri k lar. 66

j. Karakter e itiminde ocuun sosyal (anne, baba ve yak nlar) vekltrel (sanat ve kltr faaliyetleri icra eden kurumlar) evresiyard mc bir ortak olarak grlmelidir.

k. Uygulanan karakter e itiminin deerlendirilmesi okulun,karakter e itimcilerinin faallii ve ba ar s yla rencilerin iyiahlk davran lar sergilemeleri ba lam n birlikte iermelidir. 67

Beyza Bilgin ve Mualla Seluk da Din retimi adl eserinde, Ahlkeitiminde rencilerin olumlu eilim ve duygular n destekleyip

kuvvetlendirmek; olumsuz e ilim ve duygular n engelleyip zay flatman nnemini vurgulad ktan sonra rencileri ynlendirme ilkeleri olarak unlar sayar:

66 Karakter e itiminde gndelik hayatta iyi rnekli in nemi iin bak n z. Russell W. Gough,Character is Destiniy, ev. Gkhan Sezgi, HYB Yay nc l k, Ankara 2002, s. 101110 67 Thomas Lickona, Eleven Principle of Character Education, Journal of Moral Education, s.93100 http://www.character.org/principles/ (20 Ekim 2004)


40/275

28

a. rencilerin kt e ilimlerini art racak ortamlar kald r rken iyieilimlerinin duygu ve heyecan boyutunda ortaya karacakf rsatlar olu turmak.

b. rencilerin zenecekleri ve taklit etmek isteyecekleri somutrnekler gstermek.

c. rencilerin olumlu e ilimlerinin, di er olumlu e ilimleriharekete geirmesine imkn haz rlamak.

d. rencilerde te vik edilen ve meydana gelen olumlu e ilimlerindavran a ve aksiyona dn mesi iin akl ve iradeyikuvvetlendirmek.

e. Olumsuz eilimlerin kt davran

lar eklinde tezahr etti idurumlarda, k r c ve hakaret edici ifadeler yerine gzel veyumuak ifadelerle rencinin kendine sayg s n muhafazaetmesini sa lamak. 68

Karakter e itiminde arzu edilen ba ar y yakalamak iin uygulay c lar ndikkat etmesi gereken baz ilkeleri de eitimciler yle belirlemilerdir:

Karakter e itimi uygulamalar nda rencilerin,a. Model almalar iin uygun ortam olu turulmas ve iyi bir

program yap lmas ,b. Ev, toplum ve okulda yap lacak faaliyetlere kat l m n

salanmas ,c. yi karakter zelliklerini gelitirme, tecrbelerini art rmalar iin

her a amada anlay ve sezgilerini destekleyen e itimmateryalleri olu turulmas ve aktif kat l mc lar haline gelmeleri,

d. Nas l iyi tercih yapacaklar na ve do ru kararlar vereceklerinek lavuzluk edilmesi,

e. Karakter zellikleri ve geliimleri dorultusunda ba kalar ylanas l olumlu ilikiler kurup gelitireceklerini renmeleri,

f. Okul kltr ve ilikileri zerine kkl bir e itim almalar ,

68 Beyza Bilgin, Mualla Seluk, Din retimi, Gn Yaync lk, Ankara 2000, s.105107


41/275

29

g. Bu eitim uygulamalar n sadece bir program olarak de ilkesintisiz bir sre olarak ya amalar ,

h. Her eyin en iyisini yaparak, etrafl ca okul reformlar yla birlikte

kaynaklar ve teoriler hakk nda bilgilendirilmesi ve retmenrenci birlikteliinin nemle te vik edilmesi,

i. retmen ve rencilerin hep birlikte gayret ederek en iyiyi vegzeli ortaya kar p gerekle tirmeleridir. 69

Yukar da geen retmen, okul personeli, renciler ve program nkendisiyle ilgili prensip ve ilkeler, karakter e itimi programlar n n baar yaulamas nda ve renciler zerindeki hedef kazan mlar n gerekle mesinde

hayati bir neme sahiptir. Bu prensip ve ilkeler kendi anlam ve hedef btnl iinde ne lde uygulanarak benimsenirse ba ar da o ldegerekleecektir.

5. Karakter E itimi Modeli Geli tirmeSosyal, kltrel, bilimsel vb. ynlerden, farkl boyutlar yla srekli

deien hayat, insan n hayat renmesini, dolay s yla eitimini ama edineneitim bilimlerini her an yeni aray lara sevk eder. E itim felsefelerinintekml, e itim programlar n n yenilenmesi ve de itirilmesi, farkl eitimmodellerinin gelitirilmesi ve bunlara ba l olarak farkl yntem ve tekniklerinuygulanmas ise hayat n deimeyen ilkesi de iimin zaruri bir tezahrolmutur.

lkemizde de 2006 y l itibar yla yenilenen ilkretim DKABprogram nda yap land rmac (Constructivist) e itim felsefesi benimsenmi ve yaparak ya ayarak renme uygulamalar ne kar lm t r. Bu itibarla

derslerin ileniindeki yakla mlar bu e itim anlay na uygun haz rlanmayabalanm t r. Ne var ki henz Trke, Matematik, Sosyal Bilgiler gibi temelderslerin d nda bu e itim felsefesine ve yaparak ya ayarak renmeanlay na tam olarak geilememi tir. Bu, en az ndan lkretim Din Kltrve Ahlk Bilgisi dersleri iin byledir. Yenilenen mfredata uygun olarak, Din

69 Character Education Informational Handbook & Guide, s.2 http://www.ncpublicschools.org/docs/charactereducation/handbook/content.pdf ( 1 Kas m2004)


42/275


43/275

31

Bunun iin nihai hedefi bedenen ve ruhen sa l kl insanlar yeti tirmek olaneitime zellikle de din e itimine byk grev d mektedir.

lkemizde, zellikle ehirlerde olmak zere, okul ncesi e itimle

birlikte rgn e itime balama ya bee inmitir. lkretimin zorunlu sekizy la kmas ve ilkretimden sonra liseye devam eden rencilerin say s n nolduka yksek olmas rgn e itimde DKAB programlar n n kalite veverimlilik bak m ndan nemini bir kez daha ortaya karm t r. Son y llardagerek ilkretim, gerekse orta retim DKAB programlar nda ierik veuygulama bak m ndan yap lan deiiklikler bunun bir sonucudur.

Ne var ki kiilik oluumunda ve karakter geli iminde nemli bir dnem

olan ilkretim a amas

nda, ocuklar iin karakter e itimine dair zgn vezel amal karakter e itimi uygulamalar pek yoktur. Asl nda 2006 y l lkretim DKAB retim Program nda belirlenen alt renim alan ndan 70 birinin Ahlk, dierinin Hz. Muhammedin hayat bu dnemde ocuklar iinkarakter e itimine duyulan ihtiyac gstermektedir.

Giri k sm nda ve daha sonraki k s mlarda da de indiimiz zere gerekev ortam nda, gerekse toplumsal ortamda ocuklar n ahlk ynden geli iminiolumsuz etkileyecek faktrlerin ve rneklerin artm olmas , onlar n kiilikgeliimine katk da bulunacak, ahlk de erleri kazanmalar na imknsalayacak karakter e itimi programlar na ve al malar na duyulan ihtiyac daha gerekli hale getirmektedir.

Okulda veya okul d nda uygulanan karakter e itimi programlar n n,ailelerin, retmenlerin ve toplumun ocuklar zerindeki beklentilerinigerekletirmek iin da son derece gerekli oldu u grlmektedir. Bu, ayn zamanda okul ii sular n nlenmesinde, huzurlu aile yuvalar n n temininde

ve emniyet ve gven iinde ya ayan bir toplumun tesisinde hayati bir greviyerine getirecektir. Bu bak mdan, ocuklar n geliim zelliklerine uygun,kltrel ve sosyal ihtiyalar na cevap veren evrensel ahlk de erler ieren,din retimi program yla btnle mi, verimli ve yeni e itim retimteknikleriyle uygulanan bir karakter e itim modelinin ne kadar faydal olabilecei ortadad r.

70 bkz. lkretim DKAB Dersi retim Program ve K lavuzu, s.1317


44/275

32

2. Karakter E itimi Modelinin Hedef Kitlesi ve HedefleriHedef Kitle

Karakter e itimi modelimizin uygulanaca hedef kitle, Trkiyedezorunlu din retiminin verildii lkretim okullar ndaki rencilerdir.Onlar n geliim seviyeleri dikkate al nm ve bu karakter e itimi modelinin buya grubuyla s n rland r lmas zorunlu olmutur. Bu sebeple hedef kitleninlkretim 4.5.6.7.8. s n f yani 1014 ya seviyeleriyle s n rland r lmas uygungrlmtr.

Karakter Eitimi Modelimizin uzak, genel ve zel hedefleri a a daki

gibi belirlenmitir.Uzak Hedef 7 1

Belirlenen hedef kitleye Trk Milletinin milli ve manev deerlerierevesinde evrensel ahlk faziletleri reterek iyi karakterli ahsiyetleryetimesine katk da bulunmak. Buna gre;

Genel Hedefler Toplumda evrensel ahlk de erleri benimsemi ve bunlar kendi

ahs nda birer fazilet olarak kazanm fertler yeti mesi,Ahlk deerlerin evrenselli ini ve hayat yaanabilir k ld n fark eden

iyi ahsiyetli insanlar yeti mesine yard mc olmak,Evrensel insani de erlerle slm n ahlk de erlerin uyu tuunu fark

etmi ve dier din mensuplar yla bar ve hogr iinde ya ayabilen iyidnya vatanda lar yetimesine katk da bulunmak.

Bu genel hedeflere ula ma dorultusunda belirlenen,zel Hedefler

Hedef kitle iinde yer alan rencilerin, tespit edilen temel evrenselahlk deerler zerinde uzak ve genel hedefler erevesinde benimsemelerive kazanmalar ngrlen ahlk de erler, gvenilir, merhametli, cmert,adil, temiz, sorumlu, sayg l , al kan, mitli, kanaatkr, kadir inas,mtevaz , hogrl, cesur olarak belirlendi.

71 Hedeflerin s n fland r lmas ve terminolojide zcan Demirelin Kuramdan UygulamayaEitimde Program Gelitirme adl eseri temel al nm t r. Ankara 2000; s. 111 vd.


45/275

33

Sz konusu evrensel de erleri ahsiyetlerinin olu mas nda birer iyikarakter haline getirmi , stn ahlk nitelikler kazanm , vatan n ve milletinisevmenin yan nda evrensel kltr anlay p ta yabilecek, ayn dnyay

paylat dier insanlarla bir dnya vatanda olma bilinci iinde yaayabilenve hayat sevgi, haklara sayg merkezli anlay p yaayan stn insandeerlerle donanm ahsiyetler yeti tirmek karakter e itimi modelinin ayr cazel hedefleri aras nda yer al r.

3. Karakter e itimi modelinin uygulanmas nda dikkat edilecekilkeler

Karakter e itimi uygulamalar

nda karakter e itimi programlar

n

n iyihaz rlanmas , bunu uygulayan retmenlerin iyi yeti mi olmas ve uygun,verimli bir ortam n haz rlanmas n n nemli olmas kadar nemli bir hususda retmenlerin e itim srecinde hassasiyetle dikkat etmesi gerekenilkeler vard r. Bunlara uymak program n hedeflerine ula mas nda en azdierleri kadar etkili ve nemlidir. Karakter e itimi programlar n n zelliklekurumsal planda y llard r uyguland Amerikada karakter e itimuzmanlar n n ortak tecrbelerinden olu an baz ilkeleri Thomas Lickonaaa daki gibi belirlemitir.

retmenin dikkat etmesi gereken genel ilkeler: 72 a. retmen s n fta, rencileriyle ilikilerinde bir ahlk model ve

fikir rehberi olmaya dikkat etmelidir.b. retmen s n f iinde, rencilerin ahlk geliimine katk da

bulunacak ekilde, kendini kontrol ve muhataba sayg erevesinde bir ahlk disiplin olu turmal d r.

c. retmen s n f zerinde gl etki meydana getirecek olansayg nl k, ekicilik ve vakar n korumal d r.

d. retmen rencilerin alaca kararlar rencilerlepaylaarak, e it sorumluluk almalar iin aralar nda i blmne giderek rencilerin kendini ifade edebilece idemokratik bir ortam olu turmal d r.

72 Bkz. Thomas Lickona, The Teachers Role in Character Education, Journal of Education,volume 179, number2, s. 6676


46/275

34

e. Ahlk deerlerin retilmesinde ve bu de erlerinilikilendirilmesinde nceden haz rlad program takipetmelidir.

f. rencilerin sosyal ve ahlk yeteneklerini geli mesi iinsrekli uygulamaya dayal , e itici bir yol olan ibirliiyleal may desteklemelidir.

g. retmen de erler ve ahlak e itiminde kendi akademikgeliiminin yan s ra, ahlk geli imine de ayn ehemmiyetigstermelidir.

h. retmenin ahlken do rular biliyor olmas ve bunlar

retmeye yo unlam

olmas

, onda gzel ahlkdavran lar n ortaya kmas na mani olmamal d r.i. retmen rencilerin kiisel ilikilerinde kan her trl

kar kl k ve anla mazl zaman nda zerek ileride dahabyne sebep olabilecek sata ma, haks zl k ve iddetinnne gemelidir.

Karakter e itimi program n uygulayan retmenlerin uymas gereken genel prensiplerin yan nda kendi ah slar nda sahip olmas gereken gzel karakter zellikleri vard r. nk okulda yap lan birkarakter e itiminde retmen rencilerinin gz nnde her zaman canl bir model ve rnek ahsiyettir. Onun rencilerine kazand rmak istedi ikarakter zellikleri onlara anlatt klar ndan daha ok kendisinden tezahreden sz, davran ve tutumlarla birlikte kendi karakter zellikleridir. Bubak mdan retmenin sahip olmas gereken karakter zellikleri e itimuzmanlar nca nemli grlm tr. 73 Dolay s yla karakter e itimi yapan bir

retmende u zelliklerin bulunmas gerekir:a. Gl bir sezgi ve kavray a sahip, kendini bilen, yrekli, cesur

ve cazibe merkezi olmal d r.b. Kendini kontrol eden, sorumluluk duygusu ve iyi niyetiyle

sebeplerden sonulara gitmeyi bilmelidir.

73 Karakter e itiminde retmenin renciye kendi de erlerini kabul ettirmesi iin ba ka ilkeleriin bkz. Thomas Gordon, Etkili retmenlik Eitimi, YAPA Yay nlar , stanbul 1993, s. 200205


47/275

35

c. Kendini ve dikkatini yapt ie vermeli, huzur ve sknetinimuhafaza etmeli ve ba armak istedi i ie teksif olmal d r.

d. Kendine gvenmeli, mitli ve sab rl olmal gayesine ula mada

kesin inanl l n hibir zaman kaybetmemelidir.e. efkatli, merhametli, ho grl ve yerine gre msamahakr

olmal affedici bir karaktere sahip olmal d r.f. Cmert, gani gnll, fedakr ve daima ikram eden taraf

olmal d r.g. evresine kar anlay l olmal ve istiare ve i birliini tercih

etmeli iinde daima istekli olmal d r.

h. Kibir ve gsteriten uzak, sadelik iinde olmal

; nezaket vekibarl ile mtevaz tav rlara sahip olmal d r.i. Doruluk, mertlik, samimiyet ve itenlikten dn vermemeli;

drstlk ve iffetini muhafaza ederek gvenilir bir ahsiyetolmal d r.

j. Kendisine sayg duyan, ince d nceli, ba kalar nca da sevilipsay lan biri olmal ve k l k k yafet olarak bak ml olmal d r.

k. Her zaman dengeli, ll, l ml olmal ve i huzuruyla mutedilbir hayat tarz na sahip olmal d r.

l. al kan, gayretli, mcadeleci, ba ar s ndan emin,mtehammil ve sebatkr olmal d r.

m. Her zaman en iyiyi, daha iyiyi tercih eden ama kolayla t rmay prensip kabul etmeli; kalb temizli ini ve saf niyetinibozmamal d r.

n. nsanlara kar anlay ve duyarl l a sahip, yard msever olmal

ve insan hayat n n her alan na sayg duymal d r.o. Kendi nefsan arzular n kontrol edebilen, emir ve yasaklara

itaat eden do ru bir istikamet ve istikrar zere olan bir ki iolmal d r.

p. Hayat n as l amac n ve nihi mesuliyeti unutmamal ve Allah nkendisine verdi i kabiliyet ve imkanlar doru kullanmal hizmet uurunu kaybetmemelidir.


48/275

36

q. Her insan n irade ve hrriyet sahibi oldu unun fark nda olarakilahi iradeye teslim olan ve ba a gelene r za gsterebilen birkimse olmal d r.

r. Giriken, yeniliklere a k, cesur; ama uyan k olmal ve hayat ;gemi, u an ve gelecek boyutlar yla alg layabilmeli, hayat n buna gre planlayabilmelidir. 74

4. Karakter E itimi Modeli retim teknikleri ve lme-de erlendirme

Eitim-retim faaliyetlerinde e itim programlar n n kusursuzolmas kadar, iyi bir uygulama plan n n yap lmas , kullan lan tekniklerin,yntemlerin do ru seilmesi ve bunlar n etkili kullan m ve hedeflere nelde ula ld n n llmesi de phesiz byk nem arz eder.

Eitim programlar nda yer alan konular n ierii, program nhedefleri ve uygulama alanlar n n ne oldu u, onu uygulamada hangitekniklerinin kullan laca n da ba ar y nemli lde etkiler. Uygunretim teknikleriyle ve do ru eitim materyalleriyle yap lacak eitim

faaliyetlerinin istenilen ba ar ya ulamada byk katk s olduu kabuledilen bir gerektir. 75

Bu bak mdan, karakter e itimi modelinde eitim uygulamalar n nhemen ba nda, din kltr ve ahlk bilgisi program renme alanlar venite konular yla egdmn de gsteren ayr nt l bir planlama tasla haz rlanmal d r. Yine e itim uygulamalar na gemeden nce modelinuygulanaca rencilerin ilgili ahlk deer hususunda tutum vedavran lar n deerlendirecek bir lek geli tirilmelidir. Bu leklekarakter e itimi modelinin uygulanmas ndan sonra da uygulanmas n ngrerek hedef kazan mlar n gerekle me oran n grme imkn ; plan veuygulama zerine gerekli dzeltmelerin yapma imkn oluturulmal d r.

Bylece retmen, e itim modelinde belirlenen kazan mlar ve temelbeceriler bak m ndan rencilerin ne durumda oldu unu grme imkn na

74 Bu blm, http://www.teachingvalues.com/principlesummary.html (18 ubat 2005)adresinden Principles for Character Education blmnden uyarlanm t r.

75 Bkz. zcan Demirel, Eitimde Program Gelitirme, s.68


49/275

37

sahip olur. Modelin uygulanmas ndan sonra yap lacak lmedeerlendirmeyle de kendisinin ve rencilerinin performans n vegeliimini grr ve de erlendirme yapar.

Bu balamda, karakter e itimi modelinin uzak, genel ve zelhedeflerini dolay s yla hedef kazan mlar n istenilen seviyedegerekletirecek retim teknikleri Hadise Yorumlama, Yaparakrenme, Foto raf Yorumlama, Yarat c Yazma olarakbelirlenmitir.

nc blmde, bahsedilen planlama, hedef davran geliimlei ve ad geen tekniklerin ne oldu u, bunlar n karakter e itimine

uygunluu, rencilerin geliim zelliklerine uygunluu, avantajl

ve s

n

rl

ynleri, amalar ve uygulan hakk nda ayr nt s yla bilgi verilerek analiziyap lm t r.

5. Karakter E itimi Modelinde, DKAB Program nite konular ylaegdm

Karakter e itimi modelinin uygulanaca ya grubu 10 ila 14 ya ocuklar d r. Bu, lkemizde zorunlu e itim kapsam na giren, ilk retimokullar nda DKAB dersi alan 4.5.6.7.8. s n f rencilerine kar l k gelir. Bubak mdan, karakter e itimi modelimizin muhatap ya grubumuzun ald formel ve zorunlu din e itimi program yla egdml olarak yrtlmesinin daha do ru ve faydal olaca mlahaza edilmi ve bunagre planlama yap lm t r.

Buradan hareketle karakter e itimi modelinin ieriini oluturan ondrt temel evrensel ahlk de er, ad geen program dikkate al narak

belirlenmitir. Karakter e itimi modelimizin eitim uygulamalar da DKABProgram niteleriyle e letirilmitir. Bu e letirme yap l rken buprogram n renme alanlar ve nite konular n n ierii dikkate al nm t r.Uygulamalar n ba nda yer alan planlamada bu e gdmn uyumluyryebilmesi iin s n flara gre tanzim edilmi tir.

Karakter e itimi modelinin uygulama plan nda, 4.5.6.7.8.s n flardan her biri iin bir e itim y l nda on drt ahlk de erinuygulanmas ngrlmtr.


50/275


51/275

39

demokratik yakla m benimsenmeli ve farkl bilgi kanallar n da kullan lmas nanem verilmelidir. 78

Sz konusu ihtiyalar kar layabilmeyi hedefleyen bu al ma u

zellikleri bak m ndan zgn olma gayesini gtmektedir:i. lkretim okullar nda uygulanabilecek bir karakter e itimi

modeli olma. Yap land rmac eitim anlay na uygun olarakDKAB Program n n performans n olumlu ynde etkileyecek birmodel olma.

ii. DKAB Program niteleriyle e gdml bir karakter e itimimodeli olma.

iii. Temel evrensel ahlk ilkelerini Hz. Muhammed ahlk

n

referans alarak kazand rmay hedefleyen bir karakter e itimimodeli olma.

iv. Eitim uygulamalar nda Hadise Yorumlama, Fotoraf Yorumlama gibi daha nce bu ekliyle kullan lmam retimtekniklerini karakter e itiminde kullanarak ve Yaparakrenme ve Yarat c Yazma tekniklerine yeni bir boyutkatarak kullanma.

v. Kulland drt farkl renme tekni i ve hedef davran geliim leiyle reneni merkeze alan ve sosyalle meyidestekleyen bir model olma

b. Karakter E itimi Modelinin Yap land rmac E itimAnlay na Uygunlu u

Karakter e itimi modelinde eitim uygulamalar n n lkretim DKABProgram niteleriyle e gdml olarak yrtlece i ngrsndenhareketle, onlar n eitim yakla mlar nda bir uyum hatta ayn l k olmas ,modelin baar s bak m ndan olduka nemlidir.

78 Bkz. Ayla Oktay, 21. Yzy lda Yeni E ilimler ve E itim, Orhan Ouz, Ayla Oktay, HalisAyhan, 21. Yzy lda Eitim ve Trk Eitim Sistemi, s. 2731


52/275


53/275

41

uyum sa lamas sonucunda ortaya kar. Yani kii kendi tecrbeleri, bilgi vebirikimleriyle tart lan konu aras nda iliki ve uyum kurarak konuyu anlar.nc olarak, bilgi etkileim sonucu oluturulur. Kullan lan dil ve iinde

yaanan sosyal yap bu etkileimde nemli rol oynar. 84 Hedefleri bak m ndan yap land rmac l k ise, renenlere renmeyi

retmek ve onlar iin bilgiyi anlaml k lmakt r. Bilgiyi nas l ve neredekullanaca n bilen, kendi renme yntemlerini tan y p etkili bir biimdekullanan ve yeni bilgiler retmede nceki bilgilerinden yararlanan fertleryetitirmektir. 85 Bylece fertler kendi d nce ve yorumlar n gelitirirler,etkili dnme, mant ksal kar m yapma, sorun zme ve farkl ve yeni

renme becerileri kazan

rlar.86

Bu manada her fert zgr ve kendinezgdr. Yap land rmac eitim, her renen iin belirli kal plarda hedeflerbelirlemek yerine daha geni kapsaml , esnek hedefler tayin eder verenenlerin kendileri iin farkl hedefler belirleyece ini ngrr. 87

Yap land rmac eitim yakla m nda renme ortam bilgilerinaktar ld bir yer de il; rencilerin ba ms z dnme ve problem zmeyeteneklerini geli tirdikleri yerdir. Bu anlamda retmenin rencilerle uygunbir kanalla iletiim kurmas , onlar n yorum yapma, anlamland rma,kar lat rma ve sonu karma yeteneklerini destekleyecek sorular sormas gerekir. Niin, sizce nas l, olmasayd ne olurdu, nas l bir sonuca ula t n gibisorular bunlardan baz lar d r.

Yap land rmac eitimde, bilginin ezberlenmesi yerine zmsenmesi as lamat r. Hedef davran lar buna gre belirlenmeli, de erlendirme de yinebuna gre yap lmal d r. 88 Yap land rmac eitim uygulamalar ndadeerlendirme yap l rken, rencileri birbirleriyle kar lat rmak yerine,

84 Recep Kaymakcan, Trkiyede Din E itiminde o ulculuk ve Yap land rmac l k: Yeni Orta retim Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Program Balam nda Bir De erlendirme Kuram veUygulamada Eitim Bilimleri Dergisi, Ocak 2007, s.18185 John Abbott and T. Ryan Consstructing Knowledge, Reconstructing Schooling EducationalLeadership, s. 68, November, 1999; s.6669 86 C. Alkan, D. Deryakulu ve N. imek. Eitim Teknolojisine Giri, Ankara 1995; s. 57 87 John H.Hooloway, Caution Constructivism Ahead Educational Leadership, November, 1999,s. 85 88 Bkz. Jacqueline G.Brooks and Martine G. Boks, a.g.e, s. 9697


54/275

42

onlar n daha iyi renmelerini sa layacak olan, renimlerini birbiriylepaylamalar na f rsat haz rlama yolu tercih edilir. 89

Yap land rmac eitim yakla m n benimseyen retmen, bir yol

gsterici ve rehberdir. retmenler, problemi renenler iin kendilerizmek yerine rencinin zmlemesi iin ortam haz rlarlar. retmendndrc sorular sorarak renenleri ara t rmaya ve problem zmeyetevik eder. Bunu yaparken neyi ya da nas l dneceini sylemez, onubilgiyi keifte serbest b rak r. 90

renmenin kontrol elinde olan renci, renmeye retmeniylebirlikte yn verir. renenlerin nceki ya ant lar , renme tarzlar , bak

a

lar

renmelerine yn verir.91

renen, renme ortamlar

ndaki reticisorular yla dier bireylerin geli imine de katk da bulunur. Sreci retenlebirlikte ynlendiren ve daha ok faal olan renendir. 92

Yap land rmac eitim yakla m na din e itimi ve retimi a s ndanbakt m zda ngiliz din eitimcisi M. Grimmet, yap land rmac eitimyakla m n n dine uyarlanmas hususunda u prensibi ne kard n gryoruz. Ona gre:

a. rencilerin ferdi ve sosyal zellikleriyle konular n ierii dinamikolarak ilikilendirilmeli ve bilgiler eletirel ve yans t c olarakdeerlendirilmelidir.

b. Dini ierik ile rencilerin yaayarak, uygulayarak rendikleriaras nda a k bir iliki ortaya konmal d r.

c. Dini ieriin renilmesin renci merkezli olmal , rencideneyimleri yorumlar renmede belirleyici olmal ve retmenyap land r lm yorumlarla sreci desteklemeli ve renmeyi peki tirmelidir. 93

Yap land rmac eitim anlay yla geleneksel e itim anlay lar n94

baz ynleriyle kar lat rd m zda yap land rmac eitim anlay n n olumlu fark daha belirgin olarak ortaya kar.

89 Yap land rmac eitimde lme de erlendirme iin bkz. Osman Titiz, Yeni retim Sistemi vd. Zambak Yay nlar , stanbul 2005, s.41 90 Jacqueline G.Brooks and Martine G. Boks The Courage ta be Constructivist. EducationalLeadership, s. 23 91 Jacqueline G.Brooks and Martine G. Boks, The Case for Constructivist Classrooms, s. 10 92 Titiz, a.g.e, s.5358 93 Recep Kaymakcan, a.g.m, s.184


55/275

43

c. Geleneksel e itim anlay yla, yap land rmac e itimanlay lar n n kar la t r lmas

Geleneksel E itim Anlay na Gre Yap land rmac Eitim Anlay na Gre

Bilgi, fertlerin d dnyas ndad r,retmenlerden rencilere transfer edilir.

Bilginin kiisel bir manas vard r. Bilgi, bir fertolan renciler taraf ndan meydana getirilir.

renciler, dinlediklerini ve okuduklar n renirler. retmen z kavramlar iyia klayabildii lde renciler konular renirler.

renciler, kendi bilgilerini bir mana aray vedzen iinde yap land r rlar. Onlar, i ittiklerini,okuduklar n ve grdklerini nceki rendiklerive yaant lar zerine temellendiripyorumlayarak al rlar.

renciler, hat r nda kalanlar tekraredebildiklerinde renme ba ar l d r.

renciler rendii kavram ve ieri iyaant lar nda rneklendirebilip

uygulayabildiklerinde renme ba ar l d r. 95 renme tekrara dayan r. renme etkile imle gerekleir ve rencinin

bildikleri zerine bina edilir.renciler, zerine retmenin bilgiyi kay tyapt bo bantlar olarak grlr.

retmen, rencilerle diyalog kurarak veortam haz rlayarak onlar n kendi anlamlar n yap land rmalar na yard mc olur.

retmen, rencilerin renmelerinideerlendirmek iin onlar n doru cevaplar n arar.

retmen ileriki derslerde kullanmak zererencilerin kavramalar n anlamak iin onlar nbireysel bak a lar n arar.

renciler ounlukla yaln z al rlar. renciler ounlukla grup halinde al rlar.Bilgi sabittir. Bilgi dinamiktir. fadelerle birlikte srekli yeni

ekil al r ve de iim gsterir.lme deerlendirme e itimden ayr birsretir. Sonu nemlidir.

lme deerlendirme e itimle i iedir.retmenin gzlemleri ve renci al malar ,onlar n bak a lar daha nemlidir. Sre desonu kadar nemlidir. 96

Bilgi kanallar az ve s n rl d r. Bilgi kaynaklar eitli ve s n rs zd r.retim programlar retmenlerin ve

programlayanlar n ngrlerine grehaz rlan r.

retim programlar rencilerin ngrlerine

uyarlan r.

retme srecinde retmenin durumlar deerlendirilir.

renme sreci ba lam nda rencirenmeleri de erlendirilir.97

94 Bu blmde geen Geleneksel e itim anlay ifadelerinden daha nceki ilk retim retimprogramlar nda retmen merkezli yakla mlar kastedilmektedir. 95 Bkz.Constructivist Learning by Dimitrios Thanasoulas http://www3.telus.net/linguisticsissues/constructivist.html (11 Mart 2007) 96 bkz. Titiz, a.g.e, s.54 97 bkz. Demirel, a.g.e., s. 234235


56/275

44

Yap land rmac eitim anlay ve renen merkezli e itim yakla mlar hakk nda k saca bilgi verdiimiz ve son olarak geleneksel e itim anlay lar n nve yap land rmac eitim yakla mlar n n k smen kar lat r ld bu blmde

ortaya konan ilke ve yakla mlar n karakter e itimi modelimizdeki, HadiseYorumlama, Yaparak renme, Fotoraf yorumlama ve Yarat c Yazma tekniklerindeki ilke ve yakla mlarla olabildiince rt tngrmek mmkndr. zellikle karakter e itimi modelinde kullan lantekniklerin analizinin yap ld nc blmde ve ihtiya ve durum analizininyap ld birinci blm ikinci k s mda ayr ca karakter e itimi modelininuygulanmas nda dikkat edilecek ilkelerin ele al nd alt blmlerde ortaya

konan e itim yakla

mlar

n

n, yap

land

rmac

ve renen merkezli e itimanlay na uygun oldu u grlr.Bu alt blmde ortaya konan bilgilerden hareketle, DKAB program

niteleriyle e gdml olarak uygulanacak karakter e itimi modelimizinzgn bir model oldu u kadar bugnn reneni merkeze al p faal halegetiren yap land rmac eitim yakla mlar n benimsediini syleyebiliriz.

III. Karakter E itim Modelinde lenen Temel AhlkDeerler

Karakter Eitimi Modelinde ilediimiz on drt ahlk de eri tespitetmeden nce lkretim DKAB retim Program nda deerlerin retimiblmnde esas al nacak ahlk de erleri grmek yerinde olur. Bu programdaDin retiminde ve ahlk de erlerin kazand r lmas nda dikkat edilmesigereken hususlar ve programda renciler taraf ndan iselletirilmesingrlen alt de erler a a daki gibi s ralanm t r:

Adalet Aile kurumuna ve birli ine nem verme Demokrasi bilinciDrstlk Alak gnlllk Ba ms zl k Ba lama Bar Trk Bayra nave stiklal Mar na sayg Bilimsellik Cesaret Cmertlik al kanl kDayan ma Doa sevgisi Do al evreye duyarl l k Doruluk DostlukDuyarl l k Emaneti korumak Estetik Fedakrl k Gazilik Grgl olmakGvenirlik Hakseverlik Hakikat sevgisi Hay Ho gr badet yerlerine


57/275


58/275


59/275


60/275


61/275


62/275


63/275


64/275


65/275

53

Ey Allah n sevgili elisi! Siz kalbinizi temizlemek iin nas l duaediyorsunuz?

Allah

m! Kalbimi kar ve yamur suyu gibi tertemiz bir suyla y

ka!Bembeyaz bir elbise nas l kirden ar nm sa benim kalbimi gnahlardan ylear nd r. diyerek dua ediyorum, 107 dedi ve devam etti:

Byle yapan kiilerin iinde bir rahatl k, huzur ve mutluluk meydanagelir. Onlar n ahlk gzelleir ve kalpleri temiz oldu u iin kendilerini Allahadaha yak n hissederler. 108

* Yapt n z kt bir i ten sonra Allaha dua edip yalvard n zve kendinizi Allaha ok yak n hissetti iniz oldu mu?

* Sonras nda kendinizi nas l hissettiniz ve ne yapt n z?

Peygamber Efendimiz daha sonra arkada lar na namaz n, insan nkalbini temizleyen bir ibadet oldu unu, namaz k lanlar n kalplerinde kir vektln durmayaca n anlatt :

Kap n z n nnden bir nehir aksa ve siz bu nehirde her gn be kerey kansan z, acaba vcudunuzda hi kir kal r m , ne dersiniz? dedi. Sahabeler:

Elbette zerimizde hi kir kalmaz, dediler. Peygamber Efendimiz:

te gnde be vakit namaz k lmak, bir nehirde gnde be kerey kanmak gibidir. Nehir sular n n kirleri al p gtrmesi gibi namaz k lmak dakalpteki kirleri byle al r gtrr ve onu tertemiz yapar, buyurdu. 109

* Manevi kirlerden ar nmak iin ba ka neler yap labilir?

107Buhr, Deavt, 39; Mslim, Zikr, 49 108er-Rad, 28; el-Al, 14-15 109 Buhri, Mevkit 6; Mslim, Mescid, 282


66/275


67/275


68/275

56

5. Yoldan zarar verici eyleri eer kald rmam olsayd n z hangitehlikelerin meydana gelme ihtimali vard ?

6. nsanlar

olas

tehlikelerden kurtard

n

z

dnmek nas

l birduyguydu?

7. Kalbi ve evresi temiz bir kii olmak sizi baka hangi iyilikleriyapmaya sevk etti?

D. Foto raf Yorumlama

Fotoraf 1 Fotoraf 21. Birinci ve kinci fotorafta neler gryorsunuz?2. Birinci fotoraftaki kad n n bu hale gelmesine sebep olan eyler sizce

neler olabilir?3. kinci fotoraftaki kiinin bu zellie sahip olmas n n sebepleri neler

olabilir?4. Birinci fotoraftaki kii u anki hlinden memnun mudur? Niin?5. kinci fotoraftaki kii gzel ve sa l kl grnmn devam ettirmek

iin neler yapmal d r?


69/275

57

6. Birinci fotoraftaki kad n tekrar gzel ve sa l kl dilere sahipolabilir mi?

7. Sa l kl ve temiz di lere sahip olmak di er insanlarla ilikilerimizi

nas l etkiler?8. Dilerimizin ve bedenimizin kirlenmesi gibi kalplerimizi kirleten

eyler de var m d r?9. Kalbimizde meydana gelen kirleri nas l temizleyebiliriz?10. Kalbimizde kirlerin birikmi olmas dier insanlarla ilikilerimizi

nas l etkiler?11. Sevgili Peygamberimiz bugn bizimle birlikte ya asayd dileri nas l

olurdu?11. Sevgili Peygamberimiz bugn bizimle birlikte olsayd nas l bir kalbesahip olurdu?

E. Yarat c Yazma(Reklm afi i ve slogan olu turma)

retmen her renciden:p kirliliinden, grlt kirliliinden, hava kirliliinden evremizi bir ay iinde

ar nd rman n zm yollar n dnmelerini ister. Mahallenizde Bir ay iinde evreyi tertemiz hale getirme projesi yrtseydiniz

ha

Documents

Karekter Eğitimi