Kati Atik Yonetimi Atik Su Konularinda Belediye Hizmetlerinin Kurumsal Yasal Yonleri Ve Ppp Uygulamalari

30 Nisan 200830 Nisan 2008 ANKARAANKARA 11

Katı atık yönetimi ve atık su Katı atık yönetimi ve atık su konularında belediye hizmetlerinin konularında belediye hizmetlerinin

kurumsal/yasal yönleri ve PPP kurumsal/yasal yönleri ve PPP uygulamalarıuygulamaları


PLANPLAN

I. Temel Yasal DüzenlemelerII. Türkiye’de Katı Atık ve Atık Su Sektöründeki Mevcut SorunlarIII. Öneriler IV. Yeni Proje Finansmanı Modeli olarak Kamu-Özel Kamu-Özel Sektör OrtaklığıSektör Ortaklığı


Anayasal HakAnayasal Hak

Anayasa’nın 56 ıncı maddesine göre, “herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir”.


I. Yasal DüzenlemelerI. Yasal Düzenlemeler

Anayasa’nın 56 ıncı maddesi, 2872 sayılı Çevre Kanunu (8 inci ve 11 inci maddeler), 5491 sayılı Çevre Kanunu’nunda değişiklik yapılmasına

dair kanun, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu (ÇTV), Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Katı Atık Depo Alanları Genelgesi.


Çevre Kanunu (1)Çevre Kanunu (1)

8 inci madde : “her türlü atık ve artığı çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunma” yasaktır.


Çevre Kanunu (2)Çevre Kanunu (2)

11 inci madde :“Büyükşehir Belediyeleri ve Belediyelerin evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüolduklarını, bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacakların,sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım veıslah harcamalarına katılmakla yükümlü olduklarını” hükme bağlamaktadır.


5491 sayılı, Çevre Kanunu’nunda 5491 sayılı, Çevre Kanunu’nunda değişiklik yapılmasına dair kanunun 8 inci değişiklik yapılmasına dair kanunun 8 inci

maddesimaddesi

11.maddede değişiklik (Katı atıklara ilişkin) :

Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınacağını ve tahsil edilen ücretlerin katı atıkla ilgili hizmetlerin dışında kullanılamayacağını düzenler.


5491 sayılı, Çevre Kanunu’nunda değişiklik 5491 sayılı, Çevre Kanunu’nunda değişiklik yapılmasına dair kanunun 8 inci maddesiyapılmasına dair kanunun 8 inci maddesi

11.maddede değişiklik (Atık suya ilişkin) :

“.... arıtma sistemlerinden sorumlu yönetimlerin yapacağı her türlü yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve atıksu miktarı oranında katılmak zorunda olduklarını ve bu hizmetlerden yararlananlardan, belediye meclisince ve bu maddedesorumluluk verilen diğer idarelerce belirlenecek tarifeye göre atıksu toplama, arıtma ve bertaraf ücreti alınacağını belirtir. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretlerin, atıksu ile ilgili hizmetlerin dışında kullanılamayacağının altını çizer.”


II. Türkiye’de Katı Atık ve Atık Su II. Türkiye’de Katı Atık ve Atık Su Sektöründeki Mevcut SorunlarSektöründeki Mevcut Sorunlar


Genel YaklaşımGenel Yaklaşım

Yeni yönetim anlayışı olarak : yönetişimyönetişim Sorumlu aktörlerin - paydaşların katılımı :

kamu sektörü, özel sektör, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve hizmetten faydalanan belde halkı


Temel ProblemlerTemel Problemler

Merkezi yönetim bünyesinde, dağınık ve parçalanmış hukuki ve kurumsal yapı,

Belediyelerdeki farklı örgütsel yapılanmalarda farklı pratiklerle günlük iş görme anlayışı,

Katı atık yönetim işletmeleri olan çok sayıda küçük belediyelerin bulunması,

Belediyelerin, atıkların bertarafı açısından belirli bir altyapıya, deneyimli personele sahip olmamaları.


Katı Atık Bertaraf TesisleriKatı Atık Bertaraf Tesisleri

Çevre ve Orman Bakanlığı, katı atık bertaraf tesislerinin kurulmasını çevre kirliliğinin önlenmesinde ana unsur olarak görmektedir,

“Birlik modeli” esasına göre çalışmalar yürütülmektedir,

Çevre Kanunu Geçici 4. Maddesi’nin yerine getirilmesi için 22.06.2006 tarihli Çevre ve Orman Bakanlığı Genelgesi ile ;

Belediyelerde nüfusu :- 100.000’den fazla olanlarda 3 yıl,- 100.000 ile 50.000 arasında olanlarda 5 yıl, - 50.000 ile 10.000 arasında olanlarda 7 yıl,- 10.000 ile 2.000 arasında olanlarda 10 yıl içerisinde katı atık bertaraf tesislerini işletmeye almak zorundadır.


Türk Ceza Kanunu (5237) ’nun İlgili Türk Ceza Kanunu (5237) ’nun İlgili MaddeleriMaddeleri

Katı atık ve atık su sorununun çözülmesi Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddeleri ile Belediyelere ve Belediye Başkanlarına getirilen bir yükümlülüktür,

Çevre kirlenmesine ilişkin cezalar 181. ve 182. maddeleri ile sorumluların hapis cezası ile cezalandırılmasına varacak şekilde düzenlenmiştir,

Dolayısıyla, bertaraf tesislerini yapmayanlar hakkında Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddelerine göre işlem yapılması kaçınılmazdır.

Çevrenin taksirle kirletilmesi, Madde 182 :

Birinci fıkrası ise, çevreye zararverecek şekilde, atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya verilmesine taksirle nedenolan kişi/kişilerin, adlî para cezasıile cezalandırılacağını ; bu atıkveya artıkların, toprakta, sudaveya havada kalıcı etki bırakması hâlinde, iki aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunacağınıbelirtir.


Finansal ProblemlerFinansal Problemler

Belediyelerin mali kaynaklarının yetersizliği, Finansal projelerin kendi kendine yetebilirliğinin

desteklenmesindeki boşluk, Düzenli muhasebe sistemlerindeki boşluk, Katı atık hizmetlerini denetleyecek, bütçe ve yatırım

programına sahip yasal üst kurumun eksikliği, Kontrolsüz büyüme hızı ve şehirleşme.


5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol KanunuKontrol Kanunu

Program bütçe İl özel idareleri ve belediyelerin kurdukları birlikler ile belediyelere bağlı

olarak özel kanunla kurulan ASKİ, EGO, İETT gibi idareler 5018 sayılı Kanun kapsamındadır.

Belediye başkanları sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi ve izlenmesinden sorumludurlar.

Mali değil, idari sorumluluktur. (Belediye meclisine karşı sorumluluk, m.41)

MADDE 12.- Genel yönetim kapsamındaki idarelerin bütçeleri; merkezi yönetim bütçesi, sosyal güvenlik kurumları bütçeleri ve mahalli idareler bütçeleri olarak hazırlanır ve uygulanır. Kamu idarelerince bunlar dışında herhangi bir ad altında bütçe oluşturulamaz.

Analitik bütçe


Su ve Kanalizasyon İdarelerinin Su ve Kanalizasyon İdarelerinin (SKİ) Bütçeleri(SKİ) Bütçeleri

Her ne kadar 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun, Su ve Kanalizasyon İdarelerinin bağımsız bütçeler hazırlamasına engel teşkil ettiği düşünülse de, Çevre Kanunu’nun 11.maddesi, su hizmetlerine ilişkin idarelerin bağımsız bütçeye sahip olmalarının yasal dayanağını oluşturmaktadır.


Bağımsız Bütçelerin ÖnemiBağımsız Bütçelerin Önemi

Su hizmetlerine ilişkin idarelerin bütçelerinin ayrı tutulmalarının ve bağımsız bütçe olmalarının önemi :

- Mali şeffalığın sağlanması açısından,- Maliyetin karşılanması esaslı tarifelerin oluşturulması

açısından,- Gerek Belediyelerin (gelir ve giderlerine hakim olmaları

açısından) gerekse uluslararası finans kuruluşları (verilen kredi ve hibelerin takibi) açısından,

- Su ve kanalizasyon hizmetleri sektörünün modernizasyonu açısından,önemlidir.


III. Belediyelerin Proje III. Belediyelerin Proje Geliştirmelerine Yönelik Yöntem Geliştirmelerine Yönelik Yöntem

ÖnerileriÖnerileri


Öneriler (1)Öneriler (1) “Belediyeler Birliği” oluşturma :

Sınırlı kaynaklardan maksimum fayda sağlanabilecek ve büyük ölçekli işletmeler ve büyük tesisler ortaklaşa kullanılarak daha fazla verim elde edilebilecektir.

Söz konusu faaliyetlerin çeşitli yollarla üçüncü kişilere gördürülmesi :5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15. maddesinde düzenlenen belediyelerin söz konusu hizmetleri Danıştay’ın görüşü ve İçişleri Bakanlığı’nın kararıyla, süresi 49 yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebileceği önemli bir hükümdür.

(Yeni PPP yasa taslağı, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 18 inci maddesinin j fıkrasının aşağıdaki gibi değiştirilmesini öngörmektedir:

j) Belediye adına imtiyaz verilmesine ve belediye yatırımlarının kamu-özel işbirliği modelleri ile ilgili mevzuatına göre yapılmasına; belediyeye ait şirket,

işletme ve iştiraklerin özelleştirilmesine karar vermek)


Öneriler (2)Öneriler (2)

Çevre Kanunu çerçevesinde getirilen teşvikler : Çevre Kanunu’nun 11. maddesinde “Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve atık geri kazanım tesisleri yapmak amacıyla belediyelerin hizmet birlikleri kurmaları halinde, bu hizmet birliklerine araştırma, etüt ve proje konularında Bakanlıkça teknik ve mali yardım yapılır” şeklinde belirtilmektedir. 18. maddesinde ise “tesis yapım projelerinin kredi veya yardım ile destekleneceği” belirtilmiştir.

“Çevre kirliliğinin önlenmesi ve temizlenmesine yönelik faaliyetler için yapılacak harcama ve yardımlar ile verilecek kredilere ilişkin genelge” kapsamında yardım ve kredilere ilişkin esas ve usüller belirlenmiştir.


Öneriler (3)Öneriler (3)

IV. IV. YENİ PROJE FİNANSMANI YENİ PROJE FİNANSMANI MODELİMODELİ

“Kamu-Özel Sektör Ortaklığı” (Public Private Partnership – PPP)


Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Kamu-Özel Sektör Ortaklığı Nedir ?Nedir ?

Liberalleşme akımının ikinci aşaması,

Projelerin tümüyle özel sektör tarafından finanse edilemediği durumlarda,

Ticari Finansal Analiz ile Toplumsal Fayda-Maliyet Analizi arasında kalan farkın kamu sektörü tarafından kapatıldığı

bir Finansal Model,

bir İş Ortaklığı düzenlemesidir.

ÖZEL SEKTÖR : Özel sermayeye ulaşma, İşletme etkinliği, Verimlilik, Maliyetin kontrolü, Yeni teknoloji kullanımı

KAMU SEKTÖRÜ (DEVLET) : Ortaklık hakkından yararlanma,Yönetime katılım, Doğal garantörlük, Politik riski üstlenme


PPP uygulamaları projelerin niteliğine, kamu ve özel sektörün projeye katılım dereceleri ve taraflar arasındaki farklı risk dağılımına bağlı olarak çok çesitli şekillerde ortaya çıkabilirler.

•Hizmetin tümüyle Devlet tarafından sağlanması

•Yap-İşlet-Devret (YİD) – Built-Operate-Transfer (BOT)•Yap-Kirala-Devret (YKD) – Built-Rent-Transfer •Yap-İşlet (YP) – Built-Operate (BO)

•Hizmetin tümüyle özelleştirilmesi

PPP

uygu

lam

ala

rı

Özel Sektör Ağırlığı


PPP Modellerinin Genel ÖzellikleriPPP Modellerinin Genel Özellikleri Genel olarak yüksek kaynak gerektiren büyük altyapı projeleri için

uygulanmakta ise de günümüzde daha küçük boyutlu uygulamaları da yaygınlaşmaktadır.

Finansman özel sektör tarafından temin edilir. Tasarım, finansman, yapım ve bakımı bütünleştiren uygulamalardır. Risk paylaşımı (Devlet ve özel sektörce paylaşılır) PPP modelinin çekirdeğini Kamu ile yapılan sözleşmeler oluşturur. PPP sözleşmeleri genelde uzun vadelidir. Kamu hizmeti olan ve imtiyaz teşkil eden altyapı projelerinde uygulama

alanı bulur. Bu modelde devletin ana görevi organizasyonu sağlamak ve

denetlemektir. Paydaşlar: Kullanıcı, Vergi mükellefi, Devlet, Yatırımcılar,

Finansörler, İşletmeciler, İnşaatçılar, Danışmanlar (Teknik, Mali, Hukuk vb)


Neden PPP ?Neden PPP ? Kamunun küçültülmesi

- Gelişmiş ülkelerde; İşletmeciliğin özel sektöre devri- Gelişmekte olan ülkelerde; Kaynak yaratma

Yüksek nitelikli kamu hizmetinin etkin ve ucuz temini

Proje risklerinin bu riskleri taşıyabilen taraflarca üstlenilmesi

Özel sektöre yaratıcı olarak en düşük maliyetli yolu belirleme serbestliği tanınması

Her alanda rekabet ve katma değer yaratılması

Kullanıcının yüksek kaliteyi mümkün olan en düşük maliyetle satın almasının sağlanması

Projenin toplam başarısı için motivasyon ve teşvik sağlanması


PPP’de dikkat edilmesi gereken PPP’de dikkat edilmesi gereken noktalar (noktalar (Temel RisklerTemel Riskler))

PPP sözleşmeleri karmaşık olduğundan, sözleşme tasarımının ve yönetiminin profesyonellerce yapılması gerekir.

Özellikle sözleşme tasarımında yapılan, risklerin yanlış dağılımı, yetersiz veya eksik yaptırımlar gibi esaslı hatalar, uzun vadeli bu modelde ciddi sorunlara yol açabilmektedir.

Yeni alanlarda yapılacak PPP uygulamaları için kamu kesiminde yeterli birikim olmaması riski artıran unsurlardandır.


Kamu-Özel Sektör Ortaklığı’nın Kamu-Özel Sektör Ortaklığı’nın Kullanım AlanlarıKullanım Alanları

Otoyollar – Tüneller, Yol yapım ve bakımı, Kara, deniz ve demiryolu işletmeleri, Havalimanları, Katı atık tesis ve işletmeleri, İçme suyu, kanalizasyon, atık yönetimi, Okullar, Hastaneler, Konaklama tesisleri, Enerji tesisleri


Kamu-Özel Ortaklığı Tedarik Kamu-Özel Ortaklığı Tedarik SüreciSüreci

Ön

Aşa

ma

Pro

je

Tan

ımla

ma

Ön

Seç

im

Tek

lif A

lma

Paz

arlık

İhal

e

Söz

leşm

e Y

önet

imi


Kamu-Özel Ortaklığı’nın Kamu-Özel Ortaklığı’nın Yasal DüzenlemelerleYasal Düzenlemelerle

Türkiye’de GelişimiTürkiye’de Gelişimi


PPP’ye ilişkin Temel Yasal DayanakPPP’ye ilişkin Temel Yasal Dayanak Anayasa’nın 47inci maddesi:

Anayasanın 47 nci maddesinin kenar başlığı, “devletleştirme” yanında “özelleştirmeye” de yer verecek şekilde değiştirilmekte ve maddeye iki yeni fıkra eklenmiştir.

13.08.1999 tarihindeki bu değişiklikle özelleştirme konusu, ilk kez Anayasal bir dayanağa kavuşturulmaktadır. 47 nci maddeye eklenen iki yeni fıkrada bir yandan kamu tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan işletmeler ve varlıkların özelleştirilmesine ilişkin esas ve usullerin kanunla gösterilmesi, öbür yandan kamu tüzel kişilerince yürütülen yatırım ve hizmetlerden hangilerinin özel hukuk sözleşmeleri ile gerçek veya tüzel kişilere yaptırılabileceği veya devredilebileceğinin kanunla belirlenmesi öngörülmektedir.


PPP Taslak YasaPPP Taslak Yasa

Bu kanunun amacı, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları, mahalli idareler ve kamu iktisadi teşebbüsleri tarafından yürütülen bazı yatırım ve hizmetlerin, PPP modelleri çerçevesinde gerçekleştirilmesine ilişkin usül ve esasları düzenlemektir.


Taslak Yasadaki YeniliklerTaslak Yasadaki Yenilikler

Taslakla, bütün Kamu-Özel İşbirliği Modelleri tek bir bir kanun çerçevesinde tanımlanmakta ve bu modellere esneklik getirilmektedir. (yani sözkonusu modellerin değişik türlerinin uygulanmasına da imkân sağlanmaktadır)

Yeni sektörlerin eklenmesiyle Kamu-Özel İşbirliği Modellerinin kapsamı genişletilmektedir. (turizm, eğitim, genel idare altyapısı gibi)

Kamu-Özel İşbirliği projelerinin koordinasyonundan sorumlu bir birim DPT Müsteşarlığı bünyesinde oluşturulmaktadır.

Kamu-Özel İşbirliği projelerinde risk kavramı getirilmekte ve sözkonusu KÖO modelleri için Hazine garantileri tanımlanmaktadır.

Taslakta, uyuşmazlıkların çözümünde tahkim yoluna başvurulabileceği düzenlenmiştir. Fakat, tahkime gidilmesi halinde Türk Hukukuna göre hüküm verileceği öngörülmüştür.


PPP ModelleriPPP Modelleri

Türkiye’de uygulanan ilk yapı : İmtiyaz anlaşmaları

Yeni taslak yasayla öngörülen PPP modelleri : - Yap-İşlet-Devret (BOT)

- Yap-İşlet (BO)- İşletme Hakkı Devri Modeli (TOOR)- Yap-Kirala (BL)


Mevzuata Genel BakışMevzuata Genel Bakış

1984; 3096 sayılı yasa; enerji sektöründe YİD ve İşletme Hakkı Devri modeline ilişkin ilk yasal düzenleme.

1988; 3465 sayılı yasa; Karayolları Genel Müdürlüğü’nün bünyesinde bulunan otoyol yapım ve bakım ve hizmetlerinin özel sektörce yapılabilmesi imkânı.

1994; 3996 sayılı yasa; YİD modeline hukuki bir temel kazandırmak amacıyla kabul edilmiştir.

1997; 4283 sayılı yasa; Yap-İşlet modeli de PPP uygulamaları arasına alınmıştır. (elektrik üretim tesislerinin bu model ile kurulabilmesi sağlanmıştır)

2005; 5396 sayılı yasa ile YİD ve Yİ modelleri dışındaki ilk somut PPP düzenlemesi : Yap-Kirala (YK), sağlık sektöründe.

2005; 5335 sayılı yasa; havacılık sektöründe kiralama ve/veya işletme hakkının verilmesi yöntemlerinin düzenlenmesi.


Teşekkürler

Dr. Hande TEK

[email protected]@ekose.com

EKOSE DANIŞMANLIK

mailto:[email protected]

Documents

Kati Atik Yonetimi Atik Su Konularinda Belediye Hizmetlerinin Kurumsal Yasal Yonleri Ve Ppp Uygulamalari