Upload
angel-enriquez
View
23
Download
4
Embed Size (px)
DESCRIPTION
kichwa magazine
Citation preview
Tamia Maldonado / K
•Kichwa•Kawsay•Kaypi•Kanchik
2014 wata / febrero killa 48 / 5.000kashnami maykunaman chayan
QUITO: MUSHUKHANPI WASI 3p
GUANO: MUSHUKMILENIO
YACHANA WASI 2p
GUAYAQUIL:PASKARIKCHAKA 4- 5p
MaríaKañar kuytsa
7P
•Kichwa•Kawsay•Kaypi•Kanchik
Rcuadorka 2006 wataafael Correaka Llak-ta Pushakka 2017wata llakta pushak
tukunkapak akllanapi yayku-natami uyachirka. Shinapash,chashna kachunka, Llakta Ka-machitami allichina kanka.
Cutuglahuapi kashpami, “ku-tin llakta pushak tukunkapakakllanapi mana kanatami nir-kani, shinapash chaytami alliyuyana kani” nirka. Febrero killa, 23 puncha ak-
llanapi ima tukushkata rikush-pami, Llaktapi Kawsakkunapa
Hataripa yana puyu shinakunatiyashkata rikushpapashmi, ku-tinllatak akllanapi yaykukri-kushkata uyachirka.Ecuadorpa Llakta Kamachi-
ka shuklla kutinmi kutinllatakakllanapi kachun sakin, shina-ka Correa kutin akllanapi kan-kapakka Llakta Kamachitamishikanyachina kanka. “Llaktapi Kawsakkunapa Ha-
tari sapiyachunmi rikuriyanakani” nirka. Charikkunapa tan-tanakuy kaynanik akllanapi mi-rashkata rikushpami chashnaakllanapi kutin yaykunata uya-chirka.
02 Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 2014 wata, febrero killa No 48
EDITOR: JOSÉ MALDONADO “USHKU CHUKURI”. EDICIÓN GRÁFICA:MARIO GALLARDO NEIRA FOTOGRAFÍA:SANTIAGO ARMAS,EDUARDO SANTILLÁN, MIGUEL ROMERO Y MAURICIO MUÑOZ �WEBMASTER: DARÍO JARRÍN �DISTRIBUCIÓN: MARÍA JOSÉ TORRES
PRODUCCIÓN: SECRETARÍA NACIO-NAL DE COMUNICACIÓN SECOM.
Correaka kutinllatak llakta pushak tukunaman-ta parlachunmi mañan
Quitoka shikanyakunmi. García Morenoshutiyuk wichana wasika 140 watayuk-
mi kan. Kaymi shuk tanpu tukukrin. RafaelCorrea Llakta Pushakmi Kamay, Quito munici-piowan ishkay tukushpa chayta rurakrikush-kata riksichirka. Wichashkakunata Latacungapi kak mushuk
wichana wasiman yallichi kallarishkatami riksi-chirka. Wichana wasi shuk tanpu shina tukukpi-
ka, muyuntipi kawsakkunapapashmi alli kantauyachirka. República de Chile shutiyuk yachanawasitapash allichinatami willarka.
Mushuk “Montúfar” tiyakrinmi
➲Pomasquimanta wan-pra kuytsakunapami
shuk alli willay tiyan. Mu-shuk Montúfar hatun yacha-na wasitami chaypi wasichi-kun, 2.280 yachakuktamiyachachinka. Kay mushukhatun yachana wasika Bi-centenario ayllu llaktapimikan. Marzo killami ña tuku-rishka kanka. Wasichinka-pakka 11 killatami minish-tishka. Sarunka 3 wata shi-natami kashkata wasichin-kapak minishtik karka.
Llakta Pushakpawillashka 362
2014 / FEBRERO / 22 / QUITO-PICHINCHA
2014 / MARZO/ 1 / CUTUGLAGUA-MEJÍA
LlaktaPushakpawillashka 363
LLAKTAPI KAWSAKKU-NAPA HATARIPA HAR-KAYKUNA, YANA PUYU-KUNA SHINA, RIKURISH-KATAMI UYACHIRKA.
KARI,WARMIKUNA-
MI, LLAKTA PUSHAKPA
RIMASHKATAALLIKACHISHPA
UYARKA
García Moreno wichana wasika tanpumi tukunka
CORREAKA IMA TIYASHKATA RIKSICHIRKA
CHEVRONPA MAPA MAKIKA MAYKUNAPIMI UYARIKUN
tiyashkaI ma
No 48 2014 wata, febrero killa Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 03
➲García Moreno wichanawasika, Ecuadormanta
ashtawan mawka wichanawasimi kan. Kay wata, marzokillami ña chaymanta lluk-shinka. Chaypi wichashkaku-naka Guaytakcamamanmi ya-llinka, kayka Latacunga kan-chapimi kan.
Kay wata, febrero killa, 21punchami 352 wichashkatamushuk wichana wasiman,Cotopaxipi, aparka. Mushuk wichana wasipa
shuk ukupika pichka kawitu-llami tiyanka, shinaka wi-chashkakunaka mana ñitirish-kachu kanka.
Latacungapi mushuk wicha-na wasitaka 46 hunu yalli dólar-wanmi wasichirka. Kaywan,Guayaquilpi mushuk wichanawasiwan, Cuencapi wasichi-kushkawanka wichashkakuna-ta chaskinkapak paktankami. Latacungapa mushuk wicha-
na wasika 5.000 wichashkata-mi chaski ushan. Chaypika ya-llimana huchayukpa, shina shi-nalla huchayukpa, ashalla hu-chayukpa ukukunami tiyanka. Carchimanta, Imbaburaman-
ta, Pichinchamanta, Cotopaxi-manta, Tunguarahuamanta hu-chayukkunatami chaskinka.
Calderónpimi shukmushuk hanpi wa-sita wasichikun,Docente Hanpi Wa-
si shutiyukmi kan. 2012 wata,septiembre killami wasichikallarirka. Kay wata, julio ki-llami ña tukuchishka kanka.
Tababelamanta 20 wawapacha shinapimi kan. 150kawituyuk hanpi wasimikanka. Kayta wasichinka-pakka 57,2 hunu dólartamiminishtin.Pikunami Sierra Hermosa,
Carapungo, Marianas,
Calderón, SanJosé de Morán,Bellavistapi kawsan, chaypi-ka 100.000 shinami kawsan,paykunapami alli kanka.Allpa mama kuyukpi, chuk-rishkakunata, shuk imaman-tapash chukrishkakunatahanpinkapakmi alli kanka.
Kayp i -ka shuktawka pa-tayuk wa-sika ya-
chachinkapakmi kanka.Hanpik tukunkapak yacha-kukukkunaka mushuk imatiyashkakunawan yachakun-ka. Hanpikushkatapashmi ri-kuy ushanka. Carina Vance Unkuyta Ri-
kuk Wasi pushakka 2015 wa-takaman 30 hanpi wasita ku-nata, 9 shinata ña kushkata,kay watapa 11 shinata kuna-ta; chayshuk 11 shinataka2015 watami kunka.
Quitoka shuk mushuk hanpi wasiyukmi kanka
García Moreno wichana wasikashukmanmi rin
KAYPAKKA 57,2 HUNU DÓLARTAMI MINISHTIN. KAY 2014 WATA, JULIO KILLAMI TUKUCHINKA
70 hunu dólar-wanmi wasichirka
5.000wichashkatamichaski ushanka
352shinami ñamushuk wichanawasipi kan
YUPAYKUNA
70kawitumi tiyanka
100.000muyuntipi kawsak-pakmi alli kanka
57,2hunu dó-lartami, Kamayka wa-sichinkapak kukun
YUPAYKUNA
KASHNAMI MUSHUK HANPI WASITA WASICHIKUN. 100.000 MUYUNTIPI KAWSAKKUNAPAMI ALLI KANKA
04 Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 2014 wata, febrero killa No 48
RAFAEL CORREA LLAKTA PUSHAKKA CHAKATAMI YALLIRKA. CHAKATAKA CHAKILLAPASH, ANTA-APIYUPIPASHMI YALLINALLA KAN
SANTAYPI KAWSAKKUNAKA CHAKILLAMI KAYCHAKATA GUAYAQUILMAN YALLI USHANKA
GUAYAQUILMANTA, DURÁNMANTASANTAYMAN CHAYACHIK CHAKKA 1,5 KM SUNIMI KAN
ShuGuay kim
IMA TIYASHKA
No 48 2014 wata, febrero killa Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 05
KUNANKA DURÁNMANTA SANTAYMAN-KA HAWALLAPASH, UTIYALLAPASHMI RI-NALLA KAN. SHUK 800 METRO SUNI CHA-KATAMI YALLINA KAN. KAYTAMI KAMAY-KA RURAKUN. KAY CHAKAKA PASKARIK-LLA CHAKAMI KAN. HATUN WANPUNA-
KUNA YALLIKPIKA, CHAKAKA PASKARINKALLAMI. KAYTARURANKAPAKKA 25 HUNU
DÓLARTAMI MINISHTIN.
LLAKTA PUSHAKKA TUKUY RURAKUSHKATAMI RIKURKA
CHAKATA RURAKUKKUNAKA CORREAMANMI MAKITA KURKA
ukchakamiyaquilta Santaywan michin
CORREAKA CHAKAMANTAMI HATUN YAKUTA RIKURKA
IMA TIYASHKA
06 Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 2014 wata, febrero killa No 48
Kamayka Guanopimi shuk MilenioYachana Wasita wasichirka,chayka shuk hectárea allpapimikan. Wasichinkapak, tukuy shuk
imakunapapash 4 hunu dólartami minish-tishka. 700 yachakukmi yachakunka, pay-kunaka muyuntipi kak yachana wasikuna-mantami kan. Milenio Yachana Wasika, Guanopi, Alaco
ayllu llaktapimi kan. Chimborazo markaka
kaywanka ishkay milenio yachana wasitamicharin. Kaypika 12 yachakuna uku, shinalla-tak shuk imakunapa ukukunapashmi tiyan.Pukllana panpapash, mana hanpiripa unkuy-yukkunapa ñankuna, yaykunapashmi tiyan. Alfonso Hernández, Domingo Sarmiento, 7
de Agosto, Santa Teresita, Ambato, María An-gélica Hidrovo, Quiteño Libre yachana wasi-kunamanta yachakukkunami kaypi yacha-kunka. Leydi Méndez yachakukmi kan, ingeniera
tukunkapakmi munan, mushuk yachana wa-siman yakushpaka, may kushikurkami. KutinLuis Moraleska shuk yachakukpa taytamikan, kashna yachana wasimanka punta kutinchayashkatami uyachin, “yaya shina kaytarkushpaka, may kushikunimi” nirka.
KAMAYKA YACHACHINA, YACHA-KUNA ASHTAWAN ALLI KACHUNMIKASHNAKAUNATA RURAKUN
Guanoka ñami MilenioYachana Wasita charin
Guayaquil umapi, maypimi Samanes panpa kan, chaypimi “Christian Benítez”shutiyuk pukllana panpata ña tukuchishka. Kimsa killapimi rurashka. Kayka pa-tayukmi kan, 8.000 shinami tiyarishpa pukllakushkata rikuy ushanka.
Chillanes-Bucay ñantami ña tukuchishka
➲Kay mushuk ñanka57,4 kilómetro suni-
yukmi kan. Kayta ruranka-pakka 43,7 hunu dólartamiminishtirka. Kamayka chashnami Bolí-
var markaman alli ñankuna-ta kukun. Kunanka ashta-wan riksinkapak shamukku-nami tiyanka, shinallatakima ruranapash, chaypa ku-llkipashmi tiyanka. María de los Ángeles Duar-
te Apana Apamunata RikukWasi pushakmi tukuchishkañantaka kurka.
Guayaquilpi mushukpukllana panpa
MILENIO YACHANA WASIKA TUKUY MINISHTISHKAKUNATAMI CHARIN
MUSHUK ÑANKA PURINAYAYMI KAN
Foto:T
amia
Mal
dona
do
No 48 2014 wata, febrero killa Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 07
PAYKA SAN FRANCICO DE QUITO SUMAK YACHANA WASIPI, USFQPI,YACHAKUNATAMI MUSKUN
Kunan kichwakuytsa
SimbaiñaRIMANAKUY
M aría Juanaka shuk kushilla, 16 wata-yuk, Yaculomamanta kuytsami kan.Mamawanmi kawsan, yayaka manakawsanchu, wañushkami. Wasipika
kimsa turiwan, ishkay ñañawanmi kawsan.Paypa yachana wasika Ángel María Granda
shutiyukmi karka. Yachachikkuna alli kashka-tami yuyarin. Warmi mashikunawan ashtawanapanakuk karka. Kunanka Juncal hatun yacha-na wasipimi yachakukun, pichkaniki watapimiyachakukun. Yachakunata rikushpaka, Químicanishkatami ash-tawan munan.
Hatun yachana wasitaka Cañarpimi ya-chakunkapak munarka, shina-
pash kullki mana tiyashka-mantami mana ri usharka.Takikunata uyanmi, ashta-
wanka kuyanamanta rimakuktakikunatami munan. Wiwa-kunamanta rimashpaka,allkutami ashtawan kuyan.Shinallatak hawakunamanwitsakanatami manchan.Raymikunaman rinmi. Tu-
shunamanta rimashpaka, imapashtakikunata tushunllami, shinapash kichwakuna-pa takikunatami ashtawan tushunayachin. María Juanaka yanunata yachanmi, arverja
apitami yanun, chaytami may munan. Cañarpikashpaka, mutita challwawanmi ashtawan mi-kunayachin.Kusa-tukunamanta rimashpaka, mishu kusa-
tukuna yallimana rikuriyak kashkatami yuyan,chaytami mana allikachin.María Juanaka shuk muskuy shinatami cha-
rin. Payka Quitopi, San Francisco Sumak Yacha-na Wasipimi wiwakunata hanpinata yachakun-kapak munan.
Pi kashka
16 watayuk Yacu Loma-Cañarmanta
Yachana wasi: Ángel María Granda
Hatun yachana wasi: Juncal
08 Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 2014 wata, febrero killa No 48
¡Kan ama unkuchunmi yanapakunchik!Chuyaklla kachun Kamachiyuk, Rikuriyak,
Chapariyak Llaktapa Ukumi tiyan
ChuyaAlliman chaskina
Imakuna
AMA MAPA
KACHUNMI
RIKURIYA-
KUNCHIK.