8
Tamia Maldonado / K •Kichwa•Kawsay Kaypi Kanchik 2014 wata / febrero killa 48 / 5.000 kashnami maykunaman chayan QUITO: MUSHUK HANPI WASI 3p GUANO: MUSHUK MILENIO YACHANA WASI 2p GUAYAQUIL: PASKARIK CHAKA 4- 5p María Kañar kuytsa 7P Kichwa Kawsay Kaypi Kanchik

kawsakuk-48

Embed Size (px)

DESCRIPTION

kichwa magazine

Citation preview

Page 1: kawsakuk-48

Tamia Maldonado / K

•Kichwa•Kawsay•Kaypi•Kanchik

2014 wata / febrero killa 48 / 5.000kashnami maykunaman chayan

QUITO: MUSHUKHANPI WASI 3p

GUANO: MUSHUKMILENIO

YACHANA WASI 2p

GUAYAQUIL:PASKARIKCHAKA 4- 5p

MaríaKañar kuytsa

7P

•Kichwa•Kawsay•Kaypi•Kanchik

Page 2: kawsakuk-48

Rcuadorka 2006 wataafael Correaka Llak-ta Pushakka 2017wata llakta pushak

tukunkapak akllanapi yayku-natami uyachirka. Shinapash,chashna kachunka, Llakta Ka-machitami allichina kanka.

Cutuglahuapi kashpami, “ku-tin llakta pushak tukunkapakakllanapi mana kanatami nir-kani, shinapash chaytami alliyuyana kani” nirka. Febrero killa, 23 puncha ak-

llanapi ima tukushkata rikush-pami, Llaktapi Kawsakkunapa

Hataripa yana puyu shinakunatiyashkata rikushpapashmi, ku-tinllatak akllanapi yaykukri-kushkata uyachirka.Ecuadorpa Llakta Kamachi-

ka shuklla kutinmi kutinllatakakllanapi kachun sakin, shina-ka Correa kutin akllanapi kan-kapakka Llakta Kamachitamishikanyachina kanka. “Llaktapi Kawsakkunapa Ha-

tari sapiyachunmi rikuriyanakani” nirka. Charikkunapa tan-tanakuy kaynanik akllanapi mi-rashkata rikushpami chashnaakllanapi kutin yaykunata uya-chirka.

02 Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 2014 wata, febrero killa No 48

EDITOR: JOSÉ MALDONADO “USHKU CHUKURI”. EDICIÓN GRÁFICA:MARIO GALLARDO NEIRA FOTOGRAFÍA:SANTIAGO ARMAS,EDUARDO SANTILLÁN, MIGUEL ROMERO Y MAURICIO MUÑOZ �WEBMASTER: DARÍO JARRÍN �DISTRIBUCIÓN: MARÍA JOSÉ TORRES

PRODUCCIÓN: SECRETARÍA NACIO-NAL DE COMUNICACIÓN SECOM.

Correaka kutinllatak llakta pushak tukunaman-ta parlachunmi mañan

Quitoka shikanyakunmi. García Morenoshutiyuk wichana wasika 140 watayuk-

mi kan. Kaymi shuk tanpu tukukrin. RafaelCorrea Llakta Pushakmi Kamay, Quito munici-piowan ishkay tukushpa chayta rurakrikush-kata riksichirka. Wichashkakunata Latacungapi kak mushuk

wichana wasiman yallichi kallarishkatami riksi-chirka. Wichana wasi shuk tanpu shina tukukpi-

ka, muyuntipi kawsakkunapapashmi alli kantauyachirka. República de Chile shutiyuk yachanawasitapash allichinatami willarka.

Mushuk “Montúfar” tiyakrinmi

➲Pomasquimanta wan-pra kuytsakunapami

shuk alli willay tiyan. Mu-shuk Montúfar hatun yacha-na wasitami chaypi wasichi-kun, 2.280 yachakuktamiyachachinka. Kay mushukhatun yachana wasika Bi-centenario ayllu llaktapimikan. Marzo killami ña tuku-rishka kanka. Wasichinka-pakka 11 killatami minish-tishka. Sarunka 3 wata shi-natami kashkata wasichin-kapak minishtik karka.

Llakta Pushakpawillashka 362

2014 / FEBRERO / 22 / QUITO-PICHINCHA

2014 / MARZO/ 1 / CUTUGLAGUA-MEJÍA

LlaktaPushakpawillashka 363

LLAKTAPI KAWSAKKU-NAPA HATARIPA HAR-KAYKUNA, YANA PUYU-KUNA SHINA, RIKURISH-KATAMI UYACHIRKA.

KARI,WARMIKUNA-

MI, LLAKTA PUSHAKPA

RIMASHKATAALLIKACHISHPA

UYARKA

García Moreno wichana wasika tanpumi tukunka

CORREAKA IMA TIYASHKATA RIKSICHIRKA

Page 3: kawsakuk-48

CHEVRONPA MAPA MAKIKA MAYKUNAPIMI UYARIKUN

tiyashkaI ma

No 48 2014 wata, febrero killa Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 03

➲García Moreno wichanawasika, Ecuadormanta

ashtawan mawka wichanawasimi kan. Kay wata, marzokillami ña chaymanta lluk-shinka. Chaypi wichashkaku-naka Guaytakcamamanmi ya-llinka, kayka Latacunga kan-chapimi kan.

Kay wata, febrero killa, 21punchami 352 wichashkatamushuk wichana wasiman,Cotopaxipi, aparka. Mushuk wichana wasipa

shuk ukupika pichka kawitu-llami tiyanka, shinaka wi-chashkakunaka mana ñitirish-kachu kanka.

Latacungapi mushuk wicha-na wasitaka 46 hunu yalli dólar-wanmi wasichirka. Kaywan,Guayaquilpi mushuk wichanawasiwan, Cuencapi wasichi-kushkawanka wichashkakuna-ta chaskinkapak paktankami. Latacungapa mushuk wicha-

na wasika 5.000 wichashkata-mi chaski ushan. Chaypika ya-llimana huchayukpa, shina shi-nalla huchayukpa, ashalla hu-chayukpa ukukunami tiyanka. Carchimanta, Imbaburaman-

ta, Pichinchamanta, Cotopaxi-manta, Tunguarahuamanta hu-chayukkunatami chaskinka.

Calderónpimi shukmushuk hanpi wa-sita wasichikun,Docente Hanpi Wa-

si shutiyukmi kan. 2012 wata,septiembre killami wasichikallarirka. Kay wata, julio ki-llami ña tukuchishka kanka.

Tababelamanta 20 wawapacha shinapimi kan. 150kawituyuk hanpi wasimikanka. Kayta wasichinka-pakka 57,2 hunu dólartamiminishtin.Pikunami Sierra Hermosa,

Carapungo, Marianas,

Calderón, SanJosé de Morán,Bellavistapi kawsan, chaypi-ka 100.000 shinami kawsan,paykunapami alli kanka.Allpa mama kuyukpi, chuk-rishkakunata, shuk imaman-tapash chukrishkakunatahanpinkapakmi alli kanka.

Kayp i -ka shuktawka pa-tayuk wa-sika ya-

chachinkapakmi kanka.Hanpik tukunkapak yacha-kukukkunaka mushuk imatiyashkakunawan yachakun-ka. Hanpikushkatapashmi ri-kuy ushanka. Carina Vance Unkuyta Ri-

kuk Wasi pushakka 2015 wa-takaman 30 hanpi wasita ku-nata, 9 shinata ña kushkata,kay watapa 11 shinata kuna-ta; chayshuk 11 shinataka2015 watami kunka.

Quitoka shuk mushuk hanpi wasiyukmi kanka

García Moreno wichana wasikashukmanmi rin

KAYPAKKA 57,2 HUNU DÓLARTAMI MINISHTIN. KAY 2014 WATA, JULIO KILLAMI TUKUCHINKA

70 hunu dólar-wanmi wasichirka

5.000wichashkatamichaski ushanka

352shinami ñamushuk wichanawasipi kan

YUPAYKUNA

70kawitumi tiyanka

100.000muyuntipi kawsak-pakmi alli kanka

57,2hunu dó-lartami, Kamayka wa-sichinkapak kukun

YUPAYKUNA

KASHNAMI MUSHUK HANPI WASITA WASICHIKUN. 100.000 MUYUNTIPI KAWSAKKUNAPAMI ALLI KANKA

Page 4: kawsakuk-48

04 Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 2014 wata, febrero killa No 48

RAFAEL CORREA LLAKTA PUSHAKKA CHAKATAMI YALLIRKA. CHAKATAKA CHAKILLAPASH, ANTA-APIYUPIPASHMI YALLINALLA KAN

SANTAYPI KAWSAKKUNAKA CHAKILLAMI KAYCHAKATA GUAYAQUILMAN YALLI USHANKA

GUAYAQUILMANTA, DURÁNMANTASANTAYMAN CHAYACHIK CHAKKA 1,5 KM SUNIMI KAN

ShuGuay kim

IMA TIYASHKA

Page 5: kawsakuk-48

No 48 2014 wata, febrero killa Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 05

KUNANKA DURÁNMANTA SANTAYMAN-KA HAWALLAPASH, UTIYALLAPASHMI RI-NALLA KAN. SHUK 800 METRO SUNI CHA-KATAMI YALLINA KAN. KAYTAMI KAMAY-KA RURAKUN. KAY CHAKAKA PASKARIK-LLA CHAKAMI KAN. HATUN WANPUNA-

KUNA YALLIKPIKA, CHAKAKA PASKARINKALLAMI. KAYTARURANKAPAKKA 25 HUNU

DÓLARTAMI MINISHTIN.

LLAKTA PUSHAKKA TUKUY RURAKUSHKATAMI RIKURKA

CHAKATA RURAKUKKUNAKA CORREAMANMI MAKITA KURKA

ukchakamiyaquilta Santaywan michin

CORREAKA CHAKAMANTAMI HATUN YAKUTA RIKURKA

Page 6: kawsakuk-48

IMA TIYASHKA

06 Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 2014 wata, febrero killa No 48

Kamayka Guanopimi shuk MilenioYachana Wasita wasichirka,chayka shuk hectárea allpapimikan. Wasichinkapak, tukuy shuk

imakunapapash 4 hunu dólartami minish-tishka. 700 yachakukmi yachakunka, pay-kunaka muyuntipi kak yachana wasikuna-mantami kan. Milenio Yachana Wasika, Guanopi, Alaco

ayllu llaktapimi kan. Chimborazo markaka

kaywanka ishkay milenio yachana wasitamicharin. Kaypika 12 yachakuna uku, shinalla-tak shuk imakunapa ukukunapashmi tiyan.Pukllana panpapash, mana hanpiripa unkuy-yukkunapa ñankuna, yaykunapashmi tiyan. Alfonso Hernández, Domingo Sarmiento, 7

de Agosto, Santa Teresita, Ambato, María An-gélica Hidrovo, Quiteño Libre yachana wasi-kunamanta yachakukkunami kaypi yacha-kunka. Leydi Méndez yachakukmi kan, ingeniera

tukunkapakmi munan, mushuk yachana wa-siman yakushpaka, may kushikurkami. KutinLuis Moraleska shuk yachakukpa taytamikan, kashna yachana wasimanka punta kutinchayashkatami uyachin, “yaya shina kaytarkushpaka, may kushikunimi” nirka.

KAMAYKA YACHACHINA, YACHA-KUNA ASHTAWAN ALLI KACHUNMIKASHNAKAUNATA RURAKUN

Guanoka ñami MilenioYachana Wasita charin

Guayaquil umapi, maypimi Samanes panpa kan, chaypimi “Christian Benítez”shutiyuk pukllana panpata ña tukuchishka. Kimsa killapimi rurashka. Kayka pa-tayukmi kan, 8.000 shinami tiyarishpa pukllakushkata rikuy ushanka.

Chillanes-Bucay ñantami ña tukuchishka

➲Kay mushuk ñanka57,4 kilómetro suni-

yukmi kan. Kayta ruranka-pakka 43,7 hunu dólartamiminishtirka. Kamayka chashnami Bolí-

var markaman alli ñankuna-ta kukun. Kunanka ashta-wan riksinkapak shamukku-nami tiyanka, shinallatakima ruranapash, chaypa ku-llkipashmi tiyanka. María de los Ángeles Duar-

te Apana Apamunata RikukWasi pushakmi tukuchishkañantaka kurka.

Guayaquilpi mushukpukllana panpa

MILENIO YACHANA WASIKA TUKUY MINISHTISHKAKUNATAMI CHARIN

MUSHUK ÑANKA PURINAYAYMI KAN

Page 7: kawsakuk-48

Foto:T

amia

Mal

dona

do

No 48 2014 wata, febrero killa Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 07

PAYKA SAN FRANCICO DE QUITO SUMAK YACHANA WASIPI, USFQPI,YACHAKUNATAMI MUSKUN

Kunan kichwakuytsa

SimbaiñaRIMANAKUY

M aría Juanaka shuk kushilla, 16 wata-yuk, Yaculomamanta kuytsami kan.Mamawanmi kawsan, yayaka manakawsanchu, wañushkami. Wasipika

kimsa turiwan, ishkay ñañawanmi kawsan.Paypa yachana wasika Ángel María Granda

shutiyukmi karka. Yachachikkuna alli kashka-tami yuyarin. Warmi mashikunawan ashtawanapanakuk karka. Kunanka Juncal hatun yacha-na wasipimi yachakukun, pichkaniki watapimiyachakukun. Yachakunata rikushpaka, Químicanishkatami ash-tawan munan.

Hatun yachana wasitaka Cañarpimi ya-chakunkapak munarka, shina-

pash kullki mana tiyashka-mantami mana ri usharka.Takikunata uyanmi, ashta-

wanka kuyanamanta rimakuktakikunatami munan. Wiwa-kunamanta rimashpaka,allkutami ashtawan kuyan.Shinallatak hawakunamanwitsakanatami manchan.Raymikunaman rinmi. Tu-

shunamanta rimashpaka, imapashtakikunata tushunllami, shinapash kichwakuna-pa takikunatami ashtawan tushunayachin. María Juanaka yanunata yachanmi, arverja

apitami yanun, chaytami may munan. Cañarpikashpaka, mutita challwawanmi ashtawan mi-kunayachin.Kusa-tukunamanta rimashpaka, mishu kusa-

tukuna yallimana rikuriyak kashkatami yuyan,chaytami mana allikachin.María Juanaka shuk muskuy shinatami cha-

rin. Payka Quitopi, San Francisco Sumak Yacha-na Wasipimi wiwakunata hanpinata yachakun-kapak munan.

Pi kashka

16 watayuk Yacu Loma-Cañarmanta

Yachana wasi: Ángel María Granda

Hatun yachana wasi: Juncal

Page 8: kawsakuk-48

08 Kichwa•Kawsay •Kaypi•Kanchik 2014 wata, febrero killa No 48

¡Kan ama unkuchunmi yanapakunchik!Chuyaklla kachun Kamachiyuk, Rikuriyak,

Chapariyak Llaktapa Ukumi tiyan

ChuyaAlliman chaskina

Imakuna

AMA MAPA

KACHUNMI

RIKURIYA-

KUNCHIK.