Upload
etenia
View
78
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Kennis- en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond. Leergang Oriëntatie Bodem en Ondergrond. Oriëntatie Bodem en Ondergrond. Overzicht modulen: 1. Integrale (duurzame) gebiedsontwikkeling excursie 2.1 Bodem en ondergrond 2.2 Watermanagement 3.1 Draagfunctie 3.2 Ondergronds bouwen - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Kennis- en Onderwijscentrum Bodem en Ondergrond
Leergang Oriëntatie Bodem en Ondergrond
Oriëntatie Bodem en OndergrondOverzicht modulen:1. Integrale (duurzame) gebiedsontwikkeling excursie
2.1 Bodem en ondergrond2.2 Watermanagement
3.1 Draagfunctie3.2 Ondergronds bouwen
4.1 Archeologie4.2 Landschap en bewoning (geologie en geomorfologie)
5.1 Leefomgevingvraagstukken5.2 Integrale gebiedsontwikkeling
2
Module 5.1
LeefomgevingvraagstukkenZorgvuldig omgaan met bodem en
bodemprocessen
3
Fasen gebiedsontwikkeling
4
Inhoudsopgave
• Milieu en duurzame gebiedsontwikkeling• Bodem- en ecosysteemdiensten• Rol milieukundige bij gebiedsontwikkeling• Milieukundige bodemambities: lokaal
schaalniveau• Milieukundige bodemambities: mondiaal
schaalniveau
Milieukwaliteit als onderdeel van duurzame gebiedsontwikkeling
Duurzaamheid = kwaliteit op verschillende niveaus
Bodem en ecosysteemdiensten
Wat doet een gezonde bodem voor mensen?
Ecosysteemdiensten: Wat doet een gezonde bodem voor mensen?
• Produceren: leveren voedsel, energie en grondstoffen
Producerende diensten
• Reguleren: biologische, chemische en natuurkundige processen beïnvloeden
Regulerende diensten
• Dragen: ondersteunen van gebouwen, wegen; bergen en beschermen van leidingen
Culturele en informatiediensten
• Informeren en inspireren: kennis bieden over heden en verleden; groeiplaats bieden voor aantrekkelijk groen en waardevolle natuur
Rol milieukundige bij gebiedsontwikkeling
Hoe draagt een milieukundige bij aan het leveren van
ecosysteemdiensten door een gezond bodem- en watersysteem?
Rol milieukundige
• Beschermen en verbeteren milieukwaliteit lokaal en mondiaal
• Goede milieukwaliteit genereert randvoorwaarden voor economische mogelijkheden en kwaliteit van bestaan
signaleren & beschermen &
verbeteren
voorspellen &beoordelen
selecteren & synergie creëren & enthousiasmeren
adviseren & uitvoeren & controleren
toezicht & monitoring
Milieukundige ambities: lokaal schaalniveau
Welke milieukundige ambities dragen bij aan de kwaliteit van
gebiedsontwikkeling, binnen de grenzen van het plangebied?
Bodemambities lokaal (1)
• Veilige en gezonde bodem: geen chemische verontreiniging of verzilting
Benodigde milieukundige kennis
• Vervuilende activiteiten; bronnen• Verspreiding van stoffen• Omzetting van stoffen• Gezondheidsbeïnvloeding door stoffen• Saneringsmethoden• Verzilting (via ondergronds zeewater / als gevolg
van irrigatie)
Voorbeeld: Oostergasfabriek Amsterdam
Verspreiding verontreinigingen. Bron: SKB
De sanering in bedrijf
De beoogde nieuwe ontwikkeling
Bodemambities lokaal (2)
• Geen overschot of tekort aan water door voldoende mogelijkheden voor infiltratie en berging
Benodigde milieukundige kennis
• Waterinfiltratie• Ondergronds watertransport• waterbeheer
Waterkringloop. Bron: TTE
Stedelijke waterproblemen
Water vasthouden en bergen: grindkoffers en wadi’s
Bodemambities lokaal (3)
• Groen, water en openbare ruimte zijn van hoge kwaliteit dankzij een gezonde bodem
• Bodem is duurzaam in staat om voeding en andere gewassen te leveren zonder de omgeving te vervuilen.
Benodigde milieukundige kennis
• Bodembestanddelen• Bodemvormende processen• Bodemprofielen• Relatie bodem, water & vegetatie• Relatie bodem, water & voedingsgewassen
Bodembestanddelen
• Minerale delen• Voedingsstoffen (meststoffen, nutriënten)• Water• Lucht• Dood organisch materiaal en humus• Levende organismen
Bodemvormende processen
Bodemprofielen: podzol
Bodemprofiel: veen
Voorbeeld: water in de stad (Deventer)
Voorbeeld: stadslandbouw
Milieukundige kwaliteitsambities: mondiaal niveau
Hoe zorg je ervoor dat gebiedsontwikkeling ook buiten de
grenzen van het plangebied leidt tot meer kwaliteit?
Bodemambities mondiaal (1)
• Bodem en ondergrond leveren een bijdrage aan energiebesparing en duurzame energievoorziening
• Bodem en ondergrond dragen bij aan het terugdringen van klimaatverandering
Benodigde milieukundige kennis
• Koolstofkringloop• WKO / geothermie
Bodem en koolstofkringloop
• Veel vastgelegde koolstof in de bodem (veen, opgehoopt methaan, humus)
• Vaak vergeten bij discussie over klimaatverandering
Verlies van koolstof uit bodem
• Bodemdegradatie (humus CO2)• Oxidatie van veen (veen CO2)• Ontsnappen van methaan uit natte bodems
(rijst, moerassen) en permafrost (ontdooiende toendra’s)
• Voorbeeld: veenoxidatie door palmolieteelt• http://www.youtube.com/watch?v=KsWHLGEVodk
Toevoeging van koolstof aan bodem
• Vorming strooisellaag• Humusvorming• Veenvorming
Lokale maatregelen (Nederland)
• Bestaande veenpakketten behouden via hoog grondwaterpeil
• Organische stofgehalte in grond op peil houden / verhogen
• Bos aanplanten• Groene daken = bodemvorming stimuleren
op nieuwe locaties
Bodem-energie-systemen
Gesloten systemen / bodemwarmtewisselaars
• Water of antivries in kunststof leidingen• 0 – 150 m diepte• Warmte + koude toevoegen / onttrekken• 5 – 30 graden Celcius• Vanaf 1 woning• http://www.aardwarmtesystemen.nl/bodem
warmtewisselaar.html
Open systemen / WKO• Grondwater wordt onttrokken en teruggepompt,
via 2 of meer bronnen op enige afstand van elkaar
• Warmte + koude onttrekken / toevoegen• 20 – 300 meter diepte• 5 – 25 graden Celsius• Vanaf ca 50 woningen• http://www.devo-veenendaal.nl/energiesysteem/h
oe-werkt-het/
Geothermie
• Diepe onttrekking van warmte, geen koude• 500 – 5000 meter• 30 – 120 graden Celsius• Vanaf meer dan 100 woningen
• http://www.aardwarmtedenhaag.nl/
Wko en bodemsanering
Open systeem reactieve zone
WKO en bovengrondse zuivering
Voorbeelden bodemenergie gecombineerd in de waterketen: bodemenergie en opslag restwarmte
Bodemenergie – proceswater en gietwater
Bodemambities mondiaal (2)
• Bodem levert bijdragen aan het sluiten van grondstoffenkringlopen, o.a. fosfaat
• Bodem biedt productiecapaciteit voor voldoende voeding voor alle wereldburgers
Benodigde milieukundige kennis
• Vorming / verlies bodemvruchtbaarheid• Fosfaatkringloop• Bodem en voedselproductie
Fosfaat in NL
• Toevoer via import veevoer en aanvoer kunstmenst
• Ophoping in de bodem; leidt tot eutrofiering e.a.
• Ophoping in rioolslib; leidt (door verbranding van rioolslib) tot verlies van nutrienten
Fosfaat wereldwijd
• Fosfaatmijnen op slechts enkele plaatsen in de wereld
• Uitputting verwacht binnen 50 – 100 jaar• Geen alternatieve bronnen van fosfaat• Open kringloop; ophoping / verlies op plaatsen
met veel mensen en intensieve landbouw
Voorbeeld: gebiedsgericht grondwaterbeheer
Achtergrond documentatie
• SKB (2009) Bodemecologie: wat is het en wat kun je ermee? SKB Cahier• T.C.P. Melman & C.M. van der Heide (2011). Ecosysteemdiensten in
Nederland: verkenning betekenis en perspectieven. Achtergrondrapport bij Natuurverkenning 2011
• SLO (2008). De Bodem Leeft. Gecertificeerde NLT module voor HAVO 4/5, versie 1.2.
• Stowa (2009). Fosfaat, van leegloop naar kringloop. Resultaten workshop 20 mei 2009 en achtergrondgegevens. Stowa, Amersfoort.
• Smit, Bert (z.j.) Fosfaat: kringloop of eenmalig gebruik. PPT, Wageningen Universiteit en Research Centrum WUR.
• Vrieswijk, Siebe, Annelies Everts en Arne Alphenaar (2010). Pionieren in de ondergrond. TTE. Deventer, in opdracht van het Ministerie van VROM.
• De Bruijn (2004). Samen werken aan duurzame ontwikkeling. Om de toekomst van onze leefomgeving. Lectorale rede, Saxion lectoraat Duurzame Leefomgeving.