41
Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS Hennie Brugman Meertens Instituut 1

Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

  • Upload
    lynnea

  • View
    43

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS. Hennie Brugman Meertens Instituut. Overzicht. Inleiding Ontstaansgeschiedenis Begrippen Functionele beschrijving Toepassingen in de praktijk Content en beschikbaarheid Stakeholders en toekomstige ontwikkelingen. Inleiding. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Hennie BrugmanMeertens Instituut

1

Page 2: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Overzicht

1. Inleiding

2. Ontstaansgeschiedenis

3. Begrippen

4. Functionele beschrijving

5. Toepassingen in de praktijk

6. Content en beschikbaarheid

7. Stakeholders en toekomstige ontwikkelingen

2

Page 3: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Inleiding

3

Page 4: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Problemen mbt gebruik van vocabulaires

• Bouwen en beheren van thesauri is tijdrovend– Liever hergebruik– Hoe ontdek en evalueer je bestaande thesauri?

• Je software-tools moeten specifieke thesauri ondersteunen

• Nog vaak als browsable en doorzoekbare website gepubliceerd– Niet als data, niet in standaardvorm

• Toolbouwers moeten veel maatwerk verrichten4

Page 5: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

5

OpenSKOS visie: een marktplaats voor SKOS vocabulaires Iedere knoop implementeert:

•Upload module•RESTful API (autocomplete, find, CRUD)•Linked Data toegang•OAI-PMH data provider enharvester•Editor voor management en curatie

Page 6: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

• OpenSKOS =– SKOS formaat +– Peer to peer architectuur +– RESTful API +– Linked Data +– Publicatie dmv upload en OAI-PMH +– Management mbv Interactief Dashboard +– Ondersteuning voor alignment +– Stimuleren van open database licenses– Vocabulaire curatie mbv ingebouwde Editor

6

Page 7: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Voordelen aanbieders

• Anderen je vocabulaires aanbieden kan met een simpele upload actie– Of via een eigen OpenSKOS instantie, of via OAI-PMH

• Het is mogelijk je eigen vocabulaire te gebruiken in andermans tools (al dan niet commercieel), als die tools OpenSKOS aanspreken

• Vocabulaires kunnen makkelijk en frequent door de bouwer/beheerder worden ge-update, zonder tussenkomst van derden

• Contextualiseren: et is eenvoudig concepten uit je eigen vocabulaires te koppelen aan andere vocabulaires

7

Page 8: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Voordelen gebruikers

• Het is eenvoudig om vocabulaires te ontdekken, evalueren en te gebruiken– Minder noodzaak ze zelf te construeren

• Nieuwe mogelijkheden tot browsen en zoeken– In vocabulaires, in collectie-beschrijvingen

• Altijd up-to-date versies van vocabulaires beschikbaar

8

Page 9: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

9

Voordelen toolbouwers

Geen maatwerk per vocabulaire meer nodig, geen periodieke updates door te voerenKunnen profiteren van werk van andere toolbouwers en vocabulaire-aanbiedersKunnen OpenSKOS gebruiken voor een reeks van nieuwe use cases

Page 10: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Ontstaansgeschiedenis

10

Page 11: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

• Eerste CATCHPlus versie– Jarenlang stabiel gedraaid en toegepast voor gebruik Beeld en

Geluid thesaurus door Nationaal Archief (via Pictura’s Memorix tool)• Gedurende half jaar intensief overlegd door CATCHPlus, RCE,

Adlib, Pictura, Trezorix– Op initiatief van en gehost door RCE– Doel: elkaars tools en omgevingen op elkaar aansluiten mbt

vocabulaires/kennisstructuren• Uitkomst: architectuur-concept en REST API specificatie• OpenSKOS implementatie (door Picturae) is conform de

uitkomsten van dit overleg• OpenSKOS Editor toegevoegd in opdracht van Beeld en

Geluid

11

Page 12: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Begrippen

12

Page 13: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

SKOS, een ultrakorte primer

• SKOS kennisstructuren bestaan uit Concepten, onderverdeeld in ConceptSchemes

• Concepten hebben een URL ter identificatie• Concepten hebben labels in 1 of meer talen• Concepten kunnen worden gedocumenteerd met

‘notes’• Concepten hebben onderling semantische relaties

– broader, narrower, related

• OpenSKOS onderscheidt daarnaast nog Collections en Institutions

13

Page 14: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

14

Term: Economic cooperation Used For: Economic co-operation Broader terms: Economic policy Narrower terms: Economic integration, European economic cooperation, European industrial cooperation, Industrial cooperation Related terms: Interdependence Scope Note: Includes cooperative measures in banking, trade, industry etc., between and among countries.

Page 15: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

SKOS en Linked Data

• Concepten kunnen over grenzen van ConceptSchemes worden gelinkt– exactMatch, closeMatch, broadMatch, narrowMatch,

relatedMatch• Mits een Concept een stabiele, resolvable http URI

heeft kan er naar gelinkt worden• Concepten kunnen zelf linken naar (Linked Open

Data op) het web

15

Page 16: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Voor- en nadelen

• Standardisatie• Eenvoudig en generiek data-model• Web-gebaseerd• Concept- versus term-gebaseerd• Omvat ‘alignment’

• Echter– Bij transformatie gaat semantiek verloren– Data deels niet op SKOS te mappen

16

Page 17: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

RESTful web services

• Web service: – Software die interactie tussen machines over het web

mogelijk maakt (“protocol mbt vragen en antwoorden”)• RESTful:

– Gebruikt standaard protocollen van world wide web (http)– Beschrijft resultaten zoveel mogelijk als (online) ‘resources’– Aan te roepen via gewone URLs– In principe eenvoudig in gebruik en schaalbaar

• Voor gebruik vanuit software– Dus primair voor gebruik door programmeurs

• Linked Data is een specifieke instantie van een RESTful web service

17

Page 18: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Functionele beschrijving

18

Page 19: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

19

OpenSKOS EditorUpload moduleInteractieve management functiesRESTful APIOAI-PMH data provider en harvester

Page 20: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

• Stel, ik zoek een thesaurus om molens te beschrijven, of medicijnen, of krantenberichten, of …

• Dan kan ik naar openskos.org, waarop allerlei thesauri beschikbaar worden gemaakt

Page 21: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

- dan wil ik informatie over zo’n thesaurus en ik wil er online in browsen en zoeken

Page 22: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

- Stel, ik wil mijn thesaurus online opbouwen en beheren, eventueel met andere instellingen samen

- Dan kan ik de OpenSKOS Editor gebruiken, gebouwd voor Beeld en Geluid, als onderdeel van OpenSKOS

Page 23: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

- Stel, ik heb een thesaurus(-update) en wil die aanbieden aan de wereld of aan mijn partner-instelling, die een commerciële tool gebruikt (bv Memorix van Picturae), of een wetenschappelijke (bv Arbil uit CLARIN)

- Dan kan ik eenvoudig uploaden mbv OpenSKOS

Page 24: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

- Stel, ik wil een OpenSKOS node beheren, dan heb ik interactieve beheerfuncties ter beschikking

Page 25: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

RESTful API

• Concept resolve API• Find API • Autocomplete• CRUD (create, retrieve, update, delete)

• Institutions• Collections

25

Page 26: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

API voorbeelden

• Concept resolve

– api/concept?id=http://openskos.meertens.knaw.nl/Organisations/78d67e6a-0a2a-4ba3-8757-146eaf7fed7d&format=html

– RDF, JSON of html

26

<rdf:RDF> <rdf:Description rdf:about="http://openskos.meertens.knaw.nl/Organisations/3f..70"> <rdf:type rdf:resource="http://www.w3.org/2004/02/skos/core#Concept"/> <skos:prefLabel xml:lang="en">UiL-OTS, Utrecht University</skos:prefLabel> <skos:altLabel xml:lang="en">UiL-OTS, Utrecht University</skos:altLabel> <skos:broader rdf:resource="http://openskos.meertens.knaw.nl/Organisations/78..7d"/ <skos:inScheme rdf:resource="http://openskos.meertens.knaw.nl/Organisations"/> </rdf:Description></rdf:RDF>

{ "tenant": "meertens", "collection": 4,.. "uri": "http://openskos.meertens.knaw.nl/Organisations/3ffbdaf6-d07f-4f04-8ea9-aba0c2749670", "uuid": "d921f9f9-f759-475a-cb9d-5f1dcfa00b49", "class": "Concept",.. "prefLabel@en": [ "UiL-OTS, Utrecht University" ],.. "LexicalLabels@en": [ "UiL-OTS, Utrecht University", "UiL-OTS, Utrecht University" ], "altLabel@en": [ "UiL-OTS, Utrecht University" ],.. "broader": [ "http://openskos.meertens.knaw.nl/Organisations/78d67e6a-0a2a-4ba3-8757-146eaf7fed7d" ], "SemanticRelations": [ "http://openskos.meertens.knaw.nl/Organisations/78d67e6a-0a2a-4ba3-8757-146eaf7fed7d" ], "inScheme": [ "http://openskos.meertens.knaw.nl/Organisations" ], "xmlns": [ "rdf", "skos" ], "notation": [ "108950" ]}

Page 27: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

API voorbeelden

• Find API– api/find-concepts?q=crisis&format=rdf

– api/find-concepts?q=crisis+collection:4&format=json

– api/find-concepts?q=crisis+tenant:rkd&format=json

– api/find-concepts?q=prefLabelText:rutte+collection:4+inScheme:http*Persoonsnamen&format=json&fl=prefLabel,scopeNote 27

{"response": {"numFound": 4,"start": 0,"docs": [

…{

"scopeNote": ["veldrijder"

],"prefLabel": [

"Rutte, Marcel"],"xmlns": [

"rdf","skos","dcterms"

]},{

"scopeNote": ["minister-president VVD, fractievoorzitter VVD Tweede Kamer, staatssecretaris OCW en Sociale Zaken, voorzitter JOVD"

],"prefLabel": [

"Rutte, Mark"],"xmlns": [

"rdf","skos","dcterms"

]},…

]}}

Page 28: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

API voorbeelden

• Autocomplete API

– api/autocomplete/politi?returnLabel=prefLabel

– api/autocomplete/speelf?returnLabel=prefLabel

28

Page 29: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

API voorbeelden

• Institutions, Collections API

– in RDF: /api/institutions– in HTML: /api/institutions?format=html

– /api/collections/beng:gtaa.html

29

Page 30: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

OAI-PMH voorbeelden

30

Page 31: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Toepassingen in de praktijk

31

Page 32: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

OpenSKOS instanties

• Instantie(s) tbv intern gebruik, publicatie en beheer van de GTAA thesaurus van Beeld en Geluid

• Ongeveer 8 instanties tbv (internationale) klanten van Picturae

• Meertens instantie tbv CLARIN-NL CLAVAS project• Experimentele instantie tbv CLARIN-EU bij Institute for

Corpus Linguistics and Text Technology, Wenen• Tbv thesaurus-constructie bij Cologne Center for eHumanities• Test-installatie bij Europeana ihkv 1914-1918 project

32

Page 33: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Client tools

• OpenSKOS editor zelf• Memorix (Picturae)• Gepland: Arbil (CMDI metadata editor, CLARIN)

33

Page 34: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

34

Page 35: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Content en beschikbaarheid

35

Page 36: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Vocabulaires

• GTAA (Beeld en Geluid)• AAT-NED (RKD)• Library of Congress Subject Headings• CLAVAS

– ISO 639-3 language codes– ISOcat metadata profile– Organisatie-namen

• Getest met enkele andere bestaande SKOS thesauri• Getest met versie van Thesaurus Nationaal Farmaceutisch

Museum• ??

• Overkoepelende registry ontbreekt nog

36

Page 37: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Beschikbaarheid

• Broncode is onder Open source licentie en online beschikbaar (GitHub)

• Open Database licenties en Creative Commons aanbevolen

• We promoten vrij gebruik van services– M.u.v. schrijf-acties via API en Editor, en

management functies– Iedereen kan eigen instantie van OpenSKOS draaien

• Picturae biedt 10 jaar hosting van OpenSKOS aan ihkv CATCHPlus contract

37

Page 38: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Stakeholders en toekomstige ontwikkelingen

38

Page 39: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

• Beeld en Geluid• CLARIN-NL/Clavas, CLARIN-EU• DARIAH (Task Force Reference Data and Controlled

Vocabularies)• Meertens Instituut• Nationaal Archief• Picturae• RCE• RKD• Digitale Collectie NL (Europeana aggregator)• Europeana• ??

39

Page 40: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Toekomst

• (Mogelijke) toepassingen in concrete projecten

• OpenSKOS community in oprichting (werkgroep: Meertens, Picturae, Digitale Collectie NL, Beeld en Geluid, Europeana)

• Functionele wensen– Vrij browsen en zoeken voor iedereen– ‘discovery’ van thesauri– Uitbouwen gedistribueerde opzet

40

Page 41: Kennis uitwisselen met SKOS en OpenSKOS

Hartelijk dank.

???

41