KERSTFEEST, geboorte van de Verlosser

KERSTFEEST, geboorte van de Verlosser 1

KERSTFEEST, geboorte van de Verlosser

De geboorte van Jezus, Gerard David, Oudewater c. 1460 – Brugge 13 augustus 1523

Guido Biebaut Alle rechten voorbehouden 29/11/2011, nieuwe illustraties


Verschenen in het Vlaams evangelisatieblad Kruisbanier, december 2004

DE HERDERS VAN BETHLEHEM

De Kerk mag nu al bijna twintig eeuwen de vreugdevolle aankondiging laten klinken: de Verlosser is geboren.

Zelfs vanuit een jaar van spanning, op politiek gebied en in ons aller leven, mag ons het hart verwarmd worden door de woorden van een engel. In de bijzondere nacht van de geboorte van de Zaligmaker daalt een engel neer uit de hemel met deze boodschap: "ik verkondig u grote blijdschap, die heel het volk ten deel zal vallen. U is heden de Heiland geboren" (Luc.2:10,11). Voor ons, mannen en vrouwen van deze tijd, heeft dat woord hopelijk nog dezelfde waarde als voor enkele herders tot wie die boodschap aanvankelijk kwam. Gedurende de Adventstijd hebben wij ons daar op voorbereid. We hebben ons hart opengezet om die troostende woorden in ons op te nemen. Elk jaar opnieuw krijgt het "heden" een bijzondere klank, het blijven troostende woorden. We weten dat het "heden" van onze verlossing werkelijkheid is geworden.

MET ONS VERBONDEN

Die geboorte was een bijzonder moment in de geschiedenis van de wereld en de verlossing van mensen van goede wil. Op geestelijke wijze zijn wij verbonden met dat gebeuren. God is mens geworden door ons vlees aan te nemen. Hij heeft onder ons gewoond. De Zoon van God, die één in wezen is met de Vader, heeft door het lichaam van de maagd Maria het menszijn aangenomen. Later zou een concilie het als volgt formuleren: "God uit God, licht uit licht."

God is in onze menselijke natuur binnengestapt. Dat mag men vieren? Dat onvergelijkbare gebeuren is voor ons nog steeds een "heden." De geschiedenis van God is nu ONZE geschiedenis geworden. Wij die het verhaal geloven, voor ons is dat een wederwaardigheid van alle dag. Want voor ons is die Verlosser niet ver weg. Wij mogen getuigen van dat ogenblik zijn, van dat moment dat de liefde van God zich met de geschiedenis van de mensen verenigt. Van nu af aan mag je zeggen: "Want alzo heeft God de wereld liefgehad, dat hij zijnen eengeboren Zoon gegeven heeft, opdat allen, die in hem geloven, niet verloren gaan, maar het eeuwige leven hebben" (Joh.3:16, Nederlandse versie van de Luther-vertaling). VERWONDERING

Die geboorte zal tot een verwondering en verrukking geweest zijn van Maria, Jozef en de herders. Wij verenigen ons op geestelijke wijze ook nu met hen. Na tweeduizend jaar is het nog steeds een mysterie. Die gebeurtenis mag ons opnieuw als een uniek en onherhaalbaar moment voor de ogen gesteld worden.

En aan de voeten van de mensgeworden Logos mogen we onze vreugden leggen en wat wij verhopen. Daar kunnen we de zorgen kwijt en het verdriet. Gedurende de kerstnacht zullen in alle uithoeken van de wereld vreugdezangen weerklinken. God zal geloofd worden in alle talen van de wereld en uit elke stam en taal en natie zal een halleluja opstijgen.

DE HERDERS EN WIJ

De herders waren buiten in de weide met hun schapen. Het was donker en koud en ze warmden zich waarschijnlijk bij een vuurtje. Wanneer het dan plotseling licht werd was het eerste wat zij zagen een engel. Hij zei samengevat; schrik niet ik kom jullie goed nieuws brengen. Die herders hebben zoiets bijzonders nooit meegemaakt. Er is een kind geboren in Bethlehem; een kind dat vrede zal brengen in de wereld.

Plotseling is de hemel vol van engelen. Het is een engelenkoor die de lof van God bezingen, ere zij God. Is dat niet geweldig! Niet bang zijn, maar genieten van wat je verder nooit meer zal beleven. Bij het verdwijnen van de engelen, gingen de herders meteen op pad. En in dat stalletje, in Bethlehem, vinden ze dat bijzondere Kind. Toen zij Hem gezien hadden vertelden ze iedereen wat er was gebeurd. Lucas legt daar


grote nadruk op, die herders hebben de evangelische boodschap gehoord en ook doorgegeven (Luc.2:18-20). De mensen werden blij met die boodschap. Nu wisten ze dat God hen toch niet in de steek had gelaten.

Proef je dat, hoe groot de gelijkenis is van ons vandaag met die engelen, herders en die goede boodschap. Ken je nog iemand die je nauw aan het hart ligt die deze Verlosser nog niet kent dan is Kerstdag de gedroomde gelegenheid ervoor.

********

De geboorte van Jezus, Arthur Hughes, 1858


KERSTFEEST: MEER DAN EEN FEEST Het kerstfeest is waarschijnlijk het meest populaire feest dat in het Westen gevierd word. Er is nauwelijks een ander feest te bedenken waar zóveel mensen wat aan doen. Miljoenen mensen vieren het met hun familie, met de ouders en vrienden. Toch is er een minpunt, er zijn ooit statistieken verschenen waaruit blijkt dat 1 op de 3 feestvierders niet weet waarover het gaat. Het merendeel weet nog wel vaag dat het kerstfeest op de een of andere manier een religieus feest is. Velen weten eigenlijk nauwelijks meer waar het bij het kerstfeest op neerkomt. Voor velen gaat het, wat hen betreft, vooral om de gezelligheid en het lekkere eten. Het gaat over leuke dingen en je hoeft in die periode niet te werken. Wat wil je dan nog meer.


Dit is de achtergrond van Kerst, de verschijning van een engel aan een zekere Maria: "En de engel zeide tot haar: Vrees niet, Maria, want gij hebt genade bij God gevonden, zie, gij zult bevrucht worden, en een Zoon baren, en zult Zijn naam noemen JEZUS. Deze zal groot zijn, en de Zoon van de Allerhoogste genaamd worden; en God, de Heere, zal Hem de troon van Zijn vader David geven." (Luc. 1:30-32 SV77). En jij en ik, we mogen, dit vooral allemaal geestelijk zien en meemaken! En er van genieten!

HINDERNISSEN OVERWONEN Jozef en Maria hebben wat meegemaakt toen. Een onvoorziene zwangerschap is een gebeuren van een stresserende aard. Het kind was niet ongewenst, althans niet nadat God het door middel van een ongewone interventie aan Jozef verklaarde. Slechts dan wist hij wat er allemaal aan de orde was. Vroeger zou een seksuele daad met een kind als gevolg enorme problemen opleveren voor de beide families. Een huwelijk in die dagen was soms jaren van tevoren gepland en er werd hard gespaard om de dochter een bruidschat mee te geven. Ongewenst zwanger zijn zou het einde betekenen van de vriendschap tussen beide families. Het zou een zaak zijn van schaamte en van tal van spanningen. Weet je het al zullen de vrouwen geroddeld hebben, ze is al zó dik. De hele omgeving zal hebben deelgenomen aan deze voor de één lachwekkende situatie en voor de ander een schande voor de familie. Stel je voor hoe moeilijk het geweest moet zijn voor Jozef, het was in elk geval zijn kind niet! Maria was van iemand anders zwanger! Dan gaat je relatie aan diggelen, het vertrouwen is er niet meer. Jozef zit met vragen als; "Waarom heeft Maria me dit toch aangedaan? Hadden we elkaar toch niet vooraf een eeuwige trouw beloofd? Zou ze dan niet meer van mij houden?" In Matheus 1:20-25 wordt het duidelijk dat wat er aan de hand is met Maria een goddelijk gebeuren is en dat Jozef zich niet hoeft te schamen. Hier worden profetische zaken vervuld die buiten de macht van mensen liggen. Jozef blijft bij Maria. Het siert hem dat hij dat doet: hij laat haar niet zitten, hij is bereid het juk dat op haar gelegd is samen met haar te dragen.

DE GEBOORTE VAN DE HEILAND

De theoloog Miskotte zei eens: "Pas als de goden zwijgen, gaat God preken!" Kerst is het dat God als hulpeloos kind in de wereld verschijnt. Dat kind in de kribbe is God! Dit is de verkondiging van de Bijbel. Als bezoeker aan de stal waar het kind gebaard is krijg je dat natuurlijk niet te zien. Dit kind, even kwetsbaar en teer als andere kinderen die enkele uren geleden geboren zijn, is echter God die uit de hemel neerdaalt om onder de mensen te wonen. Midden in de barre ellende van het moeilijke bestaan in die dagen van Joden die al jaren onderdrukt worden door Romeinse soldaten en als citroenen uitgeperst worden om die legers in stand te houden, daar wordt dat hemelkind geboren. In zijn kwetsbaarheid is dat kind de vervulling van jaren voordien gedane voorspellingen. Het eenvoudige van dit wonderbaarlijke kind spreekt tot de verbeel-ding wanneer je gaat beseffen waar het allemaal om draait. Zegt de Schrift niet dat er engelen verschenen aan enkele herders met hun kudde: "U is heden de Heiland geboren!" (Luc.2:11) In de gestalte van een kwetsbaar medemensje is God de mensen naderbij gekomen. Midden onder ons kwam Hij wonen. Heel dicht bij ons, midden in het alledaagse, in de moeilijke momenten van dat Joodse leven in die dagen. God is met wat bezig! Hij is gekomen om ons te helpen. Om als wij het moeilijk hebben dicht bij ons te staan! Om wanneer het met ons béter gaat ons op pad te sturen met die boodschap van de Heiland.

Maar ook dat moet gezegd: God dringt zich nooit op! Willen we met Hem niet meevieren, dat is dan ook prima! Maar wie het feest wil meevieren zoals het werkelijk is dan ben je van harte welkom. Het is Gods feest!

******** Verschenen in het Vlaams evangelisatieblad Kruisbanier, december 2006

HET KIND IN DE KRIBBE DONKERHEID Algemeen bekend voor deze tijd van het jaar is, dat in de donkere dagen vóór en na Kerstmis, neerslachtige mensen het extra moeilijk hebben. Moedeloosheid en hardnekkige depressiviteit zijn in onze tijd ziekten


waar men niet omheen kan. Voor om het even welke ziekte gaan we naar de dokter om onze pillendoosjes te laten opvullen. De dokter en de neuroloog weten wat er aan de hand is: onze neuronen en gliacellen zijn geprikkeld. We hebben voor onze genezing dringend een poedertje of pilletje nodig. Wie in een diepe depressie verzeild is, heeft er alles voor over om eruit te komen. Via chemische middelen zullen we onze depressiviteit wel meester kunnen. En meestal is dat ook zo. Maar elke goede dokter die meer pijlen op zijn boog heeft, zal proberen er achter te komen of er wellicht geen externe oorzaken zijn voor het gedrag van zijn patiënt. Als iemand de moed kwijt geraakt is, moet daar een reden voor zijn. Opmerkingen maken zoals: "Kom op doe niet zo flauw, zeur zo niet", maken het meestal alleen nog maar erger. Maar er zijn goede dokters of goede vrienden en familieleden met een fijngevoeligheid om iemand op te beuren. Eenvoudig is dat niet, maar hulp van medemensen is beter dan die uit het pillendoosje.

PROFETISCHE HOOP

Moedeloosheid is op zichzelf geen verschijnsel van deze of de vorige eeuw. Het is trouwens ook niet iets alleen voor een enkeling. Het is bekend dat hele volkeren soms een lange tijd onderdrukt worden en ze een 'we-zien-het-niet-meer-zitten' gevoel ontwikkelen. Israël zat in die positie in de dagen van de Romeinse keizers. Vierhonderd jaar lang was er geen profeet meer geweest om het volk op te beuren. Profeten zijn er niet slechts om op het zondige te wijzen, ze zijn er ook om het geloof en dus het vertrouwen op te bouwen. Profeten zijn niet slechts bedreigend bezig om mensen nog meer angst bij te brengen, het tegengestelde is ook waar. Niet alleen donderpreken maar ook genade, vooruitzicht en hoop. Woorden om er wel bij te varen, je aan het woord van God op richten, het geeft moed. Je hebt geen amuletten (zelfs geen kruisje) nodig rond je hals om je meer te beschermen dan het lezen van dat Woord. We weten toch goed, dat het Woord van God, niet te koop is als een verzekerring tegen de vergankelijkheid. Die verzekering is wel op de markt maar, ... is door God gratis beschikbaar gesteld aan alle gelovigen. Sluiten we nog een overlijdens-risico-verzekering af, dan is dat niet om onzentwille maar om geldelijk wat achter te laten voor onze familie. Er gebeuren rondom ons heel veel dingen waarvan de bedreiging niet valt te minimaliseren. Spanning onder volken is er nog steeds, het aantal oorlogen is alleen maar toegenomen, natuurrampen en nieuwe ziekten zoals een immune tuberculose zijn niet ver van ons vandaan.

DE SCHRIK VOORBIJ

Het kleine onheil is ons dikwijls heel dichtbij: ziekte en dood onder familie en vrienden, kleine oorlogjes om een niemendalletje, ruzie in relaties soms met een onherstelbare breuk. Er komt in ieders leven dan ook wel een moment met de vraag: wat is de betekenis van dit alles? Menselijk gesproken zijn daar meerdere antwoorden op te geven. Eén zaak moeten we daar zeker bij vernoemen, leer toch te leven met de zekerheid dat alles vergankelijk is en van tijdelijke aard. Niemand van ons neemt wat mee in zijn graf dat ons dienstig kan zijn in het hiernamaals. Geven we toch iemand wat mee in zijn graf, dan is het omdat een ander het niet zou dragen! De overledene kan er niets mee aanvangen! Totdat de Heer terug komt, valt aan al die zaken niets te veranderen. We mogen er toch aan herinnerd worden dat alles hier vergankelijk en tijdelijk is! Dit leven kan een goed leven zijn, maar het blijft een voorlopige zaak. Omdat we niets ervan kunnen ontlopen, moet het ook met regelmaat gezegd worden. Zodat we weten wat er ons te wachten staat.

Maar onomwonden op die vergankelijkheid gewezen worden, is maar de éne zijde van het muntstuk. Zoals de profeten van vroeger mogen we weten dat er géén reden is tot angst. Er is een (in)zicht in het Nieuw Testament van hoop en vertrouwen. Johannes was in zijn dagen een onheilsprofeet, een man van de oude stempel, van het Oude Testament. Hij predikte over het slechten van wat Gods komst in de weg zou staan (Lucas 3:4-6). Een heel ander type profeet was de zachtmoedige Jezus, niet dat Hij alles maar goedkeurde. Hij was het die Gods barmhartigheid en liefde tot de centrale thema's van verkondiging maakte. Door Hem kregen we een injectie van genade (Johannes 1:16). Vrede en gerechtigheid zijn ons in Jezus deel geworden. Met Kerstmis viert 'de wereld' de menswording van die God. Laten we ons daarop voorbereiden, zodat Hij ons mag begeesteren voor het nieuwe jaar dat voor ons ligt.

********


http://christjesuswallpapers.blogspot.com/


GOD IS MENS GEWORDEN: HET KERSTVERHAAL Het kerstfeest is op komst, je merkt het aan de winkelvitrines. We zijn aan de voorbereidingen begonnen en er is nog meer op komst. We gaan tegen die tijd van alles in huis halen om het gezellig te maken. We zijn er klaar voor en het feest kan beginnen. Maar wat kan er eigenlijk beginnen? Het is toch meer dan een sociaal deel van het ritueel van die dagen! We vieren het elk jaar opnieuw, maar hebben we de eigenlijke bedoeling van het kerstfeest ondertussen niet verloren? Ja, rond die dagen hoor je stemmen die afkeurend zijn over al die drukte en verspilzucht. Kan een feest van eten en drinken, vermaak en gezelligheid iets te maken hebben met ons geloof? Zo zondermeer, want het gaat er bij de Joden die het Loofhuttenfeest vieren ook gezellig aan toe. Toen onze kinderen jong waren regelde mijn vrouw gans de entourage met een kerstboom in huis te halen en de bijbehorende geschenkpakjes. We zijn het bewust een beetje ontgroeid omdat deze dag een extra verhaal krijgt wanneer men het wat soberder houdt. Niet als een teken van protest tegen alle soorten consumptie van die dagen en oppervlakkigheid, maar omdat het ons dan de gelegenheid geeft op die wijze anderen iets te vertellen over de achtergrond van dat feestgebeuren. VERHEUGT U ALLEN Het kerstfeest is zondermeer een feest voor mensen. De geboorte van een kind als Jezus is er om ons blij te maken. Waar er een geboorte is daar hoort ook warmte bij en gezelligheid. Met kerst vieren we dat God naar de wereld van de mensen is afgedaald. Theologisch is er dit aan de hand volgens het evangelie van Johannes 1:14: 'Hef Woord is mens geworden en is onder ons komen wonen. Wij hebben zijn glorie gezien, vol van goedheid en waarheid, de glorie die hij ontving als enig kind van de Vader.' Wie is dat Woord? Johannes had het voordien aldus geformuleerd: 'In het begin was het Woord. Het Woord was bij God en het Woord was God. Het was in het begin bij God' (Joh.1:1,2). Bij dit feest past dus vreugde en we mogen niet uit de hoogte op mensen neerkijken die het niet allemaal begrijpen tot in zijn kleine deeltjes. Laten we zeker de onkerkelijke op die dagen wijzen, als op 'goed nieuws.' Als het evangelie dat in alle talen zijn lof zingt over een geboorte. Een verhaal met Jozef en Maria en een kindje in de kribbe. Gewoon en toch zo ongewoon! De lofzang mag in alle talen verkondigen: 'Het Woord is vlees geworden en het heeft onder ons gewoond.' God heeft de hemel verlaten om tussen de mensen te wonen. God is mens geworden.

MEER DAN EEN SYMBOOL


Dat evangelie van kerst komt met een op het eerste zicht vreemde boodschap. Het geloof dat God in het leven van de mensheid Zijn intrede heeft gedaan als mens. Hij laat Zijn ware gezicht zien zoals tevoren niet het geval was. In het Oude Testament is God zo verheven in grootheid en heiligheid. We zien maar flarden van Zijn wezenlijkheid. God overstijgt daar de werkelijkheid, Hij is er niet in beelden te vangen. Daar gaat het om de symbolen van Zijn aanwezigheid. Het Jodendom kende om die reden een beeld-verbod. God kan niet worden uitgebeeld en welk beeld we ook van Hem maken, het is een voorbeeld van onze tekortkoming. Hem alle eerbied geven in het Oude Testament is slechts te doen onder woorden: onder lofprijzing zoals in de Psalmen. Het eerbiedige besef van onze kleinheid krijgt met de menswording een andere dimensie. De onvoorstelbare grootheid van God is in dat kleine kind tot ons gekomen en geeft ons een gans ander beeld van Hem.

VOOR DE GANSE WERELD

Dat is een revolutionair godsbeeld. Het heeft de wereld op z'n kop gezet. Dat was een aanstoot voor de Joden in die dagen van de apostelen en voor de heidenen, Grieken en Romeinen met hun eigen filosofie over goden, een ergernis. Het heeft ook steeds weer weerstand opgeroepen, tot de dag van vandaag. Het kleine en ongewoon weerloze kind, geboren ergens in een uithoek van het Romeinse Rijk spreekt nu nog tot ons, gelovigen, maar ook tot de ongelovigen indien ze naar dat verhaal willen luisteren. God heeft in de zoon van een eenvoudige vrouw van Joodse komaf, een randfiguur in de gewone geschiedenisboeken, ons Zijn grootheid laten zien.

********

De geboorte van Jezus, Carlo Saraceni, 1610



KERST, MEER DAN VREDE OP AARDE Het meest populaire feest dat in België en Nederland, trouwens in de ganse wereld, gevierd wordt is het Kerstfeest. Er is geen ander feest te bedenken waar zoveel mensen iets aan doen. Miljoenen gaan met Kerst op weg, weg van de plaats waar zij wonen, op weg naar waar ze vandaan komen, om met hun ouders en familie het Kerstfeest te vieren. Het lijkt soms een volksverhuizing zoals toen het kind dat geboren werd tijdens een volkstelling in het Romeinse rijk. Men gaat op zoek naar gezelligheid en lekker eten, naar leuke dingen voor de mensen. Toch is er een schaduwzijde aan die festiviteiten, we weten namelijk al jaren dat slechts 1 op de 3 Belgen en Nederlanders nauwelijks weet waar het bij het Kerstfeest om gaat! Dat het Kerstfeest vanouds een of ander religieus feest was, dat weet men nog, maar wat juist de betekenis ervan is, dat weet men niet. Gaat het alleen maar om voor één dag of één week gelukkig worden? Zonder stress zijn en van het verlof volop kunnen genieten? De Engelse psycholoog Stephen Joseph heeft bij onderzoek van de zin van het feest ontdekt dat mensen die in God geloven en die met Kerst de geboorte van Jezus Christus vieren, gemiddeld gelukkiger zijn dan mensen die dat niet geloven. Met andere woorden een christen is een gelukkiger mens dan de ongelovige mens! Daar had men echt geen studies over hoeven te maken, enkele malen een kerkdienst bezoeken was er genoeg voor geweest om tot die conclusie te komen. Gelovigen zijn minder vaak depressief dan anderen, beter tegen stress bestand en leven daardoor ook langer. DE HEER ONZE GOD IS HIER

De geboorte van Jezus, detail, Antonio da Correggio, 1527-30

Is het niet schrijnend dat de kennis van Kerst en ook van de andere christelijke feesten en gebruiken steeds verder afneemt. Daarom, helder en duidelijk: we vieren met Kerst de geboorte van Jezus. Een echte gelovige, niet zo een die het slechts op papier is, wist dat natuurlijk allemaal al lang. Van de kerkvader Augustinus uit de vijfde eeuw zijn enkele Kerstpreken bewaard. Hij zei in één ervan over de zin van het feest: "De Heer onze God is hier. Hier is de Middelaar tussen God en de mensen, een mens en onze Verlosser." Dit is de dag waarop Hij die de wereld geschapen heeft zich klein heeft gemaakt als een mens en ter wereld kwam. Dit is de dag waarop Hij door mens te worden onder ons aanwezig is geweest op een uitzonderlijke manier. Neen, God heeft het werk dat Zijn hand begon niet laten varen en was er vanaf de zondeval van Adam en Eva mee begaan. Zijn genade is in de geboorte van het kind nooit zo groots geweest. Alleen de dood van het kind, jaren later en Zijn opstanding uit de dood, zou dat nog overtreffen. De genade en de kracht van God was nooit afwezig geweest, maar nu duizendvoudig present. Hij kwam nu naar het Zijne in mensenvorm. Toch was Hij altijd al geestelijk in deze wereld aanwezig geweest. Vanaf nu zou het anders zijn. Hij was als mens in de wereld gekomen, maar het viel de wereld toen niet op dan voor enkele herders en Maria en Jozef. In de geestelijke wereld van de engelen was er toen een teder maar ook verhelderend


gezang. Lucas 2:12-14 beschrijft het ons: "En dit is het teken: Gij zult een kind vinden in doeken gewikkeld en liggende in een kribbe. En plotseling was er bij de engel een grote hemelse legermacht, die God loofde, zeggende: Ere zij God in den hoge, en vrede op aarde bij mensen des welbehagens." LICHT IN DE DUISTERNIS Het licht is in de duisternis verschenen, maar de duisternis heeft het licht niet aangenomen. Onze God kwam in het vlees om het vlees van zijn gebreken te reinigen. Zijn komen is als een geneesmiddel. Wie dat begrijpt, ontvangt erdoor genezing van onze innerlijke blindheid. Wij waren voorheen allen in het duister. Hij kwam ons het licht brengen door zelf als licht in de wereld rond te wandelen. Wie Jezus zag, heeft God gezien. Dat licht zien we nu niet meer letterlijk in de duisternis schijnen. Maar het is aanwezig doordat volgelingen van Jezus het nu verder stralen, duidelijk zichtbaar voor wie het wil inzien. We mogen dat in zwakheid blijven doen alle dagen van ons leven. Hierbij passen woorden als vrede, licht, warmte, goedheid. Die zaken komen niet als kant en klare pakketten van boven, wij moeten er zelf aan meewerken. Vrede en goedheid moeten we nastreven, met Kerst heeft onze God er de aanzet voor gegeven. Die zaken moeten in ons ontkiemen, uitbotten en groeien. Als nu hier dan daar vrede en goedheid zich vertakken en opnieuw tot bloei komen, is dat dan niet de uitbreiding van Gods rijk hier op aarde! Wij christenen die aangeraakt worden door het licht van Kerst, zaaien die mooie boodschap door zonder fratsen. Gewoon de boodschap en het verhaal. Het is onze uitgestoken hand naar een duistere wereld.

********

Mithra, afgebeeld met het Perzische hoofddeksel,

verslaat een stier. Uit het lichaam van de stier ontstaan planten en dieren die als voedsel dienen voor de mensen.

Musée du Louvre, Paris, France.


VRAGEN RONDOM 25 DECEMBER

VERJAARDAGEN

Het klinkt misschien raar gezien we in ditzelfde nummer een preekje hebben over de betekenis van Kerst, we moeten toch stellen dat Kerst in de eerste periode van het christendom helemaal niet bestond. De christenen die de eerste 200 jaar na Christus leefden hebben geen Kerst gevierd. Er was toen niemand die zich bezig hield met 'het kindje Jezus' of de 'geboortedag' van Jezus. Het was niet eens de gewoonte onder christenen of joden om een verjaardag te vieren. De Romeinen vierden wel verjaardagen. In Mattheüs 14: 6-12 staat beschreven dat Herodes zijn geboorte-feest vierde maar dat wijst erop dat hij een Romeinse traditie handhaafde. Op zijn


feest werd gedronken, gedanst en later zelfs de gevangene Johannes de Doper gedood. Ook dat klinkt naar de Romeinse normen, waar ook verhalen bekend zijn die wijzen op het doden of vrijlaten van gevangenen tijdens verjaardagsfeesten.

Laten we Origenes even aan het woord, een kerkvader uit de 3de eeuw. In een stukje uit een geschrift van ongeveer 245 na Christus staat hoe negatief de kerk toen over het vieren van een geboortedag dacht: 'En wat betreft verjaardagen, als dit goddeloze woord regeert over hen, dansen ze zodanig dat hun bewegingen het woord eer aan doet. Iemand die ons is voorgegaan heeft het woord dat geschreven is in Genesis aangaande de verjaardag van de Farao nader bekeken. Hij heeft gezegd dat een waardeloze man die geïnteresseerd is in zaken die met geboorte te maken hebben dan ook maar zijn geboortedag moet vieren. En ik neem deze suggestie graag over. Ik vind namelijk nergens in de schriften een rechtvaardig man die zijn verjaardag vierde. Want Herodes was net zo onrechtvaardig als de bekende Farao, want de laatste doodde een bakker op zijn verjaardag en de eerstgenoemde Johannes.' (Uit: 'A Dictionary of early christian beliefs', artikel Origen.)

KENTERING, DE DERDE EEUW

In de geschriften van Tertullianus (160-230) en die van Origenes (185-255) wordt Kerst niet vermeld in de lijst van feestdagen van de kerk. Maar naarmate de christenheid zich uitbreidde onder heidense volkeren, kwamen ook steeds meer heidense gebruiken binnen de leefwereld van de christenen. Romeinen uit de derde eeuw die zich bekeerd hadden tot het christendom waren gewend hun verjaardag te vieren en ze stopten daar niet altijd mee na hun bekering. In 221 na Christus opperde kerkvader Julius Africanus (160-240) als eerste dat het goed zou zijn 25 december als gedenkdag in te stellen voor de geboorte van Jezus Christus. Julius Africanus was Romeins legerofficier en een aanhanger geweest van de religie van Mitras (of Mithra). Wie is die Mitras? Hij was een god die oorspronkelijk uit Perzië kwam en door keizer Aurelianus tot een 'God' van het Romeinse rijk was verheven. Men vierde de geboortedag van Mitras op 25 december. Men gaf er zelfs de naam aan van het feest van de 'onoverwinnelijke zon'. Omdat de Romeinen op 25 december al een feest vierden ter ere van hun god Mitras bedacht Julius Africanus het een goede 'tegenhanger' zou zijn om de geboorte Jezus te vieren op diezelfde dag. Mogelijk heeft Julius niets verkeerds in de zin gehad omdat we moeten beseffen dat het vieren van een verjaardag voor een Romein een eerbetoon was aan de jarige. Deze dubieuze datum 25 december viel niet in goede aarde bij veel bisschoppen. Niet zo zeer het idee om de geboorte van Jezus Christus te gedenken, maar toch niet op die dag! Ondanks het bezwaar begon het idee om de geboorte van Jezus te vieren steeds meer ingang te vinden in de christelijke traditie. Waarschijnlijk is de eerste melding van een 'kerstachtig' feest door Clemens van Alexandria gedaan en het had plaats in Egypte. Hij beschrijft het als: 'Daar waren enkele 'nieuwsgierige' theologen, die niet alleen het jaar, maar ook de dag van Jezus geboorte hebben toegewezen. Zij plaatsten deze dag op 20 mei in het achtentwintigste jaar van keizer Augustus.' (Stromata, boek l, hoofdstuk 21.) Het waren opnieuw de verkeerde bedoelingen geweest die Clemens van Alexandria (150-215) had gebruikt. Die man was de leermeester van Origenes geweest. Wat heeft een Romeins keizer met Jezus te maken?

KLETSKOEK

Onze Egyptische Clemens is zeer slordig omgesprongen met de Bijbelse gegevens over wanneer Jezus zou kunnen geboren zijn. Een van zijn grove fouten is, het verschil in het berekenen van de maanden. De Joodse maanden zijn namelijk maan-maanden. Die maanden stonden soms gekend als lunaire maanden en werden berekend volgens de loopbaan van de maan. Een lunaire maand heeft 29 of 30 dagen. De Romeinse en de latere Europese maanden zijn zonne-maanden. Deze maanden zijn berekend volgens de omlooptijd van de zon. Een solaire maand (andere naam) duurt 30 of 31 dagen. Dat soort maanden loopt dus nooit echt samen dan, ongeveer, eens in de 19 jaren: maar Clemens ziet dat verschil niet in. Door aan te nemen dat de Joodse maanden gelijk liepen met de Europese maanden werden fouten gemaakt. De eerste Joodse maand 'nisan' begint NIET altijd in onze derde maand 'maart' maar eerder nog in 'april.'

Anderen kwamen door een en ander van bepaalde zaken met elkaar te combineren bijvoorbeeld uit op 20 april. Maar het 'bewijs' van Clemens van Alexandria was gebaseerd op de 'PaschAE computus' (Berekening van Pasen). Daar schrijft hij: 'De datum van Christus geboorte moet geplaatst worden op 28 maart, omdat op die dag de materiële zon geschapen is.' Die stelling heeft hij later nooit goed kunnen verdedigen maar het is op een of andere manier in zijn hoofd gekomen en zo op papier. Daarom zeggen sommige exegeten dat hij mogelijk bedoelde dat het begin van het Joodse jaar ook het begin van de schepping moet zijn geweest. Johannes Cassianus beschrijft in zijn 'Collationes', Hoofdstuk 10, par. 2,


geschreven tussen 418-427, dat de Egyptische kloosters nog steeds de 20 mei hanteren als de geboorte van Christus. Later blijkt uit een preek van Paulus van Emesta in Alexandria uit 433 dat 25 december ondertussen ook in Egypte was ingeburgerd.

VERWARREND

In bijvoorbeeld de 'Catholic Encyclopedia' (gratis op het Internet, maar is wel 100 jaar oud) blijkt wel dat er bijna geen maand is geweest waarin Kerst niet werd gedateerd, door een bepaald volk of gebied in het Romeinse rijk. mensen uitkwam. Dan niet altijd als vervanging van een bestaand feest. Tegen het jaar 300 na Chr. begon de strijd maar goed over de te vieren datum van de geboorte van Jezus Christus. De theologen en bisschoppen bestookten elkaar over en weer met argumenten om de door hen vooropgestelde datum algemeen te doen aanvaarden.

• 25 december. Viel samen met de al geldende feestdagen binnen het Romeinse rijk. Het feest van Sol Invictus, van de onoverwinnelijke zon en de geboorte van Mitras.

• 6 januari. Vooral in het oosten van het toenmalige rijk. Ook daar ging het om een al geldende feestdag die vervangen werd. Epifanie was, voordat het 'verchristelijkt' werd, onder andere het feest van de geboorte van de abstracte god van de eeuwigheid (Aion). Men vierde er ook de openbaring van de maagdelijke godin Kore, haar 'verschijning'.

• Uitzonderlijk vierde men ook de steeds verschuivende joodse Chanukka viering samen als Kerst. Verschuivend natuurlijk naar de Joodse maankalender, maar volgens onze tijdrekening dus ergens begin december. Chanukka is het joods lichtfeest. Men viert dat de grote kandelaar (menorah) op het plein bij de tempel bleef branden op heel weinig olie. Het gebeurde tijdens een opstand van de joodse Makkabeen met hun overheersers. Nadat christenen zich steeds verder afscheidden van hun joodse achtergrond verviel het Chanukka feest al snel als een Jezusfeest.

Onder druk van keizer Constantijn de Grote, heerser van 306 tot 337, werd 25 december steeds populairder. In 312 A.D. zag hij tijdens een veldslag een visioen van een kruis en de woorden: 'in hoc signo vinces.' Dat betekent: 'door dit teken zult gij overwinnen.' De bekering van Constantijn betekende dat de christenen voor het eerst in meer dan 300 jaar niet meer vervolgd werden. Van een status als tweede rangburgers werden ze nu als de ware Romeinen beschouwd.

Moeten we 25 december dan niet afschaffen? Neen, zeker niet, want een gelijkenis met het feest van Sol Invictus, en de geboorte van Mitras gaat niet meer op. De vroegere kerkvaders hebben die dag speciaal verkozen om op die wijze de gedachte aan de andere goden die toen verjaarden te ontkrachten.

********

Romeinse sarcophagus. Mithra overwinnaar en lichtgever met zonnegod en maangod.

Van http://www.adnkronos.com/IGN/Aki/English/CultureAndMedia/?id=3.1.2206054175


De geboorte van Jezus, Russisch icoon uit Circa: 18de/19de eeuw.

Documents

KERSTFEEST, geboorte van de Verlosser