•Pham.

•

DinhChuangMOl No1 NHeJKHaN NGUOI

Khoac mot danh hi~u khi lam van ngh~ cung nhu ket than vo1mQt djnh m~nh. £)jnh m~nh nay co th~ xoay ngu01 ngh~ 51

trong mot can lac du- cung nhu dciy tr6i han bong b'€mh trim tri'€msong yim binh tuy thea cuimg dQ xuc cam han d~y len tir tiep xuc,phan khang, phu ph~c bien co ngoq.i canh va nQi tam .. Trongtrtrimg hqp Phq.m £)inh Chuang hinh nhu mot noi nha kh6nngu6i da deo duoi eng tri'€m mien tir khi 6ng chQn Hoai Bac nhumot danh hi~u van ngM. Vao quang nam 1951 gia dinh Phq.m£)inh Chuang di cu vao Nam va cung tq.i day ban hqp ca ThangLong duqc thanh I~p de nha Iq.i Ha NOi, chOn ngan nam van v~t

(1). Ngoai ra thea T~ Ty, Thang Long cung la ten quan pho cllagia dinh Ph~m £)inh Chuang l~p nen 0 chq £)q.i cach Ha NQikhoang 3, 4 ch~c cay so trong thai gian toan dan khang chien.

Ph~m Elinh Chuang sinh r:am 1929 tq.i Ha NOi. Bat dau hocnh~c tir nam 1:3 tuoi, sang tac dau tay viet mim 18 tuoi (nam 1947)

(~). Cho den nam 1971 eng da viet duqc tren mOt tram ca khtic gamdll moi the lo~i troang ca, dan ca, ca khuc dong vong (3) tinh yeu

• •dei Ilia, tinh yeu mot minh ... Ngoai ra iing con Ja mot trong nhu-ngnh~c sl Vi~t Nam dau tien mang ky thu~t soq.n he linh dong cllanhq.c Tay phuang ap d~ng cho nh<;lc Vi~t trong th01 gian dieukhi~n ve trinh dien vo1 ban hqp ca Thang Long, sau hai mu,,,'nam luu dien khap ba mien dat nuoc VilO quang nam 1969 (?) HoaiBac va ban hqp ca Thang Long da dirng chan t~i phong tra £)emMau Hong (Sai Gon) de kiem diem l<;li nhu-ng ca khuc clla gia rnnhho Phq.m viet trong th01 gian qua. Ngoai Phq.m Duy, trong Ijch sutan nhq.c Vi~t rat it nhl;l.c sl co nguon cam xuc da dq.ng va phongphu nhu Phq.m £)inh Chuang. Thuang ra, nh~c sl nao chuyen lamnhq.c buon rat kho viet nhq.c vui va nguqc Iq.i nhu-ng nhq.c 51chuyen viet hanh khuc vui tum rat kho viet nhq.c buon. £)iem quanhu-ng ban nh<;lc clla Ph<;lm £)inh Chuang, thinh gia co the timthay nhu-ng nguon cam xtic khac nhau tir nhu-ng ban nit vui, khoenhu Ho Leo Ntii, Sang Rirng den nhu-ng ban th4t buon, ao naonhu Ngu01 £)i Qua £)01 T6i, Nua Han Thuang £)au ... £)e co motcai nnin khai quat ve nhq.c clla Phq.m Dinh Chuang; nhu-ng netd~c trung tUng the loq.i can duqc neu ra, tuy nhien khOng bra trennien bi~u nhtrng tlfa tren troang hqp cam tac.

Ml),c du co lien h~ gia dinh va sinh hoq.t am nhq.c chung vo1Phq.m Duy trong mot quang tho; gian kha lau (4), Phq.m £)inhChuang vlln kh6ng bj thu hut bOi "til' IlfC Phq.m Duy". Nhq.c cllaPhq.m £)inh Chuang vlln mang mot ca tinb rat mq.nh. £)0 la motdieu kha d~c bi~t. It ai phll nh4n, Phq.m Duy duqc coi nhu "cay cothl,l" ve ca khuc cua tan nhq.c Vi~t. Tuy viet sau Van Cao va cacnh~c 51 tien chien khac nhung Ph~m Duy viet rat khoe va viet ratnhi'€m, du mQi khuynh huang, th~ lo~i, tir nhu-ng ca khuc mangam huang dan ca 'sang den nhu-ng ca khuc mang am huang cakhuc pho thOng Tay phuang, tir nh~c cong dong den nhq.c d6i hra,tir nh~c cach mq.ng den nh<;lc tinh llY mj. Chinh Vi the trong baonhieu nam Phq.m Duy da "kh6ng che" tan nh~c Vi~t tren soluqngnh~c phfun va nguon cam tic phong phti. Tuy voi s6 luqng nh~c

phcim pho bien it han Ph~m Duy, nhung nguon cam uic Ph~m

£)inh Chu~g kh6ng kern. Phan lo~i han mot tram ca khuc cuaPh~m £)inh Chuang doi hoi mot chuang trinh nghien cuu rat

•cang phu, vi~c lam nay tat nhien khOng thich hq-p vcii khuon kh6bai bao d.inh kyo Vi v~y, aday chung toi chi neu len nhting net dc).ctnrng dci t~o nen 54' nghi~p am nh<,lc cua Phq.m fJinh ChtrO'ng. Dq.iloq.i nhting ca khuc, tnrimg ea cua Phq.m Dinh Chtrong mangnhting d~c tinh 5au : mang am htrang dan ea Vi~t Nam, xu dl,mgtai tinh ngti thu~t, th6 ngO'i, v~n dl.J.ng kheo leo sue truYEm earnphong phu, weu hqp tai tinh SI! rung dong gitia thO' va nhq.c. dunh~p nhting net d~p tan ky eua nhq.e Tay phtrOTIg v~lO nhtingkhuc tinh ca thanh thj. Hau het nhting dc).c tinh neu tren trong cakhuc Phq.m Dinh ChtrOTIg, it nhieu du tq.o thanh cam xuc vui haybuon deu ve lq.i nhting net d~p ... que htrang ngay thanh binh thuotnrac, 54' nuoi tiec nhting ky ni~m, moi tinh lei do, tat ea deu mangmot noi nha khan ngucii.

NET DAc TRlJNG DAN CA

TRONG CA KHUC PH.~"[ EifNH CHUONG

Phq.m Dinh ChtrOTIg da dung hai cau dau eua di~u eo la, danca Bac Ninh d~ rna dau cho ea khuc Dtrqc Mua

"Con co co bay la la bay la

Bay qua (qua) clla phu bay ve (ve) Dong DangTinh tinh tang (tang) tinh tinhCo minh rang, co minh aiWing eo nhd (nha) ta ehang".

• •ehti "chang" clla di~u Co La vua dut ach~ am (tonique) Ph<,lmDinh Chtrang dli kheo leo keo sang chu "canh dong" cua banDtrqc Mua khien cho ngtrm hat du yeu kern nh<,lc phap van co th~

bat ngay VaG ban nhq.c khong kho khiin. Tuy nhien ban DtrqcMua hoan toan khOng khai tri~n giai dieu co la trong suot bannhq.c, nhtrng kien trUc am thanh dtrqc xay cao dan trong ba caudau d~ tq.o thanh hinh anh nhung bo lua dtrqc dO' cao, hq. thap khidlj.p lua. Giai dieu cua bai Dtrqc Mua khOng hl'fn anh htrang hoanwan dan ca, Vi ehu am dtrqc nhlj.n ra nit ro ret. Tuy nhien nhtingdau lay dung trong ban nhq.c mang am htrang rat Viet Nam (canha a anh dong ... vui vui len lua a a a ai ...)

Cling nhtr Phq.m Duy va cac nh<,lc 51 khac nhtr Hoang ThiThO', Anh Viet Thu, Ph<,lm The My, Lam Phtrang, Y Van, Phq.mDinh Chtrang thtrimg khai tri~n mi)t giai dieu dan ca eo sll.n d~

lam phong phu them ca khuc cua minh, ho~c t4' tq.o cho ca khuccua minh mi)t am htrang dan ca. Ca hai tien trinh sang tac dEm eogia trj. ngang nhau la lam giau them cho nen tan nh<,lc Viet vephtrang di~n xay dqng am dieu. Nhq.c 81 Hoang Thi ThO'khi sangtac ca khuc Gq.o Tning Triing Thanh cam de tu Ho Cia Gq.o mienTrung (5), tuy khong lay hl1n giai weu cua bai ho do. Cling nhtrAnh Viet Thu khi viet tam diep khuc co cho them phan Ho ru conmien Nam vao ea khuc cua minh. Tra lq.i tmimg hero Phq.m DinhChtrang khi 6ng viet Ho Leo Nui, ve ket cau am weu va tien trinhchuy~n cung anh htrang Tay phtrOTIghoan toano D~c biet trong cakhuc nay 6ng dung rat it dau lay 'va nhting net trang di~m canthiet cua dan ca. Nhtrng trai lq.i·vehinh thuc 6ng dung rat dung Ieloi cua dieu ho. Ve 16i ho d~ phlJ. giup tinh than cho nhung di)ngtac nhtr leo nui, keo go ... thtrimg chia ra lam hai lOp : LOp tr6n~ ladoq.n ho ngtrm ngtrm Ho Cai. Lap Mai la doq.n ho eua ngtrm HoCon (6). Trang Ho Leo Nui cua Phq.m Dinh Chtrang cling chia ra

hai doq.n nhtr sau :

Hi:> Cai

... Vtrqt doi Vtrqt ntrOTIgDi qua rung hoang

Hi:> Con

D " Io.

D " ,o.

•Bang suoi bang ngimChim muong trong hang

0 " IO.

0 , Io.

Neu co mQt cai nnin nghiem khac bao thu chung ta co the vibai Ho Leo Nui cua Ph~m Dinh Chtrang nhtr mQt "ong Tay m~c

ao the". Tuy nhien, neu chap nh~n Slf giao Itru van hoa mot cachcm rna han, ca khuc noi tren co the xem nhtr m(>t pha t1"on, hai hoagiua hinh thtic va n(>i dung Dong Tay.

Hoi Trimg Dtrong hau nhtr la tnrcmg ca duy nhat Ph~m DinhChtrang gio1 thieu Vo1 quan chung trong suet hon ba mtrm namam nh~c clla ong. Trai hl1n Vo1 Ho Leo Nui noi trim, tnrimg ca HOiTrimg Dtrang xu d~ng hinh thtic, khuon kh6 Tay Phtrong dechuyen cha mot nQi dung dan ca Viet Nam.

Ve be Cl:lC tnrcmg ca HQiTrUng Dtrong gom mQt do~ rna dauva ba phien khuc. Moi phien khuc la tieng noi cua mQt dong songtieu bieu cho moi mien, Mfen Bac co song Hong Ha d~i di~n,vanden mien Trung co Song Htrong len tieng, xuoi mien Nam co SongCiu Long-gop m~t. Tieng noi cua ba dong song deu dtrqc bi~u

ttrqng hoa bang noi long cua ba thieu nu. Tam Slf cua moi dongsong cling Ia tam Slf cua ngum dan dja phtrong ve dan sinh, ve noikho khan trong Slf khuat phl:lC Vo1 thien nhien, ve Slf can tnrimgtranh dau Vo1 n~n ngo~i xlim.

£)~ t.<}.o Slf chu oj cua ngtrm nghe, Ph~ Dinh Chtrong rna dauvm dong nh~c ch~ r:ii., vu-ng chai rat hqp Vo1 Slf dan d~o cuatieng k'en trumpet, tlfa nhtr tieng bao hi~u 5lf xuat hi~n cua b~c

quan Vtrong thm trung c6 :

Trung dtrongChon day ngan phuongCo ba dong songCuon xu6i bien dongNhilc cau cha mong ...

Ve nh~c thu~t, trong ca ba phien khuc Ph~Dinh Chtrong dadung hqp oj nh~c co lim htrcmg dan ca, Vo1 nh~p dieu Tay phuong.

• •thanh tn'ic nhtrng da bj keo okinxuong amot vj tri thap hon thanhbang clla chu di ke trtrac ho~c tiep sau (khua, trang, van, ai, nam,thOn). Chinh Vi v~y dieu ho mo1 n6i b~t dja phtrong tinh qua leiphat am th6 ngm mfen Trung. Net d~c trtrng nay khien ngtrm hatkhong can phai la ngtrm mren Trung, neu XtrOng lim (dechiffr~r)'

dung cao do clla call hat cung co th~ t.<}.o thanh lim htrcmg cuatieng noi mfen nay. Hien ttrqng noi tren xay ra la Vi tieng Vi~t Vo1nam dau : silc, hUYEm, hoi, nga, n~ng khi moi tieng phat am ra tlfno dli dtrqc xep anam cao do khac nhau. Chiing the, mQt nha vanngo~i quoc da nh~n djnh : "Ngon ngtr Vi~t Nam la ngon ngu duynhat tren the gio1 co nhieu giQng dieu cung b~c '" Phai nghe ngtrmdan moi mien, ngtrm Bilc, hay Trung, hay Nam hat nhUng dan caquen thuoc Vo1 tieng noi thuan tuy va giQng thuan tuy clla hQ,chung ta mm thay oj vj clla giQng noi ay d~m da chimg nao ..... (8).Neu phan nch cau truc am thanh clla cac dau trong tieng Vi~t,

thanh n~g dtrqc xilp a vj tri nhtr sau :

(Huyen) (N~ng) (Khong dau)

Thanh nga khon~ co cao do nhat djnh, khi tni tlfa til ThanhHuyen d~ uon khuc l"en Thanh ngang (khOng dau) (giQng mienBilc) co khi nh4p hiin van Thanh silc (giQng mien Nam). ThanhHoi uon khuc tir tram len b6ng (Huyen . Silc), cho nen vj tri cua nophai cao han Thanh ngang (khong dau) va thap han Thanh Silc(9).

~

•Nhung di~u ho dung a day deu do sq sang t~o tinh anh euaPh~m Dinh Chuang, vi ong khong dung am di~u dan ea nguyenthuy. Trai I~i aphan dau ella Tieng Song Hong (Chieu nay nuaexuoi ... ngum ao nau giai dau) ong da dung di~u Ho Do Ta sanr:t~o. Sa dt chung toi dung ehu "sang t~o"aday la vi da co sq trant".lu~n v'e tir ngu nay. Dung ve phia Tran Van Khe va Nguyen HuuBa, theo quan ni~m djnh nghta dan ea m¢t each e6 dien, Willi Apelva Ralph Daniel deu cho rang: Dan ca la bai hat c6, khOng biet ta.:gia la ai, duqc truy'en mi~ng trong gio1 binh dan qua nhieu the h~

va tra thanh ph6 thong khap ntlaC hay trong m¢t c¢ng dong nhohan". DUng ve phia Ph~m Duy, cng m~nh danh nhung bai hatcua ong co am huang dan ca la "dan ca mai" (7) Ngoai ra UThuO'ng cung t~o m¢t ten mai cho t~p "Dao ca t~p khuc" cua cngla "dan ca ca:i bien". Nhu v~y ro rang dieu He Do Ta cua Ph~mDinh Chuang thoat ly dan ea nguyen thuy tir nh~c <lieu den nh~e

thuc. Vi lap trong (He Cai) net nh~c hoan toan Tay phuemg va 101>mai (He Con) bien d6i thanh m¢t phan doi am (eo~n~~art)cualap Trong va ca hai bj chi phOi bm lu~t hea am (hannony) TayphuO'ng. Phan hai cua do~n Tieng Song Hong don nhanh(acceleration) (ch~ han Foxtrot va nhanh hem March) va cu nhuthe hai lap Trong Mai khOng cen atu the doi dap nua, cuoi cunglap Mai da nh~p vao lap Trang de bien thanh m¢t hanh khuc.

Sang den phif!O khuc hai Tieng Song Huemg, trir do~n cuoi(Bao gio mau xuO'ng ... Tieng cum doan vien), co Ie Vi muon duy tnnet c6 kinh cua mien co do nen Ph~m Dinh Chuemg da kheo leotra ve vo1 net nh~c anh huang rat n~ng dan ca nguyen thuy. (;day, ong da phong theo <li~u he Mui day (8) mien Trung, rlhjp dieuch~m rai, rat hqp vdi su than van ke Ie (He O'i phien Dong Ba ... d~Ian bien khO'i). Do~n hai cua phien khuc hai nhai l~i do~n hai cllaphien khuc m¢t. Tuy nhien kho phu nh4n duqc ngM thu4t dt,mgam ngu tai tinh cua Ph~ Dinh Chuemg aphien khuc hai. Nhungchu Anh (Dem dem khua an.0 trung v:mg rna than), Ben (B~I1 VanLau thuyen vo dam sau) Lim (Que huang em ngheo L~ ai O'i !)

Moi (Trm' ding trm hanh can h,lt !Il2i nam), Vang (Ai la qua lathon yang) Nang (Nghe sau nhu rna mua ncln~~), tuy la nhung

• •(Huyen) Am V\TC chinh clla Thanh Hoi (Sac)

Do~n hai cua phien khu'c Tieng Song Huemg don nhanh hemdo~n dau va ve y nh~c nhac l~i do~n hai cua phien khuc m¢tTieng Song Hong. (Ai la qua la than vang ... Tieng cum doanvien).

Vao den mien Nam, mi'en dat phu sa mau rna, suc doi khangvo1 thien nhien khong cen manh liet nhu mif!n Trung. Vi the,Ph~ Dinh Chuemg da dung nhting net nh~c th~t khoe kholln,em rna, sung tuc de noi len d~c tinh dja ly nhan van cua mien nay.Trong ca phien khuc ba song Ctill Long, ong chi xen llin hai cauhe thea dieu ru con mien Nam JJ'-

.':tTre tre ben sao cho ..

(.j 'A"r-.;. ",'il'/'o';, ':.:;. song My co ngay g~p em ...

Dieu ru nay thu¢c ngu. cung hO'i Nam giQng oan tll'a nhu <lieuru con 0 Quang Nam mien Trung (10).

Do Mi Fa Sol La

Tuemg tlf nhu Ph~ Dinh Chuemg, trong trU"Ong ca "ConDuOng Cai Quan" Ph~ Duy cung bien CEll weu He Ru Con mienNam thanh bon cau dau clla doan khuc sd 18 de dua nguoo hikhach thllm vieng mien Nam nuac Viet. Nhu the, weu Ho Ru Conmien Nam dB. dong vai tra rdt quan trQng trong dan ca mien Nam.Ph~ Dinh Chuemg dB. nh~n chan duqc weu ay, khien ong thanhcong trong tien trinh neu len dja phuemg tinh d4c tnmg cho mienNam. Chi vo1 hai cau He Ru do thai cling dB. lam n6i b~t y nh~c

dan tQcgiua nhting cung wen Tay phuemg khoe khoB:n tuO'i sang(Nuac song dang cao ... nang kho dong lay). Do~ cuoi cua phienkhuc ba song Ctiu Long m¢t Ian ntia lIP. nhllc l~i tu nh~c clla do~cuoi clla phien khuc m¢t Tieng Song Hong va phien khuc haiTieng Song Huemg.

Net d4c tru-ng dan ca mm chi la mQt trong nhting ca tinh amnh~c Ph~ Dinh Chuemg. Vdi cam nh~n ben nh~y dng lamQttrong nhUn'g nh~c sl hang dau clla mien Nam Viet Nam dB. mangnhting net tan ky clla nh~c ph6 thong Tay phuemg vao hon thO'

•Quang Dung, Dinh Hung, Thanh Tam Tuy€m, Tran D~Tir, HoangAnh Tuan, Hoang N gQC An. ... Thi ca tlf no da co nh~c tinh khingam hay dQc len. l'uy nhien Blf ky di~u cua am nh~c nhtr doicanh VQ.Ill va nang h6n tho len cao han va bay xa han. Do la neta!}.c tnmg thti hai trong am nh~c Ph~m Dinh Chtrong, noi dunghan trong uNoi Nhd Khan Nguoi cua Ph~Dinh Chtrong, chung

OOi Be neu lim trong 80 bao tcii vcii tieu de :"PhQ.lll Dinh Chtrang ban tay di~u vqi ket noi

Thi Ca vcii Am Nh~c".

PH~M VAN KY THANH

(1) T~ Ty : PhlPll Duy Con Do Noi Buon. Van Su h~ ... Sai Gon 1971 tr.

trang 105.(2) Ph~ Dinh Chuang: Mum bai ngqi ca tinh yim. Dem Mau Hong xuat

ban - Sill Gon 1970.(3) Le Thuang - Thm tiE!O chien trong tan nhl1-c (1938-1946). Nhl1-c ti"en

chien. Ke S1 xuat ban. Sai Gon 1970 trang 66. DOng VQng cung la tengQi clla nhom sang tac nh11-c huang dl1-o do Hoang Quy de xuang.Nhom nay d~ dap ling Slf doi hoi cua thanh thieu nien ua cUQc songngoill trm da gom gop sau bay ch~c bai hat ttr<n sang, nhf;! nhom thichhqp cho Slf sinh hoq,t cQng dong. Tieu bi~u cho lol1-i nhl1-c nay la cakhuc "Tieng chis:n gQi dan" (Hoang Quy) gQi b~n len duang (Hoang

Quy) ...(4) Phq,m Dinh Chuang la em clla ca S1 Thai Hll.ng (hien the clla nhl1-c 51

PhlPIl Duy).(5) Van Giang - The Vietnamese Traditional Music in Brief - Ministry of

State in Charge of Cultural Affairs - Saigon 1970

(6) Mien Trung gQi Ho Cai la ve K~ va Ho Con la Ve Xc.(7) Xin doc Nhan Van so 3, thang 10 nam 1982. "Ban vediin ca Vi~t Nam"

PhlPIl Van Ky Thanh.(8) Sa di gQi la d.i~u ho Mai Day la Vi. cu <Mn luqt di~u mai 'ho la thuyen

duqc day ill.(8) Doan Quac Sy -Ngum Vi~tDang yeu. SangTl1-o Sai GOn1965 trang 143(9) Minh Luang - Tim hi~u Am Giai Ngii Cung. Ttr li~u thuyet giang cho

Ban Quac Nhl1-C (Am nhl1-c vi~n Sill GOn).chua xuat ban. Sai GOn 1968

(10) PhlPll Duy - Dil.c khao ve Dan Nhl1-C aVi~t N!lJTl. Hi~n £)~i Sai Gon

1972 trang 55.

• •

•___I

PHAM DINH CHUaNG.o Mot Noi Nho Khon Nguoi

BAN TAY KY DI~U

Not KET THI CA va AM NHAC

Thi hi:iO Paul Verlaine xac nh~n: "NhC).c trtrac het moi sq" (1).

The thi 6ng cho thi ca dung abqc thang n~lO so vm am nhC).c ?

KhOng can phai xep ch6. Tho tq no da co nh~c tinh. Nhat la thotieng Vi~t, qua sq chon chu-, xap cau, gieo van, hi~p van va ngatnhjp cung du tc)'O nen mot ca khu'c hoan hao. Den nay van chtra comc)t djnh nghia dich xac ve tho. Ma cung kh6ng nen djnh nghialam gi. Vi cl,inh nghia tuc la gicYi h~n khOng gian tho b~ng nhu-ngchan song Ic)ng ngu (ho~c d6i khi ngl,ly ngu) rai nhot thi nhan vaochiec long do de thinh thoang han ngua co hot choi. Tuy nhienmuon tC).o mc)t toc IlfC truyen cam va truyen y nhanh nhat den doittrqng thtrang ngoC).n, tho phcii co hii1h anh va am thanh. ChQnch u- doi vai thi nhan la mot tien trii1h tc)'o hii1h. Phan con I~i, gieovan, hi~p van, ngat cau la tien trii1h t~o am. Rieng tien trinh xapcau co ca ml,lC dlch t~o hinh Ian t~o am: Bai tho hai chu "StrongRai" (2) cua Nguyen Vy sau day chung minh dieu noi tren :

• SlIong rui

N4ng chiuTrim canhDtrcrng lieuNhu'ng hoiCia bacLC).nh lungHiu hatTham VilO

Em criTrong longH~t strangThanh motVet thtr<mg !

Roi h<.J.tStrong r01Tan tacTrong longTa tcriEm oiTung giQtThanh thatTung giQtDieu tanTren namMo hoang ...

•S lrfJ ng rui

Canh dlIlmgLieu ngaGio mlIaTai taTung giQtThanh thatTung giQt'fIJi bui!'vItra raiGio roiLa raiEm oi!

Cling vi nhu cau t<Jo hii1h (cau true tinh cua bai tho), va nhucau t~o am (nhjp di~u) cac the tho ra dUi. Trung Hoa co the tho CoPhong, That Ng6n Bat Cu Dtrung Lu4t. Tay Phtrong co the thoSonnet (3), Pastoral (kh6ng co e) (4) va Vi~t Nam co the LI,lC Bat,Song That LI,lC Bat Yeu to am nh~c doi vai thi ca quan trQng denIloi van hao Schiller phai tam sq : "Trtrac het tam hon t6i tranng4p bai mot y htrang am nh~c nao do va ttr ttrang thi ca tim dentiep theo. Khi wi ngoi d~ lam mot bai tho, cai ma t6i thtrung thayxuat hi~n trtrac mat t6i la yeu to am i1h~c cua bai tho chu kh6ngphai la quan ni~m ra r~t ve chu de". (5)

a trim chung t6i mai chi bim den ttrong quan tho nh~c doi vcYingtrm sang taco Dung ve phia ngtrui thtrang ngo~n, dQctho b~ng

mat chtra du, hQ phai ngam len (bii1h), lliy (k~ truy~n), noi tho, hothai V. v.. mm th trlrng th uc dtrqc trQn v~n cai toan my cua th i ca.Trong trtrang hqp nay, am nh~c bat dau lien ket ch4-t che han vcYithi ca.

Thi ca bii1h dan, nhltng bai tho' bon chu-, nam chu-, II,lC bat haysong that h,lC bat dtrqc nhu-ng ngtr(yi dja phtrong dung thd ngcricua minh hat len roi tuy theo trtrung hqp dtrqc gQi la Ca, Ho, LY...T~i mien Nam Viet Nam sau 1954, ban thi ca Tao Dan cua co thi siDinh Hung vai Slf cong tac thtrimg xuyen eua Ho Diep, HoangThtr, Thanh Nam, Thai Thuy, 1'6 Kieu Ngan. Da cho phd biennhung giQng ngam rat dam tham nhtr Sa M~c, Bong MCJ,c, c6

•Ph()n~. i':g;Ull Hut;. ~g:lm Kieu. (f-i)

Neu dung I~: thuyet kh,!o nh,)c T,iy Phtwng c,lC' di~u ng,im cophong,l<fy Ki'eu, sa m<)C', bong Iwc, nui tho mien 1\am. ng',lll1 Hue.ho thai duqc xep tri:ln nhung be) ngu cung sau :

,c,"'/~"h'l.r (1/(..;,....,: .:..': ;. i.'. J..;:'- 1\' { ..A~' 4..'/e'~

/ ,HA'l ~"""',

... , ....:._.- I\"L':"A,.., 1-4 .~~":<:/'~'l.:,~~:. "'f4 ,

:eo?; •. ,~t.- / .... /)/:- /"-1" ·f;:,..

GHICHU

> : cao han I comma< : thap han I comma

A~ : rung

/" ~;,··I

,.(:/~'f'ot-'

,/'vt;"... fj,,; ,., ...~ -

/..:/2:'_'

1.1 C.I -;1Ir'1,

Tom I~i, cimg luc d~ thoa man nhu cau can phuong thj giacva nhu cau can phuang nh;p di~u. thi ca dli duqc viet theo th~ thO'

co phong, that ngon bat cu, I~c bat. song that h,lC bat ... Tiep thea,vi' nhu cau t~o am, thi ca I~i duqc xuang len bai nhung giQngngam, noi thO', ho thai ... cho den luc tinh thO' va y tho khong chjunoi khuon thuac ch~t hep ella cac the di~u, tho t\.f do xU<lt hi~nnhu mot khung trai dien d~t khoang khoat clla thi nhan. Tatnhien tho ttr do khong de ngam n ua ma chi dQc ho~c ke. Nh u v~y

nh~c tinh clla ngon ngu tho da duqc trim tuqng hoa t6i da den docam nino De dap ting nhu cau thuang ngoq.n clla giai ngh~ thu:Htri thtic, d~ng ke tho ho~c doc thO'I~i duqc hinh thtic f)~i Nh,)c H6Trq Song Doi m. Nh ung the di~u nay khong thich hqp vm quangd~i quan chung vi doi hoi ngum thuang ngo~n phai co mot kienthtic kha rOng ve khuynh huang nh~c CD dien Tay Phuong (the ky20) cung nhu Str cam nh~n ben nh:i.y doi vai nhung y ni~rn dib tasieu th\.fC va tril'U tuqng clla thi ca. ThO' va nhq.c chi thtrc Str noiket khi nha so~n nh~c gieo am thanh vao nhung bai tho nhu treovao no d~i canh de tho bay cao va bay xa. Do la hinh thtic thO' phd

• •nh~c. Hinh thtic nay cei hai dq.ng : bac hQC va pho thong. D~ngth ti nhat trong tan nh~c Vi~t chua co. Hy vQng cac nh<,lc SI trl~ Vi~t

Nam trong tuang lai co trinh do hQc van am nh~c cao co the vietnh~c cho Giao Huang Do~n Twang Tan Thanh (clla Nguyen Du)ho~c Doan Twang Vo Thanh (clla Ph~m Thien Thu). Bai tho"Ode to Joy" cua Schiller dli duqc Beethoven pho nh~c vao do~n

cuoi giao huang (symphony) so 9, day la S\.f ket hqp cao nhat giuathO' va nh~c. Mot tr~ng thai thang hoa tot dinh clla am nh~c

Beethoven, tat ca tinh anh hau nhu toa ngut ngan ach~ng cuoimot kiep ngum (8) .

a d~ng th tic th ti hai, thO' duqc pho nhq.c t~o thanh n hung cakhuc pho thong thanh th.i. Vm am nh~c Vi~t, Ph~m Dinh Chuangla mot trong nhung nh~c sl dli bam n3't sat giong thi ca qua nhieugiai do~n I;ch sJ. Nhung bili thO' duqc Ph~m Dinh Chuang phDnh~c tieu bieu nhat ve phuang di~n phD bien duqc xap xep nhusau:

Thm giansang tic thO'

(Truac 1946)

Thai chientranh (1946-54)

Thai Dat nuacqua phan (1954­

1975)

1- I II Tac gia I T\.fa bili tho I T\.fa bai nh~c

ph6 thO'

Luu T. LuQuangDung

Dinh Hung

Nguyen SaHoangAnh Tuan

ThanhTamTuyen

ot Mua Dongoi Ba +DoiM:iguai San Tay

T\.f Tinh Dumoa

Bai Ngqi Ca'nh Yeu

Bai Ngqi Cainh Yeu

Mat Buon

D6i Mat Ngum SonTay (69)

Mong Dum Hoa

Mau Ky Ni~m

Mua Sai GonMua Ha Noi

D~ Tam KhucNJa Hon ThuongDau

Bai Ngqi ea TinhYeu (69)

Dern Mau Hong (69)

•Thai luu vong

(1975)

TranDq. Tu-

Du Ttf Le

Cao Tieu

HoangNgoc An

Kim Tuan

Thai 1\iH1"!-p

H<j.t Bl,li NaoBay Qua

Nguin Di Qua t)i:riTai

Khi Cu(Jc Tinh £><1Chet

Heo May Tinh Cu(1974)

Cho MQtThanh PhoMat Ten (1981)

Ben Trai PhieuLing (1981)

Ta CJTrai Tay

H1"!-t Bl,li Nao BayQua

Phai noi hau het nhung tinh khuc clla Ph<j.m Dinh Chuangduqc pho bien va duqc don tiep nong nhi~t lC!-i mien Nam Vi~t

Nam sau 1954 deu la nhung ca khuc tha pho nhC!-c. Tru- "XomDem", "Thlla Ban Dau", "Dqi Cha", duang nhu cam hting cllaPh<j.m Dinh Chuang deu huang ve kich thuae Ian han ca nhannhu que huang ("Duqc Mila", "HOi Trung Duang", "Dat Lanh","Ly Ruqu Mirng"), thien nhien ("Don Xuan" ... ). Thu nho l<j.i duaid<j.ng thtic tinh ca doi ltia va tinh ca mot minh, Ph?m DinhChuang phan Ian deu muqn cam hting ho~c dong cam tir nhungbai tha noi tieng. Dieu may man, Ph<j.m Dinh Chuang deu thanhc6ng aphuang di~n pho bien bat eti ea khuc tho pho nh<j.c nao ellaong. Str thanh eong nay phai k~ den hai Iy do. Thti nhat vi dja vj.

vung chB.i clla ong trong nen am nh<j.c dll d~ bao dam cho ca khucsang tac; thti hai vi cam xuc clla ong rat thuan nhat, luc nao cungbang bQ.c mQt moi hoai ni~m, nuoi tiec. Do 18. chua k~ den Str kheochon nhung bai tha khien ong co Str rung dQng thcj.t Str vai ehinhminhva tac gia.

Khong ai phll nMn duqc ea khuc "MQng Duai Hoa" da trathanh pho thong han het bat cti ca khuc pho thong nilO khac. PhothOng day hi~u theo nghia gien hl1-n, co nghia la quanh chu vi cllanhung thanh pho Ian a mien Nam Vi~t Nam 10 cay so can hy

• •vQng co nguai biet den "M(Jng Duai Hon". Nhat III Str pho hienbang nhlp kha mi;lnh va Slf hi~n di~n Clla may thau bang khapnai VaG thm gian truac 1975. Tham djnh gia trj ngh~ thu~t thaph<3 nh<j.c Phi;lm Dinh Chuang qua 17 ca khuc clla ong chac hankhong th~ tranh duqc thieu xot. Tuy nhien d lfa trim khoa hQc xacxuat thong ke, 17 ca khuc k~ tren bao trum gan het tac pham thaph<3 nh<j.c duqc pho bien. Vi the thieu xot neuco tra thanh rat nho.

Trong ca hai bai tha tien chien "Buon Dem Mua" clla HuyC~n va "M(Jt Mua Dong" clla Luu Trong Lu (Khi pho tha doithanh "Mat Buon") tu nh1"!-c rat thuang. "Buon Dem Mua" tnchtrong tcj.p "Ltfa Thieng" clla Huy C~n, gom 12 cau II,lC bat dB. duqcPh1"!-m Dinh Chuang bien thanh 14 cau hat d~ giu dung lu~t canphuang. Trong suot mum bon cau hat ong tOn trong bai tha tuyetdoi, nghia Ill. khong sua d<3i chu nao ca. Them VaG do nam (trongso muoi bon) cau nh1"!-c bat dau bang Chll am t40 thanh giong amthanh deu deu den nhamchan. Vi· ton trong bai tha nen Ph<j.mDinh Chuang dB. lam mat het net hao phong ella minh. Nguyenth~ tha II,lC bat khuon thuac lam bo CI,lC bai nh<j.c dB. vuong van l<j.itra thanh vuong van han.

"Mat Buon" duqc trich tir bai tha "Mot Mua Dong" trong t~p

"Tieng Thu" ella Luu Trong Lu. Bai tha nay gom bon doC!-n, Ph<j.mDinh Ch uang chi pho nh?c doC!-n dau, nhung dO<j.n khac dB. duqcY Van pho nh<j.c. (; "Mat Buon", Ph?m Dinh Chuang chon di~u

Tango d~ dim y nh<j.c ella minh, dong thai ong bo bat cau so mumhai clla bai tha (Dim seu dB. sang song ...) Vi khOng thich hqp vmtien trinh ehuy~n cung va chu "Dan Seu" khOng duqc pho thOng,de gay ng(J nh~n khi hat. Bai nay duqc viet duai am giai Dotruang, nhung co dieu l<j. la qua sau cau nh?c dau tien hinh nhuChll am bj Ian at bai am giai La thu va Mi thu, mai den truongcanh thti 16 mai xuat hien. Sau do truang canh thti 17 va 18 cokhuynh huang keo eau nh?c ve am giai Mi thti, roi euoi cung atruang canh thti 26 tra ve trung nguyen am (Mediante) ehti khongphai Chll am. Trai nguqc hin ven "Buon Dem Mua" dB. l<j.m dl,lngqua nhi"eu ehll am nhu da phan tach a tren, "Mat Buon" ket comot Ian aChll am (truong canh 16). Sang den tho thai chien tranh

"Doi Mat Nguoi San Tay" da dua Ph<j.m Dinh Chuang len totdinh danh vong clla ngh~ thu~t tho pho nh?c. Ca khuc nay la do

•SlJ n()i ket tu:;~t dl~U hai hai th(r ··tX,i Mat Ngu-iri Slln Tay" vil

"f:)()i H(," cua quan~ Dung. f)ia danh Son Tay ma Quar.g Dun~

gqi l~i cho Ph~m r)inh Chu-crn~moi hoai hu-ong u uatchinh la quengo~i cua onl! '~l). r-;(Ji day co nhieu than/{ canh vao b~c nhat cuaBac Vi~t nhLr nui Tan Vien, nui Phu Quoc, nui Sa Vi va nhungden thi, cae \-) nnh hung dcin t(lc nhlt Phung Hu-ng. Ng6 Quyen.Hai Bil Tru-ng lll) Ngoili ra c(i S('ll1g Hong. S6ng Day chay quaom lay mQt \'ung dat phi' nhieu mau mo. Chinh cam xuc chanthanh yeu que hu-ang da giup Phq.m Dinh Chu-ang bay bong tronghai bai thO', 6ng rna dau bang bon cau dau cua "D6i Ba" va ket acau mu-m chin cua "D6i Mat Ngu-m San Tay". Nhung phan conlq.i deu a"D6i \1at Ngu-ai San Tay" kh6ng theo thu tl! nhat dinhva co !tic doi chu hoq,c them chu (T6i tit chinh chien an ra di.Nguyen tic: Tai tit chinh chien cung ra di ho~c em co baa gia emthuang nha thu-(mg). Tat nhien 51! them bat chu hoQ.c xap Iq.i thutl! cau cu mot hili ther khi pho nhq.c 13. di'eu can thiet vi quy lu~t vebo C\,lC cua thO' \'a ca khuc khic hin nhau. Nh u-ng dieu quan trongla ky thu<jt cua nguai pho nh~c phai th4t dieu luy~n mol giu duqchon cua bai thO' neu kh6ng muon noi la lam cho bili thO' song donghan vi co nhq.c tjnh. Ve nhq.c thu4t cua "D6i Mat Ngu-ai San Tay",qua Phq.m Dinh Chu-ang da v4n d\,lng duqc sa tru-ang cua 6ng v'edQ.c tru-ng dan ca va chuyen cung dot bien. Phq.m Dinh Chuang dengu-m hit tl! do dien ta. Bon cau dau khOng can phai tuan theanhjp di~u, 6ng co tinh tq.o ra mot di~u ho de giai thi~u mot cauchuy~n sap ke. Dung v4Y, sau do m(it cUQc hanh trinh qua nhungdia danh nhu- nui Sa Vi, s6ng Day, nui Phu Quac, nui Sai San,Bu-ang Can du-qc tuang thucj.t \'m tinh cam chan chLia mot d6itinh nhan vi chien chinh luu l<;lc d6i nga. Cunhu- the moi xuc camdu-qc xay dan len tai tot dinh cua nhti thuang (T6i nha xli Doaim;iy trang lam. Em co baa gia. Em co bao gia. Em thu-ang nh(] 0' athu-rmg). Dang tit am giai chu am Do thu, tic gia chuyen sang Fatruang (t<:1-m on \~ Fa truang gan gui Fa thLi, rat thu4n trong Sl!

chuyen cung tu Do thu sang Fa thLi), roi Re thLi co quang 4 huangthu-qng (Om su~4\. Tic gia bat dau di xa chu am de t(\O mot hinhanh d1 yang xa yang (May trang lam). De khoi b.i l~c loi trong tientrinh chuyen cung vi say sua chat ngat vm ky ni~m, 6ng da kheoleo tl! thang minh va tra lq.i chu am, roi tiep thea am giai lien ket

• •La th Li, trung nguyen am Sol tru-ang cuoi cung yang ve ch uam.Nh u-ng hinh nh u- moi cam xuc con day dut ch ua tron vf;n 6ngthem hai cau cuoi de ngum thu-ang ngoq.n nh~n di~n ro ve noi nhaque hu-ang cua 6ng, gQ'i lq.i bai d6i mat u udn nguai thieu nu SanTay. Ca mot cuoc hanh trinh ve que du-qc goi tron trong 52 tru-angcanh ngan ngui cua the di~u ca khuc, Ph~m Dinh Ch uO'ng da chatlQC ky cang titng not nhq.c, d~ moi not phai chuyen cha nq,ng chiu

moi hoai huang cua 6ng. Do la 84' ky di~u cua Phq.m Dinh Ch uO'ngdung nhling phuang ti~n chuyen cha th4t eo hf;P d~ mang motmoi cam xuc Ian. Neu chon hinh thuc d~i nh~c (Symphony),Phq.m Dinh Chuang co th~ doi dao phuO'ng ti~n han nhu-ng 6ng coth~ mat CO' hoi th~ hi~n S4' kheo leo cua minh. Cui kho no bo cii.khan la a cha do.

.:

. Di~m qua mum ca khuc pho nh~c nhung bai thO' duQ'c singtac trong thai gian dat nuac qua phan (1954-1975). Tinh camPh~m Dinh Chuang bien doi theo hoan canh dat nuac. Til nhungto' vuO'ng thO' mong cua "Mong Duai Hoa" den "Mau Ky Ni~m"

den noi nha Ha Noi dot khai trong long ngum di cu tfong "MtraSill Gon, Mua Ha N(>i". Tiep den muc do chien tranh len cao tanphi dat nuac, van ngh~ SI bat II!C be cac quay ve suy tu- noi amtrong "Bai Ca Ngqi Tinh Yeu" "Dem Mau Hong". Chien tranhcang manh li~t va kh6ng co lai giai quyet cang lam bai hoai vanngh~ sl, dliy ho VaG nhung noi chin chu-ang u wi "Khi cuoc tinhda chiW'.

• •Nhir Cd "i ·Jo ;Vlarn,j \';\ C,\I: nh;..ll' si tn; thUl)C khuynh hu(;ng

nhq.c kich c10ng Au !\l~' "y!<jng [)UlTi Hoa" c1uCTe rho bien kha'nhanh va kha rC)ng nii, Di'eu de hi~lI, hay Ian nay ngu01 nghe daqua "ngay" Vo1. loi hoa am don sa ell ky cua cae nhq.e 51 Dai PhatThanh Sai Can. LOi hoa am nay qua thap so vai nhq.e thinhphong va eung chua dq.t duqc mue toi thi~u cua khuynh huangnhq.c nhe nhu Mantovani, Francis Lai. Tru- ban Van Ph~mg, hanDq. Huang cua £>0 Thieu, ban Huang Xa eua Huynh Anh, hau hetCelC ban khae deu hoa am rat cau tha neu khong muon noi lakhong co hoa am va ph\). so<)n nhq.c d~m. Th~m chi cel ban cacnhq.c S1 khong t~p duqt trm;c. den khi thu thanh nguoi truangban dij.n do qua loa hQ. va cui>i cung qui tr<YC ven nhau ve cachchuy~n cung va cac doq.n don tau. eho nen 16i hoa am men phongthea t<in nhq.e Au M)' cong voi cae nhq.c c\). khuech dq.i di~n cokhOng nhting lam Iq. tai ng~ai nghe con th6i ~IOt khong khi tum -------

mat vaa nhting nh~c ph am da xuat hi~n tu- l:iu. "Mong Dtrai Hoa"nam trong trtrang hqp nay. LOi chuy~n cung cho nh<).c d~m cua"Mf,lng Duen Hoa" gan nhtr tra thanh khuon thUllC, co ngh1a lanhu-ng nhq.e cong cam dan len d~m cha ca S1 r?p khuon giongnhau, tuy phan pht,l soq.n chua bao gia duqc xUllt ban. Ngay cado<).n gitia "Neu buac chan nga co moi ...", tieng Pizzicato euaguitar di~n bjt giay cung du gay cam giac vui tai cho nguai nghe.min khi Due Huy mang "Mong Duai Hoa" ra doc tau guitar di~n.

nhq.c dO. chinh th uc tu- gia thO' va may man kh6ng lam buon longcD. Phq.m Dii1h Chuang Ian Dinh Hung vi am thanh muat nhu l\).agiong "The Shadows" cua Anh Cat Lqi lam "Mong Duai Hoa" dixa han ten giai tn=!.

Tha cua Dinh Hung dep cau ky, sang ca. Cho n€m, bo mot chti,them mot ehti hoij.e xep Iq.i cau deu Jam giam "chat diem W' thi caDinh Hung. Nhu dO. noi tren, "MQng Duai Hoa" thanh cong venh<,lc vi' co gia trj ph6 bien, nhtrng dO. tac hq.i den chat tha cuaDinh Hung. Chdng hq.n "Ttr Tii1h Dmn Hoa" bj d6i thanh "Mc)ngDtren Hoa" hoij.e chti "tham thdm" trang cau so bon bj d6i thanh"Au yem". Nhi'eu khi Str d6i chti lam mat ':i hol'j,c thieu Yclla cautha, chti "Tam str" cua Phq.m Dii1h Chtrang thieu han mQt nlra y;

ngh1a chti "Tam Tu" cua Dinh Hung vi Phq.m Dii1h Chtnmg chinoi len duqc chti "Tam" thieu hlln chti "Tu" (Str suy nghl). Loi

•chinh cua Phq.m Dii1h Chtrang khi ph5 thO' "Ttr Tinh Dmn Hoa"la dO. sa y khong quan ni~m moi chti trong tha Dinh Hung cungnhu Vu Hoang Chuang la nhting hq.t ngoc da duqc chon Itra vachau luy~n nit ky twae khi dua vao thi ca.

Phq.m Dii1h Chuang bj anh huang Tay Phtrang hoan toankhiphd tho "Mua Sai Gon, Mua Ha Noi" clla Hoang Anh Tuan. Venhjp di~u "Mua Sai Gon, Mtra Ha Noi" vi chuyen cha mot noi nhanhe nhang ve Ha Noi, nen tieng reo vui cua Rumba-Calypso, nhjpdi~u cua nhq.c Nam My, nit hqp. Them van do loi ehuy~n cungthea h~ thong dj chuy~n (diatonique) tu-am giai chu am Fa twangsang Sol truang chuy~n tiep bang Re 7, roi La thu chuy~n tiepbang Mi 7, quanh qua La thu vong xuong Do 7 roi ngtrqc lq.i chuam Fa twang th?t hao hung va rQn ni ve Iq.i cii.p tii1h nhan diu

____nhau.duen.mua.(Khimua.buot....thO'm pho phtrang). Co di'eu dij._c_bi~t, lai tho eua "Mua Sai Gon, Mua Ha Noi" rat buon nhungPhq.m Dii1h Chuang lam giam thi~u noi buon do bang nhting notnhq.c vui tuai linh dQng va dong thai them van do nhting doq.nnhq.c 'ehuy~n tiep kh6ng lai th?t nao nhi~t (Sau hiEm ngoan thiet

tha va han que te tail.

Thanh Tam Tuyen la mot trong nh ting nha tho ttr do Ian nhatella mien Nam Vi~t Nam. Chlj.ng duang tha ttl' do Vi~t Nam tu­Phan Kh6i vai "Tii1h Gia" den "Lien-Dem-M~tTrm Tim Thay"cua Thanh Tam Tuyen chua day 30 nam nhung Str tien bo ve k:ythu~t rat dang k~. Hai t,4p tho "Toi khOng can co doc" va "Lien­Dem-M~tTrai Tim Thay" co hap Itrc rat mq.nh, da thu hut duqc CelPh~m Dii1h Chuang va Cung Tien, khien hai nh~c S1 nay co itnhat tren mum ca khuc ph6 tha clla ong. Rieng Phq.m £>ii1hChuang da 40 duqe "Khong khi Thanh Tam Tuyen" trong gientri thuc mien Nam qua bon ea khuc "Nua Han Thuang Dau","Bai Ngoi Ca Tii1h Yeu" "Dq. Tam Khuc" va "Dem Mau Hong".Cung chinh nhting ca khue ph6 tha tren da t40 duqc khOng khivan ngh~ "Tri thuc thanh phO" cho phong tra "Dem Mau Hong".Nai day hau nhu la chO hen ho ban chinh thue cua van ngM slmien Nam. mot eho khan gia co tht quen bOt ap Ilj'c cang thllngclla chien tranh caeh do mot ehu vi khong day nam mum d~m.

Trong bon ea khuc phd tha Thanh Tam Tuyen, bai "Ngqi CaTinh Yeu" va "Dem Mau Hong" 13. hai ea khuc troi hlln ve phuang

•di~n tti nh0-c. Nhung giai di~u trong hai ca khuc nily thQ,t tan kyoth~t Tay Ph lIang, th~t cia diet dan v~t nlt hqp vCli tho Thanh TamTuy"en. Nhung sao ngu dlIqc thai vao lim hai tinh cam dam thamlam bClt I~nh leo nhung hinh anh sieu thl!C (Bat nlI<lc cel mOt Iant6i ghi dau dan trong than the .... hut ch~t mlIo-i ngon tay, mllaingon chan da thjt ...). Ca khuc Ph0-m Dinh ChlIong aa bo xa giaikhan gia binh dan, 6ng aa nhl~p vao hon tha hi~n sinh ThanhTam TuyEm. Nhung net nhq.c ong anh nhlI kim clIang cua "BemMau Hong" gan nhlI b.i yay ham trong thanh pho, chi co gicli van

ngh~ tri thtic ho~c sinh vien thong cam dlIqC 6ng th6i. Hi~n tuqngchung cung xay ra ven "Bai Ca Ngqi Tinh Yeu", "Bern MauHong" va "D~ Tam Khuc" la thti tl! cau va chu kh6ng dlIqC giunguyen nhlI bai tho, Phq.m Binh Ch lIcmg chi lay ra mOt so cau, va

• •doi khi chi lay ythO'. Khc)co the ncii la nen hay kh6ng nen lam nhlIvq.y. Vi khi ph6 the! aieu quan lrqng nhac sl giu dlIqC han thO' cuat,-lc gia Ja dieu quy rtli. i'if"lar. lil thO' tlr do hi~n sinh chu dung ratb0-o, rat chuc chac doi khi khong hqp vo1 nh~c. Tom Iq..i Ph~mDinh ChlIang da thanh cong khi pha tho Thanh Tam Tuyen vaonl1<~c cua 6ng. Vi' ang aa hieu va dong cam trQn v~n hon thoThanh Tam Tuy"fm. CCll1 v'e ph an nhZlc khiing co do~n nao dangphim nan vi Phi;\lTI f)inh Chmmg da qua: vung chai ve ky thu~t

phlin cau va chuyen cllng xa. Di"eu nen chu y Ia PhQ,m DinhCh lIang, con chim c!au ditn cua Ban Hqp Ca Thang Long rat coban lanh ve hoa am nen it khi bj h(i henh ve bo Ct,lC cung nhlI vexap xep tien trinh v::j.n chuy(~n giai dii)u tril" "Buon Dem MlIa" pho

tho Huy C~n.

Tmllc bien c{j dau huon :JO/4/(3), gan mQt tri~u nglIm. Vi~t bo

nlIac ra di. Noi nha khan nguoi IC).i d4Y len cam xuc Phq.m DinhChtwng qua thO' Hoang NgQc Ali ("Cho MOt Thanh Pho MatTen", "Ben Trm Phieu Lang") Kim Tuan ("Ta (j Trm. Tay"),Thai Tu' Hq.p ("HQ,t Bt,li NilO !iay Qua"). Noi nha que hU"ang Iannay quay quat han kh6ng chi rieng gi aoi vai Ph~m Dinh ChlIanghay cac thi nhan, nhung nglIai Vi~t xa xu moi ngay boc mot to­Ijch, moi nl\m cat do-i minh ngan di mQt tuai deu co nhung luc ngh1

den than ph4n 11IU vong cua minh. Noi nha kh6ng can djnhhlIang gan gui nlm vai gio bay giua Sai Gon . Da Lq.t, Sai Gon·Ha NOi. vOQ,n du-o-ng xa til" Nuu Vac, Paris, San Jose, SanFrancisco, Tel Avis, Sidney, Hong Kong den Sai Gon, Ha Noi daquay noi nh(1 khan nguoi cua ngtrm. Vi~t 11IU vong du vong traidat. Blm den van de PhQ,m Dinh Ch lIang C() nh~p han tha HoangNgQc Ali, Kim Tuan, Thai Tu' Hq.p hay kh6ng la dieu khang canthiet. Vi tha, nh0-c cua Vall ngh~ S1 nao chang nua xoay quanh det~ti 11IU yang cung la di san chung cua hem tri~u ngum Vi~t xa xti.Rieng noi nha Plwm moh ChlIong qua hem mOt tram nh~c phamsang tac da tHY thill1h di san chung eua lllQi nglIo-i Vi~t . Ratit nguo-i Vi~t nao (Y mien Nam Vi~t Nam dli khong nq Ph~m Dinh

Chtr\JI1g~'t"vl0t cdu hat trong djp xu,ln ve, buoi cam tr~i ngoai trm,dan nglIo-i yeu eti phong tra, ho~c trong mot buoi ti~c cuai ... Riengngum. viet cung kh6ng ra ngoai mic I~ do. Qua hai bai bao chacchan va tat nhi€m neu tac !ria dQC cung khong tranh khoi Sl! phan

• •nan vi C0 nhieu diem thieu xot hu<j.c chu quan. Tuy nhien viet vePh~m Dii1h Ch lrung, Cu ng Tien hay bat eu nh~e 51 nao khac,ng-urn. viet khong ngoai ml,lc dich neu len nhung tinh hoa cua nenvan ngh~ tl! do, khong the tim thay trong mot xa hOi doc taichuyen cht'!. Hon nua trong hoan canh xa xu, vun Xo1 nhting netdt;!p ell de baa ton nhung gi con lq.i trong khi cha dqi ph at huynhung net mm cua van hoa Vi~t la vi~c can lam va phai lam dephan nao quan bii1h nhung vi~c lam hao mon vo tii1h hay co y.

• PHAM vA.v KY THANH

(1) Hoang Xuan Vi~t. DANH NGON Ttl OlEN. D</.i Nam, Sai Gon 1969trang :3:Z.

(2) Tran Tuun Kiet, TH! CA VltT NAM HItN D~I, quyen 1 SOng MaiSai Gon trang 115.

(3) Sonnet Ia mot the thO" duqc ph6 bien va ua chuQng trong nhi'eu the kytq,i Anh, Phap, Y va cac quoc gia Au Chau. Thea the thO" nay moibili thO" co 14 cau, gam hai do</.n 4 cau (quatrain) va hai do</.n 3 cau(tercet).

(4) Day Iii mQt the thO" de dien ta tirih ttl" thon da, Illy boi canh la thiennhii'!n.

(5) Ha Minh Duc THO vA. MAy VAN DE' TRONG THO vAN VItTNAM HItN DAI, trang 4:35.

(6) Author: PHAM DUY, EDITOR DALE R. WHITESIDE· MUSICS OFVIETNA;\I Southern Illinois University Press· Feffer & Simons,Inc., 1975 pp. 22, 23.

(7) Truy~n Trau Cau (The Legend of l'he Betel Nut) cua Do Bao San thuQcthe lo<).i nay. Nh<).c 51 hQ Do an dung 4 nhq,c khi sao, hac tieu, VIeiim va gian go di song Qui V01 Iai ke truy~n do mQt xuang ngonvien dtiC. Tal' pham nay <in dUl!C tririh dien t<j.i The East WestCenter. University uf Hawaii nam 1971.

(S) Ciao h ulTng "1) !l Ja giao h Ul;llg cuui cung cua Beethoven truac khi ongmat.

(!») l'h.pn Diilll Chuullg i\IUCn Bid CA NCQ! TINH YEU. Dem MaulIong xu,lt lH\n 1970. Trich phiin tieu su Plwm Dirih ChuO"ng.

(!O) Ngli t)irlll N"hiem. Ngli Vi Lien. Ph<j.m Van Thu D.IA DU CAc TINHa HAc K" . Le Van Tan xuat ban 1930 . Ha NQi. Trang 97.

•