KHÁIQUÁTPHONGTHUỶ

Tôithấytrêndiềnđànphongthuỷcũngnhưngoàiđờimỗingườimộtlý.Mỗingườiđềumangmộttrườngpháimìnhhọcracoinólàđộctônrồichêbaipháikháclàbàngmônngoạiđạo,Điềunàyvôcùngtaihạichohậuhọc.Họchẳngbiếtphảitheoaihọcai,vôhìnhđãlàmchomônphongthuỷcàngtrởnênhuyềnbíhoặclàmchonhiềungườithấynghihoặckhôngđủtintưởngvàomônnày.Thậtlàbuồnlắmlắm!

Tôiviếtbàinàynhằmhaimụcđích,Mộtlàmuốnkhẳngđịnhphongthuỷlàmộtmônkhoahọcđãđượcchứngnghiệmtừhàngnghìnnăm.Hailàdùngchútkiếnthứcítỏicủatôicungcấpmộttronghàngnghìncáchtiếpcậnmônphongthuỷquasáchvở,ngõhầucóthểgiúpcácbạnyêuthíchmônnàyđisâunghiêncứu

1-PhongThuỷlàmộtmônKhoaHọc:Gồmbaphần-Cơsởlýluận-Cácchứngnghiệm-Tạisaolạicóngườinghihoặcmônphongthuỷ

a-Cơsởlýluận:Từhàngnghìnnămnaytriếthọcphươngđông,triếthọccổđại,triếthọcphươngtâyvàcảtriếthọccủachủnghĩacộngsản...cũngđềukhẳngđịnhrằngvạnvậtđềuhìnhthànhvàpháttriểndosựtồntạicủahaimặt"đốilập"haynóikhácđilà"âmvàdương".Tuyvậyduychỉcótriếthọcphươngđônghiểurõvậtlàgì,coinónhưmột"vũtrụ"vậnhànhtheoquiluậtcủatựnhiênvàquinóvềmộthệcơsởlà"NgũHành"

Bàiviếtcủatôivề"cơsởlýluận"đểviếtđầyđủsẽrấtdàikhôngnhữngthếbảnthântôithấykhôngcầnthiếtvìrấtnhiềukháiniệmcơbảncácbạncóthểthamkhảotrongtácphẩm"Ứngdụngtrườngkhítrongđờisốngvàkiếntrúc"cũngnhưcácbàiviếtcủacácvịkhácvề"khícông","Thiền","Bùachú"....trongmụckhoahọchuyềnbícủadiễnđànnàydovậytôisẽchỉđềcậpcácvấnđèmấuchốt.Vớitinhthầnnhưvậytôixintiếptục

NóilàhệcơsởvìnhìnchungtrêntráiđấtnàycóthểquivạnvậtvểnămhànhcũnggiốngnhưtrongthươngmạiquốctếngườitaquimọiđồngtiềncủacácnướcvềhệcơsởlàđôngđôlaMỹvậy.Xétđếnđốitượngnghiêncứucũngnhưcácvấnđềcầngiảiquyếtcủakhoahocphươngđôngthìvớihệcơsởnaylàđủ.

Bảnthân"vật"làmộtthựcthểtồntạikháchquan,hoàntoànkhôngphụthuộcvàoviệcconngườicónhậnbiếtđượcnóhaykhôngvì"vật"tồntạiởhaidạng"HìnhvàKhí"."Vật"cũngtồntạiởhaidạng"hữucơvàvôcơ"nênkhícũngtồntạiởhaidạng"hữucơvàvôcơ".Đâychínhlàvấnđềmấuchốtcủaphongthuỷ.

Từxaxưacũngnhưngàynaycáckhícôngsư,cácbậcchântu...cóthểnhìnthấykhí(trườngnănglượng),hơnnữalàvớimọimàusắckhácnhau.Xemkhícủangườiđểđoánmệnh,bệnh,Nhìnkhícủahiệntrườngđểpháán.Cácbạnchớcókinhngạcvìđólànguyênlý"Cóhìnhtấtcókhí"và"đãcókhírồithìcóhình".cácbậccaonhânxưađãnắmđượcđặcđiểmkhícóhìnhmàphátminhraphép"VọngKhí"dùngđểlựachọnmộtcáchtốtnhấttrườngkhícủamôitrường,chọnnơitốtnhấtđểởhoặctángngườithân.

Bâygiờchúngtahãytưởngtượngtrongcảvũtrụnày"khí"tồntạiởkhắpmọinơinóchínhlà"hạt"cơbảncấutạonênvũtrụ.Bướctiếptheotaxétđếntráiđất"khí"tồntạitrongbầukhíquyển,Khítớitừvũtrụxasôi.Bảnthânkhícũngchỉlà"vật"dovậynóbaogồmkhíâmvàkhídươngmàtacóthểquivềhệcơsở"Thấtsắccửukhí":

-Khínhấtbạchthamlang-Khínhịhắccựmôn-khítambíchlộctồn-khítứlụcvănkhúc-khíngũhoàngliêmtrinh-khílụcbạchvũkhúc-khíthấtxíchpháquân-khíbátbạchtảphụ-khícửutửhữubật

Theoquiluật"cóhìnhtấtcókhí"khímangtínhâmsẽbịhấpthụbởicácdỉnhnúicaorồi"thẩmthấu"theocácmạchnúimàsaunàytagọilà"long"...

Cũngtheoquiluật"cókhítấtcóhình"màcáclongnàysẽdầnbiếnđổihìnhdạngchophùhợpvới"Khí"ởtrongnóchínhvìthếmàcáccaonhânxưamớiđưa racáckháiniệm"ngũ tinh ,cửu tinh..." trongphong thuỷkhixétvềhình thế.NhưvậyKháiniệm"khí" làmấuchốtcủaphongthuỷxemralàchưađủmàcònphảixétđếnhìnhvìcảhìnhlẫnkhímớilàhaimặtcủamộtvấnđề(nhấtâmnhấtdươngchivịđạo)

Mộtvấnđềlớnnữaphảichúýlàtínhchấtcủa"khí".Khíbịnướchấpthụhaynóikhácđi"khí"gặpnướcthìdừng.Nhưngườiviếtđãđềcậpmộtlần"Khí"làdươngthì"hình"làâm.Bảnthânhìnhgồmnúi(long)vànướcthìnúilàâmmànướclàdương(phùhợpquiluậttrongâmcódươngtrongdươngcóâm)dovậyphongthuỷđịađạoluônluônphảinhớcâu"sơnthuỷhữutình"

Theoquiluật"côâmbấtsinhthuầndươngbấtphát"thìchỉkhicóđủâmdươngthìmớiđộngdụcmàsinhsảnnênnhữngnơi"sơnhoànthuỷbão"thìnhiềukhảnăngcóđịa"kết",nóinhiềukhảnăngvìvẫnchưađủđiềukiện.Tạisaovậy?Vìnhưđãnóiởtrên"khí"mangtínhâmthẩmthấuqua"long"đimãichođếnnơikếtsẽđột(âm)khởikếthuyệtvàrấtnhiềucácứng"tinh".Cácứngtinhnàysẽcóvaitrò"ăngten"thucáckhímangtínhdươngtrênkhôngtrung.Kếtquảâmdươngthiênđịagiaohoàmàkếthuỵêt.Cáccaonhânxưaquảthậtvôcùngthâmsâukhiđưaranhậnđịnh"chứngứng"ứngvớithiêntinhtrêntrờikhiếnchonhiềuhậuhọckhôngđủcơduyênchẳngbiếtđâumàlần....

Tươngtựnhưvậy"Khí"mangtínhdươngcũngthẩmthấu...vàkếthuyệttheocơchếtươngtựsongthểkếtcókhácnhauởchỗ"Nhũđột"và"oakiềm"

"Dươnggiángâmthăng"phugặpphụkếtthúcmộtchutrìnhcủasựvânđộng.

Xétviệctrongvũtrụnàyngoài"ThiênĐịa"cònphảixétđến"Nhân"vìThiênđịanhânlàhợpnhất.Nhưđãđềcậpởtrênconngườilà"vật"làtiểuvũtrụdovậyconngườicóhìnhcókhíchỉcókháclàkhícủaconngườicótính"hữucơ",cónguồngốctừtếbào,axitamin,albumin,nhântếbàovàđặcbiệtlàcónguồngốctừaxitdeoxiribonucleictứclàmậtmàditruyềnADN.Chínhvìthếphongthuỷkhôngchỉđềcậpđếnkhícủamộtcánhânmàcònnóiđếnkhícủacảmộtdònghọ

Xươngsốngcủa"trườngkhídònghọ"cũngchínhlàmậtmãditruyềncủadònghọđó.

Đặcđiểmcủa"trườngkhíhữucơ"ngoàicácđặcđiểmcótínhchấtsóng,hạt,nănglượngvàđịnhhướngcòncóhaiđặcđiểmrấtrõnétmộtlàtínhcóthểkhốngchế,tứclàchịuýniệmkhốngchế.Đặcđiểmnàycóthểnhìnthấyđượctrongcácthínghiêmđođạctrườngnănglượngnhânthể,Trạngtháitinhthầncóthểảnhhưởngđếnđộmạnhyếucủacủatrườngnhânthể.Hailàmứcđộ"thanh"hay"trọc"của"trườngnhânkhí"làphụthuộcvàobảntính"thiện"hay"ác"củacánhânngườicótrườngkhíđóvàcũngtừdócóảnhhưởngđếntrườngkhícủadònghọmàanhtađượcsinhra.Theokinhnghiệmquansátnhiềunămcủangườiviếtcácvịchântuđãtừbỏđượcthamsânsithườngtrôngrấtphúchậu,sắckhítươinhuận,rấtdễgầnvàđặcbiệttrườngkhícủahọrấtlớncóthểcảitạođượckhíxấucủanơimàhọsinhsống.

Bâygiờchúngtasẽxemxétđếncơchếcủasựkếtphát.Theongườiviếtcơchếcủasựkếtphátcóhaigiaiđoạn:

Giaiđoạn1:Ngườiviếtgọigiaiđoạnnàylàgiaiđoạnhấpthụtrựctiếp,xẩyrakhibảnthânconngười(trườngnhânthể)hấpthụđượckhítốtcủamôitrường"huyệt".Trungtâm"huyệt"đóngvai trònhưmột"máyphátsóngtruyềnhình"vàtrườngnhânthểđóngvai tròcủa"máythuhình".Trườngnhânthểnàocócùngtầnsốlập tứcbắtđượcsóngnănglượngcủatrungtâmhuyệtmộtcáchtrựctiếp,nhưvậycàngởgầntrungtâmhuyệtsóngbắtđượccàngrõnétvàtươngứngmứcđộkếtphátcànglớnvàcàngdễkếtphát.Quađâychúngtacóthểthấyrằngkhôngphảiaicũngcóthểnhậnđượcnănglượngnàythậmchílàởngaytrungtâmphátsóng.Thêmnữathườngtrungtâmphátsóngcàng"tốt"nănglượngsóngcàng"thanh"dovậytrườngnhânthểphải"thanh"mớicóthểnhậnđượcsóngtốt,điềunàygiảithíchcâu"tiêntíchđứchậutầmlong"cũngnhưquiluậtnhânquảmộtcáchrõràng

Giaiđoạn2:ngườiviếtgọilàgiaiđoạngiántiếphấpthụĐốivớingườisốngsaukhinhậnđượcnăng lượngsóng từcác trung tâmnăng lượng truyềnđếnsaukhihấp thụmộtphầnbản thânsẽ trởthànhmộttrạmphátchuyểntiếpđểtruyềnnănglượngđếncáctrườngnhânthểcóquanhệhuyếtthốngkháctrêncơsởmậtmãditruyền.Dĩnhiênlàcáctrườngnhânthểcàng"nontrẻ"càngdễdànghấpthụnănglượngĐốivớingườiđãchếtXương,tóc....lànhữngthứtồntạiởdạnghìnhtrongmộtthờigiandàisẽlàcáctrungtâmtiếpnhậnsóngvàpháttiếpđếncáctrườngnhânthểcóquanhệhuyếtthốngcũngtrêncơsởmậtmãditruyền.

Vớicơchếnhưvậytocórútrahainhậnxétquantrọngsau:

1-Khôngnhấtthiếtphảiđặtnhà,sống,táng...tạitrungtâmhuyệtmớicósựkếtphát(tấtnhiênthựctếlạicókháckhôngtiệngiảithích).Tuyvậynếuđặtđúnghuyệtsựkếtphátsẽdễdàngvàlớnhơnrấtnhiều.Thêmnữasựtiếpnhậnsóngcógiớihạnvềkhônggian

2-Khôngphảiai,dònghọnàocũngđềukếtphátthậmchíđăt...tạihuyệtmàchỉcósựứnghợpmớiđẫnđếnkếtphátcụthểlàhuyệttốtsẽtìmnhừngtrườngnhânthểtốtcủamộtdònghọmàchonănglượng.

Khoahọchiệnđạingàynaykhinghiêncưúcácvấnđềthựctiễnthườngdùngphươngphápmôhìnhhoá,đơngiảnhoásauđópháttriểndầnchogầnvớimôhìnhthựctếrồiđemraápdụng.Cácbàiviếtvềphongthuỷcũngvậy,ngườiviếtthựcratừđầuđếngiờđãđưaramộtmôhìnhđơngiảnđểdễdàngchoviệcnghêncứucòntrongthựctếmôhìnhphongthuỷcònphứctạphơngấpbộiphần.Sựphứctạpcủanóthểhiệnởcácđiểmsau:

Mộtlà"trườngnhânthể"khôngđơnthuầnchỉlàmộttrungtâmthuvàphátnănglựơngsóngmànólàmột"trườnghữucơ"vớiđầyđủcáctính

chấtphứctạpcủanómàngườiviếtkhôngdámvàcũngkhôngđủhiểubiếtđểcóthểtrìnhbàyởtrêndiễnđànnày.Hyvọngrằngmộtngàynàođó,mộtaiđócóđủ"cơduyên"dểlàmviệcnày

Hailàsựvậnđộngcủavũtrụlàkhôngngừng"khôngaicóthểtắmhailầntrênmộtdòngsông"dovậycác"trungtâmnănglượng"làbiếnđổikhôngngừnglúcmạnh,lúcyếu,lúccát,lúchung....dovậyphongthuỷmớicókháiniệm"vận"và"Mởhuyệt,đónghuyệt"

Balàsựkếthợpcủahai"trungtâmnănglượnghuyệtvàtrườngnhânthể"làmộtcơchếphứctạpkhôngđơnthuầnnhưđãmôtảởtrên

Bốnlàcótồntạimộtcơchếđiềukhiểncủacáctrungtâmnănglượng

Nămlàcáctrungtâmnănglượngcótrungtâm"sống"vàcáctrungtâm"chết"Mộtcâuhỏiđượcđặtralàvớimôhìnhtrên,cáchtiếpcậncủaphongthuỷcókhoahọckhông?Xinthưalàhoàntoànkhoahọcvìnócó

cơsởlàquiluật,thựcnghiệmvàchứngnghiệm.Trướckhiphântíchtiếptínhkhoahọccủanóngườiviếtxinnhắclạimột"tiênđề"vôcùngcũkỹđólàhàđồvàlạcthưvớihaicơsốthôngsuốtcảquátrìnhnghiêncứucủahọcthuậtphươngđônglàcơsố2và3.Ngàynayhầunhưaicũngbiếtcóhaikháiniệmlàqui luậtphổbiếnvàqui luậtxãhội trongđóqui luậtphổbiếnbaotrùmqui luậtxãhội,nótồntạivàvậnđộngkháchquanchiphốivạnvật trongvũtrụkhôngcógiớihạnnày.Khixuấthiệnconngười thìhìnhthànhcácqui luậtxãhội,nóchiphốiconngườitrongkhuônkhổcủvũtrụquan(Quiluậtphổbiến).Quaylạivớihàđồvàlạcthư,Hàđồlấycơsố2làcơsởđạidiệnchoâmvàdương(nhịnguyên)chiphốimọihoạtđộngcủavũtrụ.Lạcthưlấycơsố3làcơsởđạidiệnchothiên,địa,nhân(tamtài)chiphốimọihoạtđộngcủaconngườitrongvũtrụvìthếngườixưachorằngHàđồứngvóithiêntiênlàthể(làviêngạch),lạcthưứngvớihậuthiênlàdụng(lànhà,làtrườnghọc..)dovậycơsố3đượcdùnglàcơsởchomọingiêncứuvềphongthuỷnóiriêngvàcácmônhọcphươngđôngnóichung(VD:cửucunghaycanvithiên,chiviđịa,âmvinhân..).Nóinhưvậykhôngcónghĩachúngtaloạibỏcơsố2màtrongquátrìnhnghiêncứuchúngvẫnkhôngthểtáchdờinhau.

Vớihaitiênđềcótínhphổquáttrênngườixưachorằngxemvànghiêncứuphongthuỷphảitrêncơsở:HÌNHLÝKHÍSỐMỆNH

NgườiviếtsẽlầnlượtđiquacáccấuphầncủaHÌNH-LÝKHÍ-SỐ-MỆNH

HÌNH:PháihìnhthếrađờitừrấtlâutạiTrungQuốcmàngườiđạidiệnlàDươngQuânTùngvớiluậnthuyếtnổitiếng"âmdươngthưhùng".Ngườiviếtxintríchmộtđoạntrongsáchcủaông"Thư(giốngcái) làâm,Hùng(giốngđực) làdươngcóhaikhí .Nóivềthưhùngcũnggiốngnhưvợchồngvậy,vợchồnggiaohợpthìsinhraconcái.Thưhunggiaohợpthìsinhravạnvật,đólàđạicơ–cơhộilớnhoásinhcủatrờiđất.vìvậytrướctiênphảixemthưhungcủalonggia".Quađâytacóthểrútracơsởcủapháihìnhthếchínhlà"dươnghoákhíâmtạohình","nhìnhìnhđoánkhí".Hìnhvàkhínhưbóngvớihìnhnhưvợvớichồngquấnquítbênnhaukhôngrờiđanxenchiaxẻđộngdụcmàsinhconđẻcái.Pháihìnhthếđãxâydựngđượcmộtkhốilượnglớncácluậnthuyếttươngđốihệthốngđồngthờiđưacácquanniệm"tôntộc","thiênphụ,địamẫu"vàhìnhtượngngườiphụnữ.Họcoiquảđấtlàmẹcủamuônvậtvàhìnhtượnghoákhuvưckếthuyệtbằnghìnhtượngcủangườiphụnữ(huyệtvínhưnơisinhsảncủaphụnữ):"Núinonvạndặm,nơinàocũngcótổtông,nếugặpchamẹdựcdục,thaitứcsauđóhìnhthành.Nhậnhìnhlấyhuyệt,biếtrõnơichasinhthành,nơimẹdưỡngdục.Thiênmôntấtphảimởrasơnthuỷsẽđến.Địahộtấtphảiđónglạisơnthuỷsẽvề.Thiênmônlànơinướcđến,địahộlànơinướcđi.Huyệtởnơiđó,khôngởnơikhác.Trongchỗnhôlênvẫncóhanghốc,ởnơicaocóthấp,tronghanghốcvẫncóchỗnhôcao,trongchỗthấpvẫncóchỗcao…""Đạolýcủathiênhạ,âmdươngngũhànhkhôngthoátrangoàimộtcáivòng.Vòngnàylàhuyệtcủasinhtử.Giữatrờiđấtcóvòngnhỏ,vònglớn,hiểuđượcvòngnàyđâuđâucũnglàvòng.Trờiđấtxoaychuyển,aihiểuđượctrămngànđiềulýthútrongvòngnàylàtiêngiữatrầngian…..Vòngnàylàvòngthiênvòngđịa,tròncùngkhôngtròn,vuôngcũngkhôngvuông,dẹtcũngkhôngdẹt,dàicũngkhôngdài,ngắncũngkhôngngắn,rộngcũngkhôngrộng,nhọncũngkhôngnhọn,trọccũngkhôngtrọc,trongýthứcconngườinhưcónhưkhôngđólàvòngtựnhiên.Âmdươngđứngởtrongđó,ngũhànhsinhraởtrongđó.Trongvònghơilõmxuốngnhưnướcmàkhôngphảinước.Ngoàivònghơinhônênnhưcátmàkhôngphảicát.."Đểcóthểnghiêncứusâuvàchi tiếtpháihìnhthếđưavôvànkháiniệmnhưLong, thuỷ,huyệt,án,sa, thanhlong,bạchhổ,huyềnvũ,chutước,thaitức,thiềm,cầu,hàtu,hợpkhâm,,ỷchi,sứhuyệttất,thiêntâmthậptự….Từđólạiphânloạinhiềuloạilong,thuỷ….Ôi!Vôcùngcôngphuvàphứctạpnhưngnguyênlýxétchocùngkhôngngoàiđưachúngvềhaihệcơsởâmdươngngũhànhvàhệcửutinhnhưđãđềcậpđểdễbềnghiêncứu.Tuyvậycũngkhôngquênnhắcnhởhậuhọcrằngthựctếthìvôcùngphứctạphìnhthùlàmuônhìnhvạntrạng(Vìkhôngphảilàkhíthuầnnhất),nênkhinghiêncứukhảosátthầnlựcphảitinhtườngchớcónhầmlẫn.Ngườiviếtvàcácđồngđạokhácđãbỏrarấtnhiềucôngsứcđểđitìmcũngnhưxemlạicáccuộcđấttrứdanhphảithừanhậnrằngthựctếkhácxavớisáchvởnóđòihỏimộtsựnhậybéntrongtâmtrímộtthầnlựctinhtườngvàquantrọnglàchữ"Ngộ"củađạo.Cólẽvìvậymàhọcđịalýbịngừơitacholàkhóchăng?Nhưngcóđủ"căn,duyênvànghiệp"thìchắcchắnsẽthànhcông.

XétchocùngmụcđíchcủapháihìnhthếlàtìmrangũquyếtđịalýbaogồmLong,huyệt,sa,thuỷ,hướngtứclànghiêncứuđịakhícủakhuvựccầnphảikhảosáthaynóirộngralàđitìmtrungtâm"phátsóng"

LÝKHÍ:Tráivớipháihìnhthếnhấnmạnh"Khíhànhtuỳtheothếđất",pháilýkhíchorằngvạnvật,thiênđịađềudokhísinhra"tấtcảmọivậtđềulàkhí","núisôngthuỷthổđềucóchứakhílàđạitrạchcủatạohoávìvậykhílưuhànhđầytrongvũtrụ.Thiênđịavạnvậtđềulàmộtthể".Vạnvậtcủathiênđịađềulàmộtthểdovậygiữachúngphảicómộtđiểmchung,đóchínhlà"lý"."Lý"tồntạihiệnthựcnhưnglạivôhình,sựkếthợpcủa"lý"và"hình"chínhlàtượngcủakhí."Lý"sinhratừkhí,"lý"củavạnvậttrongtựnhiêncóquanhệmậtthiếtvớiloàingườiđóchínhlàquiluậtcủathờigianvàkhônggian,quiluậtcủavũtrụvềphươngvịcủathờigianvàkhônggian.Dựatrêncái"lý"đópháilýkhíđã

xâydựngmộtkhốilượngđồsộcáchệthốnglýthuyếttrêncơsởcủangũhànhsinhkhắc,âmdươngbátquái,cửutinh,bátmôn,thậpnhịbáttú,thậpnhịtứsơn,72longxuyênsơn,60longthấuđịa,24huyệtchâubảo….vớihaitrọngđiểmlýluận

-Lấyphươngvịlàchínhtứckhíởphươngvịkhácnhauthìtốtxấukhácnhau-Lấythờigianlàmchủtứccùngmộtphươngvịthìtạicácthờiđiểmkhácnhauthìtốtxấukhácnhau

Xétchocùngmụcđíchcủapháilýkhílàtìmrahướngvàthờigiantứclànghiêncứuthiênkhícủacảmộtvùnghaynóirộngralànghiêncứulàmsaocóthểnhậnsóngtốtnhấtngòaitrungtâmphátsóng

Xétvềtổngthểhaiphái"hìnhthế"và"lýkhí"làkhôngthểtáchrời,mặcdùcảhaipháiđềuxâydựngtrêncơsởlýluậnriêngcủamình.Pháilýkhísovớipháihìnhthếcócơsởlýluậntươngđốihoànchỉnhhơn.Pháihìnhthếtừrấtsớmđãlựachọnđịahình,địathếvàđiềukiệnmôitrườnglàmđiểmxuấtphátxâydựngnênhệthốnghọcthuyếtcủamình.Pháilýkhíxuấtpháttừquanhệcủakhí,số,lýmongmuốntìmđượcquiluậtvàmốiliênhệnàođógiữaconngườivà"thiênlý"nhằmđạtđượcsựthôngđạtcủakhí,lýgiữaconngườivàmôitrường,từđótìmramôitrườnglýtưởngcólợichonhânsinh.Nhìntrêntổngthểcóthểnóisựtruytìmchiềusâulýluậncủapháilýkhícaohơnpháihìnhthế.Tuyvậyranhgớigiữachúnglàkhôngrõràng,haipháiđềucónhữngđiểmchungvềthựcchấtđóchínhlà"khí","sinhkhí"vàngườixưacũngđãdầndầnnhậnrõđiềunàyxintríchmộtđoạnsáchcổ:"Ngườikhôngbiếtvề loanđầukhôngthểnóiđếnlýkhí.Ngườikhôngbiếtvề lýkhíkhôngthểnóiđếnloanđầu.Ngườitinhthôngloanđầucuốicùngsẽtựhợpvớilýkhí.Ngườitinhthônglýkhícuốicùngsẽtựhợpvớiloanđầu.Loanđầukhôngchỉcó long,huyệt, sa, thuỷđómớichỉ lànộidungsơ lược.Cầnphải tìmhiểurõvềđịa thếcao thấp, nguồnnước tụ tán,hướngthếcủasapháp,longkhídầymỏng,thờikhắchưngvượng…".Điềunàycàngnóirõlênrằnghìnhthếvàlýkhílàmộttổngthể,làhaimắtxíchkhôngthểtáchrời.Câuchuyệnnàycũnggiốngcâutruyệndàivàlykỳcủakhoahọcphươngtâyđưadếnkếtluận:"Ánhsángvừacótínhchấtsóngvừacótínhchấthạt"tứcvừalàhình(hạt)vừalàkhí(sóng)

SỐ:Vôcựcsinhtháicực,tháicựcsinhlưỡngnghi(hệcơsố2âmvàdương),lưỡngnghisinhtứtượng,tứtượngsinhbátquái,bátquáicóthểbiểudiễnmọisựkiện,sựvật từnhỏvôcùngđến lớnvôcùng.Phong thuỷ làmộtmônkhoahọcnghiêncứuvềphạmtrù"khívàhình"nênđươngnhiênkhôngvượtquasựchiphốicủaquiluậtphổbiếnvớihệcơsố2dovậyviệcápdụngkinhdịchvàophongthuỷđãđượcngườixưachúývàtheongườiviếtđâychínhlàphươngphápnhiêncứuphongthuỷđỉnhcaomàítngườibiếttới.Điểmlạisáchcổcủapháihìnhthếtabắtgặpnhiềuđếnquái,tượngtrongviệcluậnđoáncáthungchomộtcuộcđất.Tuyvậyvềmặtlýluậnvẫncònsơsàisovớipháilýkhíđãhìnhthànhmộthệthốnglýluậnápdụngkinhdịchđếnđộtinhvithểhiênởbađiểmsau:

Mộtlà:Vềmặtphươnghướngngườixưađãtiếnhànhđưaquẻvàotừngphươngvịcủalụcthậpthấuđịalong,thấtthậpnhịxuyênsơnhổvàđịanguyênqui tàngquáiphânkimsauđó tiếnhànhđưaquẻvàođến từng longkhí rồidựa trênhainguyên tắc"Cóđộngmớicódụng"và"cùngtấtbiến"đểdiễnquáikếthợpvớimệnhchủbiếntheokhônggian,thờigiancùnghoạphúccủahọmàluậncáthung…

Hailà:Vềmặtthờigiantrêncơsởcủahuyềnkhôngphitinhkếthợpvớihuyềnkhôngđạiquáiđãmanglạiđỉnhcaochohuyềnkhônghọc–MônmônphongthuỷbítruyềnmớiđượcphổbiếnradângiantừđờiThanh

Balà:ViệcứngdụngcủaMaihoadịchsố,Bốcphệ,quẻKhổngMinh…vàophongthuỷtạothêmmộtcơsởkiểmchứngcũngpháttriểnmớiđưaphongthuỷnênmộttầmcaomớinhấtlàtrongcuộcsốnghiệnđạingàynay

MỆNH(Ngườiviếttựthấycầnđưavào):Conngườilàchủnhâncủaquảđất,làtinhhoacủavũtrụ,làlinhtrưởngcủavanvật.Tấtcảnhữnggìmàconngườinghiêncứulànhằmmụcđíchphụcvụchochínhhọ.Vìvậykhôngnằmngoài-conngườicũnglàmộtđốitượngnghiêncứuchínhcủaphongthuỷ.

Conngườitừnggiờtừngphútđềuchịuảnhhưởngtốtxấucủacácnguyêntố,tínhiệuvànănglượngcủathiênnhiênbaolalàquảđấtvàvũtrụ.Thêmnữaconngườicònchịuảnhhưởngcủacáctínhiệu,nănglượng…củacácthànhviêntronggiađình,dònghọ,banhbè,cộngđồng…nênviệcnghiêncứuquiluậtảnhhưởngcủanhữngnănglượng,tínhiệuấyđốivớisinhmệnhconngườitừđótìmraphươngphápcầulợibỏhại,tìmcátbỏhunglàđiềutốicầnthiết

Theongườiviếtconngườilàmộtsinhmệnhhữucơcaocấpnhấtdonhiềunguyêntốhoáhọccấuthành,bảnthâncơthểconngườicùngsinhracáctínhiệuvànănglượnghữucơ.Nhữngtínhiệuvànănglượngnàyphảihiệpđồng,đồngbộvớitínhiệu,nănglượngcủathiênnhiên,môitrườngmớicóthểđạttớihiệuứngcùngrungđộng,conngườimớicàngpháttriển.Nhìnlạiphongthuỷcổtathấyngườixưacũngđãtiếnhànhnghiêncứumệnhtrongphongthuỷ(cungphi,yếutốphúcđức,tâmlinh…)tuyvậycóthểnóilàsơsàihoặckhôngviếtrahết.Tuyvậycácbạnvẫncóthểtìmrahướngđichomìnhtrongquátrìnhnghiêncứuphongthuỷtínhiệusinhmệnhconngười(màsaunàycóthểmởrộngrachodònghọ,dântộc..)trêncơcủađôngyhọc(Linhquibátpháp,thờichâmhọc,ngũvậnlụckhí..),Cảmxạhọc(Cơchếcủarungđộng),Mệnhhọc(Tửvi,Tửbình,Tướnghọc..),Khícônghọc,Đạolão,Phậthọc…

TrênđâyASVNđãcungcấpchocácbạnmộtcáinhìnmớivềphongthuỷtrêncơsởcácquiluậtvànguyêntắccụthể,đồngthờicũngđãgiớithiệukháiquátvớicácvịphươngpháptiếpcậnnghiêncứuvàthựchànhcủaphongthuỷcổxưanhưmộtminhchứngchotính"khoahọc"củanónhưngdothờigiancóhạnngườiviếtkhôngthểtiếptụcđisâuthêm.Trướckhikếtthúcphầncơsởlýluậntôixinđưaramộtluậnđiểmtổngquáthơnkhinghiêncứuphongthuỷtrongthếgiớihiệnđạivàtheongườiviếtđâycũnglàhướngđimàphongthuỷhọccầnhướngtớiđólànghiêncứuphùhiệuhọcvớihaichủđềchính:

1-Phùhiệuhọcvôcơ:Mộtcuộcđấtđẹplongtớiphảitrườngviễncótốngcónghinh,longphảibiếntừgiàsangtrẻngũhànhluânphiênmớicósinhkhí,thuỷphảiuốnlượnđitheohữutìnhchồngvợ.Khikếthuyệtphảiđúngcáchthanhlongnhưđùadỡn,bạchhổnhưphụcquì,huyềnvũcaodầynhưcúiđàucònchutuớcnhưđangnhẩymúa....vậythựcchấtlàgì?.Cảcuộcđấtlàmột"Phù"vôcơkhổnglồtíchkhícủavũtrụhàngnghìn,triệunăm."Phùhiệuhọcvôcơ"chuyênnghiêncứuquiluậttíchtụnănglượngtốtxấu(khí)củahìnhsôngthếnúi,kiếntrúcnhàcửađườngxá...vềmặtthờigianvàkhônggiannóikhácđilàphongthuỷcơbản

2.Phùhiệuhọchữucơ:Chúngtathườngnghetrậnđồchấnyểm,phùchú,bùangải,âmbinhphùthuỷ...tấtcảđềuliênquantớitrườngkhíhữucơmàđặc tínhcủachúngcó tínhđiềukhiển theoýniệmvà tính tồn trữ."Phùhiệuhọchữucơ"chuyênnghiêncứuquiluậtđiềukhiển,sinhtồn...củatrườngnănglượnghữucơvềmặtthờigianvàkhônggian

Chỉkhichúngtanắmđượchaikhíacạnhtrongcùngmộtvấnđèđãnêuthìphongthuỷmớicóthểphấttriểnnêntầmcaocủakhoahọcb-CácChứngNghiệmPhongThuỷ:

1-Bamiềnquêcủacácnhântàiđấtbắc:

NgườiviếtxinbắtđầutừtỉnhHàĐôngvớitrungtâmlàhuyệnThanhTrì(VềmặtPhongthuỷ).Hàđônglàtỉnhởbắcbộdopháplậpranăm1888.TỉnhlịởlàngCầuĐơ,nêntỉnhlúcnàygọilàtỉnhcầuCầuĐơ,năm1904mớiđổitênlàtỉnhHàĐông.VịtrícủatỉnhHàĐôngnằmởphíatâysôngNhịHà(đánglẽra,theolýdođó,tỉnhnàyphảigọilàHàTâymớiđúng,nhưngcólẽnhữngngườiđặttêntỉnhlấylýdolàtỉnhnàylàđấtvănvậtnhưđấtHàĐôngbênTrungQuốc).TỉnhHàĐônggồmmộtthịxã,tỉnhlịởtrêndòngsôngNhuệvàchínhuyện:ChươngMỹ,ĐanPhượng,TừLiêm,HoàiĐức(naylàMỹĐức),PhúXuyên,ThanhTrì,ThườngTín,ỨngHoà,saunăm1963hợpnhấtvớitỉnhSơnTâythànhtỉnhHàTây,tỉnhlịvẫnởHàĐông.Năm1977,bịcắtcáchuyệnHoàiĐức,ĐanPhượng,ThạchThất,PhúcThọ,BaVìvàmộtphầnhuyệnChươngMỹVềHàNội,saulạitrởvềtỉnhHàTây.TỉnhHàĐônghồiphápthuộccónhiềunghềthủcôngphátđạt,quêhươngcủarấtnhiềucácnhânvậtnổitiếngxưanay:ChuVănAn,HoàngTăngBí,BùiHuyBích,BùiBị,LươngVănCan,ĐặngtrầnCôn,NguyễnquíCảnh,Lêngôcát,NguyễnCôngCơ,DươngbáCung,NgôĐìnhChất,PhạmGiao,NgôThờiDu,NguyễnDanhDự,LêĐại,TừĐạm,NguyễnNhưĐỗ,NguyễnQuíĐức,ĐỗThếGia,VũPhạmHàm ,NguyễnThượngHiền,NguyễnTrọngHợp,ĐặngHuấn,Nguyễnkiều,NguyễnBáKỳ,NguyễnPhiKhanh,DươngKhuê,DươngLâm,NgôsĩLiên,Nguyễnhữuliêu,ĐặngĐìnhLong,ĐoànTrầnNghiệp,NgôThờiNhậm,NhànKhanh,ĐàoQuangNhiêu,LýÔngTrọng,PhanLêPhiên,LýTrầnQuán,LươngNgọcQuyến,NguyễnQuyện,PhạmQuỳnh,HàTốngQuyền,NguyễnSiêu,NgôThờiSĩ,Lýtửtấn ,PhanPhùTiên,PhạmTu,ĐặcĐìnhTướng,NguyễnCôngThái ,TrìnhThanh,TôHiếnThành,Nguyễnhải thần ,NguyễnDanhThế,NguyễnThuyến,NguyễnviếtThứ,ĐặngTrầnThường,BùiXươngTrạch ,NguyễnTrãi,VũCôngTrấn,NguyễnquốcTrinh,NguyễnThờiTrung,NguyễnTrực,LưunguyênÂn,BùibỉnhUyên,BùiVịnh...Hiệnnaycòncórấtnhiềucácnhânvậtđangtạichứcmàngườiviếtkhôngmuốnnêutêntạiđây.NóivềhuyệnThanhTrì:huyệnthuộcphủThườngTín,TỉnhHàNội(1831)sauthuộcHàĐông(1888)naynhậpvàoHàNội.TrướclàchâuThượngPhúcvềđờiLýsaulàhuyệnLongĐàm.ĐờiLêvìkịhuýtênvuaLêThếTôngđổilàhuyệnThanhTrì.HuyệnbắcgiápquậnHaibàTrưngvàhuyệnTừLiêm.ĐônggiápsôngHồngngăncáchvớihuyệnGiaLâmvàvănGiang.NamgiápThườngTín.TâygiápHoàiĐức.Huyệncónhiềuđầmtựnhiên:LinhĐường,ThánhLiệt(đầmSét),VạnXuân,đầmMực...TừthờiLêvềtrướccó60ngườithiđỗđạikhoa.ĐìnhngoàiThanhLiệtthờPhạmTu,đìnhtrongthờChuVănAn,đìnhĐôngPhùVàViệtYênthờsứquânNguyễnSiêu,đìnhTảThanhOaithờLêĐạiHành,đìnhQuíĐôthờTôHiếnThành,đìnhTriềuKhúcthờPhùngHưng.QuêcủaLêĐìnhDiên,BùiHuyBích,ChuvănAn,BạchTháiBưởi,ĐặngTrầnCôn,ĐồLệnh danh, PhạmQuỳnh, PhạmDao,Nguyễn PhươngĐỉnh,NguyễnNhưĐổ,Nguyễn trọngHợp,NguyễnHảiThần,TrầnHoà,LêBály,NguyễnNghi,HoàngthịNgọcsan,LêSan,NguyễnVănSiêu,NguyễnCôngThái,NguyễnCôngThể,ĐỗLệnhthiênlưuTiệp,BùixươngTrạch,NguyễnQuốcTrinh,BùiTrụ,NguyễnĐìnhtrụ,PhạmTu,NguyễnHuyTúc,LưunguyênUân,CungĐìnhVận,NguyễnViêm,ViễnChiếuThiềnSư,ĐàmxuânVực...đấtnàythựcchấtđãsinhraVua...

Tạisaomiềnquênàycónhiềunhântàiđếnvậy?xinthưađólàphongthuỷhợpcách.

TrướckhitiếnhànhphântíchvềphongthuỷchúngtasẽtiếptụcdungoạntớivùngđấtthứhaiđólàBắcNinhvớitrungtâmlàhuyệnĐôngNgàn.

BắcNinhtỉnhởphíađôngbắcthànhHàNội,đờiLêlàtrấnKinhBắc,nămMinhMạngthứba(1822)đổilàtrấnBắcNinh,năm1831đổilàtỉnhBắcNinh.Năm1895,PhápchiatỉnhBắcNinhthànhhaitỉnhBắcNinhvàLụcNam(saunăm1963đổilàtỉnhBứcGiang),sauhợpnhấtthànhtỉnhHàBắcnaylạitáchranhưcũ.TỉnhBắcNinhhồiMinhMạnggồmphủtừsơn(huyệnĐôngNgàndophủkiêmlý),huyệnTiênDu,huyệnVõGiàng,QuếDương,YênPhong,phủThuậnAn,sauđổilàThuậnThành(gồmhuyệnGiaLâm,VănGiang,GiaBình,LạngTài),PhủThiênPhúc,PhủLạngGiang.TỉnhbắcNinhphíatâycósôngHồngngăncáchvớiHàNội,khoảnggiữacósôngCầuchảyđếnPhảLại,thìgặpsôngĐuốngvớisôngThương.VùngLạngGiangthìnúinonhiểmtrở,cònvùngBắcNinhthìruộngđồngbằngphẳng,xanhtốt, thỉnhthoảngcónhữngđồinúithấpcótêntuổigắnvớilịchsửnhư:núiSócSơn,núiTiênDu,núiVũNinh,núiThiênthai.BắcNinhcótiếnglàđấtvănvậtnhấtcủacảnước,cóLêvănThịnhđỗtrạngnguyênđầutiênvềđờiLý,NguyễnQuanQuangtrạngnguyênđầutiênvềđờiTrần,sốtrạngnguyênvàtiếnsĩnhiềunhấtsovớicáctỉnhkhác,làquêhươngcủa:HoàngHoathám,ĐốcQuế,ĐốcSung,ĐốcMỹ,LãnhĐiềm,HaiTước,ĐốcTác,QuảnKỳ,ĐộiVăn,LãnhGiới,LãnhGiám,LãnhThiết,CaiBình,CaiBiên,Đềhoàng,ĐềNăm,ĐềKiều,NguyễnÁn,TrầndanhÁn,NguyễnQuangBật,NguyễnNhânBị,NguyễnCao,NguyễnĐăngCảo, PhạmHuyCơ,NguyễnVănCừ,ĐàoCử,Nguyễn tự

Cường,ĐặngCôngChất,TrầnQuangChâu,PhóĐứcchính,LêduyĐản,NguyễnCưĐạo,NguyễnTưGiản,Trươnghát,TrươngTống,ĐặngthịHuệ,ĐàmThuậnHuy,SưHuyềnQuang,PhạmKhiêmÍch,NguyễnThịKim,NguyễnBáKỳ,HoàngSĩKhải,TrầnDanhLâm,ĐoànvănLễ,NgôLuân,LêtuấnMậu,CaobáNhạ,LêQuýnh,NguyễnQuyền,HoàngCôngPhu,NguyễnquanQuang,CaoBáQuát,NguyễnĐăngSở,NguyễnMậuTài,DươngTrọngTế,NgôThầm,NguyễnMiễnThiệu,NguyễnThiênTích,NguyễnThủTiệp,Hứa tamTĩnh,NgôsáchTuấn,NguyễnThiênTúng,NguyễnnghiênTư,NguyễnGiaThiều,NgômiễnThiệu,NguyễnNhânThiếp,LêvănThịnh,NguyễnThực,PhạmVănTráng,LýCôngUẩn,SưVạnHạnh…ĐôngNgànhuyệnthuộcPhủTừSơn,trấnKinhBắcvềđờiLê,có13tổng,địathếrộng,trướclàchâuCổLãm,LêĐạiHànhđổilàchâuCổPháp,nhàLýđổilàphủThiênĐức,tênĐôngNgànxuấthiệntừthờiTrần,đờiMinhlàhuyệnĐôngNgànphủBắcGiang,LêThánhTôngđổithànhphủTừSơn…Đâylàhuyệncótruyềnthốngvănhoálâuđời(130ngườiđỗđạikhoađếnhếttriềuLêvà174ngườihếttriềuNguyễn).QuêhươngcủarấtnhiềunhânsĩnhưNguyễnÁn,NguyễnTựCường,ĐặngcôngChất,NguyễnChính,NguyễnTưGiản,QuáchGiai,NguyễnCôngHãng,NguyễnĐìnhHuấn,NguyễnvănHuy,TrầnLâu,NguyễnHữuNghiêm,NguyễnGiáoPhương,NguyễnQuanQuang,PhạmThái,NguyễnGiảnThanh,NgômiễnThiệu,NguyễnThực,NgôThếTri,NgôGiaTự,LýCôngUẩn,VạnthếThiềnSư…đâycũnglàđấtphátchínđờivualýđặtdấuấnchothờikỳhưngvượngcủađấtViệt

MiềnquêthứbamàngườiviếtmuốnđềcậpởđâychínhlàtỉnhHảiDươngmàtrungtâmlàhuyệnThanhLâmphủNamSách.

HảiDươnglàtỉnhởbắcbộ,xưagiápsôngHồng,ởvềphíađôngcủakinhthành,nêncòngọilàtỉnhĐông.VềđờiLêlàmộttrongtứnộiTrấn(SơnTây,SơnNam,KinhBắc,HảiDương).Năm1466gọilàthừatuyênNamSách,năm1469đổilàthừatuyênHảiDương,VuatươngDựcđổilàtrấnHảiDương.ĐờiMạctríchcácphủThuậnAnthuộcTrấnKinhBắc,PhủKhoáiChâu,TânHưng,KiếnXương,TháiBìnhthuộctrấnSơnNamchothuộcvềtrấnHảiDươngvìlàquêhươngcủanhàMạc.SaunhàLêxoábỏnhữngviệclàmcủanhàMạc,trấnHảiDươngtrởvềđịagiớicũ.Năm1831đặt là tỉnhHảiDươnggồmphủThượngHồngsauđổi làPhủBìnhGiang,phủHạHồngsauđổi làphủNinhGiang,PhủNamSách(huyệnThanhLâmdophủkiênlí),phủKinhMôn.Năm1968sátnhậptỉnhHảiDươngvàHưngYênthànhtỉnhHảiHưng,naylạitáchranhưcũ.TỉnhHảiDương,trừhuyệnĐôngTriềucódẫyYênTửcaotừ837mđến1068mvàhuyệnChíLinhcónúiPhảlại,núiCônSơnkhôngcaomấycònratoànđồngbằngđượctướitiêubằngcácsôngTháiBìnhchảyquagiữatỉnhvàcácchilưuSôngKinhThầy,SôngKinhMôn,SôngLuộclàmbiêngiớivớitỉnhTháiBình.TỉnhHảiDươnglàtỉnhgiầucóvềsảnxuấtlươngthựcvànghềthủcông,lạilà tỉnhvănvậtcónhiềungười thiđỗđạikhoavềđờiLêvàdờiNguyễn.Quêhươngcủanhiềunhânvật lịchsử :PhạmBan,LạikimBảng,NguyễntháiBạt,MạcThịBưởi,VũCán,NguyễnHữuCầu,LýTửCán,NguyễnCừ,TrầnQuốcTrân,MạcĐĩnhChi,TrầnKhắcChung,LêthiếuĐĩnh,KhúcThừaDụ,NguyễnThịDuệ,MạcĐăngDung,TrầnKhánhDư,NguyễnDữ,TrầnNguyênĐán,VũPhươngĐề,VũDuyĐoán,PhạmĐồn,PhạmtiếnĐức,ĐoànNhữHải,ĐinhnhãHành,PhạmHạp,NgôHoán,PhạmĐìnhHổ,LươngNhữHộc,NguyễnHuân,LêHuân,PhạmchíHương,VũHữu,TrầnThờiKiến,YếtKiêu,BùiBáKỳ,TrầnQuốclặc,PhạmCựLượng,Nguyễnmại,PhạmTôngMại,PhạmsưMệnh,VùVănMật,LêNại,ĐinhTíchNhưỡng,NguyễnThếNghĩa,VũTrácOánh,PhápLoa,TrầnPhong,ĐinhVănPhục,ĐỗQuang,Phạmquỳnh,Võquỳnh,ĐinhvănTả,NguyễnQuýTân,VũHuyTấn,MạcHiểnTích,ĐốcTít,NhữĐìnhToản,VũNhưTô,LêcảnhTuân,TuệTĩnh,NguyễnTiển,TháiThuận,TrầnĐìnhThám,ĐinhvănThảm,PhạmQuýThích,ĐoànThượng,PhạmĐìnhTrạc,PhạmĐìnhTrọng,PhamCôngTrứ,VũvănUyên...ĐấtnàycũngđãphátbánghiệpchonhàMạc,hiệnnaycórấtnhiềucácnhânvậtchủchốtđangtạichứccũngsinhratạiđây.NamSáchtênphủlộvềđờiTrần,đờiLêvàđờiNguyễn,gồmcáchuyệnThanhlâm,ChíLinh,ThanhHà.PhủNamsáchcósôngbaoquanh(sôngLụcNam,LụcĐầu,TháiBình,KinhThầy).Phủnổitiếngvềvănhọc.TừđờiLêvềtrước,có165ngườiđỗđạikhoa,nhiềunhấtcácphủtrongtoànquốc,riênghuyệnThanhLâmcó93ngườilàhuyệnđỗđậtcaonhìnướcsauhuyệnĐôngNgàn130người.

Trênđâylàbamiềnquêmàngườiviếtmuốncùngcácbạnphântíchvìchúngcónhữngđặcđiểmphongthuỷrấtđặctrưngkhôngvùngnàogiốngvùngnào.Từxưađếnnaycácphongthuỷsưthựcthụđềuphảibắtđầutừđạicục-nhìnđạicụcmàđoánđịnhsựsuythịnhcủamộtnướctrongquákhứcũngnhưhiệntạivàtươnglai,nógắnliềnvớisựhưngvongcủađạiđô,tiếpđómớixéttớitrungcụcđểđịnhrõsựthịnhvượnghaysuytàncủađạiquận,châuphủ-biếtmàdùngvàoviệcbổtrợnguyênkhíchođếđô,cuốicùngmớixétđếntiểucục–nhìnnómàthấuhiểuvậnmệnhcủalàngxóm,giatộcvàcánhânconngười,nóithìtácbạchnhưvậynhưngluậnthìchúnglàmộtthựcthểthốngnhất.Cũngchínhvìlýdonhưvậymàkhiluậnlongkếthuyệttaphảiphânra"tamtụ"."Đạitụ"lànơicóthểlàmđạiđôcủamộtnước."Trungtụthíchhợpchođạiquậnchâuphủlàcácthànhphốvệtinhtiếpsứcchođạiđô."Tiểutụ"dĩnhiênlàchotạolàngđặtxómhaydươngcơvàâmphần.NhìntổngthểhìnhsôngthếnúicủaĐấtViệtNgànNămcảđồngbằngsôngHồnglàđạicụcmànguyênkhíđạitụtạiThăngLongxứngđánglàđạiđônhiềuđời(tuyvậycầncónhiềucảitạimớipháthuyhếtsứcmạnhvốncócủanó),vậnmệnhcủaquốcgiaphầnnhiềuđượcquyếtđịnhbởiphongthuỷcủađạicụcnày.XéttớibatỉnhHàĐông,BắcNinhvàHảiDươnglàtrungcụcmànguyênkhí"trungtụ"tạibahuyệnThanhtrì,ĐôngngànvàThanhLâm,banơinàytạothànhthếchânvạctiền,tả,hữuhỗtrợnguyênkhíchoThăngLong(Tấtnhiêncònnhiềutrungcụckháchỗtrợ).Đểthấyđượcsựđộcđáocủamỗivùngchúngtasẽlầnlượttiếnhànhphântíchhìnhsôngthếnúicủabakhuvựcnày:

TỉnhHàĐôngvớitrungtâmlàhuyệnThanhTrìtoạlạctrênmộtmiềnđấtđồngbằnglưngdựanúimặthướngthuỷlànơilongđìnhkhíchỉcủamộtmộtlongmạchtớitừTrungQuốc.Longmạch-Chitrungkếtcán-cỡtrungbìnhchạytheohướngtâybắcđôngnam(kẹpbởihaiđạigianglàĐàgiangvàMãGiang)bắtnguồntừsơnnguyênTâyTạngchạyquaVânNamTrungQuốchướngvềphíanamquaLàovàoViệtNamtạitỉnhĐiệnBiên,Laichâuvớicácdãynúicaotrên2000m.KhitiếnvàoViệtNamlongbắtđầuthoátxáctừgiàhoátrẻ-dấuhiệucủasinhkhítăngdần,đếnkhuvựchồHoàBìnhTrungcánlongnàythúcyếtrồiphânralàmbanhánhTảchitạothànhtaylongquayngượclênphíabắcđitheoĐàgiangtạothànhdãyBavìhùngvĩvớibangọnnúilànúiÔng,núiBà(1120m)vànúiChẹ(TảnViên1287m),ngọngiữaTảnViêncóhìnhthắtcổbồng,trêntoảranhưcáitán(longmạchđạiquícách).Hữuchitạothànhtayhổtiếptụcdichuyểnvềphíađôngnamrồitáchralàm3chinhỏphâncáchbởihaiconsônglàsôngBồivàsôngBưởi.

ChingoàicùngcònrấthùnghậuđộtkhởinêndãynúiPhuNhaPhongcao1587mkẹpbởihaiconsônglàsôngMãvàsôngBưởi.ChigiữalongđitrườngviễntạothànhdàyTamĐiệpchạyrasátbiển,kẹpbởihaiconsongBưởivàBồi.ChitrongcùngchạyvềkhuvựcchùaHươngnổitiếngvàkếtthúctainơigiaohộicủahaiconsongBồivàĐáy.Trungchihuyềnvũkhímạchtrungtụchạyvềphíađôngbắc"bănghồng"quasongđáythoáthếtsátkhíhướngvềThăngLongHàNộivàkếtthúctạihuỵênThanhTrì.Tạinơikếtthúcnàyhàngloạtcácgòđốngđộtkhởinhưmộthệthốngmàphíatrướclàmộtloạtcácđầmnướctựnhiêntrongvàsâunổitiếng(PhíagiápThanhTrìvớisôngHồnglàrốnnướccủathànhphố)tạothànhmộttrongnămcácthứckếthuỵêtgọilà"Cứthuỷcục".Tớiđâychắccácbạnđãrõvìsaonơinàychiếmtới70%nhântàicủamộtvùngrộnglớnrồi.

TỉnhBắcNinhtươngtựnhưtỉnhlịHàĐôngtoạlạctrênmộtmiềnđấtđồngbằngbằngphẳngcótriềucaotừ20đến50msovớimặtnướcbiển,lưngdựanúimặtnhìnnúixaxavềphíađônglàLụcĐầugiang(cáchcụcđặcbiệt).TỉnhlànơikếtthúccủamộtlongmạchđạicánphátnguyêntừTâyTạngrẽnhánhvềphíađông(Tay longcủađạicụcThăngLong)điquaTrungQuốc,mộtchi longcủađạicán longnàyrẽnhánhxuốngphíanamtạothànhcánhcungNgânSơncaotrên1800mchạyxuốngmiềnbắccủanướcViệtquaCaoBằng,BắcCạnchilongnàytrẻhoá.TrênđườngđicủacánhcungNgânSơnmộtchilongnhỏtiếptụctáchrachạytheohướngtâynamtạoranúiPhiaBooccao1578mđiquaTuyênQuang(kẹpgiữahaisongThaovàCầu)chuyểnhướngđôngnamđộtkhởilêndãyTamĐảocó3đỉnhnhôlênliềnnhaugầnThácBạc,nhưbahònđảo:PhùNghĩa,ThạchBànvàThiênThịcaotươngứng1250m,1420m,1591m.DãyTamĐảotiếptụcdichuyểntheohướngđôngnamkhởinúiSócSơntrungtụtaihuyệnĐôngNgàn,dưkhícòntiếptụcdichuyểnđộtkhởimộtloạtcácdãynúichaytheohướngbắcnamlàTiênDu,VũNinhvàThiênThaingănlấplấyminhđườngtrướcmặt.ThếcủalonggiathìthậtlàkémxasovớiHàĐôngtuyvậynólạiquíởchỗcónhiềucácchilongkhácchầuvềnhưcánhcungSôngGâm,cánhcungBắcSơn,dẫyCaiKinh,dẫyMẫuSơnvàcánhcungĐôngTriều,nêncuốicùngthìsinhkhíchầutụxemralạinhỉnhhơnsovớithếđấtcủatỉnhHàĐông.XétriênghuyệnĐôngNgànlàmộtvùngđồngbằngphìnhiêulưngdựavàodãyTamĐảocóhình"thươngkhố",phíatrướchướngvềLụcĐầugianglạibịngănlấpbởibadãynúiTiênSơn,VũNinhvàThiênThaichínhlàđạiquícáchkếthuyệtmàkhôngcầncónướctrongphongthuỷgọilà"Canphacục".Ngườiviếtxintríchmộtđoạntrongsáchcổ"Phíatrướcđịahuỵêtkhôngcóthuỷlưu,khôngtìmthấythuỷ,núinonhaibên tiền, tả,hữuchắnngangngăn lấpminhđườnglàđạiquíđịanếuhành longcóhình thươngkhố".Đếnđây thìchắcaicũnghiểu tạisaoĐôngNgànlạilàhuyệncónhiềungườiđõđạtcaođếnnhưvậy,thêmnữavìhànhlongcóhình"thươngkhố'nênđâycũnglàhuyệngiầunhấtmiềnbắcnếukhôngmuốnnóilàcảnướccónhiềunhânvậtsinhratạiđâycótàisảnlêntớihàngngàntỷđồngViệtNam.NgườiviếtđãcódịpghéthămĐềnĐôthờitámvịvuanhàLý(vuathứchínđượcthờtạinơikhác)đượcnghecâutruyệndònghọLýđượcngôiđấtcửulongtranhchâu(mộtcụgiàcònthuậtlạixưakiakhicụcònbékhitrờimuatoquảlàcónhiềudòngnướcchầuvềmộtkhuđất)màphátrachínđờivuaLýlưudanhsửsách,ngẫmthìcũngkhôngsaivìtrungcụcđạiquícáchcònthiếuthuỷcủatiểucụcquícáchnữathôilàđủchođếnghiệp.

TỉnhHảiDươngtoạlạctrênvùngđấttrungtâmđồngbằngbắcbộxungquanhđượcbaobọcbởicácconsôngchính:S.TháiBình,KinhThầyởphíađông,S.LụcNam,Đuốngởphíabắc,S.HồngởphíatâyvàS.Luộcởphíađông,ngoàiratrongđịaphậntỉnhcòncócácsôngnhư:S.Rang,S.KinhMôn,S.Sặt,S.Hương,S.ĐáVách,S.CẩmGiàng,S.CửaAn,S.TứKỳ,S.Mía…chảyquamàsôngnàocũnguốnlượnhữutình.TỉnhcóhaitrungtụlàNamSáchvàBìnhGiang(sẽđềcậpsau)cáchthứckếtcủahaitrungtụnàyđềulấythuỷlàtrọng

Xétvềsơn,địamạchcủaHảiDươnglàsựchầutụvàgiaothoacủacủa4địamạchlớntừphíatâybắc,bắc,đôngvàđôngbắcđổdồnvềphíaLụcĐầuGiang

Xétvềthuỷ,LụcĐầuGianglàcáchcụcthuỷvôcùngđặcbiệtmanglạivượngkhílớnchocảvùngđất.Tasẽđisâumộtchútđểphântíchđặcđiểmnàyquaquáitượng

1.Lụcđầumangtượngâmvìlụctượngquáilàâm,tụtạimiềnbắclànơiâmsinhđếncựcđiểmkếthợpvớiCửuLongGiang(CửuVĩLongGiang)mangtượngdươngvìcửulàdương,tảnraởmiềnnamnơidươngsinhđếncựcđiểmtạothànhthếcửulụcxunghoàâmdươnghợpkhắccủanướcViệt(tượngnàynóilênrấtnhiềuđiều…)2.Âmlục,dươngcửu,đầudương,đuôiâmnênthấyrõnguyênlýcủavũtrụtrongâmcódương,trongdươngcóâm.3.LụcĐầuGiangnếunhìnquathìthựcchấtchỉcó4dòngthuỷlaichầuvềlà:S.Cầu,S.Thương,S.LụcNamvàS.Đuống(S.ThiênĐức)cònhaisônglàS.TháiBìnhvàS.KinhThầylàhaidòngthuỷkhứ.NhưvậysaogọilàLụcĐầuđược?TuyvậytronglịchsửcóhailầntriềucườngquacửaTháiBìnhvàBạchĐằnglàmđổidòngcủahaiconsôngnàytạoranhữngcuộnxoáylớntạiLụcĐầu(do6dòngnướcđổvề)LụcĐầutrởvềđúngnghĩacủanólàđịatượngsauđóxuấthiệnnhântàixuấtchúnglàhaivịanhhùngdântộcgắnliềnvớihệthốngnàylàNgôQuyềnvàHưngĐạoĐạiVươngTrầnQuốcTuấn

HuyệnNamSáchlàtrungtụthứnhấtcủaHảiDươngđượcbaobọcbởihaiconsôngTháiBìnhvàKinhThầy,đâylàcáchthứckếtmàphongthuỷgọilàhoànhthuỷcục(thuỷthànhuốnlượnbaobọc).PhầnlớnvượngkhícủaLụcĐầudồntụvềkhuvượcnàytạorahàngnghìngòđốnglớnnhỏđộtkhởinhưmộthệthốngmàThanhLâmlàtrungtâm,điềunàygiảithíchtạisaohuyệnNamSáchthịtrấnThanhLâmtừxưađếnnaynhântàisinhramãikhônghết.

BƯỚCĐẦULÀMQUENVỚIPHONGTHUỶ

NgườiViết:...DướibútdanhASVN

Tặngcácbạnyêuthíchmônphongthuỷ

Nhânthấycónhiềubạnmuốnhọcphongthuỷnêntôixincómấyýkiếnnhưsau:

Tôithấytrêncácdiễnđànphongthuỷcũngnhưngoàiđờimỗingườimộtlý.Mỗingườiđềumangmộttrườngpháimìnhhọcracoinólàđộctônrồichêbaipháikháclàbàngmônngoạiđạo,điềunàyvôcùngtaihạichohậuhọc.Họchẳngbiếtphảitheoaihọcai,vôhìnhchungđãlàmchomônphongthuỷcàngtrởnênhuyềnbíhoặclàmchonhiềungườithấynghihoặckhôngđủtintưởngvàomônnày.

Tôiviếtbàinàynhằmhaimụcđích,mộtlàmuốnkhẳngđịnhphongthuỷlàmộtmônkhoahọcđãđượcchứngnghiệmtừhàngnghìnnăm,hailàdùngchútkiếnthứcítỏicủatôicungcấpmộttronghàngnghìncáchtiếpcậnmônphongthuỷquasáchvở,ngõhầucóthểgiúpcácbạnyêuthíchmônnàyđisâunghiêncứu

PHẦNMỘT:PhongThuỷlàmộtmônkhoahọcgồmbaphần

-Cơsởlýluận-Cácchứngnghiệm-Tạisaolạicóngườinghihoặcmônphongthuỷ

a-Cơsởlýluận:

Từhàngnghìnnămnaytriếthọcphươngđông,triếthọccổđại,triếthọcphươngtâyvàcảtriếthọccủachủnghĩacộngsản...cũngđềukhẳngđịnhrằngvạnvậtđềuhìnhthànhvàpháttriểndosựtồntạicủahaimặt"đốilập"haynóikhácđilà"âmvàdương".Tuyvậyduychỉcótriếthọcphươngđônghiểurõvậtlàgì,coinónhưmột"vũtrụ"vậnhànhtheoquiluậtcủatựnhiênvàquinóvềmộthệcơsởlà"ngũhành"

Bàiviếtcủatôivề"cơsởlýluận"đểviếtđầyđủsẽrấtdàikhôngnhữngthếbảnthântôithấykhôngcầnthiếtvìrấtnhiềukháiniệmcơbảncácbạncó thể thamkhảotrongcác tácphẩm"KinhDịch","ĐịaLýTảAo","ĐịaLýToànThư","Ứngdụngtrườngkhí trongđờisốngvàkiếntrúc"… cũng như các bài viết của các vị khác về "khí công", "Thiền", "Bùa chú" ....trong mục khoa học huyền bí của diễn đànlysodongphuong.comdovậytôisẽchỉđềcậpcácvấnđềmấuchốt.Vớitinhthầnnhưvậytôixintiếptục

Nóilàhệcơsởvìnhìnchungtrêntráiđấtnàycóthểquivạnvậtvểnămhành"kim,mộc,thuỷ,hoả,thổ"cũnggiốngnhưtrongthươngmạiquốctếngườitaquimọiđồngtiềncủacácnướcvềhệcơsởlàđôngđôlaMỹvậy.Xétđếnđốitượngnghiêncứucũngnhưcácvấnđềcầngiảiquyếtcủakhoahocphươngđôngmàcụthểlàmônphongthuỷthìvớihệcơsởnaylàđủ.

Bảnthân"vật"làmộtthựcthểtồntạikháchquan,hoàntoànkhôngphụthuộcvàoviệcconngườicónhậnbiếtđượcnóhaykhôngvì"vật"tồntạiởhaidạng"hìnhvàkhí"."vật"cũngtồntạiởhaidạng"hữucơvàvôcơ"nênkhícũngtồntạiởhaidạng"hữucơvàvôcơ",đâychínhlàvấnđềmấuchốtcủađịalýphongthuỷ.

Từxaxưacũngnhưngàynaycáckhícôngsư,cácbậcchântu...cóthểnhìnthấykhí(trườngnănglượng),hơnnữalàvớimọimàusắckhácnhau,xemkhícủangườiđểđoánmệnh,bệnh,nhìnkhícủahiệntrườngđểpháán.Cácbạnchớcókinhngạcvìđólànguyênlý"Cóhìnhtấtcókhí"và"đãcókhírồithìcóhình".Cácbậccaonhânxưađãnắmđượcđặcđiểmkhícóhìnhmàphátminhraphép"VọngKhí"dùngđểlựachọnmộtcáchtốtnhấttrườngkhícủamôitrường,chọnnơitốtnhấtđểởhoặctángngườithân.

Bâygiờchúngtahãytưởngtượngtrongcảvũtrụnày"khí"tồntạiởkhắpmọinơinóchínhlà"hạt"cơbảncấutạonênvũtrụ.Bướctiếptheotaxétđếntráiđất"khí"tồntạitrongbầukhíquyển,"khí"tớitừvũtrụxaxôi.Bảnthânkhícũngchỉlà"vật"dovậynóbaogồmkhíâmvàkhídươngmàtacóthểquivềhệcơsở"Thấtsắccửukhí":

-Khínhấtbạchthamlangngũhànhmộcsắcxanh-Khínhịhắccựmônngũhànhthổsắcvàng-khítambíchlộctồnngũhànhthuộcthổsắcvàng-khítứlụcvănkhúcngũhànhthuộcmộcsắcxanh-khíngũhoàngliêmtrinhngũhànhthuộcthổsắcvàng-khílụcbạchvũkhúcngũhànhthuộckimsắctrắng-khíthấtxíchpháquânngũhànhthuộckimsắctrắng-khíbátbạchtảphụngũhànhthuộcthổsắcvàng-khícửutửhữubậtngũhànhthuộchoảsắcđỏ

Theoquiluật"cóhìnhtấtcókhí"khímangtínhâmsẽbịhấpthụbởicácđỉnhnúicaorồi"thẩmthấu"theocácmạchnúi,đấtmàsaunàytagọilà"long"...

Cũngtheoquiluật"cókhítấtcóhình"màcáclongnàysẽdầnbiếnđổihìnhdạngchophùhợpvới"khí"ởtrongnóchínhvìthếmàcáccao

nhânxưamớiđưaracáckháiniệm"ngũtinh,cửutinh,cửudiệu..."trongphongthuỷkhixétvềhìnhthế.Nhưvậykháiniệm"khí"làmấuchốtcủaphongthuỷxemralàchưađủmàcònphảixétđếnhìnhvìcảhìnhlẫnkhímớilàhaimặtcủamộtvấnđề(nhấtâmnhấtdươngchivịđạo)

Mộtvấnđềnữaphảichúýlàtínhchấtcủa"khí",khíbịnướchấpthụhaynóikhácđi"khí"gặpnướcthìdừng.Nhưngườiviếtđãđềcậpmộtlầntrongdiễnđànlysodongphuong.com"khí"làdươngthì"hình"làâm.Bảnthânhìnhgồmnúi(long)vànướcthìnúilàâmmànướclàdương(phùhợpquiluậttrongâmcódươngtrongdươngcóâm)dovậyphongthuỷđịađạoluônluônphảinhớcâu"sơnthuỷhữutình"

Theoquiluật"côâmbấtsinhđộcdươngbấtphát"thìchỉkhicóđủâmdươngthìmớiđộngdụcmàsinhsảnnênnhữngnơi"sơnhoànthuỷbão"thìnhiềukhảnăngcóđịa"kết",nóinhiềukhảnăngvìvẫnchưađủđiềukiện.Tạisaovậy?vìnhưđãnóiởtrên"khí"mangtínhâmthẩmthấuqua"long"đimãichođếnnơikếtsẽđột(âm)khởihoặcbình(dương)oakếthuyệtvớirấtnhiềucácứng"tinh".Cácứng"tinh"nàysẽtạoramộtvùnglòngchảocóvaitrò"ăngten"thucáckhímangtínhdươngtrênkhôngtrungtụlạitrongthuỷ.Kếtquảâmdươngthiênđịagiaohoàmàkếthuỵêt.Cáccaonhânxưaquảthậtvôcùngthâmsâukhiđưaranhậnđịnh"chứngứng"ứngvớithiêntinhtrêntrờikhiếnchonhiềuhậuhọckhôngđủcơduyênchẳngbiếtđâumàlần....

Songsongvớiquátrìnhtrên"khí"mangtínhdươngcũngthẩmthấuvàonướcvàánhsángtạothànhcácdòngsôngconsuốiđisátbên"long"nhưvợvớichồngtớinơilongđìnhkhíchỉ,"địahộ"đónglại,âmtrữdươngtồnthìtạorađịa"kết",songthểkếtcókhácnhauởchỗ"nhũ,đột"và"oa,kiềm".Theoquiluật"dươnghấpâmhô"thìkhíâmsẽkếtkiểu"oa,kiềm"cònkhídươngthìkếtkiểu"nhũ,đột",đólànóivềsự"kết"ởvùngsơncốc.Cònvềhaikháiniệmsơncốcvàbìnhđiềnthìtheoquiluật"Vôcựcsinhtháicực,tháicựcsinhlưỡngnghi,lưỡngnghisinhtứtượng"thìsơncốcnúicaonêngọilàlãoâm,thunglũngbằngphẳngởđâygọilàthiếudươngtươngtựnhưvậybìnhđiềncảmộtbằngphẳngkhôngbiếnđổinêngọilàlãodương,cácgòđồiđộtkhởitạiđâygọilàthiếuâm.Nơisơncốcâmkhíthìthulạicònnơibìnhđiềnkhoángdãdươngkhíthìtảnradovậyhuyệtkếtnơisơncốccầnrộngrãicònnơibìnhđiềnthìlạicầnthulạikhôngngoàinguyênlýcủatrờiđấtlà"lấycáithừabùcáithiếu"

Vớicơchế tương tựkhídương theonướcmưa, ánh sáng…thẩm thấuxuốngđấtbằngcảmộtvùngbìnhnguyênđồngbằng rộng lớn (lãodương).Longmạchởbìnhnguyêndẫnkhídươngđi,nhữngnơikhởicaohơndùlàchútít(caonhấtthốnvisơn,đênhấtthốnvithuỷ)làdấutíchcủalongđóvìcódấuhiệucủaâmdươnggiaohoàsinhkhí,đếnkhikhởilênmộtloạttinhphongquầntụcũnglàlúcthuỷđổdồnvềthìcókếttácvìthuỷtíchkhídươngcòncáctinhphong(ứngtinh)độtkhởinơibìnhđịathukhíâmthậtlàmộtnơi"thiêntạođịathiết"dànhchongườicóđủcơduyên.

"Dươngthăngâmgiáng"phugặpphụkếtthúcmộtchutrìnhcủasựvânđộngcủathiênvàđịa.

Xétviệctrongvũtrụnàyngoài"thiênđịa"cònphảixétđến"nhân"vìthiênđịanhânlàhợpnhất.Nhưđãđềcậpởtrênconngườilà"vật"làtiểuvũtrụdovậyconngườicóhìnhcókhíchỉcókháclàkhícủaconngườicótính"hữucơ",cónguồngốctừtếbào,axitamin,albumin,nhântếbàovàđặcbiệtlàcónguồngốctừaxitdeoxiribonucleictứclàmậtmàditruyềnADN.Chínhvìthếphongthuỷkhôngchỉđềcậpđếnkhícủamộtcánhânmàcònnóiđếnkhícủacảmộtdònghọvàcaonữalàkhícủacảmộtdântộc.Tasẽxemxétmộtchútvềtrườngnhânkhí,trườngnhânkhícóhailoại"dươngvàâm"đànôngthuộcdươngcònđànbàthuộcâm,dùlàâmhaydươngthìtrườngnhânkhícũngcóthểquivềtậphợpcủacửukhívànămngũhànhvìthếtrongđôngyngườitacóthểchiacácbộphậnraâmdươngvàngũhành.Cửukhítrongcơthểvậnhànhtheocáckinhmạch.Bản thâncáckinhmạch lạichiara thànhâmdương,chínhphụvàgiaocủacáckinhmạchchính lànơiâmdươnggiaohoàhaycòngọilàhuyệtđạo.Huyệtđạocũngchiaraâmdươngchínhphụnólànơitiếpnhậntínhiệucủamôitrường(ngườiviếtcóbiếtmộtsốvịluyệncảmxạmộtthờigiancáchuyệtđạođượckhaimở,khiđếncáckhuvựccótrườngkhíxấu,huyệt"trườngcường"củahọcócảmgiácđaunhói).Cáccaonhânxưaquaquátrìnhkhổluyệnkhiđãđảthôngcáckinhlạc,huyệt(mởcácLuânXa)thìcóthểcảmnhậnđượckhí.

Xươngsốngcủa"trườngkhídònghọ"cũngchínhlàmậtmãditruyềncủadònghọđó.

Đặcđiểmcủa"trườngkhíhữucơ"ngoàicácđặcđiểmcótínhchấtsóng,hạt,nănglượngvàđịnhhướngcòncóhaiđặcđiểmrấtrõnétmộtlàtínhcóthểkhốngchế,tứclàchịuýniệmkhốngchế,đặcđiểmnàycóthểnhìnthấyđượctrongcácthínghiệmđođạctrườngnănglượngnhânthể,trạngtháitinhthầncóthểảnhhưởngđếnđộmạnhyếucủacủatrườngnhânthể.Hailàmứcđộ"thanh"hay"trọc"của"trườngnhânkhí"làphụthuộcvàobảntính"thiện"hay"ác",thamsânsicủacánhânngườicótrườngkhíđóvàcũngtừdócóảnhhưởngđếntrườngkhícủadònghọmàanhtađượcsinhra.Theokinhnghiệmquansátnhiềunămcủangườiviếtcácvịchântuđãtừbỏđượcthamsânsithườngtrôngrấtphúchậu,sắckhítươinhuận,rấtdễgầnvàđặcbiệttrườngkhícủahọrấtlớncóthểcảitạođượckhíxấucủanơimàhọsinhsống.Cácdònghọlớncónhiềuđónggópchosựpháttriểncủaxãhộithườngthếlực,trườngtồnvàsảnsinhranhữngnhântàixuấtchúng.

Đếnđâyngườiviếtđãdầndầnhémởhaitrungtâmnănglượng,mộtlà"huyệt"theokháiniệmphongthuỷlànơithiêngặpđịa,âmvàdươngcủavũtrụgiaohoà.Hailàtrungtâmnhânthểchínhlàconngườitạovậtbậccaocủavũtrụ.Haitrungtâmnàycómộtđặcđiểmquantrọnglàvừathuvừaphát"sóng"nănglượng(khí).Điềunàylàhoàntoàncócơsởvìbảnthânconngườicóthểhút"chânkhí"củangườikhác,khícủatựnhiênvàcũngcóthểchongườikhác"chânkhí"củamình,đâylàviệccóthựcngườiviếtxinđượcmiễngiảithíchthêm(thamkhảocácđềtàivềkhícông,thiền).Trungtâmthứhai(Huyệt)cũnghoạtđộngvớicơchếnhưvậy"thuvàphát".Ngườiviếtvàmộtsốđồngđạođãnghiêncứuvàthựcnghiệmtrênmộtsốcuộcđấtpháthiệnrarằngcónhữngnơisaukhikhảosátcảmthấyvôcùngmệtmỏi,"chânkhí"bịmấtđi.Nhưngcũngcónhiềunơiđếnđâycảmgiácrấtdễchịu,sảngkhoáithậmchíkhiđimàbịốmkhivềđãkhỏibệnh.Xinđừngngạcnhiêncóvùng

quê(SơnTây)cócuộcđấtvôcùngtốthễcóai(khôngphảilàtấtcả)ốmqualoađếnđây"thắphương"khivềđãkhỏibệnhnêndântrongvùnggọiđólà"môthầny".Giảithíchsựviệcnàylàvìtrongcơthểconngườisựcânbằngâmdươnglàtốiquantrọng,mọisựmấtcânbằngđềudẫnđếnbệnhtậtvàviệcchữabệnhthựcchấtlàlàmchoâmdươngcânbằng.Trongtựnhiêncósựtồntạinhữngnơimàtrườngkhícủanókíchthíchcáckinhmạchcủaconngườitrợgiúpnóthôngxuốtdẫnđếnsựcânbằngvềmặtnănglượngdovậymànókhôngchỉgiúpmộtsốngườikhỏibệnhmàcòngiúpcácbậcchântunhanhchóngđảthônghaivòngtiểu,đạichuthiênhaynóikhácđilàkhaimởcác"luânxa"mộtcácdễdàng.

Bâygiờchúngtasẽxemxétđếncơchếcủasựkếtphát.Theongườiviếtcơchếcủasựkếtphátcóhaigiaiđoạn

Giaiđoạn1:Ngườiviếtgọigiaiđoạnnàylàgiaiđoạnhấpthụtrựctiếp,xẩyrakhibảnthânconngười(trườngnhânthể)hấpthụđượckhítốtcủamôitrường"huyệt".Trungtâm"huyệt"đóngvai trònhưmột"máyphátsóngtruyềnhình"vàtrườngnhânthểđóngvai tròcủa"máythuhình".Trườngnhânthểnàocócùngtầnsốlập tứcbắtđượcsóngnănglượngcủatrungtâmhuyệtmộtcáchtrựctiếp,nhưvậycàngởgầntrungtâmhuyệtsóngbắtđượccàngrõnétvàtươngứngmứcđộkếtphátcànglớnvàcàngdễkếtphát.Quađâychúngtacóthểthấyrằngkhôngphảiaicũngcóthểnhậnđượcnănglượngnàythậmchílàởngaytrungtâmphátsóng.Thêmnữathườngtrungtâmphátsóngcàng"tốt"nănglượngsóngcàng"thanh"dovậytrườngnhânthểcũngphải"thanh"mớicóthểnhậnđượcsóngtốt,điềunàygiảithíchcâu"tiêntíchđứchậutầmlong"cũngnhưquiluậtnhânquảmộtcáchrõràng

Giaiđoạn2:ngườiviếtgọilàgiaiđoạngiántiếphấpthụĐốivớingườisốngsaukhinhậnđượcnăng lượngsóng từcác trung tâmnăng lượng truyềnđếnsaukhihấp thụmộtphầnbản thânsẽ trởthànhmột trạmphátchuyểntiếpđể truyềnnănglượngđếncáctrườngnhânthểcóquanhệhuyết thốngkháctrêncơsởmậtmãdi truyền(đồngthanhtươngứngđồngkhítươngcầu).Dĩnhiênlàcáctrườngnhânthểcàng"nontrẻ"càngdễdànghấpthụnănglượngĐốivớingườiđãchếtxương,tóc....lànhữngthứtồntạiởdạnghìnhtrongmộtthờigiandàisẽlàcáctrungtâmtiếpnhậnsóngvàpháttiếpđếncáctrườngnhânthểcóquanhệhuyếtthốngcũngtrêncơsởmậtmãditruyền.Concháucủangườitrongmộtựnhiênsẽhấpthụkhítốtnàymàtrởnên"thanh,phú,quí"màdângiangọilàmộ"phát"

Vớicơchếnhưvậytacórútrahainhậnxétquantrọngsau:

1-Khôngnhấtthiếtphảiđặtnhà,sống,táng...tạitrungtâmhuyệtmớicósựkếtphát(tấtnhiênthựctếlạicókháckhôngtiệngiảithích).Tuyvậynếuđặtđúnghuyệtsựkếtphátsẽdễdàngvàlớnhơnrấtnhiều.Thêmnữasựtiếpnhậnsóngcógiớihạnvềkhônggianđiềunàygiảithíchtạisaocónhiềungườisốngtaiquêhươngrấtvấtvảnhưngkhiđixa(Mỹ)lạihọchànhthànhđạt,trởnêngiàucóđólàvìkhôngchịusựtácđộngxấucủatrườngkhídònghọởquêlạihấpthụđượcvượngkhítạinơiởmới

2-Khôngphảiai,dònghọnàocũngđềukếtphátthậmchílàđătnhà,mộtạihuyệtmàchỉcósựứnghợpmớiđẫnđếnkếtphát,cụthểlàhuyệttốtsẽtìmnhừngtrườngnhânthểtốtcủamộtcánhân,dònghọmàchonănglượng

Khoahọchiệnđạingàynaykhinghiêncưúcácvấnđềthựctiễnthườngdùngphươngphápmôhìnhhoá,đơngiảnhoásauđópháttriểndầnchogầnvớimôhìnhthựctếrồiđemraápdụng.Cácbàiviếtvềphongthuỷcũngvậy,ngườiviếtthựcratừđầuđếngiờđãđưaramộtmôhìnhđơngiảnđểdễdàngchoviệcnghiêncứucòntrongthựctếmôhìnhphongthuỷcònphứctạphơngấpbộiphần.Sựphứctạpcủanóthểhiệnởcácđiểmsau:

Mộtlà"trườngnhânthể"khôngđơnthuầnchỉlàmộttrungtâmthuvàphátnănglựơngsóngmànólàmột"trườnghữucơ"vớiđầyđủcáctínhchấtphứctạpcủanó(cósựsinhtrưởngvàpháttriển,cóýniệm)màngườiviếtkhôngdámvàcũngkhôngđủhiểubiếtđểcóthểtrìnhbàyởtrêndiễnđànnày,hyvọngrằngmộtngàynàođó,mộtaiđócóđủ"cơduyên"đểlàmviệcnày

Hailàsựvậnđộngcủavũtrụlàkhôngngừng"khôngaicóthểtắmhailầntrênmộtdòngsông"dovậycác"trungtâmnănglượng"làbiếnđổikhôngngừnglúcmạnh,lúcyếu,lúccát,lúchung....dovậyphongthuỷmớicókháiniệm"vận"và"mởhuyệt,đónghuyệt"điềunàycũngtươngđồngvớihọcthuyết"Linhquibátpháp,týngọlưuchú"trongđôngykhinghiêncứuconngười

Balàsựkếthợpcủahai"trungtâmnănglượnghuyệtvàtrườngnhânthể"làmộtcơchếphứctạpkhôngđơnthuầnnhưđãmôtảởtrênvìnócònchịusựtácđộngcủarấtrấtnhiềutrườngkhíhữucơkhácmàmộttongsốđóngườixưagọilà"longthầnhộvệ"…

Bốnlàcótồntạimộtcơchếđiềukhiểncủacáctrungtâmnănglượngdovậymàcácmônchấnyểmbùangải…rađời

Nămlàcáctrungtâmnănglượngcótrungtâm"sống"vàcáctrungtâm"chết".Sốngthìtựsinhcóthểdùnglâudàimàkhônghếtcònchếtthìchỉdùngtrongkhoảngthờigianngắnlàcạnkiệt

Sáulàkhílàkhôngthuầnkhiếtmộthànhmàcóthểvừamangtínhmộcvừamangtìnhthổ...vìthếthựctếphongthuỷcàngkhóhơnnhiềusovớilýthuyết.

Đồngýnhưvậyrồi,mộtcâuhỏiđượcđặtralàvớimôhìnhtrên,cáchtiếpcậncủaphongthuỷcókhoahọckhông?Xinthưalàhoàntoànkhoa

họcvìnócócơsởlàquiluật,thựcnghiệmvàchứngnghiệm.Trướckhiphântíchtiếptínhkhoahọccủanóngườiviếtxinnhắclạimột"tiênđề"vôcùngcũkỹđólà"hàđồ"và"lạcthư"vớihaicơsốthôngsuốtcảquátrìnhnghiêncứucủahọcthuậtphươngđônglàcơsố2và3.Ngàynayhầunhưaicũngbiếtcóhaikháiniệmlàquiluậtphổbiếnvàquiluậtxãhộitrongđóquiluậtphổbiếnbaotrùmquiluậtxãhội,nótồntạivàvậnđộngkháchquanchiphốivạnvậttrongvũtrụkhôngcógiớihạnnày.Khixuấthiệnconngườithìhìnhthànhcácquiluậtxãhội,nóchiphốiconngườitrongkhuônkhổcủvũtrụquan(Quiluậtphổbiến).Quaylạivớihàđồvàlạcthư,Hàđồlấycơsố2làcơsởđạidiệnchoâmvàdương(nhịnguyên)chiphốimọihoạtđộngcủavũtrụ.Lạcthưlấycơsố3làcơsởđạidiệnchothiên,địa,nhân(tamtài)chiphốimọihoạtđộngcủaconngườitrongvũtrụvìthếngườixưachorằnghàđồứngvóithiêntiênlàthể(làviêngạch),lạcthưứngvớihậuthiênlàdụng(lànhà,làtrườnghọc..)dovậycơsố3đượcdùnglàcơsởchomọinghiêncứuvềphongthuỷnóiriêngvàcácmônhọcphươngđôngnóichung(VD:cửucunghaycanvithiên,chiviđịa,âmvinhân..).Nóinhưvậykhôngcónghĩachúngtaloạibỏcơsố2màtrongquátrìnhnghiêncứuchúngvẫnkhôngthểtáchdờinhau.

Vớihaitiênđềcótínhphổquáttrênngườixưachorằng:xemvànghiêncứuphongthuỷphảitrêncơsở:

HÌNHLÝKHÍSỐMỆNH

NgườiviếtsẽlầnlượtđiquacáccấuphầncủaHÌNH-LÝKHÍ-SỐ-MỆNH

HÌNH:PháihìnhthếrađờitừrấtlâutạiTrungQuốcmàngườiđạidiệnlàDươngQuânTùngvớiluậnthuyếtnổitiếng"âmdươngthưhùng".Ngườiviếtxintríchmộtđoạntrongsáchcủaông"Thư(giốngcái) làâm,Hùng(giốngđực) làdươngcóhaikhí .Nóivềthưhùngcũnggiốngnhưvợchồngvậy,vợchồnggiaohợpthìsinhraconcái.Thưhùnggiaohợpthìsinhravạnvật,đólàđạicơ–cơhộilớnhoásinhcủatrờiđất.vìvậytrướctiênphảixemthưhungcủalonggia".Quađâytacóthểrútracơsởcủapháihìnhthếchínhlà"dươnghoákhíâmtạohình","nhìnhìnhđoánkhí".Hìnhvàkhínhưbóngvớihìnhnhưvợvớichồngquấnquítbênnhaukhôngrờiđanxenchiaxẻđộngdụcmàsinhconđẻcái.Pháihìnhthếđãxâydựngđượcmộtkhốilượnglớncácluậnthuyếttươngđốihệthốngđồngthờiđưacácquanniệm"tôntộc","thiênphụ,địamẫu"vàhìnhtượngngườiphụnữ.Họcoiquảđấtlàmẹcủamuônvậtvàhìnhtượnghoákhuvưckếthuyệtbằnghìnhtượngcủangườiphụnữ(huyệtvínhưnơisinhsảncủaphụnữ):"Núinonvạndặm,nơinàocũngcótổtông,nếugặpchamẹdựcdục,thaitứcsauđóhìnhthành.Nhậnhìnhlấyhuyệt,biếtrõnơichasinhthành,nơimẹdưỡngdục.Thiênmôntấtphảimởrasơnthuỷsẽđến.Địahộtấtphảiđónglạisơnthuỷsẽvề.Thiênmônlànơinướcđến,địahộlànơinướcđi.Huyệtởnơiđó,khôngởnơikhác.Trongchỗnhôlênvẫncóhanghốc,ởnơicaocóthấp,tronghanghốcvẫncóchỗnhôcao,trongchỗthấpvẫncóchỗcao…Đạolýcủathiênhạ,âmdươngngũhànhkhôngthoátrangoàimộtcáivòng.Vòngnàylàhuyệtcủasinhtử.Giữatrờiđấtcóvòngnhỏ,vònglớn,hiểuđượcvòngnàyđâuđâucũnglàvòng.Trờiđấtxoaychuyển,aihiểuđượctrămngànđiềulýthútrongvòngnàylàtiêngiữatrầngian…..Vòngnàylàvòngthiênvòngđịa,tròncùngkhôngtròn,vuôngcũngkhôngvuông,dẹtcũngkhôngdẹt,dàicũngkhôngdài,ngắncũngkhôngngắn,rộngcũngkhôngrộng,nhọncũngkhôngnhọn,trọccũngkhôngtrọc,trongýthứcconngườinhưcónhưkhôngđólàvòngtựnhiên.Âmdươngđứngởtrongđó,ngũhànhsinhraởtrongđó.Trongvònghơilõmxuốngnhưnướcmàkhôngphảinước.Ngoàivònghơinhônênnhưcátmàkhôngphảicát.."Đểcóthểnghiêncứusâuvàchi tiếtpháihìnhthếđưavôvànkháiniệmnhưLong, thuỷ,huyệt,án,sa, thanhlong,bạchhổ,huyềnvũ,chutước,thaitức,thiềm,cầu,hàtu,hợpkhâm,,ỷchi,sứhuyệttất,thiêntâmthậptự….Từđólạiphânloạinhiềuloạilong,thuỷ….Ôi!Vôcùngcôngphuvàphứctạpnhưngnguyênlýxétchocùngkhôngngoàiđưachúngvềhaihệcơsởâmdươngngũhànhvàhệcửutinhnhưđãđềcậpđểdễbềnghiêncứu.Tuyvậycũngkhôngquênnhắcnhởhậuhọcrằngthựctếthìvôcùngphứctạphìnhthùlàmuônhìnhvạntrạng(Vìkhíkhôngphảilàthuầnnhất),nênkhinghiêncứukhảosátthầnlựcphảitinhtườngchớcónhầmlẫn.Ngườiviếtvàcácđồngđạokhácđãbỏrarấtnhiềucôngsứcđểđitìmcũngnhưxemlạicáccuộcđấttrứdanhphảithừanhậnrằngthựctếkhácxavớisáchvởnóđòihỏimộtsựnhậybéntrongtâmtrímộtthầnlựctinhtườngvàquantrọnglàchữ"ngộ"củađạo.Cólẽvìvậymàhọcđịalýbịngừơitacholàkhóchăng?Nhưngcóđủ"căn,duyênvànghiệp"thìchắcchắnsẽkhôngphụlòngngười.

XétchocùngmụcđíchcủapháihìnhthếlàtìmrangũquyếtđịalýbaogồmLong,huyệt,sa,thuỷ,hướngtứclànghiêncứuđịakhícủakhuvựccầnphảikhảosáthaynóirộngralàđitìmtrungtâm"phátsóng"trongtựnhiên

LÝKHÍ:Ngườiđạidiện làLạiVănTuấnhaycòngọi làLạiBốYthầycủaLưuCơ(ĐạiQuânSưcủaChuNguyênChươngthái tổnhàMinh),tráivớipháihìnhthếnhấnmạnh"Khíhànhtuỳtheothếđất",pháilýkhíchorằngvạnvật,thiênđịađềudokhísinhra"tấtcảmọivậtđềulàkhí","núisôngthuỷthổđềucóchứakhílàđạitrạchcủatạohoávìvậykhílưuhànhđầytrongvũtrụ.Thiênđịavạnvậtđềulàmộtthể".Vạnvậtcủathiênđịađềulàmộtthểdovậygiữachúngphảicómộtđiểmchung,đóchínhlà"lý"."Lý"tồntạihiệnthựcnhưnglạivôhình,sựkếthợpcủa"lý"và"hình"chínhlàtượngcủakhí."Lý"sinhratừkhí,"lý"củavạnvậttrongtựnhiêncóquanhệmậtthiếtvớiloàingườiđóchínhlàquiluậtcủathờigianvàkhônggian,quiluậtcủavũtrụvềphươngvịcủathờigianvàkhônggian.Dựatrêncái"lý"đópháilýkhíđãxâydựngmộtkhốilượngđồsộcáchệthốnglýthuyếttrêncơsởcủangũhànhsinhkhắc,âmdươngbátquái,cửutinh,bátmôn,thậpnhịbáttú,thậpnhị tứsơn,72longxuyênsơn,60longthấuđịa,24huyệtchâubảo, tửphụtàiquanquínhânlộcmã, thiênđịanhânqui tàngquáiphânkim….vớihaitrọngđiểmlýluận

-Lấyphươngvịlàchínhtứckhíởphươngvịkhácnhauthìtốtxấukhácnhau-Lấythờigianlàmchủtứccùngmộtphươngvịthìtạicácthờiđiểmkhácnhauthìtốtxấukhácnhau

Xétchocùngmụcđíchcủapháilýkhílàtìmrahướngvàthờigiantứclànghiêncứuthiênkhícủacảmộtvùnghaynóirộngralànghiêncứu

làmsaocóthểnhậnsóngtốtnhấtdùởtronghayngòaitrungtâmphátsóng

Xétvềtổngthểhaiphái"hìnhthế"và"lýkhí"làkhôngthểtáchrời,mặcdùcảhaipháiđềuxâydựngtrêncơsởlýluậnriêngcủamình.Pháilýkhísovớipháihìnhthếcócơsởlýluậntươngđốihoànchỉnhhơn.Pháihìnhthếtừrấtsớmđãlựachọnđịahình,địathếvàđiềukiệnmôitrườnglàmđiểmxuấtphátxâydựngnênhệthốnghọcthuyếtcủamình.Pháilýkhíxuấtpháttừquanhệcủakhí,số,lýmongmuốntìmđượcquiluậtvàmốiliênhệnàođógiữaconngườivà"thiênlý"nhằmđạtđượcsựthôngđạtcủakhí,lýgiữaconngườivàmôitrường,từđótìmramôitrườnglýtưởngcólợichonhânsinh.Nhìntrêntổngthểcóthểnóisựtruytìmchiềusâulýluậncủapháilýkhícaohơnpháihìnhthế.Tuyvậyranhgiớigiữachúnglàkhôngrõràng,haipháiđềucónhữngđiểmchungvềthựcchấtđóchínhlà"khí","sinhkhí"vàngườixưacũngđãdầndầnnhậnrõđiềunày:"Ngườikhôngbiếtvềloanđầukhôngthểnóiđếnlýkhí.Ngườikhôngbiếtvềlýkhíkhôngthểnóiđếnloanđầu.Ngườitinhthôngloanđầucuốicùngsẽtựhợpvớilýkhí.Ngườitinhthônglýkhícuốicùngsẽtựhợpvớiloanđầu.Loanđầukhôngchỉcólong,huyệt,sa,thuỷđómớichỉlànộidungsơlược.Cầnphảitìmhiểurõvềđịathếcaothấp,nguồnnướctụtán,hướngthếcủasapháp,longkhídầymỏng,thờikhắchưngvượng…".Điềunàycàngnóirõlênrằnghìnhthếvàlýkhílàmộttổngthể,làhaimắtxíchkhôngthểtáchrời.Câuchuyệnnàycũnggiốngcâutruyệndàivàlykỳcủakhoahọcphươngtâyđưadếnkếtluận:"Ánhsángvừacótínhchấtsóngvừacótínhchấthạt"tứcvừalàhình(hạt)vừalàkhí(sóng)

SỐ:Vôcựcsinhtháicực,tháicựcsinhlưỡngnghi(hệcơsố2âmvàdương),lưỡngnghisinhtứtượng,tứtượngsinhbátquái,bátquáicóthểbiểudiễnmọisựkiện,sựvật từnhỏvôcùngđến lớnvôcùng.Phong thuỷ làmộtmônkhoahọcnghiêncứuvềphạmtrù"khívàhình"nênđươngnhiênkhôngvượtquasựchiphốicủaquiluậtphổbiếnvớihệcơsố2dovậyviệcápdụngkinhdịchvàophongthuỷđãđượcngườixưachúývàtheongườiviếtđâychínhlàphươngphápnhiêncứuphongthuỷđỉnhcaomàítngườibiếttới.Điểmlạisáchcổcủapháihìnhthếtabắtgặpnhiềuđếnquái,tượngtrongviệcluậnđoáncáthungchomộtcuộcđất.Tuyvậyvềmặtlýluậnvẫncònsơsàisovớipháilýkhíđãhìnhthànhmộthệthốnglýluậnápdụngkinhdịchđếnđộtinhvithểhiệnởbađiểmsau:

Mộtlà:Vềmặtphươnghướngngườixưađãtiếnhànhđưaquẻvàotừngphươngvịcủalụcthậpthấuđịalong,thấtthậpnhịxuyênsơnhổrồitừđótạorabavòngthiênnguyên,địanguyênvànhânnguyênquitàngquáiphânkimsauđótiếnhànhđưaquẻvàođếntừnglongkhírồidựatrênhainguyêntắc"Cóđộngmớicódụng"và"cùngtấtbiến"đểdiễnquáikếthợpvớimệnhchủbiếntheokhônggian,thờigiancùnghoạphúccủahọmàluậncáthung…

Hailà:Vềmặtthờigiantrêncơsởcủahuyềnkhôngphitinhkếthợpvớihuyềnkhôngđạiquáiđãmanglạiđỉnhcaochohuyềnkhônghọc–MônmônphongthuỷbítruyềnmớiđượcphổbiếnradângiantừđờiThanh

Balà:ViệcứngdụngcủaMaihoadịchsố,Bốcphệ,quẻKhổngMinh…vàophongthuỷtạothêmmộtcơsởkiểmchứngcũngpháttriểnmớiđưaphongthuỷnênmộttầmcaomớinhấtlàtrongcuộcsốnghiệnđạingàynay

MỆNH(Ngườiviếttựthấycầnđưavào):Conngườilàchủnhâncủaquảđất,làtinhhoacủavũtrụ,làlinhtrưởngcủavanvật.Tấtcảnhữnggìmàconngườinghiêncứulànhằmmụcđíchphụcvụchochínhhọ.Vìvậykhôngnằmngoài-conngườicũnglàmộtđốitượngnghiêncứuchínhcủaphongthuỷ.

Conngườitừnggiờtừngphútđềuchịuảnhhưởngtốtxấucủacácnguyêntố,tínhiệuvànănglượngcủathiênnhiênbaolalàquảđấtvàvũtrụ.Thêmnữaconngườicònchịuảnhhưởngcủacáctínhiệu,nănglượng…củacácthànhviêntronggiađình,dònghọ,banhbè,cộngđồng…nênviệcnghiêncứuquiluậtảnhhưởngcủanhữngnănglượng,tínhiệuấyđốivớisinhmệnhconngườitừđótìmraphươngphápcầulợibỏhại,tìmcátbỏhunglàđiềutốicầnthiết

Theongườiviếtconngườilàmộtsinhmệnhhữucơcaocấpnhấtdonhiềunguyêntốhoáhọccấuthành,bảnthâncơthểconngườicùngsinhracáctínhiệuvànănglượnghữucơ.Nhữngtínhiệuvànănglượngnàyphảihiệpđồng,đồngbộvớitínhiệu,nănglượngcủathiênnhiên,môitrườngmớicóthểđạttớihiệuứngcùngrungđộng,conngườimớicàngpháttriển.Nhìnlạiphongthuỷcổtathấyngườixưacũngđãtiếnhànhnghiêncứumệnhtrongphongthuỷ(cungphi,yếutốphúcđức,tâmlinh…)tuyvậycóthểnóilàsơsàihoặckhôngviếtrahết.Tuyvậycáctavẫncóthểtìmrahướngđichomìnhtrongquátrìnhnghiêncứuphongthuỷtínhiệusinhmệnhconngười(màsaunàycóthểmởrộngrachodònghọ,dântộc..)trêncơcủađôngyhọc(Linhquibátpháp,thờichâmhọc,ngũvậnlụckhí..),Cảmxạhọc(Cơchếcủarungđộng),Mệnhhọc(Tửvi,Tửbình,Tướnghọc..),Khícônghọc,Đạolão,Phậthọc…

TrênđâyASVNđãcungcấpchocácbạnmộtcáinhìnmớivềphongthuỷtrêncơsởcácquiluậtvànguyêntắccụthể,đồngthờicũngđãgiớithiệukháiquátvớicácvịphươngpháptiếpcậnnghiêncứuvàthựchànhcủaphongthuỷcổxưanhưmộtminhchứngchotính"khoahọc"củanónhưngdothờigiancóhạnngườiviếtkhôngthểtiếptụcđisâuthêm.Trướckhikếtthúcphầncơsởlýluậntôixinđưaramộtluậnđiểmtổngquáthơnkhinghiêncứuphongthuỷtrongthếgiớihiệnđạivàtheongườiviếtđâycũnglàhướngđimàphongthuỷhọchiệnđạicầnhướngtớiđólànghiêncứuphùhiệuhọcvớihaichủđềchính:

1-Phùhiệuhọcvôcơ:Mộtcuộcđấtđẹplongtớiphảitrườngviễncótốngcónghinh,thượngsahậuvệ,longphảibiếntừgiàsangtrẻngũhànhluânphiên(cóâmcódương)mớicósinhkhí,thuỷphảitrong,sâu,uốnlượnđitheohữutìnhchồngvợ.Khikếthuyệtphảiđúngcáchlongđình

khíchỉthanhlongnhưđùadỡn,bạchhổnhưphụcquì,huyềnvũcaodầynhưcúiđàucònchutuớcnhưđangnhẩymúa,minhđườngphảingayngắn,nướcphảikhuấtkhúctrongxanh, thuỷkhẩuphảicóthầntinhtrấngiữ....vậythựcchất làgì?.Cảcuộcđấtchính làmột"Phù"vôcơkhổnglồtíchkhícủavũtrụhàngnghìn,triệunăm.Nhưvậy"Phùhiệuhọcvôcơ"chuyênnghiêncứuquiluậttíchtụnănglượngtốtxấu(khí)củahìnhsôngthếnúi,kiếntrúcnhàcửađườngxá...vềmặtthờigianvàkhônggiannóikhácđilàphongthuỷcơbản

2.Phùhiệuhọchữucơ:Chúngtathườngnghetrậnđồchấnyểm,phùchú,bùangải,âmbinhphùthuỷ...tấtcảđềuliênquantớitrườngkhíhữucơmàđặctínhcủachúngcótínhđiềukhiểntheoýniệm,tínhtồntrữvàtínhsinhtrưởng.Nhưvậy"Phùhiệuhọchữucơ"chuyênnghiêncứuquiluậtđiềukhiển,sinhtồn...củatrườngnănglượnghữucơvềmặtthờigianvàkhônggian

Nếucoiâmlàtĩnhdươnglàđộngthìhữucơlàâmcònvôcơlàdương.Hữucơnươngvàovôcơmàsinh,vôcơnươngvàohữucơmàpháttriểnvậythìchỉkhichúngtanắmđượchaikhíacạnhtrongcùngmộtvấnđèđãnêuthìphongthuỷmớicóthểphấttriểnnêntầmcaocủakhoahọc

b-CácChứngNghiệmPhongThuỷ:

1-Bamiềnquêcủacácnhântàiđấtbắc:

NgườiviếtxinbắtđầutừtỉnhHàĐôngvớitrungtâmlàhuyệnThanhTrì(VềmặtPhongthuỷ).Hàđônglàtỉnhởbắcbộdopháplậpranăm1888.TỉnhlịởlàngCầuĐơ,nêntỉnhlúcnàygọilàtỉnhCầuĐơ,năm1904mớiđổitênlàtỉnhHàĐông.VịtrícủatỉnhHàĐôngnằmởphíatâysôngNhịHà(đánglẽra,theolýdođó,tỉnhnàyphảigọilàHàTâymớiđúng,nhưngcólẽnhữngngườiđặttêntỉnhlấylýdolàtỉnhnàylàđấtvănvậtnhưđấtHàĐôngbênTrungQuốc).TỉnhHàĐônggồmmộtthịxã,tỉnhlịởtrêndòngsôngNhuệvàchínhuyện:ChươngMỹ,ĐanPhượng,TừLiêm,HoàiĐức(naylàMỹĐức),PhúXuyên,ThanhTrì,ThườngTín,ỨngHoà,saunăm1963hợpnhấtvớitỉnhSơnTâythànhtỉnhHàTây,tỉnhlịvẫnởHàĐông.Năm1977,bịcắtcáchuyệnHoàiĐức,ĐanPhượng,ThạchThất,PhúcThọ,BaVìvàmộtphầnhuyệnChươngMỹVềHàNội,saulạitrởvềtỉnhHàTây.TỉnhHàĐônghồiphápthuộccónhiềunghềthủcôngphátđạt,quêhươngcủarấtnhiềucácnhânvậtnổitiếngxưanay:ChuVănAn,HoàngTăngBí,BùiHuyBích,BùiBị,LươngVănCan,ĐặngtrầnCôn,NguyễnquíCảnh,Lêngôcát,NguyễnCôngCơ,DươngbáCung,NgôĐìnhChất,PhạmGiao,NgôThờiDu,NguyễnDanhDự,LêĐại,TừĐạm,NguyễnNhưĐỗ,NguyễnQuíĐức,ĐỗThếGia,VũPhạmHàm ,NguyễnThượngHiền,NguyễnTrọngHợp,ĐặngHuấn,Nguyễnkiều,NguyễnBáKỳ,NguyễnPhiKhanh,DươngKhuê,DươngLâm,NgôsĩLiên,Nguyễnhữuliêu,ĐặngĐìnhLong,ĐoànTrầnNghiệp,NgôThờiNhậm,NhànKhanh,ĐàoQuangNhiêu,LýÔngTrọng,PhanLêPhiên,LýTrầnQuán,LươngNgọcQuyến,NguyễnQuyện,PhạmQuỳnh,HàTốngQuyền,NguyễnSiêu,NgôThờiSĩ,Lýtửtấn ,PhanPhùTiên,PhạmTu,ĐặcĐìnhTướng,NguyễnCôngThái ,TrìnhThanh,TôHiếnThành,Nguyễnhải thần ,NguyễnDanhThế,NguyễnThuyến,NguyễnviếtThứ,ĐặngTrầnThường,BùiXươngTrạch ,NguyễnTrãi,VũCôngTrấn,NguyễnquốcTrinh,NguyễnThờiTrung,NguyễnTrực,LưunguyênÂn,BùibỉnhUyên,BùiVịnh...Hiệnnaycòncórấtnhiềucácnhânvậtđangtạichứcmàngườiviếtkhôngmuốnnêutêntạiđây.NóivềhuyệnThanhTrì:huyệnthuộcphủThườngTín,TỉnhHàNội(1831)sauthuộcHàĐông(1888)naynhậpvàoHàNội.TrướclàchâuThượngPhúcvềđờiLýsaulàhuyệnLongĐàm.ĐờiLêvìkịhuýtênvuaLêThếTôngđổilàhuyệnThanhTrì.HuyệnbắcgiápquậnHaibàTrưngvàhuyệnTừLiêm.ĐônggiápsôngHồngngăncáchvớihuyệnGiaLâmvàvănGiang.NamgiápThườngTín.TâygiápHoàiĐức.Huyệncónhiềuđầmtựnhiên:LinhĐường,ThánhLiệt(đầmSét),VạnXuân,đầmMực...TừthờiLêvềtrướccó60ngườithiđỗđạikhoa.ĐìnhngoàiThanhLiệtthờPhạmTu,đìnhtrongthờChuVănAn,đìnhĐôngPhùVàViệtYênthờsứquânNguyễnSiêu,đìnhTảThanhOaithờLêĐạiHành,đìnhQuíĐôthờTôHiếnThành,đìnhTriềuKhúcthờPhùngHưng.QuêcủaLêĐìnhDiên,BùiHuyBích,ChuvănAn,BạchTháiBưởi,ĐặngTrầnCôn,ĐồLệnh danh, PhạmQuỳnh, PhạmDao,Nguyễn PhươngĐỉnh,NguyễnNhưĐổ,Nguyễn trọngHợp,NguyễnHảiThần,TrầnHoà,LêBály,NguyễnNghi,HoàngthịNgọcsan,LêSan,NguyễnVănSiêu,NguyễnCôngThái,NguyễnCôngThể,ĐỗLệnhthiênlưuTiệp,BùixươngTrạch,NguyễnQuốcTrinh,BùiTrụ,NguyễnĐìnhtrụ,PhạmTu,NguyễnHuyTúc,LưunguyênUân,CungĐìnhVận,NguyễnViêm,ViễnChiếuThiềnSư,ĐàmxuânVực...đấtnàythựcchấtđãsinhra"Vua"...

Tạisaomiềnquênàycónhiềunhântàiđếnvậy?xinthưađólàphongthuỷhợpcách.

TrướckhitiếnhànhphântíchvềphongthuỷchúngtasẽtiếptụcdungoạntớivùngđấtthứhaiđólàBắcNinhvớitrungtâmlàhuyệnĐôngNgàn.

BắcNinhtỉnhởphíađôngbắcthànhHàNội,đờiLêlàtrấnKinhBắc,nămMinhMạngthứba(1822)đổilàtrấnBắcNinh,năm1831đổilàtỉnhBắcNinh.Năm1895,PhápchiatỉnhBắcNinhthànhhaitỉnhBắcNinhvàLụcNam(saunăm1963đổilàtỉnhBứcGiang),sauhợpnhấtthànhtỉnhHàBắcnaylạitáchranhưcũ.TỉnhBắcNinhhồiMinhMạnggồmphủtừsơn(huyệnĐôngNgàndophủkiêmlý),huyệnTiênDu,huyệnVõGiàng,QuếDương,YênPhong,phủThuậnAn,sauđổilàThuậnThành(gồmhuyệnGiaLâm,VănGiang,GiaBình,LạngTài),PhủThiênPhúc,PhủLạngGiang.TỉnhbắcNinhphíatâycósôngHồngngăncáchvớiHàNội,khoảnggiữacósôngCầuchảyđếnPhảLại,thìgặpsôngĐuốngvớisôngThương.VùngLạngGiangthìnúinonhiểmtrở,cònvùngBắcNinhthìruộngđồngbằngphẳng,xanhtốt, thỉnhthoảngcónhữngđồinúithấpcótêntuổigắnvớilịchsửnhư:núiSócSơn,núiTiênDu,núiVũNinh,núiThiênthai.BắcNinhcótiếnglàđấtvănvậtnhấtcủacảnước,cóLêvănThịnhđỗtrạngnguyênđầutiênvềđờiLý,NguyễnQuanQuangtrạngnguyênđầutiênvềđờiTrần,sốtrạngnguyênvàtiếnsĩnhiềunhấtsovớicáctỉnhkhác,làquêhươngcủa:HoàngHoathám,ĐốcQuế,ĐốcSung,ĐốcMỹ,LãnhĐiềm,Hai

Tước,ĐốcTác,QuảnKỳ,ĐộiVăn,LãnhGiới,LãnhGiám,LãnhThiết,CaiBình,CaiBiên,Đềhoàng,ĐềNăm,ĐềKiều,NguyễnÁn,TrầndanhÁn,NguyễnQuangBật,NguyễnNhânBị,NguyễnCao,NguyễnĐăngCảo, PhạmHuyCơ,NguyễnVănCừ,ĐàoCử,Nguyễn tựCường,ĐặngCôngChất,TrầnQuangChâu,PhóĐứcchính,LêduyĐản,NguyễnCưĐạo,NguyễnTưGiản,Trươnghát,TrươngTống,ĐặngthịHuệ,ĐàmThuậnHuy,SưHuyềnQuang,PhạmKhiêmÍch,NguyễnThịKim,NguyễnBáKỳ,HoàngSĩKhải,TrầnDanhLâm,ĐoànvănLễ,NgôLuân,LêtuấnMậu,CaobáNhạ,LêQuýnh,NguyễnQuyền,HoàngCôngPhu,NguyễnquanQuang,CaoBáQuát,NguyễnĐăngSở,NguyễnMậuTài,DươngTrọngTế,NgôThầm,NguyễnMiễnThiệu,NguyễnThiênTích,NguyễnThủTiệp,Hứa tamTĩnh,NgôsáchTuấn,NguyễnThiênTúng,NguyễnnghiênTư,NguyễnGiaThiều,NgômiễnThiệu,NguyễnNhânThiếp,LêvănThịnh,NguyễnThực,PhạmVănTráng,LýCôngUẩn,SưVạnHạnh…ĐôngNgànhuyệnthuộcPhủTừSơn,trấnKinhBắcvềđờiLê,có13tổng,địathếrộng,trướclàchâuCổLãm,LêĐạiHànhđổilàchâuCổPháp,nhàLýđổilàphủThiênĐức,tênĐôngNgànxuấthiệntừthờiTrần,đờiMinhlàhuyệnĐôngNgànphủBắcGiang,LêThánhTôngđổithànhphủTừSơn…Đâylàhuyệncótruyềnthốngvănhoálâuđời(130ngườiđỗđạikhoađếnhếttriềuLêvà174ngườihếttriềuNguyễn).QuêhươngcủarấtnhiềunhânsĩnhưNguyễnÁn,NguyễnTựCường,ĐặngcôngChất,NguyễnChính,NguyễnTưGiản,QuáchGiai,NguyễnCôngHãng,NguyễnĐìnhHuấn,NguyễnvănHuy,TrầnLâu,NguyễnHữuNghiêm,NguyễnGiáoPhương,NguyễnQuanQuang,PhạmThái,NguyễnGiảnThanh,NgômiễnThiệu,NguyễnThực,NgôThếTri,NgôGiaTự,LýCôngUẩn,VạnthếThiềnSư…đâycũnglàđấtphátchínđờivualýđặtdấuấnchothờikỳhưngvượngcủađấtViệt

MiềnquêthứbamàngườiviếtmuốnđềcậpởđâychínhlàtỉnhHảiDươngmàtrungtâmlàhuyệnThanhLâmphủNamSách.

HảiDươnglàtỉnhởbắcbộ,xưagiápsôngHồng,ởvềphíađôngcủakinhthành,nêncòngọilàtỉnhĐông.VềđờiLêlàmộttrongtứnộiTrấn(SơnTây,SơnNam,KinhBắc,HảiDương).Năm1466gọilàthừatuyênNamSách,năm1469đổilàthừatuyênHảiDương,VuatươngDựcđổilàtrấnHảiDương.ĐờiMạctríchcácphủThuậnAnthuộcTrấnKinhBắc,PhủKhoáiChâu,TânHưng,KiếnXương,TháiBìnhthuộctrấnSơnNamchothuộcvềtrấnHảiDươngvìlàquêhươngcủanhàMạc.SaunhàLêxoábỏnhữngviệclàmcủanhàMạc,trấnHảiDươngtrởvềđịagiớicũ.Năm1831đặt là tỉnhHảiDươnggồmphủThượngHồngsauđổi làPhủBìnhGiang,phủHạHồngsauđổi làphủNinhGiang,PhủNamSách(huyệnThanhLâmdophủkiênlí),phủKinhMôn.Năm1968sátnhậptỉnhHảiDươngvàHưngYênthànhtỉnhHảiHưng,naylạitáchranhưcũ.TỉnhHảiDương,trừhuyệnĐôngTriềucódẫyYênTửcaotừ837mđến1068mvàhuyệnChíLinhcónúiPhảlại,núiCônSơnkhôngcaomấycònratoànđồngbằngđượctướitiêubằngcácsôngTháiBìnhchảyquagiữatỉnhvàcácchilưuSôngKinhThầy,SôngKinhMôn,SôngLuộclàmbiêngiớivớitỉnhTháiBình.TỉnhHảiDươnglàtỉnhgiầucóvềsảnxuấtlươngthựcvànghềthủcông,lạilà tỉnhvănvậtcónhiềungười thiđỗđạikhoavềđờiLêvàdờiNguyễn.Quêhươngcủanhiềunhânvật lịchsử :PhạmBan,LạikimBảng,NguyễntháiBạt,MạcThịBưởi,VũCán,NguyễnHữuCầu,LýTửCán,NguyễnCừ,TrầnQuốcTrân,MạcĐĩnhChi,TrầnKhắcChung,LêthiếuĐĩnh,KhúcThừaDụ,NguyễnThịDuệ,MạcĐăngDung,TrầnKhánhDư,NguyễnDữ,TrầnNguyênĐán,VũPhươngĐề,VũDuyĐoán,PhạmĐồn,PhạmtiếnĐức,ĐoànNhữHải,ĐinhnhãHành,PhạmHạp,NgôHoán,PhạmĐìnhHổ,LươngNhữHộc,NguyễnHuân,LêHuân,PhạmchíHương,VũHữu,TrầnThờiKiến,YếtKiêu,BùiBáKỳ,TrầnQuốclặc,PhạmCựLượng,Nguyễnmại,PhạmTôngMại,PhạmsưMệnh,VùVănMật,LêNại,ĐinhTíchNhưỡng,NguyễnThếNghĩa,VũTrácOánh,PhápLoa,TrầnPhong,ĐinhVănPhục,ĐỗQuang,Phạmquỳnh,Võquỳnh,ĐinhvănTả,NguyễnQuýTân,VũHuyTấn,MạcHiểnTích,ĐốcTít,NhữĐìnhToản,VũNhưTô,LêcảnhTuân,TuệTĩnh,NguyễnTiển,TháiThuận,TrầnĐìnhThám,ĐinhvănThảm,PhạmQuýThích,ĐoànThượng,PhạmĐìnhTrạc,PhạmĐìnhTrọng,PhamCôngTrứ,VũvănUyên...ĐấtnàycũngđãphátbánghiệpchonhàMạc,hiệnnaycórấtnhiềucácnhânvậtchủchốtđangtạichứccũngsinhratạiđây.NamSáchtênphủlộvềđờiTrần,đờiLêvàđờiNguyễn,gồmcáchuyệnThanhlâm,ChíLinh,ThanhHà.PhủNamsáchcósôngbaoquanh(sôngLụcNam,LụcĐầu,TháiBình,KinhThầy).Phủnổitiếngvềvănhọc.TừđờiLêvềtrước,có165ngườiđỗđạikhoa,nhiềunhấtcácphủtrongtoànquốc,riênghuyệnThanhLâmcó93ngườilàhuyệnđỗđậtcaonhìnướcsauhuyệnĐôngNgàn130người.

Trênđâylàbamiềnquêmàngườiviếtmuốncùngcácbạnphântíchvìchúngcónhữngđặcđiểmphongthuỷrấtđặctrưngkhôngvùngnàogiốngvùngnào.Từxưađếnnaycácphongthuỷsưthựcthụđềuphảibắtđầutừđạicục-nhìnđạicụcmàđoánđịnhsựsuythịnhcủamộtnướctrongquákhứcũngnhưhiệntạivàtươnglai,nógắnliềnvớisựhưngvongcủađạiđô,tiếpđómớixéttớitrungcụcđểđịnhrõsựthịnhvượnghaysuytàncủađạiquận,châuphủ-biếtmàdùngvàoviệcbổtrợnguyênkhíchođếđô,cuốicùngmớixétđếntiểucục–nhìnnómàthấuhiểuvậnmệnhcủalàngxóm,giatộcvàcánhânconngười,nóithìtáchbạchnhưvậynhưngluậnthìchúnglàmộtthựcthểthốngnhất.Cũngchínhvìlýdonhưvậymàkhiluậnlongkếthuyệttaphảiphânra"tamtụ"."Đạitụ"lànơicóthểlàmđạiđôcủamộtnước."Trungtụthíchhợpchođạiquậnchâuphủlàcácthànhphốvệtinhtiếpsứcchođạiđô."Tiểutụ"dĩnhiênlàchotạolàngđặtxómhaydươngcơvàâmphần.NhìntổngthểhìnhsôngthếnúicủaĐấtViệtNgànNămcảđồngbằngsôngHồnglàđạicụcmànguyênkhíđạitụtạiThăngLong,xứngđánglàđạiđônhiềuđời(tuyvậycầncónhiềucải tạomớipháthuyhếtsứcmạnhvốncócủanó,bản thânThăngLongcũngcórấtnhiềuphácách),vậnmệnhcủaquốcgiaphầnnhiềuđượcquyếtđịnhbởiphongthuỷcủađạicụcnày.XéttớibatỉnhHàĐông,BắcNinhvàHảiDươnglàtrungcụcmànguyênkhí"trungtụ"tạibahuyệnThanhtrì,ĐôngngànvàThanhLâm,banơinàytạothànhthếchânvạctiền,tả,hữuhỗtrợnguyênkhíchoThăngLong(Tấtnhiêncònnhiềutrungcụckháchỗtrợ).Đểthấyđượcsựđộcđáocủamỗivùngchúngtasẽlầnlượttiếnhànhphântíchhìnhsôngthếnúicủabakhuvựcnày:

TỉnhHàĐôngvớitrungtâmlàhuyệnThanhTrìtoạlạctrênmộtmiềnđấtđồngbằnglưngdựanúimặthướngthuỷlànơilongđìnhkhíchỉcủamộtmộtlongmạchtớitừTâyTạngTrungQuốc.Longmạch-Chitrungkếtcán-cỡtrungbìnhchạytheohướngtâybắcđôngnam(kẹpbởihaiđạigianglàĐàgiangvàMãGiang)bắtnguồntừsơnnguyênTâyTạngchạyquaVânNamTrungQuốchướngvềphíanamquaLàovào

ViệtNamtạitỉnhĐiệnBiên,Laichâuvớicácdãynúicaotrên2000m.KhitiếnvàoViệtNamlongbắtđầuthoátxáctừgiàhoátrẻ-dấuhiệucủasinhkhítăngdần,đếnkhuvựchồHoàBìnhTrungcánlongnàythúcyếtrồiphânralàmbanhánhTảchitạothànhtaylongquayngượclênphíabắcđitheoĐàgiangtạothànhdãyBavìhùngvĩvớibangọnnúilànúiÔng,núiBà(1120m)vànúiChẹ(TảnViên1287m),ngọngiữaTảnViêncóhìnhthắtcổbồng,trêntoảranhưcáitán(longmạchđạiquícáchchỉtiếccànlongkhởitổđếnkhikếthuyệtlạichuyểntừhướnglydovậykiềnlongbịlửađốtlúcphátthìlớnmàchẳngbềncólẽvậymàđấtĐườngLâmsinhhaiVuahiểnháchmàchỉtrụđượccómộtđờithậtlàtiếcquá).Hữuchitạothànhtayhổtiếptụcdichuyểnvềphíađôngnamrồitáchralàm3chinhỏphâncáchbởihaiconsônglàsôngBồivàsôngBưởi.ChingoàicùngcònrấthùnghậuđộtkhởinêndãynúiPhuNhaPhongcao1587mkẹpbởihaiconsônglàsôngMãvàsôngBưởi.ChigiữalongđitrườngviễntạothànhdàyTamĐiệpchạyrasátbiển,kẹpbởihaiconsôngBưởivàBồi.ChitrongcùngchạyvềkhuvựcchùaHươngnổitiếngvàkếtthúctainơigiaohộicủahaiconsôngBồivàĐáy.Trungchihuyềnvũkhímạchtrungtụchạyvềphíađôngbắc"bănghồng"quasôngĐáythoáthếtsátkhíhướngvềThăngLongHàNộivàkếtthúctạihuỵênThanhTrì.Tạinơikếtthúcnàyhàngloạtcácgòđốngđộtkhởinhưmộthệthốngmàphíatrướclàmộtloạtcácđầmnướctựnhiêntrongvàsâunổitiếng(PhíagiápThanhTrìvớisôngHồnglàrốnnướccủathànhphố)tạothànhmộttrongnămcácthứckếthuỵêtgọilà"Cứthuỷcục"vớingoạicụclàconsôngHồngbaobọc.Tớiđâychắccácbạnđãrõvìsaonơinàykhôngnhữngđãphátvua(vualàaixinmiễnbàn)màcònchiếmtới70%nhântàicủamộtvùngrộnglớnrồi.

TỉnhBắcNinhtươngtựnhưtỉnhlịHàĐôngtoạlạctrênmộtmiềnđấtđồngbằngbằngphẳngcótriềucaotừ20đến50msovớimặtnướcbiển,lưngdựanúimặtnhìnnúixaxavềphíađônglàLụcĐầugiang(cáchcụcđặcbiệt).TỉnhlànơikếtthúccủamộtlongmạchđạicánphátnguyêntừTâyTạngrẽnhánhvềphíađông(Tay longcủađạicụcThăngLong)điquaTrungQuốc,mộtchi longcủađạicán longnàyrẽnhánhxuốngphíanamtạothànhcánhcungNgânSơncaotrên1800mchạyxuốngmiềnbắccủanướcViệtquaCaoBằng,BắcCạnchilongnàytrẻhoá.TrênđườngđicủacánhcungNgânSơnmộtchilongnhỏtiếptụctáchrachạytheohướngtâynamtạoranúiPhiaBooccao1578mđiquaTuyênQuang(kẹpgiữahaisongThaovàCầu)chuyểnhướngđôngnamđộtkhởilêndãyTamĐảocó3đỉnhnhôlênliềnnhaugầnThácBạc,nhưbahònđảo:PhùNghĩa,ThạchBànvàThiênThịcaotươngứng1250m,1420m,1591m.DãyTamĐảotiếptụcdichuyểntheohướngđôngnamkhởinúiSócSơnbăngquasôngCàLồ,trungtụtaihuyệnĐôngNgàn,dưkhícòntiếptụcdichuyểnđộtkhởimộtloạtcácdãynúichaytheohướngbắcnamlàTiênDu,VũNinhvàThiênThaingănlấplấyminhđườngtrướcmặt.ThếcủalonggiathìthậtlàkémxasovớicuộcđấtHàĐôngtuyvậynólạiquíởchỗcónhiềucácchilongkhácchầuvềnhưcánhcungSôngGâm,cánhcungBắcSơn,dẫyCaiKinh,dẫyMẫuSơnvàcánhcungĐôngTriều,nêncuốicùngthìsinhkhíchầutụxemralạinhỉnhhơnsovớithếđấtcủatỉnhHàĐông.XétriênghuyệnĐôngNgànlàmộtvùngđồngbằngphìnhiêulưngdựavàodãyTamĐảocóhình"thươngkhố",dãySócSơnvàvùngCổLoa,phíatrướchướngvềLụcĐầugianglạibịngănlấpbởibadãynúiTiênSơn,VũNinhvàThiênThaichínhlàđạiquícáchkếthuyệtmàkhôngcầncónướctrongphongthuỷgọi là"Canphacục".Ngườiviếtxintríchmộtđoạntrongsáchcổ"Phía trướcđịahuỵêtkhôngcóthuỷlưu,khôngtìmthấythuỷ,núinonhaibêntiền,tả,hữuchắnngangngănlấpminhđườnglàđạiquíđịanếuhànhlongcóhìnhthươngkhố".ĐếnđâythìchắcaicũnghiểutạisaoĐôngNgànlạilàhuyệncónhiềungườiđõđạtcaođếnnhưvậy,thêmnữavìhànhlongcóhình"thươngkhố'nênđâycũnglàhuyệngiầunhấtmiềnbắcnếukhôngmuốnnóilàcảnướccónhiềunhânvậtsinhratạiđâycótàisảnlêntớihàngngàntỷđồngViệtNam.NgườiviếtcũngđãcódịpghéthămĐềnĐôthờtámvịvuanhàLý(vuathứchínđượcthờtạinơikhác)đượcnghecâutruyệndònghọLýđượcngôiđấtcửulongtranhchâu(mộtcụgiàcònthuậtlạixưakiakhicụcònbékhitrờimuatoquảlàcónhiềudòngnướcchầuvềmộtkhuđất)màphátrachínđờivuaLýlưudanhsửsách,ngẫmthìcũngkhôngphảilàvôlývìtrungcụcđạiquícáchcònthiếuthuỷcủatiểucụcquícáchnữathôilàđủchođếnghiệp.

TỉnhHảiDươngtoạlạctrênvùngđấttrungtâmđồngbằngbắcbộxungquanhđượcbaobọcbởicácconsôngchính:S.TháiBình,KinhThầyởphíađông,S.LụcNam,Đuốngởphíabắc,S.HồngởphíatâyvàS.Luộcởphíađông,ngoàiratrongđịaphậntỉnhcòncócácsôngnhư:S.Rang,S.KinhMôn,S.Sặt,S.Hương,S.ĐáVách,S.CẩmGiàng,S.CửaAn,S.TứKỳ,S.Mía…chảyquamàsôngnàocũnguốnlượnhữutình.TỉnhcóhaitrungtụlàNamSáchvàBìnhGiang(sẽđềcậpsau)cáchthứckếtcủahaitrungtụnàyđềulấythuỷlàtrọng

Xétvềsơn,địamạchcủaHảiDươnglàsựchầutụvàgiaothoacủacủa4địamạchlớntừphíatâybắc,bắc,đôngvàđôngbắcđổdồnvềphíaLụcĐầuGiang

Xétvềthuỷ,LụcĐầuGianglàcáchcụcthuỷvôcùngđặcbiệtmanglạivượngkhílớnchocảvùngđất.Tasẽđisâumộtchútđểphântíchđặcđiểmnàyquaquáitượng

1.Lụcđầumangtượngâmvìlụctượngquáilàâm,tụtạimiềnbắclànơiâmsinhđếncựcđiểmkếthợpvớiCửuLongGiang(CửuVĩLongGiang)mangtượngdươngvìcửulàdương,tảnraởmiềnnamnơidươngsinhđếncựcđiểmtạothànhthếcửulụcxunghoàâmdươnghợpkhắccủanướcViệt(tượngnàynóilênrấtnhiềuđiều…)2.Âmlục,dươngcửu,đầudương,đuôiâmnênthấyrõnguyênlýcủavũtrụtrongâmcódương,trongdươngcóâm.3.LụcĐầuGiangnếunhìnquathìthựcchấtchỉcó4dòngthuỷlaichầuvềlà:S.Cầu,S.Thương,S.LụcNamvàS.Đuống(S.ThiênĐức)cònhaisônglàS.TháiBìnhvàS.KinhThầylàhaidòngthuỷkhứ.NhưvậysaogọilàLụcĐầuđược?TuyvậytronglịchsửcóbalầntriềucườngquacửaTháiBìnhvàBạchĐằnglàmđổidòngcủahaiconsôngnàytạoranhữngcuộnxoáylớntạiLụcĐầu(do6dòngnướcđổvề)LụcĐầutrởvềđúngnghĩacủanólàđịatượngsauđóxuấthiệnnhântàixuấtchúnglàbavịanhhùngdântộcgắnliềnvớihệthốngnàylàNgôQuyền,LýThườngKiệtvàHưngĐạoĐạiVươngTrầnQuốcTuấn.Trảiquahàngnghìnnămbồiđắpnaycửasôngđãlùiraxahiện

tượnglụcđầuchầutụcólẽkhôngxảyranữa.

HuyệnNamSáchlàtrungtụthứnhấtcủaHảiDươngđượcbaobọcbởihaiconsôngTháiBìnhvàKinhThầy,đâylàcáchthứckếtmàphongthuỷgọilà"hoànhthuỷcục"(thuỷthànhuốnlượnbaobọc).PhầnlớnvượngkhícủaLụcĐầudồntụvềkhuvưcnàytạorahàngnghìngòđốnglớnnhỏđộtkhởinhưmộthệthốngmàThanhLâmlàtrungtâm,điềunàygiảithíchtạisaohuyệnNamSáchthịtrấnThanhLâmtừxưađếnnaynhântàisinhramãikhônghết.

2-Mộtdònghọvượngphátbởihaicuộcđấtmộtâm(mộTổ)mộtdương(nhàthờhọ)nhưmộtcặp"thưhùng".

AiquaHảiDươngnhiềulầnchắckhôngthểkhôngbiếtcâuchuyệnvềdònghọVũnổitiếngkhoabảngtrongcácgiaiđoạnpháttriểncủalịchsửViệtNam1200nămqua.LàmộtngườihọVũtácgiảkhôngmuốnđiquásâuphântíchphongthuỷcủahaicuộcđấtnàymàchỉmuốnnhắcđếnnónhưlàmộtchứngnghiệmmàthôi.

Ngượcdònglịchsửkhoảng1200nămvềtrướcnướcViệtkhiđóđangbịđôhộbởinhàĐườngGiaphảcủadònghọcònchéplại:

TrảibaođờithanhbạchcónhauCụVũHuyởbêntàuThuộctỉnhPhúcKiến-ThườngChâulànhàVốnnhogialạilànhàđịalýSangViệtNamchủýtầmlongĐiđếnNamSáchtỉnhĐôngThấyđấtbáchnhạnbaytrônghồisàoĐemmộtổtángvàochínhhuyệtĐấtcôngkhanhpháttiếpmuônđời…….MộtmiếngđấtnhưchìmnhưnổiTrămnhạnbaytụhộihồisàoGiữađồnggòđốngnổicaoĐịadanhNamSáchhuyệtgiaotoàntàiQuangàymộtngàyhaiấnđịnhĐưatổvềchínhhuyệttangtreoRằngnhưsáchdạymangtheoĐấtnàymãimãiphátnhiềucôngkhanh

3-NhữngLàngkhoabảngnổitiếngViệtNam:

Xinđượctríchdẫnmộtsốbàiviếtcủacáctácgiảkhácđểlàmdẫnchứng:

a-ThônLinhkhê,XãThanhQuanghuyệnNamSách

Thậtkhócóthểtìmđượcmộtlàngquêcóvẻnvẹn1075nhânkhẩu,với300hộgiađình,màtrongđócóđến150cửnhâncácngành,7thạcsĩ,hơn80giáoviêncáccấp,50sinhviênđạihọc,1tiếnsĩtươnglaiđanglàmluậnántạiNhậtBản.ĐólàthônLinhKhê,xãThanhQuang(NamSách-HảiDương).LinhKhê,mộtlàngquêbénhỏnằmnépmìnhbêndòngsôngKinhThầy,nơicáchđâymấychụcnǎmđãghinhậnsựtrưởngthànhcủathầnđồngthơTrầnĐǎngKhoa;vàcáchxahơn7thếkỷlàsựxuấthiệnlừnglẫycủaLưỡngquốctrạngnguyênMạcĐĩnhChi.

Cạnhtấmbiacổcủaditích,ôngĐỗMinhHoàng,mộtnhàgiáovềhưuchobiết,từxaxưadânlàngLinhKhêđãcóướcmuốnđượcđemcáichữ,kiếnthứccủađạolàmngườidạybảohọcsinh.Chínhvìthế,hếtthếhệnàynốitiếpthếhệkiamàđếnnaytrongcảthônđãcótổngcộng85ngườilàmnghềdạyhọcởmọicấp,mọinơi.

Lướtnhanhngóntay,nhàgiáoĐỗMinhHoàngđãbấmđượcsơsơgầnchụcgiađìnhcótớibađờilàmnghềdạyhocnhưgiađìnhcụLươngQuangDiễn,nhữnggiađìnhcótừhaigiáoviêntrởlênthìkhôngthểnhớhết....CábiệtcógiađìnhcụĐỗVǎnDầncótổngcộng10ngườilàmnhàgiáo.

Nǎmnay,cảthôncóhơnmườingườiđithithìcótới7emđỗđạihọcvớisốđiểmcaovàocáctrường“rắn”như:ĐHBáchKhoa,ĐHXâyDựng,PhânviệnBáochívàTuyêntruyền,...

LàngLinhKhêđãchứngkiếnrấtnhiềucâuchuyệncảmđộngđếnchảynướcmắtvềcácgiađìnhnuôiconhọcđạihọc.Nào thìnhàbánruộng,bánđất;nàothìnhàbốmẹlàmlụngvấtvả,bữacơmchỉcóquảcàbátcanhđểcòndànhdụmtừngđồng,thángthánggửichocáccon;cónhàthìôngbốsẵnsàngđiđàomộthuêvàodịpcuốinǎmcũngchỉvớimộtmụcđíchduynhấtlàđểkiếmtiềnchoconǎnhọc.

Khókhǎnlàvậy,nhưngdânlàngLinhKhêcũngvìthếmàngàycàngtoảsánghơnvớithếhệtrẻhômnay.Nhữngtấmbằngkĩsư,cửnhânmàconemquêhươngđạtđượcngàymộtnhiều.

b-BắcCổAmnamHànhThiện

QuêhươngTrạngTrìnhNguyễnBỉnhKhiêmQuêhươngVươngQuốcChính,thủlĩnhTínnghĩahội1879chốngTâycứunước.

TôicùngkiếntrúcsưPhạmVũHộivềCổAm,theoconđườngmàcólẽngàyxưaTrạngTrìnhđãđitừkinhđôvềquêđểởẩn,khiôngchánngấycáitriềuđìnhnhàMạcsuyđốn."Thôithôimặclũthằnghề/Giómâytalạitìmvềgiómây"(ThơNguyễnBỉnhKhiêm-NBK).PhạmVũHộilàmộtngườiđatài.Anhthiếtkếkiếntrúc,làmthơ,soạnnhạcvànặntượng.Anhnặntượng,danhnhânvănhoáNguyễnBỉnhKhiêmvànghiêncứuvềTrạngTrìnhvớilòngsùngkínhmộtthiêntài.PhạmVũHộicònlàtácgiảcủadựántôntạokhuditíchTrạngTrìnhthuộcvựcCổAm-LýHọc.ChúngtôiđếnbếnphàKhuể.ConsôngVănÚcsóngcuồncuộnđổrabiểnĐông.Lòngsôngrộng,nướcvàngđụcmàuphùsadiễuquanhthânphà-Thuỷsắcngưnghoànglụcnhiễuhàng(QuáthaoGiang–NBK).CứtheothơvãncủaTrạngTrìnhmàsuythìcólẽkhiquasôngnàycũngđãcảmkháinhớtớiXíchxíchtuyệtxướngcủaTôĐôngPhavớicâumởđầu:"ĐạiGiangĐộngThứ,lãngđàotận,thiếncổphonglưunhânvật..."-SônglớnchảyvềĐông,cuốntrôihàokiệtnghìnđời...".BênkiasôngVãnÚclàhuyệnTiênLãng,cólàngAnTửHạ,quêvịkhoabảngNhữVănLan,ôngngoạiNguyễnBỉnhKhiêmđượccoilàvịtốcủahọNhữ,đỗtiếnsĩnăm1463,đờiLê,làmđếnchứcThượngthưbộHộ;sauđượcthờởđìnhmiếulàngAnTửHạ.HọNhữcòncónhiềungườiđỗđạikhoa.NgôiđềnAnTửHạthờNhữVănLanđãbịgiặcPhápđốtphá,nhưngtượngvàbiểntiếnsĩcủaôngvẫncòn.MộtngườiconcủaNguyễnBỉnhKhiêmsangquêngoạilậpnghiệp,thànhmộtchihọNguyễnlớnởTiênLãng.ỞđâycòncókhuMảNghè,nơiantángvợchồngNhữVănLanvàcongáiNhữThịThục(mẹcủaNguyễnBỉnhKhiêm).QuathịtrấnTiênLãng,đếnbếnHàn,nhưngkhôngphảiđiđònhưngàyxưamàcócâycầuphaobắcquasông.SôngHàncòngọilàTuyếtGiang.Xưa,bênsôngnàycóquánTrungTân,nơiTrạngTrìnhngồingâmvịnh,viếtnhữngbàiNgụhứngvànghiềnngẫmthếcuộc,thiêncơ,quốcvận.ChợtnhớcâuthơcủaTuyếtGiangphutử(NBK):"...Phongổnphàmquyhànphốnguyệt/Thiêntìnhlonghiệnviễnsõnvân..."(Giólặngbuồmxuôivềbếnlạnh/Trờimâyrồnghiệnđỉnhnonxa.-TrungTânquánngụhứng).QuasôngHàn,chúngtôiđidọctheođườngsố354đếnđịaphậnLýHọc-CổAm,huyệnVĩnhBảo,vùngđấtnổidanh.PhạmVũHộibảotôi:-CụTrạngtiênlượngviệcvịlainhưthần.Cáicâu''BaogiờTiênLãngchiađôi,sôngHànnốilạithìtôilạivề",đếnbâygiờmớirõ.CáinămcầuphaosôngHànđượcbắcnốihaihuyệnTiênLãng-VĩnhBảo;consôngđàocổxưachảyngangquaTiênLãngbịbỏlấptừlâuđượckhơilại;thìngaysauđórộlênhộithảo,sưutầmkhảocứuvềdanhnhânvănhoáNguyễnBỉnhKhiêm.RồivănthơNguyễnBỉnhKhiêmđượcinra,cả''SấmKýTrạngTrình''nữa.ThiêntàicủaNgườiđãđượccôngnhậnvàtônvinh.ThếlàNgườiđãvềđúngvớingôivịcủamình.MộtthờiSấmKýbịcoilàsáchmêtíndịđoan.BâygiờdùngLýhọcmàsuythìcónhiềuviệcđãxảyrarấtlinhnghiệm.PhạmVũHộigiao thiệpvớihoạ sĩGiangPhiếm, là cháuđời thứmười sáucủaTrạngTrìnhđãđổi thànhhọGiang.Một thời cả dòng tộcNguyễnBỉnhKhiêmphảithaytênđổihọ,lytánthậpphương.CổAmnổitiếngvìvùngđấtnàysinhnhiềubậctàidanhởmọithời.TrạngTrìnhNguyễnBỉnhKhiêm,ngườimàkhirađời,theogiaithoại,quanchiêmbốcchuyêntheodõithiêntượngcủatriềuđìnhBắcphươngđãdângbiểutấu:''CóngôisaolạtobằngcáiđấuxuấthiệnởphươngNam,ứngvớimộtchânnhânđãrađời''.Saunày,NguyễnBỉnhKhiêmđượcphongtướcTrìnhTuyềnhầu(nênmớigọilàTrạngTrình),ChuSán,danhsĩđờinhàMinhnhậnxét: ''AnNamLýhọchữuTrìnhTuyền''-NướcNamcóTrìnhTuyềnhầuthônghiểuLýsố.CólẽvìthếmàđấtTrungAm,nơicóĐềnTrạngbâygiờđượcgọilàLýhọc.CổAmtrướckhiTrạngTrìnhxuấtthế,cónhiềuđịadanhmangnhữngtênnômnađểquyước,chỉdùngchomỗiviệcđịnhvịđịađiểm,nhưởnhiềucáclàngquêkhác.VậymàkhiTrạngTrìnhvềquêởẩnthìxuấthiệnnhữngtênvănchương:quánTrungTân,AmBạchVân,sôngTuyếtGiang,gòBútKìnhThiên,NghiênLongĐồ,bãiLýNgýQuầnNgọc,cầuTrườngXuân...VềcâycầuTrườngXuân,PhạmVũHộikể:TrướckhiphongTrạngnguyênchothísinhđỗđầukhoathiĐình,vuaTựĐứcsáthạchthêm;NgàihỏivềcầuTrườngXuân.ThísinhnàyquêđấtVĩnhLại,ĐôngHải,kinhsửthuộclàulàu,nhưnglạikhôngbiếtgìvềcầuTrườngXuân.VuahỏithísinhđỗthứhaiquêởmiềnTrung.NgườinàythưarằngcâycầuđáấyởCổAmdoTrạngTrìnhchoxâycấtđểdânđilàmđồngángđỡvấtvả,trênthâncầucóchữ''ThườngXuânKiều''dochínhtayTrạngviết.SĩtửđỗđệnhấtkhoabịgiángxuốngthứbavìkhôngthâmhiểuvềbảnquáncủamìnhvàvềTrạngTrình,phảinhườnglạidanhkhôinguyênchoanhchàngmiềnTrungnọ.Vuakhôngvui,chorằnglàmquanmàkhôngthấuhiểuquêhươngđấtnướcthìtrịdânsaođược.(Phiếnđákhắcchữ'TrườngXuânKiều''nayvẫncòn).PhạmVũHộinóitiếp:-CảvùngđấtnàyxưalàCổAmthuộchuyệnVĩnhLạitỉnhHảiDương.ThậpbáttrangAm,cómườitámtrangmangtênAm.ThượngAm,HạAm,TrungAm,ĐôngAm,NamAm,LạngAm,TiềnAm,LiênAm,NgãiAm,HộiAmv.v...TrạngTrìnhvềquêởẩn,xâyquánTrungTânởbếnTrungLệbênbờTuyếtGiang,dựngAmBạchVân.NgườilàmhàngnghìnbàithơHán,NômvàBạchVânthítập,TrìnhQuốccôngthitập...Ngườicònchủtrươngxâychùatônthờcácdanhnhân;bắccầugiúpdân.CổAmkhiấyrấtnghèo.Trạngmởtrườngdạyhọc.Ngườiđọcsáchthánhhiềnđềubiết:Kiệt,Trụácvươngvôđạongượcđãitrungthần,chísĩ;chàđạplễnghĩakhiếntrămhọnguhènđểdễbềcaitrị,muônđờisaucònoánhận.Nghiêu,Thuấnkhuyếnnông,huấnhọclàmchothiênhạđượcsốngtrongtháibìnhthịnhtrị,tiếngthơmngànnãm.Nhântàichẳngtựnhiênmàcónhưhoadạibênđường.Đểkhuyếnhọc,TrạngTrìnhchodựngmộttrụđácaotrênđỉnhcáigòđầulàng,đặttênlàBútKìnhThiên.Chúngtôiđứnglặngngắmgòđấtcónhữngcâysàcừ,bạchđànđứngthẳngtắpvớidángnhững''quảnbútchốngtrời".Trụđánaykhôngcòn

nữanhưngvẫncònngôimiếucổtônnghiêm.Nhữngcái tênởCổAmthoạtnghethấycóvẻchữnghĩaquá;khôngnômnacụthểnhưnhữngvùngquêkhácđểdânquêdễnhớ.NhưngngẫmraTrạngđâuphảilàngườikhoechữ.CổAmđángđượcđặtnhữngtênnhưthếlắmvìđấtnàycókhôngítcácbậckhoabảngđỗđạtcaoởmọithời.TrầnLươngBậtđỗtiếnsĩnăm1664,đờiHậuLê,làmđếnchứcHữuthịlangbộBinh,khimấtcònđượctruyphongchứcTảthịlang.TrầnCôngHânđỗtiếnsĩnăm1733,thờiHậuLê;giữchứcĐãichếViệnHànlâm;đidẹpgiặcbịtửtrận,đượctruyphongĐôngCácĐạihọcsĩ.LêHuyTháiđỗPhóbảngnăm1846,đờinhàNguyễn...SaunàyCổAmcòncóhainhàvănnổitiếngtrênvãnđànViệtNammộtthời,đólàhaianhemTrầnTiêu,TrầnKhánhDư(tứcKháiHưngtrongTựLựcvănđoàn).ChùaĐôngAởđâydoTrầnMỹ,phụthâncủahainhàvănbỏcôngtạodựng.Theocácthầnphả,thầntíchvàTừđĩểnBáchkhoaĐịadanhHảiPhòngthì,cùngvớinhữnglàngxãthuộcVĩnhBảo,CổAmthờnhiềuvịthầnlàmthànhhoàngvìcócôngchốnggiặcngoạixâmtrongcáccuộcbìnhChiêm,chinhMan,cựNamHán,pháTống,diệtNguyên-Mông.DânCổAmdùnghèonhưngcũnglậpđềnmiếukhangtrangđểtônthờnhữngngườibảohộdân,nhữngvịquanthươngdânnhưcon.Đình,miếuCổAmthờbốnvịthànhhoàngtrongđócóKhôngHoàngđạivương,mộtvịquanđờiLý,bỏcủariêngphátchẩnchodânvàonămmấtmùa.NamHảiđạivươngtứcquanTháiuýTôHiếnThànhđờiLý,đituầnqualàngđãbanơnchodânchúng.CổAmcóchùaMétlàcôngtrìnhkiếntrúcđẹpdoTrầnKhắcTrangchủxưởngxâycấtHainhàvănTrầnTiêuvàKháiHýngđềulàdiduệcủaTrầnKhắcTrang.CổAmcónhữngdònghọnổitiếng.NgoàihọNguyễnvớiTrạngTrìnhLưỡngquốcanhhùngkhôngđốithủ,nhưcácmônđệtônvinhôngsaunày;còncóhọTrần,mộthọlớnvốnởTứcMạc(NamHà)diđếnđâykhaihoanglậpấp.TheogiaphảhọTrầnởCổAm,mộtvọngtộccónhiềunhàkhoabảng,thìthủytổhọTrầnlàmộtvịtướngchỉhuycánhquânphíaBắctrongtrậnHàmTửnổitiếngnăm1407,bịtrọngthương,đượcđưavềCổAmdưỡngthươngrồisinhcơlậpnghiệpởđây.CổAmvàothờinàocũngcóhàokiệt.VươngQuốcChính,đờinhàNguyễnnăm1879lậpTínnghĩaHội,chủtrươngbìnhTâyphụcquốc,từngđemnghĩaquânđếntậnthànhHàNộitiếncôngtậpkíchquânPháp.Đầunăm1930,TrầnQuangDiệu,ĐàoVãnThêkhởinghĩachốngPháp,giếttriphủ,đánhchiếmhuyệnlỵ,khíthếngùnngụt.Robin,thốngsứBắcKỳđãchomáybaynémxuốngCổAmđếnnãmmươibảyquảbom(mộtconsốđángkinhhoàngvàothờiđó),rồidànquâncànquét,đốtphá;nhưngđãkhôngkhuấtphụcđượcvùngđấtpháttíchnhữngbậckiệthiệtsongtoànvănvõ.NhữngnămkhángchiếnchốngthựcdânPháp,nếuởquêngoạicủaTrạngTrìnhnổidanh"TiênLãngchốngcàn",thìVĩnhBảo-CổAmquênộicủaNgườicũnglừnglẫyvớinhữngchiếncôngdiệtgiặctrênđườngsố10.Trongphạmvibàiviếtnàychúngtôikhôngthểthốngkênhữngchiếntích,nhữnghysinhcủangườiCổAmtronghaicuộckhángchiếnvệquốcvĩđạicủadântộcsaunàybằngnhữngconsốđángthánphụcđượcviếtbởinhữngbàntaychuyêncửicanhdệtvải,dệtchiếu,trồngtrọtvàlàmsơnmài...Nghềdệtchiếuởđâyđãcótừlâuđờivàrấtphátđạt.Chodùchiếuni-lông,chiếutre,chiếugỗđãtừngđượccoilàthờithượng,thìrồingườitavẫncứnằmchiếugondệtcói.BiếtđâucáicôgáibánchiếugonxưaởTâyHồđãlàmỨcTraitiênsinhcảmđộngsinhtìnhởtuổibảymươilạicódâymơrễmávớiđấtCổAmnày?Tôiđãnhìnthấycảnhnhữngcôgáidệtchiếu.Độngtácluồncói,giậtkhung,rồiđặtkhuônhoaphếtmàu;cứ thoăn thoắtnhịpnhàng,mạnhmẽmàuyểnchuyển;bềnbỉ thườngnhật,nên thânhìnhcáccôrất thẩmmỹ.Khimộtmẻchiếuhoađượcđồngloạtphơidướinắng,màusắcrựcrỡbừnglênnhưngàyhội.KiếntrúcsưPhạmVũHộinóivớitôivềcáidựántâmhuyếtcủaanh:-TôimuốntutạonhữngditíchTrạngTrìnhởvùngCổAmvàbênquêngoạicủaNgườinhưnóđãtừngcótheocảnhsắccủamộtvùngquêđồngbằngBắcBộ,vàphảigiữvững"chânlong''vớinhữngnguyêntắcvềPhongthủy.NênđầutưmộtcáchtinhtếvàokhuĐềnTrạng.Thếnhưngngườitađãmởramộtquyhoạchbềrộng,dùnghệthốnggiaothôngbàncờ;lạithêmnhữngcộtđèncaoáphìnhtàuchuối.Nhiềucâycốibịchặtquanglàmmấtđivẻutịch.Lạicònđàomộtcáihồrấtlớn,xâykèbờ,látgạchládừalốiđiquanhhồnhưmộtcôngviênthànhphố,theoxuhướng''đôthịhoá''hiệnnay.CólẽlạiphảichờchođếnkhingườitahiểurađượcrằngphảigiữlấycáitinhthầnđạmbạcmàthanhcaocủaTuyếtGiangphutử.*Chúngtôiđiquacánhđồngtrồngthuốclào.Nhữngcâythuốcthânthấpmậpmạplátođangkỳbánhtẻ,mùithuốcláthoảnglẫntrongvịngọtngàocủangônonvàđòngđòngquanhđấy,nhưmộtsựtẩmướptinhtế.Tôisựcnhớ:CổAmthuộcxứthuốclào.Aicũngbiếtcâucadao:''Nhớainhưnhớthuốclào/Đãchônđiếuxuốnglạiđàođiếulên".Mộthơithuốcrútđếnkiệtlửađóm,rồiphảkhóimùmịtlàmcảnhvậttrướcmắtchậpchờnẩnhiệnnhưthựcnhưảo: ''Thoángbóngaivềtrongkhóithuốc/Mắtcườilúngliếnglárămtươi...”SáchVânĐàiloạingữcủaLêQuýĐônvàtậpĐồngKhánhdưđịachílượcgọicâythuốclàolàTươngtưthảo.''Tươngtưthảo''-CổAm,vùngđấtvănnhânhàokiệtcóTrạngTrìnhNguyễnBỉnhKhiêm-bậckỳtài,vàcómộtloàicâykỳthúmangcáitêngợithươngnhớnhưvậy.

c-NamHànhThiện

Từhuyệnlỵ(mới)huyệnXuânTrường,NamĐịnhđiquagiáophậnBùiChu,mấtkhoảngmườiphútxeôtôlàđếnlàngHànhThiện.HànhThiệnlàngôilàngcổthuộchànhlangphủThiênTrường,cáitênHànhThiệncótừđờiLêTrungHưngthứnhất,năm1454.HànhThiện,tạmgiảinghĩalànơichỉlàmnhữngđiềulành,điềuthiện.BảnđồlàngHànhThiệnmanghìnhmộtconcáchép:đầuhướngNam,đuôihướngBắc,bụnghướngTây,lưnghướngĐông.NơiđầucácómiếuthờthầnTamgiáp,ngườicócôngđầutạolậplàng.NơibụngcálàchợHànhThiện,mộtcáichợquêrấtđôngđúc.Khudâncưởtừmangcáđếnrốncá,đượcchiathành14khúc,mỗikhúccáchnhau60mét.Chiềusâucủakhúcdàinhấtlà600mét,khúcngắnnhấtlà200mét.Mỗikhúcgọilàmộtdong.Dongdàiđượcchialàmhaixóm,dongngắnlàmộtxóm.Từrốncáđếnđuôicálàưngđiền(ruộnggieomạ)vànghĩatrangnhândâncủalàng.Đuôivàvâysaucủa"concá"cóngôichùaKeo,xâydựngnăm1588.TheoxãchícủalàngthìHànhThiệnxưalàvườnkimquấtcủavuaTrần.ChạydọctừđầutớiđuôiCá,sâuchuỗi14nãmlàmộtconđườngtrụccủalànglátgạchnghiêng.Đãhàngtrămnămconđườngnàyhìnhthànhnênhaidãynhàhaibênnhưmộtđườngphố,cócáccửahàngcửahiệubuônbánsầmuất.

TheocáchnhìncủacácnhàtửvithìhìnhdángcủalàngHànhThiệnởthếcáhoárồng.Phía''bụngcá''giáplàngNgọcTiêncóhìnhgiốngmộtnghiênmực;phía"lưngcá''giáplàngHươngPhúccómảnhđấtgiốngcáingòibút.ĐầucáThànhHoàngngự,làngsẽgiữđượcbảnsắcthuầnphong.ĐuôicáNguyễnMinhKhôngvừalàThiềnsưvừalàthinhânngự.VậyluậntheoPhongThủyvàKinhDịchthìHànhThiệnlàđấtpháttiếtchocảchínhkháchvàthinhân.Từxaxưavùngnàyđãcócâungạnngữ''BắcCổAm,NamHànhThiện''ngụý:làngCổAmthuộctỉnhHảiDươngxứĐôngxưa(naylàVĩnhBảo-HảiPhòng)cùngvớilàng.HànhThiệncủaNamĐịnhcónhiềungườihọchànhđỗđạtcao.TạilàngHànhThiệncòncócâu''Traihọchành,gáicanhcửi''đểnóirằngcáiđángtrọngnhấtcủacontraiHànhThiệnlàchuyệnđènsách;cáiđángyêunhấtcủacongáiHànhThiệnlàchuyệnkéo tơ,dệtvải.Congáicanhcửi thườngtrắngnõnnà,khéo tay,chămchỉ.Đọc thơSóngHồng tacũngđủ thấycáikhôngkhícủaHànhThiện:

TrăngxuốnglàmgươngemchảitócLàmđènanhhọcsuốtđêmdài

Chẳnghiểucác thầyđịa lýchủquanvàkháchquanđếnđâunhưngbaođờinaykhôngaivề thămHànhThiện lạikhông thừanhận:HànhThiệnlàmộtlàngđịalinhnhânkiệt,khoadanhvanglừngkhắpnước.ThờiNhohọc,làngHànhThiệncó419ngườiđỗđạt.Trongđó:7đạikhoa(3tiếnsĩ,4phóbảng),97cửnhân,315tútài.NgườikhaikhoacholànglàcụNguyễnThiệnSĩsinhnăm1501.Năm1522đỗcửnhân.NgườicóbằngcấpcaonhấttronglànglàcụĐặngXuânBảngsinhnăm1828;năm1856đỗTamgiáptiếnsĩđệnhấtdanh.Làngcó4ngườilàmquanThượngthư;4ngườilàmquanTuầnphủ;4ngườilàmquanTổngđốc;23ngườilàmquangiúpviệctriềuđình;69ngườilàmquanTriphủ,Trihuyện;cònlaisốngườiđỗđạttrênđilàmthầygiáo,thầythuốcởkhắpnơi.Thời học chữPháp, làng có 51 người đỗ đạt từ tú tài đến cử nhân, trong đó cóĐặngXuânKhu tốt nghiệp cao đẳngThươngmạiĐôngDương.Thờihiệnđại, làngHànhThiệnvẫnlàngôi làngcónhiềungườihọchànhgiỏigiangthicửđỗđạtnhiềunhấtsovớimọingôi làngtrongtỉnhNamĐịnh.Cụthểlà:88ngườiđượcNhànướcphonghàmgiáosư,tiếnsĩ,phótiếnsĩvàtrên600ngườicóbằngcửnhân.Trongkhiđódânsốcủalàngchỉcótrên6000người.Vậynênthờihiệnđạivẫncócâungạnngữ''ĐậuphụThủyNhai,tútàiHànhThiện''.LàngThủyNhai,cáchHànhThiệnkhôngxalàmộtlàngthiênchúagiáorấtcótàilàmđậuphụ.CònHànhThiện,dườngnhưgiađìnhnàocũngcóngườiđỗTútài.Làngcó4tướnglĩnhquânđộilàĐặngQuốcBảo,ĐặngKinh,ĐặngQuânThụy,NguyễnSĩQuốc;2AnhhùngLựclượngvũtranglàPhạmGiaTriệu,NguyễnĐăngKính.HàmBộtrưởngcóĐặngHồiXuân,ĐặngVũChư.Tươnghàmgiáosưcó:ĐặngVũKhiêu,ĐặngXuânKỳ,ĐặngVũMinh.NhàvănĐặngVũKhiêulàAnhhùngLaođộng.

d-LàngTiếnSĩ.

NgườidânvùngđấtHảiDươngcócâu:"TiềnlàngĐọc,thóclàngNhữ,chữlàngChằm".ĐólàcâucacangợilàngĐọc(làngQuanTiền)làlànggiàunhấtvùng,làngNhữnhiềuthócnhấtvùng,cònlàngChằm(têncúngcơmcủalàngMộTrạch)cónhiềungườihọcgiỏiđỗcaonhấtvùngcònđượcgọilàLàngtiếnsĩxứĐông.LàngMộTrạchthuộchuyệnĐườngAn,tỉnhHảiDươngnaylàhuyệnBìnhGiang-HảiDương.ĐâylàmộtlàngquêbìnhdịnhưbaolàngquêkhácvùngđồngbằngBắcBộ,lấynghềnônglàmtrọng,ngoàiracòncócácnghềphụnhưnghềmộc,dệtvải.NhưngởđâytacóthểtìmthấymộtsựmẫumựcvềtínhhiếuhọcmàítlàngquêViệtNamnàocóđược.TiếngthơmcủalàngkhôngnhữngđivàodângianmàcònđượcchínhcácbậcĐếVươngthừanhận.DựcAnhTônHoàngđế(VuaTựĐức)từngphảithốtlênrằng:"MộTrạchnhấtgiabánthiênhạ"(mộtlàngMộTrạchtàibằngnửacảnước).KhôngphảingẫunhiênmàvuaTựĐứcvốnthôngminhhaychữlạiphảitrầmtrồkhenngợinhưvậy.KhởinguồnđểvuaTựĐứcphảinhả"lờivàng"ấychínhlàvàokhoathinămBínhThânnăm1656,TriềuvuaLêThầnTôn,cảnướcchỉchọnđược6vịđỗtiếnsĩthìlàngMộTrạchđãchiếm3vịmàtuổichỉtừ21đến23tuổi.ĐólàVũTrácLạc(21),VũĐăngLong(23)vàVũCôngLượng(22).Kếtquảđượccôngbố,thấylàngMộTrạchđỗnhiều,triềuđìnhcósựngờvựcnênbímậtràxétlạiviệcthicử.Triềuđìnhchọnmộtquangiámkhảorađềrấtkhó.Cácthísinhmỗingườiphảingồitrongmộthốsâulàmbàithi.Trênmỗihốúpmộtlồngđểngăncáchhoàntoàngiữacácthísinhvàquangiámkhảongồitrênmộtlềucaoquansát.Chungcuộccác"sĩtử"làngMộTrạchvẫnchiếmphânnửasốngườiđỗ,khiếnVuahếtsứchàilòng,khâmphụcvàtindùng.CónhiềuđiềungạcnhiênvềbảngvàngkhoacửcủalàngMộTrạch,bởivìlàngMộTrạchchínhlàlàngvănhiếnnổitiếng,lànơi"chônnhaucắtrốn"củaTrạngCờVũHuyến(ngườichỉvới10nướccờgiúpVuathắngXứthầnphươngBắcbằngmẹođánhcờgiữatrưanắngđểchỉnướcđichoVuaquakẽtianắngcủachiếclọng),củaTrạngToánVũHữu(ngườitínhtoánxâythànhThăngLongkhôngthừakhôngthiếumộtcânnguyênvậtliệuvàcũnglàtácgiảcủacuốnsách"Lậpthànhtoánpháp"),TrạngVậtVũPhong,TrạngChạyVũCươngTrựcvàTrạngChữLêNai(đỗTrạngNguyên).MộTrạchcũnglàquêhươngcủa36tiếnsĩđạikhoa(kểtừthờinhàTrầnđếnthếkỷ18).Mởđầutrong"Bảngvàngtiếnsĩ"củalànglàhaianhemruộtVũNghiêuTávàVũHánBi,cùngđỗtháihọcsinhnămgiápthìn(1504)triềuvuaTrầnAnhTôn.ChacủahaiôngchínhlàVũNạp-phótướngcủaTrầnQuốcBảo.VớichiếncôngđánhtanquânNguyêntrongtrậnBạchĐằng,bắtsốngtướngÔMãNhi,VũNạpđượcVuabanbàivịvàphong"Đồnggianghầutảtướngquân".Cóthểkhẳngđịnhtrảisuốthơn5thếkỷtừtriềuTrầnquatriềuLê,MạcđếnthờiVuaLê,ChúaTrịnh,luônluôncócácbậcanhtàilàngMộTrạchmàtrongđóđaphầnlàruộtthịtdònghọVũ,từngravàogiápmặtnhaunhư"cơmbữa"tạitriềuđình.XinđượcđơncửtrườnghợpcụVũQuốcSĩ,cụlàngườicó5contraithìcả5ngườicùnglàmquantotrongtriềuđình,trongđócó3ngườiđỗtiếnsĩ.TrườnghợpkháclàCụVũDuyChí-ngườiđãlàmquantớichứcTểtướngquahaitriềuVuaLê.Cũngphảikểđếntrườnghợp3đờicontrưởngcùngđỗtiếnsĩvàlàmquandướitriềuVuaLêThánhTôn,đólàVũBạtTụy(ông),VũDuyĐoán(cha),VũDuyKhuông(cháu).NhữngsựlạởmảnhđấtMộTrạchnhỏbéthìcònrấtnhiềumàngườiviếtkhôngthểkểrahết.NhưngchỉbấynhiêuthôicũngđủtônvinhMộTrạchlàlàngtiếnsĩ,làlàngtài"độcnhấtvônhị"ởđấtViệtmình.SởdĩlàngMộTrạchcónhiềungườihọcgiỏiđỗcaonhưvậybởivìnơiđâylàmảnhđấtcótruyềnthốnghiếuhọc,khuyếnhọchơnbấtcứnơiđâu.Tấtcảcontraiđềuchămchỉdùimàikinhsửđểmongcóngàyđỗđạt

chốnkhoatrường.ĐiềuthúvịlàtấtcảnhữngthísinhcủalàngmuốnlênKinhdựthiđềuphảiđăngkývàosổthicủalàngvàdứtkhoátphảivượtquakỳthithửtạiquánKỳAnhnơiđầulàng.Nhữngngườicókhoabảngtronglànglàmnhiệmvụkhảoxétbồidưỡnglớpconemđểhọcóđủnănglựcvàphẩmchấttrướckhithitàivớithiênhạ.NhờtruyềnthốnggiáodụctốtmàngườilàngMộTrạchđãchiếmbảngvàngrựcrỡtrongcáckỳtriềuđìnhmởhộithi.ĐiềuđặcbiệtlàngườilàngMộTrạchdùlàmquantớichứcnàocũngkhônghamloxâydựngdinhthựmàluônmộtlòngphụcvụđấtnước,chămlochúngdân.Noigươngtruyềnthốngchaông,ngàynayconcháucụtổhọVũlàngMộTrạchcũnghếtsứcchămchỉhọchành,mongthànhđạtđểgópphầnxâydựngquêhươngđấtnước.Ngôitrườngcấp1-2đượcxâydựngtrongxãmàsốđônghọcsinhlàconemcủalàngMộTrạchtheohọc.Còntạitrườngcấp3BìnhGiang,nếucứhọcsinhcủa3xãkháchợpthànhmộtlớpthìchỉriênghọcsinhcủaxãTânHồng(làngMộTrạchchiếmhơnphânnửa)cũngđủmộtlớprồi.NếuxưakiabảngvàngkhoacửcủacácthếhệchaôngđãtônvinhlàngMộTrạchthành"Làngtiếnsĩ"thìngàynaytruyềnthốnghiếuhọcvẫnđượcduytrìvàthànhtíchhọctập,đỗđạtcủathếhệconcháuMộTrạchcũngítlàngquênàosánhkịp.CóthểkểrađâygiađìnhbácVũĐăngGiáp-mộtgiađìnhnghèođếnmứcphảiởnhờnhàthờnọ.Vợmấtsớmbácphảinuôi4ngườicontraiđihọc.Mấybốcontầntảonuôinhau,đếnnaycả4ngườiconđềutốtnghiệpđạihọcvàcaođẳngvàđượcnhànướctrọngdụng.GiađìnhbácVũXuânPhổhếtlòngchămloconcáihọctập,naymộtngườilàphótiếnsĩcòn3ngườikhácđềuđãtốtnghiệpđạihọc.SốngườilàmnghềdạyhọcởMộTrạchthìchắcchắnnhiềuhơnbấtcứmộtlàngquênàovìMộTrạchcótruyềnthốngtừlâulàmnghềnày.Ngoàira,córấtnhiềungườiconcủaMộTrạchvìnhữnglýdokhácnhauphảixaquêhươngnayđãthànhđạtvàtìmvềcộinguồn.TrongsốđócóthểkểranhưTiếnsĩvậtlýnguyêntửVũKhắcThinhhiệnđangnghiêncứutạiNhậtBản,TiếnsĩvănhọcĐặngVũPhươngChiđangcôngtáctạiParis,Giáosư-ViệnsĩVũTuyênHoàng,GiáosưVũKhiêu...TấtcảđềulàconcháuhọVũlàngMộTrạch,tìmvềquêhươngvớilòngthànhthắpnénhươngtưởngniệmngườiđãsinhradònghọcủamình.Nóivềkhoacử,vềtàinăngcủaMộTrạchtrướckiacũngnhưtruyềnthốnghiếuhocngàynaythìcònrấtnhiềuđiềuthúvị.Nếubạnmuốntìmhiểurõhơn,sâuhơnxinmờibạnxuôiquốclộ5vềxứĐông-HảiDương,đất lànhMộTrạchluônrộnglòngđónbạn.Ngàymồng8thánggiênghàngnămlàngàyhộilàng,concháuhọVũMộTrạchkhắpmọinơisẽtìmvềvớiquêhươngvuingàylễhộivàthắpnénhươngtưởngnhớngườiđãsinhradònghọVũvàtưởngnhớcảcácthếhệchaôngđãgópphầnlưudanhthơmlàngMộTrạchđếnmuônđờisau.

e-LàngCổĐô-HàTây

*Lànglàđấthọc,đấtkhoacử.*LàngcóhaivịThượngthưnổitiếngtriềuLê,trongđócómộtlàLưỡngQuốcthượngthư.*Làngcótruyềnthốngđánhgiặccứunước.*Lànglụa-Làngthơ-Lànghoạsĩ.

Ởquãnggiữahaingãbasông-sôngHônghợplưuvớisôngĐàtạigótNung(Địathếtuyệtđẹp-ASVN),sôngLôhợplưuvớisôngHồngtạiViệtTrì,còngọilàNgãBaHạc,địadanhđãđivàovănthơvớibàiNgãBaHạcphúnổitiếngcủaNguyễnBáLân-cómộtngôilàngnhỏbénằmvensông,mangmộtcáitênkháđộcđáo:làngCổĐô.

LàngCổĐôngàynaythuộchuyệnBaVìtỉnhHàTây.Từngàyhìnhthành,CổĐôcónhiềutênkhácnhau.Từxaxưa,CổĐôcótêngọilàCổCẩm,huyệnTiênPhong,trấnSơnTây.SauđóđượcđổitênlàYênĐô(hayAnĐô).TrongnhữngnămkhángchiếnchốngPháp,CổĐôcótênlàCổSắt,mộtcáitêntượngtrưngchoýchíkiêncườngcủangườidânCổĐôđốivớicuộckhángchiếnchốngthựcdânPhápkhitạmbịchiếm.

Theonhiềunhànghiêncứu,CổĐôlàmộtvùngtụcưcủacáccộngđồngngườiViệtcổ,cónhiềudấuvếtvănhoá-lịchsửcùngnhiềuhiệnvậtkhảocổđượcchôncấttrongcáckhumộtángcóniênđạitừthếkỷIII(trướcCôngnguyên)đếnthếkỷI(sauCôngnguyên),như:bình,thạpgốm,rìuđồng,lưỡixéo(binhkhí),cácviêngạchnungcóhoavãnhìnhôtrám.NhữnghiệnvậtđóđượctrưngbàytạinhàtruyềnthốngcủalàngcùngvớinhữngtýliệulưugiữởViệnSửhọc,ViệnHánNômđãchứngminhchonhậnđịnhđó.

LàngCổĐôcóngôiđềnnổitiếngởnúiCẩmSơn,cókiểukiếntrúccổkháđặcbiệtvớicổngtamquankỳvĩcóđạitựđềThánhtíchCẩmSơn(dấuvếtthánhởnúiCẩm).Theothầnphả,đứcthànhhoàngđượcthờởngôiđềnnàylàmộtvịnhânthầnđãchếttạiCổĐôkhiđangthựcthimộtsựnghiệplớnlàtìmcáchkhôiphụcnhàTrầnvàothếkỷXIII.Vìvậy,trongngôiđềncóđạitựđềĐạiđứcđôthànhhoàng(Thànhhoàngcóđứcđộlớn).CổĐôcòncóđềnthờbàCôngchúaThiếuHoa,congáivuaHùngđờithứ9từthànhPhongChâusangdạychodânlàngnghềtrồngdâu,nuôitằm,dệtlụa.LụaCổĐôlàmộttrongnhữngsảnvậttiếnvua,đãđivàokhotàngcadaocổ:

LụanàythậtlụaCổĐôChínhtônglụacống,cáccôưadùng

Tiếcrằng,nghềtruyềnthốngnàyđãmaimột;địaphươngđangcóphươngánkhôiphục.CổĐôvẫnđượcdântrongvùngtônvinhlàđấthọc,cótruyềnthốngkhoabảngtừđờinàysangđờikhác.TiêubiểulàhaivịThượngthưnổitiếngthờiLê:NguyễnSưMạnh,NguyễnBáLân,haiôngtổcủahaidònghọNguyễnlớnnhấtlàng.

NguyễnSưMạnhđỗĐệtamgiápđồngTiếnsĩxuấtthân,khoaGiápThìnniênhiệuHồngĐức15(1484)đờiLêThánhTông.Đượcbổlàmquan,ôngluôntỏralàmộtôngquanthanhliêm,cươngtrực,đượcnhàvuatincậy,phongchochứcThượngthưBộLễ,tướcSùngTínhầu.Thờiấy,giữahainướcĐạiViệtvàTrungHoacónhiềubấthoà.NguyễnSưMạnhvốnlàngườibiếtnhiều,hiểurộng,đượcvuaLêcửđisứ

TrungQuốc(năm1500).Cónhiềugiaithoạivềchuyếnđisứnày,đượcđònghọNguyễntruyền.tụngvàghivàotộcphả.KhivàoyếtkiếnvuaMinh,khôngbiếtvôtìnhhayhữuý,NguyễnSưMạnhkhôngcàikhuyáo,đếhởcảbụng.VuaMinhgiậndữ,cholàsứthầnnướcNamthấtlễ,hạchtộikhiquân,địnhtrụcxuấtvềnước.NguyễnSưMạnhquỳtâurằng:''Vìđườngsáxaxôi,bụngthầnđầychữ,nhiềungàyđiđườngâmu,ẩmướt,sợkhúmấtchữthánhhiền,thầnxinđượcphanháorahong,mongnhàvuađạixá''.Nghevậy,vuaMinhvừamuốnthửtài,vừamuốnhạingườinướcNam,rachiếu:''NếusứthầnnướcNamlàngườihaychữthìhãygiúpThiêntriềuchéplạithiênVichínhtrongsáchLuậnmớibịthấtlạc".NguyễnSựMạnhnhậnlờivàhỏilại: ''ĐạivươngcầnthiênVichínhtrongbaonhiêungày?''. ''Trong30ngàyphảihoàntất",vuaMinhhạlệnhvàrađiềukiệnchosứthầnkhôngđượcrakhỏidinhthựtrong30ngàychéplại thiênVichính.VuaMinhchắcmẩmsứthầnnướcNamkhôngthểlàmnổiviệcđó,saingườitheodõi.Lạquá,gầnhếtthờihạnquyđịnhmàkhôngthấysứthầnlàmgì,chỉngồiđánhcờ.Đếnngàythứ25,vuaMinhsaingườinhắcnhở,NguyễnSưMạnhtrảlời:“Ngàymaithầnsẽviết”.Đếnngàythứ29,ôngđãdângthiênVichínhchovuaMinh.Nhậnsách,vuaMinhkhensứthầncótrínhớtuyệtvời,sáchchéplạiynhưbảnchính,chỉcóchữ"công''thừamộtdấuchấm.VuaMinhhạchtội,NguyễnSưMạnhkhảngkháinói:''Nếuthầnviếtthừadấuchấmthìchắcchắnbảngốccủathượngquốccũngthừa''.VuaMinhchođembảngốcrasosánhthìynhưlờiNguyễnSưMạnh,chữ''công''cũngthừadấuchấmthật.Phụctài,vuaMinhkhônglýgìđểlàmhạisứthầnnướcNam,lạiphongchoôngchứcThượngthưcủaTrungQuốc.Bốnchữ''LưỡngquốcThượngthư”đượckhắctạitừđườnghọNguyễnCổĐônhắcđếncônglaocủanhàngoạigiaođạitàiNguyễnSưMạnh.

Từđó,NguyễnSưMạnhđượcnhàLêtindùngvàđượcbanquốctínhhọLê,đượcnhàvuagảchocôngchúa,đượcphongchứcVinhLộcĐạiPhu,coiviệcViệnHànlâmkiêmĐôngCácĐạiHọcSĩ.Tuyvậyôngvẫnsốnggiảndị,cửanhàđơnsơ,tàisảnkhôngcógìđánggiá.Ôngthọ82tuổi.

VịThượngthưthứhai,ngườicủadònghọNguyễnthứhailàngCổĐô,làmộtngườikhôngnhữngnổitiếngchốnquantrường,màcònnổitiếngvềvănchương,thơphú.ĐólàLụcbộThượngthưNguyễnBáLân,tácgiảbàiNgãBaHạcphúnổitiếng.Ôngsinhngày27thángGiêngnămCanhThìn(1700).ChacủaNguyễnBáLânlàNguyễnCôngHoàn,cũnglàngườinổitiếng,đượcngườiđờiliệtvàotrong''TràngAntứhổ''(BốnconhổcủađấtTràngAn),gồm:NhấtQuỳnh,nhịNham,TamHoàn, tứTuấn.Dù tàibaxuất chúng,nhưngconđườngkhoacửcủaNguyễnCôngHoànthìlậnđận.NămNguyễnBáLân15tuổi,ôngHoànvềdạyhọcởquêđểtrựctiếpdạycon.Chadạyconhọcnhưngđồngthờilạicùngnhauxướnghoạvănchương.NguyễnBáLânlàmộtngườihammêđọcsách,nênkiếnthứcuyênbác,cótàiứngđáp,xuấtkhẩuthànhchương...Cónhiềuchuyệnkểvềxướnghoạvănchươnggiữahaichacon:Mộthômhaichaconquađò,chanhìnthấyđàndêbênkiasôngbènrabàiphúDịchđìnhdươngxaphú(Bàiphúxedêcungcấm)vàtháchcon: ''Sangbênkiasông,nếutalàmxongbàiphúmàconchưaxong,tasẽnémconxuốngsông,cònkhôngthìngượclại”.Khôngngờ,NguyễnBáLânlàmsongbàiphútrướccha,cònchamớixongmộtnửa,nhưngôngkhôngdámnémchaxuốngsông,liềnbịchađánh.ĐólàbàiphúnổitiếngđượcngườiđờitruyềntụngNhấtđộgiangthànhchươngphú(Bàiphúlàmtrênmộtchuyếnđòquasông).Năm18tuổi,NguyễnBáLânđỗgiảinguyêntạikỳthiHương.20tuổi,ôngthiđỗtạikỳthiHội,và31tuổiôngđôĐệtamgiápđồngTiếnsĩxuấtthântạikỳthiĐinhnămTânHợi(1731).

VềtàithơvăncủaNguyễnBáLân,khôngaikhôngnhớbàiNgãBaHạcphú,vìnólàbàiphúNômcóvaitròrấtlớnđốivớisựpháttriểnthểloạivănbiềnngẫubằngchữNôm.Cảmhứngchủđạocủabàiphúlàtìnhyêuthiênnhiên,yêuquêhươngđấtnướcvàyêuconngườicủatácgiả.Tìnhyêuđóđãquyệnvàongọnbútcủaông,bayvútlênthànhhồnthơlailáng.

TàithơvăncủaôngkhôngchỉdừngởbàiNgãBaHạcphú,điếmchóisángnhấtcủasựnghiệpvănchươngcủaông,màcònphảikểđếnhàngchụcbàiphúchữHántrongcáctuyểntậpphúcố:Danhphútập,Bátvậnphú,HoàngLêCátvậnphúv.v...ĐiềuđángnóinữavềNguyễnBáLânlàhoạtđộngquantrường,làsựnghiệptrongsuốtcuộcđờiông.Trong50nămôngcó17lầnthăngquantiếnchứcvớinhữngtrọngtráchngàycàngnặngnề,phứctạphõntrongthờiHậuLêđầybiếnđộng,đàngtrongdonhàNguyễnnắmquyền,đàngngoàilàvuaLê–chúaTrịnh.Năm1732,ônggiữchứcTýHuấn,năm1734:HànLâmviệnkiểmthảo,giámsátđạoNamSơn,ĐềhìnhGiámsát(Ngựsử);năm1737:ĐốcđồngxứSơnTây;năm1740:TòngThamtụng,rồiLưuthủHưngHoá,ThốngđốcCaoBằng;năm1756:BồitụngkiêmTếTửuQuốcTửGiám;năm1767làmThượngThưBộLễrồiThượngthưBộHộvàcuốiđồilàThượngthưBộCông...Tronghoàncảnhxãhộiđầynhiễunhương,NguyễnBáLân.vẫngiữtưcáchlàmộtôngquanthanhliêm,cươngtrực,luôngiữkỷcươngphépnước.Cómộtchuyệnngườiđờinhớmãi:VàokhoathinămẤtMùi(1775),TrịnhSâmđếngiảngsách,bắtcácquantrongtriềuphaimũáotriềuyếtnhưvuaLêraxemthi(TrịnhSâmmuốnbáquanphảicoimìnhnhưnhàvua).LàThượngthưBộLễ,ôngphảnđốikịchliệt,ôngvẫnmặcthườngphụcvàtâurằng:''Cácđấngliệtthánhtiênvươngxưanayvẫngiữđạotônvua,truyềnđờitrải200năm,naymộtsớmthayđổisợlàmkinhhãichomọingười.NguyễnHoànlàSưphóđạithầnkhôngbiếtuốnnắnchochúa(chỉTrịnhSâm)đivàođườngchính,xinchémđầuđểtạthiênhạ''.Trướctháiđộquyếtliệtvàđúngđắncủaông,TrịnhSâmbuộcphảihồiloan,tronglòngđầyấmức.

HaivịThượngthư,haihọcgiảnổitiếnglàngCổĐôlàtấmgươngchobaođờiconcháunoitheo,biếncáilàngnhỏbévensôngHồngnàytrởnênđấthọc,đấtkhoacử,đấtlàmquan,đấtvănthơ-nghệthuật.Ởthờinào,CổĐôcũngcóngườiđỗđạt,dònghọnàocũngcóngườilàmquan.SauNguyễnBáLân, chỉ tính từ1807-1818cónhiềungườiđỗcửnhân,nhưPhanVănHưng,NguyễnVănKý,NguyễnDuyHành,NguyễnVănQuy,NguyễnVănNhuận...trong16đờihọNguyễnSưMạnhđãcó89vicửnhânvàtútài.Dướichếđộmới,CổĐôvẫntiếptụcnêutruyềnthốngđấthọc,có285ngườicótrìnhđộđạihọc,gần20ngườitrênđạihọc(tínhđếnnăm2000).Pháthuytruyềnthốngvãnchương–nghêthuật,dướichếđộmớilàngCổĐôcómộtnétvănhoáítcólàngquêViệtNamnàosánhkịp,đólàlànghoạsĩ.SauhoạsĩSĩTốtkhánổitiếngvớinhữngbứctranhđượclưugiữởBảotàngMỹthuậtquốcgianhưBốcon,TiếngđànbầucùngnhiềutranhkhácđượclưugiữởcácBảotànglớnởMỹ,Pháp,Đức,ThuỵĐiển...làgầnhaichụchoạsĩthếhệkếtiếpđượcđàotạoởhaitrườngĐạihọcMỹthuậtlớncủađấtnướclàtrườngĐạihọcMỹthuậtYếtKiêuvàtrườngĐạihọcMỹthuậtCôngnghiệpHàNội.Đólàcác

hoạsĩSĩTuấn,SĩThiết,SaoMai,NgôBìnhThiểm,GiangKhích,TrầnHoà,NguyễnThạch,NguyễnLaVuông,QuangTrung...ChínhnhờnétđẹpvănhoáđómàngườidântrongvùngđãghéplàngCổĐôthànhlànglụa–làngthơ-lànghoạsĩ,thậtchẳngngoa.NhữngnétđẹpvănhoáđóđãhunđúcchongườiCổĐômộtphẩmchấtcaoquý.Đólàphẩmchấtyêunước,yêuquêhươngvàtruyềnthốnganhhùngchốnggiặcngoạixâm.Phảilàmộtngườiyêunước,tựtôndântộc,NguyễnSưMạnhmớihoànthànhxuấtsắcsứmệnhcủamộtsứthầnnướcNamtrướcthóiháchdịch,nướclớncủavuaMinh.NguyễnBáLânlàmộtôngquanvặnvõsongtoàn,cócôngdẹploạnởtrấnSơnTây,CaoBằng.KhigiặcPhápxâmlượcViệtNam,thànhHàNộithấtthủlầnthứhai,ĐềđốcTrầnVàng,ngườicủadònghọTrầnlàngCổĐôđãlãnhđạonghĩaquânchốngPhápởvùngSơnTây,PhúThọ.KhitriềuđìnhHuếkýhoàướcđầuhàng,giặcPháprải truyềnđơnkêugọinghĩaquânđầuhàng,ĐềđốcTrầnVàngđộngviênquânsĩchiếnđấuđếncùng,bằnglờilẽđanhthép:''Triềuđìnhhàng,chúngtakhôngchịunỗinhụcđầuhàng!''.Sau6nămchốnggiặc,dolựclượngchênhlệch,nghĩaquânTrầnVàngthấtbại,ôngbịgiặcbắtnhưngkhôngchịuquyphụcchúngvàbịchúngsáthạidãman.TruyềnthốngchốngPhápcủanghĩaquânTrầnVànglạihunđúcnênsựnghiệpanhhùngcủangườidânCổĐôtronghaicuộckhángchiến.

d-LàngĐườngLâm-HàTây:Đấthaivua

NóiđếnĐườngLâmlànóiđếnvùngđấtcủamộtcộngđồngdâncưgồmnăm,sáulànghọplạiKhôngnênquanniệmĐườngLâmlàmộtxãvớisựphânchiahànhchínhhiệnthờidocáclàng:MôngPhụ,ĐôngSàng,PhụKhang,CamLâm,CamThịnh,ĐoàiGiáp,VănMiếu... làmnên.Bởinhưthếkhócóthểđánhgiámộtcáchtổngquátvềlịchsử-Vănhoáđãdiễnratrênmảnhđấtnày.

ĐườngLâmtênnômgọi làKẻMía,cólẽ tụcdanhnàyđượcbắtđầutừmộtcái tênrấtchữnghĩa:CamGiá(Míangọt)!CamGiáxưakiađượcchiarathànhhai ''Tổng'':CamGiáThượngvàCamGiáHạ.CamGiáThượnglàcácxãthuộcmiềnCamThượng,ThanhLũng,BìnhLũng...(NaythuộcvềhuyệnBaVì).CamGiáHạlàxãĐườngLâm(NaythuộcthịxãSơnTây).PhảichăngđaiđấthữungạnsôngHồngtừthờithượngcổ,khichưacóhaibờđêsừngsữngchạydàiđịnhvịdòngsông(ĐêsôngHồngtrởthànhhệthốngcólẽvàothờiLý),đểmỗikhivàomùanướclạiàoạtđổvêngầuđỏphủsa,bồiđắpnênTamgiácchâuthốđồngbằngBắcBộmàsôngHồnglàcáitrụcphânchiađịagiớihànhchínhhaitỉnhrấtrõrệt:VĩnhPhúc-HàTây.DảiđồngbằnghữungạnsôngHồngkéodàitừnhữngbậcthềmcủanúiTản(TảnViênSơn-NúiTổ)xoảimảivềxuôi,tạoramộtmiềnphìnhiêutrùphú,mộtnămhaivụbốnmùarộnrãtiếngcanhcửitằmtang:Ngọtmãiđếntậnbâygiờvớimộtđịadanhđãđivàolịchsửbằngnhữngkỳtíchnhưnhữnghuyềnthoại.

ĐườngLâm làvùngbánSơnđịa, trênnhữngquáđồi trungdu thuộc làngCamLân,đến tậnbâygiờvẫncòn lạinhữngcái tên:ĐồiCấm,NghẽnSơn,VũngHùm...inđậmdấutíchmộtthờitraitrẻcủaạnhemPhùngHưng,PhùngHãi...Truyềnthuyếtkểlạirằng:Thủaấytrênđồilàrừngđạingànrậmrạp,dướitrằmgiộclauláchumtùm.Nămấycọpvề,cómộtconcọphungđữđãbắtđibaomạngngười.Dântrongvùngsợhãikhôngdámvàođồikiếmcủiháichè.Đêmđêmcọpdữcònmòcảvàolàngrìnhbắttrâubòlợngà,khắpcảlàngchưanhọmặtngườiđãvộivãvềnhà,luồnglạchrấpkín,cổngngõvăngchặt,xómlàngeoócmộtnỗisợhãirìnhrậpbấtcứlúcnào.Cómộttrailàngcựckỳkhoẻmạnhquyếttâmdiệthổdữtrừhoạchodânlàng.LựamộtthángcuốiđônggióBấcsesắtthối,khílạnhtrênđồitrànvềlàmrờnrợndangười,chàngtraibệnngườinộmđemvàođồiđếnbênmépnướccắmxuống,babốnđêmliềnnhưthế...Đêmấynhưbaođêmkhác,hổdữravũngnướcduynhấtcònxótlạitrongvùng,trướckhivụcđầuuốnghổtalấytaytátđổngườinộmnhưmọihômthườngvẫnthế.Nhưngnóđâucóngờhômnaycómộtcánhtayrắnchắcđãtúmchặtlâybờmnóvàliênhồigiángxuốngnhữngquảđấmnặngnhưbúatạ...Chàngtraithôngminhdũngcảm,cósứckhoẻphiphàmđóchínhlàPhùngHưng!

PhùngHưngsinhravàlớnlênởlàngCamLân(xãĐườngLâm),nửasauthếkỷVIII,đấtnướctachịuáchđôhộcủanhàTùyĐườngcựckỳhàkhắc.PhùngHưngđãcùngemlàPhùngHãivàBồPháCầnchiêutậpbinhsĩcùngnhândânphấtcờkhởinghĩa.TừquêhươngôngđánhthànhTốngBình(HàNội),đậptantànhđạoquânxâmlượccủaCaoChínhBình,dànhlạiquyềnđộclậptựchủ(791-802).Nhândântônvinhônglà:BốCáiĐạiVương!

NóiđếnPhùngHưngkhôngthểkhôngnóiđếnmộtngườicònưutúnữađólàNgôQuyền.NgôQuyềnlàcontraiChâuMụcĐườngLâmNgôMân(ÔngchínhlàngườilàngCamLâm).NgôQuyềnsinhratướngmạotuấnkiệthơnngười,sángmắtnhưsao,sứcđịchmuônngười.Thuởtrángniênđãtừngghìsừnghaicontrâuđựcđánhnhaulàmchochúnghoảngsợmàbuôngnhaubỏchạy.LớnlênônglàmnhatướngchoDươngDiênNghệ,trấnthủchâuHoan,ChâuÁi.SauloạnKiềuCôngTiễnôngđãtrấnyênnướcnhàvàtiếnhànhcuộckhángchiếnchốngthùngoài,trậnđánhtrênsôngBạchĐằngthểhiệnsựthôngminhtàitríthiêntàitronglịchsửchốnggiặcngoạixâmcủadântộcta.

MộtnhânvậtlỗilạcnữađãđểlạimốcsonchóilọitrongtrangsửnướcnhàlàThámHoaGiangVănMinh.ÔngsinhnămNhâmNgọ(1582)ởlàngMôngPhụ.Tháng2nămMậuThìn(1628),đờiLêVĩnhTộởnướctaôngdựkhoathiHội,đỗnhấtgiápTiếnsĩ,cậpđệtamdanh.(CóđiềuđánglưuýlàkhoathinămấykhônglấyTrạngNguyên,Bảngnhãn).NămĐinhSửu(1637)ôngđượcTriềuđìnhcửlàmchánhsứ,dẫnđầumộtpháibộsangTriềuMinh.Sửcũchéprằng:TrongkhihộikiếnvớivuanhàMinh,sứthầnGiangVănMinhđãtrổtàithaolược,đốiđápvớivuanhàMinh.MộtlầnvuaMinhravếđối:''Đồngtrụchíkimđàidĩlục"(Cộtđồngtrụđếnrayrêuđãphủxanh)GiạngVănMinhkhảngkháiđốilạirằng:“Đằnggiangtựcổhuyếtdohồng"(SôngBạchĐằngtừxưamáuthùcònloangđỏ).VuaMinhnổigiậnvìbịnhắcđếnnỗinhụcthuatrận,liềnsaimổbụngsứthầnGiangVănMinhxem"gantomậtlớn"đếnnhườngnào!(Thậthènquá)GiangVănMinhchết,vuaMinhtiếcmộtbậctàidanh,saingườiướpthủyngânvàoxácđưavềnước.

ĐườngLâmkhôngchỉlàmảnhđất“địalinh''sinh''nhậtkiệt"têntuổihọđãgắnliềnvớitrangsửhàohùngcủadântộc,màĐườngLâmcònlàmộtđịachỉVănhoácóýnghĩarấtquantrọngtrongviệcnghiêncứutìmhiểunhững"cộngđôngcưdânnôngnghiệpcổ".TheomộtsốnghiêncứuđánhgiágầnđâycủamộtsốhọcgiảthìlàngMôngPhụ(thuộcxãĐườngLâm)là:ĐạidiệnduynhấtvềlúanướcchâuÁcònxótlại!Đây

làlàngViệtcổđáong,đáongởđâyđượcxâydựngvớimộtquymôrộnglớnvàhoànhtráng,nghệthuậtkiếntrúctinhxảo,tiêubiểulàđìnhlàngMôngPhụ.Căncứvàoniênđạixâydựngcònxácđịnhđược,đìnhMôngPhụđãcócáchđây364năm.NgồiđìnhmangđậmdấuấncủalốikiếntrúcViệt-Mường(Đìnhcósàngỗ),cóthểnóiđâylàmộtbônghoavềnghệthuậtkiếntrúcnhữngnéttàihoacómộtkhônghaiấycònđượclưugiữtrênnhữngbứctrạmcốnvàđầudư..Tinhvitrongtừngnhátđục,songcũngcựckỳtinhtếtrongquyhoạchtổngthểmangtínhvĩmô.Giai thoạikể rằng:ĐìnhMôngphụđặt trênđầumộtcon rồngmàgiếng làng làhaimắt, sânđìnhđào thấphơnsovớimặtbằngxungquanh,cóvẻnhưlàmộtnghịchlýsovớikiếntrúchiệnđại,songthựcrađólạilàmộtdụngýcủangườixưa.Khimưaxuống,nướctừbaphíaàoạtđổvào(Nướcchảychỗtrũng),phảichăngđólàmộtkhátvọngvềmộtđờisốngấmno!Sauđónướctừtừthoátratheohaicốngnhỏchạydọctheonáchđình(Chốngthủylôitâm),từxanhìnlại,trongmưahairãnhnướcvẽnênhairâurồngvừathậtlạivừaảo,quảthậtlàmộtýtưởnghếtsứclãngmạncủacáckiếntrúcsưcổ...Trướccửađìnhlàmộtcáisânrộng,sânnàylànơibiểudiễncáctròkhilàngvàođám(Hộilàng).Khôngchỉlànhưthế,sânnàycònlàmộtcái"ngãsáu"khổnglồ,xoèranhưnhữngcánhhoa,rồiquytụmọiconđườngtronglàngvềtrungtâm.Cóđiềurấtđặcbiệt,từđìnhcóthểđiđếnbấtcứxómnàotronglàngcũngkhôngaiphảitrựcliếpquaylưnglạivớihướngđình.Thậtlàđộcđáo!

Vốnlàmảnhđấtgiàutruyềnthống,đếnnhữngnămđầuthếkỷXXlàngMôngPhụlạisinhnhữngngườiconưutúkhác,đólàcụPhanKếToại.PhanKếToại(1898-1973)làcontraiTuầnphủPhanKếTiến.LúccòntrẻôngđượcchachođiduhọctạiPhápởPhápôngđượcđưavàođàotạoởtrường"HànhChính"trongkhinguyệnvọngôngmuốnhọcluật.HọcxongPhanKếToạivềnước,ôngđượcthăngnhậmtừ"triphủ"đến"Khâmsaiđạithần"...SaukhicáchmạngThángTámbùngnổôngbỏnhiệmsởvềnhà,sốngnhàntảnnhưmộtngườilàngMôngPhụ.Nếucóaihỏiôngchỉcườimàrằng:"Lãogiảantri!"(Giàrồivềnhàdưỡnglão)...(Khôngtríchdẫn)...TuyvậysaunàyôngtiếptụcsựnghiệpvàgiữchứcPhóThủTướng.Sinhthời,cụPhanKếToạirấtquantâmđếnđờisốngdânlàng,chínhcụlàngườimangnghềlàmnón,làmáotơilávềlàng.MôngPhụ,mởlớpdạyngaytại"từđường"họPhan.Rấttiếctronglàngcókẻđộcmồmbảo:"Cụđilàmquạnvớithíênhạ,lạiđemcáinghềănmàyvềlàng..."(Ãnmàynónlááotõi).Cùngthờiđiểmnày,dânlàngPhúChâu-PhủQuảngOaiđãdunhậpnghềchằmnónvào,hiệnnaytrởthànhnghềtruyềnthốngcủalàngPhúChâuhuyệnBaVì.Khôngthành,cụđemCô-tacủanhàmáysợiNamĐịnhvềcholàngdệtlấycông.Chiếntranhthếgiớinổra,nhàmáysợidưới"Nam"đóngcửa,hàngtrămkhungsợicủalànggáctrênsànhàchonhệnxâytổ...Thếmớibiếtcụlàngườiluônlođênviệcmởnghềchodân.

TrongthờikỳhiệnđạicònmộtngườinữaphảikểđếnlàBộtruởngBộThủylợiHàKếTấn.Ôngsinhravà lớnlên trongmộtgiađìnhcótruyền thốngrấtnổi tiếngvềnghề thợmộc,ôngnộiđượccảvùng trân trọnggọi là"cụMục'' (ĐầuMụcsứ-Ngườicaiquản thợcủacảsứĐoài).LớnlênôngraHàNộikiếmsốngvàđượcgiácngộlýtưởngCáchmạng.Trongphongtrào"dânchủ"(1936-1939)ôngđãlậpra"áihữuthợmộc"ởHàNội,đấutranhđòidânsinh,dânchủ...CóthểnóiBộtrưởngHàKểTấnlàmộttrongnhữngngườiđầutiênđặtnềnmóngchoCông trình thuỷđiệnHoàBìnhhômnay...CũnggiốngnhưcụPhanKếToại, cụHàKếTấncũnghết sứcchăm lođếnđời sốngdân làngĐườngLâm,cụlàngườiquyhoạchvàxâydựnghệthốngthủylợicủađồngđấtĐườngLâm,vốnmộtvùngbánSơnđịarấtnhiềukhókhăntrongcanhtácđãbaođờinay...Suốtmấychụcnămqua(từ1946),nhờvàohệthốngtướicấpI&II,đờisốngngườidânnơiđâycũngđượccảithiệnđángkể,mộtphầnkhôngnhỏphảikểđếncụ!

NóiđếnĐườngLâmcònrấtnhiềutêntuổiphảikểđến,đólàcụPhóBảngGiáSơnKiềuOánhMậuởĐôngSàng,chínhcụlàngườihiệuđínhTruyệnKiều,cóthểnóinhờvàobản"Kiều"này(cùngvớihaibảnKiềuKhác!à:BảnKiềuKinh-DoTựĐứcbiênsoạn,vàbảnKiềuPhạmQuýThích)lànhữngtưliệuhếtsứcbổíchchoviệchiệuđínhvàbiênsoạnTruyệnKiềusaunàycủaĐạithihàodântộcNguyễnDu.

VàothếkỷXVII,ởĐôngSàngcòncóbàNgôThịNgọcDung(tứcgọi làBàChúaMia),bà làphi tầncủachúaTrịnhTráng.Chínhbà làngườihưngcôngxâydựngchùaMía(SùngNghiêmtự),mộttrongnhữngngôichùađẹpcủaSứĐoàivàcảnước.Bêncạnhđóchínhbàlàngười"mởchợ,lậpbếnđò",chấnhưnglạinghềnấukẹotrộnđường,cungcấpđườngmậtchophốHàngĐườngHàNội...

ĐếnĐườngLâmvàothămlàngViệtcổđáong,mộtmìnhmìnhnghetiếngbướcchâmmìnhrộnlêntrongtừngngõnhỏ,chắcbạncũngcảmthấyhìnhnhưcómộtđiềukỳdiệucòntiềmẩndướilớpđádàytrầmmặcđãtíchtụtựbaođời.RakhỏicổnglàngMôngPhụ(Chiếccổngduynhấtcònxótlại)mấychữđạitựcòninđậmtronglòng:"Thếhữuhưngngơiđại"(thờinàocũngcóngườitàigiỏi).Phảichăngđólàlờiđộngviên,nhắnnhủcủatiềnnhânvớichúngtahômnay.

g-LàngQuỳnhĐôi:

TừThủđôHàNộiquốclộ1AxuôivềNamkhoảng250kmđếngầnmộtnơigọilàCầuBèo(thuộclàngBàoHậu,naylàxãQuỳnhHậu)cáchthịtrấnCầuGiátgần3km,kháchsẽthấybênđườngcómộttấmbiểncómũitênchỉghi:-''NhàbiatưởngniệmnữsĩHồXuânHương3km".NhàtưởngniệmđóđượcquỹhợptácpháttriểnvănhoáThụyĐiển-ViệtNamtàitrợxâydựngngayđịađầuxãQuỳnhĐôi,phíadướinhàthờQuỳnhQuậncôngHồPhiTích,phíatrênkhumộcụHồTùngMậuvàAnhhùngCùChínhLan.

QuỳnhĐôi!Khôngbiếttừbaogiờcòntruyềnmãiđếnnaycâuca:''BắcHà,HànhThiện,HoanDiễn,QuỳnhĐôi".QuỳnhĐôilàmộtlàngởphíabắchuyệnQuỳnhLưu,tỉnhNghệAn,xưalàmộtvùngcâyhoang,cỏdạigiápsôngMai(gọilàsôngMõ),gầnbiểncửaQuènlàmộttrongbacửabiểncủahuyệnQuỳnhLưu:CửaCờn(Càn),CửaQuèn(Quyền),CửaThơi(Thai).NămthứIIXươngPhù(1378)có3ôngtổhọHồ,họNguyễn,họHoàngđếnkhaiphámàlậpratrangThổĐôi(xưasửchépQuỳnhĐôilàHoànHậu,thựcraQuỳnhĐôilàmộtthôntrongxãHoànHậu).TínhđếnnayQuỳnhĐôiđãcótrên600nămtuổi.TheothuyếtphongthủythìQuỳnhĐôiđượcđất''địalinhnhânkìệt".LàngcómộtngôiđìnhlớntrôngvềhướngNam.TrướcmặtlàlènMụctứclènYênNgựa(MãYênSơn)saulưnglàlènTàn

(TrụHải)trôngnhưcáitànchechongôiđình.HaiphíaĐông,Tâylàhaihònlènhìnhcáibảngchầuvề(ởhaixãQuỳnhHồng,QuỳnhBảng).XếđôngnamlàhaicộtđánhôlênnhưhaiquảnbútvàmộtvũngđágiốngcáinghiênmựcgọilàHònBút,HònNghiên(ởlàngBútLuyện).Cácnhà trí thứcTâyhọc,Hánhọcnhưcácông:NguyễnThiệuLâu,VũTuấnSánđãvềnghiêncứu.CóphảivậymàdânQuỳnhĐôicótruyềnthốnghiếuhọc,họcgiỏi,đỗcao,làmquanto?Thờiphongkiếnthựcdânnhiềugiađìnhnghèophảiđimòcua,bắtốcnhưngvẫncốgắngchocontheođòinghiênbút''Ănmàylấydămbachữthánhhiền''.QuỳnhĐôixưachỉcó2nghề:đihọcvàdệtlụa,làmnghềnôngítvìítruộng.ThờiấyQuỳnhĐôicó531sinhđồ(Tú tài),203hươngcống(Cửnhân)với958 lượtngườiđỗ116khoa thihương trongđócóđến13giảinguyênnhư:DươngCátPhủ,HồSĩDương,NguyễnDươngDực,PhanĐìnhPhát...đỗđạikhoathìcó4phóbảng:HồBáÔn,PhanDuyPhổ,HoàngMậu,LêXuânMai.Có6tiếnsĩ:HồSĩTân,PhanHữuTính,HồSĩTuần,VănĐứcGiai,NguyễnSĩPhẩm,DươngThúcHạp;2hoànggiáp:HồPhiTích,HồSĩĐống;mộtthámhoa:DươngCátPhủ;mộtbảngnhãn:HồSĩDương.ThờiPhápthuộc,ngườiđỗthủkhoatrườngĐạihọcLuậtkhoađầutiênởĐôngDươnglàNguyễnXuânDương(saunàylàchánhnhấttoàthượngthẩmBắcBộrồichánhánHàNội).NgườiđỗcửnhânLuậtkhoacuốicùngthờiđólàPhạmĐìnhTân(saunàylàchuyênviêncaocấpvềphápchế).CảhaiôngđềulàngườiQuỳnhĐôi.Cũngtrongthờikỳnày,ngườiduynhấttrongcảnướcđượcgiảithưởngcủaBảoĐạitrongmộtkỳthiđặcbiệt(Concoursgénéral)làôngNguyễnĐìnhLương.

SauCáchmạngTháng8-1945đếnnayxãQuỳnhĐôiướctínhcó500ngườitốtnghiệpđạihọc,23thạcsĩ,33tiếnsĩnhư:NguyễnXuânDũng,PhanTamĐồng,PhanCựTiến,HồĐứcViệt...7phógiáosư:VănNhưCương,HồSĩGiao,HoàngVănLân,DươngNhưXuyên...3giáosư:PhanCựNhân,PhanCựĐệ,PhanCựTiến,3việnsĩquốctế:NguyễnXuânDũng,PhanCựĐệ,PhanCựTiến.QuỳnhĐôivốnlàmộtlàngtrọngnhochonênngàytrướcđườngvàolàngtừxãtrênxuốngđượcđắpnhưrắnlượnđểsaucáckỳthingườiđỗđạtđượcrướcxáchđiquanhcochođẹp.NhưtrênđãnóingườiQuỳnhĐôinghèonhưnghiếuhọc.TrườnghợpôngHồSĩDươnglàmộtthídụ,nhàôngcóbữaănraudưa,cónhiềubữanhịnnhưngôngbấmchíhọchành.ÔngđỗđầukhoathiHương(1651),đỗđầukhoaĐôngCác(1659)ônglàmộttrong2ngườiViệtNammộtđỗlưỡngquốctrạngnguyên(MạcĐĩnhChi)vàmộtlưỡngquốcĐôngCáclàông(tàiliệutrongLongCươngThưviệncủathượngthưCaoXuânDục).

VềvănhọcQuỳnhĐôicónhiềungườinổitiếngnhư:HồSĩĐống,HồSĩDương,HồXuânHương,PhạmĐìnhToái,DươngQuếPhổ.. .SauCáchmạngTháng8,QuỳnhĐôilàquêhươngcủacácnhàthơHoàngTrungThông,LamGiang,HồPhiPhục,DươngQuân,SĩGiang,HồvănKhuê(tràophúng),cácnhàvănHồAnhThái,HồAnhTuấn,nhànghiêncứuvănhọcPhanCựĐệ,nhàsửhọc:HoàngThanhĐạm,hoạsĩ:HoàngTuấnNhã,DươngViên,nhàhoạtđộngsânkhấuHồThi(HồNgọc)...VớimộttruyềnthốngnhưvậynênphongtụccủaQuỳnhĐôicũngrấtđángnói.DânQuỳnhĐôithuầnhậunhưngkhôngkémlịchlãm,biếtnhẫnnhụcnhưngcũngrấtkiêncường,thẳngthắntuycólúcnóngnảy...QuỳnhĐôilàmộtxãcóhươngướcsớmvàhươngướcđóquyđịnhchoQuỳnhĐôixưamộtnếpsốngvănhoáđươcgìngiữvàpháthuychođếnngàynay.ChonênQuỳnhĐôiđượcSởVănhoá–ThôngtinNghệAnchứngnhậnlà"Làngvănhoá'',mộttrongnhữnglàngđầutiênởtỉnhNghệ.

h-TiênĐiền,HàTĩnh:Làngkhoabảngvàvănchương

SáchNghiXuânđịachíviếtvềthếđất,''thếđứng"củalàngTiênĐiềncócâu:''HồngLĩnhSơncao,SongNgưhảikhoátNhượcngộminhthời,nhântàitúphát"(NúiHồngLĩnhcaocao,hònsongngýngoàibiểnlộng,gặpbuổicóvuahiền,nhântàiđuanhauphát).Đứngởbếnđò,đãthấycáithếcủalàng.

TheogiaphảhọNguyễnvàsáchNghệAnkýcủaHoàngGiápBùiDươngLịch(1757-1828)thìtrướcthếkỷXVI,TiênĐiềnlàmộtbãiđấtcátbồicủasôngCả(têncũcủaSôngLam)đầyaochuôm,mồmảvàumtùmcâycóilác,cưdânthưathớtsốngbênnhữngconhóimùatriềucườngnướcmặnngậpbờ,đêmxanhlèánhlântinh.GiữathếkỷXVI,ôngtổhọNguyễnlàQuậncôngNguyễnThuyênđếndựngcơnghiệp,đấtnàymangcáitênthậtnôngnổi:UĐiền(Ruộnghoang,rậm).CháuônglàNamdươngQuậncôngđãđắpđêngănmặn,khơikênhdẫnnướcngọttrênNgànHốngvềcảitạoUĐiền.ĐầuthếkỷXVII,UĐiềnđổitênthànhTânĐiền,PhúĐiền,rồiTênĐiền.TheosáchĐạiMinhquảngdưchíthờithuộcMinh(1414-1417),TiênĐiềngồm4thôn:BáuKệ,LươngNăng,VănTrườngvàVõPhấn.Xaxưa,TiênĐiềnđượcgọilàđất''GiangSơntụkhí"khôngchỉtheonghĩaphongthổđịalýmàxétcảvềtrầmtíchvănhoá.MộtthờiTiênĐiềnlàchốnđôhội.QuanhBàuPhổQuán,BàuTên,CầuTiên''lâuđàitiếpnối,quánhàngcàirãnglược,ngườingựatấpnập,võnglọngrợptrời''(SáchAnTĩnhcổlụccủaGiáosưLơ-Brơtông).KhôngbiếttừbaogiờXứNghệcócâuphươngngữLó(lúa)XuânViên,quanTiênĐiền,tiềnHộiThống.Dùđấtbạc,dânbần,nhưngquanTiênĐiền,khoacũngnhưhoạn,văncũngnhưvõ,khanhhầu,tểphụ,danhthầndũngtướngnhiềukhônglàngnàosánhnổi.Dukháchtớiđâyngheđọctênđềnmiếu,lăngmộkhôngtinnổivớidiệntíchlàng380héctacóthểchứahết:ChuồngvoiĐoanQuậncônghọTrần,conrểchúaTrịnh,VườnHộiQuậncông,Đềntếtývăn,ĐềnthờHộiQuậncông,ĐềnthờUyQuậncông,ĐềnthờTrinhDũnghầu,ĐàntếLĩnhNamcông,ĐềnthờTiênLĩnhhầu,ĐềnthờXuânNhạccông,ĐềnthờLamKhêhầu,ĐềnthờĐiềnNhạchầu,ĐềnthờHàChânđài,MộtổhọNguyễn,MộXuânNhạcquậncông,mộTánQuậncông,MộTiênLĩnhhầu,MộNguyễnDu...

ThuởnhỏtôinghecâuvèTiênĐiềnthờthánh,TảAothờthầnmãisaunàymớihiểuhếtnguồncơn.XưaởcáclàngkhácnhưVọngNhi,ĐanPhổcóđìnhthìTiênĐiềnmãinămMinhMạngmớidựngđình.ThánhđâylàđạoNho,làtruyềnthốnghọchànhđỗđạt.TrongsáchLịchtriềuhiếnchươngloạichí,PhanHuyChúviết: ''Khoagiápnổitrộihơnhẳn,danhthần,hiềnphụđứnghàngđầutrongphủĐứcQuang"làviếtvềTiênĐiền.

TiênĐiềnthờiLê-Nguyễncó6ngườiđỗđạikhoa,31ngườiđỗHươngcống,Cửnhân,11ngườitútài,sinhđồ,3ngườiđượcbạtcống,3ngườiđượccảnh tiến,nóinhưgiờ làđượcđềbạt thẳngkhôngqua thicử.Nhiềungười làVõ tướng,Quậncông,Phòmã,Cônghầu thuộcnhữngdònghọlớn:Nguyễn,Trần,Hoàng,Lê,Hà...Ởđây,tôixinlượcchépvàinétchínhvề6vịđạikhoahọNguyễnlàthânphụ,chú,bác,

anhemĐạithihàoNguyễnDu.NguyễnNghiễm(thânphụNguyễnDuy)tựHyTư,tônhuýThiều,hiệuNghiHiên,búthiệuHồngNgưcưsĩ.ÔngsinhgiờCanhTuất,ngàyThìn14thánggiêngnhuầnnămMậuTýniênhiệuVĩnhThịnhthứtý,16tuổiđỗthihương,24tuổiđỗHoàngGiáp,54tuổigiữchứcNhậpthịThamtụng,rồithăngĐạitưđồXuânQuậncông.Ngày17tháng11nămẤtMùiôngmấttạilàng.MấtrồivẫnđượcgiaphongThầnThượngđẳngvớimỹtự''Kinhluân,khangtế,đứcvọngtàitrí,anhđặc,cảnhlãng".

NguyễnKhản,tựHyTrực,biệthiệuLânSơncưsĩ,sinhgiờTỵngàyMậuThìn13tháng3nămGiápDầnniênhiệuLongĐứcthứba,20tuổiđỗthihương,27tuổiđỗThiđình.GiữcácchứcNhậpthịbồitụng,TảThịlangbộlại,KiềuNhạchầu.VềsauđổisangchứcvõHồngLĩnhhầu,ThượngthưBộlạikiêmtrấnthủSơnTây.ChúaTrịnhtừngviếttặngông4chữ''Nhịgiápphụtử".ÔngnổitiếngthơQuốcâmvàmêsayâmnhạc.NgườiXứNghệgọiônglà''Phonglưuđạithần''.

NguyễnHuệ,tựHyHoà,hiệuGiớiHiên.SinhnămẤtDậuVĩnhThịnh.25tuổiđỗThihương,làmTrihuyệnNgaSơn,29tuổitrúngĐệTamgiáp.NămVĩnhHữuthứ4,truytặngTrungTrinhđạiphu,Hànlâmviệnthừachỉ,TiênLĩnhhầu.NămCảnhHưngthứ11,TrịnhÂnVươngbaophongVõĐạivươngThượngđẳngPhúcthần.

NguyễnTán,tựSoánPhủ,hiệuCẩmĐình,21tuổiđỗThihương,29tuổitrúngĐệtamgiáp,Đệthấtdanh,đượcbổlàmtriphủKhánhHoà,làmPhânkhảotrườngNamĐịnh,rồilàmĐôngtriphủVĩnhTường.

NguyễnMai,tênhiệuHữuTuyếttử,sinhnămMậuDầnđờiTựĐức.23tuổiđỗthứ3thihương,27tuổitrúngĐệtamgiápđồngtiếnsĩ.

...Làngngườiđông,ítđấtnhưngvẫndànhmộtkhoảnruộngchosựhọc,gọilàhọcđiềnchiachonhữngngườiđỗđạt.Tiếnsĩ,Cửnhân,Tútàimỗingườiđược1mẫu8sào.Ngoàiracòn''ruộngđầuxã''dànhchongườiđỗđạtcaonhấtcủalàng.Cáivịtrí trangtrọnggiữađìnhlàngởTiênĐiềnkhôngphảidànhchobậccaotuổinhấtmàdànhchongườiđỗđạtcócôngdạyhọcchothếhệtrẻ.Lạicóruộnglễhội:ruộngkhaihạ,ruộngtếđinh,tếđiền,ruộngxuânthukỳhạp...TiênĐiềnlàlàngcónhiềulễhộinổitiếngkhắpvùng:Lễlênlão,lễkhaihạ,lễxuântế,lễcầukhoa,lễcúngcơmmới,lễgieomạ.TiênĐiềncũnglàlàngmàcácloạihìnhvănhọcdângianrấtđadạngvàphongphú:Thầnthoại,cổtích,truyềnthuyết,truyệnkể,cadao,tụcngữ,hátvíphườngnón,hátdặm,tuồngchèo,hátảđào,hò,vè.CólẽtruyềnthốngvănhoádângiannàyđãnuôidưỡngtâmhồncáctácgiaTiênĐiền,làmạchnguồngiúpchosựpháttriểnvănhọcTiênĐiền.Thờinàođóđãcócâu:''Xínhthaymộtxứđôitiên;TiênLýphátvõ,TiênĐiềnphátvăn".ỞHàTĩnh,cónhiềudòngvănnổitiếnggópmộtphầntolớnchovănhọcdântộc.DòngvănhọPhanHuyvớiPhanHuyÍch,PhanHuyVịnh;dònghọNguyễnHuyvớiNguyễnHuyHổ,NguyễnHuyOánh,NguyễnHuyTự,đặcbiệtlàdònghọNguyễnTiênĐiền là trụcộtcủa ''VănpháiHồngSơn''hình thànhởXứNghệvào thếkỷXVII-XVIII.Thư tịchcổcòn lạiquá ít,nhữngtrướctáccủanhữngtácgiảTiênĐiềntôithốngkêdướiđâychắchẳncònthiếusótnhiều,nhưngcũngđủchochúngtakhâmphụckínhtrọng.Đólà,NamdươngtậpyếukinhnguyêncủaNguyễnNhiệm;Đạihiệuchânkinh,Từâuchânthuyền,DịchkinhquyếtnghịcủaNguyễnQuỳnh;Xuântrungliênvịnh,XuânĐìnhtạpvinh,Việtsửbịlãm,LạngSơnđoànthànhđồchí,Cổlễnhạcchươngthivăntập,KhổngTửmộngChuCôngcủaNguyễnNghiễm;QuếHiênthitập,HoatrìnhtiềnhậutậpcủaNguyễnNễ;ThanhHiêntiềnhậutập,Namtrungtạpngâm,Bắchành tạp lục,Đoạn trường tân thanh (TruyệnKiều),Văn chiêu hồn,Văn tế TrườngLưu nhị nữ, Thác lời trai phường nónTiênĐiền củaNguyễnDu;ChâutrầndicảocủaNguyễnNghi;Đôngphủthitập,Huyềncơđạothuậtbíthư,NhuậnbútHoaTiêncủaNguyễnThiện;QuanĐônghảithitập,MinhQuyênthitập,ThiênhạnhânvậtthưcủaNguyễnHành;TiểuhọctoànthưcủaTrầnLụcNam;Tháihiềndưtập,Tậpphú,TậptứhọccủaTrầnKimThành...Thờihiệnđại,TiênĐiềnlàngọncờđầucủacôngtácgiáodục.3000dânmàcótớihơn1000họcsinhtừlớp1đếnlớp12.NgườiTiênĐiềnlàTiếnsĩ,kỹsư,bácsĩcôngtáctrongvàngoàinướckhánhiều,chođếnnaychưacóconsốthốngkênàocụthể.

Trongsựnghiệpdựngnướcvàgiữnước,TiênĐiềnlàlàngcóđónggóptolớn.Từxaxưa,TiênĐiềntừngđượcNhàLêbantên''XãTrungNghĩa''vìđãcócôngbảovệkinhthànhThãngLong.Nãm1419,dânTiênĐiềnthamgiacuộckhởinghĩachốnggiặcMinhcủaĐặngDung,NguyễnBiểudưới triềuTrầnTrùngQuang.KhiTâySơn raBắc,dânTiênĐiềnkhông ítngười làmviệcvớiTân triềuđónggópvàocuộckhángchiếnchốngquânThanh.SửcònghitênNguyễnNề,NguyễnThiện,NguyễnCông,HoàngKimThành,HoàngKimHoa...CuốithếkỷXIXkhivuaHàmNghirachiếuCầnVươngdânTiênĐiềnđã theonhànhoyêunướcHàVănMỹ,võtướngcủaPhanĐìnhPhùng,đánhPhápởvùngvensôngLam.TrongphongtràoXôviếtNghệTĩnh...(Khôngtríchdẫn)

TrưaấychúngtôiđếnnhàôngNguyễnMậu,tộctrưởnghọNguyễnTiênĐiền.ÔngMậuchocongọithầygiáoNguyễnMinh,cháutrựchệdònghọđếntiếpchúngtôi.CâuchuyệnbắtđầutừkhulưuniệmvàmộcụNguyễnDu.AnhMinhnói:-CụmditíchvàkhulưuniệmNguyễnDubaogồmkhulưuniệmNguyễnDu,đềnthờNguyễnHuệ(AnhcảcủaNguyễnNghiễm,bácruộtNguyễnDu),mộvàđềnthờNguyễnNghiễm(thânphụNguyễnDu),nhàthờNguyễnTrọng(chúruộtNguyễnDu)vàkhumộNguyễnDu.Vừarồi,Nhànướcđầutýhơn5tỷđồngđểđúctượngnângcấpkhulưuniệm,làmlạikhumộĐạithihàodântộc,Danhnhânvănhoáthếgiới,họNguyễnchúngtôimừnglắm.Naynhìnthấyđẹphơn,sanghơntrướcnhiềulắm.Cầnthếvàcầnhơnthế.Cácanhởbảotàngthốngkê,mộtnămcógần400đoànkháchtrongnướcvớigần15000lượtngười,18đoànkháchnướcngoàivới180lượtngườivàhàngvạnkháchthămtựdo.Tiếclà,khôngaihỏingườihọNguyễnchúngtôimộtlời.ĐúctượngcụNguyễnDukhólắm.Cụkhôngcóảnhđểlạiphảitừcốtcáchdònghọ,cốtcáchlàngTiênĐiền,từTruyệnKiều,thơchữHáncủacụmàtưởngtượngra.''Máuthoảnghơnnướclạnhđặc'',cáccụcaotuổidònghọNguyễnmàgópýthìchắc''giống''hơn.Đấylàtôichưanóicáitathườnggọilà''Tâmthức''.Rồimộcụnữa.Lýluậnvềtrướcmiếu,saubiađâuchúngtôikhôngbiếtnhưng600nãmtừkhicólàngđếnnay,TiênĐiềncóvàichụclăngmộrồi.Khôngaidựngcáinhàbiachehếtmộđinhưthế...

4-Mộtdònghọnhiềuđờichịuoannhưngvẫnlấychữ"Tâm"làmđầumàdựngđượccơnghiệpđếvương,nhưngsaucũngvìchữ"Tâm"bịmấtrồiđixuốngvớisựânoánkéodàicủahaidònghọNguyễnvàHồ

LàcondânđấtViệtchắckhôngailàkhôngbiếtdònghọNguyễn"thuầnchủng"xuấtpháttừGiaMiêuNộihuyệnHàTrungtỉnhThanhHoátừđờithuỷtổĐinhQuốcCôngNguyễnBặc(924-979).Câutruyệnnàyrasaovàquanđiểmvềviệcnàynhưthếnào?tahãytạmgácsangmộtbênsaukhitaxemxétđịathếcủavùngnày.

HuyệnHàTrungởphíaBắctỉnhThanhHoá,nằmtrênđườngquốclộ1A,cóđườngsắtxuyênViệtđiqua,cáchtỉnhlỵ22km.HuyệnHàTrung,Bắcgiápvới thịxãBỉmSơnvà tỉnhNinhBình;NamgiáphuyệnHậuLộc;TâygiáphuyệnThạchThànhvàVĩnhLộc;ÐônggiáphuyệnNgaSơn.

ThờithuộcHánlàmiềnđấtthuộchuyệnDưPhát.ThờiTamQuốc-LưỡngTấn-NamBắcTriềulàmiềnđấtthuộchuyệnKiếnSơ.ThờiTuỳÐườnglàmiềnđấtthuộchuyệnNhậtNamvàmộtphầnSùngBình.ThờiÐinh,Lê,LýnhưthờiÐường.ThờiTrần-HồcótênhuyệnHàTrungthuộcchâuáitrấnThanhÐô;lạicóhuyệnTốngGiangcũngthuộcchâuáigồmđấtBắchuyệnNgaSơnvàBắchuyệnHàTrungngàynay.

ThờithuộcMinhlàphầnđấtchủyếucủahuyệnTốngGiang.ThờiLêđặtphủHàTrunggồm4huyện:TốngGiang,HoằngHoá,ThuầnHựu,NgaGiang.HuyệnHàTrungngàynaytươngđươnghuyệnTốngGiangthờiLê.ThờiNguyễn,huyệnTốngGiangđổitênlàhuyệnTốngSơndophủHàTrungkiêmlý(vàonămMinhMệnh19-1838).Vềsau,tênTốngSơnmấtmàgọilàphủHàTrung.SaucáchmạngThángTám1945đổiphủHàTrungthànhhuyệnHàTrung.Năm1977,sápnhậphaihuyệnHàTrungvàNgaSơnthànhhuyệnTrungSơn.Năm1982,táchhaihuyệnnhưtrướcvàlấylạitênhuyệnHàTrung.LạitáchmộtphầnđấtcủahuyệnđểthànhlậpđơnvịhànhchínhlàThịxãBỉmSơntrựcthuộctỉnh.HuyệnHàTrungnaycómộtthịtrấnhuyệnlỵvà24xã.Huyệnlỵ:lỵsởphủHàTrungởxãBìnhLâm,trướcởDuyTinhhuyệnHậuLộc;nămMinhMệnhthứ19dờichỗhiệnnay(ÐạiNamnhấtthốngchí).

Nhưvậy:-LỵsởphủHàTrung(gồm4huyện:TốngGiang,ThuầnHựu,HoằngHoá,NgaGiang)đóngởDuyTinh(naythuộcxãVănLộc,huyệnHậuLộc).LúcnàyhuyệnlỵTốngSơnđóngởBìnhLâm(ÐòLènngàynay).-NămMinhMệnhthứ19(1838)dờiphủlỵHàTrungvềđóngởhuyệnlỵTốngSơn(tứcBìnhLâm.-TừCáchmạngThángTám1945,huyệnlỵHàTrungvẫnđóngởBìnhLâmxãHàLâmnaytáchthànhthịtrấnHàTrung.

NÚISÔNG

1.NúiTriệuTường:thuộclàngGiaMiêuxãHàLong."NúiTriệuTườngởcáchhuyệnTốngSơn25dặmvềphíaTây-Bắc,trongnúicólăngTriệuTường.MạchnúitừhuyệnThạchThànhnhưchuỗingọckéoxuống,nổilên12ngọnliềnnhau,cỏcâyxanhtốtnhưgấmvóc,phíaÐôngBắccónúiTamÐiệpđếnnúiThầnPhùchạydàiởphíatả;ởphíaTâycónúiÐiềuDoanh,núiTrạchLâmlượnvòngởđằngtrướcxưagọitênlànúiAm,lạigọilànúiThiênTôn,nămMinhMệnhthứ2phongtênhiệnnay,đượctheovàođànNamGiao,nămthứ17khắchìnhtượngvàoCaoÐỉnh,biệtlàmdanhsơn,chéptrongđiệnthờ."(ÐạiNamnhấtthốngchí).ÐâylànơipháttíchtrênđấttổcủatriềuNguyễn.2.NúiChiếnBạch:còngọilànúiHoaLâmthuộclàngBìnhLâmxãHàLâm,còngọinúiYênSơn.TrênnúicóđềnthờLêPhụngHiểu.3.NúiDốcXây:xưagọilàTamÐiệptứcđèoBaDội,bangọnnổilên,ngọngiữacaoh1/4n,cửangõThanhHoá-NinhBình"làcổhọnggiữaBắcNam"(ÐạiNamnhấtthốngchí).4.NúiKimÂu:ởxãHàÐông.TênxưalànúiÔngLâu,HồHánThươngđổilàKimÂu,lạicótênlànúiÐạiLại"sôngnúiquanhco,caongấttầngmây,dướinúicónướctrong,bốnmùakhôngcạn"(ÐạiNamnhấtthốngchí).5.NúiNgưỡngSơn:ởthônNgọXáxãHàNgọc.TrongnúicóchùaLinhXứngnổitiếng,doLýThườngKiệtxâydựngvàchovănbia.6.TốngGiang:sôngbắtnguồntừkheThạchBànthuộcđịagiớiNinhBình-ThanhHoáchảyxuống,tứclànhánhLongKhê(KheRồng),mộtnhánhtừThạchThànhchảyxuốngquacácxãHàTiến,HàGiang,HàDương,gọilàsôngManBảo;mộtnhánhtừkheSùngchảyxuốngquathịxãBỉmSơnđếnxãHàLan.BanhánhsônghợplạiởxãHàThanhđểchialàmhainhánh,hoànướcvớisốngHoạtchảyracửabiểnBạchCâuvàcửabiểnNgaThái(giápNinhNình).TốngGiangmộtthờidùnglàmtênhuyệnHàTrung(thờiLê).7.SôngHoạt:đoạnsôngnốivớisôngManBảotừxãHàDươngtrởxuốngđếnbiểnNgaThái.Ðâylàsônglớn,nhậnnướccủasôngTốngGiangởhainhánhthuộcđịaphậncácxãHàVân,HàThanh.8.SôngLèn:mộtnhánhsôngMãphíaBắcchảytừHậuLộc,quaÐòLèn,đốidiệnbênhữungạnlàhuyệnHậuLộc,huyệnNgaSơn.SôngLènchảyracửabiểnNgaBạch.9.SôngBáoVăn:nốisôngHoạtởxãHàThanhvớisôngLènởxãHàToại.10.SôngChiếuBạch:mộtđoạncủasôngLèntừBìnhLâmracửabiểnNgaBạch.SôngchảyquachânnúiChiếuBạch.

GiaPhảNguyễnTộc

1-NguyễnBặc

2-NguyễnĐệNguyễnPhúcĐại

3-NguyễnQuangLợiNguyễnViễnNguyễnPhúcLịch

4-NguyễnNghĩaThươngNguyễnPhụngNguyễnDương

5-NguyễnQuốcNguyễnNộnNguyễnCông

6-NguyễnCôngNguyễnThếTứNguyễnLongNguyễnHiềnNguyễnThuyên

7-NguyễngiỏiNguyễnNạpHoaNguyễnCảnhNguyễnHội

8-NguyễnCôngLuậtNguyễnThànhNguyễnBiênNguyễnXí

9-NguyễnCôngSáchNguyễnMinhDuNguyễnLangNguyễnHoànhTú

10-NguyễnSungNguyễnThụNguyễnỨngLongNguyễnSuý

11-NguyễnLýNguyễnTrãiNguyễnPhiHùngNguyễnNhữSoạn

12-NguyễnBáNhungNguyễnCươngNguyễnGiãNguyễnCôngDuẩnNguyễnBảnNguyễnAnhVõ

L879;Chicanvụ

13-NguyễnCôngNguyễnĐứcTrungNguyễnNhưTrácNguyễnCôngLộNguyễnHữuLệNguyễnBáCao

14-NG.BáLânNG.VănLangNG.ThịHằngNg.HữuVinhNguyễnCôngHộNguyễnVănLựu

15-NguyễnLữNG.HoằngDụNG.HữuKỳNG.HữuĐạoNguyễnKimNguyễnTôngThái

16-NG.HoằngTháiNG.HữuThếNG.HữuDầnNguyễnUôngNguyễnHoàngTừLâm&CôngDũng

17-NG.GiaÔNG.H.Định NG.HuyềnĐứcNG.TriệuVănNG.PhúcHảoNG.PhúcHảiNG.PhúcNguyên

18-NG.GiaThiềuNguyễnThảNguyễnHữuDậtNguyễnPhúcLan

19-NguyễnHữuHàoNguyễnHữuCảnhNguyễnPhúcTần

20-NguyễnVănTạoNguyễnHữuTúNguyễnPhúcThái

21-NguyễnPhúcChu

22-NguyễnPhúcThụ

23-NguyễnPhúcKhoát

24-NguyễnPhúcHiệuNguyễnPhúcLuânNguyễnPhúcThuần

25-NguyễnPhúcDươngVuaGiaLong

26-VuaMinhMạng

27-VuaThiệuTrị

28-HườngYHườngCaiVuaHiệpHoàVuaTựĐức

29-VuaDụcĐứcVuaHàmNghiVuaKiếnPhướcVuaĐồngKhánh

30-VuaThànhTháiVuaKhảiĐịnh

31-VuaDuyTânVuaBảoĐại

...TheoThếPhảcủadònghọNguyễntộc,ĐịnhQuốcCôngtênhuýlàNguyễnBặc,thânphụvàthânmẫucủaôngkhôngđượcrõ,ông

đượcxem là thuỷ tổcủadònghọ"NguyễnPhúc".NguyễnBặc (924-979) làbạnchí thân từ thủahànvi củaĐinhBộLĩnh tứcĐinhTiênHoàng.SaukhiĐinhTiênHoànglênngôivua,NguyễnBặcđượcphonglàmĐịnhQuốcCông,đứngđầucáccôngthần.Năm979,ĐinhTiênHoàngbịámsát,NguyễnBặcbắtgiếtthíchkháchvàtônphòconcủaĐinhTiênHoànglàVệVươngĐinhTuệ.SaunàyLêHoàncóýđịnhphảnlạinhàĐinh,NguyễnBặccùngvớiĐinhĐiềnđemquânchốnglạinhưngthấtbạiôngbịgiếtchếtđólàlầnthiệtthòithứnhấtcủadònghọNguyễnPhúcTiếptụclầntheolịchsửvàgiaphảcủadònghọNguyễntạiGiaMiêuđờinàocũngsinhrangườitàigiúpnướctrongđóphảikểđếnvịanhhùngdântộcNguyễnTrãi.Vềnguồngốccủacácchihọ,giaphảđềuthốngnhấtghi:*NguyênquáncụtổtiênđờitrướccủahọtaởxãChiNgại,huyệnPhượngNhỡn,phủLạngGiang,trấnKinhBắc(naylàthônChiNgãi,xãCộngHòa,huyệnChíLinh,tỉnhHảiDương).SaudờivềlàngHạ,xãNhịKhê,huyệnThượngPhúc;phủThườngTín,đạoSơnNam.Tôixintríchmộtbàiviếthayvềdònghọông:"VềgốctíchcộinguồnhọNguyễnởthônChiNgại,truyềnthuyếtcủadònghọkểrằng:TổtiêndònghọTháiTểtriềuĐinh-ĐinhQuốcCôngNguyễnBặc(924-979),cócônggiúpĐinhBộLĩnhthốngnhất12sứquânđểlậpratriềuĐinh.KhiNguyễnBặckéoquânvềCônSơndẹpsứquâncủaPhạmPhòngÁt(PhạmBạchHổ),ôngđểlạiconcháucủamìnhcùngnămvịtướngquânhọPhíởlạiChiNgạicaiquảnvùngđấtnày.KhinămanhemhọPhímất,ngườidânChiNgạitônhọlàmThànhHoàng,lậpđềnthờcúng.ĐìnhlàngChiNgạibịpháhủytrongkhángchiếnchốngthựcdânPháp,nhưngbàivị,ngaithờvàthầntíchcủanămvịtướnghọPhívẫnđượclưugiữthờphụngđếnngàynay(naybàivịcủanămvịThànhHoàngthờởchùaNgáicủathônChiNgại).Quanhữngtưliệutrên,chúngtathấynguồngốcdònghọNguyễnTrãiởChiNgạicóxuấtxứtừNguyễnBặc-TháitểĐịnhQuốcCôngtriềuĐinh,quêởhuyệnHoàngHóa,ThanhHóa,dicưrakhoảngcuốithếkỷX.TừđódònghọNguyễnpháttriểnđếnđờicụTiênNghiêm,sinhrahaicontrai.Vìnhànghèo,haianhemhọNguyễntừChiNgạiđếnTrạiỔi(tứclàngNhịKhê-ThườngTín,HàĐông)làmthuêchomộtnhàbántươngđểsinhnhai.Nhờmộtsựmaymắn,haianhembiếtđượcngôiđấtquýởcánhđồngTrung,bènmangmộtổtừChiNgạisangtángởbãiđấtnày.Ngôimộpháttíchđónayvẫncòn,ngườiNhịKhêgọilà“DànCấmĐịa”(Ngườiviếtđãđếntậnnơixemngôimộnày).MộtthờigiansaungườiemsangđịnhcưởthônCổHoạch:(huyệnThanhOai,HàĐông),ngườianhởlạiNhịKhê.TừđólậpnênbachihọNguyễn.ChihọgốcởChiNgại,ChihọNhịKhêvàchihọCanhHoạch.-ChihọNguyễnởCanhHoạch,đếnthờiLêMạc(thếkỷXVI)sinhraNguyễnThiếnđỗTrạngNguyên,phùgiúpvuaLêTrangTôntrừnhàMạc,dẹploạnAiLao,đánhChiêmThành.SauconcháuvàoHàTĩnhlậpnênChihọNguyễnTiênĐiền,cháungoạilàĐạithihàoNguyễnDu.ĐếnthếkỷXX,cụNguyễnDuđượcHiệphộiUNESCOcôngnhậnlàdanhnhânvănhóathếgiới.-TheogiaphảchihọNguyễnNhịKhê(khoảngnăm1455)thìcụtổsinhraNguyễnỨngLong-đổitênthànhNguyễnPhiKhanh.19tuổiôngđỗđệnhấtgiápTiếnsĩ,đệnhịdanhbảngnhãnthờiTrầnDuệTông(1374).Năm1401,NguyễnPhiKhanhralàmquandướitriềuHồ.Năm1407,giặcMinhsangxâmlượcnước ta,ôngbịbắtđưavềVạnSơnĐiếm-tỉnhHồNam-TrungQuốcvàmấtởđó.HàicốtcủaôngđượcngườiconthứbalàNguyễnPhiHùngđưavềtángởnúiBáoĐức(còngọilànúiBáiVọng).NaythuộcxãHoàngHoaThám,huyệnChíLinh,HảiDương(cáchlàngChiNgạikhoảngnămkmvềphíađông).-NguyễnPhiKhanh lấybàTrầnThịTháihiệu làNgọcĐiền,conquanTưĐồTrầnNguyênĐán.Bàsinhđược4ngườicon trongđócóNguyễnTrãi,NguyễnPhiHùng,NguyễnPhiLy.CụbàTrầnThịTháimấtsớm(năm1490).CụNguyễnPhiKhanhlấybàvợkếngườihọNhữởxãMộcNhuận,naylàxãĐôngYên,huyệnĐôngSơn,ThanhHóa.BàsinhđượchaingườicontraitênlàNguyễnNhữSoạn.ÔnglàmộttrongsốítngườithamgiatiềnkhởinghĩaLamSơn.TrongkhởinghĩaLamSơn,NguyễnNhưSoạnlàvịtướngtàibalậpnhiềucôngđượcvuaLêphonglàBinhNgôKhaiquốccôngthần.SaukhởinghĩaLamSơn,NguyễnTrãivàNguyễnNhưSoạncùnglàmquanđôngtriều,anhlàquanvăn,emlàquanvõlàmrạngtổtông.TừđódònghọNguyễnpháttriển.CácchiđềulấyđệNhấtTháiThượngCaoTổcủadònghọlàNguyễnPhiKhanh(đờithứnhất).

Đệnhịtổ(đờithứ2)làNguyễnTrãi,hiệuỨcTrai,ôngsinhnăm1380.DocócônglaolớnNguyễnTrãiđượcvuaLêTháiTổbanhọvualàLêTraivàphongchứctước:"Khaiquốccôngthần,Nhậpnộihànhkhiển,Trungthưhànlâmngựsử,LụcBộThượngThư,TứKimNgưĐạiThượngHộQuanPhụcHầu”.Năm1442,vụánLệChiViênoankhuấtđãkếtthúcđờiôngcùngbahọ.NguyễnTrãicónămngườivợ.+BàhọTrần:SinhraNguyễnKhuê,NguyễnỨng,NguyễnPhù.+BàhọPhùng:SinhraThịTrà,NguyễnBảng,NguyễnTích.+BàThịLộ:Khôngcócon.+BàPhạmThịMẫn:SinhraNguyễnÁnhVũ(sauvụánLệChiViên)+BàhọLê:SinhraconcháuởchiQuếLĩnh,PhươngQuất-huyệnKimMôn,HảiDương.SauvụánLệChiViên,dònghọNguyễnTrãiởChiNgại,NhịKhêgầnnhưbịthảmsáthết.Trongcácphảhệghilạisốítthoátnạnlà:NguyễnPhiHùngconNguyễnPhiKhanhlàemthứbacủaNguyễnTrãichạyvềPhùKhê,TừSơn,BắcNinh;NguyễnPhùconNguyễnTrãichạylênCaoBằng,đổihọsanghọBếNguyễn.BàhọLêvợthứnămcủaNguyễnTrãimangthaichạyvềPhươngQuất,huyệnKimMôn,HảiDương.BàPhạmThịMẫnvợthứnămcủaNguyễnTrãicómangbatháng,đượcngườihọctròcũcủaNguyễnTrãilàLêĐạtđưabàchạytrốnvàoxứBồnMan(phíaTâyThanhHóa);SaulạivềthônDựQuần,huyệnNgọcSơn,phủTĩnhGia,ThanhHóa.NaylàthônDựQuần,xãXuânLâm,huyệnTĩnhGia.Tạiđây,bàsinh raNguyễnAnhVũ.Để tránhsự truysátcủa triềuđình,NguyễnAnhVũđổi sanghọmẹ làPhạmThanhVũ.MặcdùtronghoàncảnhvôcùngkhókhănNguyễnAnhVũvẫnnốichíchaông,dùimàikinhsử,thiđỗhươngcống.Năm1464,vuaLêThánhTôngrachiếugiảioanchoNguyễnTrãi,vụánLệChiViênmớiđếnhồikếtthúcsựtruysátcủatriềuđình.NguyễnAnhVũđượcLêThánhTôngphongchochứcĐồngTriPhủTĩnhGia–ThanhHóa,cấpcho100mẫuruộnggọilà"Miễnhoànđiền"(ruộngkhôngphảitrảlại)concháuđờiđờiđượchưởng.Nhớơnôngchatổtiên,NguyễnAnhVũxâydựngmộchícủaNguyễnTrãitạixứđồngTaiHà,làngDựQuần.Lấysọdừa,cànhdâutánglàmcốt.Ôngxâydựng từđườngtổ tiênvàngườichaquácốcủamình.Lấyngàymất củaNguyễnTrãi,16tháng8làngàygiỗhọ.Đờisaudokhókhănvềkinhtế,thángtámlạigióbãonhiều,khôngthuậntiệnchoviệctếtổ,họchuyểnngàygiỗsangngày21thángGiêng(ngàymấtcủatổNguyễnAnhVũ).NguyễnAnhVũcóhaibàvợ,támngườicon:Bàcảsinhhạsáucontraimộtcongái.-ConcảlàNguyễnTạcnăm23tuổiđỗtiếnsĩđệtamdanh"ThámHoa"đượcbổnhiệmchứctrấnthủxứAnBang(khuvựctỉnhQuảngNinhhiệnnay).SauđixứTrungQuốcbịđắmthuyềnmấtởhồĐộngĐình,tỉnhHàNam-TrungQuốc.SauvụLệChiViênởquêtổChiNgạivàNhịKhê,dònghọthấttánkhôngcònai.NguyễnAnhVũcửngườiconthứhailàNguyễnĐámtrởvềNhịKhêđểkhởidựnglạidònghọ,tusửatừđườngphầnmộtổđểthờcúng.CuốithếkỷXVIIđầuthếkỷXVIII,dònghọNguyễnởNhịKhêlạicửcụNguyễnThunghiệulàPhúcKhánhtrởvềchốntổlàthônChiNgạiđểchấnhưngdònghọvàtrôngcoiphầnmộtổởnúiBáiVọng.VìvậychihọNguyễnởChiNgạilấyđệmlàNguyễnQuy(Quylàquaytrởlạigốctổtiên).-NgườiconthứbacủaAnhVũlàNguyễnQuân,thitrúngSùngVănQuán,đượcbổnhiệmlàmThừatuyênphủTĩnhGia.HậuduệlàconcháulàngDựQuầnngàynay.-ConthứtưlàNguyễnThiêm.-ConthứnămlàNguyễnGiáp,vềXuânDục,lậpgiachihọXuânDục,ởhuyệnMỹHào,tỉnhHưngYên.-ConthứsáulàNguyễnThung,vềxãHảiPhươnghuyệnHảiHậu-NamĐịnh.+BàvợthứhaicủaAnhVũsinhđượcmộtcontrailàNguyễnChânPhượngsauđổisanghọPhạmvềthônNỗVệ,xãThụyPhú,huyệnPhúXuyên,tỉnhHàTây,đểtrôngcoiphầnmộvàtừđườngbàPhạmThịMẫn-thânmẫucủaAnhVũ.NaythànhchihọPhạmNguyễn.Nhưvậykể từ sauvụánLệChiViênnăm1442,đếnnăm1464khivuaLêThánhTôngxuốngchiếugiảioanchoNguyễnTrãi, concháuNguyễnPhiKhanh,NguyễnTrãimớiphụchưngtrởlại.Đếnnaythànhdònghọlớn,cáclớpconcháukhôngngừngkếtiếptruyềnthốngtổtiên,cốnghiếnnhiềucônglaochođấtnước.Theophảcácchihọ,từcụNguyễnPhiKhanhđếncácđờisau,đờinàocũngcóngườiđỗđạtlàmquangiúpnước.Quathốngkêởnămchihọlà:DựQuần,CanhHoạch,ThuỵPhú,PhùKhê,XuânDục,từnửathếkỷXVđếnđầuthếkỷXXđãcó11tiếnsĩnhohọc,mộtquậncông,cùnghàngchụcngườiđỗcửnhân,tamtrường,tứtrường...Họđượcbổnhiệmnhiềuchứcvụquantrọngtrongtriềuđìnhlàmtriphủ,trihuyện,võquan...ởcácđịaphương.HọNguyễnởPhủKhê,huyệnTừSơn,BắcNinhcótới10tiếnsĩ(sáutiếnsĩnhohọc),haitiếnsĩ,bagiáosư,42cửnhân,9bácsĩ,mộtnhạcsĩ...TrongphongtràocáchmạngvôsảnđồngchíNguyễnVănCừ-BíthưĐảngCộngsảnĐôngDương(1938-1940)làhậuduệđờithứ17củadònghọnày.ChihọNguyễnXuânDục-MỹHào-HưngYên,cóbốntiếnsĩ(haitiếnsĩnhohọc),mộtgiáosư,bốnphógiáosư,30cửnhân.TrongphongtràoyêunướccuốithếkỷXIX,mộtngườiconưutúcủadònghọlàNguyễnThiệnThuậttựlàMạnhHiếu,(cửnhânkhoaBínhTý1866)cùngcácemlàNguyễnThiệnKế,NguyễnThiệnDươngđãthunạpthânhàonghĩasĩ,tếcờkhởinghĩaBãiSậy,chốngthựcdânPháp.KhởinghĩaBãiSậytanrã(1892),NguyễnMạnhHiếu;NguyễnThiệnKế,NguyễnThiệnDương,NguyễnTuyễnChi...còntiếptụcphòvuaHàmNghi,vuaDuyTântrongphongtràoCầnVương.CácôngcònthamgiakhởinghĩaHoàngHoaThám,phongtràoQuangPhụcHộicủaPhanBộiChâuchốngthựcdânPháp.HơnnămthếkỷhồisinhpháttriểndònghọNguyễnTrãiquabiếtbaothăngtrầm,cólúctưởngnhưđãtuyệtdiệt.Nhưngbởiphúcấmtổtiênvớilòngnhânnghĩathấuđấttrời,dònghọNguyễntừmộtmầmnonđơnđộcgiữaphongbabãotố,vẫntồntạipháttriểnđếnngàynay.Cácthếhệconcháunốitiếpnhaukếthừaxứngđángtruyềnthống:Yêunước,hiếuhọc,"Bìnhdị,Cậndân";"Lotrướcvuisaugiữnếpnhà"củaỨcTrai,đểkhôngngừnghọchànhcốnghiếnxâydựngTổquốcViệtNam."Đólàlầnthiệtthòithứhaicủadònghọtrungnghĩacónhiềuđónggópchodântộc