របៀបដលពកវរជនកមព ជា បា នចា បកា បរបៀបដលពកវរជនកមព ជា បា នចា បកា បឧស ហកមម ដក ងធនធា នរបស ទសឧស ហកមម ដក ងធនធា នរបស ទស

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

1

សទទ នរកមៃនពកយសខនៗ

ឧស ហកមមដករសង – សរមបេគលបណងៃនរបយករណេនះ ឧស ហកមមដករសង រតវ បនកណតនយមនយ ជ ឧស ហកមមេរបង ឧសមន នងែរ។

េចរធបេតយយ – របេភទៃនអភបលកចច មន លកខណៈពករលយេនថន កខពស េហយនងករបនថវករបសរដឋ សរមបេគលបណងបេងកនរទពយសមបតផទ លខន នង អ ចនេយបយ ៃនវណៈកនអ ច។

រដឋរសេមល1 – រដឋមយ ែដលអ ចរតវបនេរបរបស

ជមេធយបយេដមប បេងកនរទពយសមបតផទ លខន របស

បគគលកនអ ច េហយ ថ បនរបសរដឋ រតវបនេធវទធង ន េដមប គរទដលេសចកដរតវករទងេនះ។ េនពេរកយ ចបប នង ថ បនរ ឋ ភបល របសរដឋែបបេនះ មនរបពនធរសបមយ ៃនករកនអ ចផទ លខន។ អនកដកនៃនរដឋែបបេនះ ជធមម ចេធ ជវកមម េលធនធន

ធរណៈៃនរបេទសខន ឯង ជពេសស ធនធនធមមជត មរយៈករេធវទធង ន នវ ថ បនករយធបេតយយ េហយ

នងអ ចផដ ចមខេលករេរបរបសកមងហង ។ មរេប បេនះ ពកេគ ចបេងកនរទពយសមបតខន ឯង េហយទញមេធយបយេដមប រក អ ចរបសខន។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

2

សទទ នរកមៃនពកយសខនៗ

ែផនទ

មតក

អន សន

េសចកដសេងខប

ជពកទ ១៖ ឧស ហកមមដក សងរបសរបេទសកមពជ – មនរងវ នៃថល ធនធនែរ – លនេដើម

េរបង នងឧសមន – លនេដើម

របេទសកមពជ សពវៃថងេនះ៖ ពករពេ ធនរបជធបេតយយ េទជេចរធបេតយយគណបក ែតមយវញ

របអបទ១៖ េឈើខជះខជ យ – េមេរៀនៃនករកបេឈើខសចបប

របអបទ ២៖ ករវនេយគ េលើដធល េនកនង របេទសកមពជ – ដចជករបលនអញច ង!

ដេណើ រករ គជករសខន៖ េហតអវបនជករែចករែលកសមបទន េនកនង របេទសកមពជ ជ ករសខន

ជពកទ ២៖ ជវកមមែរ ែផនទបងហ ញពសកមមភព ជវកមមែរ ែដលរតវបនេគដង េនកនង របេទសកមពជ

ករ កករមតេលើ ជវកមមែរ េនកនង របេទសកមពជ

ជញ បណណេដើមបខង?

អនក ជមច សដ?

ករផដលពតមន

“តបនអភរក គមនែមនបពនអតបនេនះេទ”

របអបទ ៣៖ ករេធវើ ជវកមមែរ េនកនង ឧទយនជតវរៈជយ

ថមរតនៈ–អណដ ង ែរ ខននតក

របអបទ ៤៖ េតើសទធ ជវកមមែរ ៃថលបនម ន?

អណដ ង ែរ ហងហវ-រទ ភព

របអបទ ៥៖ ជវកមមៃនរកមហនភពមច

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

3

រកមហនែរ វេធើន

ឧទយនរក រតវបនឃត

ទ នែខមរ មច សេវៀត ម?

របអបទ ៦៖ តនទៃនកងេយធពលរបសរបេទសកមពជ េន កនង ករលចបលនធនធន ធរណៈ

រកមហន Float Asia Friendly Mation

របអបទ ៧៖ កររតលបមកវញ ៃន េ ក ឌ ចច

ខ ចេកះកង

េ ក ល យងផត នងឧស ហកមមខ ច

របអបទ ៨៖ សងហបរ – ដខ ច នងករចកពរងកដ

ែខ រយៈ ចម បរ

ងទ ១៖ ភគសខនៗ េនកនង វសយឧស ហកមមែរ របសរបេទសកមពជ

ជពកទ ៣៖ េរបង នងឧសមន រកបខណឌ ចបប នងនតវធ

ករេផទរអ ច

របអបទ ៩៖ ឯកឧតដម សខ ន

កររគបរគងវសយ េរបង នងឧសមនរបសរបេទសកមពជ៖ ករណ ចបបកចចរពមេរព ង ឬ?

ងទ ២៖ ៃថលទរេនកនង កចចរពមេរព ងេរបងកតរពង របសរ ឋ ភបលកមពជ

រចនសមពនធៃន CNPA៖ ករបកែបកៃផទកនង …

ងទ ៣៖ រចនសមពនធ ៃន ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ

របអបទ ១០៖ នេយបយៃថងេបើករបកែខ

លហរពតមន?

វគគេដញៃថល េហើយនងករែចកកចចរពមេរព ងែចកចយផលតកមម

របអបទ ១១៖ អនកថមចលបលក ឬ ?

េតើអនក ឈរពេរកយេឈម ះ? ករែចករែលកសមបទនេរបង នងឧសមន េនកនង របេទស កមពជ

ែផនទៃនសមបទនេរបង នងឧសមន ែដលរតវបនេគដង េនកនង របេទសកមពជ

បលក A

របអបទ ១២៖ រកមហន េសវរន – បញហ ៃនតមល ភព

បលក B

បលក C

បលក D

បលក E

បលក F

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

4

បលក XII

បលក X នង XV

បលក េផ ងៗេទៀត

របករងវ នចះហតថេលខកនង របេទសកមពជ – ‘អនក ចះហតថេលខ អនកេនះទទលរបករងវ ន’

ករែសវងរករកេនេលើដេគក េនកនង េខតតបតដបង នងេពធ ត

ជពកទ ៤៖ ទយករបសរបេទសកមពជ – េតើេគេធវើករេដើមបអនក ?

របអបទ ១៣៖ បតខលន – ចបបរបឆងអេពើពករលយរបសរបេទសកមពជ

អនមត ឬមនអនមត? គេរមងជរញតមល ភពឧស ហកមមដក សង (EITI)

ងទ ៤ ៖ រេបៀបេដើមបែចករបក េ យេនែតគម ន នភព

ករសមគ ម ញៃនភពជៃដគ

េសចកដសនន ឋ ន

អក រកត

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

5

អន សន

ជរ ឋ ភបល ៃនរបេទសកមពជ គរ គបប៖

ចតវធនករ ជបនទ ន េដមប អនវតត េហយ របតបតត នវ ករពយរទក

បេ ដ ះ សននមយ េលកររបគលសមបទនែរ ឬេរបងកតបែនថម

េទៀត រហតដលរ ឋ ភបល បនបេងកត នវរកបខណឌ ជមល ឋ ន ខង

ែផនកចបប បរ ថ ន នង សងគម េដមប រគបរគងវសយ េរបង ឧសមន នង

ែរ េ យសមលមម។

• របមលទនននយ ដលបផត ែដល ចរបមលបន សដពរសទប

ធនធន េដមប ផដលឲយរគបរកមហន នវពតមនដែដលៗ

េហយេធឲយរបកដថ មនកររបកតរបែជងដេសមគន រ ងរកម

ហនទង យ។

• បេងកត ឲយេហយ នវរកបខណចបបជត ែដល ែណនករដក

រសងធនធនែរ នងេរបងកត។

• បេងកត េហយេបះពមព នវយទធ សរយៈេពលយរ សរមបករ

េធ ជវកមម េលមល ឋ នធនធនែររបសរបេទស រមទង

ែផនករណេដមប ទប ក តលទធផលបនទ បបន ដមនល ខង

សងគម ឬខងបរ ថ ន។

• បេងកត ទភន កងរ ធរណៈដឯក ជ េដមប ែចកសទធ េរបធន

ធនទងេនះ។ ទភន កងរគរែតមនជនញ បេចចកេទសដសម

រសប នងភពរសបចបប េហយរតវសថត េនេរកមករវភគ

េមលរបស ធរណជន នងកររតតពនតយ ពរដឋសភ។

• បេងយ ដេណរករ របគលបណកមមសទធ ដសហគមនជនជត

េដមភគតច ជ ករេរសច។

• បេងយ ដេណរករ ែបងែចកកណតរពែដន សរមបតបនករ

ពររបសរបេទសកមពជ ជ ករេរសច។

ចតវធនករជបនទ ន េដមប ពនតយ រគបសមបទន េហយ លបេចល

កចចរពមេរព ង សមបទន របសនេប សមបទនេនះ មនបេពញ ម

លកខខណឌ ទង យ ែដលែចងខងេរកមេនះ។ មនែតរកមហន

ែដល ចឲយ ធរណជន េហយ នងរ ឋ ភបល នវ ភសត ង

ជកែសដង អពសមតថភពរបសខលន បេ ណ ះ េទប គរអនញញ តឲយចប

េផដម ឬ បនត នវករងរេនកនង របេទសកមពជ។ ភសត ង េនះ គរែត

បញជ កេហតករណដចតេទេនះ៖

• េឈម ះៃនរគបអនកែដលកនហន េនកនង រកមហន េហយែដល

នងទទលផលរបេយជនព ជវកមម េនះ រពមទងេឈម ះៃនៃដ

គរគបរប េនកនង ករេដញៃថរបសេគ។

• របភពៃនថវក។

• បទពេ ធន េនកនង វសយ ឧស ហកមម។

• សមតថភពជកែសដង ខងបេចចកេទស នងខងហរញញវតថ េដមប

េធ ជវកមម ជមយសទធ ែដលរតវបនផដលឲយ េ យរសប

ចបប។

• សមតថភពេដមប ករពរបងក រនវៃថខងសងគម ឬៃថខង

បរ ថ ន េហយ នងករេរ បចែផនករណរគបរគន នងថវក

រគបរគន េដមប តបសនងនងករខចខត ែដលេកតមន

េឡង។

ចតវធនករ ជបនទ ន េដមប េធវឲយរបកដថ មនតមល ភព េនកនង

ករែចករែលកនវធនធនេរបង ឧសមន នងែរ

• តរមវឲយម នរ ឋ ភបល រគបរប សមជកសភរគបរប នងអនក

មនតែណងេយធខពសរគបរប េបះពមពពតមនសដពចែណក

ហនរបសខន នង របសសមជករគ រជតសនទធ។

• របគលសទធ េរបរបសេរបង ឧសមន នងែរ េ យដេណរករ

េដញៃថ របកបេ យភពេបកចហ នងកររបកតរបែជង

េដមប បញជ កថ របេទសកមពជ ទទល បនផលលបផត។

លកខខណសរមបករផដលសទធ េដញៃថ េហយសរមបករ

របគលសមបទន នង ជញ បណ គរែតផដលជនឲយ

ធរណជនេមលេ យេសរ។

• េបះពមពរគបកចចរពមេរព ង សរមប សទធ េរបរបសេរបង

ឧសមន នងធនធនែរ េហយនងពតមនលអតសដពករេដញៃថ

ដប ជយ េន កនង រយៈេពលដឆបសមេហតសមផល េរកយ

ពករេដញៃថរតវបនបញចប េហយមនកចចរពមេរព ង ចបេផដម

មនសពលភព។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

6

ចតវធនករ ជបនទ ន េដមប បេងកន តមល ភព េនកនង កររគបរគង

ធនធនេរបង ឧសមន នងែរ

• េធឲយរបកដថ មនករបេញចញឲយដងពតមន េ យេពញ

េលញ នងេ យបនបនទ ប សដពកររគបរគងធនធន

ធរណៈ មនរមទង បែនមនកណតចេពះពតមនអព

រសទបេរបង ឧសមន នងធតែរ។

• េធឲយរបកដថ ពតមនេនះមនរមដចតេទេនះ៖ អនក

របតបត (េហយនងៃដគរគបរប) ៃនសមបទន ឬ ជញ បណ

នមយៗ រពម ទងទហ នងទ ងៃនសមបទន េហយនង

ពតមនលអតសដករសនយែដលបនេធេឡង សរមប ករ

ទទលសទធ ទងេនះ។

• តរមវឲយរគបរកមហនែដលរបតបតករ េន កនង វសយ េសដឋកចច

ធនធនធមមជតរបសរបេទសកមពជ េបះ ពមពពតមនដចគន ។

• មមនសមជករ ឋ ភបល ឬ អនក ជករ រពមទងសមជក

រគ ររបសអនកទងេនះ ជមច សហនៃនរកមហន ែដល

ចលរមេនកនង វសយ ដករសងធនធន េ យមលេហតថ េនះ

ជទនសផលរបេយជនមយ។

េធវឲយរបកដថ មនកររគបរគងេលផលចណលេរបង ឧសមន

នងធតែរ េ យេរបរបសកបនរបតបតត អនតរជតដលអបផត • េបះពមពពតមនអពរបករងនចះហតថេលខ នងករបងរបក

េផ ងេទ តេទកនរ ឋ ភបល កមពជ េ យ រកមហនែដលពក

ពនធកនង វសយ េរបង ឧសមន នងែរ។

• អនវត Guide to Resource Revenue Transparency

[កបនសដពតមភពផលចណលធនធន] របសអងគករមលនធ

របយវតថ អនរជត (IMF)។

• អនមត េហយអនវត នវ Extractive Industries

Transparency Initiative [គេរមងជរញ តមភព

ឧស ហកមមដករសង] (EITI)។

• ករបងទករបកទងអស ទកទងនងករដករសងធនធន

គរែតបងចលកនង គណនរ ឋ ភបល ែតមយគណន ែដល រតវ

បនរតតពនតយ ជេទ ងទតេ យភគឯក ជ េហយែដល

លទធផលៃនកររតតពនតយ េនះ រតវបនេបកឲយ ធរណជន

េមល។

សភជត ៃន របេទសកមពជ គរ ែត៖

មនតនទដសកមមេឡង េន កនង អភបលកចច េលធនធនធមមជត

របសរបេទស៖

• ពភក េហយ អនមត ចេពះរគបលកខណៈៃនដេណរ ករ

របគលសទធ េរបង ែរ ដ នង ៃរពេឈ មន នងកររបគលសទធ

េនះរតវបនេធេឡងជករេរសច។ េនេពលែដលដេណរ ករ

េនះរតវបនពភក នង អនមតេហយ ដេណរ ករគរែតអនវត

េ យេសមគន ចេពះរគបរកមហន េហយមនែមនែរបរបល

េឡយ លះ រ ែតមនករអនមតបែនថមេទ ត េ យសភជត

សន។

• រតតពនតយ េលករបេងកត ចបប នងវេ ធនកមម ចបប សដពករ

រគបរគងធនធនធមមជតរបសរបេទសកមពជ។

ទយកអនតរជតរបសរបេទសកមពជ រម ទងរបេទសចន គរ ែត៖

ទទល គ លថ មនតណភជ បផទ ល រ ងអភបលកចច នង

លទធផលអភវឌ េហយ េរបរបសរបកជនយ ជគនសេដមប ែកលអ

រ ឋ ភបល

• ចតវធនករ ជបនទ ន េដមប េធឲយរបកដថ ករផដលជនយ

េរកពជនយ មនស ធម រតវបនេធេឡយ េរកយ មន ែមនមន

កររកចេរមនដជកែសដង កនង ករអនវតវធនករ ចបច េដមប

សេរមចអភបលកចច ដលេឡង។

ចតវធនករ ជបនទ ន េដមប រមបញចល េហយ សរមបសរមល នវ

ែផនករជនយ ទយក ជមយេសចកដរតវករដបនទ ន េដមប ែកទរមង

េហយ ពរងងដលអភបលកចច វសយ ដករសងធនធនដកពងលត

េឡង របស របេទសកមពជ

• េធឲយជនយ េនេពលអនគត រសយេលលកខខណៃនករ

បេពញអន សនទង យែដលបនែចងខងេលេនះ។

• បេងកតរកមករងររម រ ងទយក នងរ ឋ ភបល េហយ បេងកត

សចនរតតពនតយ អព ឧស ហកមមដករសងរបសរបេទស

កមពជ េន កនង ដេណរករ Cambodia Development

Cooperation Forum [េវទកកចចសហករ អភវឌ ន កមពជ ]

(CDCF)។

• ចេពះវសយ ែរ េ បញជ កអពករកបៃរពេឈ នង ករខចខត

រយៈេពលយរ ែដលេកតមកពករេធ ជវកមម ែរ េនកនង តបន

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

7

ករពរ នងតបនជវញ ៃរពឡង ជ ពេសស េនកនង រគៃនករ

ផសបដរ កសធត។ ផទយ វញ សម េលកសទយ ករេរបរបស

ដ នង ធនធនែបបេផ ង ស ងេលជេរមសខងហរញញវតថ េហយនងករអភវឌ ន ែដល គរទជនរករក។ ជេរមសទងេនះ

ចមនរមទងករអភវឌ ន សហរគសរបចសហគមន

ផលតផល ៃរពេរកពេឈ ករ ដកយកនងទកធតកបន ករ

បងរបកសរមបគណភពទក េហយ នងករបងរបកេផ ង

េទ តសរមបេស កមមខងបរ ថ ន (PES) របែហលេន

េរកមរកបខណៃនកមមវធបនថយករបេញចញធតកបន ព

របេទសមនករកប នងករបងខច ៃរពេឈ(REDD)។

េធវឲយរបកដថ កចច របងែរបងរបឆងករពករលយ រតវបនរម

បញចល ជមយសកមមភពៃនរគបកមមវធផដលជនយ ទកទង នង

េរបងកត នងធតែរ េនកនង របេទសកមពជ។

• េនះគបបមនរមនវករគរទ ទងផវ ហរញញវតថ នង ផវនេយបយ ឲយសងគមសវល បគគល មនសមតថភពេនកនងថ បន សមជករដឋសភព របពនធផ ពផ យ េហយនងអនករម

ចែណក ឬដេណរ ករពកពនធ េផ ងេទ ត។

• ករវនេយគ ជបែនថម េលករេយគយលពេសដឋកចច

នេយបយរបសរបេទសកមពជ។

គរទសងគមសវល កមពជ េន កនង កចច របងែរបងេដមប បេងកន តមល ភព

នងករទទលខសរតវ េនកនង កររគបរគងធនធន ធរណរបស

របេទសកមពជ

• អនមត េហយអនវត េ យ ធរណៈ នវេគលនេយបយ

មនអធយរសយេ ះ ចេពះអេពហង ឧបតថមភេ យរដឋ ឬករ

គ មកែហងរបឆងនងសកមមជន ឬអងគករសងគមសវល។

• បេងកត របពនធេឆយ តប េដមប គរទសមជកសងគមសវល ែដល

រតវបនគ មកែហងដលជវត ឬ អងគករែដលរបឈមមខនង

ករបងខបទ េ យ រករងរទកទងនងតមភព នងករ

ទទលខសរតវ របសរ ឋ ភបល។

• ផដលករគរទដលសងគមសវល េដមប កតទកជឯក រ

សេងកត េហយពនតយ ពចយ នវ កររគបរគងធនធនធមមជត។

• ផដលករគរទ េដមប ជយអភវឌ ន សមតថភពៃនសងគមសវល

េដមប សេងកត នងេធឲយរបកដថ ករបងរបកកនង វសយ

ធរណៈ មនតមភព។

រ ឋ ភបល ននគរែត៖

• េធ មករដកនរបសរបេទសសហរដឋ េមរក េ យ ក

វធនករ មករេធដេណរ ចលរបេទស ចេពះបគគល ឬ

សមជករគ ររបសបគគល ែដលមនភស ង ល គរឲយ

េជ ថ បគគលេនះពកពនធកនង ករពករលយ ទកទងនងករ

ដករសងធនធនធមមជត េន កនង របេទសរបសខន។i

• ទមទរ េហយគរទ ចេពះសកមមភពរបឆងករពករលយ

េ យបគគលេនថន កជត។

• បេងកត របពនធេលកទកចត ែដល មនេគលបណងឲយរងនេទ

បគគលែដលែចករែលករបកថវក ស ង េលក

អភបលកចច។

រកមហនែដលរបតបតត េនកនង របេទសកមពជ គរ គបប៖ • េបះពមពពតមនអពទហ នងទ ងៃនសមបទន រពមទង

ពតមនលអត សដព ករសនយ ឬករបងរបកែដលបនេធេឡ

ងជករតបសនងសរមបកររបគលសទធ េនះ។

• កេធករបងរបក ឲយសមជកៃនកងេយធពលេខមរភមនទ

េឡយ េលក ែលងែតេបករបកេនះ រតវបនតរមវេ យចបប

បេ ះ។

• របកសរបបទងរសង អពករបងរបក ែដលបនបងឲយ

សមជកកងេយធពលេខមរភមនទ។ ករ បងរបកទងអស គរ

គបបរតតពនតយ េ យភគឯក ជ។

i េដមបេមលចបបទងរសង សមេមលចបបបរមងរបករមរបសសហរដឋ េមរក៖ http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=110_cong_bills&docid

=f:h2764enr.txt.pdf។ មរ ែដលទកទងនងរបេទសកមពជ េន កនង ចបបបរមងរបករម មនេនកនង របយករណែផនក J ែដលអមភជ បជមយចបប ែដលផដលពតមនបែនថម សដពករអនវតចបបេនះ។ របយករណែផនក J អនមតសដអពរបេទសកមពជ ែដល មនេនកនង ចបបបរមងរបកសរមបកមមវធរដឋ របតបតករ បរេទស នងកមមវធែដលទកទងេផ ងេទ ត ឆន ២០០៨។ ឯក រេនះមនែចងដចតេទ៖ "គណៈកមមករេនះ េលកទកចតរ ឋ ភបល េដមប អនវតេសចកដរបកសរបសរបធនធបតេលខ ៧៧៥០ [គជគេរមង មឃតករេធដេណរ ចល ចេពះរដឋេចរធបេតយយ ] េដមប មឃតម នពករលយរបសរបេទសកមពជ ែដល រតវបនសគលអតសញញ ណេនកនង របយករណែខមថន ឆន ២០០៧ របស Global Witness េឈម ះថ 'ែខ រស យ អនកលចជត៖ ករកបេឈខសចបប នងករពះេរច ករទពយសមបត ធរណៈ េ យអនកដកនរបសរបេទសកមពជ ' មន ឲយចលរបេទសសហរដឋ េមរកេទ។ គណៈកមមករេលកទកចតរបេទសអភវឌ ន ឯេទ ត ជពេសស េនកនង អរ ប នង ស េដមប អនវតករ មឃតែបបរសេដ ងគន ។"

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

8

េសចកដសេងខប របេទសកមពជ សពៃថងេនះ គជរបេទសលក។ េ យ រពកវរជនរបសរបេទសកមពជ បនរបមលរទពយសមបតសនធកសរមបខនេហយ េ យ កបធនធនេឈជេរចនរបសរបេទស ឥឡវអនកទងេនះកពងពរងកវសយ ពណជជកមម របសខន ឲយ រមមនធនធនរបសរដឋរបេភទេផ ងេទ តផងែដរ។ ធនធនទងេនះ មនរមទងដ ធនធនជលផល េកះ នងេឆនរសមរទេទសចរណ ធតែរ នងេរបងកត ជេដម។ របេទស ជតកពងរតវបនែបងែចក េហយលកេចញ យងឆបរហស។ េនកនង រយៈេពល ១៥ ឆន កនងមកេនះ ដរបេទសជតចនន ៤៥ ភគរយ រតវបនទញេ យអនកវនេយគ ឯកជន។ របជញ ៃនករលកេនះ មនទនបនបងញឲយេឃញចបសេនេឡយេ ះ។ លទធផល រកកផវ សងគម នងផវ បរ ថ ន មនសភពធងនធងររចជេរសច។ii

របយករណេនះស ងេលករេសប អេងកតែដលបនេធេឡយេ យអងគករ Global Witness [ ក ពភពេ ក ] េនកនង ឆន ២០០៨ េហយរបយករណេនះេផដ តេលមយែផនកៃនបតភតដធទ យេនះ – គវសយ េរបង ឧសមន នងធតែរ ដកពងលតេឡង។ របយករណេនះេលកេហតផល េដមប ឲយរ ឋ ភបល កមពជ េហយ នងទយកអនរជតរបសរបេទសកមពជ ពរងង អភបលកចច េលធនធនទងេនះ។

១ របេទសកមពជ កពងមនលទធភពទទលផល ភយងសនធក

េ យ រេរបងកត នងធតែរ។

េបសនផលចណលពជវសយ ឧស ហកមមដករសងថមទងេនះ រតវបនរគបរគងយងល ចផដលឲយរ ឋ ភបល កមពជ នវឱកសដលរបេសរបផត េនកនង ជនន េនះ េដមប ក ងេហ ឋ រចនសមពនធេឡងវញ េហយ េលករបជ សឲយផតពភពរករកបន។ េបសនជវសយ ឧស ហកមមទងេនះ រតវបនរគបរគងេ យករពករលយ នងអសមតថភពេទវញ ទក របកែដលរកបន

ii បទេយងសរមបចណចែដលបនេលក េឡង េនកនង ែផនកេនះ រតវបន

េលក េឡង េនកនង តរបយករណ។

ចពរងកចេនះរ ងអនកមន នងអនករក េហយបនទនដលលទធរបជធបេតយយ បែនថមេទេទ ត េ យចកឫសៃនជហរ របសពកវរជន ែដលកពងែតកនអ ច យងេរជ។

២ ឧស ហកមមដករសងរបស

របេទសកមពជ កពង ែតេចញ

សញញ ឲយដងមន ពករចប

េ យរដឋេចរធបេតយយ។

Global Witness បនសទងេមលវសយ ឧស ហកមមដករសងដកពងលតេឡង របស របេទសកមពជ មរយៈករសមភ សអនកៃផទកនង វសយ ឧស ហកមម េហយនងករ

េសប អេងកតេននងកែនងដករសងែតមដង។ លទធផល គគរឲយភញ កេផល។ គរ ៃនករពករលយ នងអ ចបរបលកចច ែដល បនេឃញេនកនង វសយ ៃរពេឈ េហយ ែដលរតវបនកតទកជឯក រ េ យ Global Witness អសរយៈេពលជង ១៣ ឆន េនះ រតវបនេឃញដចគន េនកនង វសយ ឧស ហកមមដករសងែដរ។ ពកវរជននេយបយដែដលៗ ែដលបនខជះខជ យធនធនៃរពេឈរបសរបេទសជតេនះ ឥឡវ េនះកពងែតមនភរកចច េលកររគបរគងរទពយសមបតធតែរ នងេរបងកត របសរបេទសជតែដរ។ ដចជេឈៃថែដរ ធនធនទងេនះ ផដលជឱកសដមនែតមយគត។ េន

េពល អសេហយ គ គម នេទ តេទ ជនចច។2

េជង រអ ចដធខពសចននតច ែដល រគបរគងរដឋ បនលកេចញសមបទនែដល ចមនតៃមៃថ េទរកមហនេផ ងៗ េ យរេប បដគម នតមភព េហយគរឲយសង យ ស។ មននន ករបចចបបនន ពក េជង រអ ចទងេនះ របងេរប បនងទទលផលរបេយជនពឧស ហកមមដករសងរបសរបេទសកមពជ សរមបខន។ របជ ស មនទទលរបេយជនទងេនះេទ។ អនកទងេនះមនជនយ កនង ករេធែបបេនះ េ យ រខះតមភពទងរសង េនកនង វសយ េរបងកត នងវសយ ជវកមម ែរ។ ភពរសបចបប នងសមតថភពបេចចកេទស ៃនរកមហនខះ ែដលបនទញសមបទនទងេនះ គមនចបសេឡយ។ ទនទម នងេពលេនះ កររបថយេរគះថន កដលបរ ថ ន នង របជ សែដលរសេនេលដេនះ គធ ស។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

9

៣ ករបងរបកមកពរកមហនដករសង ចននសរប ប ន

ដ ល រ េមល េទដចជបតេទ អស។

រងនហរញញវតថ ែដល រតវបនបងេដមប ទទលសមបទន – គមនចននសរប ប នដ រ – មនបនេលចេឡង មករសេងកតរបស Global Witness េនកនង របយករណផលចណលឆន ២០០៦ ឬ ឆន ២០០៧ របសរកសងេសដឋកចច នង ហរញញវតថ េឡយ។

េនកនង ករណវសយ ែរ៖

៤ ជញ បណណ ែសវងរករកធនធនែរ រតវបនែចកេ យសមង ត

េទពកវរជនកនអ ច ឬញតសនដ នរបសអនកទងេនះ។

កនង ចេ មករ ឋ នែរ ែដលរតវបន Global Witness េសបអេងកតេនកនង ឆន ២០០៨ រគបករ ឋ នទងអស រតវបនកនកប

ឬរគបរគងេ យសមជកៃនពកវរជននេយបយ ឬេយធ របសរបេទសកមពជ។ បញជ េឈម ះមនរមដចតេទេនះ៖ • េ កនយ ឧតដមេសនយ រត អក េក 3 អនករបមខៃន

េយធភមភគ អភវឌ ន របស កងេយធពលេខមរភមនទ

(RCAF);

• េ ក ចម បរ 4 រតវជបងបន ជមយរដឋម នរកសងពណជជកមម

កមពជ េ ក ចម របសទធ ;5

• េ ក ឌ ចច6 (េ ថ ហន ចច ែដរ) រតវជបន ជដន មយ

របសអគគនយករដឋម ន ហន ែសន;

• ឧតដមេសនយ មស សភ7 ជអគគេមបញជ ករកងទពេថមរ េជង

ៃន RCAF;

• សមជករពទធ សភ ឯកឧតដម ល យង ផត8 សមជករពទធ សភ

របសបក របជជនកមពជ (CPP) េហយជម េសដឋមន

រទពយសមបតេរចន;

• ឯកឧតដម ឱម យនេទ ង 9 ទរបក ខពសរបសសេមដច ហន ែសន

េហយជរបធនគណៈកមម ធករ សទធ មនស ៃនរ ឋ ភបល

របេទសកមពជ ;

• សមជករពទធសភ ឯក ឧតដម េ េមងឃន10 អនកជនត របស

សេមដច ហន ែសន េហយជនយកៃនរកមហន ភពមច ែដល

ជរកមហនដមនអ ចខងបផតមយ េនកនង របេទស

កមពជ ;

• េ កនយឧតដមេសនយ បល េរ ន11 ជអគគេមបញជ ករ

ៃនកងទពភមនទ កមពជ;

• ឧកញ រទ ភព12 ជម េសដឋគរទគណបក CPP។

៥ មនករពកពនធដជកែសដង នងេរចន អេនក េ យ

កងេយធពលេខមរភមនទ េន កនង វសយ ែរដកពងលតេឡង។

អនកេសប អេងកតរបស Global Witness បនរបទះេឃញកងកមង RCAF េធករយមករ ឋ ន ជវកមម ែរ េនកនង េខតសទង ែរតង រពះវ រ នង េពធ ត។ េនករ ឋ នខះ ដធរតវបនចបយកពអនករសក េហយមនេគ យករណអពករគ មកែហងដលអនករសក។ េនកនង ករណទងអសេនះ គម នករផដលករអនញញ តមន េ យេសរ នង េ យដងខន េឡយ។

កមមករ កលបងដរកធតែរ េនឯករ នអណង ែរមយ េនកនងេខតរពះវ រ

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

10

៦ តបនករពរ ឬតបនមនបញហ បរ ថ ន គ គរឲយរពយបរមភជ

ពេសស។ ម ននន ករ បចចបបនន តបន ែដលពមនមនទនមន

អនក ែសវងរករក េនកនង ជរភនរក ញ ៃរព ឡង នងែដនជរមក

សតវៃរពភនរកេ ប េនះនងរតវបនខចខត ឬបផល ញជ

អចៃ នតយ វញ។

ជរ ឋ ភបល របេទសកមពជ បន សេរមចចតថ ជវកមម ែររតវមន ទភព ជងេសចកដរតវករៃនបរ ថ ន េហយ នងកចចករពរបរ ថ ន។ េនះ បននេទរកសកមមភពែសងរករកធនធនែរយងសនធក។ េន កនង ចេ មតបនករពរទង ២៣ តបនរបសរបេទសកមពជ មន យងេ ច ស ៦ តបន ែដលមនសកមមភព ជវកមម ែររបេភទ មយ កពងែតេកតេឡងេនកនងែខ រពែដនតបន។

េនកនង ករណវសយ េរបង នងឧសមន៖

៧ ថ បនែដលរគបរគងឧស ហកមមេរបង នងឧសមនរបស

របេទសកមពជ – ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ (CNPA)

– គជ ថ បនដខះភព សបចបបចបស ស េន

េរកមរដធមមនញញ ែដលសថតេនេរកមកររគបរគងផទ ល

ពអគគនយករដម ន ហន ែសន េហយនងឧប

នយករដម នរបសេ ក ឯកឧតម សខ ន។13

CNPA រតវបនបេងកត េ យ ជរកតយ។ ម េយបលរបសអនកជនញ ចបប ែដល Global Witness បនពេរគះ ជមយ ករេផទរអ ចដធែបបេនះ េទកន ថ បនថម ម រយៈែត ជរកតយបេ ះ េ យគម នចបបអនមតេ យសភជត គ មនសមរសបនងដេណរករ ធមម េហយខះភពរសបចបបចបស ស េនេរកមរដឋធមមនញញ។ ទនទម នងេពលេនះ វេ ធនកមម សមង តមយចនន ែដលបនេធេឡងេនកនង ចបបេរបងកតឆន ១៩៩១ េមលេទបន កអ ចរគបរគង ថ បនេនះ េទកនង ៃដផទ លរបសអគគនយករដឋម ន េហយនងឧបនយករដឋម ន សខ ន។

៨ មជឈករ នងនេយបយកមម ៃនអ ចេនកនង CNPA បន

បេងកតនវអងគករដវកល ែដល សភជតកមពជ គម នអ ចរតតរ េ ះ េហយរកសងដៃទេទ ត គម នសេឡងេឡយ។

កររគបរគង នងកររតតរ េល CNPA រតវបនកយជេរ ងនេយបយជអេនក។ អនកកនអ ច សទធែតជអនកនេយបយ CPP ែដលគរទសេមដច ហន ែសន។ ករអនវតអ ចេនះ មនបបញចល េហយ កដកហតអ ចេចញពអនក ែដលគរទ

របធនរពទធសភ សេមដច ជ សម។14 អគគនយកៃន CNPA េ ក

ែត ដង 15 កដ បពតមនយងជប េ យករេរជសេរសបគគលកផទ លខន របសគត ពរកសងដៃទេទ ត ទងរលងេចលបគគលកដ

មនករហកហន េនកនង CNPA េហយេ យកររក ទកឯក រេនកនង ផទះខន ឯង មនែមនកនង ករយលយ ជញ ធរេទ។ គម នកររតតរ េល CNPA េ យសភជតេឡយ។ សមជក សភ េមលេទ មនដងអេ ះអពកចចករ របស CNPA។ ែបបដចគន CNPA មនសរមបសរមលជមយនងរកសងដៃទេទ តេទ៖ រកសងហរញញវតថ – ែដលនងទទលខសរតវេលកររបមលផលចណល ពេរបង នងឧសមន េនេពល ចបេផដម ដេណរករ – មនបនរមបញចល េនកនង ករពភក របស CNPA សដកររគបរគងធនធនេនះ េហយនងអនគតផលចណលេឡយ។

៩ ករែចកចយសមបទន បនេកត េឡង េនកនង ភពសមង ត។

កចចរពមេរព ង របសរកមហនេរបង េហយនងពតមនអពករែចកចយសមបទន គជេរ ងសមង ត ែដល CNPA ករពរយងជប។ កបែន មនពតមនឲយដងថ CNPA បនែចកសមបទនរគបបកេនកនង សមរទ ែដលជរបសកមពជ ពតរបកដ េទឲយរកមហនឯកជនអសេហយ។ ទនទម នងេនះ ជញ ធរេនែតបនែចកបក ដេគកជវញ ងទេន ប េហយែចក ជញ បណ រជថម សរមបបក េនកនង តបនសមរទមនករទមទរជនគន – គជតបនសមរទែដលរបេទសៃថ នងរបេទសកមពជ ដេណដ ម គន ទមទរ។ រកមហនេរចនេផ ងៗគន បនទទលសមបទន។ រកមហនខះ គជរកមហនរបតបត ែដល មនសមតថភពសមរសប។ ចេពះរកមហនមយចននេទ ត គ មនសវ ចបស សថ ពកេគមនបទពេ ធន អ ឬ ថ េតេគមនែខ រស យជមយអនក ខះ។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

11

ទរបក េសដឋកចច របសអគគនយករដឋម ន គម េសដឋ េ ក

បណត ឈន លប គង16 គជមច សៃនរកមហន Resourceful

Petroleum [រកមហនេរបងកត រសសហល ]17 រកមហនមយែដលកនចែណកហន ៣០ ភគរយ េនកនង សមបទនសមរទ បក B។ េមធវរបសេ កបណត ឆន លប គង បន របប Global Witness ថរកមហនេរបកកត រសសហល េធ ជវកមម េរបង នងឧសមន េនកែនងេផ ងេទ ត េនកនង ពភពេ ក ែដរ។18 រកមហនេផ ងេទ ត ដចជរកមហន China Zhen Rong Cambodia

[រកមហន ឆយ េចន រ ង កមពជ ]19 េមលេទ រតវបនបេងកតេឡយ េដមប េគលបណងេរបរបសធនធនេរបង នងឧសមនរបសរបេទសកមពជ។

១០ របក ប នដ ល រ រតវបនបងឲយ CNPA េ យរកមហន

ដករសង បែនតរបកេនះ េមល េទមនែដលចលកនង រតនគរ

ជតេឡយ។

រកមហននមយៗ រតវ ែតបងរបករងនចះហតថេលខ ែដលចននចចរចបន េទឲយ CNPA។ ដលបចចបបនន េនះ រកមហន

ឥណេណស PT Medco Energi Internasional [ថមពល PT មដក អនរជត ] បនបងរបកសរបចនន US$៧,៥ នឲយ

CNPA។ មយងេទ ត រគបរកមហននមយៗ ែដល មនកចចរពមេរព ង ែចកចយផលតកមម សរមប បក សមបទនមយ ករតវែតបងៃថយងធងន លឆន ។ េនកនង ឆន ទមយ របកេនះគជត US$៨០០.០០០ កនង សមបទនមយ។ មករសេងកតរបស Global Witness របកេនះមនែដលេលចេឡងេនកនងរបយករណផលចណលមនែមនពនធ រ របសរកសងេសដឋកចច នងហរញញវតថ សរមប ឆន ២០០៦ ឬ ២០០៧ េឡយ។

១១ តបនដេគកេ ថ ងទេន ប កពងរតវេគែសងរករក

ធនធនឥឡវេនះ។ ងេនះ មនរមែផនកមយៃនបងទេន ប ជឋបនយជវមណល

UNESCOមយ ែដលទកផគតផគងរតរបមណជ ២៣០.០០០ េ នកនង មយឆន ។ រតទងេនះ ផដលរបមណជ ៤០ – ៧០ ភគរយ ៃនជតរបេតអន ែដល របជ សបរេភគ កនង មយឆន េហយផដលជវភព ដចបច សរមបរបជ សកមពជ របមណ ពរននក។

េនេពលសរេសររបយករណេនះ មនករសទងដេ យកររញជយដ របត បតេ យរកមហនឯកជន េ ថ Petroleum Geo

Services [េស កមមេរបងកត ជយ ] (PGS)។20 លទធផលមនទនបេញចញឲយ ធរណជនដងេនេឡយេទ បែន Global

សេមដច ហន ែសន (ខង ដ ) មនអ ចកនកបេ យផទ ល េល ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ (CNPA) ែដលទទលភរកចចសរមបសរមល វសយ េរបងរបសរបេទសកមពជ

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

12

Witness រតវបនេគរបបថ ទនននយ ចងល បងញ "លទធភពលរបេសរ"។

រកមហនថមពល PT មដក អនរជត21 រតវបនរបគលសមបទន

ដេគកមយបក។ រកម ហនេផ ងេទ ត កអះ ងថខន រតវបនែចកសមបទនែដរ។ ដលែខស ឆន ២០០៨ មនករពេរគះ នង ករជ ប អនករសកយងតច ស េទះបម នរបេទសកមពជ បនផដលករអនញញ តរចជេរសច ឲយរកមហន PGS បនករសទងដរបសេគចលកនង លែរស េរកយពករបញចបរដវរចតកតនចងឆន ២០០៨ កេ យ។

១២ ទយកអនតរជតរបសរបេទសកមពជ មន េរប នភពែដល

មនេ យ ររបក ជនយ អភវឌ ន ែដលេគផដលឲយ េដមប

ែកលអអភបលកចច េទ។

ទយកអនរជតផដលជនយ េសម នងរបែហលពកក ដ លៃនថវកជតរបសរបេទសកមពជ េរ ង លឆន ។ ទយកមនបនេរបនភពែដលេគមនេ យ ររបកជនយ េនះ េ យ

របសទធភព េឡយ។ នយយ លអត ពក េគមនរពមទទល គ លថ រ ឋ ភបល ពករលយទងរសង េហយមនេធករ សរមបផលរបេយជនៃនរបជ សេទ។ លទធផល គថរបកជនយ បពននដ រ ផដលេ យអនកបងពនធ រេនកនង បសចមរបេទស េហយ

នងរបេទសចនឥឡវ ែដរ គមនផលរបេយជនតចតច េដមប ែកលអជវត ៃនពលរដឋកមពជ ធមម ។ មយងេទ ត ជនយ គរទពទយកបនប ជយ កនង ករជរញ ករែកទរមង ែដល ចេធឲយរ ឋ ភបលទទលខសរតវចេពះពលរដឋរបសខន េរចនជង។ ផទយ េទវញ

រ ឋ ភបល កពងែតេរបរបសជនយ

អនរជត ជ េលសេដមប អះ ងភពរតមរតវរសបចបប េនកនង វសយនេយបយ។

១៣ រ ឋ ភបល បនដកថយ

េរកយរចេហយ េន កនង ករតរមវ

តមល ភពពឧស ហកមមដករសង។

េរកយពរ ឋ ភបល កមពជ បនយលរពមអនមតគេរមងជរញ តមភពឧស ហកមមដករសង េនះ

រ ឋ ភបល បនរបកសថ នងមនអនមតវញ។

១៤ ករខចខតែដលេកត េឡង រចជេរសច គមនទនដលករមត

ជសជលែលងបនេនេឡយ េទ េហយ េនមនឱកសេសដង

េដមប ែកលអអភបលកចច ៃនឧស ហកមមដករសងរបស

របេទសកមពជ េនេឡយ។

ករេនះរតវែតចបេផដម ជមយនងករពយរទកបេ ដ ះ សនន ចេពះកររបគលសមបទនថម ករ រតតពនតយ ៃនសមបទនដរបគលេហយនបចចបបនន េហយ នងតមភពទងរសង េនកនង ករែចករែលក នងកររគបរគង នវធនធន ធរណៈដសខនទងេនះ។ ទយកគរគបបភជ បករែចករបកជនយ េរក ពជនយ មនស ធម េទនងករចេរមនេទមខដជកែសដង កនង ករអនវតវធនករ ទងេនះ។

េកមងៗ េដរហស នដកមសនរប បរប ចន េទកនករ នអណង ែរមយ េនកនង សករេវ ង េខតរពះវ រ

ឧស ហកមមដករសងរបស

របេទសកមពជ កពង ែតេចញ

សញញ ឲយដងមន ពករចប

េ យរដឋេចរធបេតយយ ...

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

13

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

14

ជពក ទ ១

ឧស ហកមមដករសងរបសរបេទសកមពជ

– មនរងវ នៃថល "េយង កពង សតថ េនកងន ដ ក កល ែដលេយង េ ថ សមយផសល បដ រ"

រប សនរបស ឯកឧតដម មក មែរត22 រដឋម នតរកសងបរ ថ ន កមពជ សដ ពឧស ហកមមដករសងែដលកពងលតេឡង។23

របេទសកមពជ េមល េទ កពងមនលទធភពទទលផល ភយងសនធក េ យ រេរបង ឧសមន នងធតែរ។ តរវករខពសជវញ ពភពេ ក រ បផលតផល ទងេនះ បននឲយមនៃថខពស រហតដលេពលថមេនះ។ លទធផលមយ គថរកមហនននចបេផដម រករបភពធនធនដ ចចេណញបន េនកនង របេទសែដលមនែដលដករសងធនធនទងេនះកនងមកេទ ែដលពមន របេទសទងេនះរតវបនេគគតថ ខះសថរភព នេយបយេពក េទបមន ចរបតបត ករកនង របេទសទងេនះបនេទ។ របេទសកមពជ គជឧទហរណដជកែសដង ៃនបតភតេនះ។

េនកនង រយៈេពលពរឆន កនងមកេនះ វសយ ជវកមម ែរ នងេរបង បនអភវឌ យងេល ន េ យរកមហនថមសទងលទធភពៃនរទពយសមបតធតែរ នងេរបងកត េនេរកមដេគក នងដបតសមរទរបសរបេទស។ ផលចណលែដលរកបន មខជតចតច េបេរប បេធ បនងរបេទសម ផលតេរបងកត នងធតែរ ដចជរបេទស

អ ក នង របេទស ហកខងតបង បែនេបធនធនទងេនះរតវបនរគបរគងេ យរតមរតវ ចជឱកសដលរបេសរបផត េនកនង ជនន េនះ េដមប រចខន ពអនទ កៃនភពរករកបន។

េទះជរបេទសកមពជ មនកេណន េសដឋកចច យងេល ន េនកនងបនម នឆន កនងមកេនះកេ យ ករបជជនភគេរចនេនែតរករក េហយខះធនធនសខនជមល ឋ ន។ 'សនទស នអភវឌ នមនស ' ឆន ២០០៧ របសកមមវធអភវឌ ន ៃនអងគករសហរបជជត បន ករបេទសកមពជ ជល បថន កទ ១៣១ កនង ចេ ម ១៧៧ របេទស េ យ ៧៨ ភគរយៃនរបជជនរតវបនបន ម នថ រសេនេ យរបកតចជង US$២ កនង មយៃថង

បេ ះ។24 ទនទមនងេនះ យកលមធយមៃនរបជជនគែត ៥៨ ឆន បេ ះ េហយកមរេរកម យរបឆន ចននមយភគប រតវបនចតទកថ ខះ ររគបរគន។25 ចេពះរបជជនកមពជភគេរចន ជវត េនែតខ េហយ លបក។

អងគករ IMF ទយថ ផលចណលរបចឆន មកពេរបងនងេកនេឡងបនច មដងៗ ព US$១៧៤ ន េនកនង ឆន ២០១១ រហតដលចនន

អតបរម US$១,៧ ពន ន េនកនង ឆន ២០២១ (របមណ ៤ ភគរយៃន GDP) រច

េហយធកចះវញយងេល ន។26 េបសនជករបន ម នេនះគរតមរតវ ផលចណលេរបងនងផសបដរ អនគតរបសរបេទសយងខង។

របភពពតមនេផ ងេទ ត មនសវមនសទដឋនយម េរចនដចេនះេទ។ អនកជនញ កនង

េទះជរបេទសកមពជ មនកេណ នេសដកចចយងេល ន េនកនង បនម នឆន កនលងមកេនះកេ យ ករបជជនភគេរចនេនែតរករក េហយខះធនធនសខនជមល ន

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

15

វសយ ឧស ហកមម ែដលមនទនន នយថមបផត បនែថងេ យកររពយបរមភ ថអងគករ IMF រ ឋ ភបល នង របពនធផ ពផ យ បនប ជយកនង ករែវកែញករគបរគន រ ងចននេរបង នងឧសមន ែដលមនេនេរកមដ េហយ នងចននែដលមនលទធភពដករសងេចញបន។ េគឲយដបនម ន ថ ករទយរបសអងគករ IMF គមនរតមរតវេទ េហយរតវែតែកេលខចះេរកម។ ស ងេលករទយរបសេគ លហរចលកនង របពនធេសដឋកចច ៃន ផលចណលយងេរចនេនះ គរបែហលជមនេកតេឡងដេចន ះេទ។ េទះជយង

កេ យ ផលចណលែដលមនលទធភពេកតេឡងេនះ េន

ែតធ េហយសខន េបេយង មខន តរបេទសកមពជ។27

ទនទម នងេពលេនះ វសយ ជវកមម ែរេនែតអភវឌ យង ង តេសង ម។ េ យខះទនននយ សដពចននរបភពធនធនែររបសរបេទសកមពជ េហយ នង ថ នភពៃនករែសងរករកធនធនែរ េនឯករ ឋ ន ជវកមម ែរជេរចនេនះ េយងគម នលទធភពបនម នពចននផលចណល ែដលវសយ ជវកមម ែររបសរបេទស

កមពជ ច ផលតបន កបែនករវនេយគ នង ករចប រមមណេលវសយ េនះ កពងែតេកនយងេល ន។ េនកនង ពកក ដ លទសវត រ ១៩៩០ គម នគេរមង ជវកមម ែរធ ចបេផដម េឡយ កបែនដលឆន ២០០៦ ពតជមនកររបញបរបញលរកធនធនែរ៖ គ ថ បនរ ឋ ភបល ែដល មនភរកចច េលកទកចតករ

វនេយគ បរេទស – គរកមរបក អភវឌ ន កមពជ28 – បនអនមត

ចេពះករវនេយគ US$៤០៣ ន េនកនង វសយ ជវកមម ែរ

េនកនង ឆន េនះ។29 េហតករណេនះ េធឲយេលចេឡងនវលទធភព

មយ គថេទះជមនករចបេផដម ដ ង តកេ យ របែហលគជវសយ ជវកមម ែររបសរបេទសកមពជ វញ – មនែមនេរបងេទ – ែដលមនលទធភពេរចនជង កនង ករជយដលេសដឋកចច ជត។

នយយ រម បនច េទ ត រតនគរជត ចទទលចណល ប នដ រ ពឧស ហកមមដករសង ែដល េនះជេហតករណដគរឲយអបអរ ទរ េនកនង របេទសមយែដលេនែតពងពកេលសហគមនជនយ អនរជត សរមប របកជនយ េសមនងពក

ក ដ លៃនថវកជតរបចឆន ។30 កបែនគរៃនកររគបរគងធន

ធនេផ ងេទ តរបសរដឋ – គដ ធន ធនជលផល ៃរពេឈ នង កែនងេបតកភណ ជត – នឲយសង យថ រ ឋ ភបល របេទសកមពជ របែហលជខជះខជ យឱកសេនះ។ ជនស ករេរបរបក បនដ រេនះ េដមប េលករបជជនេចញផតពភពរករក

រ ឋ ភបល របេទសកមពជ របែហល ជបនេដរ មគរៃនរបេទសជតខង ភម ែដលេនទេនះពកវរជនអ ធបេតយយ េរប របសរបកែដលរកបនេ យ ររទពយសមបតធនធនធមមជតរបសរបេទស េដមប រគបរគងេលរបជជនភគេរចនដរករក េ យមនេអេព បនម ន ចេពះសខមលភព ឬសទធ ៃនរបជជនេឡយ។

ឥឡវ េនះ ករសេរមចចតកពងែតេកតេឡង អព រេប បេដមប រគបរគងឧស ហកមមទងេនះ។ លទធផលៃនករសេរមចចតនងកណតថ េតដ ក កល 'ផសបដរ ' របសរបេទសកមពជ នរបេទសេចញផតពភពរករក ឬមយឲយជបអនទ កៃនប ដធនធនវញ។

ធនធនែរ – លនេដម

រទពយសមបតធតែរៃនរបេទសកមពជ រតវ បនេគគែផនទ ចបងពចងសតវត ទ ១៩ េ យភគពភវទប ង នងចន។

31 ធតែរែដលសគលបន គមនបកសត ថម កប ត តបង ថម មងកនស ហស ត អបល សលកត នង េពរជៃថ

[ហ រកន ]។32 េពលថមជង មនេគរកេឃញធតែរដសខនជង

ដចជរកម ព ន ែដក ថមកេបរ នែកល នង តងែសន។33 េទះ

មនលទធភពអសទងេនះកេ យ កធនធនែររបសរបេទសកមពជ ខះករអភវឌ ន រហតដលសពៃថង េ យ រស ងគ ម ជេ ះ ទសែទងៃផទកនង នង កងះករវនេយគ។ សពៃថងេនះ វសយ ជវកមម ែរជតផសបដរ ពករជកខន តតច ច េ យសហគមនអនករសក េទជករដករសងេចញខន តធ េ យរកមហនធៗ ។ រកមហនចននកនែតេរចន កពង ែតយកចតទកកចេពះវសយ េនះ។ េទះបជពតមនអពករែចក ជញ បណជវកមម ែរ េនកនង របេទសកមពជ គ ពបក រកកេ យ កកររ វ

រជវរបស Global Witness េនកនង ឆន ២០០៨ បនសគលជញ បណជង ១០០ សនក ែដល បនែចកសរមប

ករវនេយគ នង ករចប រមមណេលវសយ ជវកមមែរ របសរបេទសកមពជ កពង ែតេកនេឡងយងេល ន

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

16

េគលបណងែសងរករកធនធនែរ។34 ទនទម នងេនះ រ ឋ ភបលកមពជ បន ង ជវកមម ែរជេគលបណងដមន ' ទភព ' េនកនង រយៈេពលបនម នឆន ខងមខេនះ េហយកពងែតែសងរកេ យសកមម នវករវនេយគ បែនថម េ យរកមហនបរេទស នងរកម

ហនែខមរ។35

សមបទន ជវកមម ែរទងេនះ កពងសថត េនកនង ដ ក កលេផ ងៗ ៃនករ អភវឌ ន។ រកម ហនទទលសមបទនមយចនន កពងែតខងអណដ ង កលបង េហយវភគ ស ក។ ឧទហរណ េនកនង េខតរពះវ រ មន សញញ ចងល បងញ

រសទបមស នងែដក ដមនតៃម បេកដដ រ។36 សមបទនខះ រគនែតកណតៃផទដែដលកពងេរបរបសសរមប ជវកមម ែរ រចេហយ ដច ជកែនងយកថមែកវ េនកនង តបន ចរសយលៃនេខតេពធ តជេដម។ ដ សមបទនខះេទ ត េមលេទ មនែតកររបេមលពចរ បេ ះ បែនមនទនអភវឌ េនេឡយេទ។

េរបង នងឧសមន – លនេដម

“េរបងេនែតេនកងន ដេនេឡយ។ ដច ជរតេនកងនសមរទ។ េយង មនទនដងថ រតធ ឬ តច េទ។ េត មន

រសកឬេទ? មន េយង ចមនរត

បន េយង រតវែតដងថ រត

របេភទអវសន។ ”

ែត ដង អគគនយកៃន

ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ ផដលករវភគ របសេ ក អពករ

ែសវងរករកេរបង នងឧសមន េនកនង របេទសកមពជ េន ឯសននសទ អនតរជតសដពេរបងកត េធវេឡង េនទរកងភនេពញ ៃថង ២៦—២៨

ែខមន ឆន ២០០៨។37 ដចជឧស ហកមមែរែដរ វសយ េរបងកតរបសរបេទសកមពជ េនែតសថត កនង វយកមរភពេនេឡយ។ ក បែន មនដចឧស ហកមម

ែរេទ វសយ េនះបនទកទញករយកចតទក ក នងកររបេមលពចរ ជេរចន ព របពនធផ ពផ យ េហយជករចបសស សថ ឧស ហកមមេរបងនងឧសមន រតវបនេគចតទក

ថ ជក សខន ស េនកនង អនគតៃនរបេទសជត។ លទធភពៃនរទពយសមបតេរបងបនេធឲយមនកររស នរក 'មសេខម ' េនះ េ យពកពនធរកមហន េមរក អ ល ចន ឥណេណស ជបន នង កេរ ែដលសទធែតរបកតរបែជងរកសមបទនដមនលទធភពផដលផលចេណញេរចន។ បក សមបទនសមរទទងអសរបសរបេទសកមពជ (េ ថ A-F) េហយនងបក ដេគក យងេ ច សមយបក រតវ បនែចកេទឲយរកមហនែខមរ នងរកមហនបរេទសរចេហយ។ មន ែតៃផទទហ ២៧.០០០ គ.ម. រក បេ ះ េនកនង ៃដសមរទេស ម េ ថ តបនទមទរជនគន (OCA) ែដលេនែតមនទនសេរមចបន េ យ រមនទនសរ ងរបេទសៃថ នងរបេទសកមពជ អព េតអនក ជមច សពត។ ករ ពភក េដមប េ ះរ យទនសេនះ រ ងរ ឋ ភបល ៃថ នងែខមរ បនចបេផដម ជថមេឡងវញ េន កនង ែខេម ឆន ២០០៨។ កបែន ភពច ចលនេយបយេពលថមេនះ េនកនង របេទសៃថ រមជមយនងជេ ះ

រពែដនរ ងរបេទសទងពរ មន នយថ គម នករេ ះរ យេន

ជតេឡយ។38 េទះជមនករទលរចកយងេនះកេ យ កេន

កនង ែខកញញ ឆន ២០០៨ CNPA បនចបេផដម ែចកសមបទនជថមមដងេទ ត ចេពះ ជញ បណ ែដលបនផសកណត េនកនង បក OCA េដមប ជយពរងងដលករអះ ងទមទររបសខន ចេពះធនធនេនះ។39 រ ឋ ភបល មនែផនករបេងកត េ ងចរកសេរបងកតតចមយេនកនង រសក ទនទម េពលែដល ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ ចបេផដម នយយ អពករបេងកត រកមហន

េរបងកតជតមយ។40 រកមហន េមរកង Chevron [េសវរន]41

កនសទធ សមបទន សរមបបក A – ែដលជបក ដនមខេគបងស កនង ចេ មបក សមរទរបសរបេទសកមពជ េប នយយអពករែសងរករកេរបង។ អនកសេងកតឧស ហកមម រពងគតថ ករ

ផលតេរបងេនកនង បក េនះ នងចបេផដម េនកនង ឆន ២០១១។42

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

17

“ភពៃថលថរន ៃនមនស ភព េសមគ ករន បេពញ េសចកដរតវករជមល ន ឋ ៃនរបជជនករចល រម

េហយនង ករអភវឌ ន នវ សមតភព នងថ ករេរជស េរស របសរបជជន េនះគសតថ កងន ចេ ម

េគលករណ នង កមវតម ថចមបង ៃនសទ ធមនស ។ េគលនេយបយ នង ដេណរករ ខងែផកន

នេយបយ នង េសដកច េនឋ ច កងន របេទសកមជ គព មន េផតដ ករសខន អវបនន ចេពះ ម គណសមបត ត

ទងេនះេឡយ។ ”

សដដករសងពេសចកដែថលងេទកនរកមរបក សទធ មនស ៃនអងគករសហរបជជត េ យ អនកត ងអគគេលខធករ ពេសស សរមបសទធ មនស របចរបេទសកមពជ េ ក យស ក យ ៃថងទ ១២ ែខមថន ឆន ២០០៧។43

របេទសកមពជ សពវៃថងេនះ៖ ពករពេ ធន របជធបេតយយ េទជេចរធបេតយយ គណបក ែតមយវញ

េរកយពស ងគ ម បទសវត េហយនងរពតករណ ដ រកកបផតមយេនកនង របវតមនស េ កជនន ថមេនះ – គរបបែខមររកហម – បកខពកតសរបឆងគន ទង យរបសរបេទសកមពជ បនចះហតថេលខេលកចចរព មេរព ងសនភព េន កនង ឆន ១៩៩១។ ករេនះ បននឲយចបេផដម របតបតករ រកសនភព ដធ នងៃថបផតមយេនកនង របវត ស េហយ ជករចបេផដម ៃនកចច របងែរបងអនរជត េដមប នលទធរបជធបេតយយ នងករអភវឌ ន មកកនរបេទសកមពជ។ ករ រពងគតថ ករេបះេឆន ត ែដលេរ បចេ យអងគករ UN េនកនង ឆន ១៩៩៣ នងនមកករផសបដរ ែផនកនេយបយយងធេនះ មនបនកយជករពតេទ។ គណបក របជជនកមពជ ែដល ជគណបក កនអ ច ែដលអនកដកនសទធែតជអតតកមម ភបល ែខមររកហម េនះបនបដេសធ មន យលរពមទទលគ លថ គណបក ខន ឯងមនបនជបេឆន តេទ េហយបន

លកចលរ ឋ ភបល េ យករបងខត បងខ។ ពក េគបនបេងយ នវករដកថយេរកយពដេណរ េឆព ះេទកនលទធរបជធបេតយយ េនកនង ែខកកក ឆន ១៩៩៧ េនេពលេគបនទមកៃដគររ ឋ ភបល ចរមះ េនកនង រដឋរប រមយរបកបេ យករបងរឈម។44

ឥឡវ េនះ ១៧ ឆន កនងផតេហយ ង ពករចះហតថេលខេលកចចរពមេរព ង សនភព រកងបរស េហយ របេទសែដលធបរតវេគ គ លជគរសរមបករក ងជតេរកយពស ងគ ម ឥឡវេនះបនកយជរដឋេចរធបេតយ ដថមជងេគ េនកនង តបន ស

េគនយ។ េករេឈម ះរបសរបេទសេនះ រតវបនរប កេ យរករពករលយខន តធ ករបពនសទធមនស ករ មន ក

េទសៃពរ ករគបសងកត នងអភបលកចច ខះលកខណៈរបជធបេតយយ។ ផទយ ពបណងៃនកចចរពមេរព ង សនភព រកងបរស ឆន ១៩៩១ អ ចនេយបយ នងរទពយសមបតៃនរបេទសកមពជ សទធ ែតសថត េនកនង ៃដៃនរកមវរជនកនអ ចចននតច។ វតកមម េលធនធនធមមជតដៃថវេសស ៃនរបេទសជត – គៃរពេឈ ដ នង ធនធនជលផល – គជមល ឋ នរគះៃនកររបមលរទពយសមបត នង អ ចនេយបយេនះ។

អគគនយករដម ន ហន ែសន

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

18

របអបទ១ | េឈខជះខជ យ – េមេរៀនៃនករកបេឈខសចបប េនកនង ទសវត ១៩៩០ ៃរពេឈរបសរបេទសកមពជ រតវ បន

ធនគរពភពេ ក ពពណន ជ 'ធនធនដសខនបផត សរមប

ករអភវឌ ន ' របសរបេទស។45

សពវៃថងេនះ ខចខតយងេរចន។ អសរយៈេពលបនម នឆន កនលងមកេនះ េឈមនតៃមលជេរចន រតវបនលកេចញ េ យអនកនេយបយធខពស េទកនរកមហន

ឯកជន ឬបគគលែដលរកផលចេណញឆបរហស េ យករកប

ៃរពេឈគម នករមត។ រទពយ សមបតតភគេរចន ែដល បនមកពករ

កបេឈេនះ មនបនចលេទកនង ហបរបសរបេទសជតេឡយ គ ផទយ េទវញ េមល េទ បនចលេទកនង គណនធនគររបសអនក

កបៃរពេឈ េហយ នងអតថជន នេយបយរបសេគ។46

Global Witness បនចបេផដម បេញចញឲយដងពតមន អពករ

កបៃរពេឈខសចបប េនកនង របេទសកមពជ េហយ នងតណភជ បៃនកចចករ េនះ

ជមយនងជេ ះ ទសែទង ករពករលយ នងករបពនសទធ មនស េនកនង ឆន

១៩៩៥។

កររ វរជវដបង បន បងហ ញឲយេឃញ ថ េនកនង បនម នឆន ចងេរកយៃនស ងគ ម

សវល របសរបេទសកមពជ ទង ែខមររកហម នងរ ឋ ភបល ភនេពញ បនេរបករកប

លកេឈ េដមប ឧបតថមភយទធនករ េហយ កបនេរបយទធនករជេលស េដមប កប

ៃរពេឈបែនថមេទៀត។ ករេសប អេងកតបនបងហ ញឲយេឃញ ថ មនករលកដរេឈឆលងកតរពែដន ជមយរបេទសៃថ ដមនតៃមល $១០—២០ នកនង មយែខ។

េរកយពករេបះពមពពតមនេនះ រពែដនៃថរតវបនបទមនឲយេឈែខមរចលេទៀត –

ករេនះបនផដ ចរបភពដសខនមយ ៃនករឧបតថមភកងេយធសរមបស ងគ ម

សវល។

កបែនត េនះមនែមនជទបញចបៃនករកបេឈខសចបប េនកនង ៃរពេឈរបសរបេទសកមពជ េទ។ េនកនង ពកក ដ លទសវត ១៩៩០ ម នតរ ឋ ភបលតែណងខពសបនរបគលសមបទនកបេឈ ៣០ េទ ៤០ សមបទន េទកនរកម

ហនែខមរ នងបរេទស។ ៃរពេឈជងរបពរ នហ.ត. – គ ៣៩ ភគរយៃនៃផទដរបសរបេទសកមពជ – រតវរបគលេចញ

េនកនង កចចរពមេរព ង ទងេនះ ែដលមនលកខណៈសទធ

ស ចេពះេគលបណងៃនសមបទនក។47

សមបទនកទងអស បនបពនចបប ឬលកខខណឌ ៃនកចចរពមេរព ង េគ ឬ

ទងពរ េដមប រចតផលចេណញយងេលឿន។ ដលទបញចបៃន

ទសវត េនះ រកមហនទងេនះគជភគរបរពតត ករកបេឈ

ខសចបបភគេរចន េន កនង របេទសកមពជ។48

េនកនង រគេនះ បគគលក ៃនរកមហនទងេនះ បន

របរពតត ករបពនសទធ មនស យងធងន េទេលរបជជនែដល

រសេនេល ឬ ជតដសមបទនៃរពេឈ។ េនះ មនរមទងករ

មមនឲយចលតបនៃរពេឈ ករ គ មកែហង កររេ ភផលវ េភទ េហយ កនង ករណយងេ ច សមយ ឃតកមម។

េនទបផត ករគបសងកតពទយក នងអងគករអនតរជត បន នឲយ

រ ឋ ភបល កមពជ ពយរទករបពនធកបៃរពេឈេ យ ‘សមបទនក’ េនកនង ឆន

២០០២។ កបែនតេទះបមនករសនយឲយែកែរបេនកនង ទ ធរណៈកេ យ ករដឋ

រសេមលរបសរបេទសកមពជ បនបនតរករបកចេណញពវសយ ៃរពេឈ។ ម នត ែដលទទលបនទក អនវតតករែកទរមងទងេនះ បនែបរជេធវវទធង ន វញ។ លទធផលគថ ករកបៃរពេឈខសចបបបនបនតេ យទរមងេផ ងៗ េហយ េនែត

បងកករខចខតដធងនធងរ េទេលៃរពេឈែដលេនសលរបសរបេទសកមពជ។

ពកវរជននេយបយដែដល ែដលបនខជះខជ យធនធនៃរពេឈរបស

របេទសជត ឥឡវ េនះមនភរកចច រគបរគងរទពយសមបតតជតែរ នងេរបងកតរបស

របេទសជតែដរ។ ដចជេឈៃថលែដរ ធនធនទងេនះគជឱកសមនែតមយ

េពលគត។ េពល អស គ អសជនចច េហយ។49

ខងេល៖ កចចរពមេរព ង សមបទនៃរពេឈ ចះ េនឆន ១៩៩៧ េ យេ ក សខ នែដលជឧបនយករដឋម នតកមពជ នង របធនៃន CNPA។ េនក ដ លទសវត ៩០ េ កបន

ចះកចចរពមេរព ង របគលៃរព ៧ ន ហ.ត. ឲយរកមហនឯកជន េ យលកខខណឌ ដសទធ ចេពះបណងរបសរកមហនកបេឈ។50

ខងេល(េរកម)៖ នរបសសមបទនក។ េនទសវត ៩០ សកមមភពៃនរកមហនទងេនះ េធវឲយធនធនៃរពរបសកមពជ ចះ អនថយយងធងន។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

19

ម នរ ឋ ភបល អនក េយធ នៈធ េហយនងសហករ ជវកមមរបសេគ េរបរបសបលស នង កងេយធពល ដចជកងទពឯកជនរបសខន េ យ មនតលយភពតចតច ស ពរបពនធត ករែដលរតវបនរគបរគងេ យអនកនេយបយ ឬពសងគមសវល ែដល រតវបនប ងក បបនច មដងៗ អសបនម នឆន េនះ េ យករសមប នងករគ មកែហង។ ម នរដឋ នងអនកមនអ ចេនជវញ ពកេគ មនសមតថភពេដមប ចបយកធនធនធមមជត នង ធនធនេសដឋកចច រពម ទងរទពយសមបតរបស

អនកដៃទ យយគបដបកខ េហយ ប ងក បសទធ របសេគ។51

ធនធនធមមជតរបសរបេទសកមពជ ច ផដលមេធយបយេដមប ជរញ េសដឋកចច ជតេរកយពស ងគ មបន។ ផលចណលមកពករកបេឈ ចមក រ នង ធនធនជលផល ចេរបរបសេដមប បនធរ ភពរករក េហយក ងេឡងវញ នវ េហ ឋ រចនសមពនធចបច។ បែន ផទយេទវញ ករ ពករលយជយថរកម ពសេពញរគប ថ បន រពមទងកររគបរគងេសដឋកចច េ យខសឆគងេនះ បនដកហតពរបជជនទងអស នវផលចណល ែដលកអ ចេកតមកពផលតផល ធរណៈទងេនះបន។

ដេណរករ គ ជករសខន៖ េហតអវបនជករែចករែលក

សមបទន េនកនង របេទសកមពជ ជ ករសខន ដលសពៃថងេនះ ករយកចតទក កភគេរចន េល វសយ េរបង នងធតែរ េនះបនេផដ តេល េត របកនងេទ ខះ េនេពលែដលចបេផដម បេងកត ផលចណល។ មនករនយយ តចតច អពេតសមបទនរតវរបគលឲយអនក ខះរចជេរសច េហយេ យដេណរករ អ។ ក បែន េទះជករពករលយ នងអេពខសចបប មនេនកនង រគបដ កកល ៃនករដករសងធនធនធមមជត ទង េនកនង របេទសកមពជ កដ នង របេទសមនធនធនេរចនដៃទេទ តកដ ក ករពករលយែតងែតចបេផដម រតមចណចចលដេណរករ ម ធនធនធមមជត៖ គ រតមករែចកសមបទនសរមបធនធនេនះឯង។

េនកែនង ែដលធនធនរតវបនែចករែលកេ យពករលយ េនះ េធឲយខចរបភពពតៃនទផ រ។ ធមម េនះនឲយមនករេរបរបសធនធន េ យរេប បដមនសវមនរបសទធភព េហយបងកលទធផលអភវឌ ន ដមនល។ ករែចករែលកធនធន កផសបដរ សភពករណនេយបយផងែដរ។ ផលចណលែដលរកបន មកពករែចករែលកខសឆគងេនះ បនពរងងជហរ នង ករមនទទលេទសៃពរ ៃនពកវរជន េហយបន

ពរងងជបែនថមេទ ត នវសមតថភពរបសអនកទងេនះ េដមប ចបេរបដងគនសៃនអ ច៖ គរ ឋ ភបល ចបប ត ករ កងេយធពល េហយនងករយធបេតយយ។ នយយ មយងេទ ត ករែចករែលកសមបទនេ យភពេសមគន គជែផនកដ

សខនមយ សរមបករអភវឌ ន រដឋមយ ែដលរបតបត េដមប របេយជនៃនពលរដឋខន ឯង។ េនេពលវភគ េមលបញ មែបបេនះ ដេណរករ ែចករែលកសមបទនេសដឋកចច េន កនងវសយ ឧស ហកមមេរបង នងធតែរេនកនង របេទសកមពជ កយេទជេរ ងដសខនបផត។

េនកនងរបយករណេនះ Global Witness ពនតយ េមលករណេផ ងៗ កនង វសយ ដករសងដកពងលតេឡង របស របេទសកមពជ េ យ មនេគលបណង យតៃមកររបរពតរបសរ ឋ ភបល កមពជ េហយ នងរកមហនជៃដគ េហយែសងយលពអនគតលទធភព ៃនផលចណលមកពេរបង នងធតែរ។

េនកនង របយករណេនះ Global

Witness ពនតយ េមល ករណេផ ងៗ

កនង វសយ ដករសងដកពងលតេឡង របសរបេទសកមពជ េ យ មនេគល

បណង យតៃមលកររបរពតត របស

រ ឋ ភបល កមពជ េហយ នងរកមហន

ជៃដគ េហយ ែសវងយលពអនគត

លទធភព ៃនផលចណលមកពេរបង

នងធតែរ។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

20

របអបទ ២ | ករវនេយគ េលដធល េន កនង របេទសកមពជ – ដចជករបលនអញចង ! “ករបេណញដ េចញននេពលថមេនះ មនលកណៈខ រសេដ ងគ គរន ឲយ

កតសគល។ បលស ប ងបក បតកម រប ប ម េ យកេភង ដបងល ឆក

ឧសនម បេង រទក ែភក នងន ែខល ហពទ ធជវញ កែនងល បេណញដ េចញ

មន ៃថងរះ េដមប ឃតអកន សេងតក សទ ធមនស អក ន សេងតក អងករ គ U.N.

េហយ នង អកន យករណពតមន។ េន កងន ករណជេរចន បលស

គ ម កែហង ឬ េរបកមងល បងតខ បងខរជល ឬមនចបច េដមប េដញ

របជជនេចញ េហយ បផញ ល ផះទ របសេគ។”

អងគករ Human Rights Watch កតសគលអពករេដញរបជជនេ យ

បងខត បងខ េន កនង របេទសកមពជ ឆន ២០០៦។52

របេទសកមពជ កពងសរងជងចបហតដ។ រ ង ឆន

១៩៩៣ នង ១៩៩៩ រ ឋ ភបល បនរបគលសមបទន

ដេសដឋកចច សរមប របែហលមយភគប ៃន ដដបេងកតផលេរចន បផតរបសរបេទស សរមបករអភវឌ នពណជជកមម េ យ រកមហនឯកជន។53 ងពរគេនះ

មក រ ឋ ភបល េនែតបនតែចកសមបទនដយងរហស។

រ ឋ ភបល របសសេមដច ហន ែសន បនបរចច គ ដែរស

យងធសេមបម នង ដឡត កនង ទរកង ែដលឥឡវ េនះ

សរបមកគ ៤៥ ភគរយៃនដរបសរបេទសកមពជ។54

អនកវនេយគ រតវបនផដលអរ ៃថលដសទធ នងកររច

ពនធ រ។ ធមម អនកែដលរសេនេលដេនះរ ប រតវ

បនផដលរបេយជនដសទធ តចជង េ យជេរឿយៗ

ពកេគរតវបនេដញេចញពដេ យបងខ េ យ មនសង

អវេឡយ។ លទធផល គ ថករចបកដ បដគជេដម េហតដធបផតមយ ៃនករ

បពនសទធ មនស នងករបេងកត ភពរករក េនកនង របេទសកមពជ េ យ

មនស បពននករតវបនបេណដ ញេចញពដរបសខលន េរៀង លឆន ។55

ជនស កចច ករពរពលរដឋកមពជ ព ផល រកកៃនករអភវឌ ន ពណជជកមម ពកសមតថកចច អនវតតករេដញេចញ មបញជ ពអនកែដលកនអ ចេសដឋកចច នង នេយបយវញ។ 56 ជនរងេរគះរតវបនបេណដ ញេចញពផទះ នងដរបសខលន េ យ ថ បនរដឋ ែដលទទលភរកចច ខងែផនកេរបរបសកមល ង – គកងទព កង

វធហតថ ឬបលស – ធមម េ យមនសវឲយដងមន ឬមនឲយដងមនេ ះ

េ យមនផដលទជរមកេផ ងឲយរសេន េហយ មនផដលផលវ េដមប រកយតតធម ពត

េឡយ។ មន ករ យករណជេរចន ែដរ អពករគ មកែហង ករបនល ច ករ

េរបកមល ងរជល នងករដតផទះ។

ករបេណដ ញរបជជន៖ នរពកៃថងទ ២០ ែខេម ឆន ២០០៧ សមជកកង វធហតថ បលស នង កងេយធពលេខមរភមនទ

ចនន ១៥០ នក បនមកដលរកមទ ៦ េនកនង សងក តមតតភព រកង រពះសហន រប ប េ យកេភលង ដបង ឆក ែខល នង

ឧសមនបេងហ រទកែភនក។ បនទ បមក ពកេគបនបេណដ ញ ១០៥ រគ រេចញពភមេនះ។57

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

22

iii

iii េ យ រករខវះតមល ភព េនកនង វសយ ជវកមម ែរនបចចបបនន Global Witness មន ចបញជ កព ថ នភពផលវ ចបប ឬរបតបតតករ ៃន សមបទនទងអសេនះបនេទ។

ដេចនះ ែផនទេនះគជករបន ម នអព ថ នភពៃនវសយ ជវកមម ែររបសរបេទសកមពជ ម ករេចះដងលអបផតរបស Global Witness េនកនង េដម ឆន ២០០៩។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

23

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

24

ជពក ទ ២

ជវកមម ែរ ដលសពវៃថងេនះ ឧស ហកមមែររបសរបេទសកមពជ បន អភវឌ

េ យសមង ត មនសវ មនអនក ចប រមមណេទ។ កបែនត

ជវកមម ែរមនលទធភពសរមបករបះពលយងធ េទេល

េសដឋកចច សងគម នង បរ ថ ន ែដល កនលងមករតវបនរពេងយ

កេនតយ មនយកចតត ទក ក ជទេទ។

Global Witness បនចងរកងបញជ ៃន ជញ បណណ ែសវងរករកធន

ធនែរ ែដលរតវបនរបគលេ យរ ឋ ភបល។ ស ង េល

ពតមនពរបភពេដម នង របភពបនទ បបន បនឲយដងថ

រ ឋ ភបល របេទសកមពជ បន របគល ជញ បណណ ែសវងរករកធន

ធនែរ សរមបជង ១០០ កែនលង ពសេពញរបេទស េហយ

ដេណរករ េនះ េមល េទ ចបេផដម េកន េលប ន។ Global

Witness ដងអព ជញ បណណ ជវកមម ធនធនែរចនន ២១ សនលក

ែដលបនែចកេនកនង ឆន ២០០៨។58 រកសងមនសមតថកចច

េហយ នងរកមហន មនសវេបក ពតមនឲយ ធរណជនដង អព

ករែចក ជញ បណណ ទងេនះេ ះ។

Global Witness បនេទដលកែនលងេធវ ជវកមម ែរមយចនន េន

កនង ឆន ២០០៨ េដមប េឃញ ករអភវឌ ន ជវកមម ែរ េ យផទ ល

ែភនក។ អនកេសប អេងកតរបសេយង បនរកេឃញ ភសត ង ថ ដច

ជវសយ ៃរពេឈពមន ករកនកប ឬរគបរគងៃនរកមហន

ជវកមម ែរទងេនះ សថត េនកនង ៃដៃនពកវរជនៃនរបបរគបរគង

របេទស។ េបសន ជ ជវកមម ែរទងេនះចបេផដម ដេណរករ េពញ

េលញ គបគគលទងេនះឯង ែដលនងទទលផលរបេយជនខង

ផលវហរញញ វតថ។

មនករពកពនធកងេយធកនែតេរចន េឡង េន កនង វសយ

ជវកមម ែរ េ យសមជកៃនកងេយធពលេខមរភមនទ ចល រម

កនង ករយម ជវកមម ែររបកែនលង េនកនង ចេ មរបមយកែនលង

ែដលអនកេសប អេងកតរបស Global Witness បនសទងេមល េន

កនង េខតតសទង ែរតង រពះវ រ នង េពធ ត។ េនកនង ករណេផ ង

េទៀតមយចនន មនេគ យករណថ សមជកៃន RCAF ជ

មច សទទលរបេយជន ៃនរកមហនែដលពកពនធកនង សកមមភព

ជវកមម ែរ។ េនកែនលងខលះ ដរតវបនរបអសពអនករសក េហយ

មនេសចកដ យករណ អពករណគ មកែហងអនករសកែដរ។

េនកនង ករណទងអសេនះ គម នករយលរពមេ យេសរ េ យ

កររជបដងមន ពអនករសកទងេនះេ ះ។

រ ឋ ភបល របេទសកមពជ បនសេរមចចតត េដមប ឲយ ជវកមម ែរមន

ទភព ជងេសចកដរតវករ នងកចចករពរ ៃនបរ ថ ន។ ម

ននន ករ បចចបបនន តបន ែដលពមនមនទនមនអនក ផ ងេរបង

ែសវងរករងធនធនេនេឡយ េន កនង តបនជរភនរក ញ ៃរព ឡង

នងែដនជរមកសតវៃរពភនរកេ ប េនះនងរតវបនេធវឲយខចខត

ឬបផលច បផល ញជអចៃ នតយ។ េន កនង ចេ មតបនករពរទង

២៣ តបនរបសរបេទសកមពជ មន យងេ ច ស ៦ តបន

ែដលមនសកមមភព ជវកមម ែររបេភទ មយ កពងែតេកត

េឡង េនកនង ែខ រពែដនតបន។iv េនេពលែដល ជវកមម ែរទង

េនះ ចបេផដមដេណរករ យងេពញេលញ េហយ ផលវ រតវបនឆក រ

េទកនកែនលងទងេនះ តបនធេធង ៃនៃរពេឈែដលពមនគម ន

អនក បះពលេ ះ នងរតវបនេបក េឡង េដមប សរងករគ ម

កែហងេផ ងៗេទៀត ដចជករកបៃរពេឈខសចបប នងករ

សមល បសតវៃរពខសចបបជេដម។

ែផនកដចតេទេនះ ផដលពតមនបែនថម េដមប គរទករសនន ឋ ន

ទងេនះ។

iv តបនអភរក ទងេនះ គ៖ ឧទយន ជតវរៈជយ តបន េរបរបសេរចន យង

សឡត េហយ នងែដនជរមកសតវៃរពភនឱ ល ភនេពរជ ភនសកះ នងពមរកេ ប។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

25

ករ កករមតេល ជវកមម ែរ េនកនង របេទសកមពជ “រដឋរតវរក ករពរបរ ន នង តលយភព ថ ៃនេភគរទពយធមជត ម

េហយ រតវចតែចងឲយមនែផនករចបស ស កង ន កររគបរគង មន

ជ ទ ដធ ទក កស ខយល ភគព ស របពន ល ភ ត ធ េអកឡស ែរ

ថមពល េរបងកត នង ឧសន ថ នងម ម ខ ច តបង ថ ៃរពេឈ នង ម

អនផល ៃរពេឈពពក សតវៃរព មចជត ធនធនឆ ជលផល”

មរ ទ ៥៩ ៃនរដឋធមមនញញ របេទសកមពជ

“រកមហន រគនែតេដរ កងន ៃរព េហយ ខង ដខះ េដមបល ករកធតែរ

បេ ះ។ ”

រប សនរបសឯកឧតដម សយ ែសម រដឋម នតរកសងឧស ហកមម ែរ នងថមពល

េឆលយ េទកន NGO ែដលសមវធនករ ដតងរងជង កនង កររគបរគងវសយែរ

មករ យករណរបសកែសត Cambodia Daily ៃថងទ ២៥ ែខវចឆក ឆន ២០០៨។59

េនេរកមរដឋធមមនញញរបសរបេទសកមពជ ធន ធនែរទងអស គ

ជរទពយរបសរដឋ េហយរតវបនរគបរគងេ យចបប។60 ចបបសដព កររគបរគងនងករេធ ជវកមមធនធនែរ ឆន ២០០១ េហយនង ចបប សដពកចចករពរ បរ ថ ន នង កររគបរគងធនធនធមមជត ឆន ១៩៩៦ គជេគលនេយបយ ែដលគរគបបជមល ឋ នែដលករែសងរករកធតែរទងអស េនកនង របេទសកមពជ ស ងេលេនះ។ េនកនង របពនធចបបរបសរបេទសកមពជ ចបបរតវបនអធបបយ បែនថម េ យអនរកតយ នង របកសv ែដល

ផដលេសចកដលអតបែនថម អពទរមងែបបបទ េដមប ទទល

សមបទនែរ។61 ឯក រទងេនះមនបនផដលជនឲយធរណជនេមលេទ កបែន Global Witness បនទទល

សេ ៃនអនរកតយ នង របកសខះៗ។ ឯក រទងេនះ ចទញយក ព http://www.globalwitness.org/ media_library_detail.php/691/en/cambodia_mining_legislation បន។ Global Witness ខលខយរតងថ ចបបសដពកររគបរគងធតែរ គេខ យ មនេទ ងទត មនចេនះធ េហយអនវតេ យមនសវបនលេទ។

v អនរកតយ គ រតវបនអនមតេ យរកមរបក រដឋម នត េហយ ចះហតថេលខេ យ

អគគនយករដឋម នត។ អនរកតយ រតវែតសមរសបយងតងរង ជមយ នងចបប

េយង។ របកស គជករសេរមចចតត េ យរកសងមយ ឬរកសងេរចន ែដល ចះ

ហតថេលខេ យរដឋម នតមនសមតថកចច។ េសចកដ របកស រតវែតសមរសបនង

រដឋធមមនញញ រពមទងចបប ឬអនរកតយ េយង។ (http://cambodia.ohchr.org

/klc_pages/klc_english.htm)

ជញ បណណ េដមប ខង?

ចបបសដពកររគបរគង នងករេធ ជវកមម ធនធនែរ ឆន ២០០១ ែចងថ ' ថ បនមនសមតថកចច ' រតវរគបរគងធនធនែរទងេនះ េហយមនភរកចច េដមប ែចក ជញ បណែសងរករក ឬេធ ជវកមមធនធនែរ។ េនេពលបចចបបនន េនះ ថ បនមនសមតថកចច េនះ រតវបនចតទកថ ជរកសងឧស ហកមម ែរ នងថមពល

(MIME)។62 កបែន រកមហនែរ ែដលចងេធរបតបតករ េនកនង របេទសកមពជ ក រតវែត កពកយសដលរកមរបក អភវឌ នកមពជ (CDC) សរមបសមបទនែរ។ រកបខណចបប សរមបរេប បែដលរកមហនទងេនះទទលសមបទន គមនចបស សេទ បែនបគគលកមន ករបស MIME បនអះ ងថ ករសេរមចចតរតវបនេធេឡង េន កនង កររបជថន កខពស រ ងម ន MIME នង

ម ន CDC។63 េរកពភពរសពចរសពល អព រេប បរបគលសមបទន ក មនចបសែដរថ េតសមបទនទងេនះរតវបនេរបយងដចេមដច អនក រគបរគង េហយ ទកទងនង ជញ បណធនធនែរយងដចេមដចេនះេទ។ េនេពលបចចបបនន េនះ សមបទនែររតវបនរបគលេនកនង ឬ មន ដ កកល ែសងរករក ពមនកចចរពមេរព ង ដកយកធនធនែររតវបនចះហតថេលខ។ ដសមបទនមយចននេរចន មន ទហធេលសពទហអតបរម ែដល

កណត មចបប។64

អនក ជមច សដ?

កងះែដលគរឲយរពយបរមភបផតមយ េនកនង ករមងចបបសដជវកមម ែរ គជករខះវធនករ ជយអនកែដលរតវបនបេណដ ញ

េចញពដធ េ យ ររបតបតករ ធនធនែរ។ ចបបែចងថ មនសមបទនក ចចលេទកនង ដែដលជកមមសទធ ឯកជន េដមប ែសងរករក ឬជកយកធនធនែរ សមបទនករតវែតទទតសង 'មច ស

កមមសទធ ដធ' សរមបករខចខតែដលេកតមនេនេលដធ។65

រដឋម នតខងែរ ឯកឧតដម សយ ែសម (េនកនង របថត)66

មន

ភរកចច េដមប ែចក ជញ បណណ ជវកមម ែរ េនកនង របេទស

កមពជ។ Global Witness បនទទលដណង ថ ភរយ

របសឯកឧតដម េ កជទវ ជ េខង67

គជមច សទទល

របេយជន ៃនករ ឋ ន ជវកមម ែរ យងតច សមយកែនលង

េនកនង េខតតេពធ ត របេទសកមពជ។ េ ក ជទវ រតវបនេគ យករណថ ជ

អនកមនអ ចេរចន េហយ រតវបនេគដងថ ជមនស ជនត នងេ កជទវ

បន ន ែដលជភរយរបសអគគនយករដឋម នត ហន ែសន។68

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

26

មច សកមមសទធ ដធឯកជន នយយ សេ េទអនកែដលមនបណកមមសទធ េន កនង បញជ សរេយ ដ។ េ យ រមនករផសទកែនងដម ធេធង េនកនង ជនន ែខមររកហម រគ រភគេរចនេនកនងរបេទសកមពជ មន មនបណកមមសទធ រសបចបប សរមបដធែដលេគរសេនេនះេទ។ ដេចនះ ពកេគមនកចចករពរ តចតច

ស ពសកមមភពនៃនរកមហនែរ ែដលចងែសងរករកេនេលដ

ធ ែដល ពកេគពងពក េដមប ជវភព របសខន។69 មករពត

អនកែដលគម នបណកមមសទធ រសបចបប ឬកមមសទធ ជនជតេដមភគតច េន គរែតគបបទទលកចច ករពរ េ យ ររ ឋ ភបលកមពជ បនអនមតកចចរពមេរព ង អនរជត សដ ពសទធ េសដឋកចច សងគម នងវបបធម (ICESCR) ែដលមនរមទងកតពកចច េគរពសទធ របសពលរដឋ េដមប មនផទះសែមបងលមមរគបរគន េហយមឃតចេពះករបផញដធ ែដល ចបចេដមប ចញចម ជវត។

កបែន ដចបនេឃញជេរចនដងពមនេហយ ថ បន រដឋែដលមនភរកចច ខងែផនកករអនវតកចចរពមេរព ង ទងេនះ ជេរ យៗ បនរពេងយកេនយ េហយ េធវទធ ង ន ចេពះកចចរពមេរព ង ទង

េនះ (សមេមលរបអបទ ១, ២, ៥ នង ៦)។

ករផដលពតមន តរវករផវ ចបប សដពលទធភពេមលពតមន េនកនង វសយឧស ហកមមែររបសរបេទសកមពជ គ សមគ ម ញ ស។ ចបបសដព កររគបរគងនងករេធ ជវកមម ធនធនែរ ឆន ២០០១ ែចងេ យជកែសដងថ រគបលខត េសនស របយករណ ែផនករ នងលខត ជនដណង សដ ព ជវកមម ែរ េនះរតវរក ជករសមង ត។70 េនះមននយថ មករពត កងះ តមភពរតវបនរមបញចល េនកនង រកបខណចបប េហយេនះេធឲយមនលទធភពថ ពលរដឋែខមរ

ចបតបងដធែដលេគរសេន េទកនរកមហនមយែដលេគមនដងអេ ះអពរកមហនេនះ េ យ ររដឋរក ពតមនេនះជករសមង ត។ ផទយ េទវញ ចបប បរ ថ ន ែចងថ មករេសនសរបស ធរណជន រកសងបរ ថ ន (MoE) រតវផដលពតមនសដព 'សកមមភព' ៃនរកមហន មយ មសេណ េហយ រតវេលកទកចតករចលរមរបស ធរណជន េនកនង កចចករព របរ ថ ន នងកររគបរគងធនធនធមមជត។71

តបនអភរក គ មនែមនបពនអតបនេនះេទ”“ “រប សនរបសឯកឧតដម... ដ បេទ ដចជមនអតថនយថ កចចខរបងែរបងទងអស ែដលរ ឋ ភបល នង អងគករអភរក បនេធកនងមក របែហលជអតបនរបេយជនេ ះ។” សដដករសងេចញពសបរតរម មកព NGO មយចនន ចះៃថងទ ៣១ ែខត (សមេមលខងេរកម)។72 ចបបសដព ជវកមម ែរ គកនែតរសពចរសពល េន េពលទកទងនង ជវកមម ែរ េនកនង តបនែដលរតវបនចបបកមពជ កណតជ តបន 'ករពរ' េ យ រតៃមអភរក នង ភពសមបរណ ែបបសតនងរកខជត េន កនង តបនទងេនះ។ តបនករពរទង ២៣ តបនរបសរបេទសកមពជ រតវ បនបេងកតេនកនង ឆន ១៩៩៣ េ យ ជរកតយ។ រម គន តបនទងេនះមនៃផទដសរបជង ៣២.២៨៩ គ.ម. រក ។73 នយក ឋ នករពរ នងអភរក ធមមជត េន កនង MoE គជ ថ បនែដលមននមរតត

ពនតយ តបនទងេនះ។74

“េនេពលែដលេយង បនបេងត ក [របពនធតបន ករពរ] េយង មន បនដងអពសកនពល ៃនដ ធនធន

ធមជតម របសេយង រទពយ មនតៃមលរបសេយង េទ... េបខញទទល លគ ករអភរក នវ តបន េនះ ែដល

ជតបន សល របសនន េបេយង ចរកបនមយ ពន នដ រ េ យ ល រ ជវកម មែរេនទេនះ

េតេយង ចេធវ ជវកម មបន ប នដ រ ល េនះេមចេកត ?”

រប សនរបសរដឋម នតរកសងបរ ថ ន ឯ កឧតដម មក មេរត ដករសងេនកនង អតថបទកែសត Cambodia Daily មនចណងេជង ‘Conservation Areas Not Inviolable, Says Minister’ [តបនអភរក គ មនែមនបពនអតបនេនះេទ រប សនរបសរដឋម នត]។

75

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

27

េនកនង ែខស ឆន ២០០៦ របកសសដពតបនករពរ ឆន ១៩៩៤ – ែដលេនេរកមចបបេនះ ជវកមម ែររតវបន មឃតេនកនង តបនករពរកនងមក – រតវបនទកជេមឃៈ យង

សមង ត។76 េ យ រចបបសដព កររគបរគងនងករេធ ជវកមមធនធនែរ ឆន ២០០១ មនបន មឃត ជវកមមែរ េនកនងតបនទងេនះ េ យជក កេទ តបនករពររបសរបេទស

កមពជ កពង សថត កនង ថ នភពរសពចរសពល។ 77

ករខះកចចករពរ ផវ ចបបព ជវកមម ែរ េនកនង តបនករពរ េនះរតវបនេគេឆ តឱកសយងឆបរហស េហយរ ងែខស ឆន ២០០៦ នង ែខ មក ឆន ២០០៨ Global Witness បនសេងកតេឃញនវករចបេផដម ៃនរបតបតករ ធនធនែរ េនកនង តបន

ករពរចននរបតបន របសរបេទសកមពជ។ 78 ថ នភពេនះធងន

ជពេសស េន កនង េខតមណលគរ តបន មយែដលមនៃរពេឈេរចន េន ទសខងឦ ន ៃនរបេទសកមពជ ែដល េនទេនះមនករែចកសមបទនែរចននេរចនេហយ។ ៃផទ ដ ២៨២.៧០០ ហ.ត. ៃនដសមបទនែរទងេនះ សថតេនកនង តបនករពរ – គ ២១ ភគរយៃនៃផទដសរប ៃនតបនករពរទងអសរបសេខត

េនះ។79

ភពសមគ ម ញអព ថ នភពៃនតបនករពរ គរ សែតរតវបនេធឲយចបសេឡង េ យ ចបបតបនករពរថម ែដល រតវបននពនធ េឡង េ យ ជនយ បេចចកេទសព 'គេរមងរគបរគងជវៈចរះ នងតបនករពរធមមជត' របសធនគរពភពេ ក េហយ ែដលរតវបនអនមតេនកនង ែខមក ឆន ២០០៨។80

ចបបថមែចងឲយតបនករពរនមយៗ រតវបនែបងែចកជតបនរគបរគងបនរបេភទ៖ តបនសនល តបន អភរក តបន េរបរបសេ យចរភព នង តបនសហគមន។ េនេរកមចបបេនះ តបនករពរនមយៗ ដបង

រតវអនវតដេណ រករែបងែចកទកដេទជតបនរគបរគង បនទ បមក ចអនញញ តឲយសកមមភពយកែរេកតេឡងបន បែនបនែតេនកនង តបនរគបរគង ែដលរតវបនកណតជ ‘តបនេរបរបសេ យចរភព ’

បេ ះ។81 េរកយពករពេរគះ ជមយរកសង ជញ ធរ នងសហគមនដមន

សមតថកចច ទង យ រ ឋ ភបល កមពជ ចអនញញ តឲយមនសកមមភពអភវឌ ន នង វនេយគ េន កនង តបនេនះបន បែន

ឲយែតបនរសប មសេណព MoE បេ ះ។82

កបែន ករពភក អពអតថនយបករ យៃនចបបេនះ េមលេទរតវបនកយជេរ ងអរបែតបេ ះ េ យ រកចចករ របសរ ឋ ភបល។ បនទ ប ពករអនមតចបបេនះភម រ ឋ ភបល បនរបគលសទធ ែសងរករកឲយរកមហនែរមយចនន េនកនង តបនករពរភនរក ញ នង ឧទយនជតវរៈជយ – ខះេនកនង តបនរគបរគង ែដលពមនរតវបនកណតជតបនសនល ៃន តបនករពរ។ េនកនង ករណទងេនះភគេរចន គម ន ករពេរគះ ជមយ MoE េទ េហយរកសងេនះមនបនដងអពែផនករេធ ជវកមម ែរ េនកនងតបនទងេនះេទ។83

េនេពលេរ ងេនះ រតវបនេគេលកេឡងនយយ េនកនង កររបជ

រ ងអនកវសយ ជវកមម ែរ NGO នង MoE េនកនង ែខធន ឆន ២០០៧ អងគករែដលមនករខលខយរតវបនរបបថ ែផនករជត សដ ពករអភវឌ ន វសយ ធនធនែរ នងរតវបនបេងកត មនសន េហយ មនែតេរកយពេនះបេ ះ េទបនងមនករសេរមចចតអព េត តបន ខះ ែដលរតវកណតជតបនែដល

ចមនសកមមភពពណជជកមម បន។84 នយយ ពកយមយងេទ ត ករែបងែចកតបនករពរនងស ងេលក តៃមេសដឋកចច មន ែមនតៃមបរ ថ ន េទ េហយសកមមភពនងកណតករអនវតចបប មនែមនផទយ វញេទ។ េគលនេយបយេនះ កពងែតបះពលតបនករពរសខនមយចននេហយ រម ទង បែនមនកណតចេពះឧទយនជតវរៈជយ។

ៃរពេឈែដលបនរចខលន ពករកបេឈខសចបប ឥឡវ េនះរបឈមមខនងេរគះថន ក មកពសកមមភព ជវកមមែរវញ

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

28

របអបទ ៣ | ករេធវ ជវកមម ែរ េនកនង ឧទយនជតវរៈជយ េទះបតបនករពរទង យរបសរបេទសកមពជ រតវបនចះអនថយយងខល ង

េ យ រករកបៃរពេឈខសចបប អសបនម នឆន កនលងមកេនះកេ យ កតបន

ករពររបសរបេទសកមពជ េនែតមនតៃមលបរ ថ ន យងខពសេនេឡយ។ មន

ជពក សតវត ងvi ចននេរចន សេនកនង របេទសកមពជ េហយ មនជពក

ថនកសតវ រត នង សតវ ល បដរងេរគះ ចពជ ជេរចន ជពក ជងរបេទស ស

េគនយឯេទៀតៗ ទងអស។85

េ យទទល គ លេហតករណេនះ ធនគរពភពេ ក បនសហករ

ជមយរ ឋ ភបល កមពជ រ ងឆន ២០០០ នង ២០០៧ េនកនង គេរមងមយ េដមប រគបរគងតបនទងេនះ េ យរបសទធភព កនែតេរចន េឡង។ េ ថគេរមងរគប

រគងជវៈចរះ នងតបនករពរធមមជត ឬ BPAMP គេរមងេនះមនេគលបណង

នង 'អភវឌ របពនធតបនករពររបចជត ដមនរបសទធភព ែដលស ងេលទរមង

ែបបបទមយរកមដេទៀងទត េហយ ជក កេកបះកបយ ខងែផនកកររគបរគង

ហរញញ វតថ នង ថ បន '។ គេរមង BPAMP មនទហធ ស – អសថវកជត

US$៥ ន ែដលឧបតថមភភគេរចន េ យរបកកមចពធនគរពភពេ ក េហយ

អេ យរបកពអងគករមលនធបរ ថ នពភពេ ក។86

តបនយកចតត ទក ក សរមប BPAMP គឧទយនជតវរៈជយ តបន ករពរ

ទហ ៣.៣២៥ គ.ម. រក េនកនង េខតតរតនគរ នង សទង ែរតង េនកនង ែផនកខង

ឦ ន ៃនរបេទសកមពជ។ ឧទយន ជតវរៈជយ មន សតវ នងរកខជតជេរចន មខ

ស េ យមនជពក សតវត ងជេរចន ជពក ដច ជដរ ស េហយ នងខល ឃម

េហយ កជមជឈ ឋ នសរមបជពក សតវរងេរគះ ចពជ ដចជសតវលមង ជេដម។87

មជឈ ឋ នសតវេរចន ែបបយង ងពៃរពេ ម ខពស េទរបពនធបរ ថ ន តបនភនេនះ

បេងកតជេទសភពមយដមនជវៈចរះ េរចន។ ឧទយន េនះ កមនតៃមលសខនជ

តបនទរបមលទក។ ទក ពឧទយនជតហរចលទេនល ន នងកង េហយ រមជមយ

របពនធទេនលែរសពក េនះ ផដល ២០ ភគរយៃនទកែដលហរកនង ទេនលេមកង។88

មយងេទៀត តបនេនះមនរកមជនជតភគតចមយចនន ែដលពងពកេលធនធន

ៃនតបនវរៈជយ េដមប ចញចម ជវភព។89

កចចករ របសគេរមង BPAMP េនទេនះ មនរមទងករបេងកត យទធ សត

របឆន េដមប ជរញ េទសចរណបរ ថ ន ករ រពមេរព ងគន អពរពែដនៃនតបនករពរ

សហគមនទងបនតបន េហយ នងករបេងកត ចបបសដពតបនករពរសហគមន។90

កររបងែរបងទងអសេនះ បនរងេរគះថន កទងរសង េនេពល កនង ឆន ២០០៧

រ ឋ ភបល បនរបគលសទធ ែសវងរករក សរមបៃផទដទហ ១.៨០០ គ.ម. រក – គ៥៤ ភគរយ – ៃនឧទយនជតវរៈជយ េទ រកមហនអ ត លមយ មនសវមនអនក

គ លេទ េឈម ះថ Indochine Resources [ធនធនឥណឌ សន ]។91

ជនស ករជទស េ យ ររ ឋ ភបល បនរបរពតត យងរទេគះ េទេលកចចករ ៃនគេរមងរយៈេពលរបឆន នងតៃមល US$៥ នេនះ អនកត ងធនគរ

ពភពេ ក មន កបនេឆលយ តបេ យេសចកដែថលងដចតេទេនះ េទកនរបពនធផ ពវ

ផ យកមពជ៖

“េយង បនេលក េរឿងេនះេឡង នយយ ជមយរ ឋ ភបល េហយ បនចបេផដមករពភក មយ ជមយរកសងបរ ថ ន កនង កចច របងែរបងេដមប បភលេគលបណងៃន

រ ឋ ភបល។ ” អនកត ងបនបែនថមថ “េយង យលថ ជញ បណណ ែដលបន

បេញចញឲយរកមហន ធនធនឥណឌ សន ចកត អនញញ ត ចេពះករែសវងរករកធន

ធនែរ បែនតមនែមន ជវកមម ធនធនែរេនះេទ។”92

េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ រកមហន ធនធនឥណឌ សន បន ចប

េផដម ងសងទចតយនតេ ះឧទធមភ គចរក េនកនង ឧទយនជតវរៈជយ េដមប ឲយ

ភគពភវទ ចចលេទកនង តបន េហយ ចបេផដម េធវែផនទរកធនធនែរបន។93

េ យ រឧទយនជតេនះ រតវបនសគលជតបនមន រៈសខនខពស

ខងបរ ថ ន េហយ មនករវនេយគ របក US$៥ ន េដមប រក តៃមលេនះ

Global Witness មនករពបក កនង ករយលអពមលេហត ែដលរ ឋ ភបល បន

េរជស េរស េដមប េបក តបនេនះ សរមបករែសវងរករកធនធនែរ េហយ មលេហត

ែដលធនគរពភពេ ក មនបនេឆលយ តបេ យតងរងជង ចេពះករគ មកែហង

ែដលេហតករណេនះបនបងក េទេលបរណភពៃនគេរមង BPAMP។

ខងេល៖ េន កនងចង ឆន ២០០៧ រ ឋ ភបល បនរបគលសទធ ែសវងរករក សរមបៃផទដទហ ១.៨០០ គ.ម. រក – គ៥៤ ភគរយ – ៃនឧទយនជតវរៈជយ េទ រកមហនអ ត លមយេឈម ះថ

ធនធនឥណឌ សន

ខងេល ដ ៖ សបរតមយពរកសងឧស ហកមម ែរ នងថមពល ជរមបរកសង

បរ ថ ន ថ រកមហន ធនធនឥណឌ សន មនករអនញញ តេដមប បេងកត ជរ មល ឋ ន

បកែនលង សរមបករែសវងរករកធនធនែរ េនកនង េខតតរតនគរ នង សទង ែរតង ចះៃថង

ទ ២៥94

vi ជពក សតវត ង គជជពក សតវមយ ែដលរតវបនេរជស េរស ជទត សញញ ឬនម មយ។ េ យយកចតត ទក ក េហយ សេរមចករអភរក ៃនជពក សតវមយេនះ ថ នភ

សរងករគ មកែហងដចគន – គ ចចេរមន េឡង បនែដរ។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

29

ថមរតនៈ–អណដ ង ែរ ខននតក

អណដ ង ែរ Rattanak Stone [ថមរតនៈ] េនកនង េខតតរពះវ រ រតវ

បនេគេជឿថ ជកមមសទធ របសេ កនយឧតដមេសនយ បល

េរឿន អគគេមបញជ ករ ៃនកងទពកមពជ េហយ ជនយ

អគគេសនធករ រម។ របយករណរបសរបពនធផ ពវផ យបនអះ

ងថ រកមហន ថមរតនៈ បនបេងកត សហរគសរម េនកនង ឆន

២០០៥ ជមយរកមដមនអ ចបផតមយ េនកនង របេទស

កមពជ គ រកមហន ភពមច េហយ នងរកមហនកនកបេ យ

រ ឋ ភបល ចន China National Machinery & Equipment

Import & Export Corporation [រកមហន ហរណ នហរណ

េរគ ងរប ប នងមសន របេទស ជតចន]។ េនកនង ែខឧសភ ឆន

២០០៨ រកមហនកេរ Kenertec [ខននតក ] បនរបកសថ េគ

បនទញហន ៨៥ ភគរយ ៃនអណដ ង ែរេនះ េនកនង កចចរពមេរព ង

សហរគសរម ជមយរកមហនថមរតនៈ។

សមជកៃនកងេយធពលេខមរភមនទ (RCAF) រតវបនជលេដមប

យមករ ឋ ន។ អនករសកបន យករណអពករណឆកយកដធល

ងពេដម ដបង េហយ ពកេគខល ចថនងមនេទៀត។

េទះបគម នករ យតៃមលេហតបះពលបរ ថ ន ឬ សងគម សរមប

គេរមងេនះកេ យ កពតមនែដល ចរកបន ចងអល បងហ ញនវ

ករផល សបដរ យងរហស ៃនតបនៃរពឡង នងទេនលេមកងខងេល

ែដលជតបនដងយរងេរគះថន ក នងសខនសរមបបរ ថ ន េទ

ជតបនឧស ហកមមមយ។

រកមហន Rattanak Stone Cambodia Development

Company Ltd [រកមហនអភវឌ ន ថមរតនៈកមពជ ចកត ]95 បនេលចេឡងឲយ Global Witness ដងមនដបង េន កនង ឆន ២០០៥ េនេពលែដលអនក យករណពតមន បនចបេផដម យករណអពរបតបតករ ជកយកែរែដក េនរពែដនខងេជងៃនៃរពឡង

េនកនង រសករេវ ង េខតរពះវ រ។ ម MIME បនឲយដងថ ថមរតនៈ រតវបនផដលអនញញ ត េដមប អនវតករែសងរករកែរែដក េនកនង ឆន ២០០៤ នង ២០០៥ េនពរកែនង េនកនង រសករេវ ង –

គភនេកះែកវ នងភនថម។96 េទះជរកមហនបនទទលករអនញញ ត

េនះកេ យ កករេបកអណដ ង ែរ េ យមនរបកសឲយដង េហយ នងករេរ បរបងជវញ ដធ ៣២ គ.ម. រក បនេធឲយមនករភញ កេផល ចេពះ សហគមនអនករសក ែដលរសេន េហយេធែរស

េនទេនះ។97

មច សកមមសទធ ពដបង

ករចបេបកៃនអណដ ង ែរេនះ បនេធឲយរបពនធផ ពផ យរបេទសចនចប រមមណ េ យ រករពកពនធៃនរកមហនមយរបសរដឋចន គរកមហន ហរណ នហរណ េរគ ងរប ប នងមសន របេទសជតចន។

98 េនៃថងទ ២០ ែខមន ឆន ២០០៥ ទភន កងររពតមនចន សន បន យករណថ រកមហន ហរណ

នហរណ េរគ ងរប ប នងមសន របេទស ជតចន បន សេរមចចតេដមប សហករេនកនង ករេធ ជវកមម ធនធនែរែដក េនកនងេខតរពះវ រ របេទស កមពជ។ ភគ ែខមរទងពរភគ គ ជរកមហន ភពមច រគប (ភពមច ) នងរកមហនអភវឌ ន ថមរតនៈ

កមពជ ចកត។99

ផលវ ចលករ នអណង ែរ របសរកមហន ថមរតនៈ។ រហតមកដលែខឧសភ ឆន ២០០៨ អណង ែរែដកេនះ េនកនង េខតរពះវ រ េមល េទរតវបនកនកបេ យរកមហនរបសរដចនមយ រកមហនដមនអ ចរបសរបេទសកមពជ មយ េហយនងរកមហនមយែដលកនកបេ យអគគេមបញជ ករៃនកងទពកមពជ នយ ឧតមេសនយ បល

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

30

អគគេមបញជ ករៃនកងទពកមពជ នយឧតដមេសនយ បល េរឿន រតវបនេគេជឿថ ជមច សកមមសទធ ទទលរបេយជនៃនរកមហន ថមរតនៈ

ែដលរបតបតត អណដ ង ែរែដកមយ េនកនង រសករេវៀង េខតតរពះវ រ ង ពឆន ២០០៥។ េពលថមេនះ រកមហនថមរតនៈបនពរងកសកមមភព

ពណជជកមម។ េន កនង េខស ឆន ២០០៨ រកមហនេនះ រតវបនរបគលៃរពេឈទហ ៤៧៩ ហ.ត. េនកនង ឃពរធន រសក សនល េខតតរកេចះ េ យមនេគលបណងែរបេទជចមក រេកស។

100 េនកនង ែខកញញ ឆន ២០០៨ រកមហនេនះរតវបនរបគលសមបទនដែរ ទហ

២៥ គ.ម. រក េដមប ដកយកថម ងសង គរ។ ករ ឋ នធនធនែរថមេនះ មនទ ងេនឯ រ ងម ឃគរវនត រសក ភនរសច េខតត

កពងសព។101

ករពកពនធៃនរកមហន ភពមច ែដល ជរកមហនដមនអ ចបផតមយ របសរបេទសកមពជ គ ជករដកថយព ជវកមម ចមបងរបស គករកបៃរពេឈ។ េន េពលេនះ មនេសចកដ យករណថ អគគនយករដឋម ន ហន ែសន បនផដលករគរទទងរសង

ចេពះគេរមងេនះ។102 េនេពល Global Witness បនេទដលករ ឋ ន ថមរតនៈ េនកនងឆន ២០០៥ នង ២០០៨ អនកេធករេនអណដ ង ែរ ម នកនង រសក េហយនងបគគលកេយធែដលយមករ ឋ ន ទងអសគន បននយយ ថ មច សកមមសទធ ៃនអណដ ង ែរ ថមរតនៈ គេ កនយឧតដមេសនយ បល េរ ន អគគេមបញជ ករៃនកងទពកមពជ េហយជនយអគគេសនធករ។

103 កមមករមន កេនឯករ ឋ នអណដ ង ែរមយ បន យ បរបប Global Witness ថឧតដមេសនយ បល េរ ន បនេធទស នកចច មកកនទកែនង េនកនង េដមឆន ២០០៨។ េនេពលេនះ ទ នែដលយម

ករ ឋ ន បនឈររតង េហយ េធវនទនករេ ក។104 Global Witness ធបកតជឯក រ អពករពកពនធរបសឧតដមេសនយ បល េរ ន េនកនង វសយ កបលកេឈខសចបប េនកនង របេទស

កមពជ។105

ដេចនះ ជករសេងខប រហតដលែខឧសភ ឆន ២០០៨ អណដ ង ែរ ែដក េនកនង េខតរពះវ រ េមល េទបនសថត េនេរកមករកនកបពរកមហនរបសរដឋចន រកម ហនដមនអ ចបផតមយរបសរបេទសកមពជ េហយ នងរកមហនមយែដលរគបរគងេ យអគគេមបញជ ករ ៃនកងទពកមពជ នយឧតដមេសនយ បល េរ ន។

េនកនង ែខឧសភ ឆន ២០០៨ រកមហន ខននតក ចកត 106 ែដលជរកមហនែរមកពរបេទសកេរខងតបង បន េចញេសចកដរបកសរពតមន អះ ងថបនបេងយ កចចរពមេរព ង មយ េដមប ទញ

ចែណកហន ៨៥ ភគរយ េនកនង អណដ ង ែររេវ ង ជសហរគសរមជមយនងរកមហន ថមរតនៈ។107 មនចបសេទ ថេតរកមហនភពមច នងរកមហន ហរណ នហរណ េរគ ងរប ប នងមសន របេទសជតចន េន ែតមនភគហនេនេឡយ ឬ កេតេគបនដកថយពសហរគសនដ ក កលេនះ។ Global Witness បនសរេសរសបរតេទឧតដមេសនយ បល េរ ន រកមហន ភពមច េហយនងរកមហន ហរណ នហរណ េរគ ងរប ប នងមសន របេទសជតចន េដមប កសរ អពករពកពនធរបសេគ េនកនងអណដ ង ែរេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនទនទទលចេមយ អេទ។

របភពពតមនមយរប ែដលជតសនទធ នងរកមហន បនអះ ងថ ជករចបចរតវែតបង 'របករងន' េដមប ចបេផដម េធករ េហយថរកមហន ខននតក បន បងរបករបមណ US$១ ន េដមប ទទលករអនញញ តចបេផដម េធករ។

108 ថ នភពផវ ចបប ៃនករបងរបករងនេនះ មនចបស សេទ។ ចបបសដពកចចករពរបរ ថ ន នង កររគបរគងធនធនធមមជត របស របេទសកមពជ មន នយយ អេ ះ អពករបងរបករងន េដមប ទទលសមបទន។

109

Global Witness បនសរេសរសបរតមយេទរកសងហរញញវតថ េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប កសរថ េតរបកេនះរតវបនទទលឲយចលកនង ថវកជតឬេទ បែនមនទនទទលចេមយ េនេឡយេទ។

“ខញ េឃញ លយ េនរគបទកែនង េនល កងន េដម េឈ េន កងន ដ រគប កែនងល !”

រប សនរបសបគគលក រកមហន ខននតក នយយ អពសកដ នពលៃនរបេទសកមពជ ជឱកសវនេយគ េន កនង បទសមភ សនជមយ

Global Witness ឆន ២០០៨។110

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

31

របអបទ ៤ | េតសទធ ជវកមម ែរ ៃថលបនម ន? ទនទម េពលែដលដសមបទនែររតវបនែចកយងរហស កមនករខវះខត នវទរមង

ករដចបស ស នងដមនតមល ភព េដមប រកមហនបងរបកទទលសទធ េរបរបស

ធនធនែរទងេនះ។

េនេរកមចបបសដពកចចករពរ បរ ថ ន នង កររគបរគងធនធនធមមជត របសរបេទសកមពជ រកម ហនរតវែតបងៃថលេទរដឋកមពជ សរមប ករចះេឈម ះ ករ

កពកយសករពនយរ ករបនត ករេផទរេផ ងៗ នងឈនល របចឆន កបែនតពតមន

លអត លអនអពករបងៃថលទងេនះ មនបនឲយដងេឡយ។111

Global Witness បន

សមភ សបគគលក មយរប ៃនរកសងឧស ហកមម ែរ នងថមពល នចងឆន ២០០៨

េហយ រតវបនរបបថ េទះបមនអរ ៃថលជខន តេទៀងទត សរមបេស កមម ដច

ជរបកបងៃថលឈនល នង ពនធ របងេ យរកមហនកេ យ កៃថលទងេនះមនទន

បនអនមត ឬកណតេ យសភេទ។112

េទះជមនករខវះតមល ភពែបបេនះក

េ យ ផលចណលពតជេកត មនពវសយ េនះ។ ស ងេលរបយករណរបចែខ

ផដលេ យរកសងេសដឋកចច នង ហរញញ វតថ Global Witness បនវភគ ចែណក

របសវសយ ជវកមម ែររបសរបេទសកមពជ េន កនង េសដឋកចច ជត េន កនង រយៈេពល

របមយឆន កនលងមកេនះ។ មទនន នយេនះ រ ងឆន ២០០២ នង ២០០៨ វសយេនះបនផដលផលចណល US$៣ ន ឲយេសដឋកចច ជត។

បែនតេហតករណេនះ មនសគន ជមយពតមនដៃទេទៀត Global Witness

បនទទលេនះេទ។ ស ងេលរកមហនចននតចតច ែដលផដលពតមនឲយេមល ចននរបកែដលចលថវករបសរបេទសជត គរ ែតេលស ពេនះ យងេរចន។ េ យ

រករខវះតមល ភព េនកនង ទនកទនងជនញ ទងេនះ ពបក សេដមប បន

ម នផលសរបេ យរតមរតវ កបែនត ស ងេលភសត ង ែដលបនរបមលពរបភព

េផ ងៗ Global Witness បន ម នថ ចននសរប រតវមនចននរបែហល US$៧

ន។

អនកវភគ ឧស ហកមម ែដល Global Witness បនសមភ ស បនអះ ងថ

រកមហនែរ ែដលចងរបតបតត េនកនង របេទសកមពជ រតវ ែតបងរបកជខន ត

US$៥០.០០០ សរមប ជញ បណណ ធនធនែរនមយៗ។113

េមល េទ រកមហន

េផ ងេទៀត បងរបកេរចន ជងេនះេទេទៀត។ េលស ពករអះ ង ថរកមហន

ខននតក បនបងរបករងវ នរបែហល US$១ ន ករ ឋ ភបល កមពជ បនឲយដង

ថ រកមហនែរធ ពរបេទសអ ត ល BHP Billiton [BHP បលលតន ]114

បនបង

របកេរចន េដមប ទទលសទធ ែសវងរករក េនកនង ដ ១០០.០០០ ហ.ត. េនេខតត

មណឌ លគរ េដមប ែសវងរករកែរបកសត។115

មអតថបទមយ េបះពមពេនកនង កែសត Cambodia Daily េនៃថងទ ២៤

ែខឧសភ ឆន ២០០៧ រដឋម នតរកសងធនធនទក ឯក ឧតដម លម គនេ116

បនរបបសភជត ថ រកមហន BHP បលលតន បន បងរបក US$២,៥ ន

េទរ ឋ ភបល េដមប ឲយបនដសមបទនែរបកសត។ េន កនង អតថបទដែដល មនេគ

យករណថ ឯកឧតដម លម គនេ បន ពពណន ករបងរបកេនះ ជ 'លយ

ទកែត' ែដលជពកយរគមភ េនកនង របេទសកមពជ មន នយថ ករបងរបក

េរកផលវ ករ។117

Global Witness បនសរេសរសបរតេទរកមហន BHP េនកនង ែខត ឆន

២០០៨ េដមប សមឲយេគបញជ កថ េតរប សនរបសឯកឧតដមរដឋម នតរតមរតវ ឬ

េទ។ ចេមលយ តបរបសរកមហន បនបញជ កថ រកមហនបនបេងកត មលនធអភវឌ ន សងគម កនង ចនន US$២,៥ នសរមបរបេទសកមពជ បែនត េគបនែថលង

ថ “រកមហន BHP បលលតន មនែដលបងរបកេទម នត ឬ អនកត ងៃន

រ ឋ ភបល កមពជ េហយ េយង បដេសធ ករអះ ងថ ករបងរបកេនេរកម

កចចរពមេរព ង ែសវងរករកធនធនែរ ឬរបកែដលបនបរចច គ ឲយមលនធគេរមង

អភវឌ ន សងគម គជ 'លយទកែត'។"

មសបរតពរកមហន BHP េទ Global Witness បនឲយដងថកមមវធអភវឌ ន សងគម “រតវបនបេងកត េឡង េដមប ែកលអសខភព ករអបរ វបបធម នង

សខមលភពទេទ ៃនរបជជនកមពជ … របកេនះ ចចយបនែតេលកមមវធរបចសហគមន ែដលផដលរបេយជនឲយរបជជនកមពជ ែតបេ ណ ះ។ កនង នមជ

ត ងៃនៃដគសហរគសរម រកមហន BHP រតវែតអនញញ តចេពះករបងរបក

ទងអស េហយ េយង មនបណងអនវតតអ ចេវត េន កនង ករណែដលេយង មន

កងវលអពគេរមង មយ។” រកមហន BHP កបនបញជ កផងែដរ ថរកមហន

េនះបនបងរបកបែនថមេទរ ឋ ភបល កមពជ េដមប ឲយបនសមបទនែរេនះ េ យ

ែចងថ “រសប មលកខខណឌ ៃនកចចរពមេរព ង ែសវងរករកធនធនែរ ជមយ

រ ឋ ភបល កមពជ ែដល បនផដលឲយរកមហន BHP បលលតន នង រកមហន

មតសបស នវ សទធ េដមប ែសវងរករកែរបកសត េនះ របកចនន US$១ ន រតវ

បនបង េ យផលវករ េទ កនរ ឋ ភបល កមពជ េន កនង ែខកញញ ឆន ២០០៦។”118

Global Witness បនទទលសេ មយចបប ៃនឯក រ ‘Tableau des

Opérations Financières de l'Etat’ (TOFE) របសរកសងេសដឋកចច នង ហរញញ វតថ ែដល ផដលពតមនអពផលចណលរបចឆន មកកនរដឋកមពជ។ មឯក រេនះ របកចណលមកពសមបទនែរ េរកពពនធ រ េនកនង ឆន ២០០៦ គ

US$៤៤៣.៨៦៦។119

េបរបកេនះមន ក យេនកែនលងេផ ង េនកនង ឯក រ

TOFE គ មនចបសថ កែនលង េនះេទ។ េនះនឲយមនសណរថ េតរបក

US$១ ន របសរកមហន BHP បលលតន ែដល បនបងេនកនង ែខកញញ ឆន

២០០៦ បនេទ បត។

ងពករទញអណដ ង ែរ រកមហន ខននតក មន កររេភបចត អព

លទធភពៃនអណដ ង ែរេនះ។ កររបកសពតមន េនកនង ែខឧសភ ឆន ២០០៨ បនែចងថ៖

“ដឡត អណដ ង ែរេនះ រតវបនេគបន ម នថ មនធតែរែដករបែហល ២០០ នេ ន …រកមហន ខននតក បន េរ បច

ែផនករផលតកមម ២ នេ ន េហយរពងគតថ ផលលករបចឆន នងមនចនន ១៦០ ពនន វនកេរ ) លកមតៃម

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

32

$៨០/េ ន( េហយផលចេណញនងមនចននជង ៤០ ពននវនកេរ ល ឆន ។”120

នយយ មយងេទ ត ពកេគបន ម នផលចេណញរបសេគ មកពែរ ែដក គជត US$៣២ ន កនង មយឆន ។

ករ ឋ នេនះ កមនធតែរេផ ងេទ តផងែដរ។ េនេពលត ង Global Witness បនេទដលកែនងេនកនង ឆន ២០០៨ អនកេសបអេងកតបនេឃញស កថម ែដលខងយកពករ ឋ នភនថម ែដលេគរតវបនរបបថ មនវតមនៃនែរែដក ព ន នងមស។ មបគគលកខននតក មន ក បនឲយដងថ ករ ឋ នភនថម ចមនមសពររកមកនង ថមមយេ ន។ គតបន ម នថ ែរមសេនករ ឋ នែត

មយេនះ ចមនតៃម US$៤០ ន។121

ដសមបទនទងពរ េន កនង េខតរពះវ រ គ ជសមបទនែតពរបេ ះ ែដលខននតក មន ជញ បណ។ របយករណរតតពនតយ ឆន ២០០៧ មយបនែថងថ រកមហន ខននត ក បនទទលសទធ ែសងរករក សរមបករ ឋ នចននរបបកែនង េនកនង របេទស

កមពជ មន ៃផទដសរប ១.៥២០ គ.ម. រក ។122 អនកត ងរកមហនមន កបនរបប Global Witness ថ សមបទនមនរមទងបកែនង េនកនង រជងែផនកខងពយពយៃនរបេទសកមពជ ែដលរតវេគសង យថ មនតបង ថម េហយដសមបទនេផ ងេទ ត រតវេគ

សង យថ មនែរែដក ឬមស ឬទងពរ។123

េរកពករទកទនជមយនយឧតដមេសនយ បល េរ ន មនករពកពនធយងជកែសដង ពកងេយធ េនឯករ ឋ នអណដ ង ែរ។ េនេពល Global Witness បនេទដលកែនងេនកនង ឆន ២០០៨ មនទ ន ១៥ នក ែដលរតវបន ខននតក ជល េដមប យម

ករ ឋ នអណដ ង ែរ េនេរកមករដកនពបគគលមយរប ែដលេគេ

ជេមទពរបចរសក េឈម ះថ េ ក ចយ។124 រកមហន ខននតក បង របករបមណ US$១០០០ េទេ ក ចយ ផទ ល

លែខ េហយគតែបរជែចករបកេនះឲយកនទ ន។125 ងពឆន ២០០៥ មក អណដ ង ែរេនះបនអភវឌ ន របតបតករ

របសខន េហយ កមមករចនបន ងសងផវ ដេក រ េទកន

ករ ឋ ន។126

ចបេផដម ែខស ឆន ២០០៨ រកមហនបនចបេផដម ងសងផវ េដមប ភជ បករ ឋ នេកះែកវ នងភនថម។ េនេពលនពនធ របយករណេនះ ផវ េនះរតវបនេគ យករណថ បន ងសងរហតដលេក ន លែរស បែនករ ងសងបនឈបសន សរមប រដវភង េដមប ឲយអនករសក ចរចតកតរសវរបសខន សន។ ក បែនអនករសកេនែតរពយបរមភថ ករ ងសងផវ នងបនេទ ត េរកយពទបញចបៃនរដវភង េហយដរបសពកេគនងរតវបដេណដ ម យក

េ យគម នករសងេឡយ។127 េនកនង ែខឧសភ ឆន ២០០៨ អនក

ត ងសហគមនបនេរ បចកររបជជមយអភបល រងរសក

េ ក គត គមេ ះ128 េដមប េលកេឡងករបរមភរបសេគ អពករចបយកដធ។ េន កនង កររបជេនះ ពកេគរតវបនរបបឲយរងច

ករេ ះរ យពរ ឋ ភបល។129 េនេពលេបះពមពរបយករណ

េនះ ករេ ះរ យេនះមនទនេឃញេកតេឡងេនេឡយេទ។

អណដ ង ែរ ហងហវ-រទ ភព

រកមហនែដលទទលភរកចច សរមប អណដ ង ែរែដក ហងហវ-រទ ភព

េមល េទ គជរកមហន (Cambodia) Hongfu Try Pheap

Mining Development Construction Co. Ltd, [រកមហន

សណងអភវឌ ន ែរ ហងហវ រទ ភព ចកត ] ែដលកនង ចេ ម

នយករកមហន មនសមជកពររប ៃនពកវរជនរបេទសកមពជ – គ

េ កឧកញ រទ ភព នង សមជករពទធ សភ ឯកឧតដម េ េមង

ឃន។ េ ក ឧកញ រទ ភព គ ជម េសដឋដលបេឈម ះ។

សមជករពទធសភ ឯកឧតដម េ េមងឃន គ សមជករពទធសភ ដ

លបេឈម ះ ពគណបក CPP េហយ ជនយកៃនរកមហនលបេឈម ះ

ភពមច។

សមជកៃនកងេយធពលេខមរភមនទ មន តនទសខន េនកនង ករ

យមករ ឋ នអណដ ង ែរ។ អនករសកែដលរសេនកនង តបនជវញ

េនេពល Global Witness បនេទដលករ ន រតនៈ/ខននតក

េនកនង ឆន ២០០៨ អនកេសបអេងកតបនេឃញស កថមខង ែដលេគរតវបនរបបថ មនវតមនៃនែរែដក ព ន នងមស។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

33

ឯក រចះេឈម ះរកមហន សរមបរកមហនែរ ហងហវ រទ ភព បងហ ញ ឲយេឃញថ នយករកមហន គេ កឧកញ រទ ភព ម េសដឋមនអ ចមយរប។

នយកមយេទៀត គឯកឧតដម េ េមងឃន ែដល ជសមជករពទធសភ ពគណបក CPP េហយ ជនយករម ៃនរកមហន ភភមច។

ករ ឋ នអណដ ង ែរ ខល ចករេដញេចញពផទះសែមបង េនេពលែដល

របតបតតករ រកមហនរក ល ល នេពលអនគត។

អណដ ង ែរ ហងហ-រទ ភព មន ទ ងេនកនង ឃអនងេភ រសកថ បរ ត េន កនង េខតជតខង សទងែរតង។ េនទេនះ ែដរ អនកសនសខ រកមហន រតវបនសរមតសរមងពកនង ចេ មជរ RCAF។ ពកេគមនវតមនេរចន ស េនកនង តបនេនះ េ យមនជរ មល ឋ នចននបកែនង េនកនង ប ដ ភមជវញ ករ ឋ ន៖ ភមអនងរជ ភមមង នងភមេឆង។ មនដចករ ឋ នអណដ ង ែរេនកនង េខតរពះវ រ ែដល េន កនង តបនៃរព នងែរសេទ អណដ ង ែរ រទ ភព សថតេនកនង តបនមនមនស េរចនរសេន។ មអនកេធករ NGO បនឲយដងថ អនករសេនជវញ អណដ ង ែរ រពងថខន នងរតវបនេដញេចញពផទះ េនេពលរបតបតករ រក ល លនអនគត។ ករសង យរតវបនពរងងកនែតចបសេឡង េន េពលកមមករពករ ឋ នែរ បន កបេងគ លសមង េនេលដធរបសេគ

េដមប កណតកែនង ងសង េន កនង ែខមន ឆន ២០០៨។130 ឯក រចះេឈម ះរកមហន សរមបរកមហនែរ ហងហ-រទ ភព បងញថ នយករបសរកមហន គេ ក រទ ភព ៖ ម េសដឋជនញ ដមនអ ច ែដលមននមជ ឧកញ េហយមនភគហនេរចន េន កនង កសណ ករ អភវឌ ន េកះ នងចមក រេកស។ កនងមក េ កឧកញរតវបនរះគនេ យ NGO េ យ រតនទៃនរកមហនេ កឧកញ កនង ករេដញរបជជនេ យបងខតបងខ េន កនង ដជវញ គេរមងករទងេនះខះ។

131 បគគលមយរបេទ ត ែដលមននមជនយករមៃនរកមហន េនកនង ឯក រចះេឈម ះរកមហន គឯកឧតដម េ េមងឃន – ពក

ក ដ លៃនគ មភរយលបេឈម ះ ែដលកនកបរកមហន ភពមច េហយ កជនយកមយរប ៃនរកមហនមយ េ ថ

Shukaku Ltd. [សកគ ចកត] (សមេមល របអបទ ៥ សរមប

ពតមនលអតបែនថម)។132 មរបពនធផ ពផ យ នងរ ឋ ភបល ៃនរបេទសេវ ត ម បនឲយ

ដងថ រកម រទ ភព បន ចះកចចរពមេរព ង េនកនង ែខកកក ឆន ២០០៧ េដមប របតបត ករ ឋ នេនះ រមជមយនងរកមធយង ថម នងធតែរ របសរបេទសេវ ត ម (េ េរកថ Vinacomin

[វ កមន ])133 េហយនងរកមហន Mom Good Luck Mining

[រកមហនែរ ម ហគដ ក]។134 ( េឈម ះរកមហន វ កមន នង េលចេឡងមដងេទ ត េនកនង ែផនកបនទ បេទ ត ៃនរបយករណេនះ សដពរកមហនែរ វេធន)។ របភពបនអះ ងថ រកមហន វ កមន ក មនែផនករេដមប ងសងេ ងចរកស

េរបងកតមយ េនកនង រសកេនះែដរ។135 Global Witness បន

សមរកមហនទងពរ ឲយ បញជ កថ េតេនះពតឬេទ។ រកមហន វ កមន បន េឆយ តប េ យែថងដចតេទេនះ៖ “រកមហន វ កមន បន ចបេផដម សកមមភពេសប អេងកត នងែសងរករកធនធនែរ េនកនង របេទសកមពជ េ យ ទទលករអនញញ ត នងករគរទ ព ជរ ឋ ភបល កមពជ េហយ នងរកសង នងទភន កងរែដលមនសមតថកចច។ រកម ហន វ កមន កពង ែតអនវតសកមមភពេសប អេងកត នងែសងរករក ទនទម នងេពលែដលរ វរជវ យងលអត នវ ចបបរបស ជរ ឋ ភបល កមពជ សដ ពវសយ ឧស ហកមមដករសងធនធនែរ។ េយងខញកចប រមមណេលរគបេរ ង វ ែដល Global Witness បនេលងេឡងផងែដរ។ េយងកពងែតសក នង រ វរជវេរ ង វទងេនះ េដមប េយង ចមនពតមនរគបរគន េដមប េឆយ តប

សណរព Global Witnessបន។”136

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

34

ឯកឧតដម េ េមងឃន នងេ ករស ជង សភព (េ េរកថ យយ ភ ែដរ) កនកប

រកមហន ភពមច ែដល ជរកមហនមន

អ ចបផតមយ េនកនង របេទសកមពជ។ មរយៈសមបទនៃរពេឈ សមបទន ែរ

នងសមបទន ដេសដឋកចច របស ភពមច កនកបជង ៧ ភគរយ ៃនៃផទដសរងរបស

របអបទ ៥ | ជវកមម ៃនរកមហនភពមច

សកមមភពៃនរកមហន ភពមច បន េលចេឡង យងេទៀងទត េនកនងរបយករណ Global Witness សដពករកបេឈខសចបប េនកនង រយៈេពល ១៣

ឆន កនលងមកេនះ។ រកមហន ភពមច រតវ បនកនកបេ យគ វ មភរយ ែដលជតសនទធ ជមយអគគនយករដឋម នត ហន ែសន េហយ នងភរយ េ ក ជទវ បន

ន។137

នយករកមហន ឯកឧតដម េ េមងឃន គជសមជករពទធសភ ដលប េឈម ះ េនកនង គណបក កនអ ច គគណបក របជជនកមពជ។ ភរ យរបស

ឯកឧតដម េ ករស ជង សភព138

(េ េរកថ យយ ភ) គជអនកដកនមយរប

ៃនអងគករកកបទរកហមកមពជ េហយ ជញក ញប េចញមខជ ធរណៈ

ជមយភរយៃនអគគនយករដឋម នត។ ទង េ ករស ជង សភព នងឯកឧតដម េ

េមង ឃន ធល បអមទស នកចចផលវ ទត របសអគគនយករដឋម នត ហន ែសន េទ

របេទសចន។139

រកមហន ភពមច បន ទទលភពលបមនដបង េ យ រជសមបទនក

កបៃរពេឈ េន កនង ទសវត ១៩៩០ (សមេមល របអបទ ១ សរមបពតមន

លអតបែនថម អពរបពនធសមបទនក)។ េនកនង វសយ កបេឈ ដ េពេពញេ យករ

កបេឈខសចបប នងករបះ

ទងគច ជមយអនករសក ភពមច មនេករ តេឈម ះមនសវលអ េនកនងចេ មសមបទនក ទង យ

េ យ រភពគម នេម ត នង

ករមតៃនករបផលច បផល ញ ែដល

បនេរបេទេលតបនដសមបទន

របស ។ រកមហនេនះមន

ទនកទនងដយរអែងវង ជមយ

កងេយធពលរបសរបេទស

កមពជ េហយ បនេរបសមជក

កងេយធ េដមប ផដលសនតសខ នងអនវតតកររគបរគងេទេល

សមបទនៃរពេឈរបស ។140

េនេពលករគបសងកតពទយក នងអងគករ បននអគគនយករដឋម នត ហន ែសន

ឲយ កករពយរទកបេ ដ ះ សនន េទេលសមបទនកបេឈេនកនង របេទសកមពជ នឆន ២០០២ រកមហន ភពមច មន ខវលខវ យេ ះ។ េរៀង លឆន រ ងឆន

២០០១ នង ២០០៤ Global Witness បនេឃញ អនកេមករបនតរបសរកមហន

ភពមច េហយ នងសមជក RCAF កប នងេធវរបរពតតកមម េឈយងេរចន េ យ

ខសចបប េនកនង ដសមបទនរបសរកមហនេនះ។141

Global Witness បនេបះ

ពមពពតមនលអត អព សកមមភពទងេនះ េនកនង ែខមថន ឆន ២០០៤។ កនង នម

ជរកមហន ភពម ច មនែដលត ករពរេករ តេឈម ះខលន ឯង េហយ ែខមថន ឆន ២០០៤ មនែមនជករណេលក ែលងេទ។ ផទយ េទវញ អគគនយក រដឋម នត ហន ែសន បន យរប រេទេលរបយករណេនះ េ យរបបអនក យករណ

ពតមនថ " Global Witness ធល បកហកពមន េហយ ៃថងេនះ ពកេគកហក

មដងេទៀតេហយ។ ”142

កនង ករបន បងពយយមទទលករអធបបយ Global Witness បន

សរេសរសបរតមយេទសេមដច ហន ែសន នងេ កជទវ បន ន េនកនង ែខ

ត ឆន ២០០៨ េដមប សរេ កពររបថ េតគតមនភគហន ឬទនកទនង

ទទលរបេយជនផទ លខលន ែបប េផ ងេទៀត ជមយរកមហន ភពមច ឬ រកម

ហនជ ខ មយរបស ឬេទ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global

Witness មនបនទទលចេមលយ អវេទ។

ងពពកក ដ លទសវត េកសប រកម ហន ភពមច បន ពរងកវសយពណជជកមម របស េដមប រមបញចល សមបទនសរមបករនចលថន េពទយ ករ ង

សងស ឋ គរ េហយ នងតបនេសដឋកចច ពេសស។143

មរយៈសមបទនកប

េឈ នង សមបទនដេសដឋកចច របស រកមហន ភពមច កន កប ៧,៤ ភគរយ

ៃនៃផទដសរប របសរបេទសកមពជ។144

េពលថមេនះ រកមហន ភពមច បនពកពនធ

េនកនង កររបមលទនបទកជ ថមពល ពសេពញរបេទសកមពជ។ ឯក រែដល Global Witness យកបន មនេឈម ះ ជង សភព នង េ េមងឃន ជ

នយកៃនរកមហនទនបទកថមពរ ែដល មនគេរមងនង ងសងទនបទកេនកនងេខតតកពត – គរកមហន Petro Camchin [េបរត កជន] នង Sino Hydropower

[ជ ថមពល សណ ]។145

ចរកភពជនញ េនះ ឥឡវ េនះ កពងែតរតវបនពរងក េដមប េលបករ ឋ ន

ជវកមម ែរ ពសេពញរបេទស។ េរកពករកនេឈម ះជនយកៃនរកមហនែរ ហង

ហវ-រទ ភព ក ករេសប អេងកតរបស Global Witness បនបងហ ញឲយេឃញ ថ

ឯកឧតដម េ េមងឃន មនេឈម ះជនយកេនកនង រកមហនេធវ ជវកមម ែរ យង

េ ច ស មយេទៀត គ Zhong Xin Industrial Investment (Cambodia)

Co. Ltd. [រកមហនវនេយគ ឧស ហកមម ចង សន (កមពជ ) ចកត] ែដលមន

ជញ បណណ ធនធនែរ េដមប ែសវងរករកេនកនង រសកសបរ េខតតរកេចះ។146

មច សរកមហន ភពមច ឯកឧតដម េ េមងឃន កជនយកមយរប េនកនងរកមហនមយ េ ថ Shukaku Ltd [សកគ ចកត] ែដលកពងែតពកពនធកនងគេរមងរបកបេ យ ទបបដ ទ េដមប ចកដបេពញបងកក េនក ដ លទរកមភន

េពញ។147

រកមហនេនះ បនយលរពមេរព ងេដមប ទទល ៩០ ភគរយៃនបងេនះ

ពទរកងភនេពញ មរយៈភតសនយ ៩៩ ឆន ។ មទរកងភនេពញ148

បនឲយដងថ

ករអភវឌ ន េនះ នង ផដល “កែនលងលអ សរមបករលកដរ នងករបេរមជន

េទសចរណ ទងអនករសកេទស នងជនបរេទស”។149

ករអភវឌ ន េនះ គមនតៃមល

ៃថល ស៖ គផទះ នង ជវភព ៃនអនករសេនបងកក បពននក។ ករយលយរបចរបេទសកមពជ ៃន គណៈកមម ធករ សទធ មនស របសអងគករសហរបជជត បនអះ ងថ ៤.២២៥ រគ រ នងរតវបនបេណដ ញេចញេនេពលបងេនះរតវ

បនចកដបេពញ។150

អនកមនលេនេនទេនះ អះ ងថ របកសណង គតច

ជងតៃមលទផ រៃនដធលេនះ េហយ ថផទះសែមបងេផ ងេទៀត ែដលរកមហនផដលឲយ គ

មនលអរគបរគនេទ េហយ េនឆង យពក ដ លទរកង។151

ពកេគកអះ ងថ រកម

ហនមនបនពេរគះ ជមយេគរគបរគនេឡយ េនកនង ករចរចរពមេរព ង

េនះ។152

ផទះមយេលចទក េនក លទរកងភនេពញ េនេពលបងកករតវបនចកដបេពញ។ សមជករពទធសភ េ េមងឃន គជនយកមយរប ៃនរកមហនែដលទទល

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

35

រកមហនែរ Southern

Southern Mining Company [រកមហនែរ វេធន ] មន

សមបទន េដមប ែសវងរករកែររកម េនកនង ែដនជរមកសតវៃរពភន

សកះ។ តបនេនះពមនរតវបនចតទកជតបន ‘សនល ’ េ យ

ទទល គ លតៃមលខពស ខងករអភរក ធនធនធមមជត។ េទះ ជ

យង កេ យ រកសងឧស ហកមម ែរ នងថមពល បនផដល

ករអនញញ តឲយែសវងរករកធនធនែរ។

ករ ឋ នអណដ ង ែររតវបនយមករពរ េ យសមជកៃនកង

េយធពលេខមរភមនទ (RCAF)។ អនកយមតែណងខពសមយរប េន

ឯករ ឋ នេនះ បនអះ ងថ ខលន េ កត ងឲយេ កនយ

ឧតដមេសនយ មស សភ គ េមបញជ ករៃនកងទពេថមរ េជង របស

RCAF។ អនកយមបនរបបបគគលក របស Global Witness ថ

ឧតដមេសនយ រត អក េក – ែដលរបធនេយធភមភគ អភវឌ ន

ៃនរបេទសកមពជ – គជនយករបតបតត ចមបង ៃនរកមហនែរេនះ។

េនកនង ឆន ២០០៨ រកមហន វ កមន បន ទញចែណកហន ៧០

ភគរយៃនរកមហនែរ វេធន ។ មច សទទលរបេយជនៃនចែណក

ហន ៣០ ភគរយែដលេនសល គមនបនឲយដងេទ។

វតមនៃនអណដ ង ែរេនះ គរបកបេ យ ទបបដ ទ េហយ ថ នភពផវ ចបបរបស គមនចបស សេទ។ ដេចនះ ជ

ឧទហរណជកែសដង ៃនភពតង នរ ងតបនករពរ នងវសយជវកមម ែរ។ សថត េនកនង ែដនជរមកភនសកះ ទហ ៣៣៤.០០០

ហ.ត. េនែផនកខងេលចៃនជរភនរក ញ ែដល រគបបដណដ ប េខតេពធ ត បតដបង នង េកះកង ទងបេខត។ កនង នមជតបនករពរ ែដនជរមកេនះ រតវសថត េនេរកមកររគបរគងៃនរកសងបរ ថ ន (MoE)។ េហតដេចនះ ករមកដល ៃនរកមហនែរ

វេធន153 បនបេងកត ច ចលមយ េនកនង ចេ មអនករគង

រគងែដនជរមកទង យ េនកនង ឆន ២០០៦ េនេពលែដល នដកទនញយងធ ែដលដកមសនឈសដ នង រ កទរ បនចបេផដម មកដលែដនជរមក េ យគម នអនករបបឲយដងមនេ ះ។ មសនធទងេនះ រតវបនេរបរបស េដមប ទមទរសមបទនដទហ ១០.០០០ ហ.ត. េនកនង តបនសនល របស តបនភនសកះ។154

ឧទយនរក រតវបនឃត កររមរសេ យមនសវរសល ៃនរកមហនែរ ជមយគេរមងអភរក បន ផទះ េឡង េន ៃថងទ ៣ ែខមថន ឆន ២០០៧ េនេពល មរបយករណ រពតមន ឧទយនរក MoE មយចននបន

ពយយមចលករ ឋ នអណដ ង ែរ េដមប េសប អេងកតករេចតរបកនថ សកមមភពកបៃរពេឈខសចបបបនេកតេឡង េន កនងករ ឋ នេនះ។ ពកេគរតវបនឃតមនឲយចល េ យទ ន

RCAF រប ប វធ -ក ៤៧។155 មចបប ឧទយនរក របស MoE មនភរកចច េដមប យមលបតរគបតបនេនកនង ឧទយន បែនេនេលកេនះ ពកេគរតវបន មឃត មនឲយបេពញកចចករ េនះ េ យពកទ ន ែដលបនេចញព នៃថមយេរគ ង ហពទធជវញ ពកឧទយនរក េហយរបបេគឲយេចញ ទងអះ ងថ ពកេគ

មនមនឯក ររតមរតវ េដមប ចលកែនងេនះេទ។156

Global Witness បនសរេសរសបរតមយេទ រកមហន វេធន េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេគ អពេហតករណេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយេទ។

េនកនង ករេធដេណរ េទេមលកែនងសមបទនែរ េនកនង ឆន ២០០៨ អនកេសប អេងកត Global Witness រតវបនអនកយមអណដ ង ែររបបថ េនកនង តបនេនះ មនករ ឋ នែសងរករកពរ េហយថរកមហនេនះបនេធករពរឆន េហយ េន កនង ចេ មបន

ឆន ៃនករែសងរករក។157 អនកយមកបនែថងថ ភគពភវទកពងែសងរកែរែដក រកម នង នទមន (េ ហធតមយង ែដលេគេរបេដមប យពរងងសណ)។158 ពកេគរតវបនរបបថ ករ ឋ នេនះរបែហលមនមស ឬ ព នផងែដរ បែនេគយកចតទក កេរចនជងេគ េលែររកម គជធនធនែរមយង ែដលេគេរបេដមប បេងកត រកម ែដលេរបរបសេនកនង ឧស ហកមមផលតរថយន នងឧស ហកមមេផ ងេទ ត។ មអនកយមករ ឋ ន បនឲយដងថ េបេគរកេឃញែររកមរគបរគនេនដសមបទនេនះ េគនង ងសង

េ ងចរកេធរបរពតកមម ែរ េននងដធេនះ។

ផល កមយ េនទចបេផមសមបទនែរ របសរកមហន វេធន។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

36

ទ នែខមរ មច សេវ ត ម? អនកេសប អេងកត Global Witness បនបន បងេទេមលដសមបទនរកមហនែរ វេធន េនកនង ពកក ដ លឆន ២០០៨ បែនផវ ចលដលទេនះ រតវបនឃតេ យអនកយម ែដលអនកខះពកឯកស ឋ នេយធ RCAF។ អនកយមមនវទយ ែដល េគនយយ ថ ចនយយ ជមយទ ន កកររកមហន េនឯទរកងភនេពញ។ េនេពលែដលអនកត ង Global Witness បនសរ

ថ េតេហតអបនជេគរតវករនយយជមយទ ន កករេនឯទរកងភនេពញ ពកេគរតវបនអនកយមរបបថ អនកដកនរកមហនទងយខង

េ យ រពមន សកមមជនករពរបរ ថ ន ចលដលករ ឋ នបន េហយពកទ នេនះរតវបនេចតរបកន។ បនទ បមក អនកយមរតវបនបងគ បឲយកនវទយ េហយ ទកទងជមយទ ន កករ េបមនអនក

ពយយមចលដលករ ឋ នមដងេទ ត។ ករ ឋ នេនះ យមេ យទ ន RCAF របមណ ១០០ នក ពកងវរេសនេលខ ៥០១។ អនកយមតែណងខពសមយរបេនទេនះ បន អះ ងថ ខន ត ងឲយេ កនយឧតដមេសនយ មស សភ េមបញជ ករៃនកងទពេថមរ េជងរបស RCAF។159

កមមករេនឯករ ឋ នែរេនះ កបនអះ ងថ ឧតដមេសនយ រត អក េក – របធនៃនតបនេយធភមភគ អភវឌ ន vi – គជរបធន នងនយករបតបត ចមបង ៃនអណដ ង ែរេនះ។

160 អនកេសប អេងកត Global Witness រតវបនឲយេលខទរសពទរបសេ ក េដមប

vi េយធភមភគ ទង យរបសរបេទសកមពជ មន ដរបមណ

៧០០០.០០០០ ហ.ត. ឬជតបនភគរយ ៃនៃផទដទងមល របសរបេទស

កមពជ។

ទទលករអនញញ តចលេទេមលករ ឋ នែរ រពមទងេលខទរសពទរបសេមបញជ កររងរបសេ ក គេ កវរេសនយ េ ច ចនន។161 េនេពល Global Witness បនទកទងេ ក អក េក េ កបននយយ ថ អណដ ង ែរេនះរតវបនលកេទពកេវ ត ម បែនមនរពមផដលេឈម ះ ឬេលខទរសពទ សរមបមច សថមេទ។

ទ នយមករ ឋ នេនះ បនឲយដងថ ដសមបទនរបសរកមហនែរ វេធន ធបជកមមសទធ របសរកមហនចនមយ េហយមច សេវ ត មបនទទលយកសមបទនេនះ េនរបែហលែខេម ឆន ២០០៨។ អនកយមេពញចតនង ថ នភពថម ទង អះងថ មច សចសមនបនបងរបកែខរបសេគទនេពលេទ បែន

រកមហនេវ ត មបងរបកែខ US$១៥០ យងេទ ងទត

េហយផដលករធន បរងសខភពេទ តផង។162

េនកនង ករេទេមលករ ឋ ន អនកេសប អេងកត Global Witness បនសេងកតេឃញថ បគគលកមន ករបសអណដ ង ែរបនពក វ

មយ មនសញញ រកមហន Geosimco [ជយ សមក ]163 ជមយអក រេវ ត ម។ រកមហន ជយ សមក គ ជ ខមយ របសរកមឧស ហកមមធយង ថម នងធនធនែរេវ ត ម េ េរកថ

វ កមន។ 164

េនកនង ែខស ឆន ២០០៨ កែសត Cambodia Daily បនយករណថ រកមហន វ កមន បន ទញហន ៧០ ភគរយ

ៃនរកមហនែរ វេធន។165 សណរថ មច សទទលរបេយជន ៃនចែណកហន ៣០ ភគរយែដលេនសល ជនរ េនះ គេនែតមនចបសេទ។

កមមករេនឯករ នែរ សឌន ពក វសញញ GEOSIMCO ែដលជរកមហន ខ របសរកមធយង ថម នងធតែរ េវ ត ម ែដលរតវបនេគយករណថ ទញចែណកហន ៧០% ៃនរកម

ហនែរ សឌន នឆន ២០០៨

កតរបសឧតដមេសនយ អក ក ។ អក ក គជរបធនៃន

េយធភមភគ អភវឌ ន របស របេទសកមពជ។ មន េសចកដ យករណថ

េ កកជនយករបតបតត ចមបង ៃនគេរមងរបសរកមហន ជវកមម ែរ

សឌន េន កនង ែដនជរមកសតវៃរពភនសកះែដរ

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

37

របអបទ ៦ | តនទៃនកងេយធពលរបសរបេទសកមពជ េន កនង ករលចបលនធនធន ធរណៈ កនង ចេ មេរ ង វដធងនជេរចន ែដល រតវបនបភល េន កនង ករសក ករណ

ជវកមម ែរទងេនះ គជតនទៃនកងេយធពលេខមរភមនទ (RCAF) េនកនងអេពវតកមម ៃន ធនធន ធរណៈទងេនះ។ េនករ ឋ នរបកែនលង កនងចេ មករ ឋ នទងរបមយកែនលងែដលបនសទងេមល មន ករពកពនធដជក

ែសដង ៃន RCAF – េទះកនង ករផដលេស កមមសនតសខ ឯកជន ដលករ ឋ ន

អណដ ង ែរ ឬ មរយៈភពជមច សទទលរបេយជន ៃនអណដ ង ែរេនះឯង។166

ងពទបញចបៃនស ងគ មសវល របសរបេទសកមពជ រ ឋ ភបល បនបនត

ច យរបែហល ២៥ ភគរយ ៃនថវកដមនកណតរបសរដឋ េទេលកងទពដ

ធសេមបម មន ទ នរបមណ ១១០.០០០ នក។167

អសជេរចន ឆន

Global Witness បនកតជឯក រ ពរេបៀបសមជកៃន RCAF ពកពនធេន

កនង សកមមភពរករបភពបេងកត ផលចណលខសចបប េទះបពកេគទទល

ចែណកយងធ ៃនថវករដឋយង កេ យ។ េនះជករពតជពេសស ចេពះែផនកៃនកងេយធ ែដលគរទអគគនយករដឋម នត – រមទងអងគភពអងគរកខខលន

ផទ លរបសសេមដច។168

េនកនង រយៈេពលដបឆន កនលងមកេនះ Global Witness

នងអងគករែខមរដៃទេទៀត បនកតជឯក រយងេកបះកបយ ពរេបៀបែដលផល

ចណលពករលកដរេឈខសចបប នងសកមមភពខសចបបេផ ងៗេទៀត

ឧបតថមភដលែផនកេយធ ៃនរដឋរសេមលរបសរបេទសកមពជ។ អនក ែដលពកពនធ

កនង សកមមភពទងេនះ េរបរបសសមតថភពគ មកែហង នង េរបកមល ង វធ

េដមប រក តនទធសរមបខលន េន កនង ទងងត ៃន ពភព ពណជជកមម របសរបេទស

កមពជ។ ផល ចេណញសរបៃន ថ បនេនះ គដចជផលចេណញៃនប ដ ញ

បក ពកឧរកដឋកមម ដធមយ។169

ករពកពនធៃន RCAF េនកនង ឧស ហកមមែរ មនបញហ េ យលកខណៈ

េរចន យង។ ពទស នៈៃនសទធ មនស ជករេធវវទធង ន នវ ថ បនរដឋ េដមប បេរមរបេយជនផទ លខលន ឯកជន ជនស របេយជនៃនរបជពលរដឋទេទ។ ករ

គ មេរបកមល ង វធ េធវឲយមនករពបក ខល ងេឡយ សរមបសហគមនអនក

រសក កនង ករទមទរសទធ េលដ នង ធនធន ែដលសថត េនកនង ដសមបទន។ ពទស នៈ ជវកមម វញ មន កររបថយថ ទ នែដលយមអណដ ង ែរ នង

របរពតត បទបពនសទធ មនស ។ េនកនង ករណេនះ ករបងរបក ពរកមហន

ែដលរបតបតត អណដ ង ែរេនះ ចេធវឲយរកមហនេនះមនេទសរមចែណក កនងករបពនសទធ មនស េនះ។ ពទស នៈអភបលកចច ករ ែដលកងេយធពលេធវជសហរគសកមល ង វធឈនល ក មនគរឲយចងបនែដរ។ េនេពលកងេយធ

មយចបេផដម រកផលចណលខលន ពសកមមភពឯកជន េហយ មនែមនពថវកជតេទ របកេនះបនទនដលសមតថភពៃនរ ឋ ភបល សវ ល េដមប រគបរគង

កងេយធ មរយៈករកនកបរបកថវក ។

រកមហន Float Asia Friendly Mation

រកមហន Float Asia Friendly Mation កពងដករសងថមែកវព

តបនករពរ ៃនែដនជរមកសតវៃរពភនឱ ល េហយ នងតបនអភរក

ៃរពេឈជរភនរក ញ ភគក ដ ល (CCPF)។

ឯក រចះេឈម ះ របសរកមហនេនះ បងហ ញថ មច សអណដ ង ែរគ

ជបរសមន ក េឈម ះ ជង គម ងន។ កបែនត អនកទង យ ែដលរតវ

បន Global Witness សមភ សបននយយ េរ ងេផ ង។ ពកេគ

បនសគលថ ពកវរជនពររបរបសរបេទសកមពជ – គឯកឧតដម

ឱម យនេទៀង នងេ ក ឌ ចច – ជអនកវនេយគ ឧបតថមភរបស

អណដ ង ែរេនះ។ ឱម យនេទៀង គជទរបក របសអគគនយករដឋម នត

ហន ែសន េហយ ជរបធនៃនគណៈកមម ធករ សទធ មនស របស

រ ឋ ភបល។ ឌ ចច គ ជបអន ជដនមយ របសអគគនយករដឋម នត។

អនកយមពជរ RCAF កពងេរបកមល ងហង េ យ វធ េដមប

ករពរជហរ របសរកមហនេនះ េន កនង តបនភនឱ ល េហយ ដល

េពលេនះ មនេជគជយកនង កររបឆងកចច បនបងបេណដ ញេគេចញ

េ យឧទយនរក របសរកសងបរ ថ ន។

“ែដនដខស េនព តបន ភនឱ ល ជ ទជរមកៃរពេឈមយ ដធ

នង បរសទ ធបផត េន កងន តបន ឥណសន។ កជទជរមក

សរមបរបពន ធបរ ន ថ ធមជត នង ម ‘កែនងជវៈចរះ សខន

’ មយ ែដល សង ែតគនម គរបដច សរមប វសយវជ ស ជ ត

េឡយ។ ”170

េ កបណឌ ត J. Andrew McDonald [េច នរឌ

មកដន លដ ], Plant Resources Center, University of

Texas at Austin [មជឈមណឌ លធនធនរកខជត,

កលវទយលយ រដឋតក ស េន ទរកងអសទន ], ឆន ២០០៤។

ទ នេនកនង ែដនជ មកសតៃ ពភនឱ ល។ ករេសបអេងកតរបស Global Witness េនទេនះនឆន ២០០៤ បនរកេឃញថ កងេយធពកពនធយងសនធក េនកនង ករកបេឈខសចបបេនកនងែដនជ មក។

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

38

“រប ស ក ែខរ ទកទញម ច ប រមណម របសអកន

េទសចរណ។ រប ស ក ដឆកយង វចរត ត ង ឲយ

វចរតកម វបបធម នង ម វតថ សនប ណ ៃន របេទស

កមជ។ព ”

សដដករសងពខតតបណណ ផ យរបសរកមហន Float Asia

Friendly Mation (ខងេល)។171

សកមមភពជកយកថមែកវ ៃន កមហន Float Asia Friendly Mation មនទ ងេនកនង ឃរកត នងឃសែ នទ សកភន ក ញ

េខតេពធ ត។172 មឯក រែដល Global Witness យកបន បនឲយដងថ កមហនមនករ នប ស មប ករយកថម

ែកវ។ ករ នពរ មន ទ ងេនកនងែដនជ មកសតៃ ពភនឱ ល។

ទបសថត េនកនង តបនអភរក ៃ ពេឈជរភន ក ញ ភគក ល។173 កមហនេនះ កមនឃងេធ ប ពតកមម ថមែកវ េនកនង ភម ៃស ឃរកត េខតេពធ ត េហយឃងថមែកវមយកែនង េនកនង ទ បជ

ជន សកភន ក ញ។174

េនេពលែដលអនកេសប អេងកត Global Witness បនេធទស នកចច េទកនតបនេនះ េនកនង ឆន ២០០៨ ករេធដេណរ េទកនករ ន យថមមនេ គះថន កខងេពក េ យ រផវ មនគណភពអនេពក េហយមនេ គះថន កទកេលចជន គបផវ េល ន េនកនង រដវភង។ អនកត ង កមហនមយរប បនអះ ងថ កមហន Float Asia បននកមមករចនចល េដមប េធផវ េទកនអណង ែរ េនកនង ឆន ២០០៦។ ជវកមម ែរ តវបន បតបត េ យ

បគគលមន ក េឈម ះ េ ក ទ175 ែដលមនេឈម ះេ កថ

ែវន ។ 176 កមមករទងេនះបនកបឆក រៃ ព បែនបនប ជយកនងករ ងសងផវ ល គនេប េហយ គណភពផវ េនះបនចះដន បយងេល ន។ េ យ រករខះេហ រចនសមពនធផវ ថនល សមបែតកនង រដវ បងកេ យ កមហន Float Asia តវែតេ បកមមករជអនក សក េហយនងរេទះ កប ជនស ន។177 អនកេសបអេងកតបនកតសគលថ ឃងមនថម ប ប ប ជកយកថម នងបគគលក

ែដនជ មកសតៃ ព ភនឱ ល។ ករ ន ជវកមមែរពរកែនងរបស កមហន Float Asia Friendly Nation មនទ ងេនទេនះ មឯក ររបសកមហន។

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

39

ខងេឆវង៖ ជញ បណណ ជវកមម ែរ នង យថម របសរកមហន Float Asia Friendly Mation

ខង ដ ៖ ឯក រចះេឈម ះរកមហន ែដលបងហ ញថេឈម ះ ជង គម ងន គជមច សរបសរកមហន Float Asia Friendly Mation

លកថមជេ ចន។ ពក េគបនេឃញអតថជន ទញថម េហយ ក េន

កនង នដកទនញ។178

ខតបណ ផ យរបស កមហន Float Asia នយយ យងលអត អពមល នចបបៃន បតបត ករ កមហន ទងែចងថ បនទទលជញ បណព MIME ស មប ‘អណង ែរេបក នង ករ ន យថម

េលខ ៥៩៧’ េនកនង ែខមថន ឆន ២០០៦។179

កបែនបគគលករបស MoE ែដល បតបត េនកនង តបនេនះ ជទស

នងមល នចបប ៃន បតបតករ របស កមហន ទងអះ ងថ កមហន បតបត ខសចបប េ យេយងចបបសពកចចករពរបរ ថ ន នង ករ គប គងធនធនធមមជត ឆន ១៩៩៦។180

Global Witness បនទទលសេ មយចបប ៃនក មងឯក ររបស MoE ែដលបន កេផញនងត ករេខតេពធ ត សពសកមមភពរបស កមហន Float Asia ែដលក មងឯក រេនះនយយ យងលត លន អពភពតង នរ ង ថ បនរដទងពរ

េនះ។ មឯក រ កេផញត ករ បនឲយដងថ កមសមតថកចចរបស MoE បនរបអស នធមយេ គ ង កទរមយេ គ ង នងមសនខយលពរេ គ ង ពកែនង បតបតករ របស កមហន Float

Asia។181 េនេពលែដល កមសមតថកចច បនេធដេណរ តលបមកពករ នេនះវញ អនក ត ង កមហន Float Asia េឈម ះេ ក

ង សខ យ182 បនបញជ កមេយធមយ េដមប បញឈប កម

សមតថកចច េហយ បនគ មឲយបញពកេគ។183 េទះជមនករ

គ មកែហងេ បអេពហង េទេលបគគលក MoE កេ យ ក បភពបនអះ ង បបថ ត ករេខតេពធ ត មនបនេធេរ ងកផនទ េទស បឆងនង កមហន Float Asia េហយមនបន មនករេចត បកន ែដល យ បេនកនង ក មងឯក ររបស

MoE េឡយ។184

មបទសមភ សនជមយបគគលក កមហន បគគលក MoE នងអនកសក េនះេមលេទថ កមហន Float Asia តវបន គប គង នងឧបតថមភេ យអនកមនអ ច។

កឧតដម ឱម យនេទៀង របធនៃនគណៈកមម ធករ សទធ មនស របសរ ឋ ភបល (េនកនង របថត) េហយ នង

េ ក ឌ ចច បអន ជដន មយរបសអគគនយករដឋម នត។ េ កទងពររបរតវបនអនកដជតសនទធ នង

របតបតតករ របសរកមហន សគលថ ជអនកឧបតថមភអណដ ង ែរ

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

40

េនេពលែដលអនកេសប អេងកត Global Witness បនេទដលករយលយ របស កមហនេនកនង ទ កងភនេពញ េនពកក លឆន ២០០៨ បណចះេឈម ះ កមហន ែដលពយរេលជញជ ងបនសគលបគគលមយរប េឈម ះ ជង គម ងន។185 កបែន េនេពលេដញេ លសរ បគគលកមយរប េហយនងម នមយរប ែដលដងអព បតបតករ របស កមហនេនះ បនឲយដងថ ឯកឧតម ឱម យនេទ ង ទ បក របសសេមច ហន ែសន នង បធនៃនគណៈកមម ធករ សទធ មនស របសរ ភបល េនះ គជអនកវនេយគ ឧបតថមភចមបង ៃនអណង ែរេនះ។

186 Global Witness

បនសរេសរសប តេទឯកឧតម ឱម យនេទ ង េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សរថ

េតទនកទនងរបសេ ក ជមយ កមហន មនលកខណៈដចេមច។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ េ កមនបនេឆយ តបេទ។ បភពមយរបេទ ត ដជតសនទធ នង កមហន កបនអះ ងថ បគគលមយរបេឈម ះេ ក ឌ ចច កជអនកមនអ ច គប គងអណង ែរ Float Asia (សមេមល បអបទ ៧ ស មបពតមនលអតបែនថម)។187

របស កថមែកវ ថតេ យអនកេសបអេងកត Global Witness េនឯទ ន កករទ កងភនេពញ របស កមហន។ កមហន Float Asia Friendly Mation កពងែតដក សងថមែកវពែដនជ មកសតៃ ពភនឱ ល

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

41

រកមកបេឈដធបផតេនកនង របេទសកមពជ គ រកមហន េសង គង េហយ នងសហករ។ ប ដ ញ េនះ រតវបនេបក ករ េ យ Global Witness េនកនងរបយករណឆន ២០០៧ ែខ រស យអនកលចជត

របអបទ ៧ | កររតលបមកវញ ៃន េ ក ឌ ចច េនកនង ែខ មថន ឆន ២០០៧ Global Witness បនេបះពមពរបយករណ

ែខ រស យ អនកលចជត ជេសចកដេបក េហតករណដសជេរម ែដលបងហ ញ

ថ សហជពមយមនែខ រស យរងម របកបេ យញតសនដ នៃនអគគនយក

រដឋម នត នង ម នតជនខពសេផ ងេទៀត បនរគបរគងរបតបតតករ កបេឈខសចបប

េ យករមនទទលេទសៃពរ អសជេរចន ឆន ។ េ ក ឌ ចច បអន ជដន មយ

របសសេមដច ហន ែសន គជសមជកយងសខន ៃនរកមេនះ។ េរកពករកប

េឈខសចបប សហជពេនះករតវបនេចតរបកនថ ជបជពក កនង សកមមភព

រសេដៀងរកម មហវយ មន រមទងករចបខលន មនស នងករបន បងេធវ

ឃតកមម ជេដម។188

េរកយពករេបះពមពរបយករណេនះមក គរៃនករមន កេទសៃពរ ែដល

បនអនញញ តឲយសមជកៃនរកមហន េសង គង អនវតតសកមមភពកបេឈខស

ចបបេនះ បនបនតឥតឈបឈរ។ ជនស ករេសប អេងកតសកមមភពេចតរបកន

េនកនង របយករណ អនកដកនរបេទសកមពជបនេឆលយ តប េ យ កបរមម

េលរបយករណេនះ ទងរបអសសេ របយករណ េហយ រកកនអនកកែសត

ែដលបន យករណអពករសនន ឋ ន េនកនង របយករណេនះែដរ។ មនករ

យករណថ បងបអន របសអគគនយករដឋម នតកបនគ មថ “េបពកេគ [បគគលក

Global Witness] មកកមពជ ខញ នងៃវែបកកបល។” េទះបជអនកត ង

រ ឋ ភបល មយរប បនសនយឲយមនករេសប អេងកតេនេពលេនះកេ យ ក

ឥឡវ េនះ មនទនមនករ ម នផដនទ េទស េហយ គម នអនកដកនរ ឋ ភបលមន ក ទកទងមកអងគករ Global Witness ផទ ល អពករេចតរបកនទង

េនះ។189

ទនទម នងេពលេនះ េមល េទ េ ក ឌ ចច

បនផល សបដរ ជពរបសខលន។ េន កនងអតថបទមយ េនកនង កែសត Cambodia Daily មនចណងេជង ថ ‘មច សរកមហន

កបេឈ បដេសធ ចេ តពករកប

េឈខសចបប’ េ ក ឌ ចច រតវ បន

ពពណន ជ ‘ម េសដឋថមែកវ’។190

Global Witness មនេហតនងេជ ថ េ ក ឌ ចច

ជអនកមនអ ចេរចន ទក ទន នងអណដ ង ែរ Float Asia Friendly Mation។

របភពមយរបដជតសនទធ នងរបតបតតករ របសរកមហន បនសគលេ ក ឌ ចច

ជមច ស ឬអនកករពរមន កេទៀត របសរកមហន Float Asia Friendly Mation

េហយ មនេសចកដ យករណថ កមមករេនករ ឋ នបនអះ ងថ េឃញ េ ក

ឌ ចច េនឯអណដ ង ែរ េរកយពរកមហនបនចបេផដម របតបតតករ។ 191

Global

Witness បនសរេសរសបរតមយេទេ ក ឌ ចច េនកនង ែខត ឆន ២០០៨

េដមប សរថ េតេ កមនទនកទនងអវជមយអណដ ង ែរ Float Asia ែដរឬេទ។

េនេពលេបះពមពរបយ

ករណេនះ េ កមនទនេឆលយ តបេទ។

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

42

“រកមកបេឈដមនអ ច បផត កងន របេទសកមជ ដកព នេ យ ឌ ចច . . . អតតភរយរបសគត េសង គង នង

ឃន ថង ែដល ជៃដគ ជវកម មរបសពក េគ។ រកមេនះរបតបតករ ត េ យសតថ េរកមេឈះ រកមម ហន Seng Keang

Company។”

សដដករសងពរបយករណែខមថន ឆន ២០០៧ របស Global Witness ែខ រស យអនកលចជត

ខ ចេកះកង

េនកនង ឆន ២០០៨ របតបតតករ បមខ ចយងធមយ បនចបេផដម

របតបតតករ េន កនង េខតតេកះកង។ Global Witness បន ម នថ

សកមមភពេនះមនតៃមលយងេ ច ស US$៨,៦ នកនង

មយឆន េនកនង របេទសកមពជ េហយ តៃមល US$៣៥ នកនង មយ

ឆន េនកនង របេទសសងហបរ។

មនអនកបមខ ច នងទញខ ចជេរចន េន កនង តបនេនះ បែនតអនក

ទង យែដលរតវបនសមភ សបនអះ ងថ របតបតតករ ទេទ

រតវបនកនកបេ យឯកឧតដម ល យង ផត – គជសមជក

រពទធសភ ពគណបក CPP េហយ ជម េសដឋមយរប។ ដេចន ះ

ជវកមម បមខ ចេនកនង េខតតេកះកង គជឧទហរណមយេទៀត

ៃនករចបកដ បឧស ហកមមែររបសរបេទសកមពជ េ យ ពកវរជន

រដឋ។

ករណេនះ កបងហ ញបែនថមេទៀតអពតនទរបសអនកកនង ភមភគ

ស េគនយ កនង ករេធវ ជវកមម េលធនធនធមមជតរបសរបេទស

កមពជ។ ភសត ង ែដល Global Witness របមលបន គចងអលបងហ ញថ ខ ចេកះកងរតវបនដកជញជន េទសងហបរ េដមប េរប

របសកនងសកមមភពចកពរងកដ នង សណង។

េនកនង េដមឆន ២០០៨ Global Witness បនទទលរបយករណអព បតបតករ បមខ ចដធ េនកនង បពនធទេនសទងេនកនង េខតេកះកងភគខងលច េហយ េនកនង សម ទ ជតមត

សម ទៃនកមពជ ភគខងតបង។192

េនេពលអនកេសប អេងកត Global Witness បនេទដលតបនេនះ ពកេគបន បទះ ថ នភពដសមគ ម ញ ជមយ អនកផគតផគងដខ ច នងអនកទញដខ ច ជេ ចនភគ។ លកខណៈ រម គ គបអនកែដលតវបនសមភ សទងអស បនអះ ងថ សងបរ គជទេ ៃនដខ ចែដលបមយកពតបនេនះ។

193

អនក សកបន បប Global Witness ថខ ចភគេ ចន តវបនបមពកែនងមយ េ ថ ែដលសថត េនចមង យ បែហល

១៥ គ.ម. េឡងសទង ព កងេកះកង េនកនង សកេកះកង។194

ខ ចក តវបនបមពសទង េកះេប េនកែនងមយកនង សកមណលសម ចមង យ បែហល ១០ គ.ម. េឡងសទង ព កងេកះកង។ កមហនែដលពកពនធកនង ករបមខ ចេនេកះេប មនរមទង កមហនៃថ Saroon Concrete Part Ltd. [េ គ ងសមងត ស -អរណ

ចកត]195 េហយនង កមហនចនមយ ែដលមនដងេឈម ះេទ។ មនរបយករណថ កមហនេផ ងេទ តបមខ ចេនកនង តបន

េផ ងមយេទ ត េ ថេកះកងកនង នង េ ជយ បស។196

បភពពររប ែដលមនចេណះដង បន អះ ងថ កមហនែខមរពរ ជបជពក េនកនង ករផគតផគងដខ ច៖ Odom Cement Co. Ltd

[ កមហនសមងត ឧតម ចកត ]197 េហយនង Ly Yong Phat

Co. Ltd [ កមហន ល យង ផត ចកត ]។198 មនចបសេទថ េត កមហនទងេនះបមខ ចេ យខន ឯង ឬេត កមទងេនះ គបគងសកមមភពរបសអនកដៃទ េនកនង ទ កងេនះ។

ជទេទ ខ ច តវបនដកេលកបល ៣០០ េ ន ពកែនងបម េទកនឃងខ ច។ េនទេនះ េគស តខ ច េហយទកស មបករនេចញព បេទស។ ឃងខ ចពរ សថត េនទលមខ

ទេន ព កងេកះកង។199

អនកេសបអេងកត Global Witness បនេទេមលឃងទងេនះ េនពកក លឆន ២០០៨។ កមហនមយែដលពកេគបនេទកសរ គ កមហន សមងត ស -អរណ េហយមយេទ តគជ កម

ហនចនមយ ែដល បមលដខ ចេ ចន។200 Global Witness

បនសរអពេឈម ះៃន កមហនេនះ បែន តវបន បបថ មនទន

មនេឈម ះេទ។201 កមមករេនឯ កមហន សមងត ស -អរណ បនអះ ងថ ខ ច តវបនេផទរេចញពកបល ៣០០ េ ន ែដលេឡងទេន េទកនកបល ៥.០០០ េ ន េនឯឃង។ បនទ បមក ខ ចេនះ តវបនេផទរេទកនកបល ១៥.០០០ េ ន ែដលចតចមង យ បែហល ៣០ គ.ម. ព ចងសម ទ។ ពទេនះ កបល

ទងេនះ ដកខ ចេទសងបរ ស មប ករចកដធ។202

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

43

Global Witness មនបនទទលចេមយ ចបស ស អពេតមនករបមដខ ចេ ចនប ពេកះកង។ កបែន ពករសេងកតរបសេយង េហយ នងករសមភ សនជមយ កមហន ចបសថ គជចននេ ចន ស េហយេមលេទខ ចែដលមនស មបករនេចញ គម នកណតេទ។ េនឃងមយ កមមករអះ ងថ ពកេគចយ US$១០.០០០ កនង មយែខ េដមប ទញទកសមតខ ច ងសង។ ពក េគកបនអះ ងថ េនកនង រយៈេពលបៃថង – េបេធករជប – ពកេគ ចបេពញកបល ១៥.០០០ េ ន ស មបករនខ ចេចញ។

កមហនផគតផគងមយ បន បបថ ៃថកនង មយេ ន គ US$១១។ មអ ៃថេនះ កបល ១៥.០០០ េ នមយ ចផទក ខ ចមន

តៃម US$១៦៥.០០០។ េ យ រចននអនក បតបត េនកនង តបនេនះ Global Witness ចបន ម នថ កបលយងេ ច

សមយេ គ ង ច តវបនបេពញ កនងរយៈ េពលមយ ទតយ។ មអ ៃថែដលបនអះ ង េនះមននយថ ផលចណល បច

ឆន ស មបឧស ហកមមខ ចេនឯេកះកង គ US$៨,៦

ន។203 េពលខ ចេទដលសងបរ តៃម ខ ចេឡយមយជប។ មអ ៃថ ឆន ២០០៧ េនសងបរ តៃម កនង ខ ចសណងមយ

េ ន គ US$៤៥។204 េនះមននយថ តៃម បចឆន ៃនករនេចញខ ច របសតបនេកះកង គ បែហល US$៣៥ ន។

សណរថ េតអនក ជអនកនខ ចេចញេនះ មនសវចបស សេទ។ Global Witness បនេទេមលចណច បមលនងដកជញជនខ ច ដេនផតព ចងេនះ េហយបនេឃញកបល ១៥.០០០ េ នពរេ គ ង មកព បេទស ប ម។ កបលមយ – េឈម ះថ ល ២ – េនេពលេនះកពង តវេគេផទរខ ចពកបល ៥.០០០

េ នមយេ គ ង។ បគគលកេនេលន ដធជង តវបនសេងកតេឃញថ េស កពកេខ វែបបកងទព េ យមនពកផកសញញ ឬកន វធេទ។ េនេពលនយយ ជមយអនកទងេនះ ពកេគបនេឆយ ជភ ចនកកង េ យ សេឡងចនដេគក។ Global Witness បនសចបបេឡងន បែន តវបនបដេសធ។ ថ តបតែតអនក សកេនឯេកះកងេ កមមករពកឯកស នថ ‘ទ នចន’ កេ យ បែន Global Witness មន ចបញជ កថ ពកេគ

មកពកងេយធរបស បេទសចនបនេទ។205

មរបយករណពអនក សក នងកមមករ ពកចនមនែមនជ កមែតមយ ែដលនខ ចេចញេទសងបរ ពេកះកងេទ។ មនរបយករណថ កមហនមេឡស នង កេរបនទញដខ ច េដមប ដកជញជន ផងែដរ។

206

កបលដតចជង េផទរខ ចេទេលកបល ល ២ ែដល តវបនថតកនង ឆន ២០០៨ចមង យ បែហល ៣០ គ.ម. ព ចង េនមតសម ទេកះកង បេទសកមពជ។

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

44

របអបទ ៨ | សងហបរ – ដខ ច នងករចកពរងកដ េកះសងហបរ កពងែតលត សយងេល ន។ មពទទលឯក ជយភព ករចក

ពរងកដយងធ បនជយ ឲយរពែដនៃនេកះតចេនះ រកទហរបែហល ២០ ភគ

រយ េហយ េគមនេគលបណងពរងកៃផទដ ៩៨ គ.ម. រក េទៀត េនកនង រយៈ

េពលរបទសវត េទមខេនះ េដមប សរមលដលរបជជនែដលកពងែតេកន

ចនន។207

េគលបណងេនះ រតវបនសេរមចេ យករចកពរងកដ េហយ កចចករ េនះរតវករខ ចចននេរចន អេនក៖ គមយភគធ ៃនខ ចចនន ៣,៨

នេ ន ែដលសងហបរ នចល លឆន រតវបនេរបសរមបេគលបណង

េនះ។208

េ យ រសងហបរ បនេរបខ ចខលន ឯងឲយអស េនកនង ប ដ ឆន

េរកយពករទទលឯក ជយភព របេទសសងហបរ រតវែតរកេនកែនលងេផ ងេទៀត

េដមប បេពញេសចកដរតវករ ចេពះខ ច។

រហតដលឆន ២០០៧ របេទសឥណឌ េណស គ ជរបេទសផគតផគងដខ ច

េរចន បផត ឲយសងហបរ។ ក បែនត េនកនង ែខមក ឆន ២០០៧ រ ឋ ភបល

ឥណឌ េណស បន កបរមមទេទ េលករករនេចញៃនខ ចទងអស។209

មយែផនកៃនមលេហតសរមបបរមមេនះ គជករខចខតដធ ែដល

ឧស ហកមមខ ច បនបងកដលតបន មមតសមរទ។210

េនកនង រកមេកះ

រយវ េន ជតសងហបរ ែដល ជកែនលងែដលបននេចញខ ច ២៥០.០០០ េទ

៣០០.០០០ េ ន កនង មយែខ េកះខលះបនលច បត េហយ េកះខលះេទៀតសរង

ករខចខតយងធងន។211

ករបមខ ច បនបនថយចននរតេនឯរកមេកះ

រយវ ែដល ជបញហ ធ កនង របេទសមយែដលរតជែផនកដសខន េនកនង រ

របសរបជជន។212

Global Witness បនសរេសរសបរតមយេទរ ឋ ភបល សងហបរ េន កនង ែខ

ត ឆន ២០០៨ េដមប សរអពតនទរបសេគ កនង ករដករសងខ ច េនកនងេខតតេកះកង េហយ បនទទលករេឆលយ តបដចតេទេនះ៖

“របេទសសងហបរ េរបខ ចដេគក សរមបសណង នង ខ ចសមរទ សរមប

គេរមងចកពរងកដ។ ខ ច ទងពររបេភទ រតវបនន

ចល េ យអនកចះកចចរពមេរព ង ពរបេទសេរក។ ករន

ចលៃនដខ ច គជសកមមភពពណជជកមម េហយ រ ឋ ភបល សងហបរ មនជបទកទនេទ។ រ ឋ ភបល សងហបរ មន កបរមម អពរបភពខ ចរបសអនកចះកចចរពមេរព ងលកខ ចេទ បែនតេយង រពងថ ពកេគេគរពចបបទកទង

នងករដករសង របរពតតកមម នង ករដកជញជន ខ ច រពម

ទងចបបបរ ថ ន របស របេទសែដលជរបភពៃនខ ច។

កណតេហតពណជជកមម របសេយង បងហ ញថ ខ ចខលះ

ែដលបននចលសរមបសណង នងគេរមងចកពរងក

ដ មន របភពេនរបេទសកមពជ។ សងហបរ បនឈបន

ខ ចដេគកចលពឥណឌ េណស េន កនង ឆន ២០០៧ េហយ

នងខ ចសមរទេនឆន ២០០៣។”213

េ ក ល យង ផត នងឧស ហកមមខ ច ពណជជករ ៃថ ែ បខន ជសមជក ពទធ សភខងគណបក

CPP គឯកឧតម ល យង ផតvii តវបនេគេ ‘េសចេកះកង

’ េ យ រេ កមនសហ គសជនញ ជេ ចន ស េនកនង េខតេនះ។ េមលេទ ទពយសមបតរបសេ ក មកពករែដលេ កជមច សៃនកសណ នង ស គរេ ចន។ េពល ថមេនះ េ កបនព ងកវសយ សកមមភព ឲយមនរមទងករទញ

ដ នង ចមក រអេព។214 ករេនះបនេធឲយ កមសទធ មនស េន

កនង បេទសកមពជ ចប រមមណេលរបេ ក ទងរះគន តនទៃន កមហនទង យរបសេ ក កនង ករបេណញ បជជន

េចញពដធ េ យ ករបងខតបងខ ស មប ករេធចមក រអេព ។215

vii ឯកឧតដម ល យង ផត មនេឈម ះ ល ផត សផផ ៃន កនង លខត ឆលងែដនៃថរបសេ ក។

មនគរឲយភញ កេផល េ ះ ែដលេសដេកះកងមយរបេនះ បនចប រមមណេលឧស ហកមមខ ច ែដលកពងលត សេនកនង តបនរបសេ ក េហយអនកៃផទកនង ៃនឧស ហកមមេនះអះ ងថ េ កេ បអ ច គប គងេលវសយ ខ ចទង សង េនកនង តបនេកះកង។ រហតមកដល គដមនកររវល មនករេបះេឆន តជតរបស បេទសកមពជ កនង ឆន ២០០៨ េ កតវបនេគ យករណថ ជអនកកណតៃថខ ចេនកនង វសយឧស ហកមមេនះ េហយបនេធជភគក ល រ ងអនកទញ

ខ ច នងអនកបមខ ច។216 ទងឃងៃថ នងឃចន េន ទលមខទេនព កងេកះកង សថតេនេលដែដល តវបនេគ យករណថ ជដរបសេ ក ល យងផត។ មនរបយករណផងែដរថ េ កមនផទះវ នង ទកយនមយេ គ ង េនឯឃងៃថ។217

បេទសសងបរនចលខ ច បេ ន លឆន ស មបគេ មងចកខ ចព ងកៃផទដ

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

45

ទពរដករសងេចញព ជញ បណណ របស LYP រគប េដមប ដករសងខ ច

សមជក ពទធសភ ល យង ផត តវបនកមមករេនឯករ នកមហន សមងត ស -អរណ ពពណន ជ ‘ ជញ ក ល’ ស មបកចច ពមេ ព ង លកដរខ ចទងអស េហយជអនកទទល បកទងអស ពអនកទញបរេទស មកអនកបមេនកនងសក។ កមមករអះ ងថ េនេពល បលស ឬ ម នេផ ងេទ តមកដលករ នរបសេគ ពកេគែណនឲយអនកទងេនះ

េទករយលយ របស ល យង ផត។218

Global Witness កបនទទលឯក រ ែដលបងញថ ឯកឧតម ល យង ផត គជមច សៃន Ly Yong Phat ឬ LYP Group Company [ កមហន ល យង ផត ឬ កម LYP] ែដល បភពពរបដមនែខ រយៈ បនអះ ងថ ពកពនធេនកនងករផគតផគងខ ច។219

Global Witness បនសរេសរសប តមយេទឯកឧតម ល យងផត េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សេ កអធបបយអពករអះ ងទងេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ េ កមនទនេឆយ តបេទ។

ែខ រយៈ ចម បរ Global Witness បនទទលពតមនទកទងនងមច សៃន កមហនែរេផ ងេទ ត េ កព កមហនននែដលេយង ចេទដលបន េនកនង ឆន ២០០៨។ ពតមនបនបភថ មនករណេផ ងេទ តៃន កមហន ជវកមម ែរ ែដលជកមមសទធ ឬ ែដល តវបនកនកប េ យពកវរជន គប គង បេទសកមពជ។

កមហន Eight Star Mining [ ជវកមម ែរ ផក យ បប]220

Angkor Wat Minerals [ធតែរអងគរវត]221 េហយនង Elray

Resources[ធនធន អលេរ ]222 គជឧទហរណៃនេហតករណេនះ។ េនកនង ចេ មនយក នងអនកកនហន ៃន កមហនទងបេនះ មននមៃនជនជតែខមរមយរប េឈម ះ

ចម បរ។223

េ ក ចម បរ គ ជបងបន ជមយ រដម ន កសងពណជជកមម របស បេទសកមពជ ឯក ឧតម ចម បសទធ េហយ ជទ បកផទ ល របស បធនសភជត សេមច េហង សរន។ Global Witness បនសរេសរសប តេទេ ក ចម បរ នង ចម បសទធ េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយរបសេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ េ កទងពររបមនបនេឆយ តបេទ។

េនកនង ែខឧសភ ឆន ២០០៨ កមហន ធតែរ អងគរវត តវបនទញេ យ កមហនមយ ែដលចះេឈម ះេនកនង រដ េណ បេទស សហរដ េឈម ះថ ធនធន អលេរ។ ក បែនេ ក ចម បរ េនែតកនភគហន េនកនង សហ គសេនះេនេឡយ។ ទង កមហនធតែរ អងគរវត នងធនធន អលេរ បនអះ ងថ មនសមបទនបកែនង ែដល ចមនែរមស េន

កនង េខត ពះវ រ នង េខតកពងធ។224

តបនប ញអនធណត របស កមហន ជវកមម ែរ ផក យ បប ែចងថ កមហនេនះមនសមបទនែរមយចនន ែដល ចមនធនធនែរេ ចន េន កនង បេទសកមពជ នង កែនងេផ ងេទ ត បែន មនផលពតមនលអតអពទ ងៃនសមបទនទង

េនះេទ។225

ជនជតអ លពររប េឈម ះ Barry Lucas [ប-រ លកស ] នង Michael Melbourne [ៃមខល មលបណ ] គជនយកៃន

កមហន ធនធន អលេរ នង ធត ែរ អងគរវត។226 ជវកមម ែរ ផក យ បប ក េឈម ះ ៃមខល មលបណ ជ នយក។

មនេគ យករណថ សមជក ពទធសភព ល យងផត ពគណបក CPP មនផទះវ មយខនង នងទកយនមយេ គ ង េនឯឃងខ ចមយ ទលមខទេនព កងេកះកង េខតេកះកង បេទសកមពជ

បេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដក សងធនធនរបស បេទស

46

ងទ ១ | អនកសខនេនកនង វសយ ឧស ហកមមរបសរបេទសកមពជ

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ជពក ទ ៣

េរបង នង ឧសមន

ថវតបតែតពកវរជនរបេទសកមពជ គជអនកែដលនងទទលផល

របេយជនពឧស ហកមមែរភគេរចន មរយៈករជមច សកមមសទធ

ផទ ល ឬករកនកបែដលផដលរបេយជន ៃនរកមហន ជវកមម ែរក

េ យ បែនតឧស ហកមមេរបង នងឧសមនដកពងលត ស របស

របេទសកមពជ រតវ បនចបកដ បេ យមេធយបយេផ ងេទៀត។ េន

កនង វសយ េនះ កររគបរគងេកត មកពវេ ធនកមម េទនងចបបជត

ែដលមនសវរសបនងរដឋធមមនញញ ែដលវេ ធនកមម ទងេនះ បន

កកររគបរគង ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ – េហយ នងធនធន

េនះផង – េនកនង ៃដៃនអគគនយករដឋម នត េហយ នងឧប

នយករដឋម នតរបសេ ក។ ករបេងកត វេ ធនកមម ទងេនះ បន

េជៀស ងកររតតពនតយ េ យសភជត នង ធរណជន េល

ឧស ហកមមេនះ។

លទធផល គថ គម នតមភពេ ះ េនកនង ដេណរករ ែចកសមបទន

េនកនង វសយ ឧស ហកមមេរបង។ ពតមនបនតចបនតច ែដល ច

េមល បន គបនេលចចលកនង វសយ ធរណៈ េមល េទេ យ

អេចតន មនែមនេ យមនេចតនេនះេទ។ រកមហនខះ ែដលរតវ

បនែចកសមបទនមយភគ ឬសមបទនទងរសង មយ មន

បទពេ ធន តចតច ស េនកនង វសយ េរបង នងឧសមន េហយ

មនមេធយបយហរញញ វតថ េដមប េធវ ជវកមម ធនធនេនះ ដគរឲយ

សង យ។ េនកនង ករណខះ មនបនបេញចញឲយដងជ ធរណៈ

ថអនក កនកបរកមហន ឬទទលផលរបេយជនពសកមមភព

របស េនះេទ។

បកសរបទងអស េនះមននយថ របជជនកមពជ – ែដលជមច ស

រមៃនធនធនេនះ – គម នសេឡង ឬអ ចរគបរគងឧស ហកមម

េនះេ ះ។

រកបខណឌ ចបប នងនតវធ ចបបេរបងកតរបសរបេទសកមពជ មនភពចបស សតចជងវសយ ជវកមម ែរេទេទ ត។ ជផវករ ឧស ហកមម េនះេនែតសថតេនេរកមចបបេរបងកត ឆន ១៩៩១ ែដលរតវបនរ ភបលរដកមពជ អនមត មន ជញ ធរបេ ះ សននសហរបជជតរបចកមពជ បន ចលមកកនកប េនៃថងទ ៣១ ែខត ឆន ១៩៩១

បនច។ ii េនេរកមចបបេនះ ថ បនរ ភបល ែដលកនកបេរបង

កត គជរកសងឧស ហកមម ែដលេរកយមករតវបន កេឈម ះ រកសងឧស ហកមម ែរ នងថមពល (MIME)។

ii មនអនកខះអះ ងថ ឯក រចបបែដលបនអនមតមនរដឋធមមនញញ ឬ

UNTAC គគម នសពលភពេទ បែនត មករពត រ ឋ ភបល េធវ មឯក រចបប

េរចន ែបបយង ែដលបនអនមតរ ងករធកៃនរបបែខមររកហម េហយ នងករ

អនមតរដឋធមមនញញ េនកនង ឆន ១៩៩១។

អគគនយករដម ន ហន ែសន (ខង ) នងឧបនយករដម ន សខ ន (ខងេឆង)។ ជមយគន ឯកឧតមទងពររបកនកប ជញ ធរ

េ បងកតជតកមពជ។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

េនកនង លកខណៈផវករ ចបប េរបងកតឆន ១៩៩១ ទមទរឲយមនតមភព នងកររតតពនតយ មយករមត ព រ ភបល នង ធរណជន េនកនង ករែចកសមបទនរបសរដ េទកនរកមហន

ឯកជន។ ចបបេនះតរមវឲយរកសងឧស ហកមម េចញេសចករបកសជ ធរណៈ អពករេដញៃថទញសមបទនេរបង រពមទងលកខខណវនចឆយ ករេដញៃថទងេនះ។ ករេដញៃថទងេនះ គរែត កេផញេទរកសងឧស ហកមម េហយរកសងរតវ យតៃមេលករេដញៃថនន េ យស ងេលសមតថភពបេចចកេទស នងហរញញវតថ។ បនទ ប ពដេណរករ េនះ ករេដញៃថទង យ រតវបញជ ន រមជមយអន សន េទរ ភបល កមពជ សរមប ករ

អនមត។227 េពលេនះ េបសនជរ ភបល កមពជ សេរមចចតឲយ

អនមតករេដញៃថ មយ រកសងឧស ហកមមរតវចះកចចរពមេរព ង េរបងកត េ យត ងឲយរ ភបល។ ចបប េនះកមនមរ សរមបករបេងកត នវរកមរបក រតតរ េរបងកត

របកបេ យសមជកអនររកសងជេរចន។228

កបែន េនកនង ផវ អនវតវញ លកខខណ ៃនចបបេនះ េមលេទរតវបនលបេចលេរកយមក េ យ រករអនមត មរយៈជរកតយ សមង ត នវវេ ធនកមម បែនថម។ វេ ធនកមម ទងេនះ បនេផទរអ ចរគបរគងេលធនធនេរបង េហយបនផសបរ ទងរសង នវតរមវករតមភពែដលេនកនង ចបបេដម។

“ ជធរញ េ បងកតជតកមជ តវព ជ បនថ អចៃ នយ គប គងេ យអគគនយករដម នផល។ទ ”

សដដករសងព ជរកតយ សដព ករបេងកត ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ ៃថង ទ ២២ ែខមក ឆន ១៩៩៨។229

ករេផទរអ ច ឧទហរណមយៃនករេផទរអ ចេនះ ចរកេឃញបនេនកនង ករបេងកត ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ (CNPA) េ យ ជរកតយ េនៃថងទ ២២ ែខមក ឆន

១៩៩៨។230 មលកខខណៃន ជរកតយ េនះ រគបដ ក កល ៃនសកមមភពផលតេរបងកត រតវសរមបសរមលេ យ CNPA។ មរ ទ ៣ ៃន ជរកតយ េនះ របកសថ CNPA គជ ថ បន

អចៃ នយ ែដល រគបរគងេ យអគគនយករដម នផទ ល។231 ម

រេប បេនះ ជរកតយ បនេផទរភរកចច េលវសយ េរបង នងឧសមន េចញព MIME េទកន ថ បនថម ែដល សថត េនេរកមកររគបរគងផទ លរបសនយករដម ន។

Global Witness បនសរេសរសបរតេទសេមច ហន ែសន េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សរអពមលេហតៃនករសេរមចចតេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនទនទទលករេឆយ តបេទ ដេចនះគម នករអធបបយ ជផវ ករ អពមលេហតអ បន ជេនកនង ឆន ១៩៩៨ សេមច ហន ែសន បនសេរមចចតេផទរភរកចច េលវសយ េរបង េចញព MIME េទកន CNPA េហយនងខន េ កផទ ល។ កបែន Global Witness មនកងលអពករេរប ជរកតយ ជ ឧបករណផវ ចបបមយ េដមប េជ សងករពភក ជ ធរណៈ េហយនងេនកនង សភជត។

េនកនង របេទសកមពជ មន វធេផ ងៗ ែដលចបប ចរតវបនបេងកត េហយ អនវត។

រដធមមនញញែចងថ អ ចបេងកត ចបប សថតជមយសភជត េហយថអ ចបេងកត ចបប មន ចេផទរេទកន ថ បន ឬបគគល

េផ ងេទ តបនេទ។232

េនកនង ផវ អនវត មនឯក រចបបរបេភទេផ ងៗ ែដលរតវបនេរបរបស េដមប អធបបយ បែនថម នងផលឧបករណសរមបករអនវតចបប ែដលសភជតអនមត។ ឯក រទងេនះ មនរមទងអនរកតយ (ែដលអនមតេ យរកមរបក រដម ន អគគនយករដម ន នង េសច) នង ជរកតយ (ែដលអនមតេ យេសច នងអគគនយករដម ន)។

ធមម េនេពលបេងកត ថ បនរដ ែដលមនអ ចេដមប ែចករទពយសមបតរបសរដ ឬេធករសេរមចចតរបសរដ ែដលមនតៃម

ហរញញវតថ េនះ សភជតអនមតចបបមយ។233 ករេរបអនរកតយ ឬ

ជរកតយ ជ ធមម រតវបនបរមងទកសរមបករបេងកត ថ បន ែដលមនអ ចតចជង។ េនកនង រកបខណេនះ ករេរបរបសជរកតយ េដមប បេងកត CNPA – ថ បនរបសរដ ែដលរគបរគងករែចករែលកសមបទនេរបង ែដល ចមនតៃមៃថ ស – គខស

ពដេណរ ករដរបរកត។234

មមតរបសអនកជនញ ចបប ែដល Global Witness បន

ពេរគះ ជមយ ករេផទរអ ចដធេធងែបបេនះ េទកន ថ បនថម

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ឯកឧតដម សខ ន គជរបធនៃន ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ (CNPA)។ េនកនង ជរកតយ ឆន ១៩៩៨ ភរកចច សរមបវសយេរបងកត នងឧសមនរបសរបេទសកមពជ រតវ បនេផទរេចញពរកសង

ឧស ហកមម ែរ នងថមពល េទកន CNPA វញ។

េ យ រែត ជរកតយ បេ ះ េ យគម នចបបចមបងអនមតេ យសភជតសន េនះ មនរតមែតខសពដេណរ របរកតបេ ះ

បែន កមនសវរសបនងរដធមមនញញផងែដរ។235

េរកយពករបេងកត CNPA េនកនង ែខមក ឆន ១៩៩៨ វេ ធនកមម ទមយ េនកនង ចេ មវេ ធនកមម ទងពររបករ ៃនចបបឆន ១៩៩១ រតវបនអនមត។

វេ ធនកមម េនះបនយលរពមេដមប ផសបរ ដេណរករ សរមប កររបកសជ ធរណៈអពករេដញៃថ េ យែចងថ “រកសងឧស ហកមម ចបេងកត ទរមងករ េផ ង េដមប េចញករអេញជញ ឲយ

េដញៃថ េទរកមហន។”236 មករពត ឃ េនះបនដកេចញ នវតរមវករឲយ CNPA េបកទទលករេដញៃថដចហេសរ ស រមបករែចកសមបទនេរបងកត េហយបនេបកទរសរមបករចរចដ

សមង ត រ ងពរភគបេ ះ។

ជេរ ងចែមក ស វេ ធនកមម េនះ មនភពមនេទ ងទតមយចនន។ ទមយ អះ ងថ បនចះហតថេលខេ យនយករដម នទងពរនករបសរបេទសកមពជ េនេពលេនះ គ

សេមចរកមរពះ នេ តម រណឫទធ237 នងសេមច ហន ែសន។

របមយែខមនវេ ធនកមម េនះរតវបនចះហតថេលខ សេមច ហន ែសន បនេដញេចញសេមចរកមរពះ នេ តម រណឫទធ េ យរដរប រដេឃរេឃ នងរបកបេ យអេពហង មយ។ Global Witness បនសរេសរសបរតេទសេមចរកមរពះ នេ តម រណឫទធ េដមប សរេ កថ េតេ កបនចះហតថេលខេលចបបេនះ ែដរឬេទ បែនមនបនទទលករេឆយ តបេទ។ ទពរ េរកសងឧស ហកមម ជ ថ បនដមនអ ចរគបរគង េហយមននយយ អពតនទៃន CNPA ែដលេទបែតបេងកត ថមេនះ។ េទះជមនទនសទងេនះក ក វេ ធនកមម រតវបនអនវត េហយ ងពេពលេនះមក មនែដលមនករេដញៃថេសរ សរមប សមបទនេរបងរបសរបេទសកមពជ េឡយ។

មយឆន េរកយមក េនកនង ឆន ១៩៩៩ វេ ធនកមម ទពរ ៃនចបបេរបងកត េមលេទបន កអ ចេដមប សេរមចចតអពករែចករែលកសមបទនេរបងកត េទកនង ៃដេនបគគលែតមយរបបេ ះ

គេ កឧបនយករដម នរបសរបេទសកមពជ េហយ ជរបធនៃន

CNPA គឯកឧតម សខ ន។238

“េ កយពករ យតៃម នង ពនតយ នវ សេណ បធន ៃន

ជធរញ េ បងកតជតកមជ ចព េធកច ពមេ ព ង រម ច

ទង េ យ គនម កណត នវ ជេ មស េដមប ចះ

កច ពមេ ព ង ច េ បងកត មេ កចតទក ថ គរ សម

ស មបករអភវឌ ន ឧស ហកមមធនធនេ បងកត េន

កងន បេទសកមជព ។ ... កច ពមេ ព ង ច ែដលបន

បតបត េ យ បធនៃន ជធរញ េ បងកតជតកមជ ពសប មម ៥.ខ េនះ តវជកតពកចច របស

រ ភបល េដមប បតបត ម សប មលកខណខ ៃន

កច ពមេ ព ង ច េនះ។”

សដដករសងពមរ ៥.ខ ៃន ‘េសចកដសេរមច សដពករេធវវេ ធនកមម ចបបេរបងកតឆន ១៩៩១ ៃន ជរ ឋ ភបល កមពជ េលខ ២៥’ ែដលចះហតថេលខ េ យអគគនយករដឋម នត ហន

ែសន េនៃថងទ ១៩ ែខមន ឆន ១៩៩៩។239

លទធផលរម ៃនវេ ធនកមម ទងពរ គជករដកេចញពចបបេរបងកតឆន ១៩៩១ នវលកខខណករពរ សរមបករែចករែលកសមបទនេរបងកត របេទសកមពជ េ យតមភព នងយតធម។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

របអបទ ៩ | ឯកឧតដម សខ ន

ឯកឧតដម សខ ន គជឧបនយករដឋម នត ៃន របេទសកមពជ េហយ ជរបធនៃន

ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ (CNPA)។ ដចជមតត ទង យរបសេ ក េនកនងគណៈបក របជជនកមពជ (CPP) សខ ន បនចបេផដម ជពរបសខន ជករយេលខនករ េន កនង រគកនកបៃនរបេទសេវៀត ម េនកនង េដម ទសវត

១៩៨០ េហយ បនេឡង តែណងរពមជមយអគគនយករដឋម នត ហន ែសន។ គតជ

អនកេធវនេយបយយងពែក េហយ បនបនតេនជតសនទធ នងសេមដច ហន ែសន េន

េពល CPP បនពរងងអ ច េហយ ឥឡវ េនះ េ កជមតត ដជតសនទធ បផតមយរប

របសអគគនយករដឋម នត។ េពល ថមេនះ ទនកទនង ងេ កទងពរ រតវ បនពរងង

ែថមេទៀត មរយៈ ពហពពហ ែដល រតវបនេរៀបចេឡង រ ងកនរបសរបសឯក

ឧតដម សខ ន េឈម ះ សខ ពទធវធ េហយ នងកនរសរបសសេមដច ហន ែសន

េឈម ះ ហន មល។240

Global Witness ធបសរេសរអពឯកឧតដម សខ ន កនង នមជហតថេលខមយរប ៃនកចចរពមេរព ង ដបង ជេរចន របស សមបទនកៃរពេឈ េន កនង របេទស

កមពជ។241

កចចរពមេរព ង របគលសមបទនទងេនះ គជមល ឋ នៃនករបផច

បផញៃរពេឈរបសរបេទសកមពជ ែដល បនេកត ជបនតបនទ ប េ យបងខច ដល

បរ ថ ន របេទសកមពជ េហយ ផដលរបេយជនតចតច ឲយេសដឋកចច កមពជ។

កនង នមជអនកកនអ ចទពរៃនរបបរគបរគង ឯកឧតដម សខ ន មន

តែណងសខនមយចននេទៀត េនកនង រ ឋ ភបល។ ម ពត គត មនមខតែណង

េរចន ស រហតដលមនេគេរប បេធៀបេ កជមយរពះហណឌ មន ៃដេរចន242

េ យ រគតែតងចលៃដកនង កចចករ េរចន ស។ ដេចនះ មនគរឲយភញ កេផល េ ះ

េនេពល CNPA រតវបនបេងកត េឡង េន កនង ឆន ១៩៩៨ សខ នរតវបនេបះ

េឆន តេរជស េរស ជរបធន។ ងពេពលេនះមក េ កបនរគបរគងេលរគប

កចចរពមេរព ង ជមយរកមហនេរបងកត េហយ ជមនស មយរបែដលរតវទកទង

នយយ ជមយ សរមបអនកែដលចងវនេយគ ទង យ។243

េនបចចបបនន េនះ េ កជឧតដមសនងករគណៈកមម ធករ កពល ែកទរមងរដឋ244 ជរបធន

រកមរបក ែកទរមងរដឋបល245 េហយ ជរបធនៃន ជញ ធរេទសចរណជត។ (េ កកជអនរបធនៃនវជជ ថ ន របជធបេតយយ ក ដ លនយម (CDI) ៃនវជជ ថ ន ស-

បសហវក របធន ៃនរកមរបក ែកទរមងរដឋបល របធនៃន ជញ ធរអប របធនៃនជញ ធរេ ះរ យទនសភមបល របធនៃនរកមរបក ហវកហវន កមពជ របធន ៃន

ម វទយលយ ភមនទ របធន ៃនរកមកតេទសែខមររកហម សមជកៃនរកមរបកជរ ឋ ភបល េហយ របធនៃនរកមរបក វនេយគ ៃន សហរគសេកស។)246 ឧប

នយករដឋម នត សខ ន ក េឆ តេពលេវ េដមបេធវជរបធនសមគមកយរទធ ជតកមពជ។

247

កររគបរគងវសយ េរបង នងឧសមនរបសរបេទសកមពជ៖ ករណ ចបបកចច រពមេរព ង ឬ?

ងព ជកែសងថ ករអភវឌ ន ឧស ហកមមេរបងមនដេណរ េទមខពត ទយក បនរស នពយយមអភវឌ សមតថភពៃន CNPA

េហយអភវឌ រចនសមពនធចបបថម ជ មល នសរមបឧស ហកមមេនះ។248 កបែន ករបន បងរបសទយក េដមប បេងកត ចបបេរបងកតរពង បនប ជយបដង េ យ រ CNPA មនបនចបរមមណទទលចបបរពងទងេនះ។249 េរកយពករបន បងទង

េនះ ទភន កងរសហរបតបតករ អភវឌ ន ៃន របេទសនរែវស

(NORAD) បនពយយមជយ CNPA េដមប អភវឌ ចបបេរបងកតមយ េហយនងអនរកតយ ែដលពកពនធ។250

េនេពលេធចបេហយ ចបប េរបងកតថមេនះ រតវែតចលសភ េដមប មនករពភក ។ អនរកតយ ែដលទកទង រតវបន ករបតទន េដមប រកមរបក រដម នអនមត ។251 េនបចចបបនន េនះ កចចករ បនឈនចលដ ក កលសរមបសរមលរគបកចចរពមេរព ង ចបប នងអនរកតយ េដមប បញជ កថ គម នទនសរ ងឯក រទង យ។ អនកៃផទកនង ឧស ហកមមមយរប បនឲយដងថ ទបញចប នងករអនមតចបបរពងេនះឲយកយជចបបេពញលកខណៈ គេមលមន

េឃញេ ះ។252 ទរមដលេពលេនះ រកមហន ែដលចងេធរបតបតករ េន កនង បក េរបងកតរបសខន េន របេទសកមពជ នង បនេយង មកចចរពមេរព ង ឯកជនរបសខន – េ ថ

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

កចចរពមេរព ង ែចកចយផលតកមម (PSC) – ជមល នចបប សរមបរបតបតករ របសេគ។ ‘កចចរពមេរព ង េរបងកត’ កណត

លកខខណ ៃន PSC ទង យេនះ។253

េទះប ថ នភពេនះមនសវែបក េនកនង វសយ ឧស ហកមមេរបងកេ យ កករខះចបប ធរណៈ ែដលរគបរគងទេងរបសរកមហនេរបង េនកនង របេទសមយមនបទពេ ធន ពករលយ នងខះតមភព េនះគរឲយខលខយែមន។ របភពមយរប ែដលជតសនទធនង CNPA មនរប សនថ “េទះប មនែមនជវបត ធបនម នកេ យ បែន កមនលបនម នែដរ។ កចចរពមេរព ង ឯកជន មនផលតមភពអ េហយ លកខខណ ចមនភពខសគន រ ងរកមហន

នន។”254Global Witness យលថ ៃថែដលរ ភបល កមពជទរ េនកនង PSC នន ផសបរ េទ មរកមហនែដលចះកចចរពមេរព ង។ េន កនង កចចរពមេរព ង េរបងកតរពងមយចបប

ជកចចរពមេរព ង គរiii មន យនវៃថដចខងេរកមេនះ។

iii េដមប េមល កចចរពមេរព ង េរបងកតរពងេនះទងមល សមេមល http://www.globalwitness.org/media_library_detail.php/693/en/draft_

oil_production_sharing_contract

Global Witness មនបនបញជ កថ េតកចចរពមេរព ង កនង ទរមង

េនះ រតវបនចះហតថេលខេ យរកមហនកន PSC មយ ឬេទ បែន េយងយលថចបបរពងេនះ មខែតជគរ សរមបកចចរពមេរព ង ពត។

ស ងេលកចចរពមេរព ង េរបងកតេនះ CNPA នងទទល យងេ ច ស US$៧៤៦.០០០ ពកចចរពមេរព ង ែចកចយផលតកមម នមយៗ េន កនង ឆន ទមយៃនកចចរពមេរព ង។ េប េយងម នថ ៃថទងេនះរតវបនអនវតេ យេទ ងទត នងមនែរប

របល េទេលបក សមរទទងរបមយេនះមននយថ CNPA នង រ ភបល កមពជ បនទទលជករេរសច នវៃថជត US$៤,៥ ន ពរកមហនកន PSC។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

រចនសមពនធៃន CNPA៖ ករបកែបកៃផទកនង … “ពកយតមភព រតវបនកណតនយមនយ យងខសគន រសឡះ េ យេ កអគគនយក។” អនកៃផទកនង វសយ ឧស ហកមម នយយ អពករខះតមភព េនកនង ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ។

256

េ យ កបញរដធមមនញញ នងចបប េនមយអេនសន Global Witness បនទទលដណង ពរបភពេផ ងៗ ថមនករបកែបកគនយងធងន េនកនង ថន កអនកដកនកពលៃន CNPA ែដលនឲយមនករសង យ អពរេប បែដលអ ចរតវបនអនវតេនកនង អងគករេនះ។ រកមរបក រគបរគង ៃន CNPA មនរបធន គេ ក សខ ន អនរបធន គេ ក ហ វចរត អគគនយក េ ក ែត ដង េហយនង

រកមចបបមយ។257 នយកៃនអងគភពផលតកមម ចង គជបរសមយរប េឈម ះេ ក ែមន ែដន។258 អងគករេនះ មនបគគលក ៨០ េទ

១០០ នក។259 េនទបផត បគគលកៃន CNPA ទងអសរតវ យករណេទរបធន គឧបនយករដម ន សខ ន េហយេ ករតវយករណេទអគគនយករដម ន ហន ែសន ផទ ល។

អនកកនតែណងខពស សទធែតជសមជកៃនគណបក របជជនកមពជ (CPP)។ កបែន Global Witness បនទទលដណង ថ ករបកែបកេនកនង CPP រ ង សេមច ហន ែសន នងបចចបបនន របធនៃនរពទធសភ សេមច ជ សម បនឆងចល CNPA។ អនកែដលេ ម ះរតង

នងសេមច ហន ែសន កពងែតកនកបអងគករេនះ មននយថ ចែណកយងធៃន CNPA រតវបនកតផចេចញពពតមន េហយនង

ដេណរករ េធករសេរមចចត ែដល េធឲយេគដចជមនស ខន មន ចបេពញតនទរបសខន បនេទ។260

ងទ ២ | ៃថទរេនកនង កចចរពមេរព ង េរបងកតរពង របសរ ឋ ភបល កមពជ255

ៃថ ចននរបក ទេ ៃនរបកៃថ

ៃថរដឋបល US$២៧២.០០០ CNPA

ករអបរ នងករបណដ ះ ប ដ លបគគលក ជនជតែខមរ អបបបរម US$១៥០.០០០ CNPA

សរមបតបនែសវងរករក េនកនង ដ កកល ទមយ ៃនរយៈេពលែសវង

រករក

US$១០ កនង មយគឡែមរត រក

ៃនតបនែសវងរករក

រ ឋ ភបល

សរមបតបនែសវងរករក េនកនង ដ កកល ទ ២ នងទ ៣ ៃនរយៈ

េពលែសវងរករក

US$២០ កនង មយគឡែមរត រក

ៃនតបនែសវងរករក

រ ឋ ភបល

សរមបតបនែសវងរករក េនកនង ករបនតេពល មយ ៃនរយៈេពល

ែសវងរករក

US$៤០ កនង មយគឡែមរត រក

ៃនតបនែសវងរករក

រ ឋ ភបល

សរមបតបនផលតកមម US$៥០០ កនង មយគឡែមរត រក

ៃនតបនផលតកមម

រ ឋ ភបល

សរមបករបនតេពលនមយ ៗ ៃនរយៈេពលែសវងរករក US$ ១.០០០ CNPA

សរមបលខត អនញញ តផលតកមម នមយៗ US$ ១០.០០០ CNPA

សរមបកែណ មយ ៃនលខត អនញញ តផលតកមម US$ ១.០០០ CNPA

សរមបករបនតលខត អនញញ តផលតកមម នមយៗ US$ ១០.០០០ CNPA

សរមបករេផទរសទធ មយ សរមបរបតបតតករ េរបងកត US$១៥.០០០ CNPA

ជនយ ព CNPA សរមបកចចករ សសទងដ ៃថេដម CNPA

ជនយ ព CNPA សរមបកររករពែដនតបនកចចរពមេរព ង ៃថេដម CNPA

CNPA រតវចតអនកត ងពរនក (ឬេរចន ជងពរនក េបអនកចះ

កចចរពមេរព ង េសន) ជអចៃ នតយ េដមប ជយ អនកចះកចចរពមេរព ង។

US$២៤.០០០ CNPA

ករបងរបកបញជ កទកចតត US$៣០០.០០០ CNPA

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

មរបភពមយចនន បនឲយដងថេ ក ែត ដង ែដលជអនកគរទសេមច ហន ែសន បនជលបគគលករដបល ែដលគម នលកខណៈ

សមបត ព ខងេរក CNPA េដមប ជយគតេធសកមមភពរបសខន ជនស កចចសហករ ជមយបគគលក CNPA ែដលមនករហកហន ែដល សថត េនេរកមករដកនៃនេ ក ែមន ែដន ែដលជអនកគរទសេមច ជ សម។261 ខណៈែដលទយកបនចយរបកេទេលករហកហន បណះ ប លសមតថភពរបសទងបគគលកផលតកមម េដម នង បគគលកផលតកមមចង េនកនង CNPA អនកសេងកតបនអះ ងថ មកតពត ករយលយ ៃនអគគនយក បេពញតនទខងែផនកផលតកមម េដម េហយ ថ

បគគលកដមនករហកហន ៃន អងគភពផលតកមម េដម មន ចជយអបនេទ។262

េទះបករែបងែចកអ ចែបបេនះ េកតមកពែខ រស យនេយបយ ឬមកពបណងចងរគបរគងលហរពតមនកេ យ – ឬទងពរ– កលទធផលចងេរកយ គថបគគលកដមនចេណះដងសខន គម នអ ច េដមប េធឲយ CNPA របតបតករ ជ ថ បនដមនរបសទធភព េឡយ។

ងទ ៣៖ រចនសមពនធ ៃន ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ

របធន CNPA ហ វចរត ែដលគរទសេមច ជ សម263 ទទលតនទែផនកខងនេយបយ ដចជករសរេសរចបប េហយអគគនយកៃន

CNPA េ ក ែត ដង ែដលគរទសេមច ហន ែសន ទទលបនទក ខងែផនកពណជជកមម វញ។ ឯក រ ‘ករ យតៃមេសចករតវករខងករហកហន ’ ៃន CNPA ែដលបនេលចេចញមក ែដលេធេឡងេ យរកមហនរបេទស នរែវស េឈម ះ Bridge Group [រពជ រគប ] ពពណន ថ នភពដចតេទេនះ៖ “អងគករេនះមនេធកររមគន េឆព ះេទរកេគលេ រមមយេទ េហយមនករមនទកចតគន េទវញេទមក រ ងអនកដកនថន កកពល េហយនងអនកដកនអងគភពខះ។េនះបនេធឲយមន ថ នភព ែដលអងគភពមនសវរមចែណកកនង កមមវតថទេទ ៃន CNPA បែនែបរជបេងកត ជរកមតចៗ ចពគន ជមយែផនករតចេរ ងៗខន។ េដមប េជ ស ងបញេនះ េលខធករ ន មយរតវបនបេងកត ែដល យករណេទ

អគគនយកផទ ល មនបគគលកែដលេ កទកចត ែដល េលខធករ ន េនះចមងគណសមបតខះៗ ែដលមនេនកនង អងគភពរ ប។”264

អនកៃផទកនង ខះ បនពពណន លទធផលចងេរកយ េ យសដមនសវសទធ េ យេរបពកយថ ‘វកល ’។265

របអបទ ១០៖ នេយបយៃថងេបករបកែខ របសទធភព ៃន CNPA រតវបនបនទន ដចជករងរ ជករភគេរចនេនកនង របេទសកមពជ េ យ របកែខតចរបសបគគលក។ បគគលក CNPA ភគេរចនមនទទលរបកែខលមម សរមបៃថរសេនរបសរកមរគ រេឡយ។ របក ែខធមម សរមបបគគលកៃន CNPA គ US$៤៥ កនង មយែខ៖ គែត ២០—២៥ ភគរយ ៃនចននរបក ែដលរតវករេដមប រសេន។

266 សរមបបគគលកជេរចនអនក ែដលបនទទលករហកហន េន កនង CNPA នេយបយកមមៃនភរកចច ករងរ រមជមយរបកែខតច មននយថ ពកេគរតវមនករងរទពរ េដមប រសេន។ អនកសេងកតមន កបនអះ ងថ បគគលកខះមកេធករែតៃថងេបករបកែខបេ ះ។267 ករ យតៃមឯក ជយេលេសចករតវករខងករហកហន របស រពជ រគប ផល ករពនយលដសទធ ជង៖ “េនៃថងធមម បគគលករបែហល ៣០ នកចលមកេធករេពលរពក េហយ មនែត ១០—១២ នករតលបមកវញ បនទ ប ព រៃថងរតង។” “បគគលកជេរចន បន ទទលករហកហន បែនថម…កបែនពកេគមនបនមនឱកសអនវតចេ ះដងែដលេគបនទទលបន េនកនង ករងររបចៃថងរបសេគេឡយ េហយ ចេណះេនះមនបនអភវឌ េទ បែន រតវបនសករលបបនច មងៗ ជបនបនទ ប។ ដេចនះ ករ

ហកហន មយចែណកធ រតវបនខជះខជ យ េហយេនះជរបភពៃនករមេមេរចន កនង ចេ មបគគលក។ ”268

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ករខះរបករគបរគន សរមបរបកែខរបសបគគលក CNPA េមលេទមនសមរសបនងថវកសរមបករបណះ ប លបគគលក ែដលរតវបនបងឲយ CNPA លឆន មកចចរពមេរព ង េរបងកតជគររបស CNPA ។ កចចរពមេរព ង េនះែចងថ ហតថេលខកចចរពមេរព ងេរបងកតនមយៗ រតវ ែតបងៃថ US$១៥០.០០០ លឆន សរមបករបណះ ប ល នងអភវឌ ន បគគលក។ េយង មេហតករណេនះ េនបចចបបនន េនះ CNPA គរែតទទលយងេ ច ស US$៩០០.០០០ លឆន សរមបករបណះ ប ល នងអភវឌ នបគគលក។

269 គរឲយសង យ ស ថេតរបកែដលរកមហនវនេយគ បង សរមប ករបណះ ប លបគគលក ច រតវបនេរបសរមបករេបករបកែខ។ កបែនេទះជយង កេ យ ករេរប បេធ បផលចណលៃន CNPA ជមយរបកែខរបសបគគលក េធឲយ មនចមងលអពរបជញ នងេហតផល ៃនកររក របកែខបគគលកេទ បដេចន ះ េហយនងសណរថ េតករបងៃថទងេនះ រតវបនេរបសរមបអ។ Global Witness បនសរេសរសបរតេទអគគនយកៃន CNPA េ ក ែត ដង េដមប សរថ េតថវកបណះ ប ល នងអភវឌ នបគគលករតវបនេរបរបសសរមបអខះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលករេឆយ តបេទ។

លហរពតមន?

“េបេគលបណងរបសអនក គមនរ ភបល ដរបតបត យងលេនះ អនកនងចងែចកចយពតមន។”270

“ពតមន គជអ ច។”271

សដដករសងពចេមយ របសអនកវភគ ឧស ហកមម េនេពលសរេ កថ េតេហតអបនជគម នករែចកចយពតមនេនកនង អងគករ CNPA។ វកល ឬ មនវកល ក ករ កនកបពតមន នងអ ចេនកនង CNPA ពតជមនរបសទធភព។ ករ បកែបកេនកនង អងគករ មននយថ មនែតបគគលមយចននតច េន កនង ថន កខពសៃនរ ភបល កមពជ ែដល មនចេណះដង ឬ ករពកពនធកនង កចច ចរចកចចរពមេរព ង ែដលចះ

ជមយរកមហនេរបងកត។272 Global Witness បនសរសណរជកែសង េទបគគលមយចននែដលទកទនជមយ CNPA៖ េតករខះទនកទនងៃផទកនង េនះ ជលទធផលៃនកររគបរគងដខះគណភព ឬមយេត យទធ សេ យេចតន េដមប រក ទកពតមន? ចេមយ គ ឯកចឆនទ។ អនកែដលរតវបនសមភ សបនយលេឃញថ េនះជែផនកៃនយទធ សមយ េដមប ែបងែចក ថ បន េហយចបអ ចយងជប េដមប ឲយចមនករពករលយបន។ ដចអនកៃផទកនង ឧស ហកមមមយរបបននយយ៖

“ជមយ ថ នភពែបបេនះ ងយរសលឲយេមលេឃញថ ផលចណលនងរតវបនបត។”273 វគគេដញៃថ េហយនងករែចកកចចរពមេរព ង ែចកចយផលតកមម រសប មតរមវករៃនចបបេរបងកតឆន ១៩៩១ វគគេដញៃថដបង រតវបនរបកសេនកនង ឆន ១៩៩១។ ភគដេដញៃថេ យេជគជយ

សរមបបក សមរទមនរមទងរកមហន Enterprise Oil [េរបងកត អនធៃរផស ] Campex [ខមបច ] នង Premier Oil [េរបងកត

រពេម រ ]។274

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

កបែន េនះជេលកចងេរកយ ែដលមនវគគេដញៃថេបកចហ សរមបសមបទនេរបង េនកនង របេទសកមពជ។ េន េពល ជញ បណែសងរករក សរមបសមបទនទងេនះបនផតកណតេហយ CNPA បនចបេផមវគគែចកធនធនថមមយ – េលកេនះេនកនង បនទបបទទរ េហយគម នដេណរករ េដញៃថេ យតមភពេឡយ។ េនកនង ែខមន ឆន ២០០២ CNPA បនរបគលបក សមរទ A េទរកមហន ខមយ របសរកមហនេរបងកត Chevron [េសវរន]iv មក

ពរបេទសហរដ េមរក េហយ នងៃដគរបសរកមហនេនះ។275 ងពេពលេនះមក េមលេទ CNPA បនែចកបក េរបងែដលេនសល

ឲយរកមហនេរបងកតដៃទេទ ត មនករមតបទពេ ធន ខសៗគន ។ ពតមនេនះមនបនចលវសយ ធរណៈមកព CNPA ផទ លេទ។ ផទយ េទវញ បនេលចេចញបនច ឯេណះ បនច ឯេ ះ ពរកមហនេរបងកត របពនធផ យពតមន េហយនងករសែមង power-

point [កមមវធផវរ ផយន ] ែដលរតវបនបទេលអនធណត េ យ អងគករេផ ងេទ តេផ ងៗ។276 “គម នសណរ េភជងសណរេនះេទ” ករេឆយ តបរបសឧបនយករដម ន សខ ន ចេពះ សណរអពកររគបរគងរបកចណលេរបងកតនអនគត យករណេ យ

កែសត Cambodia Daily េនៃថងទ ១៣ ែខវចឆក ឆន ២០០៧។277 គម នកររតតរ េ យសភជត េទ េលករែចកសទធ ែសងរករកេរបងកតផងែដរ។ Global Witness បនសមភ សរបភពមយចនន ែដលេនកនង សភជត េហយ ែដលជតសនទធ នង CNPA េហយទងអសគន អះ ងថ គម នកររតតរ ឬសរមបសរមលេ យសភជត អពករសេរមចចតទងេនះេឡយ។

278 របភពមយ បនអះ ងថ ករពភក កនងមក មនែតសកខ ពរ សរមប សមជកសភ

េរ បចេឡងេ យកមមវធអភវឌ ន របសអងគករសហរបជជត (UNDP) របចរបេទសកមពជ។279

រកសងេសដកចច នង ហរញញវតថ (MoEF) របសរបេទសកមពជ គ ជ ថ បនែដលរតវទទលភរកចច របមល នងរគបរគងផលចណល

េរបងកត ែដល ចរកបន។ កនង នមេនះ អនកត ង MoEF បនចលរមសននសទ មនរបធនបទទកទងនងេរបងកត។280

របភពមយចនន ដជតសនទធ នង CNPA បនអះ ងថ មនករទកទងមក CNPA េ យ MoEFF េដមប បញជ កថ ចបបពនធ ររបសរបេទសកមពជ េហយ នងកចចរពមេរព ង េរបងកត កអរ ពនធ រដចគន ។ កបែន របភពដែដល បនអះ ងថ េនកនង ករអនវតពត រកសងេនះរតវបនកតផចពទនកទនងរបស CNPA សពកររគបរគងអនគតផលចណល។281

របអបទ ១១៖ អនកថមចលបក ឬ ? CNPA បនតបនប ញអនធណត ធរណៈជេលកដបង េន ៃថងទ ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៧ េនឯ http://www.cnpa-cambodia.com។ ចះេឈម ះេ យរកមហនមយេ ថ Petroleum Geo Services [េស កមម ជយ េរបងកត ] (PGS) – គជរកមហនមយ ែដលកពងេធកររ វរជវ 2D េ យរញជយ ែផនដ េន កនង តបនទេន បរបសរបេទសកមពជ – េហយេមលេទ តបនប ញអនធណត េនះ មនេគលបណងនងេលកទកចតរកមហនឯេទ ត េដមប កពកយសសមបទនេរបងកត េនកនង របេទសកមពជ។

iv េឈម ះថ រកមហន Chevron Overseas Petroleum (Cambodia) Ltd. [េរបងកតបរេទស េសវរន (កមពជ ) ចកត] ឬ COPCL។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ តបនប ញអនធណត េនះ មនែតលបរកម សរមបទពរប ញរបបេគលករណែណនសរមបករកពកយ បែនឯក រែដលផលពតមនអពរេប បេដមប កពកយ គមនទនផលជនេនេឡយេទ។ េ យ របក សមរទទងរបមយ

(A-F) របសរបេទសកមពជ េហយ នងសមបទនដេគក មយចនន េមលេទរតវបនែចករ បេហយ េន កនង ែខឧសភ ឆន ២០០៨

េនះ ករេចញមកៃនតបនប ញអនធណត េនះ ជមយពតមនេនះ ដចជយតេពកេទេហយ។282

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

Global Witness បនទទលដណង ថ CNPA កពងែតែចក ជញ បណចសេឡងវញ សរមប តបនសមរទទមទរជនគន ៃថ-ែខមរ

(OCA)។283 េ យ ភគពភវទអះ ងថ តបនែដលមនលទធភពផលេរបងេរចនជងេគ សថតេនេលដេគក េហយេនកនង OCA ករែចកសមបទនទងេនះ រតវចតទកថ ជេរ ងសខនដគរឲយ ធរណជនចប រមមណ ស។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ CNPA នងរ ភបល កមពជ មន ទនផលពតមនអ អព ករែចកធនធនទងេនះ។

េតអនក ឈរពេរកយេឈម ះ? ករែចករែលកសមបទនេរបង នងឧសមន េនកនង របេទស កមពជ េលកែលងែតរកមហន េសវរន មយេចញ រ ភបល កមពជ មនបនរបកសជ ធរណៈ នវេឈម ះៃនរកមហនែដលបនទទលសទធ ែសងរករកេរបង នងឧសមនេឡយ។ េទះ ជមនករ ទ កេសទរយងេនះកេ យ ពតមនអពអនក ែដលកនសទធ អខះ បនេលចចល

កនង វសយ ធរណៈខះេហយ។284

េនកនង សមរទ េមលេទបក សមបទនទងរបមយបក រតវ បនលកេទរកមហនេផ ងៗ។ ខះមនេឈម ះលប េន កនង វសយ ជវកមម េរបង នងឧសមន េហយមនបទពេ ធន កនង ករផលេរបង នងឧសមន េទកនទផ រ។ ខះ មនសវមនេឈម ះេទ េហយេមលេទគម នបទពេ ធន េនកនង វសយ ជវកមម េទ។ Global Witness បនេផតកររ វរជវរបសេយង េទ េលរកមហនទងេនះ េ យមនបណងផលពតមនបែនថមេទ តអព េទ ធរណជនែខមរ េហយេដមប ែសងយលថ េតករពកពនធរបសរកមហនទងេនះេនកនងវសយ ឧស ហកមមដកពងលតេឡងេនះ ចផលអខះេទរបេទសកមពជ បន។ បក A

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

កចចរពមេរព ង ែចកចយផលតកមម (PSC) សរមបបក A រតវបនរបគលេទរកមហន េមរកង េសវរន េន កនង ឆន ២០០២។ សកមមភពរបស េសវរន េនកនង បក A គជសកមមភពរបកបេ យចេណះបេចចកេទសខពសបផត កនង ចេ មរកមហនេរបងទងអស ែដលកពងរបតបត េនកនង របេទសកមពជ។ ក មមវធែសងរករក នង យតៃមមយ េ យអណង េរបងរប រតវបនបញចបេនកនង ឆន ២០០៦។ េរកយមកមនករែសងរករក នងករ យតៃម មរយៈអណង េរបងបនេទ ត េនកនង ឆន ២០០៧។ េនេដមឆន ២០០៨

លទធផលរតវបនវភគ។ េន េពលសរេសររបយករណេនះ CNPA កពងរងចទទលែផនករអភវឌ ន បក ព រកមហន េសវរន។ 285 ងពេពលេនះ មនរកមហនពរេទ ត ទទលចែណកហន េនកនង គេរមងែសងរករក នងអភវឌ ន េនះ។ ឥឡវ េនះ េសវរនកន ៥៥

ភគរយ េហយរកមហនជបន Mitsui Oil Exploration Co. Ltd [រកមហនែសងរករកេរបង មតសយ ចកត ] (Moeco)286 កន ៣០

ភគរយ េហយរកមហនកេរខងតបង GS Caltex [GS កលតច]287 កន ១៥ ភគរយ។288 រកមហនទងប េមល េទ ជរកមហនរងម េហយលបេឈម ះ ែដលមនបទពេ ធន របកបេ យេជគជយ កនង ករែសងរករក នងេធ ជវកមម េលដណក េរបង។

របអបទ ១២៖ រកមហន េសវរន – បញៃនតមភព រកមហនេរបងអនរជត េសវរន គ ជសមជកដនមខ ៃនគេរមងជរញ តមភពឧស ហកមមដករសង (EITI) ែដលជរកមសមពនធ ៃនរ ភបល រកមហន នងសងគមសវល ែដល គរទករែកលអអភបលកចច េន កនង របេទសមនធនធនេរចន ម រយៈករបញជ ក នងករេបះពមពទងរសង នវពតមនសពករបងរបករបសរកមហន នងផលចណលរបសរ ភបល មក ពេរបង ឧសមន នង ជវកមមែរ។

រកមហនេនះ កជអនកវនេយគ ចមបង េនកនង សមបទនសមរទបក A របសរបេទសកមពជ។289

េទះបេហតករណទងពេនះមនែមនចបចមនទនសកេ យ កទេងរបស េសវរន កនងមក េធឲយមនសណរថ េតសកមមភពៃនរកមហន សមរសបនងេគលបណងៃន EITI ឬេទ។ អនកៃផទកនង ឧស ហកមមបនអះ ងថ េសវរន បនចះកចចរពមេរព ង ជមយ CNPA កឲយបេញចញឲយដងពតមនជ ធរណៈ អព

សមបទនរបសេគេទ។290 Global Witness កតសគលថ េនេរកមមរ ទ ២៧ ៃន PSC ជគរ រកមហន ែដលចះកចចរពមេរព ង រតវរក ទករគបទនននយ នង ពតមនេផ ងេទ ត ែដលទកទងនងរបតបតករ េរបងកត ឬតបនកចចរពមេរព ង ជ េរ ងសមង ត។291 អនកទងេនះកអះ ងថ េសវរន រមជមយរកមហនេផ ងៗ េទ ត ែដលវនេយគ េនកនង វសយ េរបងកតរបសរបេទសកមពជ បន េធករបងរបកទកជមន – េ ថរបករងនចះហតថេលខ – េទ CNPA េដមប ទទលសមបទនរបសេគ។ មរបភពមយរបមនែខ រយៈល

បនឲយដងថរកមហនេនះកបងរបក ‘េរចន’ េទរ ភបល កមពជ ជ រទងរទយពនធ រ។292 Global Witness បនសរេសរសបរតេទរកមហន េសវរន េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សពតមនបែនថមេទ ត អពករពកពនធរបសេគ េនកនង របេទសកមពជ។ សបរត េនះកបនេសនឲយរកមហន េសវរន របបពចននរបក ែដលេគបនបងឲយរ ភបល កមពជ ជរបករងនចះហតថេលខ រពមទងករបងរបក េផ ងេទ ត េទរ ភបល កមពជ។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ េយងមនទនទទលករេឆយ តបេទ។ ទងករបងរបករងនចះហតថេលខ នងករចះកចចរពមេរព ងរក ភពសមង ត មនែមនបពនលកខខណៃនសមជកភព របសរកមហន េសវរន េនកនង រកមសមពនធ EITI េទ។ េទះជយង កេ យ េនះេធឲយមនករសង យ អពជេរមៃនករេបជញ របសរកមហន េសវរន កនង ករគរទតមភព នងអភបលកចច ល េនកនង របេទសែដលេគេធរបតបតករ េនះ។

បក B

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

សទធ ែសងរករកកពងកនេ យរកមហនៃថ PTTEP International [PTTEP អនរជត]293 េនកនង សហរគសរម ជមយ Singapore

Petroleum Company [រកមហនេរបងកត សងបរ ] (SPC)294 េហយនងរកមហនមេឡស Resourceful Petroleum Ltd. [េរបងកត រសសហល ចកត]។ រកមហននមយៗ មនចែណកហនមយភគប។ រកម ហនអ ល Cooper Energy [ថមពល

ឃពរ]295 បនដកថយេចញ េនកនង ែខត ឆន ២០០៧ េហយបនលកភគហនឲយរកមហនៃដគរបសេគ សរមបៃថ US$១

ន។296 ទង PTTEP អនរជត នង SPC េមលេទ ជរកមហនេរបង នងឧសមនដរងមេនកនង ភមភគ ស េគនយ ែដលមនរបតបតករ េន

កនង របេទសមយចននេរកពកមពជ។297 រកមហនទប េរបងកត រសសហល ចកត មន សវមនេឈម ះលបេទ។ ករេសប អេងកតរបស

Global Witness រកេឃញថរកមហនេនះ ជកមមសទធ របសេ កបណត ឆន លប គង ែដល ជទរបក េសដកចច ផទ ល របសអគគនយក

រដម ន ហន ែសន។298 Global Witness បនសរេសរសបរតេទ េ កបណត ឆន លប គង េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េហយបនទទលចេមយ មកពេមធវរបសេ កបណត េន ទរកង ហងកង គរកមហន Richards Butler Reed Smith LLP [រឆដ បតលរ រដ សមធ LLP]។ ពកគតបនសេរសរថ៖ “េ កបណត ឆន រជប ដងអពកចចករ ដវជជមន របសអងគករ Global Witness េនកនង ករបភដលករទសែទង ទកទងនងធនធន ករពករលយ នងករបពនេលបរ ថ ន នង សទធ មនស ជវញ ពភពេ ក។ េនះ សទធជេគលបណងដមនតៃម ែដលគរឲយេសប អេងកត េហយ យករណ…េ កបណត ឆន បន េសនឲយេយងខញជ ប ដលេ កអនកទង យថ គតជអនកកនភគហនេរចនជងេគ ៃនរកមហនេរបងកត រសសហល ចកត។ ជពតមន ធរណៈ ថ RPL គជសមជកៃនសហគមន ែដលបនបេងកត េឡងេដមប ែសងរករកេរបង នងឧសមន េនកនង សមបទនសមរទ 'បក B' របសរបេទសកមពជ។ េយង បនដងែដរថ េនះមនែមនជសកមមភពេរបង នងឧសមនែតមយរបសរកមហន RPL េទ។…RPL េធ ជវកមម េរបង នងឧសមនេនកែនងេផ ងកនង ពភពេ ក ផងែដរ។ សមជកៃនសហគមនបក Bជបករសនយ េដមប រក ភពសមង ត។ េទះជយង កេ យ េ កបណត ឆន ជ ប េយងថ RPL រតវបនអេញជញ េដមប ចលរមកនង សហគមនេនះ ជរកមហនវនេយគ ហរញញវតថ េហយ រកមហនរបតបត គជរកមហន PTTEP អនរជត ចកត ព របេទសៃថ

(PTTEP)។”299 េ កបណត ឆន លប គង គ ជមនស មយរបដសខន េនកនង របេទសកមពជ នង ពសេពញភមភគ ស េគនយ។ េ ក រតវបនរបគលពនរងនកតយស មយចនន សរមបករបេរមែផនកេសដកចច េន កនង របេទស មេឡស េហយ េ កជនយករបតបត ចមបង នងជអនកកនភគហនេរចនជងេគ ៃនរកមហន NagaCorp [ ក ឃព] គជរកមហនែដលជមច សៃនកសណ ែតមយ េនទរកងភនេពញ េឈម ះ NagaWorld [ ក វល]។ ក វល មន ជញ បណផចមខ ពរ ភបល កមពជ េដមប របតបត កសណ េនកនង ទរកងភនេពញ រហតដលឆន ២០៣៥។ របយករណរបចឆន ២០០៧ របសរកមហនេនះ អះ ងថ ផលចេណញបនេកនេឡងជង ៥០

ភគរយ េទជ US$៥១,៩ ន េនកនង ឆន ហរញញវតថ េនះ។300

រកមហន ក ឃព បនចះបញជ ទផ រហនហងកង ងពែខត ឆន ២០០៦ បែនដេណរ េទកនទផ រហនេនះ មនឧបសគគ។ រកមហនេនះ បនពយយមចលទផ រហនសងបរ [MAS] េនកនង ឆន ២០០៣ បែនពកយសរបសេគ រតវបនបដេសធ េ យ ជញ ធររបយវតថ សងបរ បន ែថងេនេពលេនះថ “េយងខញមនេយបលថ មនែមនជរបេយជនដល ធរណជន េដមប ចះបញជ បណរបកសហនរបសរកមហន ក ឃពេទ។ MAS មនកងលថ របតបតករ របសរកមហន ក ឃព មនសថត េនេរកមរកបខណរតតពនតយ នង ចបបដបនអភវឌ នង អនវតេពញេលញ េដមប រតតរ កសណ េហយ បងក រសកមមភព ងលយកខក មែដលបនអន សេ យរកមករងរសរមបសកមមភពហរញញវតថ េនះេទ។ រកមហន ក ឃព កមនមនបទពេ ធន ជកែសង ជមយកររតតពនតយ គណនឯក ជយ េដមប បញជ ករបសទធភព ៃនកររតតពនតយៃផទកនង េដមប ទប ក តលទធភពៃនសកមមភព ងលយកខក

េទ។”301 រកមហនេនះបនែបរេទរកទផ រហនហងកងវញ ែដល េគបនចះបញជ េនទេនះ េនកនង ឆន ២០០៦។302

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

េ កបណត ឆន ក ជរបធនៃនរកមហនេទសចរណ នងអចលនរទពយមយ ដចះបញជ េនរបេទសមេឡស េឈម ះ ថ Karambunai

Corp Berhad [រកមហន ក មបៃណ ែប ដ] ែដលេ កជអនកកនចែណកហនកនកប។303 រកមហនេនះ បនទទលផល

ចេណញ ៤៩,២ ន រងហគត មេឡស េន កនង ឆន ២០០៧ – គរបែហល US$១៤,៤ ន។304 តបង េនកនងមកដៃនរកមហនេនះ គជ Nexus Resort Karambunai [ស គររមណយ ន ណកសស ក មបៃណ ] េនេកះ បរនយ ែដល េនទេនះ បនទបមយ ច

មនៃថដលេទ US$៣៥០ កនង មយយប។305 រមណយ ន េនះ កមន លេលងក កនេ គ ល ១៨ របេ ង ខន តអនរជត ែដ ល

េនទេនះអនករស ញក កនេ គ ល អគគនយករដម នរបេទសកមពជ សេមច ហន ែសន បនេលងកនេ គ លមយវគគ េនកនង ែខ

មថន ឆន ២០០០។306 េមលេទ មយភគបៃនសមបទនសមរទ បក B រតវបនកនកបេ យរកមហន មយ ែដលជកមមសទធ របសទរបក េសដកចច មយរប របសសេមច ហន ែសន។ បក C មករសែមងរបសរ ភបល កមពជ ែដល េឃញេ យ Global Witness រកមហនមយ េឈម ះ Polytec [ផលថច ] កនសទធ ១០០

ភគរយ េដមប ែសងរករកេរបង េនកនង បក C។307 របយករណ រពតមនមយ េនកនង ែខឧសភ ឆន ២០០៨ បននយយ ថ រកម

ហនេនះមនបណងចបេផម ខងេនកនង តបនេនះ យងឆប។308 ឯក រែដលទទលបនេ យ Global Witness ចងល បងញថ រកមហន ផលថច ែដលកនសទធ សរមប បក C គជរកមហនដែដលនង Polytec Asset Holdings Limited [រកមហនកនរទពយ ផលថច ចកត] ែដលរតវបនេរ បចជរកមហនផវករ េន េកះ

េខមន េហយមនទ ន កករ េនឯទរកងហងកង។309

ឯក រែដល Global Witness បនេឃញេនះ បងញថ Polytec Petroleum Corporation [រកមហនេរបងកត ផលថច ] បនចះេឈម ះេនកនង ឆន ២០០៦ ជមយរកសងពណជជកមម កមពជ សរមប េគលបណងែសងរករកេរបង។ នយកៃនរកមហនែសងរករកេរបង

ដមនមល នេនរបេទសកមពជ េនះ គេ ក ថមម ជ ជង េហយេ ក អរ េវ សន។ 310

មតបនប ញអនធណត របសរកមហនកនរទពយ ផលថច ទងេ ក ជ ជង នង េ ក អរ េវ សន មនតែណងរគបរគងថន ក

ខពស េនកនង រកមហនេនហងកង។ េ ក ជ ជង គជនយករបតបត 311 េហយេ ក អរ េវ សន បនកនតែណងជរបធនៃន

រកមហនកនរទពយ ផលថច ងពេ កបនទទលចែណកហនកនកបរកមហន េនកនង ឆន ២០០១។ ឥឡវ េនះ េ កកនភគហន

៥៩,៥ ភគរយរបសរកមហន។312 Global Witness បនសរេសរសបរតេទរកមហនកនរទពយ ផលថច ចកត េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សរអពលកខណៈៃនករពកពនធ េនកនង របេទសកមពជ។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ េយងមនបនទទលចេមយ េទ។ មពតមនរបសរកមហនេនះ រកមហនកនរទពយ ផលថច េមលេទមនមនមខជនញ អ េន កនង ជវកមម េរបង នងឧសមនេទ។ ផទយ

េទវញ េគ នយយ ថ វសយ ជនញ ចមបងៃនរកមហន គជអចលនរទពយ ទកកក នង ផលតផល កក ហរញញវតថ នង ករវនេយគ។ េន បចចបបនន េនះ រកមហនេនះមនគេរមងអភវឌ ន អចលនរទពយ នងវនេយគ មយចនន េនកនង ែដនដដតច នងមនលយេរចន

មកវ។313 រកមហនកជមច សកមមសទធ ៃន Hong Kong Ice and Cold Storage Company [រកមហនទកកក នង ករបរមងទក

រតជក ហងកង]។314 រកមហនមននយយ អអពរបេទសកមពជ ឬ ករែសងរករកេរបង េនកនង របយករណរបចឆន ចងេរកយ របស

រកមហនេឡយ។315 រកមហនេនះ បនទទលផលចេណញេរចនគរសម េនកនង ឆន ២០០៧ – HK$២២២ ន ឬ US$២៩

ន។316

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

រហតមកដលឆន ២០០៤ រកមហនកនរទពយ ផលថច រតវបនេ មេឈម ះ រកមហនកនរទពយ គន ដន ចកត េហយ បនពកពនធ

េនកនងឧស ហកមមកតេដរ។ រកមហនេនះមនបញហរញញវតថ រហត ដលេ ក អរ េវ សន បន ទទលកនកប។317 េ ក អរ ចបសជពណជជករ ដមនេជគជយេរចន។ ម ទស នវដ Forbes េ កគជអនកមនល បថន កទ ២២ េនកនង ទរកងហងកង េ យ

េ កមនរទពយសមបតផទ លខន US$២,៤ ពន ន។318 េ កកជសមជកៃន សននសទ ពេរគះ នេយបយរបជជនចន (CPPCC)

ែដលជ ថ បននេយបយដសខន ែដលផលដបនម ន ដលរ ភបល ចន អព េគលនេយបយជត។319 ជករសេងខប សមបទនសមរទ បក C របសរបេទសកមពជ េមល េទ រតវបនកនកបេ យរកមហនមយ ែដលគម នបទពេ ធន កនងមក ជមយករែសងរករកេរបង នងឧសមន េហយែដលមនបេញចញឲយដងអពករវនេយគ េនកនង របេទសកមពជ េន កនង របយករណរបចឆន របស េទ។ ចេពះ Global Witness មនចបស សេ ះ ថេហតអបនជរកមហនេនះរតវបនរបគលសមបទន ឬថ េតរកមហនេនះនងផលមខជនញ អេនះេឡយ។ បក D សទធ ែសងរករកេរបងេនកនង បក D ៃនរបេទសកមពជ របែហល ជសមបទនដខះតមភពបផត។ មនេសចក យករណ េនកនង ឯក ររ ភបល េហយ នងរបពនធផ ពផ យែខមរ ថបក ជកមមសទធ ១០០ ភគរយ របសរកមហនចះេឈម ះេនសងបរ េឈម ះ China

Petrotech [ឆយ េបរតតក]320 ែដលជអតតរកមហនកមមវធកពយទរ ែដល មនមខជនញ បេងកតកមមវធែសងរករកេរបង សរមប

អតថជន មន រមទងរកមហនេរបងកតរដធៗ របសរបេទសចន។321 កបែនេនេពលែដល Global Witness ពនតយ ភស ង េមល េទ

មនរកមឯេទ តៗពកពនធផងែដរ។ េមលេទ ឆយ េបរតតក មន ែមនជរកមហនរបតបតករ កនង បក D ែតមយបេ ះេទ គបនទញែផនកៃនរកមហនមយ ែដលកនសទធ របតបតករ េន កនង បក េនះវញ។ ឆយ េបរតតក បន ផសបរ េឈម ះ េទជ Mirach Energy [ថមពល ម ច ] េនកនង ឆន ២០០៨។ មតបនប ញអនធណ តរបសរកមហន ឆយ េបរតតក/ថមពល ម ច បន ឲយដងថ PSC សរមបបក D របសរបេទស

កមពជ រតវ បនរបគលេទរកមហនមយដចះេឈម ះកនង របេទសកមពជ េឈម ះ ថ China Zhen Rong Cambodia Energy [ថមពល

ឆយ េចន រ ង] (CZRCE)322 េនកនង ែខេម ឆន ២០០៦។ មលកខខណៃន PSC រកមហន CZRCE មនសទធ ែសងរករកេរបង

ផចមខ េនកនង បក D សរមបរយៈេពលរបពរឆន េហយសទធ ផលតេរបង សរមបរយៈេពល ៣០ ឆន ។323 េនះមននយថ មចបប សទធ េដមប ែសងរករកេរបងេនកនង បក D សថត េនកនង ៃដរបស CZRCE មនែមន ឆយ េបរតតក/ថមពល ម ច េទ។ េនកនង ែខេម ឆន ២០០៦ ឆយ េបរតតក/ថមពល ម ច បន របកសថ បនចះកចចរពមេរព ង េស កមម លេរបងកតបរេទសមយ ជមយរកមហន CZRCE។ មលកខខណៃនកចចរពមេរព ង េស កមមេនះ ឆយ េបរតតក/ថមពល ម ច រតវ ផលេស កមមរបក ែផនកបេចចកេទស នងរគបរគងគេរមង សរមបរបតបតករ អភវឌ ន នង ផលតេរបង ៃនគេរមងេរបងកតសមរទរបស

CZRCE េនកនង របេទសកមពជ។324 បែខេរកយមក េនៃថងទ ២៦ ែខកកក ឆន ២០០៦ ឆយ េបរតតក/ថមពល ម ច បន ទញ

ភគហន ៤៨ ភគរយ ៃនCZRCE ែដលេធឲយេគជអនកកនចែណកហនេរចនជងេគេនកនង រកមហនេនះ។325 េគបនបងរបក

US$៥,៨ ន សរមបចែណកហនេនះ។ មលកខខណៃនកចចរព មេរព ងេនះ េនេពលករទញេនះជករេរសច ឆយ េបរតតក

/ថមពល ម ច កយ ជរកមហនរបតបត ផចមខ ៃនបក D។326 ករទញ CZRCE េ យ ឆយ េបរតតក/ថមពល ម ច បន េធឲយទផ រ ហនសងបរ មនសណរ េហយេគបនសឲយឆយ

េបរតតក/ថមពល ម ច បញជ ក របបថ CZRCE េធអខះ េហយមនតៃមអ។327 រកមហនបនេឆយ តបថ CZRCE “រតវបនេរ បច

េនកនង របេទសកមពជ េដមប កនកចចរពមេរព ង ែចកចយផលតកមម លេរបង នងឧសមន េ ថ PSC បក D ែដលបនរបគលេ យ

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ ” េហយបនេពលបែនថមថ “តៃមរទពយសកមមសទធ ៃន CZRCE េនៃថងទ ៣០ ែខមថន ឆន ២០០៦ គជ

US$៥.០០០។”328 នយយ មយងេទ ត CNPA បនចះហតថេលខ PSC មយ ជមយរកមហនែដលគម នបទពេ ធន ជកែសង កនង ករែសងរករកេរបង ឬឧសមនេទ េហយ – ជមយតៃមរទពយសកមមសទធែត US$៥.០០០ បេ ះ – គម នសមតថភពហរញញវតថ ចបស េដមប ែសងរករក ឬេធ ជវកមម េរបង ឬឧសមនេឡយ។ េ យ ររកមហន CZRCE មនមនេឈម ះលបេទ Global Witness បនពយយមែសងរកពតមនបែនថម អពរកមហន នងមច សកមមសទធ របស ។ ឯក រចះេឈម ះរកមហន ែដល Global Witness ទទលបន បងញថ CZRCE រតវបនចះេឈម ះ ជមយនង

រកសងពណជជកមម េន ៃថងទ ៧ ែខេម ឆន ២០០៦ េ យមននយកេឈម ះេ ក សយង េ ហយ។329

េនជតទបញចបៃនឆន ២០០៨ អនកេសប អេងកត Global Witness បនេទដល សយ នេនកនង ទរកងភនេពញ ែដល CZRCE បនចះេឈម ះេនះ។ េនឯ សយ នេនះ គម នរកមហន មនេឈម ះេនះេឡយ។ Global Witness កបនរ វរជវអពកណតេហតកមមសទធ របស CZRCE។ ឆយ េបរតតក/ថមពល ម ច បន ឲយដងថ េនកនងែខកកក ឆន ២០០៦ បនទញចែណកហន ៤៨ ភគរយ ៃន CZRCE ពរកមហនចះេឈម ះេន របេទសកមពជ េឈម ះ ថ Power

Unicorn Investments Limited [ករវនេយគ េផវរ យនឃន ចកត ]។330 ករលកចែណកហនេនះ បនបនថយកមមសទធ ចែណកហន

របស េផវរ យនឃន េន កនង រកមហន CZRCE េទជ ២៧ ភគរយ។331 ករេសប សរេ យ Global Witness មនបនផលពតមនបែនថម អពសកមមភពៃនរកមហនករវនេយគ េផវរ យនឃន ឬ មច សទទលរបេយជនរបស េឡយ។ េសចករបកស រពតមន េ យឆយ េបរតតក អះ ងថ េរកយពករទញចែណកហន ៤៨ ភគរយេនកនង CZRCE េ យ

ឆយ េបរតតកេនកនង ែខកកក ឆន ២០០៦ រកមហនមយេឈម ះថ China Finance Fund [មលនធហរញញវតថ ចន]332 កន ៥ ភគរយ ៃន CZRCE េហយរកមហនមយេទ ត េឈម ះ Guangdong Zhen Rong Energy Company Limited [រកមហន ថមពល

កងដង េចន រ ង ចកត] កន ២០ ភគរយ។333 មលនធហរញញវតថ ចន គ ជរកមហនចះេឈម ះេនហងកង េ យមននយកមយរប

េឈម ះេ ក លត ទម េឆង ែដល ផលេស កមមហរញញវតថ េទ អតថជន ចនអនមក។334 ថមពល កងដង េចន រ ង គជរកមហន ខ

ៃនរកមហន Zhuhai Zhen Rong Limited Company [ជៃហ េចន រ ង ចកត] ែដលជែផនកមយេន Zhen Rong Group [រកម េចន រ ង]។ រកម េចន រ ង រតវបនេគ យករណថសថត កនង ចេ មរកមហនរបសរដចនដធជងេគទងរបរកមហន ែដលមន ជញ បណន

ចលេរបងកតេឆ។335 េនកនង ែខេម ឆន ២០០៧ CZRCE បនផសបរ េឈម ះេទជ China Petrotech Holdings Limited (Cambodia) Co [រកមហន

កនរទពយ ឆយ េបរតតក ចកត (កមពជ )] – ឬ CPHL កមពជ។336

េរកយពករខងែសងរករកេរបង េនកនង ឆន ២០០៧ ឆយ េបរតតក បន របកសថ បក D ចផទក េរបងែដល ចដករសងបន

ចនន ២២,៦ នធង ឬ ឧសមនចនន ៤៩៦,២ ពន នហតគប។337 េទះជបនអះ ងែបបេនះកេ យ ករកមហនេនះមន

ស ងមនសវល កនង រយៈេពលពរបឆន កនងមកេនះ។ នយកបរបបន ែលងតែណង រ ងែខមន ឆន ២០០៧ នង ែខ កមភៈ ឆន

២០០៨។338 ភគហនៃនរកមហន បនបតតៃម ៩០ ភគរយ ៃនតៃមេដម ង ពែខកញញ ឆន ២០០៧។339 េនកនង ែខេម ឆន

២០០៧ រកមហនរតតពនតយ បញជ ឯក ជយKPMG340 បនរបកសថ មន ចផលមតអពគណនរបសរកមហនេនះបនេទ េ យ ររកភស ង អពេស កមម នងអតថជន មយចនន ែដលបន យ កកនង របយករណហរញញវតថ របសរកមហនមនេឃញេទ។ េសចកែថងងរបស KPMG បនអះ ងថ “មន ចទទលភស ង ពនតយ រគបរគន េដមប ជមល នៃនករផលមតពនតយ គណនបនេទ។”

341 KPMG បនដកថយេចញ េនជតទបញចបៃនឆន ២០០៧ េហយរកមហន LTC and Associates [LTC នងសហករ] បនទទល

ករងរជបនពេគ។342

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ដេចនះ សទធ សរមបបក D សថតកនង ៃដៃនរកមហនេស កមមកមមវធកពយទរ រកេរបងពសងបរ មយ េហយនងរកមហន ថកបង មយ ចះេឈម ះកនង របេទសកមពជ ែដល េរ បចេឡងេដមប កនសមបទន េហយែដលមយភគៃនរកមហនេនះ កនេ យរកមហន ថកបង

មយេទ ត រកមហនវនេយគ ចនមយ េហយនងរកមហនរដចននចលេរបងកតេឆមយ។ Global Witness បនសរេសរសបរតេទរកមហនទងអសេនះ េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សឲយេគផលករអធបបយ បែន េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ េយងមនបនទទលករេឆយ តបអេទ។ បក E េនកនង ឆន ២០០៦ រកមហនេរបងឥណេណស PT Medco Energi Internasional [ថមពល PT មដក អនរជត ] (មដក ) បន

ទទលចែណក ៩០ ភគរយេនកនង បក E េហយរកមហន JHL Petroleum [េរបងកត JHL]343 បនទទល ១០ ភគរយ។344 េនកនងឆន ២០០៧ មដក បន លក ៣១ ភគរយ ៃនចែណក េទរកមហនមយ េឈម ះ Kuwait Energy [ថមពល គែវត]។345 េរកយមក

េទ ត េនកនង ឆន ដែដលេនះ រកមហនសយែអត Lundin Petroleum [េរបងកត លនឌន]346 បនទញចែណក ៣៤ ភគរយ ៃនបកេនះ ពរកមទងប – គ មដក េរបង កតJHL នងថមពល គែវត។ ដេចនះ សពៃថងេនះ សមបទន បក E របសរបេទសកមពជ រតវ បនែចកគន ដចតេទេនះ៖ មដក (រកមហនកន PSC) - ៤១,៣ ភគរយ ថមពល គែវត - ២០,៦ ភគរយ េរបងកត JHL - ៤,១ ភគរយ េរបងកត លនឌន - ៣៤ ភគរយ Global Witness បនសរេសរសបរតេទរកមហនទងបន េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សរអពលកខណៈៃនករពកពនធរបស េនកនង បក E។ មនែតរកមហន លនឌនែតមយ ែដលបនេឆយ តប។ រកមហនេនះបនែណន Global Witness ឲយេមលតបនប ញអនធណត របសេគ េដមប រកពតមនបែនថម េហយបនែថងថ៖ “ មបនែថងេនកនង េសចករបកស រពតមនរបសេយង ចះ ៃថងទ ២៩ ែខត ឆន ២០០៧ ែដលមនេនកនង តបនប ញអនធណត របសេយង េរបងកត លនឌន បន ទញចែណកមនរបតបត ៣៤ រយ េនកនង សមបទនសមរទកមពជ បក E ពរកមហន េរបងកតអនរជត មដក ចកត ថមពល គែវត នង េរបងកត JHL។” “េរកយពករទញចែណកសមបទនេនះ រកមហនេរបងកត លនឌន បន ចលរមជភគកនង កចចរពមេរព ង េរបងកត សរមបបក E ជមយរកមហន មដក KEC [ថមពលគែវត] នងេរបងកត JHL រពមទង ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ។ មដក គ ជ ‘រកមហនរបតបត ’ ៃនសមបទន បក E…” “េនេពលរកមហន េរបងកត លនឌន រតវ បនបេងកត េឡង េយង បនអនមតេគលករណែណនសកមមភព េហយបនបេងកត រកបខណសរមបករទទលខសរតវរបសរកមហន សរមបបញអភសមចរ ែដល ចេលចេឡង េន កនង ករអនវតសកមមភពរបសេយង។ ” េគបនបែនថមថ “េទះបេរបងកត លនឌន មន បនរមចែណកជផវ ករ េនកនង គេរមងជរញ តមភពឧស ហកមមដករសង

(EITI) កេ យ កេយងគរទេគលករណតមភព ែដល EITI េលកសទយ។ ”347 កបែន រកមហន លនឌន មន បនេឆយ តបនងសេណរបស Global Witness េដមប របបចននទករបក ឬរបករងនចះហតថេលខែដលបនបងេទរ ភបល កមពជ េឡយ។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

មដក លនឌន នង ថមពល គែវត សទធ ែតជរកមហនេរបងកតដលបេឈម ះ បែន េយងមនបនដងេរចនបនម នអពរកមហនេរបងកត JHL េទ។ ករេសប អេងកតបែនថមេ យអនកេសប អេងកត Global Witness បនរកេឃញពតមនែដលបន កនងទផ រ ហនហ ករ េនែខត ឆន ២០០៦ េ យ មដក ែដល បនែថងថ៖ “រកមហនេរបងកត JHL (JHL) ពរបេទសប ម គជរកមហនេរបង នងឧសមន ែដលជកមមសទធ របសរកមហនមយចនន ែដលរបតបត កនង របេទសឥណេណស េហយ ែដលបនចលរមកនង សេណេរបង នងឧសមនអនរជតមយចនន ែដលមនរមទងសេណទញ

សមបទន បក L (សមរទ នងដេគក ) េហយនង បក M (ដេគក) ៃនរបេទសរបយេណ។”348 Global Witness កបនទទលសេ ឯក រចះេឈម ះរកមហន ែដលបញជ កពបណេរ បចរកមហន JHL េនកនង របេទស ប ម េនៃថងទ ២២ ែខមក ឆន ២០០៤។ កបែន Global Witness រកមនេឃញេទ នវពតមនលអតបែនថម សព េត រកមហនអខះ ែដលជ

មច ស JHL។349 ដចជរកមហន CZRCE េនកនង បក D រកមហន JHL េមលេទមនមនបទពេ ធន កនងមក កនង កររគបរគងសមបទនេរបងេឡយ។ ដេចនះ េហតផលៃនករែចកចែណកសមបទន េទរកមហនេនះ គមនចបស ស។ បក F មនពតមនតច ស អពកររគបរគងសមបទនសមរទ បក F របសរបេទសកមពជ េទ។ កបែន ឯក ររ ភបល នង របយករណ

កែសត350 ផលពតមនថ របែហលរកមហនែដលកនសទធ េនះ គជរកមហនេរបងរបសរដចន េឈម ះ Chinese National Offshore

Oil Corp [រកមហនេរបងសមរទជតចន] (CNOOC)។351 ទភន កងរ ពតមនចន សន អះ ងថ CNOOC បនចះកចចរពមេរព ងសរមប បក F េនកនង ែខឧសភ ឆន ២០០៧ េហយបនសែមងច ប រមមណេលករចះកចចរពមេរព ង មយេទ ត សរមបសមបទន

ដេគក បក XIII។ កបែន ករអះ ងេនះ មនទនបនបញជ កេទ។352

Global Witness បនសរេសរសបរតេទ CNOOC េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប េសនឲយេគបញជ កថ េតពតមនែដលបនយករណេនះពត ឬ មនពតេទ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ CNOOC មនបនេឆយ តបេទ។

បក XII រកមហនឥណេណស មដក គ ជរកមហនកនសទធ ភគេរចន សរមប ករែសងរករកេរបង េនកនង បក XII។ បក េនះ កពងរតវបនសទង

េ យរកមហននរែវស េឈម ះ PGS ែដលរតវបនេគេជ ថជរកមហនទទលេមករបនរបស មដក។353

ភគែដលវនេយគ ទនសរមបករែសងរករកកនង បក XII គ មដក ែដល កន ៥២,៥ ភគរយ CNPA ែដលកន ៤០ ភគរយ េហយនង េរបងកត JHL ែដលកន ៧,៥ ភគរយ។354 (សរមបពតមនលអតបែនថមអពរកមហន េរបងកត JHL សមេមលែផនកមន មន

ចណងេជង បក E)។ កចចរពមេរព ង បឆន េនះ – ជមយលទធភពបនកចចរពមេរព ង – រតវបនចះេនៃថងទ ២៨ ែខកញញ ឆន

២០០៧។355 បក X នង XV រកមហន ATI Petroleum [េរបងកត ATI] (ATIP)356 គជរកមហនែសងរករកេរបងកត។ មតបនប ញអនធណត របស បន

ឲយដងថ កពងរបតបតករ េនកនង របេទស កតឌវរ េវ ត ម នង ទយនស។357 រកមហនេនះកអះ ងថ បនយលរពមគន ជមយ

រ ភបល កមពជ េដមប ែសងរករកេរបងដេគក េនកនង បក X នង XV ែដលមនទ ងេន មមតសមរទកមពជ េហយ នងែផនកខង

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ឦ នៃនបងទេន ប។ តបនប ញអនធណត ៃនរកមហនេនះ ែថងថ កចចរពមេរព ង េនះនង “ជយសងផវ មនទរេពទយ នង េរ ន េហយេលកសទយ ករមតជវភព ៃនរបជជនកមពជ។ ” 358

កបែន េនេពលេនះ មនទនចបស សថ េត ATIP បនទទលសទធ ជផវករ េដមប ែសងរករកេរបង នងឧសមន េនកនង បក ទងេនះ ឬេទ។ េទះជយង កេ យ ពតមនអពរកមហនេនះ េហយនងសកមមភពែដល ចនងេកតមនេឡង មនែដលផលឲយធរណជនែខមរដងេឡយ។

បក េផ ងៗេទ ត រកមហនមយេទ ត ែដលេមលេទ បនទមទរធនធនដេគក េនកនង របេទសកមពជ គ ជ Guangdong Chenguan Enterprise Investment Group [រកមសហរគសវនេយគ កងដង ឆនកន ]– គជរកមហនឯកជន ពេខតកងដង របេទសចន។ របយករណពតមនវសយ ឧស ហកមម បនឲយដងថ កងដង ឆនកន បន ចះកចចរពមេរព ង េដមប ែសងរករកេរបង នង ឧសមន េន កនង បក ដេគកបនកែនង។ Global Witness មនទនបញជ កបនេទ ថេតេនះជករពត េហយេបពតែមន េតបក េនកែនង ខះ។ របយករណពតមនេនះបនឲយដងថ រកមហនអះ ងថ បក នមយៗ មន តៃម US$១០ ន េហយ នងពចរ េធកចច សហករ ជមយរកមហនេរបង នងឧសមនរបសរដចន េដមប ែសងរករកេនកនង បក ទងេនះ។ របយករណដែដលអះ ងថ របធនរកមហន េ ក ចង

កហយ359 កជរបធនៃនគណៈកមមករវនេយគ សហរគសចន-កមពជ។360

មងេទ ត មនចបសថ រកមហនអភវឌ ន អចលនរទពយ ចផលសមតថភពែសងរករកេរបង នងឧសមនអ កនង ករអភវឌ នសមបទនដេគកបនេឡយ។ របករងនចះហតថេលខកនង របេទសកមពជ – អនក ចះហតថេលខ អនកេនះទទលរបករងន “អនក ចះហតថេលខ អនកេនះទទលរបករងន។” ករអធបបយ អពលកខណៈ ៃនរបករងនចះហតថេលខកនង របេទសកមពជ េ យរបភពមយរប ែដលជតសនទធ នងរបតបតករ របស

ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ។361

របករងនចះហតថេលខ គជករបងរបកទកជមន ែតមយដង ែដលបងេ យរកមហនេរបង េទរ ភបល មយ េដមប ទទលសទធ ែសងរករក ឬេធ ជវក មមេរបង េហយបនកយជេរ ងធមម េនកនង វសយ ឧស ហកមមេនះ េនែផនកជេរចនៃនពភពេ ក។ ចនន ៃនរបករងន ចមនតៃមៃថែមនែទន ស ងេលច ប រមមណៃនរកមហននន េនកនង តបនសមបទន។ ឧទហរណ រកមហន BP បនបងរបករងនចះហតថេលខ េទរ ភបល អងេ គ ជ ចននUS$១១១.៦៨៩.០០០ េដមប ទទលសទធ េលសមបទនេរបងកត

បក ៣១ េនកនង ឆន ១៩៩៩។362

របភពរកមហនេរបង នងរ ភបល បន ទទល គ លជទេទ ថរបករងនចះហតថេលខ រតវបនបងឲយCNPA។363 ឯក រ

រ ភបល បញជ កថ រងនចះហតថេលខរតវបនទមទរជធមម េហយថ ‘ ចចរចបន’។364 េទះបចននរបក គតច េប េរប បេធ បនងរបេទសអងេ គ េនះកេ យ បែនសរមបរបេទសកមពជ ចនន របកេនះ េនែតមនតៃមៃថ។ កបែន ដចជពតមនអពករែចករែលកសមបទនែដរ ពតមនអពករបងរបករងនចះហតថេលខ គករមមន ស។ រកមហនមយ ែដលមនតមភព េនកនង ទនកទនងជមយ CNPA គជរកមហនេរបងឥណេណស ថមពល PT មដក អនរជត (មដក ) ែដលនបចចបបននេនះកន ៤១,៣ ភគរយ ៃនសមបទនសមរទបក E របសរបេទសកមពជ េហយ នង ៥២,៥ ភគរយ ៃន

សមបទនដេគក បក XII របសរបេទសកមពជ។365

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

េនៃថងទ ១ ែខត ឆន ២០០៦ មដក បន របកសេនកនង តបនប ញអនធណត របស ថ បនទទលសទធ ែសងរករក េនកនង បក E េនកនង សមរទកមពជ។ េន កនង េសចកែថងដែដលេនះ មដក បន ែថងថ េគបនបងរបក US$៤,៥ ន ជ ‘មលនធគេរមងអភវឌ ន សងគម’ េទរពះ ជ ចរកកមពជ។

366 េនៃថងទ ២៨ ែខកញញ ឆន ២០០៧ មដក បន របកសមងេទ ត ថ បនទទលសមបទនមយព CNPA – គបក XII ជតបនដេគក

ជបនងបងទេន ប។367 មរបយករណរបចឆន របស មដក របក រងនចះហតថេលខ ែដលបនបងសរមបសមបទនេនះ គ US$៣ ន។368 Global Witness បនែឆកេឆរបញជ កករបងរបកេនះ េ យឯក រ ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’ (TOFE)

របសរកសងេសដកចច នង ហរញញវតថ ែដល ផលពតមនអពរបកចណលរបចឆន ៃនរដកមពជ។369 លទធផលគគរឲយបរមភែមន។ េនកនង ឆន

២០០៦ រកសងេនះបនអះ ងថ ទទលផលចណលមនែមនពនធ រ US$១៩.៣០០ ពធនធនេរបង នងឧសមន។ េនកនង ឆន ២០០៧ ឯក រេនះែចងថ រដទទល US$២២.០០០។ េនកនង រគដែដលេនះ មដក អះ ងថ បនបងរបក US$៧,៥ ន ជ

ៃថេផ ងៗ នងរបករងន េទរ ភបល កមពជ។370 េបរបកេនះមនេនកែនងេផ ង េនកនង ង TOFE េនះ មនចបសថកែនង

េទ។ េនះេធឲយមនសណរថ េតករបងរបករបស មដក បន េទ ។ Global Witness បនសរេសរសបរតេទ មដក េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប េសនសឲយរកមហនបញជ កថ បនបងរបកេទអនក ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះរកមហនមនបនេឆយតប េទ។ មនេសចក យករណអះ ងថ រកមហនដៃទេទ តរតវបនេសន េដមប បងរបកេរកចបប េដមប ទទលសទធ ែសងរករកេនកនងសមបទន។ េនកនង ែខត ឆន ២០០៥ រកមហន Indocan Resources Inc.[ធនធន ឥណកន ] េនទរកង នគវរ របេទស

ក បនរបកសថ បន កពកយជមយរ ភបល កមពជ ស សទធ ែសងរករក េនកនង តបនដេគក នងសមរទ។371 រកមហនេនះ មនែដលបញចបដេណរក រ កពកយសែសងរករកេទ េហយេនេពលកែសត Bangkok Post បនសមភ សរបធនរកមហន Jeffrey Bruhjell [េច ហ របចល ] មយឆន េរកយ េ កមនរប សនថ ឥណកន បន បន បងទទល ជញ បណពរ បែន រតវបនរបបថ អនកមនតែណងខពស េនកនង រ ភបល កមពជ ទមទរ “របកចននេរចន ស ជរបកសណក។” គតបនបែនថមពកយថ

រកមហនេ ក “រតវបនេសនឲយបងរបកចននេរចន ស សរមប ជញ បណែដលមនែដលេឃញេឡយ។ ”372 Global Witness បនសរេសរសបរតេទរគបរកមហន ែដលរតវបនេជ ថ ទទលបក សមបទនែសងរករក េនកនង របេទសកមពជ េដមប សរថ េតពកេគមនបងរបករងនចះហតថេលខឬេទ េហយេបមន េតបងេរចនប េហយបងេទអនក ? េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ មនមនរកមហន េឆយតបេទ។ ករែសងរករកេនេលដេគក េនកនង េខតបតដបង នង េពធ ត ច ប រមមណភគេរចន េល ករែសងរករកេរបង នងឧសមន េនកនង របេទសកមពជ គ េផតេលបក សមរទ បែនករែសងរករកេលដេគក កបនចបេផម ជវញ ងទេន ប – គជតបនយងធេធងជវញ បងទេន ប ែដលជែផនកមយៃនបក ដេគករបពរកែនង គ េលខ XI េទ XVII។373 ករសទងដេនកនង ឆន ១៩៩៦ េ យ Japanese National Oil Corporation [រកមហនេរបងកតជតជបន] បងញតបនែដល ចមនេរបង នងឧសមន េនខងតបង នង ខងលច ៃន បងទេន ប បែនរតវមនេតសតបែនថមេទ ត េដមប កណតថ

េតមនអខះេនពេរកមបងធ នង លែរសរបសរបេទសកមពជ។374

បងទេន ប គជលកខណៈធមមជតដសខនបផតមយ របសរបេទសកមពជ េបនយយ អពេស បរ ថ ន នង ជវភព ែដល បងេនះផល។ បងេនះគជបងទក បដធជងេគ េនកនង ភមភគ ស េគនយ េហយ រតវបនែញកេចញជឋបនយជវមណល មយ េ យ

UNESCO375 េហយរតវបនេលកេឈម ះ សរមប ថ នភពជេបតកភណ ពភពេ ក។376

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

េទះបតបនេនះរតវបនករពរ េ យ ជរកតយ សពករបេងកត នង កររគបរគងឋបនយជវមណល បងទេន បកេ យ377 បែនតបនដ

សខនខងលកខណៈជវៈចរះ េនះ រតវបនគ មកែហងេ យក បងកេឡងេ យមនស ជេរចនក ។ បញរបជជនរសេនេរចនេពក

គជបញធងន េ យរបជជនរបមណ ១,២ ននក រសេនេលដទនបទកជន378 េហយមនអរ ភពរករកខពសបផត េនកនង

របេទសកមពជ ម ពតមនរបសអងគករAsian Development Bank [ធនគរអភវឌ ន ស]។379 ករចះដន បៃនរបពនធបរ ថ នៃន

ទេន ប ចបេផម ជកែសងេហយ៖ គណភព ដ នង ទកបនចះ េហយមនករភយខចថ ចននរតេនកនង បងកពងចះែដរ។380

លទធផលៃនករចះដន បេនះ ចបេងកត បញសនសខ រពសេពញរបេទសកមពជ េ យ ររតចនន ២៣០.០០០ េ ន ែដលេន ទបនពបងទេន ប លឆន ផលរបមណជ ៤០ – ៧០ ភគរយ ៃនជតរបេតអន ែដលរបជ សបរេភគ កនង មយឆន េហយជ

របភពៃន រ នងជវភព ដចបច សរមបរបជ សកមពជ របមណ ពរ ននក។381 េទះជមនកងលអពេហតបះពលដលបរ ថ ន កេ យ ករ ភបល កមពជ បនចបេផម ែចក ជញ បណែសងរករកេរបង េនកនង ងទេន ប។ េនកនង េដមឆន ២០០៨ រកមហននរែវស េស កមម េរបងកត ជយ (PGS) បនេធេតសតសទង 2D េន មផវ ថនល េនកនង េខតបតដបង នង េពធ ត។ PGS បនេធករកនង នមជរកមហនទទលេមករបនពរកមហនឥណេណស ថមពល PT មដក អនរជត (មដក ) ែដល ដចបនពនយលខងេល គ ជរកមហនកនចែណកសទធ ែសងរករកេរចនជងេគ សរមបបក XII។ មពតមនែដល Global Witness ទទលបន ករសទងដេនកនង េខតបតដបង នង េពធ ត បនេធេឡងេនកនង រសកបណន

សែងក េមងឫស គស រកឡ េហយនងនងឃពរ េន កនង រសក យដនែកវ។382 កបែនេតសតរញជយ ែផនដ ច ពរងកវសយ ធហសពេនះេទេទ ត។ ករសទងដភគេរចន បន េកតេឡយឆង យផតពបងទេន ប – ែដលសថត ចមង យ ៤០ គ.ម. ពផវ ជតេលខ ៥ – បែន

ម នរកមហន PGS មយរប បនមនរប សនថ “បងកគរឲយចប រមមណែដរ។”383 េតសតសទងដ មន ពកពនធនវែខ េភង របែវង ៥ គ.ម. ែដលសនធង េទ មដងផវ ជតេលខ ៥ េហយនងផវ តចជង ែដលែបកេចញពផវជត។ រប ប បដតច រតវបនសកចលកនង ដ ម ចេនះ ១០—២០ ែមរត។ េនេពលែខ នងរប ប បរតវបនេរ បអសេហយ ‘រប បេគះ’ មយែដលជបគថ នដកទនញតចមយេរគ ង បនេបកបរេទមខយងយត េហយ ឈបេនរគបរប ប ប េដមប េគះ

ដេ យដែដកដធ ងរក ។384 វធដមនេហតបះពលតចេនះ ផលទនននយ ែដល របបថ េតមនដណក េរបងកតេនេរកមដ ឬ

េទ។ េទះបមនែដលមនកររបកសលទធផលផវ ករកេ យ មនកររេភបចតកនង ចេ មអនករសក េ យគតថ កររកេឃញេរបងកតយងេរចន ជត េកតេឡងេនតបនេនះ។ េមឃមយរប េនកនង េខតេពធ ត ែដលបនកដររកមអនរជត ែដល េធេតសតសទងដ រតវបនអនកត ងរកមហនមយរបរបបថ នងមនករវនេយគ US$១ ពន ន េនកនង តបនេនះ រមទងផវ ថម។

385 ម នេនកនង តបន ែដលបននយយ ជមយ Global Witness បន គមនចេពះកររកេឃញេរបងកត េ យគតថ នងេធឲយេរបង ងេថកជង េហយផលករងរសរមបរបជជន។ េទះបរ ភបល ពកពនធកនង ករសរមលដលសកមមភពែសងរករក េនករមតជត េខត រសក នង ឃកេ យ េមលេទមនករពេរគះតច ស ជមយសហគមន។ អនករសកខះបរមភថ ករខង ចបងកកររញជយ ែផនដ េហយបនមកត នងេមឃ។ ពកេគរតវបនលងេ មរបបថ ធត វ ែដលយកេចញពកនង ែផនដ នង រតវបនបរ េ យទក េហយ ថនងគម នេហតបះពលដលបរ ថ ន េទ។ ដ កកល ៃនករេធេតសតបនទ បមកេទ ត មនរមករខងចលកនង ដ េហយ ម នរ ភបល កមពជ បនផលករអនញញ តឲយ PGS បនករសទងរបសេគ ចលកនង លែរស េនេពលរដវរចតកតចបេហយ េន កនង ចងឆន ២០០៨។

386 េនពកក លឆន ២០០៨ មនែដល

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

មនករពេរគះ ជមយអនកកនង សហគមន អពេហតករណេនះេទ បែនេមឃមយរប បនគតថ នងមនេវទក ធរណៈេនេពលមយ កនង េពលអនគត។ េ យ ររបពនធបរ ថ ន ខះសថរភព ករ បេងកត េហ រចនសមពនធដសមគ ម ញ ែដលរតវករេដមប ដកយក នងដកជញជន េរបង នងឧសមន ចបងកេរគះថន កយងធងន ដល ងទេន ប។ កបែន េទះជរកមករពរបរ ថ ន មនករខលខយកេ យ ករ ភបល េមលេទ

ទ កេសទរ កនង ករយកចតទក កនងេហតបះពលដលបរ ថ ន។387 ម នទទលបនទក ែផនកដណក េរបងទេន ប បនអះ ងថ

រ ភបល “នងបញជ កថ គម នករបពលេទ” េនកនង ដេណរ ករែសងរករក។388

Global Witness បរមភថ CNPA មនមនសមតថភព ឬបទពេ ធន លមម េដមប បញជ កថ ករែសងរករក នងករេធ ជវកមម េលធនធនេរបង ឬឧសមន េនកនង ងទេន បេនេពលអនគត របកបេ យសវតថភព នង របសទធភព េនះេទ។ េនកនង របេទសដៃទេទ ត ដចជរបេទសនេហ រយ លទធផល ៃនកររគបរគងេ យអសមតថភព បននឲយមនវបត ធ ដលបរ ថ ន។ េ យ រអភបលកចច េលឧស ហកមមេរបងរបសរបេទសកមពជ មន ភពទនេខ យកនងមកេហយ បញ ៃនកចចករពរ បរ ថ ន េន កនង តបនែដលសខនសរមបសខភពរបេទសជតកមពជ ទងមលែបបេនះ គរតវែតេ ះរ យជបនទ ន។ ដេចនះ ជករសេងខប ករលកសមបទនេរបង នងឧសមនរបេទសកមពជ កពង ឈនេទមខេពញទហង េ យ រគបសមបទនសមរទទងអស េហយនងសមបទនដេគកមយចនន រតវបនែចកឲយរកមហនេរសចេហយ។ កងល របស Global Witness គថ េនកនង របេទសមយដលបេឈម ះ េ យ រករពករលយ មនពតមនតចេពក អពអនក ែដលជមច សទទលរបេយជនៃនរកមហនខះ េហយចេពះរកមហនមយចនន មនចបសេ ះថ េតរកមហនផលមខជនញ ឬ សមតថភពអខះ េដមប ជយអភវឌ ន ឧស ហកមមេរបង នងឧសមនរបសរបេទសកមពជ ដ េនែតេកមងខច។ ដច ជវសយ ជវកមម ែរែដរ មនេរគះថន ករតងថ ករខះខតពតមនមល នែបបេនះ េធឲយធនធនសខនរបសរបេទសជតសរងេរគះថន កៃនករចបយកេ យបគគល សរមបរបេយជនផទ លខន ជនស របេយជនជត។

ជពក ទ ៤៖ ទយករបសរបេទសកមពជ – េតេគេធករេដមប អនក ?

“អភបលកចច លគជករចបច សរមបករអភវឌ ន ដសយរទរទង។ េគលនេយបយ រងម ថ បនរបជធបេតយយ ដរងម ែដលេឆយតបនងេសចករតវករៃនរបជជន េហយនងេហ រចនសមពនធដលេឡង គ ជមល នៃនករលត សេសដកចច បនបនទ ប ករកមច តេចលភពរករក េហយនងករបេងកតករងរ…កររបឆងអេពពករលយ េនកនង រគបថន កករមត គ ជសកមមភពមន ទភព។ ករ ពករលយគជឧបសគគដធ ស េនកនង ករេរបរបស នងែចករែលកធនធនេ យរបសទធភព េហយ បែងរធនធនេចញពសកមមភពែដលចបច សរមបករកមច តេចលភពរករក នងករអភវឌ ន េសដកចច េ យ សយរទរទង។” សដដករសងពកររសបមតគន េនទរកងមនេតេរ េនកនង សននសទ អនរជត សព ករផលធនធនហរញញវតថ សរមបករអភវឌ ន ែខ មន ឆន ២០០២។389

“រមជមយនងករផលជនយ មន ភរកចច េដមប បញជ កថ ជនយ េនះជយដលរបជជន។ … មនរគបរគនេទ ែដលពងែផកេលជនយ បេចចកេទស ឬករអភវឌ ន សមតថភព ឬែដលេ បញជ កករេគរព មសនធសញញ នង ពធករ សទធមនស (េទះជ សខនប កេ យ)។ ចបបថម ឬ ថ បនបេងកតថម ក មនែមនជដេ ះ រ យដកលេនះេទ ពេរពះរ ភបល េធរពេងយកេនយនងចបប ឬ េ យករេរបចបបខសឆគង ែបរ េទបេរម

របេយជនៃនបក ខន ឯងវញ។ " សដដករសងពេសចកែថង ឆន ២០០៦ េទកនរកមរបក សទធ មនស េ យអនកត ងពេសស របសអគគេលខធករ សរមបសទធ មនស របចរបេទសកមពជ េ ក យស ក យ។

390

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

រេប បែដលជនយ អភវឌ ន អនរជតរតវបនផលឲយ កពងែតផសបរ។ ឥ ឡវ េនះ មនកររសបមតគន ជទេទ េនថន កអនរជត ថអភបលកចច ល គជករចបច សរមបករអភវឌ ន ដសយរទរទង េហយ ថកររបឆងអេពពករលយ េនរគបថន កករមតទងអស គជកចចករ រតវមន ទភព េដមប បេងកន របសទធ ភពៃនជនយ។ េ យ រទភន កងរ ជនយ ភគេរចន ទង របសរ ភបល នង ពហភគផង ឥឡវ េនះអះ ងថ ករបនថយភពរករក នងភពមនេសមគន គជខម រ ៃនេគលបណងរបសខន េនះ បញៃនអភបលកចច នង អេពពករលយ គរគបបជមល នៃនករអនវត នងករែចកចយ នវជនយ អភវឌ ន។

391 កបែន សហគមនទយកេនកនង របេទសកមពជ េមល េទ មនបន េរត មខន ឬ កមនករ ទ កេសទរ េដមប អនវតេគលនេយបយេនះ។ ផទយ េទវញ មន ករ ចគន រ ងករេបជញ ែដលបនេធេឡងេនថន កអនរជត នង សកមមភពរបសទយករបសរបេទសកមពជ េន ថន កជត។ សហគមន ទយករបសរបេទសកមពជ ប ជយជេទ ងទត កនង ករឲយរ ភបល ទទលខសរតវ ចេពះករបពនយងជកែសង នវករសនយរបសខន េដមប ករពរសទធ មនស របសរបជជនកមពជ របឆង អេពពករលយ េហយេធឲយរបកដថ ដធ នង ធនធនធមមជត រតវ បនករពរ។។ “េនកនង រកបខណៃនកចច របងែរបង ងសងជតេឡងវញ ជនយ េសដកចច គរែតផលរបេយជនដលរគបែផនកៃនសងគមកមពជ ជ ពេសសអនកែដលខះធនធន េហយជយដលរគបថន កករមតៃនសងគម។”

ចណចទ ៤ ៃនេសចក បកស សពដេណ រករសមបទ នងករ ងសងេឡងវញ បេទសកមពជ របសអងគករសហ បជជត ៃថងទ ២៣ ែខត ឆន ១៩៩១។392

េ យបនសនយឲយឧបតថមភដេណរ ករសមបទរបេទសកមពជេរកយពស ងគ ម ទយកអនរជតរបសរបេទសេនះ បនផលរបមណ ៥០ ភគរយៃនថវករបចឆន របសរ ភបល អស ជងមយទសវត េហយ។ ជនយ េនះបនឈនដលកពលេនកនង ឆន ២០០៨ េ យមន

ករសនយផលជនយ ជត US$១ពន ន។393 របកេនះ ពតជបនជយេរចន កនង ករ ងសងេហ រចនសមពនធរបសរបេទសេឡងវញ េហយ ផលេស កមមចបច បែនរបសទធភព របស មនករមត េ យ រ អភបលកចច មនល នងករពករលយ។

“ករែកទរមង មន ែមនជពកយដ កេឡយ។ ” សដដករសងពសនទរកថរបសសេមច ហន ែសន េទកនទយកអនរជតរបសរបេទសកមពជ េន កនង ឆន ២០០៤ ២០០៥ នង ២០០៧។394 េនកនង ទសវត ១៩៩០ ករែបរមខេចញពអភបលកចច មនល នងអេពពករលយ រតវបនទយកេ ះ រ េ យ រមនេសចករតវករេដមប បញជ កឲយមន ‘សថរភព ’។ សថរភព ជរញ ករអភវឌ ន េសដកចច េហយ ពហភគនយម នងេកតមកជបនបនទ ប។395 រយៈេពលដបរបមយឆន កនងមកេនះ បនបងញកហសៃនករគតែបបេនះ។ លេពលែដលសហគមនទយក កខនកនង ករសរសណរដពបក នង របរពតេ យសមេហតសមផល ចេពះករប ជយរបសរបបរគបរគង កនង ករេគរពពកយសនយរបសខន នង អភបល កចច លេនះ អនកែដលរតវទទលខសរតវ បនបេងកន អ ចនេយបយ រទពយសមបតផទ លខន េហយ នងេសរភព ពករទទលេទសៃពរ។ លទធផលចងេរកយ គថរបជជនែខមរធមម មនករលបកកនែតេរចន កនង ករទមទរឲយរ ភបល ទទលខសរតវ េហយផលរបេយជនៃនករអភវឌ ន របេទសកមពជ េន ែតសថត កនង ៃដៃនមនស ែតបនច បនច បេ ះ។

របអបទ ១៣៖ បតខន – ចបបរបឆងអេពពករលយរបសរបេទសកមពជ ឧទហរណដជកែសងមយ ៃនអសមតថភពរបសទយក េដមប េ ះរ យបញៃនករមនរពម បរបសរ ភបល គ ជចបបរបឆងអេពពករលយ ែដលរតវបនរងចយងយរអែងង។ ចបបេនះរតវបនរពងេឡងេនកនង ឆន ១៩៩៤ េហយរតវបនផកជេគលេ រ ង

ទយក នងរ ភបល េន កនង ឆន ២០០២396 េហយរ ភបល បនេជគជយ កនង ករ កខនអនមតចបបេនះ លឆន អសរយៈេពល

១៤ ឆន កនងមកេនះ េហយេចតករយតយវ កនង ករបេងកត ចបបរពហមទណដទនសមយ ជមលេហត។397 េទះជមន កខនេរ ង

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

លឆន កនង ករឈនេទមខជមយចបបេនះកេ យ ទយករបសរបេទសកមពជ េន ែតបនផលរបក េ យមនរពមទមទរឲយករអនមតចបបេនះ ជលកខខណរផចករ សរមបករែចកថវក េរក ពជន យមនស ធមេនះេឡយ។ េនកនង ែខស ឆន ២០០៨ អនកត ងរ ភបល ឯក ឧតម េខ វ កញញ រទធ បនរបកសថ ករែតងចបបរពងរបឆងអេពពករលយ ែដលរងចយងយរអែងងេហយ រតវ បនបញចប េហយនងរតវបនរបគលេទសភជត េន កនង រយៈេពលបនម នែខខងមខ – បែនលះរ ែតចបបរពហមទណរតវបនអនមតសន។ ចបប រពហមទណរពងេនះ កពងរតវបនពនតយ េ យរកមរបក រដម ន។ ក បែន េនកនង ែខ

កញញ ឆន ២០០៨ មនែត ៤០ មរ កនង ចេ ម ៧០០ មរ រតវបនពនតយ េ យរកមរបក ។398 េទះជរ ភបល បនេធករ

សនយជេរចន េន កនង រយៈេពលដបបនឆន េនះកេ យ កករអនមតចបបរបឆងអេពពករលយ េនែតឆង យ សេទមខ។

អនមត ឬមនអនមត? គេរមងជរញ តមភពឧស ហកមមដករសង (EITI)v កងះខត នវករតបតរមគន េ យទយក េដមប េ ះរ យករពករលយថន កខពស មរយៈលកខខណៃនករបរចច គ របករបសទយក េនះ ចេមលេឃញជកែសង េនកនង រេប បែដលទយករបឈមមខនងអភបលកចច េទេលឧស ហកមមដករសងរបសរបេទសកមពជ។ េនកនង ែខមថន ឆន ២០០៧ Global Witness បនេធកររបជជមយសមជកៃនសហគមនទយក ែដលកនង កររបជេនះ េយងរតវ

បនរបបថ ករអនមត EITI េ យរ ភបល គ ជេគលេ ដផចករ េដមប ទទលជនយ ថវកផទ ល។399 េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៧ Global Witness បនចលរមកររបជមយ ែដលកនង េនះ ទយកដែដលបនទទល រភពថ តរមវករេដមប អនមតEITI រតវបន

បនទនេទជ ‘ករយលរពម េដមប គតពចរ អពករអនមត EITI’ វញ។ 400 េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ មនេសចករបកសថ

រ ភបល បនសេរមចមនឲយរមចែណកកនង េរគង EITI េទ។401 Global Witness បនេលកបញេនះេឡង ពភក ជមយសមជកៃនសហគមនទយក េហយរតវបនរបបថ រ ភបល កពងេធករេឆព ះេទរកេគលករណហរញញវតថ ទេទៃនគេរមងេនះ បែនករេរបពកយEITI ចនឲយមនទនសនេយបយ េហយពកេគខចថ ករគបសងកតរ ភបល ខងេពក អពេរ ងេនះ នងេធឲយេគេដរេចញ

ពត។402

v គេរមងជរញ តមភពឧស ហកមមដករសង (EITI) ជរកមសមពនធ របកបេ យរ ឋ ភបល រកម ហន រកមសងគមសវល អនក វនេយគ នង អងគករអនតរជត។ គេរម ងេនះ

គរទករែកលអអភបលកចច េន កនង របេទសមនធនធនេរចន ម រយៈករបញជ ក នងករេបះពមពទងរសង នវពតមនសដពករបងរបករបសរកមហន នង ផល

ចណលរបសរ ឋ ភបល មក ពេរបង ឧសមន នង ជវកមម ែរ។ ពតមនអពគេរមងជរញ តមភពឧស ហកមមដករសង មនផដលជនេនឯ៖

www.eitransparency.org។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ងទ ៤ ៖ រេប បេដមប ែចករបក េ យេនែតគម ន នភព ឆន ករែកទរមងែដលបនយលរពម ករឈនេទរក

េគលេ ែកទរមង ករអធបបយ របសទយក ករអធបបយ របស NGO ករអធបបយ របសរបពនធផ ពផ យ ករអធបបយ របស

រ ភបល កមពជ ជនយ ែដលបនេសនសេ យរ ភបល

ជនយ ែដលបនផលឲយ េ យ

ទយក403

'០២

បន កកនង ឆន ២០០១404

- អនមតចបបរបឆងអេពពករលយ - អនមតចបបៃរពេឈ នង បេងយ កចចចរច ជមយសមបទនក - អនមតចបបភមបល

- ចបបរបឆងអេពពករលយ មនបនអនមតេទ។405 - ករមន កេទសៃពរ បនបនទ ប េនថន ក

ខពស។406

- កររគបរគងធនធនៃរពេឈ/ធមមជត ដ

រចបករចបល។407

អងេគស – “ករចេរមនគរឲយខកចត ជ ទេទ េលចណចសកមមភព ែដលបនយលរពមេនកនង [កររបជ] ឆន ២០០១។ មនរតវបនករបេងកន ជនយ

ទយកជសយរបវតេទ។ រតវបញជ កថរ ភបល េធ មកតពកចច របសខន។ […] េនែតរងចករអនមតចបបរបឆង

អេពពករលយ។”408

េវទក NGO – “ករចេរមនេឡងែផនកេគលនេយបយ មនបនកយជករចេរមនលទធផលេឡយ […] ករពករលយ នងករមន កេទសៃពរ េនែតមន

ជទេទ។”409

- “[អនកវភគ ] បនរពមន [ថ] ដេណរយត ៃន ករែកទរមង ករ ពករលយទេទ េហយករខកខនកតេទសអនកដកនែខមររកហម កលបងករអតធមតៃនទយក េហយ ចមនលទធផល កលកខខណេលករផលជនយ ជ េលក

ដបង។ ”410

ហន ែសន–“ ជរ ភបល េបជញ ឲយបេងកត ចបបរពងៃនចបបរបឆងអេពពករលយ មនទបញចបៃនែខមថន ឆន ២០០៣។” 411

US$៤៨៥ ន

US$៥៣០,៩ ន

'០៣

គម នកររបជ US$៥៣៩.៥ ន

'០៤

បន កេនកនង ឆន ២០០២412

កររបឆងអេពពករលយ - ‘ករណៃនករពករលយ រតវេសប អេងកត េហយផនទ េនេរកមរកបខណចបបបចចបបនន។ ’ ៃថងកណត៖ ភម - ‘ចបបរបឆងអេពពករលយ កជមយសភជត’ េពលកណត៖ ៃថងទ ៣០ ែខមថន ឆន ២០០៣។ សមបទន - ‘ករបេញចញពតមនជ ធរណៈ នងឱកសសរមបអនកជនញ ឯក ជយអធបបយ អពេគលនេយបយរគបរគងៃរពេឈេ យសយរទរទង នង ដេណរ ករ យតៃមេហតបះពលបរ ថ ន នង សងគម មនបញចបករពនតយ របសរ ភបល។ ’ ករបេញចញពតមន - ‘លកខខណកចចរពមេរព ង រ ភបល មន តមភពែថមេឡង។ ’ េពលកណត៖ ភម

- ចបបរបឆងអេពពករលយ មនបនអនមត

េទ។413

- សកមមភពតច ស

អពករពករលយ។414

- ករពយរទកសមបទនៃរពេឈ បែន ករកប

េឈខសចបបបន។415

- ករអនវតយងអន ចេពះេគលនេយបយ នងចបប

ែដលមនរ ប។416

ធនគរពភពេ ក – “អេព

ពករលយមនទេទ […]

ចននៃន បកជនយេទភគ

នងពហភគ តវែត សយ

លកខខណៃនកចចករែកទ មង

គប គនរបសកមពជ។ ”417

េវទក NGO “NGO គតថ ែផនករ េគលនេយបយ នងយទធ សេចះែតេកនេឡង។ បញេនេពលេនះ គរតវបញជ កថែផនករទងេនះរតវបនអនវត […] េតទយកមនទនកចតប ថរបករតវបនេរបេ យរបសទធភព េហយ មនេហតបះពលដវជជមន េល ករែកលអជវភព ជនស ករេរបសរមបជនយ បេចចកេទសដមនចបច ករជរញ អេពពករលយ េហយពរងកចេនះវសមភពសគម?”418

- “ េទះប រ ភបល កខនប េពញេគលេ ែដល កព មនកេ យ ទយកអនរជតសនយផលរបក US$៥០៤ ន េទកមពជ ឆន េរកយ បែនរពមនថ ជនយ នអនគតរតវ រសយេលករផសបរ ពត េនកនង ឆន ២០០៥ […] ‘េនះជករខចបរេឡងវញ ន វរបពនធចស ែដលមន

បនេកតផលពមន ,’ រប សនៃនអនកករទតរបចភនេពញ ែដលចលរមកនងកររបជ CG។”419

សខ ន – “ចបប[របឆងអេពពករលយ] នង កេទសភជត នង រពទធសភ យងបនទ ន។”420

ហន ែសន –

“ករែកទរមង មន ែមនជពកយដ ក

េឡយ។ ” 421

US$៥០០

ន422

US$៥៥៥,៤ ន

'០៥

គម នកររបជ US$៦១០ ន

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ឆន ករែកទរមងែដលបនយលរពម ករឈនេទរកេគលេ ែកទរមង

ករអធបបយ របសទយក ករអធបបយ របស NGO ករអធបបយ របសរបពនធផ ពផ យ ករអធបបយ របសរ ភបល កមពជ

ជនយ ែដលបនេសនសេ យរ ភបល

ជនយ ែដលបនផលឲយ េ យ

ទយក403

'០៦

បន កេនកនង ឆន ២០០៤423

កររបឆងអេពពករលយ - ‘ករណៃនអេពពករលយ រតវយកេទត ករ េដមប េសប អេងកត នងេធសវនករ។’ - ‘ចបបរបឆងអេពពករលយរពងបចចបបនន រតវ សរមប មកបនរបតបត អនរជតដលបផត។’ សមបទន - ‘អនវតមរ ទ ១៨ ៃនចបបភមបល ែដល ថ ករលកដរដឯកជន េលដរដជករខសចបប។’ - ‘បេងកន តមភពៃនកររគបរគងធនធនធមមជតេ យរដ មរយៈករបេញចញឲយដងជ ធរណៈភម អពកចចរពមេរព ង ែដលមនរ ប េហយនងថ នភពរសបចបប (ៃថឈនល នង លកខខណសខនឯេទ ត) ៃនកចចរពមេរព ង

សមបទនដេសដកចច សមបទន ែរ សមបទនេន ទរត នង ករបេញចញពតមនជបន អព ថ នភពៃនករពនតយ សមបទនៃរពេឈ។’ - ‘RGC រតវរបបទ ង ថ នភពរសបចបប េហយនងដេណរករ សរមបករផច ៃនសមបទនែរ េយធភមភគ សមបទន ដេសដកចច នង ករេរ បចអភវឌ ន

េផ ងេទ ត េនកនង ដៃរពេឈ ឬ េនកនង តបនករពរ េហយែដលមនរសបនងចបបែដលរគបរគងតបនទងេនះ។’ ករបេញចញពតមន - ‘ម ន ធរណៈរតវផសបរ ករអនវតបចចបបនន េ យ បងញចតេរត មជេរសច េដមប ែចកពតមនជមយ ធរណជនទេទ។’

- ចបបរបឆងអេពពករលយ មនបនអនមត

េទ។424

- ករបេញចញពតមនខះ អពសមបទន បែន

ខះពតមនលអត។ 425

- ករកបេឈខសចបប នងករចបយកដខសចបប បន

បន។426

លមង – “បញែដលមនទនេ ះរ យ ៃនករចបយកដធ នងបរកបប ដ គ គរឲយខលខយ

ស […] េយងសងឃមថ ពតមនែដលបនផលអពសមបទនដេសដកចច នង រតវបនម នយងេល ន េ យករ

បេញចញពតមនកនែតេពញ

េលញ។”427

សបរតរបស NGO េទកនអនកចលរមកររបជ CG – “មនករេកនេឡងៃនករេរបធនធនធមមជត នង រទពយ ធរណៈខសឆគង េ យរគ រវរជន នងរកមហនបក ពកនយម។ ”428

- "សេណ គ សរមប US$៥១៣ ន បែនរបកសនយផល គ US$៦០១ ន" រប សនៃនរដម នហរញញវតថ

គត ឈន។429 […] "ទយកបន

សរេសរសមទធផល េនេរកមអគគនយក

រដម ន ហន ែសន។ "430

ហន ែសន – “ចបបរពង ៃនចបបរបឆងអេពពករលយ […] កពងេនកនងដ ក កលចងេរកយៃនករពចរ េន កនងរ ភបល មនចលសភជត។” - “ករែកទរមង

មនែមនជពកយដ

កេឡយ។ ”431

US$៥១៣ ន

US$៧១៣,២ ន

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ឆន ករែកទរមងែដលបនយលរពម ករឈនេទរកេគលេ ែកទរមង

ករអធបបយ របសទយក ករអធបបយ របស NGO ករអធបបយ របសរបពនធផ ពផ យ ករអធបបយ របសរ ភបល កមពជ

ជនយ ែដលបនេសនសេ យរ ភបល

ជនយ ែដលបនផលឲយ េ យ

ទយក403

'០៧

បន កេនកនង ឆន ២០០៦432

កររបឆងអេពពករលយ - ‘បេងយ េហយ អនមតចបបរបឆងអេពពករលយ ស ងេលករអនវតជកបនរបតបត អនរជតដលបផត។’ េពលកណត៖ ចងែខមថន ឆន ២០០៦។ សមបទន - ‘បេញចញពតមនជេទ ងទត អពសមបទនដេសដកចច ’។ - ‘[បេញចញ] ពតមនរគបវសយ អព សកមមភពៃនទភន កងរ រ ភបល រម ទងពតមនអពសមបទនែរ នងេយធភមភគ ក ដចជទយក នង NGO េ យបទរបកសជេទ ងទត េលតបនប ញអនធណត ៃនរកមករងរបេចចកេទស-ៃរពេឈ នង បរ ថ ន។ ’ េពលកណត៖ ចងរតមសទ ៤ ឆន ២០០៦ - ‘ពរងងករអនវតៃនចបបៃរពេឈ ជ ពេសស កររបឆងករកបរក ន នងកបៃរពេឈ’ ករបេញចញពតមន - ‘បេងកត រកបខណេគលនេយបយចបស ស អពករផលពតមន’។ េពលកណត៖ ែខធន ឆន ២០០៦

- ចបបរបឆងអេពពករលយ មនបនអនមត

េទ។433

- តមភពតច កនង កររបគលកចច រពមេរព ង

ELC។434

- កររគបរគងធនធន

ធមមជតយងអន។435

អនកត ងធនគរពភព េ ក – “េយងខលខយ ស ថលកខខណៃនករេដញៃថេ យតមភពេលកចច រពមេរព ង ELC

រតវបនេជ ស ង។”436

របធនៃនអងគករសទធ មនស ែខមរ លកដ – "កររបជេនះ បនកយជទមប។ េយងដងថ គម នអផសបរ េទ។ រ ភបលនងេធករសនយ – ករសនយដចឆន មនេបះបត – េហយេរកយពកររបជចបេហយ អ ៗ េនែតដែដលជបន។”437

- “ខញបរមភថ របែហលេពលេវេដមប តង រ ងជមយរ ភបល បនកនងហសេហយ។ ” រប សនរបសរបភពមយរប មនបទពេ ធន េរចនជមយកររបជរ ងទយក នងរ ភបល ែដល អនកេនះេសនសឲយេនអនមក។ “ខញបរមភថ សហគមនទយកបនខកខនឱកសរបសេគេហយ។ […] មយឆន េទ តេហយ េហយ ចបបរបឆងអេពពករលយ េនែតជទរមងរពង ករែកទរមងត ករឈនេទមខ មេលប នយតយវ េហយកររគបរគងធនធនធមមជតេ យរ ភបល រតវបនរះគនពរគប

ទសទ។”438

ហន ែសន – “ ជរ ភបល េបជញេ យមន ទ កេសទរ េដមប របឆងអេពពករលយ េ យអនវតកចចករ ជកែសងជេរចន េដមប សេរមចកមមវតថ រមទងកររពងចបបរបឆងអេពពករលយេនះឯង។” - “ករែកទរមង

មនែមនជពកយដ

កេឡយ។ ” 439

US$៦៨៩

ន440

US$៧៩០,៤ ន

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ករសមគ ម ញៃនភពជៃដគ អសេរចនឆន េនះ ទយករបសរបេទសកមពជ បន េលកករេ ះ រជេរចនរបករ អពករែដលខន មនបនទមទរជ ចខត ថរ ភបល អនវតករែកទរមង ែដល សមរសបនងរបេយជនៃនរបជជនកមពជ េទ។ េពលថមេនះ េគបនេលកេហតផលថ ករ ងេគលជហរ ខងជងេនះ នងរញរបេទសកមពជ កនែត េរជេទកនង េ េបរបសទយកធជងេគរបសេគ – គរបេទសចន។ ក បែនករែដលទយកបសចម របេទសបន េលកមកេរបករេ ះ រេនះ គរពេងយនងេហតករណថ របេទសចន េទះ បមនចតទ យប កេ យ មន ចផលឲយរ ភបល កមពជ ភ នវភពគរឲយេគរព េនេលឆកអនរជត ែដល េគែសងរកេនះបនេទ។ មករពត ‘ក របេទសចន’ បនកយជពកយនយយ កត េដមប េជ ស ងករេលកមកនយយ អពក នេយបយ នងក ករយធបេតយយ មយចនន ែដលទទល ទភព ជជងេសចករតវករេដមប ែកលអអភបលកចច។ េសចកពត គថ េន េពលែដលភពេខចផ រ ៃនរបបែខមររកហមចបេផម រលបេចញបនច មងៗ ពគនតៃនពកេជង រអ ច របេទសកមពជរអលចះកនែតេទ ប េនកនង ងវបត ពភពេ ក។ អនក ករទតែដលរតវបនបញជន េទភនេពញ ដងថ េគនងមនទទលអណរគណពេមរបសខន េទ េបេគេធឲយឃេឃងដលទកៃនករទត េហយទមទរេពលេវ ៃនេមរបសខន េន ទ ន កករ ឯេ ះ។ មយងេទ ត របេទសកមពជ មនែមនជរបេទសមន ទភព េរចនជងេគេទ សរមបអនកករទតជេរចននក ែដលទទលបនទល េល សេគនយទងមល – គជតបនមនរដដមនេសចករតវករជេរចន។ របេទស កមពជ េហយ នងកររងទកខៃនរបជជនកមពជ ជ េរ យៗ

រតវបន កយងេទ ប េនកនង បញជ កចចករ ែដលមន ទភព គ សថត ពេរកមអេពេឃរេឃៃនរ ភបល េយធរបសរបេទសភម េហយនងេរគះធមមជតែដលបន យលកេលរបេទសឥណេណស។ េសចកសនន ន ដលសពៃថងេនះ ករពភក ជេរចន អព ឧស ហកមមដករសងរបសរបេទសកមពជ ែដល កពងែតលតេឡង បន យកចតទក កេលចននរបក ែដលរដនងទទល េ យ រសកមមភពទងេនះ េហយេលរេប បែដលរបកទងអសេនះ ចជយេលករបជជនជនន េនះ ឲយផតពភពរករក។ កបែនគនតទងេនះ រសយេលករសនន ន ដខស ថផលចណលែដលេកតមកព ជវកមម ែរ េរបង នងឧសមន នងកយេទជរបកសរមបករអភវឌ ន ជ សយរបវត។ ករ ពេ ធន របស Global Witness ជមយកររគបរគងធនធនធមមជត េនកនង របេទសកមពជ េហយ េនកែនងេផ ង បងញរបភពដខសគន ។ េនកនង របេទសមនធនធនធមមជតដសមបរ ជេរចន ែដល Global Witness ធបរ វរជវ ករេធ ជវកមម េលធនធនបនេធឲយមនភពរករកកនែតេរចន មន ែមនកនែតតចេនះេឡយ។ េនកនង ករណទងអសេនះ រេប បែដលសមបទនរតវបនែចករែលក េហយរេប បែដលសទធ េរបធនធនរតវបនរបគល េនះកណតននន ករៃនកររគបរគងធនធនេនះឯង នេពលអនគត។ បទពេ ធន កនងមក ជមយវសយ ៃរពេឈរបសរបេទសកមពជ មន ែមនជបទពេ ធន ដេលកទកចតេឡយ។ ៃរព េឈរបសរបេទសជត – ែដលធនគរពភពេ ក ធបេ ថ “ធនធនធមមជតដសខនបផតសរមបដេណរករ អភវឌ ន ” – រតវបនបងខច ជបនបនទ ប អសមយទសវត កនងមកេនះេហយ។ មន ផលចណលតច ស មកពករកបេឈេនះ ចលេទកនង ហបរបសរដ។ ផទយ េទវញ បនបេងកន រទពយសមបតផទ លខន របសពកវរជនែដលរគបរគងរបេទស ែដលបនលចបន េហយកបៃរពេឈ េ យ គម នករ កេទសៃពរ េ ះ។ មនរតវករអនកជនញ ខងអភបល កចច េឡយ េដមប យលេឃញថ សញញ ដបង ៃនកររគបរគងធនធនែរ នងេរបងរបសរបេទសកមពជ គគរបរមភយងខង។ រ ភបល ខះឧបករណរតមរតវ េដមប កករមតេលករែសងរករក នងករេធ ជវកមម ធនធន េហយកនង ករណខះរ ភបល បនេធវទធង ន េ យេចតន េលឧបករណែដលមនជេរសច។ ពកេជង រអ ចដធខពស ែដលរគបរគងរដ បនលកសមបទនដធ មរេប បែដលខះតមភព េហយគរឲយសង យខង ស។ ភពរសបចបប នងសមតថភពៃនរកមហនខះ ែដលបន

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

ទញសមបទនទងេនះ គមនចបស សេឡយ។ ទនទម នងេពលេនះ េរគះថន កដលបរ ថ ន នង របជជនែដលរសេនេលទកដ គ ធស។ រគបលកខណៈ ៃនរេប បែដលសទធ េរបធនធនទងេនះរតវបនែចករែលក នងរគបរគងេពលកនងមក គបងញឲយេឃញករ

ពរងងគរកនងមក ៃនករេធ ជវកមម ែដល មនបណងផលផលចេណញេទម ន នង រកមហន ជនស ករបនថយភពរករកៃនរបជជន។ េទះជយង កេ យ ថ នភពមនគរឲយអសសងឃមេទ។ ករដករសងធនធនទងេនះមនទនចបេផម យងេពញេលញេទ េហយរហតដលេពលេនះ មនឱកសដខេសង មយ េដមប ែកតរមវបញេនះ។ ជ ន ទមយ គរតវែតមនករពយរទកបេ ះ សនន េលកររបគលសមបទនថម ករ ពនតយ រគបសមបទនែដលមនជេរសច េហយនងតមភពទងរសង កនង ករែចកចយ នងកររគបរគង នវធនធន ធរណៈទងេនះ។ កបែនករជសជលបេចចកធបេតយយ រគន ែតជដេ ះ រ យមយភគបេ ះ។ បញដធជងេគ គជករបេងកត ឆនទៈនេយបយ កនង ចេ មទយកអនរជតរបសរបេទសកមពជ េដមប របឈមមខនងអនកែដលមនឫសយងេរជ ែដលកពងទទលរបេយជនផទ លខន េ យ រ ថ នភពបចចបបនន – គជឆនទៈនេយបយែដលបនខះខតយងខងកនងមក។ ករប ជយដេទ ងទត េ យទយករបសរបេទសកមពជ កនង ករទមទរករែកទរមងខងែផនកអភបលកចច ជ លកខខណេដមប ទទលករែចករបកជនយ រគនែតបនពរងងដលដេណរករ ៃនករចបលចធនធនរដបេ ះ។ ករខះតមភពចេពះពតមន ដចជអនក

ជមច សរកមហនទទលភរកចច េដមប រគបរគងធនធន ធរណៈ េហយនងទេ ៃនករបងរបកសរមបសមបទនទងេនះជេដម គមនេគលបណងែតមយ៖ េដមប ករពរ នងចកឫសឲយកនែតេរជ ៃនអនកែដលទទលរបេយជនពកររបតបត ជបនបនទ បេទ ត ៃនរដរសេមលរបសរបេទសកមពជ។ មនទនហសេពលេទ េដមប ទយកអនរជតរបសរបេទសកមពជ ផស បរ លកខខណៃនករចរចជមយរបេទសកមពជ េទ បែន នងរតវករករផសបរ គនតយងធ េដមប េមលហសពសដដអនមយ អពអភបលកចច ល។ ខម រ ៃនករផសបរ េនះ រតវែតជករទទលគ លថ ករដកហតធនធនរបសរបេទសជត សរមប របេយជនផទ លខន គ ជករបពនយងធងនធងរ នវសទធ ខងែផនកសងគម នងខង

ែផនកេសដកចច ៃន របជជនរបសរបេទសជត។ េនះគជេពលេវ េដមប សេរមចចត ថ េតរបជជនកមពជ ចរមចែណកេនកនង រទពយធនធនធមមជតរបសរបេទសជតខន ឯង ឬេត

ពកវរជនេចរធបេតយយ នង រក ទកសរមបខន ឯងមងេទ ត នវផលរបេយជនៃនករលករបេទសជត ឬ េទ។ អក រកត ADB - ធនគរអភវឌ ន ស BPAMP - គេរមងរគបរគងជវៈចរះ នង តបនករពរធមមជត CDC - រកមរបក អភវឌ ន កមពជ CDCF - េវទកកចចសហករ អភវឌ ន កមពជ CG - រកមពេរគះ CNPA - ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ CPP - គណបក របជជនកមពជ EITI - គេរមងជរញ តមភពឧស ហកមមដករសង ELC - សមបទនដេសដកចច ESIA - ដេណរករ យតៃមេហតបះពលេសដកចច នង សងគម FA - រដបលៃរពេឈ ហ.ត. - ហក រ IMF - មលនធរបយវតថ អនរជត

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

គ.ម. - គឡែមរត MAFF - រកសងកសកមម រកខ របមញ នងេន ទ MIME - រកសងឧស ហកមម ែរ នងថមពល MoE - រកសងបរ ថ ន MoEF - រកសងេសដកចច នង ហរញញវតថ MP - កង វធហតថ NGO - អងគករេរករ ភបល NORAD - ទភន កងរសហរបតបតករ អភវឌ ន ៃន របេទសនរែវស PSC - កចចរពមេរព ង ែចកចយផលតកមម RCAF - កងេយធពលេខមរភមនទ RGC - ជរ ភបល កមពជ SEZ - តបនេសដកចច ពេសស SRP - គណបក សម រង UN - អងគករសហរបជជត UNDP - កមមវធអភវឌ ន ៃនអងគករសហរបជជត UNOHCHR - ករយលយ អងគករសហរបជជត ៃន អគគសនងករសរមបសទធ មនស

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

48

1 William Reno, ‘Clandestine Economies, Violence and States in Africa,’ Journal of International Affairs, េលខ ៥៣, ឆន ២០០០។ 2 េដមប រជបដងបែនថមអព រេប ប ែដលធនធនេរបង ឧសមន នងែររបសរបេទសកមពជ ច រតវបនខជះខជ យបន សម នរបយករណកនងមក សដពករកបៃរពេឈខសចបប េនឯ www.globalwitness.org។ 3 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ កឧតដមេសនយ អក េក េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 4 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទ េ ក ចម បរ េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 5 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក ចម របសទធ េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ

ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 6 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក ឌ ចច េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 7 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទឧតដមេសនយ មស សភ េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 8 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទឯកឧតដម ល យង ផត េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ

ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 9 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទឯកឧតដម ឱម យនេទ ង េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 10 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទឯកឧតដម េ េមងឃន េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណ

េនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 11 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទឧតដមេសនយ បល េរ ន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 12 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទ រកម រទ ភព េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសរកមហន អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 13 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទអគគនយករដឋម ន ហន ែសន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសសេមដច អពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងសេមដច។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 14 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទសេមដច ជ សម េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសសេមដច អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងសេមដច។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 15 Global Witness បនសរេសរសបរតពរ េទេ ក ែត ដង េនកនងែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ

ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 16 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទ េ កបណត ឆន ល ប គង េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ កបណត អព េរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ កបណត េហយ បនទទលចេមយ។ េដមប េមលពតមនែថមអពចេមយ េនះ សមេមលទពរ ##។ 17 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហនេរបងកត រសសហល េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសរកមហន អពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មន បនទទលចេមយ េទ។ 18 សបរតពរកមហនចបប Richards Butler Reed Smith ែដលបនេផញកនង នមត ងេ កបណត ឆន លប គងេទ កន Global Witness, ៃថងទ ៣១ ែខត ឆន ២០០៨។ 19 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហនថមពល ៃឆ ចន រ ង កមព ជ េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របស រកមហន អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយេទ។ 20 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទ PGS េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសរកមហន អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 21 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន PT មដក េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសរកមហន អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 22 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទឯកឧតដមរដឋម ន មក មេរត េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 23 Douglas Gillison, ‘Conservation Areas Not Inviolable, Says Minister’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ១៤ ែខកញញ ឆន ២០០៧, ទពរទ ១-២។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

49

24 UNDP, ‘Human Development Report 2007-2008: Fighting Climate Change – Human Solidarity in a Divided World’, ទពរទ ២៥៩,

http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Indicator_tables.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២០ ែខស ឆន ២០០៨)។ 25 ធនគរពភពេ ក , ‘2008 World Development Indicators Database,’ ៃថងទ ១១ ែខេម ឆន ២០០៨; UNDP, ‘Human Development Report 2007-2008: Fighting Climate Change – Human Solidarity in a Divided World’, ទពរទ ២៥៩, http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Indicator_tables.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២០ ែខស ឆន ២០០៨)។ 26 IMF, ‘Cambodia: Selected Issues and Statistical Appendix’, ែខស ឆន ២០០៧, ទពរទ ៥។ 27 បទសមភ សនជមយអនកវភគ វសយ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨។ 28 រកមរបក អភវឌ ន កមពជ គ ជ ថ បន ែដលទទលភរកចច សរមបករគរទ នងអនមត ចេពះគេរមងអភវឌ ន េន កនង របេទសកមពជ។ 29 Prospectors and Developers Association of Canada, ‘Cambodia’s Mining Sector’, ៃថងទ ៣០ ែខឧសភ ឆន ២០០៧, http://www.pdac.ca/pdac/publications/na/070530-cambodia-mining-sector.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); បទសមភ សនជមយបគគលក MIME, ែខកញញ ឆន ២០០៧; John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន

២០០៧, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 30 រពតបរត ៃន ថ នេបសកកមមអចៃ នយ កមពជ របច អងគករសហរបជជត, ែខមន ឆន ២០០៦, http://www.un.int/cambodia/Bulletin_Files/March06/Donors_give_Cambodia.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); រពតបរត ៃន ថ នេបសកកមមអចៃ នយ កមពជ របច អងគករសហរបជជត, ែខមថន ឆន ២០០៧, http://www.un.int/cambodia/Bulletin_Files/June07/Donors_pledged_aid.pdf

(បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 31 Chea Sieng Hong, ‘Mineral Exploration and Mining Projects in Cambodia’, ឆន ២០០៦, http://www.gmsbizforum.com/dmdocuments/MGS_MI2.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 32 John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ២០០៦, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2006/myb3-2006-cb.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 33 John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ២០០៧, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ កញញ ឆន ២០០៨)។ 34 Global Witness research, ឆន ២០០៨; John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ in U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ២០០៧, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខកញញ ឆន ២០០៨); Oxfam America, ‘Large Scale Extractive Industry Scoping Study: Cambodia’, ៃថងទ ២២ ែខមថន ឆន ២០០៧។ 35 បទសមភ សនជមយម ន MIME មយរប, ឆន ២០០៨; Prospectors and Developers Association of Canada, ‘Cambodia’s Mining Sector’, ៃថងទ ៣០ ែខឧសភ ឆន ២០០៧, http://www.pdac.ca/pdac/publications/na/070530-cambodia-mining-sector.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ២០០៧,

http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 36 ករេសប អេងកតេន មកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 37 Susan Postlewaite, ‘Big fish, small fish, oily fish…or gas?’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ៤ ែខេម ឆន ២០០៨។ 38 បទសមភ សនជមយអនកវភគ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨។ 39 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយអនកវភគ វសយ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨; Coordinating Committee for Geoscience Programmes in East and Southeast Asia, http://www.ccop.or.th/epf/cambodia/cambodia_info.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ២៩ ែខឧសភ ឆន ២០០៨។ 40 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយអនកជនញ ខងវសយ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨; The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment for the Cambodian National Petroleum Authority’, ែខធន ឆន ២០០៤; បទសមភ សនជមយសមជកសភមយរប, ឆន ២០០៨; ទនកទនងផទ លជមយអនកេធករ NGO មយរប, ឆន ២០០៨។ 41 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន េសវរន េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសរបសរកមហន អពេរ ង វេនកនង របយករណ

េនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 42 បទសមភ សនជមយសមជកៃនសហគមនទយកមយរប, ឆន ២០០៨; Eric Watkins, ‘Cambodia’s first oil to be delayed, officials says’, Oil & Gas Journal, ៤ ែខវចឆក ឆន ២០០៨; Reuters, ‘Cambodia’s first oil unlikely before 2010’, ៃថងទ ៤ ែខវចឆក ឆន ២០០៨។ 43 សដដករសងពេសចកដែថងេទកនរកមរបក សទធ មនស ៃនអងគករសហរបជជត េ យ អនកត ងពេសស ៃនអគគេលខធករ សរមបសទធ មនស របចរបេទសកមពជ េ ក យង ក យ , ៃថងទ ១២ ែខមថន ឆន ២០០៧។ 44 Evan Gottesman, ‘Cambodia after the Khmer Rouge: Inside the Politics of Nation Building’, ឆន ២០០៣, ទពរ ទ ៤៥-៤៨។ 45 ធនគរពភពេ ក , ‘Structural Adjustment Credit to Cambodia’, ឆន ២០០០។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

50

46 ឧទហរណ សមេមលរបយករណបេងកត េ យ Global Witness ែដលមនផដលឲយេមលេនឯ www.globalwitness.org។ 47 ធនគរពភពេ ក , ‘Cambodia – A Vision for Forestry Sector Development’, ឆន ១៩៩៩, ទពរទ i; Asian Development Bank Sustainable Forest Management Project, ‘Cambodian Forest Concession Review Report’, ឆន ២០០០, ទពរទ ២០។ 48 ឧទហរណ សមេមលរបយករណបេងកត េ យ Global Witness ែដលមនផដលឲយេមលេនឯ www.globalwitness.org; Asian Development Bank Sustainable Forest Management Project, ‘Cambodian Forest Concession Review Report’, ែខេម ឆន ២០០០។ 49 េដមប រជបដងបែនថមអពរេប បែដលធនធនេរបង ឧសមន នងែររបសរបេទសកមពជ ច រតវបនខជះខជ យបន សម នរបយករណកនងមក សដពករកបៃរពេឈខសចបប េនឯ www.globalwitness.org។ 50 Asian Development Bank Sustainable Forest Management Project, របយករណសដពសមបទនៃរពេឈកមពជ , ឆន ២០០០។ 51 របយករណៃនអនកត ងពេសស របសអគគេលខធករ សរមបសទធ មនស របចរបេទសកមពជ េ ក យស ក យ , ៃថងទ ២៩ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨, ទពរទ ៦។ 52 Human Rights Watch, ‘Phnom Penh’s Poor Face Evictions’, ៃថងទ ១ ែខស ឆន ២០០៦, http://www.hrw.org/english/docs/2006/08/02/cambod13889.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៩ ែខវចឆក ឆន ២០០៨)។ 53 ករយលយ របចរបេទសកមពជ របស គណៈកមម ធករ សទធ មនស ៃនអងគករ UN, ‘Land concessions for economic purposes in Cambodia - A human rights perspective’, ៃថងទ ១៤ ែខវចឆក ឆន ២០០៤, ទពរទ ៣។ 54 Adrian Levy នង Cathy Scott-Clark, ‘Country for Sale’, The Guardian, ៃថងទ ២៦ ែខេម ឆន ២០០៨; NGO Forum Sectoral Paper on land issues, http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/CGPaper/SectoralPapers.htm#LAND%20ISSUES (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨);

ទនកទនងផទ លជមយអនក យករណ រពតមន, ឆន ២០០៨។ 55 Amnesty International, ‘Rights Razed: Forced Evictions in Cambodia’, ឆន ២០០៨; ករសែមដងេ យអនក យករណពេសស ៃនអងគករសហរបជជត េ ក Rodolfo Stavenhagen សដព ថ នភពសទធ មនស នង េសរភព ជមល ឋ ន ៃនជនជតេដមភគតច ‘General considerations on the situation of human

rights and fundamental freedoms of indigenous peoples in Asia’, ែខឧសភ ឆន ២០០៨; ករយលយ របចរបេទសកមពជ របស គណៈកមម ធករ សទធ មនស ៃនអងគករ UN, ‘Land Concessions for Economic Purposes in Cambodia, A Human Rights Perspective’, ៃថងទ ១៤ ែខវចឆក ឆន ២០០៤។ 56 Amnesty International, ‘Rights Razed: Forced Evictions in Cambodia’, ឆន ២០០៨, ទពរទ ២; Licadho (របយករណេផ ងៗ), http://www.licadho.org/ (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 57 Licadho, ‘Violent land eviction in Cambodia's tranquil beachside municipality’, ៃថងទ ៣ ែខឧសភ ឆន ២០០៧, http://www.licadho.org/articles/20070503/52/index.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); េសចកដែថងអព ថ នភពៃនរគ រទង យែដលរតវបនេដញេចញពរកមមតភព ទ ៤ រកងរពះសហន េ យ អងគករBridges Across Borders Southeast Asia (BABSEA) េហយនងCentre on Housing

Rights and Evictions (COHRE), ៃថងទ ១៨ ែខឧសភ ឆន ២០០៨, http://www.cohre.org/store/attachments/Cambodia%20-%20COHRE%20and%20BAB%20Joint%20Statement%20on%20Sihanoukville%20(18%20May%202008).doc (បនេមល េលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); Licadho, ‘Nine residents found guilty of assaulting Cambodian police during land eviction,’ ១០ ែខកកក ឆន ២០០៧។ 58 MIME, ជញ បណែសងរករកធនធនេផ ងៗ ឆន ២០០៨។ 59 Douglas Gillison, ‘NGOs call for a Moratorium on Mining Licences’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ២៥ ែខវចឆក ឆន ២០០៨។ 60 រពះ ជ ចរកកមពជ , រដឋធមមនញញៃនរពះ ជ ចរកកមពជ , ឆន ១៩៩៩។ 61 Jane Mélanie, Marina Kim, Sam Hester, Peter Berry, Allison Ball នង Karen Schneider, ‘Enhancing ASEAN Minerals Trade and Investment:

Cambodia’, ឆន ២០០៥, ទពរទ ៣, http://www.aadcp-repsf.org/docs/04-009b-FinalCountryReport.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខកញញ ឆន ២០០៨); ឧទហរណ សមេមល Circular #001 on Suspension and Revocation of Mineral Resources (ៃថងទ ២៥ ែខឧសភ ឆន ២០០៤) ; Circular #002 on Preventing Measures Against Anarchic Mineral Exploitation in Provinces / Municipalities in the Kingdom of Cambodia (ៃថងទ ២៥ ែខឧសភ ឆន

២០០៤) េហយនងអនរកតយ េលខ ០៨ សដពេគលករណវនេយគ សរមប ធនធនែររគបរបេភទ (ៃថងទ ៣១ ែខមក ឆន ២០០៥)។ 62 ជរ ឋ ភបល កមពជ ‘ចបបសដព កររគបរគងនងករេធ ជវកមម ធនធនែរ’, ឆន ២០០១, មរ ទ ១១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-Mineral %20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 63 បទសមភ សនជមយម ន MIME មយរប ឆន ២០០៨; រកមរបក អភវឌ ន កមពជ http://www.cambodiainvestment.gov.kh/?q=ii_land (បនេមើលេលើកចង

េរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 64 NGO Forum, ‘Environmental and Social Impacts of Expansion of the Extractive Industries Sector’, ែខវចឆក ឆន ២០០៨;

http://www.cambodiainvestment.gov.kh/?q=ii_land (បនេមើលេលើកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 65 មរ ទ ៧ នងទ ២៥ ‘ចបបសដព កររគបរគងនងករេធ ជវកមម ធនធនែរ’, ឆន ២០០១៖ អនកែដលមនសទធ កនកប ជធមម មនបនចតទកថ បេពញលកខខណៃនមរ ទ ៧ ៃនចបបសដពធនធនែរ ទលែតបនផសបដរ សទធ កនកប េទជបណកមមសទធ សន (ស ងេលមរ ទ ៣៩ ៃនចបបភមបល ), េហយបណកមមសទធ ដសហគមនជនជតេដមភគតច ក មន បបញចល កនង 'កមមសទធ ដធឯកជន' ែដរ។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

51

66 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទឯកឧតដម រដឋម ន សយ ែសម េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 67 Global Witness បនសរេសរសបរតមយេទេ កជទវ ជ េខង េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ កជទវ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេឈម ះេ កជទវ។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 68 ទនកទនងផទ ល ជមយអនកេធករ ខងសទធ មនសយ ឆន ២០០៨; បទសមភ សនជមយម ន MIME មយរប ឆន ២០០៨។ 69 NGO Forum, ‘Environmental and Social Impacts of Expansion of the Extractive Industries Sector’, ែខវចឆក ឆន ២០០៨; Amnesty International, ‘Rights Razed: Forced Evictions in Cambodia’, ៃថងទ ១១ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨។ 70 មរ ទ ២០ 'ចបបសដព កររគបរគងនងករេធ ជវកមម ធនធនែរ,' ឆន ២០០១។ 71 មរ ទ ១៦ ‘ចបបសដពកចច ករពរបរ ថ ន នង កររគបរគងធនធនធមមជត ឆន ១៩៩៦’។ 72 Douglas Gillison, ‘NGOs to Meet Minister Over Protected Areas’, The Cambodia Daily Weekly Review, ៃថងទ ២-៧ ែខធន ឆន ២០០៧។ 73 ធនគរពភពេ ក , តបនប ដ ញអនធណត ៃនគេរមងរគបរគងជវៈចរះ នង តបនករពរធមមជត, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_protect.htm

(បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 74 ជរ ឋ ភបល របេទសកមពជ , មរ ទ ៣, អនរកតយសដពករេរ បច នងកររបរពតេទរបសរកសងបរ ថ ន , ៃថងទ ២៥ ែខកញញ ឆន ១៩៩៧; ធនគរពភពេ ក តបនប ដ ញអនធណត ៃនគេរមងរគបរគងជវៈចរះ នង តបនករពរធមមជត, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_protect.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១១ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 75 Douglas Gillison, ‘Conservation Areas Not Inviolable, Says Minister’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ១៤ ែខកញញ ឆន ២០០៧ ទពរទ ១-២។ 76 ជរ ឋ ភបលកមពជ ‘Prakas (Declaration) on the Protection of Natural Areas – Ministry of Environment Declaration no. 1033’, ឆន ១៩៩៤, មរទ ៤ មមនឲយេធ ជវកមម ែរ េហយនងមនឲយេរបេរគ ងផទះ េន កនង តបនធមមជតករពរ,

http://sunsite.nus.edu.sg/apcel/dbase/cambodia/regs/cadnat.html#Top (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខកញញ ឆន ២០០៨); ជរ ឋ ភបល កមពជ ‘Prakas on the Management and Suppression of Crimes against Natural Resources in the Prohibited Areas of Natural Resources Preservation – Ministry of Environment Declaration no. 258’ ឆន ២០០៦។ 77 ជរ ឋ ភបល កមពជ , ‘ចបបសដព កររគបរគងនងករេធ ជវកមម ធនធនែរ’, ឆន ២០០១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-Mineral

%20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 78 Erika Kinetz នង Kay Kimsong, ‘More Companies Look to Mine Cambodia’s Wealth’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ២៩ ែខកញញ ឆន ២០០៦; Douglas Gillison នង Thet Sambath, ‘ Global Witness: Gov’t Contradicting Itself’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៦; Yun Samean, ‘Firms Get

Rights To Explore Protected Areas’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ២៣ ែខធន ឆន ២០០៧។ 79 NGO Forum, ‘Forests, Plantations and Concessions’ អតថបទសរមបសននសទ CDCF, ែខវចឆក ឆន ២០០៨។ 80 ធនគរពភពេ ក , ‘គេរមងរគបរគងជវៈចរះ នងតបនករពរធមមជត’, http://www.bpamp.org.kh/index.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខកញញ

ឆន ២០០៨); រពះ ជ ចរកកមពជ ‘Kingdom of Cambodia Protected Area Law’, ឆន ២០០៨។ 81 បទសមភ សនជមយរបភពសមង ត, ឆន ២០០៨; មរ ទ ១១, ‘Kingdom of Cambodia Protected Area Law’, ឆន ២០០៨។ 82 មរ ទ ១១, ‘Kingdom of Cambodia Protected Area Law’, ឆន ២០០៨។ 83 បទសមភ សនជមយអនកេធករ NGO េហយនងម ន MoE មយរប, ឆន ២០០៨។ 84 ទនកទនងផទ ល ជមយអនកេធករ NGO មយរប, ែខេម ឆន ២០០៨; NGO Forum, ‘Environmental and Social Impacts of Expansion of the Extractive Industries Sector’, អតថបទសរមបសននសទ CDCF, ទពរទ ៥។ 85 ធនគរពភពេ ក , ‘គេរមងរគបរគងជវៈចរះ នង តបនករពរធមមជត’, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_protect.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថង

ទ ១០ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 86 ធនគរពភពេ ក , គេរមងរគបរគងជវៈចរះ នង តបនករពរធមមជត, Annual Project Progress Report 2004, ទពរទ ១១, http://www.bpamp.org.kh/Download/Anual_Report/BPAMP%202004%20annual%20report.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១១ ែខវចឆក ឆន ២០០៨)។ 87 IUCN, ‘The IUCN Red List of Threatened Species’, ឆន ២០០៨, http://www.iucnredlist.org/details/14519 (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៧ ែខវចឆក ឆន ២០០៨)។ សមេមលផងែដរ៖ Conservation International, ‘Cambodia Profile’, ឆន ២០០៨, ទពរទ ១១, http://www.conservation.org/explore/regions/asia-pacific/cambodia/Pages/overview.aspx (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខវចឆក ឆន ២០០៨)។ 88 Ian Baird នង Philip Dearden, ឆន ២០០៣, 'Biodiversity, conservation and resource tenure regimes: A case study for Northeast Cambodia Environmental Management', ទពរទ ៥៤១-៥៥០; 'Final Report, March 2000 – December 2006' ៃនគេរមងរគបរគងជវៈចរះ នង តបនករពរធមមជត, ទពរទ ៨។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

52

89 Louis Lebel , Rajesh Daniel, នង Nathan Badenoch, ‘State, commerce and commons: conservation with communities in upper tributary

watersheds’, USER Working Paper WP-2006-02, Unit for Social and Environmental Research, Chiang Mai University, ឆន ២០០៦, ទពរទ ១-២៣។ 90 ធនគរពភពេ ក , គេរមងរគបរគងជវៈចរះ នង តបនករពរធមមជត, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_vnp.htm (បនេមល េលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 91 ទនកទនងផទ លជមយរបភពសមង តមយរប, ឆន ២០០៨; Douglas Gillison, ‘World Bank Seeking Answers Over Dragon’s Tail’, The Cambodia Daily,

ៃថងទ ១៧ ែខស ឆន ២០០៧; Douglas Gillison, ‘Cambodia Braces for Mining Invasion’, Asia Sentinel, ៃថងទ ២១ ែខកញញ ឆន ២០០៧; Global Witness បនសរេសរសបរតេទនយកទងពររប ៃនរកមហន ធនធនឥណសន េ ក Jeremy Snaith េហយនង េ ក David Evans េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសពកេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងពកេ ក េហយនង រកមហន ធនធនឥណសន។ េនេពលេបះពមព

របយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 92 Douglas Gillison, ‘World Bank Seeking Answers Over Dragon’s Tail’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ១៧ ែខស ឆន ២០០៧។ 93 ទនកទនងផទ លជមយអនកវភគ វសយ ឧស ហកមម, ែខមថន ឆន ២០០៨។ 94 សបរតពរដឋម នរកសង MIME ឯកឧតដម សយ ែសម េទរដឋម ន MoE ឯកឧតដម មក មេរត េដមប េសនសករអនញញ តឲយរកមហន ឥណសន បេងកត ជរ មល ឋ ន េនកនងេខតរតនគរ នង េខតសទង ែរតង សរមបេគលបណងែសងរករកធនធន, ៃថងទ ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨។ 95 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន ថមរតនៈ េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសរបសរកមហន អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន ថមរតនៈ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 96 John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ២០០៦; Chea Sieng Hong, ‘Mineral Exploration and Mining Projects in Cambodia’, ឆន ២០០៦, http://www.gmsbizforum.com/dmdocuments/MGS_MI2.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 97 ករេសប អេងកតេន មកែនង របស Global Witness , ឆន ២០០៥, ២០០៦ នង ២០០៨។ 98 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន ហរណ នហរណ េរគ ងរប ប នងមសន របេទស ជតចន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន ហរណ នហរណ េរគ ងរប ប នងមសន របេទស ជតចន។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 99 ទភន កងរ រពតមនXinhua ‘Cambodia, China to Cooperate on Iron Mine Exploration’, People’s Daily Online, ៃថងទ ២០ ែខមន ឆន ២០០៥, http://english.people.com.cn/200503/20/eng20050320_177505.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 100 DFDL Mekong, ‘Weekly Law Update’, ៃថងទ ១២ ែខស ឆន ២០០៨, ទពរទ ៣។ 101 រពះ ជ ចរកកមពជ ជញ បណ ែសងរករក សរមបរកមហន ថម រតនៈ ពរកសងឧស ហកមម ែរ នងថមពល, ៃថងទ ៣ ែខកញញ ឆន ២០០៨។ 102 BBC Monitoring International Reports, ‘Cambodia, China to Cooperate on Iron Mining’, Xinhua, ៃថងទ ១៩ ែខមន ឆន ២០០៥។ 103 ករេសប អេងកតេន មកែនង របស Global Witness , ឆន ២០០៥, ២០០៦ នង ២០០៨; Bill Bainbridge, ‘Another Island Resort Planned’, The Phnom

Penh Post, ៃថងទ ១៧ ែខកញញ ឆន ២០០២; Ministry of Defence, ‘Directory of the High Command’, http://www.mond.gov.kh/index/keypersonal.asp?kp=kphigh (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៩ Sept ឆន ២០០៨)។ 104 បទសមភ សនជមយបគគលកករ ឋ នអណដ ង ែរមយរប, ឆន ២០០៨។ 105 Global Witness, ‘ែខ រស យ អនកលចជត’, ឆន ២០០៧, ទពរទ ៩៤។ 106 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន ខននតក េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនង ខននតក។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។

107 Kenertec, ‘Kenertec takes over Rovieng iron mine in Cambodia’, ៃថងទ ១៤ ែខឧសភ ឆន ២០០៨,

http://www.kenertec.co.kr/english/relations/whatsnew_read.asp?page=1&num= (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២០ ែខវចឆក ឆន ២០០៨)។ 108 បទសមភ សនជមយអនកត ងរកមហន, ឆន ២០០៨។ 109 ជរ ឋ ភបល កមពជ , ‘ចបបសដព កររគបរគងនងករេធ ជវកមម ធនធនែរ’, ឆន ២០០១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-Mineral %20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 110 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយអនកត ងរកមហនមយរប, ឆន ២០០៨។ 111 ជរ ឋ ភបល កមពជ , មរ ទ ២៧, ‘ចបបសដព កររគបរគងនងករេធ ជវកមម ធនធនែរ’, ឆន ២០០១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-Mineral %20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 112 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយម ន MIME មយរប, ឆន ២០០៨។ 113 បទសមភ សនជមយរបភពសមង តមយរប, ឆន ២០០៨។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

53

114 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន BHP បលលតន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសអពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ

ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន េហយបនទទលចេមយ។ េដមប េមលពតមនបែនថមអពចេមយ េនះ សមេមលទពរ ##។ សរមបសេ មយចបបេពញេលញ ៃនចេមយ េនះ សមទកទងមក Global Witness ម mail@globalwitness.org។ 115 The Cambodia Daily, ‘Gov’t gets $2.5 Million for Mine Exploration Contract’, ៃថងទ ២២ ែខឧសភ ឆន ២០០៧។ 116 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទឯកឧតដម លម គន េ េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 117 The Cambodia Daily, ‘Gov’t gets $2.5 Million for Mine Exploration Contract’, ៃថងទ ២២ ែខឧសភ ឆន ២០០៧; បទសមភ សនជមយសមជកសភ ឆន

២០០៨។ 118 សបរតពរកមហន BHP បលលតន េទ កន Global Witness, ៃថងទ ១៣ ែខវចឆក ឆន ២០០៨។ 119 រកសងេសដឋកចច នង ហរញញវតថ , ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’, ផលចណលមនែមនពនធ រ មកពសមបទនែរ, ឆន ២០០៦។ 120 Kenertec, ‘Kenertec takes over Rovieng iron mine in Cambodia’, ៃថងទ ១៤ ែខឧសភ ឆន ២០០៨។ 121 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយអនកត ងរកមហនមយរប, ឆន ២០០៨។ 122 John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ២០០៧, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១២ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 123 បទសមភ សនជមយអនកត ងរកមហនមយរប, ឆន ២០០៨។ 124 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក ចយ េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 125 បទសមភ សនជមយអនករសកមយរប, ឆន ២០០៨; បទសមភ សនជមយអនកត ងរកមហនមយរប, ឆន ២០០៨។ 126 ករសេងកតេន មកែនង, ឆន ២០០៨; បទសមភ សនជមយអនកត ងរកមហនមយរប, ឆន ២០០៨។ 127 បទសមភ សនជមយអនករសកមយរប, ឆន ២០០៨; ទនកទនងផទ លជមយអនកេធករអងគករ, ឆន ២០០៨។ 128 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក គត គមេ ះ េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ

ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 129 បទសមភ សនជមយអនករសកមយរប, ឆន ២០០៨; ទនកទនងផទ លជមយអនកេធករ NGO, ឆន ២០០៨។ 130 ទនកទនងផទ លជមយអនកេធករអងគករ, ឆន ២០០៨។ 131 ទនកទនងផទ ល ជមយអនកេធករខងសទធ មនស ឆន ២០០៨; Suon Kanika, ‘Land Disputes in Kampong Thom’, ៃថងទ ២ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨; Yun

Samean, ‘Casino Planned on Minority Land in Ratanakiri’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ៨ ែខមន ឆន ២០០៧; Kenneth Fernandes, ‘Cambodia Eviction Monitor’, េលខ ១, ែខមថន ឆន ២០០៧, http://www.cohre.org/store/attachments/Eviction%20Monitor%20Jan-Dec%202006.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨); Pascal Khoy, ‘Vers de casinos dans le nord-est du pays’, La Lettre du Cambodge, ែខេម ឆន

២០០៧, http://ccfcambodge.org/lettre/LettreDuCambodge05.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨); Kuch Naren, ‘Koh Tonsay Families Say Relocation Will Ruin Them’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ២ ែខស ឆន ២០០៦។ 132 James Welsh នង Prak Chan Thul, ‘Lakeside Owners in Dark Over Development Plans’, The Cambodia Daily; ទនកទនងផទ ល ជមយអនក

យករណពតមន ឆន ២០០៨។ 133 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន វ កមន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសអពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន វ កមន េហយ បនទទលចេមយ។ េដមប េមលពតមនបែនថមអពចេមយ េនះ សមេមលទពរទ ##។ សរមបសេ មយចបបេពញេលញ ៃនចេមយ េនះ សមទកទងមក Global Witness ម mail@globalwitness.org។ 134 ទនកទនងផទ លជមយអនក យករណ រពតមន ឆន ២០០៨; ‘Viet Nam, Cambodia Sign Mineral Exploration Deal’, VNS, ៃថងទ ៣ ែខកកក ឆន ២០០៧ http://vietnamnews.vnagency.com.vn/showarticle.php?num=01ECO030707 (បនេមល េលកចងេរកយ េនៃថងទ ១៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨); ‘Vinacomin to Explore Metal Ore in Cambodia’, Vietnamese Diplomatic Missions,

http://www.mofa.gov.vn/vnemb.be/vi/vnemb.vn/cn_vakv/ca_tbd/nr040824144816/ns070703034527/ (បនេមលេលកចងេរកយ េនៃថងទ ១៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨); Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហនែរ ម ហគដ ក េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសអពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មន បនទទលចេមយ េទ។ 135 ទនកទនងផទ លជមយអនក យករណ រពតមន, ឆន ២០០៨។ 136 សបរតពរកមហន វ កមន េទ កន Global Witness, ៃថងទ ៥ ែខវចឆក ឆន ២០០៨។ 137 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ កជទវ បន ន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ កជទវ អព េរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ កជទវ។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

54

138 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ករស ជង សភព េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ករស អព េរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ករស។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 139 របភពពពតមនទរទស នេនរបេទសកមពជ ឆន ២០០៤ ទទលយកេ យ Global Witness; បញជ អនកចលរមសននសទ កពលសដពពណជជកមម នង ករវនេយគ ចន -

ន http://www.cabiforum.org/foreign.html។ 140 កណតេហតពកររបជរបសរកសងកសកមម េនឯទបញជ ករទេទៃន RCAF ៃថងទ ៣ ែខកមភៈ ឆន ១៩៩៧។ 141 ករសេងកតេន មកែនង ឆន ២០០៣ ២០០៤ នង ២០០៥; បទសមភ សនជមយអនករសក ឆន ២០០៣ នង ២០០៤។ 142 Solana Pyne នង Yun Samean, ‘Hun Sen says Global Witness lied in Report’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ៧ ែខមថន ឆន ២០០៤។ សេមដច ហន ែសន េហយនងម នជនខពសមយចននេទ ត បនេធករ យរប រេ យសដជេរចនដង ែដលរតវបន យករណយងសះ យ អសរយៈេពលបនម នឆន េហយ។ 143 ករចះបញជ រកមហន Wuzhishan LS Group Ltd. [រកម វជ ន ចកត ] របសរកសងពណជជកមម ៃថង ទ ២៤ ែខឧសភ ឆន ២០០៤ (ឯក រេនះ កេឈម ះអនកកនហន វជ ន ប រប គ េល វ េវ េ េមងឃន នង ស គង រទវ); កចចរពមេរព ង ផដលសមបទនដេសដឋកចច ទហ ១៧៦.០៦៥ ហ.ត. េនកនង េខតកពងឆន ង ចះហតថេលខេ យរដឋម ន MAFF ឯកឧតដម ឈ សង ៃថងទ ៨ ែខមក ឆន ២០០០; កចចរពមេរព ង ផដលសមបទនដេសដឋកចច ទហ ១៣៨.៩៦៣ ហ.ត. េនកនង េខត

េពធ ត ចះហតថេលខេ យរដឋម ន MAFF ឯកឧតដម ឈ សង ៃថងទ ៨ ែខមក ឆន ២០០០; បណពតមនMAFF សដពសមបទនដេសដឋកចច េខតមណលគរ ១០.០០០ ហក រ របស វជ ន http://www.maff.gov.kh/elc/comprofiles/mdwuzhis.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); កចចរពមេរព ង សរមបសមបទនដេសដឋកចច ចននពរ ទហ ៧០.០០០ ហ.ត. (បនទ យមនជយ ) នង ២៣០.០០០ ហ.ត. (បតដបង ) ចះហតថេលខេ យរដឋម ន ៃនគណៈរដឋម ន គ ឯកឧតដម ស មនត នង េន កណន ទ រកងភនេពញ ៃថងទ ៨ ែខមថន ឆន ១៩៩៨; ករមងទនននយ GIS របសរកសងេរ បចែដនដ នគរបនយកមម នង សណង ែដល បងញសមបទនដេសដឋកចច ទងពរ េន កនង េខតបនទ យមនជយ នង បតដបង ឆន ២០០៤; DFDL, ‘Weekly Law Update’, ៃថងទ ១ ែខវចឆក ឆន ២០០៦; Kay Kimsong, ‘High Hopes for New Economic Zone in S'ville’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ៣០ ែខវចឆក ឆន ២០០៦; ទនកទនងផទ ល ជមយបគគលកៃន UNOHCHR ឆន ២០០៧; World Rainforest Movement, The Death of the Forest – A Report on Wuzhishan’s and Green Rich’s Tree

Plantation Activities in Cambodia, WRM Series on Tree Plantations េលខ ៤ ឆន ២០០៦ ទពរទ ២១។

144 Global Witness បនគណនថ រកមហន ភពមច កន កបដ ១.៣៣៣.៩៣១ ហ.ត. ជសមបទនៃរពេឈ នង សមបទនដេសដឋកចច។ ទហ ៃផទដសរបរបសរបេទសកមពជ គ ១៨.១០៤.០០០ ហ.ត.។

145 រកសងពណជជកមម ឯក រ ចះេឈម ះរកមហនសរមបរកមហន ជ ថមពល សណ នង េបរត កជន។ 146 ជរ ឋ ភបល កមពជ ជញ បណ ែសងរករកធនធន េលខ ៧២៧ ៃថងទ ៨ ែខស ឆន ២០០៨; លខត បញជ កកមមសទធ រកមហនរបសរកសងពណជជកមម េលខ ២៣១៥/០៥E សរមប ចង សន ៃថង ទ ២៤ ែខមន ឆន ២០០៥; លខត បញជ កកមមសទធ រកមហនរបសរកសងពណជជកមម េលខ ២៣៥៦/០៥E សរមបហងហ-រទ ភព ៃថងទ ២០ ែខេម ឆន ២០០៥។ 147 ទនកទនងផទ លជមយរបភពសមង ត ឆន ២០០៨; James Welsh នង Prak Chan Thul, ‘Lakeside Owners in Dark Over Development Plans’, The Cambodia Daily។ 148 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ កអភបល រកងភនេពញ េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 149 កររបកសពតមនរបសអងគករ Amnesty International, ‘Cambodia: Lake Filling Must Not Lead to Forced Evictions’, ៃថងទ ២៧ ែខស ឆន ២០០៨។ 150 ករយលយ របចរបេទសកមពជ របស គណៈកមម ធករ សទធ មនស ៃនអងគករសហរបជជត, ‘Economic Land Concessions: A Human Rights Perspective’, ឆន ២០០៧។ 151 Chhay Channyda, ‘Lake residents want justice’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ២៨ ែខស ឆន ២០០៨។ 152 ទនកទនងផទ លជមយអនកេធករខងសទធ មនស ឆន ២០០៨ ; Save Boeung Kak Lake Coalition, http://saveboeungkak.wordpress.com (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 153 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហនែរ វេធន េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនែរ វេធន។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 154 បទសមភ សនជមយអនករសកមយរប, ឆន ២០០៨; Douglas Gillison នង Thet Sambath, ‘ Global Witness: Gov’t Contradicting Itself,’ The Cambodia Daily, ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៦; Kingdom of Cambodia, មរ ទ ១១, ‘Protected Area Law’, ែខមក ឆន ២០០៨។ 155 Douglas Gillison នង Thet Sambath, ‘NGO: Ministry to Probe Sanctuary Confrontation’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ២៧ ែខស ឆន ២០០៨។ 156 របភពដែដល។ 157 បទសមភ សនជមយទ ន RCAF េនឯករ ឋ នរកមហនែរ វេធន, ឆន ២០០៨។ 158 បទសមភ សនជមយអនកយម RCAF, ឆន ២០០៨; Mineral Information Institute, ‘Antimony’, http://www.mii.org/Minerals/photoant.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២០ ែខវចឆក ឆន ២០០៨)។ 159 កចចករ េន មទកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

55

160 កចចករ េន មទកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 161 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ កវេរសនយ Aoch Chany េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 162 កចចករ េន មទកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 163 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន ជយ សមក នង វ កមន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសអពេរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន ជយ សមក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witnesss បនទទលចេមយ មកពរកមហន វ កមន។ េដមប េមលពតមនបែនថមអពចេមយ េនះ សមេមលទពរទ ##។ 164 Geosimco, ‘About Us’, http://geosimco.vn/default.asp?langID=1&CatID=3&itemID=117&objCode=&npage= (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៥

ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 165 Douglas Gillison នង Kuch Naren, ‘VN Co Takes 70 Per cent in Sanctuary Mining’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ១ ែខស ឆន ២០០៨។ 166 ករេសប អេងកតេន មកែនង របស Global Witness , ឆន ២០០៨; ទនកទនងផទ លជមយអនកេធករ NGO មយរប, ឆន ២០០៨។ 167 Col. DJ Mead (Ret.), ‘Reforming the Royal Cambodian Armed Forces: Leadership is the Key’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ៣០ ែខមក – ៃថងទ ១២ ែខកមភៈ ឆន ២០០៤; AFP, ‘Cambodia Pushes Ahead with Military Conscription Plans,’ ៃថងទ១៩ ែខកកក ឆន ២០០៦; Global Witness, ‘Taking a Cut’, ឆន ២០០៤។ 168 Global Witness, ‘ែខ រស យ អនកលចជត’, ឆន ២០០៧, ជពក ទ IV; ទនកទនងផទ លជមយអនកេធករអងគករ, ឆន ២០០៨។ 169 Global Witness, ‘Taking a Cut’, ឆន ២០០៤; Global Witness, ‘ែខ រស យ អនកលចជត’, ឆន ២០០៧។ 170 ទនកទនងផទ លជមយេ កបណត េច នរឌ មកដន លដ , មជឈមណលធនធនរកខជត, កលវទយលយ រដឋតក ស េនទរកងអសទន , ែខកញញ ឆន ២០០៤។ 171 ខតបណ របសរកមហន Float Asia Friendly Mation ែដលយកបនេនកនង ែខមថន ឆន ២០០៨។ 172 ករសេងកតរបសរកមហន Global Witness េន មទកែនង, ឆន ២០០៨; បទសមភ សនជមយរបភពសមង តមយរប, ឆន ២០០៨; ករមងឯក ររបសរកសងងបរ ថ ន ក េផញេទត ករេខតេពធ ត, ៃថងទ ៧ ែខមន ឆន ២០០៨។ 173 ករមងឯក ររបសរកសងងបរ ថ ន ក េផញេទត ករេខតេពធ ត, ៃថងទ ៧ ែខមន ឆន ២០០៨; ទនកទនងជមយរបភពសមង តពររប, ឆន ២០០៨។ 174 ខតបណ ផ យរបសរកមហន Float Asia Friendly Mation ែដលយកបនេនកនង ែខមថន ឆន ២០០៨។ 175 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក រទ េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 176 បទសមភ សនជមយរបភពសមង តមយរប, ឆន ២០០៨។ 177 បទសមភ សនជមយរបភពសមង តមយរប, ឆន ២០០៨។ 178 កចច ករេន មទកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 179 រកសងពណជជកមម ឯក រ ចះេឈម ះរកមហនសរមបរកមហន Float Asia Friendly Mation, ឆន ២០០៦; ខតបណ របសរកមហន Float Asia Friendly Mation ែដលយកបនេនកនង ែខមថន ឆន ២០០៨។ 180 ករមងឯក ររបសរកសងងបរ ថ ន ក េផញេទត ករេខតេពធ ត, ៃថងទ ៧ ែខមន ឆន ២០០៨។ 181 របភពដែដល។ 182 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក ង សខ យ េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 183 ករមងឯក ររបសរកសងងបរ ថ ន ក េផញេទត ករេខតេពធ ត, ៃថងទ៧ ែខមន ឆន ២០០៨; បទសមភ សនជមយអនកេធករ NGO មយរប, ឆន ២០០៨។ 184 បទសមភ សនជមយរបភពសមង តបរប, ឆន ២០០៨។ 185 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក ជង គមងន េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 186 បទសមភ សនជមយរបភពសមង តពររប, ឆន ២០០៨។ 187 បទសមភ សនជមយរបភពសមង តពររប, ឆន ២០០៨។ 188 Global Witness, ‘ែខ រស យអនកលចជត,’ ែខមថន ឆន ២០០៧, ជពក ទ II នង III។ 189 Yun Samean នង Douglas Gillison, ‘Gov’t seeks to clear name with Global Witness probe’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ៤ ែខមថន ឆន ២០០៧;

Global Witness បនសរេសរសបរតេទសេមដចអគគនយរដឋម ន ហន ែសន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សរថ េតរ ឋ ភបល បនចតវធនករណ េដមប េសបអេងកតអពករសនន ឋ ន េន កនង របយករណ ែខ រស យអនកលចជត។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 190 Yun Samean, ‘Timber Company Owner Denies Illegal Logging,’ The Cambodia Daily, ៃថងទ ៩ ែខត ឆន ២០០៧។ 191 បទសមភ សនជមយរបភពសមង តពររប, ែខត ឆន ២០០៨។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

56

192 ទនកទនងផទ លជមយរបភពសមង តមយរប, ឆន ២០០៨។ 193 កចចករ េន មទកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨; ទនកទនងផទ លជមយអនកជនញ ខងវសយ ដកជញជន មកបល, ឆន ២០០៨; Global Witness បនសរេសរសបរតេទរបធនៃន ជញ ធរ គរ នងសណង េហយ នងរបធនៃនរកសងអភវឌ ន ជត ៃន រ ឋ ភបល របេទសសងបរ េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរ ឋ ភបល សងបរ។ Global Witness បនទទលចេមយ មកពរបធន ជញ ធរ គរ នងសណង។ សរមប ពតមនបែនថមអពអែដលបនសរេសរេនកនង សបរតេនះ សមេមលទពរទ##។ 194 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយអនកត ងរកមហនមយរប, ឆន ២០០៨។ 195 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន សមងត ស -អរណ េនកនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន សមងត ស -អរណ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 196 កចចករ េន មទកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 197 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន សមងត ឧតដម េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន សមងត ឧតដម។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 198 បទសមភ សនជមយរបភពសមង តពររប, ឆន ២០០៨។ 199 ករសេងកតេន មកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 200 ករសេងកតរបស Global Witness, ឆន ២០០៨; សមងត ស -អរណ [Saroon Concrete] រតវបនរបកបអក រខសៗ គន េនកនង ទរមរកងេកះកង នងតបនជវញ មនរមទង Sor Aroon Concrete នង S-Aroon Concrete Part Ltd។ 201 បទសមភ សនជមយអនកត ងរកមហន, ឆន ២០០៨។ 202 កចចករ េន មទកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 203 បទសមភ សនជមយកមមករខ ច, ឆន ២០០៨។ 204 រ ឋ ភបល សងបរ , Yearbook of Statistics, ឆន ២០០៨, ទពរទ ១៧, http://www.singstat.gov.sg/pubn/reference/yos/statsT-prices.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 205 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរបធនៃនគណៈមជឈមេយធ ៃនកងទពរេ ះរបជជន ៃន ធរណរដឋរបជជនចន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងកងេយធ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទល

ចេមយ េទ។ 206 ករេសប អេងកតរបស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 207 សថត របសរ ឋ ភបល សងបរ , http://www.singstat.gov.sg/stats/themes/people/hist/popn.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៥ ែខធន ឆន ២០០៨);

Reuters, ‘Singapore finds it hard to survive without sand’, ៃថងទ ១៤ ែខេម ឆន ២០០៥។ 208 United Nations Commodity Trade Statistics Division, ឆន ២០០៧, http://comtrade.un.org (បនេមលេលក ចងេរកយ ៃថងទ ១៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 209 Singapore Ministry of National Development/Building Construction Authority Media Release, ‘Indonesian Sand Export Ban is Unlikely to Slow

Construction in Singapore’, ៃថងទ ២៤ ែខមក ឆន ២០០៧, http://www.bca.gov.sg/newsroom/others/pr240107.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៦ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 210 BBC News, ‘Indonesia Bans Sand to Singapore’, ៃថងទ ១២ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧, http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6353633.stm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៦ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 211 WALHI, ‘The Sand’s Dredged, the Country’s in the Dirt’, ៃថងទ ២៧ ែខមន ឆន ២០០៧, http://www.eng.walhi.or.id/kampanye/tambang/galianc/070327_sand_mining_cu/ (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៦ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 212 Ian M. Dutton, ‘If Only Fish Could Vote…’, េនកនង Budy P. Resosudasmo, អនកេរ បចេបះពមព, ‘The Politics and Economics of Indonesia’s Natural

Resources’, ឆន ២០០៥។ 213 រ ឋ ភបល របេទសសងបរ សបរត ពរបធន ជញ ធរ គរ នងសណង េទ Global Witness, ៃថងទ ១៩ ែខវចឆក ឆន ២០០៨។ 214 សមបទនដេសដឋកចច៖ MAFF, េសចកដសេងខបសដព Koh Kong Plantation Company Ltd [រកមហន ចមក រេកះកង ចកត], http://www.maff.gov.kh/elc/comprofiles/kkplantation.html (បនេមល ៃថង ទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); MAFF, េសចកដសេងខបសដព Koh Kong Sugar Company

Ltd [រកមហនសករ េកះកង], http://www.maff.gov.kh/elc/comprofiles/kksugar.html (បនេមល ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); Licadho, ‘Cambodian military police mobilised to protect land concession of ruling party Senator’, ៃថងទ ៨ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧, http://www.licadho.org/articles/20070208/51/index.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); Kang Kallyan, ‘Des familles de Koh Kong

manifestent’, Cambodge Soir, ៃថងទ ៨ ែខមន ឆន ២០០៧។ លខត អនញញ ត េដមប សង នង របតបត កសណ៖ ទនក ទនងផទ លជមយម នមយរប, ឆន ២០០៧; ទនកទនងផទ លជមយសមជកមយរប ៃនសហគមនពណជជកមមរបសរបេទសកមពជ ; Agence France Presse, ‘Cambodia maps out plan to lure tourists to Khmer Rouge sites,’ ៃថងទ ១៣ ែខេម , ឆន ២០០៥

http://www.fourelephants.com/travel.php?sid=286; តបនប ដ ញអនធណត Phnom Penh Hotel, http://www.phnompenhhotel.com/recreation.php;

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកដ បឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

57

តបនប ដ ញអនធណត របស Koh Kong International Resort Club, http://www.kohkonginter.com;

លខត អនញញ ត េដមប របតបត កពងែផមយ៖ សេមដច ហន ែសន, ‘Inaugurating a Zoo in Koh Kong Province’, Cambodia New Vision, េលខ60, ែខមក ឆន ២០០៣, http://209.85.135.104/search?q=cache:X5MqLtCiV_MJ:www.cnv.org.kh/cnv_html_pdf/cnv_60.pdf+ly+yong+phat&hl=en&gl=uk&ct=clnk&cd=10; ទនកទនងផទ លជមយអនករ វរជវមយរប, ឆន ២០០៦ នង ២០០៧។

កចចរពមេរព ង េដមប សង/ជសជលេឡងវញ នវ ផវ ថនល៖ DFDL ‘Weekly Law Update’, ៃថងទ ១៨ ែខកមភៈ ឆន ២០០៣, http://66.102.9.104/search?q=cache:1uy_LFIJ9QIJ:www.dfdl.com.kh/pdf/03Feb18eml_weely_law_update.pdf+ports+cambodia+Ly+Yong+Phat&hl=en&ct=clnk&cd=8&gl=uk;

កចចរពមេរព ង េដមប សង ព ន៖ Ek Madra (Reuters), ‘Cambodia's 'Wild West' poised on a bridge between two eras,’ The Philadelphia Inquirer, ៃថងទ ១៦ ែខមថន ឆន ២០០២; សេមដច ហន ែសន ‘Address to the inauguration of Spien Koh Kong over the Koh Pao Canal in Koh Kong Province’, ៃថងទ ៤ ែខេម ឆន ២០០២, www.cnv.org.kh/2002_releases/040402_kohkong_bridge_bot.htm;

កចចរពមេរព ង េដមប ផលត/ែចកថមពលអគគសន៖ ជញ ធរ អគគសន កមពជ , ‘Generation Licence for providing electric power generation service at Phnom Penh, ៃថងទ ៣១ ែខឧសភ ឆន ២០០៦, http://www.eac.gov.kh/pdf/licences/generation/LD_CEP %20_08-6-06__en.pdf; ជញ ធរអគគសន កមពជ , ‘Distribution licence for providing electric power distribution service at provincial town of Koh Kong and Osmarch town, Khum Osmarch, Samrong District, Oddor Meanchey Province – Duty Free Shop Co. Ltd.’, ៃថងទ ២២ ែខវចឆក ឆន ២០០២,

http://www.eac.gov.kh/pdf/licences/distribute/dutyfreeshop_eng.pdf; ជញ ធរអគគសន កមពជ , របយករណវសយ អគគសន ៃន រពះ ជ ចរកកមពជ ឆន ២០០៣, ែខត ឆន ២០០៤, http://www.eac.gov.kh/pdf/report/Annual %20Report %202003_Eg.pdf http://www.eac.gov.kh/khmer/pdf/report/Annual%20Report%202003_kH.pdf;

សមជករកមរបក កកបទរកហមកមពជ៖ កកបទ រកហមកមពជ ‘CRC has a new governing board and a new Secretary General’, ែខស ឆន ២០០៦,

http://www.redcross.org.kh/khmer/event2006_4thGA.asp។ 215 Licadho, ‘Cambodian military police mobilised to protect land concession of ruling party Senator’, ៃថងទ ៨ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧,

http://www.licadho.org/articles/20070208/51/index.html; Asian Human Rights Commission Hong Kong, Urgent appeal, ‘Two villagers shot and several injured during the illegal forced eviction in Koh Kong’, http://www.ahrchk.net/ua/mainfile.php/2006/1998/ (ទងអស បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 216 កចចករ េន មទកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 217 របភពដែដល។ 218 បទសមភ សនជមយកមមករខ ច, ឆន ២០០៨។ 219 MIME, ជញ បណសរមបអណដ ង ែរេបក នង ករ ឋ ន យថម សរមបរកមហន LYP រគប ចកត, ៃថងទ ១៥ ែខស ឆន ២០០៨; ទនកទនងផទ លជមយម ន MIME មយរប, ឆន ២០០៨។ 220 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន ជវកមម ែរ ផក យរបប េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនែរ ផក យរបប។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 221 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន ធតែរ អងគរវត េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដល

ពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន ធតែរ អងគរវត ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 222 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន ធនធន អលេរ េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន ធនធន អលេរ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 223 រកសងពណជជកមម , ករចះេឈម ះរកមហនធតែរ អងគករ វត ចកត, ៃថងទ ២៦ ែខមថន ឆន ២០០៦; រកសងពណជជកមម , ករចះេឈម ះរកមហន ែរ ផក យរប ចកត; ជរ ឋ ភបល កមពជ , ជរកតយ ចត ងេ ក ចម បរ ជ ទរបក របសសេមដច េហង សរន, ៃថងទ ១០ ែខេម ឆន ២០០៧; រកមហនអលេរ , ឯក រ កេផញនង SEC, ៃថងទ ១៩ ែខស ឆន ២០០៨, http://www.elraymining.com/documents/filings.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៨ ែខត ឆន ២០០៨)។ 224 តបនប ដ ញអនធណត របសរកមហន ធតែរ អងគរវត, http://216.239.59.104/search?q=cache:qZQ593vC6XUJ:www.angkormineral.com/industries.php+angkor+minerals+overview&hl=en&ct=clnk&cd=2&gl=uk (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៨ ែខត ឆន ២០០៨); រកមហនអលេរ , ឯក រ កេផញនង SEC, ៃថងទ ១៩ ែខស ឆន ២០០៨, http://www.elraymining.com/documents/filings.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៨ ែខត ឆន ២០០៨)។ 225 តបនប ដ ញអនធណត របសរកមហន Eight Star Mining, http://eightstarmining.com/index.php (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៩ ែខត ឆន ២០០៨)។ 226 របភពដែដល។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

227 មរ ទ ២ េទ ៩, ចបបេរបងកត, ៃថងទ ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។ 228 មរ ទ ៤៣.១, ចបបេរបងកត, ៃថងទ ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។ 229 មរ ទ ៣, ជរកតយ សពករបេងកត ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ , ជស/រតក ០១៩៨/០២០, ៃថងទ ២២ ែខមក ឆន ១៩៩៨។ 230 មរ ទ ១, ជរកតយ សពករបេងកត ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ , ជស/រតក ០១៩៨/០២០, ៃថងទ ២២ ែខមក ឆន ១៩៩៨។ 231 មរ ទ ៣, ជរកតយ សពករបេងកត ជញ ធរេរបងកតជតកមពជ , ជស/រតក ០១៩៨/០២០, ៃថងទ ២២ ែខមក ឆន ១៩៩៨។ 232 រពះ ជ ចរកកមពជ , មរ ទ ៥១, ‘រដធមមនញញ ៃនរពះ ជ ចរកកមពជ ’, ឆន ១៩៩៩។ 233 ឧទហរណ សមេមល ជ រកត ន ស/រកម/០៦០៧/០១៦ សពកររបកសឲយេរបចបបសពកររគបរគងធនធនទក, ៃថងទ ២៩ ែខមថន ឆន ២០០៧; រពះ ជ ចរកកមពជ , ‘Law on the Bar’, http://www.cdpcambodia.org/bar_law.asp (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); រពះ ជ ចរក

កមពជ , ‘ចបបសព កររគបរគងនងករេធ ជវកមម ធនធនែរ’, ឆន ២០០១; មរ ទ ៣, ‘ចបបសពករេរ បចទកដ នគរបនយកមម នង សណង’, ៃថងទ ២៤ ែខឧសភ ១៩៩៤។ 234 បទសមភ សនជមយអនកជនញ ចបប, ឆន ២០០៨។ 235 ករសនទនរបស Global Witness ជមយអនកជនញ ចបប, ឆន ២០០៨។ 236 រពះ ជ ចរកកមពជ , មរ ទ 5 A, ‘Decision on the Amendment of the Chapter 2 of the Petroleum Regulations 1991’។ 237 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទសេមចរកមរពះ នេ តម រណឫទធ េន កនង ែខវចឆក ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណ

េនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងសេមចរកមរពះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 238 Global Witness បនសរេសរសបរតពរចបប េទឯកឧតម សខ ន េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបប យរបសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 239 មរ ទ 5 B, ‘Decision on the amendment of the petroleum Regulations 1991 of the Kingdom of Cambodia, No.25’, ៃថងទ ១៩ ែខមន ឆន ១៩៩៩។ 240 Bertil Lintner, ‘One Big Happy Family in Cambodia’, Asia Times, ៃថងទ ២០ ែខមន ឆន ២០០៧, http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/IC20Ae03.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៣ ែខស ឆន ២០០៨)។ 241 Asian Development Bank Sustainable Forest Management Project, Cambodian Forest Concession Review Report, ឆន ២០០០។ 242 Dr. Milton Osborne, ‘Stalemate Suits Hun Sen’, ែខេម ឆន ២០០៤, http://www.aseanfocus.com/asiananalysis/article.cfm?articleID=725 (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 243 បទសមភ សនជមយអនកវភគ វសយ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨; World Investment News & Far Eastern Review, ‘Interview with Sok An’, ៃថងទ ១៦ ែខមន ឆន ២០០៣, http://www.winne.com/asia/cambodia/2004/vi11.php (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨); តបនប ញអនធណត របស

រកមហន, http://www.petronas.com.my/intranet/ascope/ascope.nsf/828d93c5dee3de59482568a3001a276a/bd7519c4ff2efb8948256a1d00307927?opendocument (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 244 បទសមភ សនជមយឯកឧតម សខ ន, េនកនង ថ នទតកមពជ (UK), Trade Promotion Today, ឆន ២០០៧ េលខ ១,

http://www.cambodianembassy.org.uk/index.php?menu=18&link=1&slink=1&year=2007 (បនេមល ៃថងទ ៥ ែខមក ឆន ២០០៩)។ 245 របភពដែដល។ 246 ‘Opening Remarks by His Excellency Veng Sereyvuth Senior Minister, Minister of Tourism During the General Conference of 1998-2002’, ៃថងទ ៧ ែខឧសភ ឆន ២០០៣, http://www.mot.gov.kh/speech/may_07_veng_speech.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៥ ែខមក ឆន ២០០៩); ជញ ធរជត ទទលបនទក កចចករ អភវឌ ន បេចចកវទយ គមនគមន ពតមនវទយ , History of H.E. Sok An, http://www.nida.gov.kh/History/H.E.Sok %20An.html (បនេមល

េលកចងេរកយ ៃថងទ ១៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 247 តបនប ញអនធណត ៃន Cambodian Government Council of Administrative Reform website, http://www.car.gov.kh/default_en.asp (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៣ ែខកញញ ឆន ២០០៨); អេមល មកព World Organisation of the Scout Movement េទកន Global Witness, ឆន ២០០៨។ 248 ធនគរអភវឌ ន ស, ‘Kingdom of Cambodia: Institutional Strengthening of the Cambodian National Petroleum Authority’, ែខធន ឆន ២០០០,

ទពរទ ៤, http://www.adb.org/Documents/TARs/CAM/40079-CAM-TAR.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); ទនកទនងផទ លជមយអនកករទតមយរប, ឆន ២០០៨។ 249 ទនកទនងផទ លជមយអនកករទតមយរប, ឆន ២០០៨; The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធន ឆន ២០០៤។

250 NORAD, ‘Oil for Development Annual Report 2007-2008’, http://www.npd.no/NR/rdonlyres/F3C2FB10-E608-4F18-B0D9-9C6CD552488B/16857/Cambodia1.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៨ ែខធន ឆន ២០០៨), ទពរទ ៥២។ 251 បទសមភ សនជមយម ន CNPA មយរប, ឆន ២០០៨។ 252 បទសមភ សនជមយម ន CNPA មយរប, ឆន ២០០៨។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

253 បទសមភ សនជមយម ន CNPA មយរប, ឆន ២០០៨; រពះ ជ ចរកកមពជ , ‘Petroleum Agreement’, ឆន ២០០៤; The Bridge Group, ‘Training Needs

Assessment of the CNPA’, ែខធន ឆន ២០០៤។ 254 បទសមភ សនជមយម ន CNPA មយរប, ឆន ២០០៨។ 255 រពះ ជ ចរកកមពជ , ‘Petroleum Agreement', ឆន ២០០៤។ 256 បទសមភ សនជមយអនកវភគ វសយ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨។ 257 តបនប ញអនធណត របសរកមហន Petronas, ‘Cambodia’, http://www.petronas.com.my/intranet/ascope/ascope.nsf/828d93c5dee3de59482568a3001a276a/bd7519c4ff2efb8948256a1d00307927?OpenDocument (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 258 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក ែមន ែដន េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 259 The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធន ឆន ២០០៤។ 260 បទសមភ សនជមយម ន, ឆន ២០០៨។ 261 របភពដែដល។ 262 របភពដែដល។ 263 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក ហ វចរត េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ

ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយេទ។ 264 The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធន ឆន ២០០៤។ 265 បទសមភ សនជមយម នខះ, ឆន ២០០៨។ 266 The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធន ឆន ២០០៤។ 267 បទសមភ សនជមយម ន, ឆន ២០០៨។ 268 The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធន ឆន ២០០៤, ទពរទ ១៤ នង ២៣។ 269 រពះ ជ ចរកកមពជ , ‘Petroleum Agreement’, ឆន ២០០៤។ 270 បទសមភ សនជមយម នវសយ ឧស ហកមមមយរប, ឆន ២០០៨។ 271 របភពដែដល។ 272 របភពដែដល។ 273 របភពដែដល។ 274 ករសែមងេ យ លម វ ថ , ‘Update on Petroleum Activities in Cambodia,’ ៃថងទ ២១-២៥ ែខកមភៈ ឆន ២០០៦, http://www.ccop.or.th/PPM/document/CAWS6/CAWS6DOC04_vatha.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); ករសែមងេ យេ កែមន

ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទ ២១-២៥ ែខកមភៈ ឆន ២០០៦, http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf; Petroleum Regulations, ៃថងទ ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។ 275 ករសែមងេ យេ ក ែមន ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទ ២១-២៥ ែខកមភៈ ឆន ២០០៦, http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); Chevron, ‘Chevron

Texaco Finds Oil in Four Wells Drilled in Cambodia’s Block A’, ៃថងទ ១២ ែខមក ឆន ២០០៥, http://investor.chevron.com/phoenix.zhtml?c=130102&p=irol-newsArticle&ID=662300&highlight= (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 276 តបនប ញអនធណត របស CCOP, ករសែមងេ យ លម វ ថ , ‘Update on Petroleum Activities in Cambodia,’ ៃថងទ ២១-២៥ ែខកមភៈ ឆន ២០០៦, http://www.ccop.or.th/PPM/document/CAWS6/CAWS6DOC04_vatha.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); ករសែមងេ យេ កែមន ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទ ២១-២៥ ែខកមភៈ ឆន ២០០៦, http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); Petroleum

Regulations, ៃថងទ ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។ 277 Douglas Gillison, ‘Government Urges Calm on Oil Deposits’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ១៣ ែខវចឆក ឆន ២០០៧។ 278 បទសមភ សនជមយម ន, ឆន ២០០៨។ 279 បទសមភ សនជមយសមជកសភមយរប, ឆន ២០០៨; សបរតព UNDP េទកន Global Witness, ឆន ២០០៨។ 280 ទនកទនងៃផទកនង , Global Witness, ឆន ២០០៧; បញជ អនកចលរម សរមបសននសទ EITI ទរកងអស, ែខត ឆន ២០០៦។ 281 បទសមភ សនជមយអនកវភគ វសយ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨។ 282 អគគនយកៃន CNPA, េ ក ែត ដង , ករសែមង, ‘Petroleum Resource Management: Standard Reserves Classification’, ៃថងទ ២២-២៣ ែខកមភៈ, ឆន ២០០៧,

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

http://www.cdri.org.kh/webdata/download/oc07/day2/Session%204%20(PM)%20-

%2023%20Feb%2007/H.E.%20Te%20Duong%20Tara%20(Director%20General%20CNPA).pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៣ ែខធន ឆន ២០០៨); Susan Postlewaite, ‘Big fish, small fish, oily fish…or gas?’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ៤ ែខេម ឆន ២០០៨; បទសមភ សនជមយអនកករទតមយរប, ឆន ២០០៨។ 283 បទសមភ សនជមយអនកវភគ វសយ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨។ 284 តបនប ញអនធណត របស CCOP, ករសែមងេ យ លម វ ថ , ‘Update on Petroleum Activities in Cambodia,’ ៃថងទ ២១-២៥ ែខកមភៈ ឆន ២០០៦, http://www.ccop.or.th/PPM/document/CAWS6/CAWS6DOC04_vatha.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); ករសែមងេ យេ ក ែមន ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទ ២១-២៥ ែខកមភៈ ឆន ២០០៦,

http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨); Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ២៩ ែខឧសភ ឆន ២០០៨។ 285 Chevron, ‘Thailand Fact Sheet’, http://www.chevron.com/Documents/Pdf/ThailandFactSheet.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៨ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 286 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន Moeco េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន Moeco។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 287 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទ GS កលតច េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬ

ទកទងនងរកមហន GS កលតច។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 288 Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ២៩ ែខឧសភ ឆន ២០០៨; តបនប ញអនធណត របសរកមហន Moeco, http://www.moeco.co.jp/english/project/cambodia.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); តបនប ញ

អនធណត របសរកមហន GS កលតច, http://www.gscaltex.com/Domain/gs_Exploration.asp (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 289 កររបកស រពតមនេ យរកមហន េសវរន, ‘Chevron Signs Joint Study Agreement with the Kingdom of Cambodia’, ៃថងទ ៦ ែខកកក ឆន ២០០៦, http://www.chevron.com/news/press/Release/?id=2006-07-06 (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៨ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 290 បទសមភ សនជមយអនកវភគ វសយ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨; រពះ ជ ចរកកមពជ , ‘Petroleum Agreement’, ឆន ២០០៤។ 291 មរ ទ ២៧, រពះ ជ ចរកកមពជ , ‘Petroleum Agreement’, ឆន ២០០៤។ 292 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយអនកករទតមយរប, ែខធន ឆន ២០០៨។ 293 Global Witness បនសរេសរសបរតពរចបប េទរកមហន PTTEP េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពក

ពនធ ឬទកទងនងរកមហន PTTEP។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 294 Global Witness បនសរេសរសបរតពរចបប េទរកមហន SPC េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន SPC។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 295 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហនថមពល ឃពរ េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនថមពល ឃពរ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 296 Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ២៩ ែខឧសភ ឆន ២០០៨; Global Witness communications with Cooper Energy, ឆន ២០០៨; Nagacorp Annual Report, ឆន ២០០៧, ទពរទ ២៣; តបនប ញអនធណត របសរកមហន SPC;

http://www.spc.com.sg/investorcentre/press_details.asp?id=1419 (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៨ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 297 តបនប ញអនធណត របសរកមហន SPC, http://www.spc.com.sg/ourbusiness/exploration_production.asp (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៨ ែខធន ឆន ២០០៨); តបនប ញអនធណត របសរកមហន PTTEP, http://www.pttep.com/en/ourBusiness_EAndPprojects.aspx (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៨ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 298 NagaCorp Annual Report ឆន ២០០៧, http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 299 សបរតព Richards Butler Reed Smith ែដលបនេផញជនស េ កបណត ឆន លប គង េទ Global Witness, ៃថងទ ៣១ ែខត ឆន ២០០៨។ 300 NagaCorp Annual Report ឆន ២០០៧, http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 301 េសចករបកស រពតមនរបស MAS, ‘MAS Intends to Refuse Registration of NagaCorp’s Limited’s Prospectus’, ៃថងទ ៨ ែខកញញ ឆន ២០០៣,

http://www.mas.gov.sg/news_room/press_releases/2003/MAS_Intends_to_refuse_registration_of_Nagacorp_Ltd.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 302 េសចករបកស រពតមនរបស MAS, ‘MAS Refuses Registration of NagaCorp’s Limited’s Prospectus’, ៃថងទ ២១ ែខត ឆន ២០០៣,

http://www.mas.gov.sg/news_room/press_releases/2003/MAS_Refuses_Registration_of_Nagacorp_21_Oct_03.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨); ពតមនអពរកមហនែដលចះបញជ ជមយផ រហនហងកង,

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

http://www.hkex.com.hk/invest/index.asp?id=company/profile_page_e.asp?WidCoID=03918&WidCoAbbName=&Month=&langcode=e (បនេមល

េលកចងេរកយ ៃថងទ ៥ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 303 NagaCorp Annual Report ឆន ២០០៧, http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf, ទពរទ ២៣ (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf។ 304 រកមហន ក មបៃណ ែប ដ, ‘Annual Report 2007’, http://www.karambunaicorp.com/Annual_Report/KBUNAI-AnnualReport2007(3MB).pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ អរ បរ របករតមរតវ េនៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨។ 305 តបនប ញអនធណត របស ណកស ស ក មបៃណ, http://www.nexusresort.com/new/ (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១ ែខធន ឆន ២០០៨), ៃថ នង អរ បរ របករតមរតវ េនៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨។ 306 តបនប ញអនធណត កមពជ ទស នៈថម, ‘Biography of Hun Sen’, http://www.cnv.org.kh/personInfo/biography_of_hun_sen.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៤ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 307 ករសែមងេ យេ ក ែត ដង េនឯសននសទ Cambodia Outlook Conference, ឆន ២០០៧ ‘Petroleum Resource Management – Standard

Reserves Classification’, ែខកមភៈ ឆន ២០០៧, http://www.cdri.org.kh/webdata/download/oc07/day2/Session%204%20(PM)%20-%2023%20Feb%2007/H.E.%20Te%20Duong%20Tara%20(Director%20General%20CNPA).pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 308 Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ២៩ ែខឧសភ ឆន ២០០៨។ 309 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន បលតក ហង កង េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន បលតក។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ; តបនប ញអនធណត Polytec Asset Holdings, http://www.polytecasset.com/CorpInfo.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 310 ឯក រចះេឈម ះមច សកមមសទធ រកមហន របសរកសងពណជជកមម សរមប រកមហន េរបងកត បលតក (កមពជ ), ឆន ២០០៦។ 311 តបនប ញអនធណត Polytec Asset Holdings, Management Team, http://www.polytecasset.com/MTeam.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 312 Polytec, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf , ទពរទ ១៦ (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 313 Polytec, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf , ទពរទ ៧-៨ (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 314 Polytec Asset Holdings, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 315 ពតមនហរញញវតថ រកមហន បលតក , http://www.polytecasset.com/Financial.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 316 Polytec Asset Holdings, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf, ទពរទ ៦, (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ អរ បរ របករតមរតវេនៃថងទ ២៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨។ 317 តបនប ញអនធណត Polytec Asset Holdings, http://www.polytecasset.com/CorpInfo.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 318 បញជ អនកមនៃនទស នវដ Forbes – ទរកងហងកង, េលខ ២២ Or Wai Sheun, ៃថងទ ១៦ ែខមក ឆន ២០០៨,

http://www.forbes.com/lists/2008/82/biz_08hkrichest_Or-Wai-Sheun_R7DT.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 319 តបនប ញអនធណត ៃន CPPCC, http://cppcc.people.com.cn/GB/6927535.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៧ ែខមក ឆន ២០០៩)។ 320 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន ៃឆ េបរតតក/ថមពល ម ច េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន ៃឆ េបរតតក/ថមពល ម ច។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយេទ។ 321 េសចករបកស រពតមន របសរកមហន ៃឆ េបរតតក , ‘China Petrotech Record 38% Rise In Net

Profit To RMB41.6 Million’, ៃថងទ ២៤ ែខកមភៈ ឆន ២០០៥, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/China.Petrotech.Holdings.Press.Release.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); ករសែមងេ យេ ក ែត ដង េនសននសទ Cambodia Outlook Conference, ឆន ២០០៧, ‘Petroleum Resource Management – Standard Reserves Classification’, ែខកមភៈ ឆន ២០០៧។ 322 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទ CZRCE េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនង CZRCE។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 323 េសចករបកស រពតមន របសរកមហន ៃឆ េបរតតក , ‘China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and gas

block,’ ៃថងទ ២៦ ែខកកក ឆន ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); េសចករបកស រពតមន របសរកមហន ៃឆ េបរតតក, ‘Replies to the SGX’s request for additional information as required under Rule

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

1010 of the Listing Manual on Press Release - China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and Gas Block’, ៃថងទ ២៨ ែខកកក ឆន ២០០៨, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Replies.to.SGX.Cambodia.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 324 េសចករបកស រពតមន របសរកមហន ៃឆ េបរតតក , ‘China Petrotech clinches milestone first overseas oilfield service contract’, ៃថងទ ១៧ ែខេម ឆន ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.Oilfield.Service.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 325 េសចករបកស រពតមន របសរកមហន ៃឆ េបរតតក , ‘China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and gas block,’ ២៦ ែខកកក ឆន ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 326 របភពដែដល។ 327 េសចករបកស រពតមន របសរកមហន ៃឆ េបរតតក , ‘Replies to the SGX’s request for additional information as required under Rule 1010 of

the Listing Manual on Press Release - China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and Gas Block’, ៃថងទ ២៨ ែខកកក ឆន ២០០៨, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Replies.to.SGX.Cambodia.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 328 របភពដែដល។ 329 រកសងពណជជកមម ឯក រ ចះេឈម ះរកមហន សរមបCZRCE, ៃថងទ ៧ ែខេម ឆន ២០០៦; េសចករបកស រពតមន របសរកមហន ៃឆ េបរតតក , ៃថងទ ១៧ ែខេម ឆន ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.Oilfield.Service.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 330 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន េផវរ យនឃន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនង េផវរ យនឃន។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 331 China Petrotech, ‘Full year financial statement for year ending December 31 2007’, ទពរទ ៥, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL_31_12_2007_4Q.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 332 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន មលនធហរញញវតថ ចន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន មលនធហរញញវតថ ចន។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មន បនទទលចេមយ េទ។ 333 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហនថមពល កងដង ចន រ ង ចកត េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនងរបយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ; េសចករបកស រពតមន

របសរកមហន ៃឆ េបរតតក, ‘China Petrotech Holdings Limited Acquires Interest In China Zhen Rong Cambodia Energy Co Ltd,’ ៃថងទ ២៦ ែខ

កកក ឆន ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨) 334 ឯក រចះេឈម ះរកមហនរបសហងកង សរមបរកមហនមលនធហរញញវតថ ចន, បនេមលេនកនង ែខកញញ ឆន ២០០៨; China Petrotech, ‘Replies to SGX’s query regarding China Petrotech signs agreement with Canada-based Liburdi to set up Asia Venture,’ http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/China_Petrotech_Replies_to_SGX_Query210207.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 335 តបនប ញអនធណតរកមហន Zhuhai Zhen Rong, http://www.zhzrgs.com.cn/en/index.asp (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៧ ែខធន ឆន ២០០៨);

េសចករបកស រពតមនៃនរកមហន Sunny Global Holdings Limited, ‘Sunny Global entered into MOU for the cooperation with Zhen Rong Group, one

of the largest crude oil importers in China to develop the crude oil, fuel oil and natural gas business,’ ៃថងទ ៧ ែខធន ឆន ២០០៧,

http://www2.synchronic.com.hk/sc_upload/images/Sunny%20Global_MOU_English.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 336 េសចករបកស រពតមន របសរកមហន ៃឆ េបរតតក , ‘Change of Name of China Zhenrong (Cambodia) Energy Co. Ltd.’, ៃថងទ ១២ ែខេម ឆន ២០០៧, www.chinapetrotech.com/irm (បនេមលេលក ចងេរកយ ៃថងទ ២៦ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 337 េសចករបកស រពតមន របសរកមហន ៃឆ េបរតតក , ‘China Petrotech Completes 3-D Seismic Survey for 360 SQKM in Cambodia’, ៃថងទ ១៦ ែខេម ឆន ២០០៧, www.chinapetrotech.com/ir.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៦ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 338 េសចករបកសសរមបអនកវនេយគ រកមហន ៃឆ េបរតតក, ៃថងទ ៣០ ែខមន ឆន ២០០៧ នង ២៨ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨,

http://www.chinapetrotech.com/ir.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៦ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 339 ទនននយ ភគហន សរមបរកមហន ថមពល ម ច ចកត, http://markets.ft.com/tearsheets/performance.asp?s=SG%3AMIEL, (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៦ ែខកញញ ឆន ២០០៨), ពតមនលអតអពភគហន រតមរតវ េនៃថងទ ២២ ែខកញញ ឆន ២០០៨។ 340 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន KPMG សងបរ េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនង KPMG។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

341 KPMG, ‘Independent Auditor’s Report’, ៃថងទ ១ ែខេម ឆន ២០០៧,

http://chinapetrotech.listedcompany.com/newsroom/CPHL.independent.auditors.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 342 េសចករបកស រពតមន, ‘Notice of Extraordinary General Meeting’, ៃថងទ ១៩ ែខវចឆក ឆន ២០០៧, www.chinapetrotech.com/ir.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៧); Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន LTC នងសហករ េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហន LTC នងសហករ។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបន

ទទលចេមយ េទ។ 343 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន េរបងកត JHLេនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 344 រកមហន PT មដក , របយករណរបចឆន ២០០៦, http://www.medcoenergi.com/userfiles/file/annual_report/2006/ar2006.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨); រកមហន PT មដក ទរ រ ែដលបនេផញេទផ រហនទរកង ហ ករ , ៃថងទ ៤ ែខត ឆន ២០០៦។ 345 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន ថមពល គែវត េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដល

ពកពនធ ឬទកទងនង ថមពល គែវត។ េន េពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ; ករសែមងេ យេ ក ែត ដង េនសននសទ Cambodia Outlook Conference, ឆន ២០០៧, ‘Petroleum Resource Management – Standard Reserves Classification’, ែខកមភៈ ឆន ២០០៧; រកមហនថមពល គែវត, ‘Annual Report 2007’, ទពរទ ១២។ 346 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន េរបងកត លនឌន េន កនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ

ែដលពកពនធ ឬទកទងនង េរបងកត លនឌន េហយ បនទទលករេឆយ តប។ េដមប េមលពតមនបែនថមអពចេមយ េនះ សមេមលទពរទ ##។ សរមបសេ មយចបបេពញេលញ ៃនចេមយ េនះ សមទកទងមក Global Witness ម mail@globalwitness.org; Douglas Gillison, ‘Swedish Oil Firm Acquires 34 Per cent Stake in Block E’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ៣០ ែខត ឆន ២០០៧; Angus Rodger, ‘Lundin Joins Pack Eyeing Cambodian Oil’, International Oil

Daily, ៃថងទ ៣០ ែខត ឆន ២០០៧។ 347 សបរតពរកមហន េរបងកត លនឌន េទ Global Witness, ៃថងទ ៤ ែខវចឆក ឆន ២០០៨។ 348 រកមហន PT មដក , ទរ រែដលបនេផញេទផ រហនទរកង ហ ករ , ៃថងទ ៤ ែខត ឆន ២០០៦។ 349 របេទស ប ម, លខត បញជ កករបេងកត រកមហន សរមប េរបងកត JHL ចកត េលខ 123567b, ៃថងទ ២២ ែខមក ឆន ២០០៤។ 350 Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ២៩ ែខឧសភ ឆន ២០០៨; េ កែត ដង , អគគនយកៃន CNPA, សនទរកថមនចណងេជងថ ‘Petroleum Resource Management: Standard Reserves Classification’, ៃថងទ ២៣ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧ េហយនង ករ សនទនជមយអនក យករណ រពតមន ែដលបនេឃញឯក រសមង ត េនកនង ែខស ឆន ២០០៧; Shanghai Zoom Intelligence, ‘CNOOC

Signs PSC Contract with Cambodia’, ៃថងទ ១២ ែខមថន ឆន ២០០៧, http://www.zoomchina.com.cn/new/content/view/25873/81/ (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 351 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទ CNOOC េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទក

ទងនង CNOOC។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 352 Xinhua News Agency, ‘CNOOC signs PSC contract with Cambodia’, ៃថងទ ១១ ែខមថន ឆន ២០០៧; Dow Jones Energy Service, ‘Cambodia OKs CNOOC Invest In Oil Production’, ៃថងទ ៦ ែខកកក ឆន ២០០៦; Ker Munthit, ‘Cambodia says Asian, European companies are flocking to the country in search of oil,’ ៃថងទ ១៦ ែខមក ឆន ២០០៧។ 353 ករេសប អេងកតរបស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 354 តបនប ញអនធណត អនធណត របស PT មដក , http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210027 (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 355 របភពដែដល។ 356 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទរកមហន េរបងកតATI េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ អព េរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងរកមហនេនះ។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 357 តបនប ញអនធណត អនធណត របស ATI Group, http://www.ati-petroleum.com/about.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៥ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 358 តបនប ញអនធណត អនធណត របស ATI Group, http://www.atipetroleum.com (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨); េសចករបកសពតមនរបសរកមហនេរបងកត ATI, ៃថងទ ១១ ែខមក ឆន ២០០៨, http://www.atipetroleum.com/press.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 359 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក ចង កហយ េនកនង ែខ មក ឆន ២០០៩ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 360 Upstream, ‘Cambodia Block Lure for China’, ៃថងទ ៩ ែខវចឆក ឆន ២០០៧។ 361 បទសមភ សនជមយម នេរបងកតមយរប, ឆន ២០០៨។ 362 BP Exploration (Angola) Ltd, របយករណរបចឆន េទកន Companies House, ៃថងទ ៣១ ែខធន ឆន ១៩៩៩, ទពរទ ១១។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

363 បទសមភ សនជមយអនកវភគ វសយ ឧស ហកមម, ឆន ២០០៨; PT មដក , ‘Annual Report’, ឆន ២០០៧, ទពរទ ៥០។ 364 ករសែមងេ យេ ក ែមន ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទ ២១-២៥ ែខកមភៈ ឆន ២០០៦, http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf។ 365 PT មដក , ‘Annual Report’, ឆន ២០០៧, ទពរទ ៦១; តបនប ញអនធណត របស PT មដក , http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210027 (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៩ ែខកញញ ឆន ២០០៨)។ 366 េសចករបកសរបសរកមហន PT មដក , ‘Cambodia – Block E’, ៃថងទ ១ ែខត ឆន ២០០៦, www.medcoenregi.com/page.asp?id=210026 (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 367 តបនប ញអនធណត របស PT មដក , http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210027 (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១៩ ែខកញញ ឆន

២០០៨)។ 368 PT មដក , ‘Annual Report 2007’, ទពរទ ៥០។ 369 រកសងេសដកចច នង ហរញញវតថ , ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’, ផលចណលមនែមនពនធ រ មកពសមបទនែរ, ឆន ២០០៦។ 370 តបនប ញអនធណត របស PT មដក , http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210026 (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៨ ែខធន ឆន ២០០៨); PT មដក , ‘Annual Report 2007’, ទពរទ ៥០; រកសងេសដកចច នង ហរញញវតថ , ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’, ផលចណលមនែមនពនធ រ មកពសមបទនែរ, ឆន ២០០៦ នង ឆន ២០០៧។ 371 Rigzone, ‘Indocan Resources applies for Cambodian Exploration Rights’, ៃថងទ ១០ ែខត ឆន ២០០៥។ 372 George Mcleod, ‘Cambodia finds oil and changing fortunes’, The Bangkok Post, ៃថងទ ១៧ ែខធន ឆន ២០០៦។ 373 ធនគរអភវឌ ន ស, ‘The Tonle Sap Initiative: Future Solutions Now’, ៃថងទ ១៣ ែខធន ឆន ២០០៧, ទពរទ ២, http://www.adb.org/Projects/Tonle_Sap/basin.asp (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៩ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 374 តបនប ញអនធណត របស CCOP, ‘Cambodia–present status’, http://www.ccop.or.th/epf/cambodia/cambodia_status.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ២៧ ែខត ឆន ២០០៨)។ 375 UNESCO, http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=9765&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html, (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 376 UNEP, ‘A Global Overview of Wetland and Marine Protected Areas on the World Heritage List’, http://www.unep-wcmc.org/wh/reviews/wetlands/t11.htm; www.undp.org/gef/05/documents/writeups_doc/bio/Cambodia_TonleSap.doc; UNDP, TonleSap Conservation Project’, ទពរទ ១, http://www.un.org.kh/undp/resources/publications/projectSummary/tscp.pdf; 2007 IUNC Red List of Threatened

Species, http://www.iucnredlist.org/search/details.php/40235/summ នង http://www.iucnredlist.org/search/details.php/15944/summ (ទងអសបនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 377 ជរ ភបល កមពជ , ជរកតយ សព ករបេងកត នង កររគបរគងទជរមកបរមងជវមណល ទេន ប, ឆន ២០០១។ 378 Oxfam America, ‘Keeping Community Fisheries Afloat in Cambodia’, http://www.oxfamamericOxfam America.org/workspaces/where_we_work/east_asia/news_publications/art6783.html (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 379 ធនគរអភវឌ ន ស, ‘Conservation Initiative to Protect Resources and Livelihoods in Cambodia’s Tonle Sap’, ៃថងទ ២១ ែខវចឆក ឆន ២០០២, http://www.adb.org/Documents/News/2002/nr2002217.asp (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 380 តបនប ញអនធណត របសធនគរអភវឌ ន ស, http://www.Asian Development Bank.org/Projects/Tonle_Sap/basin.asp (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨); Fisheries Action Coalition Team, Sithirith M., ‘The Tonle Sap and its Fisheries: a Case in Cambodia’, ទពរទ ៧ http://www.fact.org.kh/Download %20online/fisheriesmanagement.pdf; ធនគរអភវឌ ន ស, ‘Conservation Initiative to Protect Resources and

Livelihoods in Cambodia’s Tonle Sap’, ៃថងទ ២១ ែខវចឆក ឆន ២០០២, http://www.adb.org/Documents/News/2002/nr2002217.asp (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨); Andrew Nette, ‘Cambodia: Dwindling Fish Stocks Threaten Food Security’, IPS, ៃថងទ ១៧ ែខេម ឆន ២០០៨។ 381 ធនគរអភវឌ ន ស, ‘Report and Recommendation of the President of the Board of Directors on a Proposed Loan and technical Assistance Grant to the Kingdom of Cambodia for the Tonle Sap Environmental Management Project’, ទពរទ ១,

http://www.adb.org/Documents/RRPs/CAM/RRP_CAM_33418.pdf; ធនគរអភវឌ ន ស, ‘Proposed Asian Development Fund Grant Kingdom of Cambodia: Tonle Sap Sustainable Livelihoods Project’, ឆន ២០០៥, ទពរទ ២, http://www.adb.org/Documents/RRPs/CAM/39603-CAM-RRP.pdf (ទងពរ បន េមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 382 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយអនករសកមយរប, េខតេពធ ត, ៃថងទ ៦ ែខស ឆន ២០០៨។ 383 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយម នេរបងកតមយរប, ឆន ២០០៨។ 384 ករសេងកតេន មកែនង របស Global Witness, ឆន ២០០៨។ 385 បទសមភ សនរបស Global Witness ជមយអនករសកមយរប, េខតេពធ ត, ៃថងទ ៦ ែខស ឆន ២០០៨។ 386 ករេសប អេងកតរបស Global Witness, ឆន 2008។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

387 AFP, ‘Cambodia ‘Set to Probe for Oil’ despite Environment Worries’, ៃថងទ ១២ ែខត ឆន ២០០៧,

http://afp.google.com/article/ALeqM5iDWu8uQKvc0wgWBIsT-TEHo4vwMQ (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 388 International Herald Tribune, ‘Cambodia forms body to deal with prospect of onshore oil in Tonle Sap lake’, ែខត ១២ ឆន ២០០៧ http://www.iht.com/articles/ap/2007/10/12/asia/AS-GEN-Cambodia-Onshore-Oil.php (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 389 Monerrey Consensus, International Conference on Financing for Development, ៃថងទ ១៨-២២ ែខមន ឆន ២០០២,

http://www.un.org/esa/ffd/monterrey/MonterreyConsensus.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 390 េសចកៃថរបសេ ក យង ក យ េទកនគណៈកមម ធករ សទធ មនស របស UN, ៃថងទ ២៦ ែខកញញ ឆន ២០០៦។ 391 ឧទហរណ សមេមលតបនប ញអនធណត របស Department for International Developmentរបសរបេទសអងេគស , ធនគរអភវឌ ន ស, ធនគរ

ពភពេ ក , Agence Francais de Developpement របសរបេទសប ង, អងគករមលនធរបយវតថ អនរជត, នង International Development Agency របសរបេទសជបន ជេដម។ 392 អងគករសហរបជជត, ‘Declaration on the Rehabilitation and Reconstruction of Cambodia,’ េនកនង ‘Agreements on a Comprehensive Political

Settlement of the Cambodia Conflict’, ៃថងទ ២៣ ែខត ១៩៩១។ 393 Heng Reaksmey, ‘Cambodia Awarded Nearly $1 Billion in Aid’, VOA Khmer, ៥ ែខធន ឆន ២០០៨; AFP, ‘International Donors Pledge Nearly $1 Billion To Cambodia’, ៥ ែខធន ឆន ២០០៨។ 394 សេមច ហន ែសន, ‘Opening remarks at the Cambodian Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 6 December 2004’, http://www.cdc-

crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/opening_remark_hunsen_eng.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 395 Harold Mathisen, ‘Addressing Corruption in Fragile States: what role for donors?’, U4 Resource Centre, ឆន ២០០៧, http://www.u4.no/document/u4-issue/u4_issue1_2007_fragile_states.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 396 Duncan Gillison នង Kay Kimsong, ‘A Decade of Donor Meetings: Donor Discontent May Not Lessen Donor Largesse’, The Cambodia Daily, ៃថងទ ៣ ែខមន ឆន ២០០៧។ 397 Xinhua News Agency, ‘Cambodian anti-corruption law to be submitted to parliament for approval’, ៃថងទ ២៥ ែខស ឆន ២០០៨។ 398 The Phnom Penh Post, ‘Anti-graft legislation in sight: govt’, ៃថងទ ១០ ែខកញញ ឆន ២០០៨។ 399 កររបជរបស Global Witness ជមយ DFID, ទរកងបងកក, ែខមថន ឆន ២០០៧។ 400 កររបជរបស Global Witness ជមយ DFID, ែខវចឆក ឆន ២០០៧។ 401 ទនកទនងផទ លជមយអនកេធករអងគករ, ឆន ២០០៨។ 402 កររបជរបស Global Witness ជមយទរក, ឆន ២០០៨។ 403 ‘Annex 3.3: Disbursements & Projections By Development Partner 1992 – 2010’ េនកនង គណៈកមម ធករ នតសមបទ នង អភវឌ ន កមពជ ៃន រកមរបកអភវឌ ន កមពជ , ‘The Cambodia Aid Effectiveness Report 2008’, ែខវចឆក ឆន ២០០៨, http://www.cdc-

crdb.gov.kh/cdc/second_cdcf/aer_report/default.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ៥ ែខមក ឆន ២០០៩)។ េលខសរមបឆន ២០០៧ គបេ ះ សនន។ 404 GTZ, ‘Overview of Government – Donor Coordination Events, Cambodia 1992 – 2005’, ទពរទ ៨, http://www.donorplatform.org/component/option,com_docman/Itemid,/task,doc_download/gid,313/ 405 ‘Cambodia Consultative Group Meeting, 19-21 June 2002: United Kingdom Brief', http://www.cdc-

crdb.gov.kh/cdc/statement_united_kingdom.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 406 េសចកែថងរបសគណៈរបធន កនង នមត ងសហពនធអរ ប េន ឯ ‘Consultative Group Meeting on Cambodia, June 19-21 2002, in Phnom Penh’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/statement_behalt_european.htm; ‘Executive Summary’ េនកនង ‘NGO Statement to the 2002 Consultative Group

Meeting on Cambodia, Phnom Penh, 19-21 June, 2002’, http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/ngo_2002/1.htm (ទងអស បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 407 ‘Cambodia Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 19-21 June, 2002: Denmark brief on Specific Areas’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/denmark_specific_areas.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 408 ‘Cambodia Consultative Group Meeting, 19-21 June, 2002: United Kingdom Brief’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/statement_united_kingdom.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 409 ‘Executive Summary’ in ‘NGO Statement to the 2002 Consultative Group Meeting on Cambodia, Phnom Penh, ៃថងទ ១៩-២១ June, ឆន ២០០២’,

http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/ngo_2002/1.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 410 ‘Cambodia banking on donors for annual handout after a troubled year’, AFP, ៃថងទ ១២ ែខមថន ឆន ២០០២។ 411 សេមច ហន ែសន, ‘Opening address at the Cambodia Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 20 June, 2002’,

http://www.camnet.com.kh/ocm/government/government127.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

412 ‘2002 Cambodia Consultation Group Meeting: Priority Areas for Joint Monitoring’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/priority_areas.htm (បនេមលេលក

ចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 413 ‘Consultative Group meeting: Presentation by H.E. Sok An’, ៃថងទ ៦ ែខធន ឆន ២០០៤, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/speak_not_sokan_eng.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 414 ‘Promoting Good Governance: Fighting Corruption And Increasing Accountability’, េសចកែថង ត ងឲយសហគមនទយក េ យឯកអគគរដទតសហរដ េមរក, កររបជ CG, ៃថងទ ៦ ែខធន ឆន ២០០៤, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/fighting_corrupton_usa_eng.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 415 Cambodia: 7th Consultative Group Meeting, Phnom Penh, ៃថងទ ៦-៧ ែខធន ឆន ២០០៤,

‘Concluding Remarks by Co-Chair, Ian C. Porter, World Bank Country Director for Cambodia’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/concluding_remark_wb.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 416 េសចកែថងចមបងរបសពក NGO េទកន កររបជ CG ឆន ២០០៤, http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/CG%202004/main_statment.htm

(បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 417 ធនគរពភពេ ក, ‘Cambodia at Crossroads’, ឆន ២០០៤, ទពរទ ៣, ទពរទ ២៤,

http://siteresources.worldbank.org/INTCAMBODIA/Resources/Overview.pdf (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 418 េសចកែថងចមបងរបសពក NGO េទកន កររបជ CG ឆន ២០០៤, http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/CG%202004/main_statment.htm

(បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 419 Liam Cochrane, ‘Cambodia takes scolding, $500 mi l l ion from donors’ , The Phnom Penh Post, ៃថងទ ១៧ ែខធន ឆន ២០០៤។ 420 ‘Consultative Group meeting: Presentation by H.E. Sok An’, ៃថងទ ៦ ែខធន ឆន ២០០៤, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/speak_not_sokan_eng.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 421 សេមចហន ែសន, ‘Opening remarks at the Cambodian Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 6 December 2004’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/opening_remark_hunsen_eng.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 422 Liam Cochrane, ‘Cambodia takes scolding, $500 mi l l ion from donors’ , The Phnom Penh Post, ៃថងទ ១៧ ែខធន ឆន ២០០៤។ 423 ‘2004 CG Monitoring Indicators’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/2004cg_monitoring.htm; ឯក រភជ បបែនថម៖ ‘2004 CG

Monitoring Indicators: Annex’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/2004cg_monitoring_annex.htm (ទងព បនេមលេលកចង

េរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 424 េសចកែថងេទកន CG េ យឯកអគគរដទតសហរដ េមរក Joseph A. Mussomeli ត ងឲយសហគមនទយក ‘Concrete Steps for Fighting Corruption’, ៃថងទ ២ ែខមន ឆន ២០០៦, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session3/delivered_usa_eng.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 425 Consultative Group Meeting for Cambodia, ៃថងទ ២-៣ ែខមន ឆន ២០០៦, ‘Joint Donor Statement on Natural Resources Management, Land and Agriculture by the German Representative’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session3/joint_german_eng.htm (បនេមលេលកចង

េរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 426 របភពដែដល។ 427 របភពដែដល។ 428 សដសបរតរតវបនដក សងេនកនង ‘Human rights groups reprove government 's benefactors’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ២៤ ែខ

កមភៈ ឆន ២០០៦។ 429 Global Witness បនសេរសរសបរតមយេទេ ក គត ឈន េនកនង ែខត ឆន ២០០៨ េដមប សករអធបបយ របសេ ក អពេរ ង វេនកនង របយករណេនះ ែដលពកពនធ ឬទកទងនងេ ក។ េនេពលេបះពមពរបយករណេនះ Global Witness មនបនទទលចេមយ េទ។ 430 Charles McDermid នង Vong Sokheng, ‘RGC counts $601 mil l ion blessings’ , The Phnom Penh Post , ៃថងទ ១០ ែខមន ឆន ២០០៦។ 431 សេមច ហន ែសន, ‘Opening Address at the Cambodia Consultative Group Meeting, 2 March, 2006’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session1/opening_address_hunsen.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 432 Items for change, 2006: ‘Joint Monitoring Indicators for 8th CG Meeting’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session3/yanara_jmis_final_eng.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 433 ‘Development Partner’s Consensus Statement On Governance For The Cambodian Development Cooperation Forum, 21-20 March 2007’,

http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/session1/consensus_statement.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 434 ‘1st Cambodia Development Cooperation Forum 19-20 March, 2007: Statement on Agriculture and Natural Resources Management Mr. Michael Brownell, Director, Southeast Asia Programme, CIDA’,

របេទសជតលក – រេប បែដលពកវរជនកមពជ បន ចបកបឧស ហកមមដករសងធនធនរបសរបេទស

http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/session1/statement_cida.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 435 Global Witness, ‘ែខ ស យអនកលចជត៖ ករកបេឈខសចបប នងករពះេរច ករទពយសមបត ធរណៈ’, ែខមថន ឆន ២០០៧។ 436 ‘First Cambodia Development Cooperation Forum, Phnom Penh, June 19-20, 2007: Opening Statement by Lead Development Partner Coordinator, Ian C. Porter, Country Director for Cambodia, World Bank’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/opening_session/statement_wb.htm (បនេមលេលកចង

េរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 437 សដដក សងេនកនង Cat Barton នង Vong Sokheng, ‘$690 million: pledges, promises and faint praise’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ២៩ ែខមថន ឆន

២០០៧។ 438 Cat Barton, ‘Government deeds to face CG’, The Phnom Penh Post, ៃថងទ ១៥ ែខមថន ឆន ២០០៧។ 439 សេមច ហន ែសន, ‘Opening Address at the First Cambodia Development Cooperation Forum, 19 June 2007’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/opening_session/open_hunsen_eng.htm (បនេមលេលកចងេរកយ ៃថងទ ១០ ែខធន ឆន ២០០៨)។ 440 AFP, ‘Cambodia boosts aid request to 689 million dollars’, ៃថងទ ២០ June ឆន ២០០៧។