Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

www.trakyaka.org.tr

Kırklareli İli Canlı Hayvan Borsası

1

KIRKLARELİ YATIRIM DESTEK OFİSİ

KIRKLARELİ İLİ CANLI HAYVAN BORSASI

Semiha AHMET

Şenay ÇEKİÇ

Temmuz 2012

TRAKYA KALKINMA AJANSI

KIRKLARELİ YATIRIM DESTEK OFİSİ

Karakaş Mah. Zincirlikuyu Cd. Farah 1 Apt No:60

39100 Kırklareli Tel: 0288 214 25 25 Fax: 0288 214 70 80

2

İÇERİK

1. Canlı Hayvan Borsası Nedir?

2. Kırklareli İli Canlı Hayvan Borsası Çalışmaları’nın Geçmişi

3. Canlı Hayvan Borsasının Kırklareli İçin Önemi

4. Trakya Bölgesi’nden Örnek: Edirne Canlı Hayvan Borsası ve Et Entegre

Tesisleri 4.1. Borsa’nın Mevcut Tesisleri

4.2. Borsa’nın Gelirleri ve Kapasitesi

5. Canlı Hayvan Borsası Mevzuatı

6. Önerilen Canlı Hayvan Satış Yeri Türleri

7. Önerilen Süreçler

8. Raporun Hazırlanmasında Görüşülen Kurum ve Kişilerin Listesi

Kırklareli Yatırım Destek Ofisi tarafından ilde yapılan ziyaret ve görüşmelerden sonra ilde Canlı Hayvan Borsası’nın kurulması gereği ortaya çıkmıştır. Söz konusu çalışma bu ihtiyaç doğrultusunda hazırlanmıştır.

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

3

1. CANLI HAYVAN BORSASI NEDİR?

Hayvan borsası; canlı büyükbaş ve küçükbaş hayvanların değer bulduğu yerdir. Yani üretici ve tüccarın bir araya geldiği, fiyatın belirlendiği ve ürünün hak ettiği değeri bulduğu yerdir. Ayrıca Borsa, kayıt dışı satım ve alımın önüne geçildiği ve canlı hayvan sevkiyatlarının kontrol altına alındığı kurumdur.

Hayvansal ürünlerde devlet % 0,1 tescil ücreti, bunun dışında da % 1 stopaj vergisi almaktadır. Devletin kazandığı verginin kayıt dışında kalması borsa sayesinde önlenmektedir.

Böylece borsa, hem devletin, hem üreticinin ve aynı zamanda tüccarların haklarını koruyan ve tüm paydaşların kazanç elde etmesini sağlayan bir kurumdur.

Bununla birlikte borsa içinde yapılan alım satımlar veteriner hekim kontrolünde olduğundan halk sağlığının da korunduğu yerdir.

2. KIRKLARELİ İLİ CANLI HAYVAN BORSASI ÇALIŞMALARININ GEÇMİŞİ

Kırklareli’nde Canlı Hayvan Borsası kurulması konusunda 2009 ve 2010 yıllarından itibaren değişik kurumlar tarafından çeşitli çalışmalar yürütülmüştür.

Bu çalışmalar daha çok ilgili kurumların bir araya getirilmesi ve ortak hedefe yönelik atılması gereken adımların belirlenmesine yönelik gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte konu ile ilgili en aktif çalışmalar ve kolaylaştırıcılık rolü Kırklareli Belediyesi tarafından yürütülmüştür.

Konu ile ilgili Belediye görevlileri tarafından, Başkan Yardımcısı Ünal BAŞKUR’un talimatı ile “Canlı Hayvan Borsaları ve Canlı Hayvan Pazarları Kurulması Hakkında Araştırma Raporu” hazırlanmış ve hazırlanan rapor sonuçları ilgili kurum ve kuruluşlarla toplantılar sırasında paylaşılmıştır.

2010 yılında Belediyenin öncülüğünde konu ile ilgili düzenlenmiş olan toplantılara aşağıdaki kurum ve kuruluşların temsilcileri katılmıştır:

- Kırklareli İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, - Kırklareli İl Genel Meclisi, - Kırklareli Ticaret Borsası, - Kırklareli Ticaret ve Sanayi Odası, - Kırklareli İl Özel İdaresi, - Kırklareli İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği, - Kırklareli Kent Konseyi, - Kırklareli Damızlık Koyun ve Keçi Yetiştiricileri Birliği,

4

- Trakya Kalkınma Ajansı, - Hayvancılık Sektöründe Yer Alan Paydaşlar.

Kırklareli Belediyesi tarafından, Kırklareli Merkez’de Canlı Hayvan Pazarı kurulmasına yönelik ihtiyaç duyulan arazinin tahsisin yapılabileceği ve Kofçaz Yolu üzerinde bu iş için uygun arsa olduğu toplantılarda gündeme gelen konular arasında yer almaktadır.

Bununla birlikte, toplantılar sırasında diğer kurumlar tarafından gösterilmiş olan ilgi ve heves beklenen düzeyde olmamış ve çalışmalar Edirne’de kurulmuş olan Canlı Hayvan Borsası ve Et Entegre Tesisleri’nin ziyareti ile sonlandırılmıştır. Toplantılar sonrasında planlanan değerlendirme toplantısı da yine yapılamamış olup söz konusu “Canlı Hayvan Borsası” çalışması yarıda kalmıştır.

Çalışmaların sekteye uğramasının önemli sebepleri arasında;

Kırklareli Ticaret Borsası’nın Hayvan Borsası’nın oluşturulması için yeterli mali kaynağa sahip olmadığını açıklaması ve

Kurumlar arasında istikrarlı bir işletme yapısının oluşturulamamış olması

sayılabilir.

3. CANLI HAYVAN BORSASININ KIRKLARELİ İÇİN ÖNEMİ

Kırklareli İli tarım, hayvancılık ve gıda sektörlerinde ülkemizin önde gelen illerdendir. İlin büyüme ve kalkınma stratejisi bu sektörlerin geliştirilmesi, modernleşmesi ve rekabetinin arttırılmasına yönelik planlanmıştır.

Hayvancılık sektörü açısından, Kırklareli İli kültür ırkı hayvancılığının yapıldığı illerin başında gelmektedir. Kırklareli İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nün verilerine göre hayvancılık İl genelinde 196 yerleşim biriminde bulunan 18.000 civarında hayvancılık işletmesi ile Kırklareli’nde yaşayan 80 bin insanın en önemli geçim kaynağı arasındadır.

Hayvancılık İl için önemli bir sektör olmasına rağmen Kırklareli İli’nde hala ruhsatlı hayvan pazarı veya borsası kurulamamıştır. Yerel yetiştiriciler köy kahvelerinde birkaç celebin oluşturduğu ortamlarda hayvanlarını pazarlamaya çalışmaktadırlar.

Ruhsatlı ve kontrollü çalışan hayvan pazarların ve/veya borsaların bulunmaması İl’de çeşitli sorun ve yanlış uygulamalara neden olmaktadır:

Öncelikle, canlı hayvan borsasının eksikliği piyasadaki canlı hayvan fiyatının kontrolsüz ve adaletsiz bir şekilde oluşturulmasını, çoğu zaman üreticilerin haklarının ve emeklerinin karşılığını alamamalarına neden olmaktadır.

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

5

Diğer bir sorun ise yapılmış olan alım satımların kayıtlarının tutulmaması ve tescil işlemlerin gerçekleştirilmemsinden dolayı illegal bir ekonominin oluşması ve böylece devlete ödenmesi gereken stopaj vergisinden kaçınılmasıdır.

Ayrıca canlı hayvan satışları ruhsatsız ve kontrolsüz ortamlarda gerçekleştirildiğinden dolayı canlı hayvan sevkiyatlarının kontrolü de verimli bir şekilde yapılamamaktadır.

Kontrolsüz hayvan satışı ve kesimi gıda ve sonucunda halk sağlığı açısından da olumsuz etkilere sahiptir.

Bununla birlikte bilindiği üzere, Trakya Bölgesi Şap hastalığından ari bölge olarak ilan edilmiştir. Ancak, canlı hayvan alım ve satımları kontrol ve sağlık açısından son derecede kötü ortamlarda yapıldığından dönem dönem İl’de Şap hastalığına rastlanmaktadır.

Kırklareli İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından sunulan bilgilere göre; Kırklareli’nde 2000 ve 2011 yılı arasında görülen Şap hastalıklarının % 90’ı köylerde yapılan hayvan alış-verişlerinden, celep hareketlerinden kaynaklanmaktadır. Bunların sonucunda, köylerde karantinalar konularak hayvan hareketleri kısıtlanmakta, böylece de bir anlamda sağlıklı hayvanı olan birçok yetiştiricinin hayvanını pazarlama imkânı kısıtlanmaktadır. Şap hastalığının ortaya çıktığı her seferinde müdürlük tarafından 1-2 ay kadar süren aşı kampanyaları uygulanmaktadır. 2011 ile 2012 yılı arasında tüm Balkan köylerinde 4 kez, ova köylerimizde de 3 kez aşı kampanyası düzenlenmiştir. Görülen bir Şap hastalığı nedeniyle hastalığın yayılma riskinden dolayı her seferinde 18.000 işletmeye gidilerek, 126.000 sığır ve 200.000 fazla küçükbaş hayvan aşılanmış, hayvan hareketleri dolayısıyla pazarlama imkânları 6 ay gibi bir süre kısıtlanmıştır.

İl’de modern, ruhsatlı ve kontrollü hayvan alımı, satımı ve kesimi yapılamadığından dolayı İl’deki et ve et ürünleri sektörü de olumsuz yönden etkilenmektedir. Et ve et ürünlerinin üretim zincirinde takip ve izleme sistemi kurulamamış olması ve üretimin kontrolsüz yapılması nedeniyle et ve et ürünleri sektörü beklenen ölçüde gelişememektedir.

Oysa ki Trakya Bölgesi Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2010 yılında Şap Hastalığından Aşılı Arilik Bölgesi statüsünde ilan edilmesiyle Bölge’de bu sektörün gelişebilmesine ve diğer bölgelerle ve dış ülkelerle rekabet edebilmesine fırsat yaratmaktadır.

Kırklareli’nde Canlı Hayvan Borsası’nın olmaması, Kırklareli İli’nde yapılan hayvancılığın olması gereken düzeyin altında kalmasına neden olmaktadır. Kırklareli İli İstanbul gibi devasa bir pazara 150 km uzakta olmasına rağmen Kırklarelili yetiştiriciler hayvanlarını pazarlamakta çoğu zaman sıkıntılar yaşamaktadırlar.

Tüm bunlar bir yandan devlete önemli bir yük getirmekte, diğer yandan hayvan yetiştiricilerine de çok önemli maddi kayıplara neden olmaktadır.

6

Oysa ki Kırklareli İlinde kurulacak canlı hayvan pazarı ve/veya Borsa’sı, İl’in ve Bölge’nin ekonomisine, ticaretine, et sektörüne, hayvancılığın gelişmesine büyük faydalar sağlayacaktır.

Kırklareli İli’nde Canlı Hayvan Borsası/Pazarı’nın kurulması ile;

- Canlı hayvanların mezat usulü satışının yapılmasıyla yerel üreticinin emeği karşılanacak, alım ve satımda en uygun fiyatın yani piyasa fiyatının oluşmasına imkân sağlanacaktır,

- Ülke mevzuatına ve dünya standartlarına uygun olarak alım ve satım gerçekleştirilip, et ve et ürünleri sektörünün gelişmesine ve pazarlanmasına imkân sağlanacaktır,

- İl merkezinde yapılan kasaplık, damızlık ve diğer amaçlı hayvan alım satımı kontrol altına alınacak, yapılan tüm satın alımlar tescillendirilecektir,

- Üreticinin hakları korunup alıcı tarafından dolandırılması engellenmiş olacaktır, - Alıcının köy köy dolaşması engellenecek, zaman ve para tasarrufu yapılarak modern bir

ortamda güvenilir ürün alması sağlanacaktır, - Doğurabilir dişi (anaç) hayvanların kesimi engellenerek mali kayıplar önlenmiş olacaktır, - Canlı Hayvan Borsası/Pazarı’na giren hayvanların ve araçların dezenfeksiyonu yapılmış ve

her türlü hastalığa karşı hayvanlar veteriner hekimlerce kontrol edilmiş olacaklaradır, - Canlı hayvan sevkiyatlarının kontrol altına alınmış ve satış sürecinde ihtiyaç duyulan

teknik, sağlık ve hijyenik koşullar sağlanmış olacaktır, - Başta Şap olmak üzere bütün salgın ve paraziter hayvan hastalıklarının yayılması

engellenmiş olup, hayvanların sağlıklı ortamlarda alınıp satılması sağlanmış olacaktır.

İstatistikî Verilerle Kırklareli’nde hayvancılık;

Türkiye İstatistik Kurumundan alınan verilere göre İl’de;

2011 yılı Büyükbaş Hayvan Sayısı ve Hayvansal Üretim Rakamları

Hayvan Adı Yetişkin Genç-Yavru Toplam Sağılan hayvan

sayısı (baş) Süt (Ton) Sığır (Kültür) 81.368 32.242 113.610 45.999 179.717 Manda 1.174 290 1.464 692 653 Sığır (Melez) 10.095 3.872 13.967 5.653 15.896 Sığır (Yerli) 2.968 913 3.881 1.646 2.143 Toplam 132.922

95.559 113.610

1.422 1.464 4.004 3.881 11.396 13.967

Hayvan türü

2010-2011 Büyükbaş Hayvan Sayısı

Sığır (Kültür) 2010 Sığır (Kültür) 2011 Manda 2010

Manda 2011 Sığır(Yerli) 2010 Sığır(Yerli) 2011

Sığır(Melez) 2010 Sığır(Melez) 2011

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

7

2011 yılı için ülke genelinde büyükbaş hayvan sayısı 12.483.969’dir ve Kırklareli İli’ndeki hayvan sayısı ülke genelinde % 1,06 paya sahiptir.

2011 Küçükbaş Hayvan Sayısı ve Hayvansal Üretim Rakamları Hayvan Adı Yetişkin Genç-Yavru Toplam Sağılan hayvan

sayısı (baş) Süt (Ton)

Koyun (Yerli) 126.531 37.874 164.405 71.493 6.005 Keçi(Kıl) 35.892 12.774 48.666 19.325 1.836 Koyun(Merinos) 415 105 520 320 17 Toplam 213.591

2011 yılı ilçeler bazında küçükbaş hayvan sayısı İlçe Adı Hayvan Adı Toplam 1 Merkez Koyun Yerli 47.803

Keçi (Kıl) 14.683 Toplam 62.483 2 Babaeski Koyun Yerli 16.720 Keçi (Kıl) 2.190 Toplam 18.910 3 Demirköy Koyun Yeli 8.870 Keçi (Kıl) 1.555 Toplam 10.945

1 27%

2 19%

3 4%

4 5%

5 24%

6 3%

7 6%

8 12%

155.952 164.405 42.618 48.666 626 520

hayvan türü

2010-2011 Küçükbaş hayvan sayısı

Koyun (Yerli) 2010 Koyun (Yerli) 2011

Keçi(Kıl) 2010 Keçi(Kıl) 2011

Koyun(Merinos) 2010 Koyun(Merinos) 2011

2011 yılı için İlçeler Bazında Büyükbaş Hayvan Sayısı

1 Merkez 36.207 2 Babaeski 25.465 3 Demirköy 5.699 4 Kofçaz 6.398 5 Lüleburgaz 31.413 6 Pehlivanköy 4.375 7 Pınarhisar 7.904 8 Vize 15.461

8

4 Kofçaz Koyun Yeli 22.980 Keçi (Kıl) 3.255 Toplam 26.235 5 Lüleburgaz Koyun Yeli 25.128 Keçi (Kıl) 4.013 Toplam 29.141 6 Pehlivanköy Koyun Yeli 4.406 Keçi (Kıl) 40 Toplam 4.446 7 Pınarhisar Koyun Yeli 20.630 Keçi (Kıl) 12.257 Toplam 32.887 8 Vize Koyun Yeli 17.868 Keçi (Kıl) 10.673 Toplam 28.541

2011 yılı için Türkiye genelinde küçükbaş hayvan sayısı 32.309.518 olup, Kırklareli İli’ndeki küçükbaş hayvan sayısı bu rakamın % 0,66’sını oluşturmaktadır.

2009 Yılı İçin Kesilen Büyükbaş Hayvan Sayısı

Hayvan Adı Kesilen hayvan

sayısı (baş) Et (ton) Deri (baş) Dana (0-12 erkek ve dişi) 3.181 678,876 3.499,10 Düve (12 aydan büyük yavrulamamış dişi) 1.343 352,601 1.477,30 Tosun (12 aydan büyük ) 3.270 667,25 3.474,30 İnek (yavrulamış dişi) 1.423 234,455 1.565,30 Boğa (damızlıkta kullanılan erkek) 230 48,3 253 Toplam 9.447 1.981 10.269

Türkiye genelinde 2009 yılında kesilen büyükbaş hayvan sayısı 1.506.930 baş, elde edilen et 326.291,44 ton ve elde edilen deri 1.645.247,80 başdır. Ülkemizde kesilen hayvan sayısının % 0,62’si Kırklareli İli tarafından sağlanmakta iken, elde edilen et miktarı bunun % 0,60’nı oluşturmakta olup İl, elde edilen deri’de % 0,62 paya sahiptir.

2009 Yılı İçin Kesilen Küçükbaş Hayvan Sayısı

Hayvan Adı Kesilen hayvan

sayısı (baş) Et (ton) Deri (baş) Şişek-Koyun(12 aydan büyük) 9.418 243,08 9.460,20 Kuzu-Toklu(0-12 ay) 3.024 47,544 3.326,40 Gezdan-Keçi (12 aydan büyük) 901 19,822 901,3 Oğlak-Çebiç (0-12 ay) 1.465 13,431 1.611,50 Toplam 14.808 324 15.299

1 29%

2 9%

3 5%

4 12%

5 14%

6 2%

7 16%

8 13%

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

9

Türkiye genelinde 2009 yılında kesilen küçükbaş hayvan sayısı 4.603.390 baş, elde edilen et 86.308,20 ton ve elde edilen deri 4.952.822,50 başdır. Ülkemizde kesilen hayvan sayısının %0,32’si Kırklareli İli tarafından sağlanmakta iken, elde edilen et miktarı bunun % 0,37’sini oluşturmakta olup İl, elde edilen deri’de % 0,30 paya sahiptir. Bu veriler ışığında; İl’de 2012 yılı itibariyle, 18.146 işletmede 146.151 baş sığır ve 226.000 baş küçük (koyun-keçi) hayvan varlığı bulunmaktadır. Sığır varlığının % 90’dan fazlasını Holştayn ırkı oluşturmaktadır. Her yıl 60 bin anaç hayvan suni tohumlama ile tohumlanmaktadır. Bu anaçlardan doğan 30 dişi buzağı 30 bin yeni anaç anlamına gelmektedir. Bunlardan doğan 30 bin civarında erkek besi danası, ağırlıklı olarak İstanbul’a satılmaktadır. Yine 20 bin civarındaki 18-22 ay arası damızlık gebe düvenin 20 bin adedi başka illerden alıcı beklemektedir. 2011 yılı itibariyle yaklaşık olarak 35.000 civarında büyükbaş, 65.000 civarında küçükbaş hayvan İl dışına sağlık raporu ile sevk edilmiştir.

2 yıl önce Kırklareli Belediyesi öncülüğünde yapılan “Canlı Hayvan Borsası” toplantıları ve çalışmalarında bile büyük çiftliklerin sayısının az olmasına rağmen, İl’in hayvancılık potansiyelinin gelişmesi için Kırklareli İli’nde Canlı Hayvan Borsası’na ihtiyaç olduğu ısrarla ifade edilmiştir. Gelinen noktada ise bu iki yıl boyunca Canlı Hayvan ve Et Piyasası’nda yaşanan gelişmeler ve Kırklareli İli’nde kurulan büyük çiftlikler ile 2012 güncel rakamlara göre İl’de mevcut büyükbaş ve küçükbaş hayvan çiftliği sayısı 13.000 adet büyükbaş, 2.174 adet küçükbaş olmak üzere toplam 15.174 adede ulaşmıştır. Bu çiftliklerde bulunan toplam hayvan sayısı ise 522.031 (149.076 büyükbaş, 372.955 küçükbaş) adede ulaşmıştır. Bu durum orta ve uzun vadede İl’de Canlı Hayvan Borsası kurulmasını zorunluluk olarak ortaya çıkarmaktadır. Kırklareli İli’nde son yıllarda kararlı bir şekilde büyük çiftlik sayısı artmaktadır ve bu çiftlik yetkilileri de yine orta vadede ulusal ve uluslararası boyutta rekabet edebilirliklerini koruya bilmek adına “Canlı Hayvan Borsası” gibi profesyonel bir yapıya ihtiyaç duymaktadırlar. İl’de ruhsatlı hayvan pazarı bulunmamasına rağmen; Kırklareli İl merkezinde bir adet 3. sınıf, Pınarhisar İlçesinde bir adet 3. sınıf, Vize ilçesinde 1 adet 3. sınıf, Lüleburgaz’da 2 adet 3. sınıf, Babaeski İlçesinde de 1 adet 1. sınıf mezbaha bulunmaktadır. İstanbul’dan gelen et alıcıları aslında canlı hayvan yerine kesik ve parçalanmış hayvan istemektedirler ancak Kırklareli İli’nde 4.500 hayvan kesilebilmektedir ve geriye kalan 20 bin hayvan İstanbul’a canlı olarak gitmektedir. Etin canlı ve işlenmemiş olarak pazara gitmesi ise katma değerlerin Kırklareli’nde kalmasını engellemektedir.

10

4. TRAKYA BÖLGESİ’NDEN ÖRNEK: EDİRNE CANLI HAYVAN BORSASI VE ET ENTEGRE TESİSLERİ Trakya Bölgesi’nde tek ve ilk kurulan canlı hayvan borsalarından biri olan “Edirne Canlı Hayvan Borsası” Edirne Ticaret Borsası çatısı altında kurulmuş olup yine bu yapı altında faaliyet göstermektedir.

Edirne Canlı Hayvan Borsası yerel üreticilerin ve tüketicilerin mal alımı ve satımının organize edildiği yerdir. Edirne Canlı Hayvan Borsası’nın hizmetlerinden yararlanan, alım satım yapan herkes Borsa’ya üyedir. Normal şartlarda da Tüccar ve Satıcı hangi bölgede faaliyet gösteriyor ise o bölgedeki Ticaret Borsası’na üye olmak zorundadır.

Edirne Ticaret Borsası 1983’ten beri İl’de canlı hayvan alım ve satımını kontrol etmekte ve 2 yıldan beri ülke çapında canlı hayvan satış sektöründe en modern ve yenilikçi koşulları sunan yeni tesisinde faaliyet göstermektedir.

Yeni canlı hayvan satış tesisi ile modern mezbahanın yapımı; Ticaret Borsası’nın yıllar önce Dünya Bankasının katkıları ve T.C Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın koordinasyonunda yürütülen, "Ürün Borsaları Geliştirme Projesi" kapsamında belirlenen 4 Hububat Borsasından biri olarak seçilmiş olup, Mart 1998’de, 235 dönümlük alanın satın alınmasıyla başlayan “Ticaret Merkezi” projesinin 3. bölümü kapsamında gerçekleştirilmiştir.

Edirne Canlı Hayvan Borsa’sının kurulmasında tamamen sosyal fayda hedefi güdülmüştür, kar edinme amacından uzak durulmuş ve borsa sosyal bir hizmet olarak düşünülmüştür.

Edirne Canlı Hayvan Borsası, hayvan satışı konusunda bölge ve ülke çapında önemli ilkelere adım atmıştır;

Hayvan satışları kontrollü olarak yapılmakta ve dolayısı ile kayıt altına alınmaktadır, (Borsa tescil işlemi yapmakta ve vergi mevzuatına göre her bir alım satım kayıt altına alınmaktadır)

Salgın hastalıklarla modern ve istikrarlı bir şekilde mücadele edilmektedir, Bakanlık tarafından izlenebilir bir gıda sisteminin kurulması sağlanmaktadır, Serbest piyasa koşullarında malın ticareti sağlanmaktadır,

(Borsa genel fiyat tabanlarının belirlemesinde önemli rol oynamaktadır, şöyle ki borsa dışında da yapılan hayvan satışlarında ürünün fiyatının belirlemesinde Borsa fiyatı % 100 etkilidir. Yerel üreticiler malını satarken Borsa fiyatlarını dikkate alarak kendi emeğinin karşılığını almaya çalışmaktadırlar)

Borsa’nın mevcut tesisleri ve kurumsal yapısı ile, hayvancılığa yönelik iş ve işlemler, mevzuata en uygun şekilde yerine getirildiği için, İl’de hayvancılık sektörünün geleceği garanti altına alınmıştır,

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

11

Sağlık uygulamalarının en üst seviyede yerine getirilmektedir. Yapılan sağlık kontrolleri sayesinde gebe anaçların kesimi engellenmekte ve böylece devletin ve üreticilerin mali kayıpları önlenmiş olmaktadır, (Edirne Borsası’nda Ultrason cihazı kontrolü uygulanması ile dişi hayvanlarda gebelik tespitleri 3 aydan 35 güne inmiş durumdadır. Haftalık ortalama 4 adet gebelik bulunmakta ve kesimi engellenmektedir, hal böyle olunca 2006 yılından bu yana 1200-1300 tane hayvanın kesilmesi engellenmiş durumdadır, bu da yaklaşık 1300 x500= 650.000 TL zararı önlemektedir)

Sürdürülebilir çevre sağlığı sağlanmaktadır, (Borsa ve mezbahada Biyolojik Arıtma Sistemi kurulmuş olup atıklar arındırılarak deşarj edilmektedir)

Süreçlerde şeffaflık sağlanmaktadır, (Edirne Canlı Hayvan Borsası internet sitesinde güncel satış bilgileri mevcuttur ve diğer borsalarla paylaşılmaktadır, ayrıca internet üzerinden satışlar online izlenebilmektedir)

Borsanın Çalışma Süreçleri Aşağıdaki Gibidir:

Borsaya giren ve hayvanları taşıyan tüm araçlar dezenfeksiyon bölümünden geçirilmektedir,

Özel oluşturulmuş olan rampalarda hayvanlar indirilmekte ve kayıt yapılmakta ve sonrasında hayvanlar büyükbaş ve küçükbaş hayvan bekleme padoklarında satış için beklemeye alınmaktadır,

Tüm hayvanlar sağlık kontrolüne alınmakta, düveler ultrason cihazı ile gebelik kontrolünden geçirilmektedir,

Sağlık kontrolü tamamlanmış olan hayvanlara numara verilip yine özel padoklarda satış işin beklemeye alınmaktadır,

Sırası gelen hayvan, açık arttırmanın yapıldığı salona, sahibi tarafından alınmaktadır,

Özel bir bilgisayar programı sayesinde satış salonuna alınan her bir tüccarın oturduğu koltuk numarası ve adı kayıt altına alınmaktadır,

Salona getirilen hayvanların taban fiyatı borsa görevlileri tarafından belirlenmekte ve satışa katılmak isteyen tüccarlar koltuklarına monte edilmiş olan düğmeğe bir kez basmaktadır,

(Satışlarda duvara monte edilmiş olan monitörde tüm katılımcılar, kaç tüccarın satışa katıldığını görebilmektedir. Tam rekabetin sağlanması amacı ile tüccarların isimleri açıklanmamaktadır. Borsa görevlisi kuruş bazında fiyatı arttırmaya başladıktan sonra, satıştan çekilmek isteyen tüccar tekrar düğmeğe basıp satıştan ayrılabilmektedir. En son kalan tüccar sisteme kilitlenip satıştan çıkamamaktadır ve alımdan vazgeçme hakkına sahip değildir. Bununla birlikte oluşmuş olan fiyat hayvan sahibine göre uygun değilse, üretici teklif edilen fiyata ürününü vermeme hakkına sahiptir)

Satışı yapılmış olan hayvan kantarda tartılarak, toplam satış fiyatı monitörlere yansıtılmakta ve otomatik olarak kantara alınmış olan hayvanın satış tescil işlemleri borsa çalışanları tarafından yapılmaktadır,

Bilgisayarda otomatik düzenlenmiş ve çıkartılmış olan tescil belgesi 3 suret olarak satıcıya teslim edilmektedir,

Tescil belgesi ile satıcı ve alıcı Sosyal Salon’a geçerek, aralarında sözleşme imzalayıp, ödeme işlemlerini gerçekleştirmektedir.

12

(Ödemeler peşin veya bir gün vadeli çeklerle yapılmaktadır)

Tescil belgesinin bir sureti Satıcı tarafından “paramı teslim aldım” diye yazıldıktan sonra, evrak borsa görevlerine teslim edilmektedir,

Tüccar almış olduğu hayvanın kesimini, Canlı Hayvan Borsası’nın yanına kurulmuş olan et entegre tesislerinde yaptırmak istediğinde, hayvan alıcıya verilmeden, özel oluşturulmuş olan padoklarla doğrudan mezbahaya borsa çalışanları tarafından götürülmektedir,

(Böylece et ve et ürünleri üretiminde kapalı bir sistem oluşturulmuş olmaktadır)

4.1. Borsa’nın Mevcut Tesisleri

1) Alım satımın gerçekleştirildiği Canlı Hayvan Borsası

Canlı hayvan satış tesisleri 22 dönüm arazi üzerine kurulmuş olup projelendirmesi ve inşaat giderleri 2.500.000 TL’ye mal olmuştur. İnşaat çalışmaları 2008 – 2010 yılları arasında devam etmiştir. Mevcut durumda, Canlı Hayvan Borsası’nda 5 idari ve 4 hizmetli personel çalışmaktadır.

2) Et Tesisi

Et üretim tesisi 51.312,74 m2 arazi üzerinde 2.600 m2’lik kapalı alan ve 2.200 m2’ lik açık alanda gerçekleştirilmektedir. Kurulmuş olan Et Tesisi’nin Edirne Canlı Hayvan Borsası ile padoklarla oluşturulmuş kapalı bağlantı yolu mevcuttur. Bu bağlantı sayesinde borsada satın alımı yapılmış olan hayvanların bir kısmı entegre et tesisten ayrılmadan kapalı sistem üzerinden doğrudan mezbahaya kesim için götürülebilmektedir.

Mezbahanın Yönetim Yapısı

Yeni canlı hayvan satış tesisleri modern mezbaha ile birlikte inşa edilmiştir. Ancak mezbahanın yapımı için Edirne Belediyesi tarafından arazi tahsis edilmiş ve işletmesi için Et ve Et ürünleri Entegre Tesisleri San. ve Tic. Anonim Şirketi kurulmuştur. Anonim Şirketi kurmuş olan 30 ortağın arasında;

- Edirne Ticaret Borsası (en büyük hisseye sahip olan),

- Edirne Ticaret ve Sanayi Odası,

- Edirne Ziraat Odası,

- Edirne Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği,

- Kasap ve Celep Esnafı

bulunmaktadır.

Edirne et tesisi sıhhi ve hijyenik şartlarda 100 büyükbaş ve 300 küçükbaş hayvan kesimi kapasitesiyle kurulmuştur. Et ve Et ürünleri Entegre Tesisleri San. ve Tic. A. Ş.’de 18 kişi istihdam edilmektedir.

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

13

Kurulacak olan Kırklareli Canlı Hayvan Borsası bünyesindeki mezbaha, çok ortaklı yapıların yürütülmesinde sıkıntı yaşanabileceği dikkate alındığında yapının çok ortaklı olmaması hatta tek sahipli olması önerilmektedir.

Mezbaha tesislerinin; halkın sağlık bakımından kusursuz et ve et ürünleriyle beslenmesini sağlamak, zoonoz hastalıkların yayılmasını önlemek, hayvan borsasını ve et pazarlarını kontrol altında tutmak gibi önemli faydaları bulunmaktadır.

Mezbaha aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır:

araç dezenfeksiyon alanları, rampa (tartı) – muayene padokları bölümü, sakatat sevkiyat alanı, karantina alanı, büyükbaş açık padok alanı, küçükbaş açık padok alanı, günlük kesim padok alanı, kesim salonu, buzhaneler alanı, karkas et sevkiyat alanı, et ürünleri üretim bölümü, et ürünleri sevkiyat alanı, yönetim bölümü, temiz su deposu ve arıtma tesisi, pis su arıtma tesisi.

Et ve Et Ürünleri Entegre Tesisin mezbahası 1.sınıf statüsünde mezbaha olarak çalışmaktadır. Mezbahada ayda ortalama 500 hayvan kesimi yapıldığından ve bu da kapasitesinin çok altında olduğundan işletme çok kar etmemekte sadece idari giderlerini karşılayabilmektedir. Bu rakamlara bakıldığında tesisin kapasite kullanım oranı Pazartesi ve Kurban Satış haftasında % 60-70 civarında ve genel ortalama ise % 35-40 civarında olmaktadır.

Neredeyse tamamı Edirne Borsasına ait olan mezhaba, Bölge’de 1.sınıf tek mezbaha olarak çalışmasına rağmen, mezbaha istenilen kapasiteye ulaşamamıştır.

Bu durumun nedenlerini aşağıdaki gibi açıklamak mümkündür:

Mezbaha’nın lojistik konumundan dolayı Havsa, Süloğlu, Enez taraflarından müşteri gelmemesi,

Hayvan sahiplerinin tescil işlemleri yapılmayan 2. ve 3. sınıf mezbahalarda kesim yapmayı tercih etmeleri,

14

(Edirne Canlı Hayvan Borsası Et Entegre Tesisleri Mezbahasından yararlanan tüm kişilerin ve işletmelerin kanunen gerekli vergi ödemelerini yapmaları zorunludur)

Kanuna göre daha önceleri İl dışına sadece 1.sınıf mezbahada kesilmiş olan hayvanlar sevk edilebilirken, günümüzde bu şart kaldırılmış ve hayvan kesimleri 2. ve 3. sınıf mezbahalarda yapılmış olsa dahi İl dışına sevk edilebilmektedir,

Edirne Canlı Hayvan Borsası Et Entegre Tesisleri Mezbahasında hastalığı tespit edilen hayvanlar imha edildiği için sağlığından şüphe edilen hayvanı bulunan üreticiler, kesimi 2. ve 3. sınıf mezbahalarda gerçekleştirmektedir.

Devletin 1. sınıf mezbahaların 2. ve 3. sınıf mezbahalar ile rekabet edebilmesini sağlamak adına 1.sınıf mezbahaların sübvanse etmesine ciddi ihtiyaç duyulmaktadır.

Ayrıca, Edirne‘deki işletmenin kurulum aşamasında, Edirne İli’nde bulunan et üretim tesislerinin bir araya toplandığı ve son teknoloji kullanılarak sağlıklı ürünlerin üretildiği bir tesis olarak planlanmasına rağmen çok ortaklı yapısı nedeniyle et üretim bölümünün A.Ş. tarafından işletilememiş ve başka üreticiye kiralanmıştır olmasıdır.

4.2. Borsa’nın Gelirleri ve Kapasitesi

Borsanın gelirleri; satılan malın üzerinden alınan 1000/6 tescil hizmeti ücretinden, 5 TL kantar ve 5 TL dezenfeksiyon ücretlerinden oluşmaktadır. Ayrıca, tescil ile birlikte alım satımda stopaj vergisi ödenmektedir.

Güncel durumda Edirne Canlı Hayvan Borsası % 40-60 arası kapasite kullanım oranı ile çalışmaktadır. Elde etiği gelir ile ancak idari giderlerini karşılamaktadır. Bu nedenle Canlı Hayvan Borsası’nın yönetim yapısı, borsanın sürdürülebilirliği konusunda hayati bir önem taşımaktadır.

Borsa, ancak % 100 kapasite kullanımı gerçekleştiğinde kara geçmiş olacaktır. Bu da aşağıdaki şartların yere getirilmesiyle gerçekleşebilecektir:

Bölgedeki kasaplık, damızlık ve diğer amaçlı hayvanların alım satımların yapıldığı ve gerekli teknik, sağlık ve hijyenik şartları karşılayamayan canlı hayvan pazarlarının kapatılması,

Ticaret Borsaları’nın canlı hayvan satış işlemlerini ve ürün tescilini yapan tek otorite olarak ilan edilmesi,

Canlı Hayvan Borsası dışında yapılmış olan tüm hayvan satış ve alımlarının daha sıkı takip ve kontrol edilmesi,

Alımını beyan etmemiş ve tescil işlemini yapmamış olan tüccarlara ciddi yaptırımların uygulanması.

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

15

5. CANLI HAYVAN BORSASI MEVZUATI

Hayvan satış yerleri ve satışa ilişkin koşullar 11/06/2010 Tarihli ve 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun maddelerine ve onların uygulanması için hazırlanmış olan Hayvan Satış Yerlerinin Ruhsatlandırılma ve Denetleme Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliği, Canlı Hayvan Ticareti Yapan Satıcıların Çalışma ve Denetlenmesi İle İlgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliği ve Yurt İçinde Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürünlerin Nakilleri Hakkında Yönetmeliği ile belirlenmektedir.

5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 8, 11 ve 36 ncı maddelerine dayanılarak hazırlanmış ve 24.12.2011 tarihli ve 28152 sayılı resmi gazetede yayımlanmış olan Hayvan Satış Yerlerinin Ruhsatlandırılma ve Denetleme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Hayvan pazarı niteliğindeki hayvan satış yerine çalışma izni verilmesi için gerekli asgari teknik ve hijyenik şartları aşağıdaki gibi belirlemektedir:

(aşağıda yönetmeliğin ilgili bölümlerinden aynen alıntı yapılmıştır)

1-Şehir içinde meskûn mahalde olmamalı; su, elektrik, telefon, kanalizasyon ve fosseptik çukuru bulunmalıdır.

2-Etrafı, en az 1,5 metre yüksekliğinde sağlam bir ihata duvarı ile veya ihata duvarı amaçlarını temin edebilecek kafes tel, beton plaka veya Bakanlıkça uygun görülen bir malzeme ile çevrilmelidir.

3-İdari, sosyal ve hizmet tesisleri için ayrılan yer dışında büyükbaş hayvanlar için hayvan başına 3 metrekare, küçükbaş hayvan için 1 metre kare yer bulunmalıdır.

4-Büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar için ayrı ayrı padoklar bulunmalıdır. Büyükbaş hayvan padoklarında hayvanların bağlanması için bölme veya bağlama hattı bulunmalı, küçükbaş hayvan padokları ise sürülerin birbirine karışmayacağı bir yapıda olmalıdır. Padoklar servis yollarına %2 meyilli olmalıdır.

5-Hayvanlar satılana kadar birkaç gün bekleyeceği hayvan park yerleri bulunmalıdır.

6-Hayvanların pazara getirildiğinde indirilmesi, pazar çıkışında ise götürülmesi esnasında yüklenmesi için boşaltma/yükleme rampaları inşa edilmelidir. Rampalar hayvanların sağlık muayene kontrolleri ile işaretleme vesaire gibi hizmetlerin yapılmasına imkan verecek özellikte ve büyüklükte olmalı veya hayvan pazarının kapasitesi ile uyumlu olarak rampaların başlangıcında indirme rampasında ilk kabul padoku, yükleme rampasında bekleme padoku yapılmalıdır.

7-İndirme rampasından sonra sahayı terk edecek nakil vasıtalarının temizlik ve dezenfeksiyonu için uygun bir yerde dezenfeksiyon tertibatı bulunmalıdır.

8-Zemin tazyikli su ile temizlemeye uygun; beton, sıcak asfalt veya asfalt benzeri sıvı sızdırmaz bir malzemeden yapılmış olmalı, zeminde temizlik sularının tahliyesi için fosseptik bağlantı tesisatı bulunmalıdır.

9-Giriş ve çıkış kapıları hayvan nakil araçlarının rahatça girip çıkacağı genişlikte tek veya ayrı ayrı iki kapı halinde olmalıdır.

16

10-Servis yolları en az 3,5 metre genişlikte, temizlik vasıtalarının rahatça hareket etmesine imkan verecek şekilde yapılmalı, pazarlama padokları arasındaki sevk yolu 1,5 metre genişlikte olmalıdır.

11-Temizlik yapmaya uygun basınçlı su sistemi ve dezenfeksiyon için sabit veya seyyar dezenfeksiyon alet ve araçlarının bulunması zorunludur.

12-Gübre toplama yerinin kapasitesi uygun, gübrenin kolayca yüklenebileceği, çevre kirliliğine neden olmayacak şekilde zemini sıvı sızdırmaz asfalt veya beton malzemeden yapılmış olmalıdır.

13-İdari tesislerde sorumlu yönetici, veteriner hekim, muhasebe, temizlik ve güvenlik görevlileri gibi çalışan personel için çay ocağı, giyinme soyunma odaları, elbise dolapları, ambar, tuvalet, gibi hizmetlerin sağlanması zorunludur.

Hayvan satış yeri kurma izni için müracaat ve tesis kurma izin işlemleri:

1- Hayvan satış yeri kurmak isteyen gerçek ve tüzel kişi ve kuruluşlar ile resmi kuruluşlar bir dilekçe ile ilgili valiliğe müracaat ederek aşağıdaki bilgi ve belgeleri tamamlamak zorundadır.

2- EK-1’e uygun olarak hayvan satış yeri sahibi tarafından doldurulmuş beyanname.

3- Hayvan satış yerinin bulunduğu alanı belirleyen belge, hayvan satış yerinin kısımlarının gösterildiği tesisin kurulacağı belediyenin uygun görüşü alınarak hazırlanmış ve ilgili imar müdürlüğünce tasdik edilmiş 1/500 veya 1/1000 ölçekli plan.

4- Hayvan satış yerine ait tüm bölümleri içeren detaylı, teknik resim kurallarına göre hazırlanmış proje.

5- Hayvan satış yerinin hudutları içinde bulunduğu belediyeden su kullanma belgesi, şehir şebeke suyu bulunmayan yerlerde içme ve kullanma suyu temin projesi, suyun kapasite ve kullanımına yönelik açıklama raporu, derin kuyulardan suyun temin edilmesi halinde ise devlet su işlerinden alınacak kuyu suyu kullanma belgesi.

6- Kanalizasyon bulunmayan yerlerde fosseptik projesi, pazar sosyal ve idari tesisleri, pazar yerinin temizlik suları ile yağmur sularının izalesi ile ilgili proje ve açıklama raporu.

Yukarıdaki bilgi ve belgeler ile Kırklareli Valiliğine müracaat edilir.

Uygun bulunan yerlere Tebliğin EK-2’sine uygun olarak düzenlenen tesis kurma izni verilir.

Hayvan satış yeri çalışma izni için müracaat ve çalışma izni işlemleri:

1- Hayvan satış yeri tesis kurma izni alarak tesislerini onaylı projelerine göre yapmış olan gerçek ve tüzel kişi ve kuruluşlar ile resmi kuruluşlar, çalışma izni alabilmek için ekinde hayvan satış yeri sorumlu yöneticisi veteriner hekim istihdamına dair belge bulunan bir dilekçe ile valiliğe müracaat eder.

2- Müracaat belgeleri il müdürlüğünce incelenir. İbraz edilen belgelerin tetkiki ve mahallinde yapılan inceleme sonunda teknik ve hijyenik yönden uygun bulunan hayvan satış yerine, mülki idare amirinin onayı alındıktan sonra il müdürlüğü tarafından, EK-3’te belirtilen çalışma izin belgesi düzenlendikten sonra EK-4’e uygun olarak ruhsat düzenlenir

3- Çalışma izni verilen hayvan satış yeri için bir numara verilir ve bu numara kayıt sistemine kaydedilir.

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

17

4- İl müdürlüğü çalışma izni verilen hayvan satış yeri ve hayvan satış yerine verilen kayıt numarası bilgilerini içeren bir yazı ile Bakanlığa bilgi verir.

5- İl müdürlüğü tarafından çalışma izni verilen hayvan satış yerinin faaliyete başlayabilmesi için, ruhsatlandırma için müracaatı yapan gerçek ve tüzel kişi ve kuruluşlar ile resmi kuruluşlar yetkili idareden iş yeri açma ve çalışma ruhsatı alır.

Yönetmeliğin 4. Bölümünde Sorumlu Yönetici Veteriner Hekimin Sorumluluk ve Yükümlülükleri Sorumlu yönetici veteriner hekim ile ilgili hususlar belirlenmiştir. Bölüme göre; Bu Yönetmelik kapsamında kurulan hayvan satış yerinin, veteriner hekim unvanlı bir sorumlu yöneticisinin bulunması zorunludur. 6. KIRKLARELİ İLİ İÇİN ÖNERİLEN YAPI

Kırklareli Canlı Hayvan Borsası’nın kurulması ile ilgili olarak bu raporda adı geçen tüm kurum ve kuruluşlara görevler ve farklı işlevler düşmektedir.

Raporu hazırlama aşamasında edinilmiş olan bilgilere göre Kırklareli merkezinde hayvan satış yerinin oluşturulmasında aşağıdaki modeller önerilmektedir:

I. Canlı Hayvan Borsası; 1. Kuruluş

Canlı hayvanların mezat usulü satışının yapılmasıyla yerel üreticinin emeği karşılanan ve ülke mevzuatına ve dünya standartlarına uygun olarak alım ve satışların gerçekleştirildiği modern bir yapı oluşturulmalıdır.. Yapıda damızlık hayvanların satışı da öngörülmektedir.

2. İdari Yapı Yapı, Kırklareli Ticaret Borsası ve Kırklareli İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği tarafından işletilebilir. Ticaret Borsası canlı hayvan borsasının tüm giderlerini üstlenmiş olmalı ve hayvan satışı ile ilgili Türk mevzuatına uygun tescil çalışmalarını yürütmelidir.

3. Kapasite 100 büyükbaş ve 400 küçükbaş hayvan.

4. İşletme Alanı 20 dönüm arazi.

5. Borsanın IT Altyapısı Kurulacak Borsa’da Network olmalı, elektronik ortamda bilgisayar üzerinden satış gerçekleştirilebilmelidir.

6. Kurulacak borsa akredite olmalıdır. 7. Kurulacak Hayvan Borsası devlet teşvikli olmalıdır. Canlı Hayvan Borsası’ndan

alım satım yapandan stopaj, vergi alınmaması gibi teşvikler olmalıdır. 8. Kurulacak Borsa’ya üreticiler aidat vermeyi taahhüt etmelidir.

18

Modelin işleyişi aşağıdaki gibidir:

II. Canlı Hayvan Borsası ve Et Entegre Tesisleri

1. Kuruluş Canlı hayvanların mezat usulü satışının yapılmasıyla yerel üreticinin emeğinin karşılanmalı ve ülke mevzuatına ve dünya standartlarına uygun olarak alım, satımın ve hayvan kesiminin gerçekleştirildiği modern bir yapı oluşturulmalıdır. Yapının içinde 1. sınıf mezbaha ve modern et üretim tesisi bulunmalı ayrıca, damızlık hayvanların satışı da öngörülmektedir.

2. İdari Yapı Canlı Hayvan Borsası, Kırklareli Sığır ve Damızlık Yetiştiriciler Birliği ve Kırklareli Ticaret Borsası ortaklığında işletilebilir. Bu yapının içinde yapılan canlı hayvan satışlarının tescil çalışmaları, Ticaret Borsası’nın iki görevlisi tarafından yapılmalı, bu kişilerin maaş giderleri, tescil işlemleri için gereken ofis ekipmanı ve malzemeleri, özel bilgisayar programı giderleri Kırklareli Ticaret Borsası tarafından karşılanabilir. Canlı Hayvan Borsası kısmında diğer giderler ise Kırklareli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği tarafından karşılanabilir. Mezbahanın Et ve Et Ürünleri Tesisleri A.Ş. tarafından işletilmesi önerilmektedir. Edirne’deki örnekte A.Ş.’de yer alan ortakların sayısının düşük tutulması, yapının daha verimli olacağına ve işletme sırasında sorunların büyük kısmı engellenmiş olacağına inanılmaktadır.

3. Canlı Hayvan Borsası ve Et Entegre Tesisleri arasında, Edirne Borsası örneği gibi “canlı” bağlantının yapılması ve borsada alımı yapılmış olan hayvanların bir kısmının doğrudan alanından çıkartılmadan mezbahaya gönderilmesi önerilmektedir.

Kırklareli Ticaret Borsası

Kırklareli İli Damızlık Sığır Yetişt. Birliği

Canlı Hayvan Borsası

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

19

Modelin işleyişi aşağıdaki gibidir:

7. ÖNERİLEN SÜREÇLER

Canlı Hayvan Borsası’nın kurulması planlanan alanlar olarak 2010 yılında Kırklareli Belediyesi tarafından Kofçaz Yolu üzerinde bir yer ve günümüzde de Kırklareli Valiliği tarafından Kavaklı Yolu üzerinde bir yer gündeme getirilmiştir.

İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ve Edirne Canlı Hayvan Borsası ve Et Entegre Tesisleri teknik personeli ile yapılan görüşmelerden sonra Kırklareli Canlı Hayvan Borsası’nın stratejik konum olarak Kavaklı Yolu üzerinde kurulmasının daha uygun, etkin ve verimli olacağı belirtilmiştir.

Edirne Canlı Hayvan Borsası teknik ekibi ile yapılan görüşmede Borsa’nın konumunun, ulaşım altyapısının ve erişilebilirliğinin Borsa’nın kullanılma oranını belirleyen çok önemli faktörler arasında olduğu belirtilmiştir. Konum ve ulaşım altyapısı yüzünden Havsa ve Süloğlu üreticileri tarafından Edirne Canlı Hayvan Borsası’nın tercih edilmediği ve kurulması planlanan Kırklareli Canlı Hayvan Borsası’nın Kavaklı Yolu üzerinde kurulduğunda Edirne Havsa ve Süloğlu’ndan da bu Borsa’ya talep olabileceği bildirilmiştir.

Konu ile ilgili Kırklareli İl Gıda Tarım ve Hayvancılık teknik personeli ile yapılan görüşmede Canlı Hayvan Borsası’nın Kavaklı Yolu üzerinde olmasının hem E-5, TEM ve bağlantı yolları itibarı ile ulaşımın kolay olduğu, Kırklareli İli’nde büyük çiftliklerin ve hayvan varlığının Lüleburgaz, Babaeski ve Merkez İlçe’nin Kavaklı Yolunda sağlı sollu yoğunlaştığı bildirilmiştir. Bununla birlikte Kofçaz Yolu son dönemlerde şehrin yerleşim- konut- sosyal ve üniversite kampus alanları olarak gündeme gelmektedir.

Bununla birlikte 1/25.000 ölçekli Kırklareli İl Çevre Düzeni Planında 3.3.2.14. Tarımsal Organize Bölgeleri (TOB) n. Maddesinde Kırklareli İli’nde TOB alanları, Babaeski İlçesi – Pehlivanköy İlçesi sınırlarında Doğanca Köyü civarında, Kırklareli Merkez İlçe Eriklice Köyü civarında ve Vize – Pırahisar sınırında Doğancı Cevizköy civarında bu Plan’la işaret edilmiş araziler üzerinde gelişecektir ibaresi yer almaktadır.

Kırklareli İli Damızlık Sığır

Yetiştiricileri Birliği ve Ticaret Borsası

Kasap ve Celep Esnafı

Et ve et ürünleri entegre

tesisi A.Ş.

20

Harita 1: Kırklareli Merkez İlçe Eriklice Köyü civarı TOB alanı

Harita 2: Babaeski İlçesi – Pehlivanköy İlçesi sınırlarında Doğanca Köyü civarı TOB alanı

Harita 3: Vize – Pınarhisar sınırında Doğancı Cevizköy civarı TOB alanı

Bu plan çerçevesinde de söz konusu Kırklareli Canlı Hayvan Borsası ile ilgili en uygun alan, Kırklareli Merkez İlçe Eriklice Köyü civarı olarak görünmektedir.

Kırklareli Canlı Hayvan Borsası’nın yerinin net olarak belirlenmesinden sonra mimari ve teknik projelerle ilgili Edirne Ticaret Borsası’nın yardım taahhüdü söz konusudur. Edirne Ticaret Borsası 1983’ten bu yana canlı hayvan satışında faaliyet göstermektedir. Şu an faaliyet gösterdikleri yeni bina ve tesise geçmeden önce de bu satış işlemini yapmaktaydılar. 1983 yılından bu yana edinilen tecrübe ile Canlı Hayvan Borsası ile ilgili mimari ve teknik

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

21

projeleri kendi bünyesindeki mimar aracılığı ile gerçekleştirmişlerdir. Edirne Canlı Hayvan Borsası ve Et Entegre Tesisleri’nin mimari ve teknik projeleri tamamen kendi tecrübeleri ve ihtiyaçları doğrultusunda oluşturulmuştur. İki yıldır faaliyetlerine devam etikleri Canlı Hayvan Borsası ve Et Entegre Tesisleri ile ilgili uygulamada yaşadıkları tecrübeleri de Kırklareli’nde daha kusursuz bir mimari ve teknik proje oluşturulması konusunda paylaşımda bulunulabileceklerini belirtmişlerdir.

Bununla birlikte Kırklareli Canlı Hayvan Borsası’nın yerinin net olarak belirlenmesi ile birlikte Kırklareli canlı Hayvan Borsası’nın etüt, fizibilite, mimari ve teknik projelerinin oluşturulması ile ilgili Trakya Kalkınma Ajansı 2012 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Programı’na da başvuru yapılabilecektir. Söz konusu DFD başvurusunda bu rapor içinde yer alan veri ve bilgiler kullanılabilecektir.

Trakya Kalkınma Ajansı DFD Programından söz konusu etüt, fizibilite, mimari ve teknik projelerinin oluşturulamaması durumunda bu rapor ile birlikte üretilen veriler, bilgiler ve Edirne Ticaret Borsası’ndan alınacak mimari ve teknik projeler ile de Kırklareli Canlı Hayvan Borsası’nın gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceğinin teknik personel tarafından incelenmesi gerekmektedir.

Etüt, fizibilite, mimari ve teknik projelerin oluşturulmasından sonra projenin uygulanması ile ilgili değişik kaynaklar gündeme gelebilecektir.

Kırklareli Canlı Hayvan Borsası Projesi Uygulama Fon Kaynakları;

Versiyon 1: Bu rapor içinde adı geçen ilgili kuruluşların öz kaynak desteği ile…

Versiyon 2: Banka Kredileri ile…

Versiyon 3: Avrupa Birliği Fonları ile ...( IPA 2 Avrupa Birliği Türkiye Bulgaristan Sınırötesi İşbirliği Programı III. Teklif Çağrısı Dönemi).

Versiyon 4: Trakya Kalkınma Ajansı 2012 Yılı Mali Programı ile…

Versiyon 5: TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın ülke genelinde 30 a yakın yeni Canlı Hayvan Borsa Kurma Projeksiyonu mevcut olup Kırklareli Canlı Hayvan Borsası fonlanması ile ilgili olarak TOBB ve Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın bu projeksiyon ile ilgili ayırdığı fondan faydalanılabilir.

Versiyon 6: Söz konusu fon kaynakları tek kaynak olarak düşünülmemelidir. Borsa’nın fonlanması tek kaynakla yapılabileceği gibi bir ve birkaç kaynağın toplamı ile de yapılabilir.

22

İş Akışı

Mali Kaynak Temini Canlı Hayvan Borsası inşaatı sırasında ihtiyaç duyulacak olan mali kaynakların karşılanması için değişik programlara proje bazında başvuruda bulunulması

Başvuruların Yapılması

Hazırlanmış fizibilite raporu ve mimari projelerle Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına ve TOBB’a başvuruda bulunulması

Fizibilite Çalışmaları Trakya Kalkınma Ajansı Doğrudan Faaliyet Desteği programı kapsamında Canlı Hayvan Borsasının

kurulacağı alan ve işletme türüne göre fizibilite raporun hazırlanması ve inşaat işlerinin projelendirilmesi için proje ile başvuruda bulunulması

Arazi Tespiti Borsanın kurulması için uygun yerin tespiti ve arazi tahsis veya satın alma çalışmalarının

yürütülmesi

Borsa'nın Yapısının Belirlenmesi

İşletmede yer alacak kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği sözleşmesinin imzalanması veya A.Ş. kurulması

Paydaş Toplantıları

İlgili Paydaşlar ile birlikte bu rapor ve çıktılarının değerlendirileceği ve eleştiri yada görüşlerin alınacağı toplantının en kısa zamanda gerçekleştirilmesi

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı

23

8. RAPORUN HAZIRLANMASI SIRASINDA GÖRÜĞÜLEN KURUM VE KİŞİLER KIRKLARELİ VALİLİĞİ

Mustafa YAMAN Kırklareli Valisi İsmail GÜLTEKİN Kırklareli Vali Yardımcısı

KIRKLARELİ BELEDİYESİ

Ünal BAŞKUR Kırklareli Belediyesi Başkan Yardımcısı Nurgül BAYMAN TUNÇOL Kırklareli Belediyesi Park Bahçeler Müdürlüğü Ziraat

Mühendisi

KIRKLARELİ İL GIDA TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ Şerafettin UÇAR Ayfer KAYHAN Mehmet ÖZCAN

KIRKLARELİ TİCARET BORSASI

İbrahim BAYKAL Genel Sekreter

KIRKLARELİ İLİ DAMIZLIK SIĞIR YETİŞTİRİCİLERİ BİRLİĞİ Ali DERMENCİ Birlik Başkanı

EDİRNE TİCARET BORSASI

Serkan KÖSEM Genel Sekreter

EDİRNE CANLI HAYVAN BORSASI VE ET ENTEGRE TESİSLERİ Kamil URAN Veteriner Hekim Orhan KULA Et Entegre Tesisleri Sorumlu Yönetici ve Veteriner Hekim

EDİRNE YATIRIM DESTEK OFİSİ

Işık OCAKLI Uzman

İŞLETMELER Bomonti Hayvancılık Tarım İç ve Dış Tic. San. A.Ş.

Trak

ya K

alkı

nma

Ajan

sı