Bogaty ojciec Biedny ojciecCzyli czego bogaci ucz swoje dzieci na temat pienidzy i o czym nie wiedz biedni i rednia klasa!

Robert T. Kiyosakii Sharon L. Lechter

DEDYKACJA.Ksika ta jest dedykowana wszystkim rodzicom, najwaniejszym nauczycielom dzieci.

PODZIKOWANIA:W jaki sposb powiedzie dzikuj, gdy istnieje tak wielu ludzi, ktrym naley si to podzikowanie? Oczywicie ksika ta jest podzikowaniem dla moich dwch ojcw, ktrzy odegrali przemon rol jako wzorcowe postacie oraz dla mojej mamy, ktra nauczya mnie mioci i dobroci. Wiele osb bezporednio przyczynio si do powstania tej ksiki. Nale do nich: moja ona Kim, ktra sprawia, e moje ycie stanowi cao. Kim jest moim partnerem w maestwie, biznesie i yciu. Bez niej bybym zgubiony. Dzikuj rodzicom Kim, Winnie i Billowi Meyerom, za wychowanie tak wspaniaej crki. Dzikuj Sharon Lechter za zoenie kawakw znajdujcych si w moim komputerze i stworzenie z nich ksiki. Dzikuj mowi Sharon, Mike'owi za pomoc prawn zwizan z wasnoci intelektualn oraz ich dzieciom, Phillipowi, Shelly i Rickowi za udzia i wspprac. Wyraam rwnie moje podzikowania takim osobom, jak: Keith Cunningham za wsparcie wiedz finansow i inspiracj; Larry i Lisa Clark za przyja i zacht; Rolf Parta za talent techniczny; Anne Nevin, Bobbi DePorter i Joe Chapon za wskazwki zwizane z uczeniem si; DC i John Harrison, Jannie Tay, Sandy Khoo, Richard i Veronica Tan, Peter Johnston i Suzi Dafnis, Jacueline Seow, Nyhl Henson, Michael i Monette Hamlin, Edwin i Camilla Khoo, K.C. See i Jessica See za profesjonalne wsparcie; Kevin i Sara z InSync za wietn grafik; John i Shari Burley, Bili i Cindy Shopoff, Van Tharp, Dian Kennedy, C.W. Allen, Marilu Deignan, Kim Arries i Tom Weisenborn za finansow inteligencj; Sam Georges, Anthony Robbins, Enid Vien, Lawrence i Jayne TaylorWest, Alan Wright, Zig Ziglar za mentalnjasno; J.W. Wilson, Marty Weber, Randy Craft, Don Mueller, Brad Walker, Blair i Eileen Singer, Wayne i Lynn Morgan, Mimi Brennan, Jerome Summers, dr Peter Powers, Will Hepburn, dr Enriue Teuscher, dr Robert Marin, Betty Oyster, Julie Belden, Jamie Danforth, Cherie Clark, Rick Merica, Joia Jitahide, jeff Bassett, dr Tom Burns i Bili Galvin za to, e s prawdziwymi przyjacimi i za wspomaganie przedsiwzicia. Dzikuj te Center Managers i dziesitkom tysicy absolwentw programu Money and You, Business School for Entrepreneurs oraz Frank Crerie, Clint Miller, Thomas Allen i Norman Long za to, e s wietnymi partnerami w biznesie.

2

Spis treci:PODZIKOWANIA...................................................................................................................2 WSTP Istnieje potrzeba... .........................................................................................................................4 ROZDZIA PIERWSZY Bogaty ojciec, biedny ojciec .......................................................................................................13 ROZDZIA DRUGI - Lekcja pierwsza: Bogaci nie pracuj za pienidze..................................................................................................19 ROZDZIA TRZECI - Lekcja druga: Dlaczego naley uczy umiejtnoci finansowych? ...................................................................45 ROZDZIA CZWARTY - Lekcja trzecia Pilnuj swojego biznesu ...............................................................................................................66 ROZDZIA PITY - Lekcja czwarta: Historia podatkw i potga spek..............................................................................................72 ROZDZIA SZSTY - Lekcja pita: Pienidze wymylili bogaci ........................................................................................................80 ROZDZIA SIDMY - Lekcja szsta: PRACUJ BY SI UCZY NIE PRACUJ ZA PIENIDZE..................................................96 ROZDZIA SMY Pokonywanie przeszkd............................................................................................................104 ROZDZIA DZIEWITY Zaczynamy................................................................................................................................117 ROZDZIA DZIESITY Czy wci chcemy wiedzie wicej..........................................................................................134 EPILOG Jak zapaci za studia dziecka w USA majc tylko 7000$ .......................................................138 O autorach ...............................................................................................................................145

3

WSTPIstnieje potrzeba...Czy szkoa przygotowuje dzieci do ycia w prawdziwym wiecie? Jeli bdziesz pilnie si uczya i uzyskasz dobre stopnie, znajdziesz bardzo dobrze patn prac z dodatkowymi wiadczeniami mieli zwyczaj mawia moi rodzice. Ich yciowym celem byo zapewnienie mojej starszej siostrze i mnie wyszego wyksztacenia, abymy miay jak najwiksze szanse na yciowy sukces. Gdy w 1976 roku otrzymaam na Florida State University dyplom z wyrnieniem z zakresu rachunkowoci bdc jedn z najlepszych studentek moi rodzice osignli swj cel. Byo to ukoronowanie osigni ich ycia. Zgodnie z zaoeniami "mistrzowskiego planu" zostaam zatrudniona przez firm nalec do czoowej semki firm rozrachunkowych i widziaam moj przyszo jako dug karier oraz bardzo wczesn emerytur. Mj m, Michael, szed podobn ciek. Oboje pochodzilimy z ciko pracujcych rodzin posiadajcych skromne rodki, ale reprezentujcych wysok etyk zawodow. Michael rwnie ukoczy nauk z wyrnieniem i to na dwch kierunkach: najpierw na studiach inynierskich, a potem prawniczych. Zaraz po studiach zosta zaangaowany przez posiadajc wysoki presti firm prawnicz z Waszyngtonu, ktra specjalizowaa si w prawie patentowym; wygldao to na wietlan przyszo z dobrze okrelon drog kariery i gwarantowan bardzo wczesn emerytur. Mimo, i nasze kariery byy pomylne nie doprowadziy do tego, czego oczekiwalimy. Oboje po kilka razy zmienialimy prac i zawsze dla waciwych powodw; nie oddalimy jednak naszego zabezpieczenia emerytalnego komu innemu do zarzdzania w naszym imieniu. Nasze fundusze emerytalne rosn tylko dziki naszym wasnym wkadom. pracujc ciej i ciej tylko po to, by paci wicej podatkw i pogry si w dugach. Nie istnieje ju co takiego, jak pewna praca; syszaem te o restrukturyzacji przedsibiorstw. Wiem rwnie, e dzisiejsi absolwenci uczelni zarabiaj mniej ni wtedy, gdy ty ukoczya studia. Popatrz na lekarzy. Nie robi ju takich pienidzy jak dawniej. Wiem, e nie mog polega na ubezpieczeniu spoecznym lub funduszu emerytalnym pracodawcy, gdy przejd na emerytur. Potrzebuj nowych odpowiedzi. Mia racj. Podobnie jak ja, potrzebowa nowych odpowiedzi. Rady moich rodzicw byy skuteczne dla ludzi urodzonych przed 1945 rokiem, ale mog by katastrofalne dla tych z nas, ktrzy urodzili si w szybko zmieniajcym si wiecie. Nie mog ju po prostu mwi moim dzieciom: Id do szkoy, osigaj dobre wyniki, szukaj dobrej i pewnej pracy. Wiedziaam, e musz szuka nowych sposobw kierowania edukacj moich dzieci. Jako matk, a zarazem ksigow, trapi mnie brak szkolnej edukacji zwizanej z finansami. Wielu dzisiejszych modych ludzi otrzymuje karty kredytowe przed opuszczeniem szkoy redniej, nigdy jednak nie wzili udziau w zajciach na temat pienidzy czy sposobw inwestowania, a zrozumienie tego jak odbywa si naliczanie procentu zoonego na ich kartach, pozostawiono im samym. Mwic wprost: brak podstaw

4

finansowych i wiedzy o tym jak pracuj pienidze, powoduje, e modzi nie s przygotowani na spotkanie ze wiatem, ktry na nich czeka, wiatem, w ktrym wydawanie pienidzy jest wyniesione ponad oszczdzanie. Gdy mj najstarszy syn bdc wieo upieczonym studentem pogry si w strasznych dugach zwizanych z kartami kredytowymi, nie tylko pomogam mu zlikwidowa te karty, ale udaam si te na poszukiwanie programu, ktry mgby mi pomc w finansowej edukacji dzieci. Pewnego dnia minionego roku zadzwoni z pracy mj m. Mam kogo, z kim powinna si spotka powiedzia. Nazywa si Robert Kiyosaki. Jest biznesmenem oraz inwestorem i przyby, aby zoy podanie dotyczce otrzymania patentu na gr zwizan z edukacj. Myl, e to jest to, czego szukaa. Wraz z Michaelem stanowimy wietne maestwo posiadajce troje wspaniaych dzieci. W czasie, gdy to pisz, dwoje z nich znajduje si na studiach, a jedno wanie rozpoczyna nauk w szkole redniej. Wydalimy fortun na zapewnienie naszym dzieciom jak najlepszej edukacji. Pewnego dnia 1996 roku jedno z moich dzieci wrcio do domu rozczarowane szko. Syn by znudzony i zmczony nauk. Dlaczego musz spdza czas na uczeniu si czego, czego nigdy w yciu nie bd stosowa? protestowa. Odpowiedziaam bez namysu: Dlatego e jeli nie uzyskasz dobrych stopni nie dostaniesz si na studia. Bez wzgldu na to czy dostan si na studia, czy te nie odpowiedzia zamierzam by bogaty. Jeeli nie ukoczysz uczelni, to nie otrzymasz dobrej pracy odpowiedziaam z odrobin paniki i matczynej troski. Jeli nie bdziesz mia dobrej pracy, jak zamierzasz sta si bogatym? Mj syn gupio si umiechn i z wolna potrzsn gow okazujc lekkie znudzenie. Tak rozmow odbywalimy ju wczeniej wiele razy. Chopak spuci gow i odwrci wzrok. Po raz kolejny sowa matczynej mdroci nie docieray do jego uszu. Pomimo tego, e by sprytny i mia siln wol, zawsze by grzecznym modym czowiekiem majcym respekt. Mamo zacz. Teraz bya moja kolej na wysuchanie wykadu. Nadaj za czasami! Rozejrzyj si wok: najbogatsi ludzie nie stali si bogatymi dziki swojemu wyksztaceniu. Spjrz na Michaela Jordana i Madonn. Nawet Bill Gates porzuci Harvard, zaoy Microsoft i jest teraz najbogatszym czowiekiem w Ameryce wci przed czterdziestk. Istnieje te baseballista, ktry zarabia 4 miliony dolarw na rok, mimo, e mwi o nim, i nie grzeszy mdroci. Midzy nami zapanowaa duga cisza. Dochodzio do mnie to, e dawaam mojemu synowi takie same rady, jakie dawali mi moi rodzice. wiat wok nas zmieni si, ale rady si nie zmieniy. Otrzymanie dobrego wyksztacenia i zdobywanie dobrych stopni nie zapewniaj ju sukcesu, jednak nikt poza naszymi dziemi tego nie zauway. Mamo kontynuowa nie chc pracowa tak ciko jak ty i tata. Zarabiacie duo pienidzy i yjemy w

5

wielkim domu, w ktrym jest peno "zabawek". Jeli pod za twoj rad, nakrc si tak jak wy, pracujc ciej i ciej tylko po to, by paci wicej podatkw i pogry si w dugach. Nie istnieje ju co takiego, jak pewna praca; syszaem te o restrukturyzacji przedsibiorstw. Wiem rwnie, e dzisiejsi absolwenci uczelni zarabiaj mniej ni wtedy, gdy ty ukoczya studia. Popatrz na lekarzy. Nie robi ju takich pienidzy jak dawniej. Wiem, e nie mog polega na ubezpieczeniu spoecznym lub funduszu emerytalnym pracodawcy, gdy przejd na emerytur. Potrzebuj nowych odpowiedzi. Mia racj. Podobnie jak ja, potrzebowa nowych odpowiedzi. Rady moich rodzicw byy skuteczne dla ludzi urodzonych przed 1945 rokiem, ale mog by katastrofalne dla tych z nas, ktrzy urodzili si w szybko zmieniajcym si wiecie. Nie mog ju po prostu mwi moim dzieciom: Id do szkoy, osigaj dobre wyniki, szukaj dobrej i pewnej pracy. Wiedziaam, e musz szuka nowych sposobw kierowania edukacj moich dzieci. Jako matk, a zarazem ksigow, trapi mnie brak szkolnej edukacji zwizanej z finansami. Wielu dzisiejszych modych ludzi otrzymuje karty kredytowe przed opuszczeniem szkoy redniej, nigdy jednak nie wzili udziau w zajciach na temat pienidzy czy sposobw inwestowania, a zrozumienie tego jak odbywa si naliczanie procentu zoonego na ich kartach, pozostawiono im samym. Mwic wprost: brak podstaw finansowych i wiedzy o tym jak pracuj pienidze, powoduje, e modzi nie s przygotowani na spotkanie ze wiatem, ktry na nich czeka, wiatem, w ktrym wydawanie pienidzy jest wyniesione ponad oszczdzanie. Gdy mj najstarszy syn bdc wieo upieczonym studentem pogry si w strasznych dugach zwizanych z kartami kredytowymi, nie tylko pomogam mu zlikwidowa te karty, ale udaam si te na poszukiwanie programu, ktry mgby mi pomc w finansowej edukacji dzieci. Pewnego dnia minionego roku zadzwoni z pracy mj m. Mam kogo, z kim powinna si spotka powiedzia. Nazywa si Robert Kiyosaki. Jest biznesmenem oraz inwestorem i przyby, aby zoy podanie dotyczce otrzymania patentu na gr zwizan z edukacj. Myl, e to jest to, czego szukaa. To byo wanie to, czego szukaam Mj m, Michael, by pod takim wraeniem CASHFLOW nowej pomocy edukacyjnej, ktr Robert Kiyosaki tworzy e zorganizowa udzia nas obojga w tecie prototypu. Z racji tego, i bya to gra edukacyjna, spytaam moj 19letni crk wieo upieczon studentk lokalnego uniwersytetu czy zechciaaby wzi udzia w tecie. Zgodzia si. W tecie wzio udzia okoo pitnacie osb podzielonych na trzy grupy. Mike mia racj. Bya to pomoc edukacyjna, ktrej szukaam. Bya ona jednak zaskakujca. Wygldaa jak wielokolorowa plansza gry monopol, z wielkim, dobrze ubranym szczurem usadowionym porodku. W odrnieniu jednak od planszy monopolu posiadaa dwa tory: jeden wewntrz i jeden na zewntrz. Celem gry byo wydostanie si z wewntrznego toru, ktry Robert okrela "wycigiem szczurw" i przedostanie si na zewntrzny tor zwany "szybkim torem"; objani te, e szybki tor symuluje to, jak bogaci ludzie dziaaj w prawdziwym yciu.

6

Nastpnie wyjani nam "wycig szczurw". Jeli przyjrzymy si yciu rednio edukowanej, ciko pracujcej osoby, zauwaymy podobn drog. Dziecko rodzi si i po czasie idzie do szkoy. Dumni rodzice s podnieceni, gdy dziecko osiga celujce wyniki i dostaje si na studia. Dziecko zdobywa dyplom, moe nawet kontynuuje nauk na studiach podyplomowych. Nastpnie robi tak, jakby dosownie to zaprogramowano: szuka etatu gwarantujcego cigo zatrudnienia lub rozpoczyna karier dajc podobne poczucie bezpieczestwa. Dziecko znajduje t prac, moe jako lekarz lub prawnik, albo wstpuje do wojska lub obejmuje posad pastwow. Oglnie mwic, dziecko zaczyna zarabia pienidze, karty kredytowe zaczynaj si mnoy i rozpoczynaj si zakupy, o ile nie rozpoczy si ju wczeniej. Majc pienidze na przetrwonienie, dziecko udaje si do miejsc, w ktrych zabijaj czas inni podobni jemu modzi ludzie; spotykaj si oni z innymi modymi, umawiaj si na randki, czasem pobieraj si. Dwa rda dochodu s bogosawiestwem. Modzi czuj si szczliwi, ich przyszo jest wietlana i decyduj si kupi dom, samochd, telewizor, zafundowa sobie wakacje i mie dzieci. Pakiet szczcia przybywa na miejsce. Potrzeba gotwki jest olbrzymia. Szczliwa para decyduje, e ich kariery s yciowo wane i zaczynaj ciej pracowa, staj si lepszymi pracownikami, jeszcze bardziej oddanymi pracy. Doksztacaj si celem nabycia jeszcze bardziej wyspecjalizowanych umiejtnoci, aby mc wicej zarabia. Moliwe, e decyduj si na dodatkow prac. Ich dochody id w gr, ale podobnie wzrasta przedzia wymiaru podatku oraz podatek od nieruchomoci zwizany z ich nowym wielkim domem; wzrasta te opodatkowanie na ubezpieczenie spoeczne oraz wszystkie inne podatki. Otrzymuj swoj wielk pensj i dziwi si, gdzie te wsiky te wszystkie pienidze. Przystpuj do funduszu powierniczego, a za artykuy spoywcze pac kartami kredytowymi. Ich dzieci osigaj wiek piciu czy szeciu lat i zaczyna wzrasta potrzeba oszczdzania na ich przysze studia, podobnie jak trzeba te oszczdza na czas, gdy rodzice przestan ju pracowa. Ta szczliwa para ktra urodzia si 35 lat temu znalaza si teraz w puapce "wycigu szczurw", w ktrej pozostanie do koca swoich pracujcych dni. Pracuj dla wacicieli firmy, na podatki i dla banku, ktremu spacaj raty za dom i karty kredytowe. I w takiej oto sytuacji radz swoim dzieciom: Ucz si pilnie, osigaj dobre wyniki, szukaj dobrej i pewnej pracy. Niczego nie ucz si o pienidzach poza tymi, ktrzy odnosz korzyci z ich naiwnoci ciko pracujc przez cae swoje ycie. Proces powtarza si poprzez nastpn ciko pracujc generacj. Jest to "wycig szczurw". Jedynym sposobem na wydostanie si z tego "wycigu szczurw" jest wykazanie biegoci w rachunkowoci i inwestowaniu, ktrych trudno opanowania jest mitem. Jako wyksztacona ksigowa, ktra swego czasu pracowaa dla jednej z najwikszych firm rozrachunkowych, byam zdziwiona, e Robert sprawi, i nauka obu tych dziedzin staa si pasjonujc zabaw. Proces nauki by tak dobrze ukryty, i podczas pilnej pracy nad wydostaniem si poza "wycig szczurw" szybko zapomnielimy, e uczymy si. Wkrtce testowanie pomocy edukacyjnej przerodzio si w popoudniow zabaw z moj crk, podczas

7

ktrej rozmawiaymy o rzeczach, ktrych nigdy przedtem nie poruszaymy. Udzia w grze, ktra wymagaa zestawienia dochodu i zestawienia bilansu, by atwy dla ksigowej. Dziki temu miaam czas, aby pomc mojej crce i innym graczom przy naszym stole w przyswojeniu sobie koncepcji, ktrych nie rozumieli. Byam pierwsz i jedyn osob spord caej grupy, ktra tego samego dnia wydostaa si z "wycigu szczurw". Znalazam si na zewntrz w cigu 50 minut, mimo, e gra trwaa prawie trzy godziny. Przy naszym stole by bankier, waciciel biznesu i programista komputerowy. Tym, co naprawd zwrcio moj uwag byo to, jak mao ci ludzie wiedzieli o rachunkowoci i inwestowaniu tematach tak istotnych w ich yciu. Zastanawiaam si, jak w prawdziwym yciu zarzdzaj swoimi sprawami finansowymi. Mogam zaakceptowa to, e moja 19letnia crka moe czego nie zrozumie, ale przecie oni byli doroli i mieli co najmniej dwa razy tyle lat co ona. Przez nastpne dwie godziny po tym jak wydostaam si z "wycigu szczurw" obserwowaam moj crk i edukowane osoby; doroli rzucali kostk i przemieszczali swoje znaczniki. Mimo, e byam zadowolona z tego, i wszyscy tak duo uczyli si, byam poruszona tym, jak niewiele ci doroli wiedzieli o podstawach prostej rachunkowoci i inwestowania. Mieli trudnoci ze zrozumieniem zwizku pomidzy zestawieniem dochodu i zestawieniem bilansu. W miar jak kupowali i sprzedawali aktywa, trudnoci dla nich byo zapamitanie tego, e kada transakcja moe mie wpyw na miesiczny przepyw ich pienidzy. Mylaam o tym, ile milionw ludzi szarpie si z finansami w rzeczywistym wiecie tylko dlatego, e nigdy nie nauczono ich tych zagadnie. Cae szczcie, e dobrze si bawi i s zajci wygraniem pomylaam sobie. Po zakoczeniu rywalizacji Robert da nam pitnacie minut na dyskusj i krytyk prowadzon w grupach na temat CASHFLOW. Waciciel biznesu siedzcy przy moim stole by niezadowolony. Nie polubi gry. Nie musz tego wiedzie powiedzia do wszystkich na gos. Po to zatrudniam ksigowych, bankierw i prawnikw, aby powiedzieli mi o tym wszystkim. Na to Robert odpowiedzia: Czy zauway pan kiedy, e istnieje wielu ksigowych, ktrzy nie s bogaci? A take bankierw, prawnikw, maklerw giedowych i porednikw handlu nieruchomociami? Wiedz oni wiele i w wikszoci s to mdrzy ludzie, jednake wikszo z nich nie jest bogata. Poniewa nasze szkoy nie ucz ludzi tego, co wiedz bogaci zasigamy porady tych ludzi. Pewnego dnia jedzie pan autostrad, utyka w korku prbujc dosta si do pracy. Patrzc na prawo widzi pan swojego ksigowego, ktry ugrzz w tym samym korku. Patrzy pan na lewo i widzi swojego bankiera. To powinno da panu co do mylenia. Programista komputerowy rwnie nie by zachwycony gr: Mog kupi oprogramowanie, ktre mnie tego nauczy. Bankier natomiast by poruszony. Uczyem si tego w szkole tej czci zwizanej z rachunkowoci ale nigdy nie wiedziaem, jak zastosowa to w prawdziwym yciu. Teraz wiem. Musz wydosta si z "wycigu szczurw". Wypowiedzi, ktra mnie jednak najbardziej poruszya, by komentarz mojej crki. Uczc si, dobrze si

8

bawiam powiedziaa. Wiele nauczyam si o tym, jak naprawd pienidze pracuj i jak je inwestowa. Nastpnie dodaa: Teraz wiem, e w wyborze zawodu mog si kierowa tym, co chc wykonywa, a nie gwarancj utrzymania etatu i pakietem przypisanych do niego wiadcze lub tym, jak bd opacana. Jeli naucz si tego, czego uczy ta gra, mam woln rk w robieniu i studiowaniu tego, czego pragn z caego serca, zamiast studiowa co innego tylko dlatego, e firmy poszukuj ludzi o okrelonych umiejtnociach zawodowych. Jeeli naucz si tego, nie bd musiaa martwi si utrzymaniem posady czy bezpieczestwem socjalnym w taki sposb, w jaki martwi si ju wikszo moich kolegw z roku. Nie mogam pozosta i porozmawia z Robertem po zakoczeniu gry, ale postanowilimy spotka si pniej na dalsz dyskusj nad jego projektem. Wiedziaam, e chce uy gry, aby pomc innym w stworzeniu finansowego zabezpieczenia i chciaam wicej usysze o tych planach. W nastpnym tygodniu m mj zorganizowa wraz ze mn obiadowe spotkanie z Robertem i jego on. Mimo, i po raz pierwszy przebywalimy ze sob na stopie towarzyskiej, czulimy si tak, jakbymy znali si od lat. Odkrylimy, e mamy ze sob wiele wsplnego. Poruszylimy ca gam tematw od sportu i zawodw do restauracji i zagadnie socjoekonomicznych. Rozmawialimy o zmieniajcym si wiecie. Wiele czasu spdzilimy dyskutujc o tym, e wikszo Amerykanw zaoszczdzio na okres emerytalny niewiele lub nic, podobnie jak bdce u progu bankructwa stanowe wydziay ubezpiecze spoecznych i zasikw. Czy od moich dzieci bdzie si wymagao pacenia na emerytury dla 75 milionw osb stanowicych wy demograficzny? Dziwilimy si czy ludzie zdaj sobie spraw z tego, jak ryzykowne jest poleganie na programie zaopatrzenia emerytalnego. Podstawowy niepokj Roberta dotyczy rosncej luki pomidzy tymi, co maj i tymi, co nie maj w Ameryce i na wiecie. Bdc samoukiem oraz biznesmenem wasnego chowu, ktry podrowa dookoa wiata skadajc swj biznes w cao, Robert by w stanie przej w stan spoczynku w wieku 47 lat. Powodem, dla ktrego powrci do aktywnoci, jest ten sam niepokj, ktry ogarnia mnie w stosunku do moich dzieci. Wie on, e wiat si zmieni, ale nie zmienia si wraz z nim edukacja. Zgodnie z opini Roberta, dzieci spdzaj cae lata w przestarzaym systemie edukacyjnym, uczc si rzeczy, ktrych nigdy nie zastosuj w yciu i przygotowujc si do wiata, ktry ju nie istnieje. Najbardziej niebezpieczn rad, jak dzisiaj mona da dziecku jest: Id do szkoy, osigaj dobre wyniki, szukaj dobrej i pewnej pracy. Jest to przestarzaa rada i jest to niebezpieczna rada. Jeeli moglibycie zobaczy to, co dzieje si w Azji, Europie i Ameryce Poudniowej, bylibycie tak samo zaniepokojeni, jak ja. Jest to za rada wierzy on dlatego, e jeli chcemy, aby nasze dziecko miao zapewnion finansow przyszo, nie moe si ono stosowa do zbioru "starych regu". To jest zbyt ryzykowne. Spytaam go, co rozumie przez "stare reguy". Ludzie podobni do mnie dziaaj wg innego zbioru regu, anieli ten, ktry ty stosujesz. Co si dzieje, gdy

9

korporacja ogasza konsolidacj firm? Ludzie s zwalniani. Rodziny s poszkodowane. Wzrasta bezrobocie. Tak, ale co si dzieje z firm, szczeglnie z firm obecn na giedzie papierw wartociowych?. Gdy taka restrukturyzacja jest ogoszona, cena akcji zazwyczaj idzie w gr. Rynek lubi obnianie przez firm kosztw pracy czy to przez automatyzacj, czy przez konsolidacj siy roboczej. Zgadza si. A gdy ceny akcji zwykuj, ludzie tacy jak ja, akcjonariusze, staj si bogatsi. To jest to, co rozumiem przez okrelenie "inny zbir regu". Pracownicy przegrywaj; waciciele i inwestorzy wygrywaj. Robert objania nie tylko rnic pomidzy pracownikiem i pracodawc, ale take rnic pomidzy kontrolowaniem wasnego a oddawaniem kontroli nad nim komu innemu. Jednak dla wikszoci ludzi trudne jest zrozumienie tego, dlaczego si tak dzieje powiedziaam. Po prostu myl, e to nie jest w porzdku. Dlatego jest gupot powiedzie dziecku: "Zdobd dobre wyksztacenie" powiedzia. Niemdrze jest zakada, e edukacja, ktrej dostarcza system szkolny przygotuje nasze dzieci do wiata, z ktrym spotkaj si po ukoczeniu szkoy. Kade dziecko potrzebuje wicej edukacji. Rnej edukacji. Dzieci musz te zna reguy. Inny zbir regu. Istniej reguy zwizane z pienidzmi, wedug ktrych dziaaj bogaci powiedzia. 95 procent ludzi uczy si tych regu w domu i szkole. Dlatego dzisiaj powiedzenie: "Ucz si pilnie i szukaj pracy" jest ryzykowne. Dzisiejsze dziecko potrzebuje bardziej wyszukanej edukacji, a obecny system nie zapewnia tego. Nie dbam o to, ile komputerw umieszcz w klasie lub ile pienidzy wyda szkoa. Jak system edukacyjny moe uczy zagadnienia, ktrego sam nie zna? Jak wic rodzic uczy swoje dzieci tego, czego nie uczy szkoa? Jak uczymy dzieci rachunkowoci? Czy nie znudz si one? A jak uczymy inwestowania gdy jako rodzice sami niechtnie podejmujemy ryzyko? Zamiast uczy moje dzieci robienia tego w bezpieczny sposb, zdecydowaam si uczy je robienia tego w mdry sposb. W jaki wic sposb uczyby dziecko tego, co jest zwizane z pienidzmi oraz tego wszystkiego o czym rozmawialimy? spytaam Roberta. Jak moemy uatwi to rodzicom, szczeglnie gdy sami tego nie rozumiej? Napisaem ksik na ten temat. Gdzie ona jest? W moim komputerze. Znajduje si tam od lat w postaci przypadkowych kawakw. Od czasu do czasu dodaj co do niej, ale nigdy nie zoyem jej w cao. Zaczem pisa j po tym, jak moja inna ksika staa si bestsellerem, ale nigdy nie skoczyem tej nowej. Ta jest w kawakach. Rzeczywicie znajdowaa si w kawakach. Po przeczytaniu rozrzuconych rozdziaw doszam do wniosku, e ksika jest wartociowa i powinna by udostpniona, szczeglnie w obecnie zmieniajcych si czasach.

10

Uzgodnilimy z Robertem wspautorstwo jego ksiki. Spytaam, ile jego zdaniem finansowej informacji potrzebuje dziecko. Odpowiedzia, e to zaley od dziecka. Bdc w modym wieku wiedzia, e chce by bogaty i mia szczcie posiada kogo w rodzaju ojca, ktry by bogaty i zechcia mu przewodzi. Edukacja jest podstaw sukcesu powiedzia Robert. Podobnie, jak szkolne umiejtnoci s yciowo wane, tak samo i finansowe umiejtnoci oraz sztuka komunikowania si s istotne. Ksika opisuje historie dwch ojcw bogatego i biednego, ktrzy wpynli na umiejtnoci, jakie Robert rozwin w cigu swego ycia. Kontrast pomidzy dwoma ojcami dostarcza wanej perspektywy. Ksika otrzymaa moje wsparcie i zostaa zredagowana oraz zoona przeze mnie. Jeli jeste Czytelniku ksigowym, od na bok swoj akademick wiedz ksikow i otwrz swj umys na teorie prezentowane przez Roberta. Pomimo tego, e wiele z nich konfrontuje si z oglnie akceptowanymi podstawami rachunkowoci, dostarczaj one wartociowego wgldu w to, jak prawdziwi inwestorzy analizuj swoje inwestycyjne decyzje. Gdy jako rodzice radzimy naszym dzieciom: Id do szkoy, osigaj dobre wyniki i szukaj dobrej pracy czsto robimy to z powodu kulturowego nawyku. Tak si zawsze robio. Gdy spotkaam Roberta, pocztkowo jego pomysy przestraszyy mnie. Bdc wychowywany przez dwch ojcw, by uczony zdobywa dwa rne cele. Jego edukowany ojciec doradza mu pracowa dla korporacji. Bogaty ojciec doradza mu mie korporacj. Obie yciowe drogi wymagay edukacji, ale przedmiot studiw by cakowicie inny. Edukowany ojciec Roberta zachci go, aby by mdr osob. Bogaty ojciec zachca go do nauczenia si tego, jak zatrudnia mdrych ludzi. Posiadanie dwch ojcw wywoywao wiele problemw. Biologiczny ojciec Roberta by wyszym urzdnikiem edukacji stanu Hawaje. Do czasu, gdy Robert ukoczy 16 lat, groba: "Jeli nie osigniesz dobrych wynikw, nie otrzymasz dobrej pracy" miaa na niego bardzo may wpyw. Wiedzia ju, e jego drog kariery byo posiadanie korporacji, a nie pracowanie dla nich. Tak naprawd, gdyby nie mdry i wytrway doradca w szkole redniej, Robert nie poszedby na studia. Przyznaje si do tego. Za wszelk cen chcia rozpocz tworzenie swoich aktyww, ale ostatecznie zgodzi si, e ze studiw rwnie odniesie korzy. Dla wikszoci dzisiejszych rodzicw idee zawarte w tej ksice wybiegaj prawdopodobnie zbytnio do przodu. Cz rodzicw ma ju dostateczne trudnoci z utrzymaniem dzieci w szkole. W wietle jednak zmieniajcych si czasw jako rodzice powinnimy by otwarci na nowe i miae idee. Zachcanie dzieci, aby byy pracownikami, jest doradzaniem wasnym dzieciom, aby w cigu swojego ycia paciy coraz wiksze podatki z rwnoczesn obietnic na ma lub adn emerytur. Prawd jest take to, e podatki s najwikszym kosztem, ktry ponosi czowiek. Tak naprawd wikszo rodzin pracuje od stycznia do poowy maja na pacone przez siebie podatki. Istnieje zapotrzebowanie na nowe pomysy i ksika ta wanie ich dostarcza. Robert mwi, e bogaci ucz swoje dzieci w inny sposb. Ucz swoje dzieci w domu przy stole obiadowym. Pomysy tu zawarte mog nie by tymi, ktre wybrae Czytelniku do dyskusji ze swoimi dziemi, ale dziki Ci za przyjrzenie si im. Radz Ci te nie ustawa w poszukiwaniach.

11

W mojej opinii jako mamy i ksigowej koncepcja, obejmujca jedynie zdobycie dobrych wynikw w szkole i znalezienia dobrej pracy, jest starym pomysem. Musimy doradza naszym dzieciom w bardziej wyszukany sposb. Potrzebujemy nowych pomysw i innej edukacji. By moe mwienie naszym dzieciom, aby staray si by dobrymi pracownikami i rwnoczenie usioway mie wasn firm inwestycyjn, nie jest najgorszym pomysem. Jako matka mam nadziej, e ksika ta pomoe innym rodzicom. Robert ma nadziej uwiadomi nam, e kady moe osign powodzenie, jeli taki bdzie jego czy jej wybr. Czy jeste dzisiaj ogrodnikiem, czy dozorc, czy nawet bezrobotnym posiadasz moliwoci edukowania siebie i uczenia tych, ktrzy zadbaliby o siebie od strony finansw. Pamitaj, e finansowa inteligencja jest procesem mentalnym, poprzez ktry rozwizujemy swoje finansowe problemy. Dzisiaj stoimy w obliczu globalnych i technologicznych zmian, ktre s tak wielkie, a nawet wiksze ni te, w obliczu ktrych trzeba byo stan w przeszoci. Nikt nie posiada krysztaowej kuli, ale jedna rzecz jest pewna: przed nami stoj zmiany, ktrych wielko wykracza poza nasz wspczesno. Kt wie, co przyniesie przyszo? Cokolwiek jednak si stanie, mamy dwa podstawowe wybory: dziaa asekurancko lub dziaa mdrze przygotowujc si, edukujc, budzc nasze wasne finansowe zdolnoci oraz naszych dzieci. Sharon Lechter

12

ROZDZIA PIERWSZY

Bogaty ojciec, biedny ojciecwg opowieci Roberta KiyosakiMiaem dwch ojcw biednego i bogatego. Jeden by bardzo edukowany i inteligentny; posiada doktorat, a czteroletnie studia ukoczy w czasie krtszym ni dwa lata. Nastpnie kontynuowa dalsze studia na Stanford University, University of Chicago i Northwestern University majc za kadym razem pene stypendium. Drugi ojciec nigdy nie ukoczy smej klasy. Obaj mczyni odnieli sukces w trakcie swojej kariery, ciko pracujc przez cae ycie. Obaj mieli wietne dochody, ale jeden z nich mia kopoty finansowe przez cae swoje ycie. Ten drugi sta si jednym z najbogatszych ludzi na Hawajach. Jeden umar pozostawiajc rodzinie dziesitki milionw dolarw, dary dobroczynne i koci. Drugi dugi do spacenia. Obaj mczyni byli silni, posiadali charyzm i umieli wpywa na innych. Obaj dawali mi rady, ale nie doradzali tych samych rzeczy. Obaj silnie wierzyli w edukacj, ale nie zalecali tej samej dziedziny wiedzy. Gdybym mia tylko jednego ojca, musiabym zaakceptowa lub odrzuci jego rady. Majc dwch ojcw sucych radami, posiadaem wybr kontrastujcych ze sob punktw widzenia: jeden bogatego czowieka i jeden biednego czowieka. Zamiast zwykego odrzucania jednego lub drugiego pogldu zauwayem, e dokonujc porwna, wicej myl, a nastpnie wybieram wg swojego uznania. Problemem w tamtym czasie byo to, e bogaty mczyzna nie by jeszcze bogatym, a biedny nie by jeszcze biednym. Obaj dopiero rozpoczynali swoje kariery i obaj borykali si z problemami finansowymi i rodzinami. Mieli jednak bardzo rny punkt widzenia, jeeli chodzi o pienidze. Jeden z ojcw zwyk mawia: Mio do pienidzy jest rdem wszelkiego za. Drugi za: Brak pienidzy jest rdem wszelkiego za. Posiadanie dwch ojcw o silnej osobowoci ktrzy wywierali na mnie wpyw nie byo atwe dla modego czowieka. Chciaem by dobrym i posusznym synem, ale obaj ojcowie nie mwili tych samych rzeczy. Kontrast ich punktu widzenia szczeglnie, gdy chodzio o pienidze by tak jaskrawy, e dorastaem zaciekawiony i zaintrygowany. Czsto mylaem o tym, co kady z nich mwi. Wiele mojego czasu spdzaem zastanawiajc si i zadajc sobie pytania typu: Dlaczego on tak mwi? stawiajc nastpnie to samo pytanie w stosunku do stwierdze drugiego ojca. O wiele atwiej byoby powiedzie po prostu: Tak, on ma racj. Zgadzam si z tym. Albo zwyczajnie odrzuci ten punkt widzenia mwic: On sam nie wie, o czym mwi. Zamiast tego majc dwch ojcw, ktrych kochaem

13

byem zmuszony do mylenia i wybierania sposobu mylenia, ktry by dla mnie stosowny. Proces dokonywania wyboru okaza si na przestrzeni czasu bardziej dla mnie wartociowy, anieli zwyke akceptowanie lub odrzucanie pojedynczego punktu widzenia. Jednym z powodw tego, e bogaci staj si bogatsi, biedni staj si biedniejsi, a klasa rednia szarpie si w dugach, jest to, e o pienidzach uczy si w domu, a nie w szkole. Wikszo z nas uczy si o pienidzach od swoich rodzicw. Co wic biedny rodzic moe powiedzie swojemu dziecku na temat pienidzy? Po prostu mwi tak: Chod do szkoy i ucz si pilnie. Dziecko moe ukoczy szko z celujcymi wynikami, ale z marnym przygotowaniem finansowym i marnym nastawieniem mentalnym. Tak wiedz dziecko nabyo, gdy byo mode. W szkoach nie uczy si o pienidzach. Szkoy skupiaj si na szkolnych i zawodowych umiejtnociach, ale nie na finansowych. To tumaczy, dlaczego bankierzy, lekarze, ksigowi, ktrzy osignli wietne wyniki w szkole, mog boryka si z finansami przez cae swoje ycie. Przyczyna naszego oszaamiajcego dugu narodowego w duej czci zwizana jest z naszymi politykami i urzdnikami rzdowymi, ktrzy podejmuj decyzje finansowe, majc bardzo mae przygotowanie na polu finansw lub nie posiadaj go wcale. Czsto spogldam na rok 2000 i dalej, zastanawiajc si, co si stanie, gdy bdziemy mieli miliony ludzi potrzebujcych finansowego i medycznego wsparcia. Co si stanie, gdy ubezpieczeniu spoecznemu i wydziaom wypacajcym zasiki skocz si pienidze? Jak przetrwa nard, jeli uczenie dzieci o pienidzach wci bdzie pozostawione rodzicom z ktrych wikszo bdzie lub jest ju w biedzie? To, e miaem dwch wpywowych ojcw, spowodowao, i uczyem si od nich obu. Musiaem przemyle rad kadego ojca i robic to, uzyskaem wartociowy pogld na si myli i jej wpyw na ycie jednostki. Jeden z ojcw mia zwyczaj mwi: Nie sta mnie na to. Drugi ojciec zabroni uywania tych sw. Nalega, abym mwi: Jak mog to osign? Jedno jest stwierdzeniem, a drugie pytaniem. Jedno zaatwia nas odmownie, a drugie zmusza do mylenia. Ojciec, ktry wkrtce mia si sta bogatym, wyjani, e przez odruchowe wypowiadanie sw: Nie sta mnie na to mzg nasz przestaje pracowa. Stawiajc pytanie: Jak mog to osign? zaprzgamy nasz mzg do pracy. W wiczeniu swojego umysu najpotniejszego komputera na wiecie by fanatykiem. Mawia: Mj mzg staje si silniejszy kadego dnia, poniewa go wicz. Im staje si silniejszy, tym wicej pienidzy mog zrobi. Wierzy w to, e odruchowe mwienie: Nie sta mnie na to byo oznak mentalnego lenistwa. Mimo tego, e obaj ojcowie ciko pracowali, zauwayem, i jeden z nich ma zwyczaj usypiania swojego mzgu, gdy pojawiaj si sprawy zwizane z pienidzmi, a drugi ma zwyczaj wiczenia swojego mzgu. Osignity po duszym czasie efekt by taki, e jeden ojciec wzmacnia si finansowo, a drugi sab. Mona to przyrwna do rnicy pomidzy osob, ktra regularnie chodzi wiczy na siowni a osob, ktra siedzi na kanapie ogldajc telewizj. Waciwe wiczenia fizyczne zwikszaj nasze szanse na zdrowie, a waciwe wiczenia mentalne zwikszaj nasze szanse na majtek. Lenistwo pomniejsza jedno i drugie:

14

zdrowie i majtek. Moi dwaj ojcowie mieli przeciwne postawy mylowe. Jeden uwaa, e bogaci powinni paci wiksze podatki, by zadba o tych mniej zasobnych. Drugi zwyk mawia: Podatki karz tych, ktrzy produkuj i nagradzaj tych, ktrzy nie produkuj. Jeden ojciec zaleca: Ucz si pilnie, aby mg znale dobr firm, dla ktrej bdziesz pracowa. Drugi: Ucz si pilnie, aby mg znale dobr firm, ktr bdziesz mg kupi. Jeden ojciec mwi: Powodem, dla ktrego nie jestem bogaty, jest to, e mam dzieci. Drugi za: Powodem, dla ktrego musz by bogaty jest to, e mam dzieci. Jeden zachca do rozmowy o pienidzach i biznesie przy stole obiadowym. Drugi zabroni poruszania tematu pienidzy przy posiku. Jeden powiedzia: Gdy chodzi o pienidze, dziaaj ostronie i nie podejmuj ryzyka. Drugi: Naucz si kontrolowa ryzyko. Jeden wierzy: Nasz dom jest nasz najwiksz inwestycj i stanowi nasze najwiksze aktywa. Drugi: Mj dom jest obcieniem i jeli twj dom jest twoj najwiksz inwestycj jeste w kopocie. Obaj ojcowie pacili swoje rachunki na czas, ale jeden paci je na pocztku, a drugi na kocu terminu. Jeden ojciec wierzy w firm w ktrej pracowa i rzd ktre dbaj o nas i nasze potrzeby. Zawsze mia na uwadze podwyki, programy zaopatrzenia emerytalnego, ulgi medyczne, zasiki chorobowe, urlopy i inne dodatki. By on pod wraeniem swoich dwch wujkw, ktrzy suyli w wojsku i zapracowali sobie na emerytur oraz pakiet uprawnie na reszt ycia, ktre otrzymali po dwudziestu latach zawodowej suby. Uwielbia on pomys ulg zwizanych z leczeniem i kupowanie w specjalnych sklepach przywileje, w ktre wojsko wyposaao swoich emerytw. Uwielbia rwnie system gwarantujcy prac pracownikom naukowym uczelni. Pomys zapewnienia pracy na cae ycie i przywileje pracownicze wydaway si czasem waniejsze, ni sama praca. Czsto mia zwyczaj powtarza: Ciko pracowaem dla rzdu i jestem uprawniony do posiadania tych przywilejw. Drugi ojciec wierzy w cakowite poleganie na sobie, gdy chodzi o finanse. Wypowiada si przeciwko mentalnoci gloryfikujcej uprawnienia i podkrela jak duy ma to wpyw na tworzenie ludzi sabych i potrzebujcych finansowego wsparcia.' By on bardzo stanowczy, gdy szo o kompetencje finansowe. Jeden ojciec szarpa si, by zaoszczdzi par dolarw. Drugi za po prostu inwestowa. Jeden ojciec nauczy mnie, jak pisa robicy wraenie yciorys, abym mg znale dobr prac. Drugi nauczy mnie, jak pisa dobre plany biznesowe i finansowe, abym mg tworzy miejsca pracy. Bycie produktem dwch majcych siln osobowo ojcw, dostarczyo mi luksusu obserwowania efektw tego, jak rne myli maj wpyw na czyje ycie. Zauwayem, e ludzie naprawd ksztatuj swoje ycie poprzez swoje myli. Mj biedny ojciec zawsze mwi: Nigdy nie bd bogaty. Ta przepowiednia urzeczywistnia si. Bogaty

15

ojciec zawsze odwoywa si do siebie jako bogatego. Mia zwyczaj mwi: Jestem bogatym czowiekiem, a bogaci ludzie tego nie robi. Nawet wtedy, gdy by na dnie z powodu duego finansowego niepowodzenia, kontynuowa swoj postaw bycia bogatym. Zasania si powiedzeniem: Istnieje rnica pomidzy bytem biednego a bytem podamanego finansowo. Zaamanie finansowe jest okresowe, a bieda jest wieczna. Mj biedny ojciec mia zwyczaj mawia: Nie interesuj mnie pienidze lub: Pienidze nie maj znaczenia. Bogaty ojciec zawsze mwi: Pienidze to potga. Tak wic, sia naszych myli moe nigdy nie by zmierzona czy doceniona, ale dla mnie jako modego chopca stao si jasne, e trzeba by wiadomym swoich myli i tego, jak je wyraam. Zauwayem, e mj biedny ojciec by biedny nie z powodu sumy pienidzy, jak zarabia (bya ona znaczca), ale z powodu jego myli i dziaania. Jako mody chopiec majcy dwch ojcw staem si szczeglnie wiadomy tego, e naley by ostronym w wyborze myli, ktre postanowiem uzna za swoje. Kogo powinienem sucha bogatego ojca czy mojego biednego ojca? Mimo tego, e obaj mczyni mieli ogromny respekt dla edukacji i uczenia si, nie zgadzali si w tym, co jest wane do przyswojenia sobie. Jeden z nich chcia, abym si pilnie uczy, zdoby dyplom uczelni i znalaz dobr prac, by pracowa za pienidze. Chcia, ebym studiowa i zosta inynierem, lub ksigowym, lub prawnikiem albo" zdoby dyplom z administracji biznesu. Drugi ojciec zachca mnie, abym studiowa, by sta si bogatym; by zrozumie, jak pracuj pienidze i nauczy si, aby one pracoway dla mnie. Nie pracuj dla pienidzy! byy to sowa, ktre mg w kko powtarza. Pienidze pracuj dla mnie. W wieku dziewiciu lat zdecydowaem si sucha bogatego ojca i uczy si od niego o pienidzach. Dokonujc takiego wyboru postanowiem nie sucha mojego biednego ojca, pomimo tego, e to on mia wszystkie dyplomy uczelni.

Lekcja Roberta FrostaRobert Frost jest moim ulubionym poet. Chocia uwielbiam wiele jego wierszy, moim ulubionym jest Droga. Lekcje tu zawarte stosuj niemal kadego dnia.

DrogaDwie drogi rozchodziy si w tym lesie. al, e nie mogem przeby obu Samotny wdrowiec, ktrego w wiat niesie. Wpatrywaem si w pierwsz, stojc u jej progu, Jak skrca w oddali i w poszyciu znika. Wybraem t drug, gdy ch nieodparta, Suszno decyzji motywowaa, Jakby chciaa by przeze mnie przetarta, Cho od pierwszej si nie odrniaa, A obie byy wytyczone. Tamtego ranka wyglday na podobne. Nie byo ladw adnego czowieka. Na pierwsz powrc rzuciem na

16

odchodne Wiedzc, jak droga potrafi by daleka. Wtpiem jednak, czy powinienem powrci. Nieraz mnie to wspomnienie poniesie, Gdy bd rozwaa drog obran. Dwie drogi rozchodziy si w lesie, A ja? Ja obraem t mniej uczszczan. I to wanie wszystko odmienio. Robert Frost (1916 r.) I to wanie wszystko odmienio. W cigu minionych lat czsto zastanawiaem si nad wierszem Roberta Frosta. Decyzja niereagowania na rady i nastawienie do pienidzy mojego bardzo edukowanego ojca bya bolesna, ale bya to decyzja, ktra uksztatowaa reszt mojego ycia. Gdy ju raz postanowiem, kogo mam sucha, rozpocza si moja edukacja zwizana z pienidzmi. Bogaty ojciec uczy mnie przez okres trzydziestoletni, a do czasu, gdy osignem wiek 39 lat. Zaprzesta tego, gdy zda sobie spraw, i wiedziaem i w peni rozumiaem to, co prbowa wbi mi do mojej czsto opornej gowy. Pienidze s jednym z przejaww siy. Tym jednak, co zawiera wicej siy, jest finansowa edukacja. Pienidze przychodz i odchodz, ale jeli posiadamy wiedz o tym, jak pracuj pienidze, mamy nad nimi wadz i moemy zacz budowa bogactwo. Przyczyna, dla ktrej samo pozytywne mylenie nie dziaa, jest taka, e wikszo ludzi poszo do szkoy i nigdy nie nauczyo si tego, jak pracuj pienidze, wic reszt ycia spdzili pracujc dla pienidzy. Poniewa miaem tylko dziewi lat, gdy zaczem lekcje, ktrych udziela mi bogaty ojciec, byy one proste. A kiedy wszystko byo powiedziane i dokonane w mojej edukacji, doszedem do wniosku, e istniao tylko sze gwnych lekcji powtarzanych przez 30 lat. Ksika ta opowiada o tych szeciu lekcjach, prowadzonych tak prosto, jak tylko to moliwe podobnie jak bogaty ojciec uoy te lekcje dla mnie. Zadaniem tych lekcji nie jest dostarczenie odpowiedzi; maj one by drogowskazami. Drogowskazami, ktre bd wspomaga Ciebie i Twoje dzieci Czytelniku w staniu si bogatszym bez wzgldu na to, co dzieje si w wiecie narastajcych zmian i niepewnoci.

17

Lekcja 1 Lekcja 2 Lekcja 3 Lekcja 4 Lekcja 5 Lekcja 6

Bogaci nie pracuj za pienidze Dlaczego naley uczy umiejtnoci finansowych? Pilnuj swojego biznesu Historia podatkw i potga spek Pienidze wymylili bogaci Pracuj, by si uczy nie pracuj za pienidze

18

ROZDZIA DRUGI Lekcja pierwsza:

Bogaci nie pracuj za pienidze Tato, czy moesz mi powiedzie, jak sta si bogatym? Ojciec odoy wieczorn gazet. Dlaczego chcesz by bogaty, synu? Dlatego, e dzisiaj mama Kuby zajechaa nowym samochodem marki cadillac. Na weekend Kuba wyjeda do swojego domku nad oceanem. Zabiera ze sob swoich trzech przyjaci. Micha i ja nie zostalimy jednak zaproszeni, poniewa jestemy "biednymi dziemi". Tak powiedzia? spyta z niedowierzaniem mj ojciec. Tak, tak powiedzia odpowiedziaem uraony. Ojciec pokiwa gow w ciszy, przesun mostek okularw w gr nosa i powrci do czytania gazety. Staem czekajc na odpowied. By rok 1956. Miaem dziewi lat. Przez jakie zrzdzenie losu poszedem do tej samej publicznej szkoy, do ktrej posyali swoje dzieci bogaci ludzie. Miasto w ktrym mieszkalimy byo gwnie zwizane z plantacj trzciny cukrowej. Zarzdzajcy plantacj i inni wpywowi ludzie tacy jak: lekarze, biznesmeni i bankierzy posyali swoje dzieci do tej szkoy, do klas od pierwszej do szstej. Po szstej klasie ich dzieci byy zazwyczaj wysyane do prywatnych szk. Poniewa moja rodzina mieszkaa po tej samej stronie ulicy, ja rwnie poszedem do tej szkoy. Gdybym mieszka po przeciwnej stronie, bybym posany do innej, w ktrej znajdoway si dzieci podobne do mnie. Po szstej klasie musiabym i do szkoy przejciowej lub redniej, poniewa nie istniaa szkoa prywatna dla "biednych dzieci". W kocu ojciec odoy gazet. Zacz z wolna, jakby co przemyla. No tak, synu. Jeeli chcesz by bogaty, musisz nauczy si robi pienidze. Jak to zrobi, eby robi pienidze? Hm, uywaj swojej gowy, synu powiedzia umiechajc si co tak naprawd oznaczao: "To wszystko, co zamierzam ci powiedzie" lub: "Nie znam odpowiedzi, wic nie wprowadzaj mnie w zakopotanie

19

Powstao partnerstwoNastpnego dnia powiedziaem mojemu najlepszemu przyjacielowi Michaowi, co powiedzia mj ojciec. Micha i ja, bylimy jedynymi biednymi dziemi w tej szkole. Micha, podobnie jak i ja, znalaz si w niej przez zrzdzenie losu. Kto nakreli nierwno na linii rejonizacji szk i znalelimy si w szkole dla bogatych dzieci. Tak naprawd nie bylimy biedni, ale tak si czulimy, poniewa wszyscy inni chopcy mieli nowe rkawice do baseballu, nowe rowery, wszystko nowe. Mama i tata zaspokajali nasze podstawowe potrzeby: jedzenie, schronienie, ubir. Nie o to jednak chodzio. Mj ojciec zwyk mawia "Jeli chcesz czego, zapracuj na to". Chcielimy mie rne rzeczy, ale niewiele byo pracy dostpnej dla dziewicioletnich chopcw. Wic co robimy, aby zrobi pienidze? spyta Micha. Nie wiem powiedziaem. Czy chcesz jednak by moim partnerem? Tego sobotniego poranka rozmawialimy dalej w tym samym stylu. Micha sta si moim pierwszym partnerem w biznesie. Cay poranek omawialimy rne pomysy zwizane z robieniem pienidzy. Sporadycznie rozmawialimy o tych "wybracach", ktrzy dobrze si bawili w domku Kuby nad oceanem. To troch ranio, ale bl ten by dobry, gdy inspirowa nas do kontynuowania przemyle o sposobach robienia pienidzy. Na koniec, tamtego popoudnia, olnio nas. By to pomys, ktry Micha zaczerpn z czytanych przez siebie ksiek popularnonaukowych. Podekscytowani, ucisnlimy sobie donie, a partnerstwo stao si teraz biznesem. Przez nastpnych kilka tygodni, Micha i ja, obchodzilimy nasze osiedle, pukajc do drzwi i pytajc naszych ssiadw, czy zechcieliby zachowa dla nas swoje tuby po pacie do zbw. Mieli zdziwione miny, wikszo dorosych jednak zgadzaa si z umiechem. Niektrzy pytali nas, co robimy z tubami. Odpowiadalimy: Nie moemy powiedzie. To tajemnica biznesu. Moja mama przez pierwsze tygodnie obserwowaa nas spokojnie. Na magazyn wybralimy sobie miejsce obok jej pralki, gdy mogo ono pomieci zapasy naszego surowca. Nasza maa kupka zuytych tubek po pacie zacza rosn w brzowym tekturowym pudeku, ktre kiedy suyo do przechowywania butelek z keczupem. W kocu jednak nie wytrzymaa tego. Widok rosncej sterty poskrcanych tub po pacie jej ssiadw zdenerwowa j. Co wy chopcy robicie? spytaa. Nie chc usysze, e to tajemnica biznesu. Zrbcie co z tym baaganem, albo wyrzuc to wszystko. Micha i ja prosilimy mam o wyrozumiao obiecujc, e wkrtce bdziemy mieli tego wystarczajc ilo i zaczniemy produkcj. Poinformowalimy j, e czekamy na kilku ssiadw, ktrzy obiecali nam swoje tuby. Mama zgodzia si poczeka tylko jeden dodatkowy tydzie. Data rozpoczcia produkcji zostaa przesunita na wczeniejszy termin. Wywarto na nas presj. Mj pierwszy zwizek partnerski by zagroony przez moj wasn mam, zawiadomieniem o eksmisji z naszej

20

przestrzeni magazynowej. Zadaniem Michaa byo powiedzie ssiadom, aby szybko zuyli swoj past do zbw, gdy ich dentysta chce, aby czciej czycili zby. Ja zaczem budowa lini produkcyjn. Produkcja rozpocza si po tygodniu, tak jak byo to zaplanowane. Gdy mj ojciec przyjecha ze swoim znajomym, zobaczy na wjedzie do garau dwch dziewicioletnich chopcw obsugujcych lini produkcyjn idc pen par. Wszdzie dokoa znajdowa si drobny biay proszek. Na dugim stoliku stay mae kartony po mleku, a nasz rodzinny grill hibachi jarzy si czerwonymi gorcymi wglami, maksymalnie rozgrzany. Ojciec zaparkowa samochd na pocztku wjazdu, gdy linia produkcyjna zablokowaa go i ostronie podszed wraz ze swoim znajomym. Zbliajc si, zobaczyli stalowy garnek umieszczony na wglach, zawierajcy topice si tubki po pacie do zbw. W tamtych latach pasta do zbw nie znajdowaa si w plastikowych tubach. Tuby byy zrobione z oowiu. Gdy wic farba zostaa opalona, tuby byy wrzucane do maego stalowego garnka, topic si, a stay si pynnym oowiem. Przy uyciu rkawic mojej mamy do gorcych garnkw lalimy ow przez ma dziurk znajdujc si na grze kadego kartonu. Kartony po mleku byy formami zrobionymi z gipsu. Pokrywajcy wszystko biay proszek by gipsem, ktry rozprzestrzeni si zanim zmieszalimy go z wod. W popiechu kopnem i wywrciem worek, wic caa powierzchnia wygldaa tak, jakby zostaa nawiedzona przez burz nien. Mj ojciec i jego znajomy patrzyli, jak ostronie wlewalimy stopiony ow poprzez may otwr na grze gipsowego szecianu. Ostronie powiedzia mj ojciec Kiwnem gow nie patrzc na bok. Na koniec, gdy wlewanie zostao zakoczone, odoyem stalowy garnek i umiechnem si do mojego ojca. Co wy chopcy robicie? spyta z lekkim umiechem. Robimy to, co powiedziae, e mam robi, aby by bogatym powiedziaem. Aha doda Micha, miejc si i potakujc gow. Jestemy partnerami. A co znajduje si w tych gipsowych formach? spyta ojciec. Popatrz powiedziaem. To powinien by dobry wsad. Uywajc maego motka uderzyem zabezpieczenie czce obie poowy szecianu. Ostronie podniosem grn poow gipsowej formy i wylecia oowiany pieniek. O mj Boe powiedzia ojciec. Odlewacie z oowiu piciocentwki? Zgadza si powiedzia Micha. Robimy tak, jak pan powiedzia, eby robi. Robimy pienidze. Znajomy mojego ojca odwrci si i wybuchn miechem. Ojciec rwnie umiecha si i kiwa gow. Mia przed sob dwch maych chopcw pokrytych biaym kurzem i miejcych si od ucha do ucha, rozpalony ogie i kartony tubek po pacie.

21

Poprosi nas o zakoczenie wszystkiego i zajcie miejsca na frontowych schodach naszego domu. Z umiechem, delikatnie wyjani nam, co oznacza sowo "podrabianie". Nasze marzenia byy zdruzgotane. Ma pan na myli to, e jest to nielegalne? spyta Micha z dreniem w gosie. Daj im woln rk powiedzia znajomy ojca. By moe rozbuduj swj wrodzony talent. Ojciec gwatownie spojrza na niego. Tak, to jest nielegalne spokojnie powiedzia ojciec. Wy chopcy wykazalicie jednak du pomysowo i oryginalno. Kontynuujcie. Jestem naprawd dumny z was. Zawiedzeni siedzielimy okoo dwudziestu minut w ciszy, zanim zaczlimy sprzta nasz baagan. Biznes skoczy si w dniu jego otwarcia. Zamiatajc proszek spojrzaem na Michaa i powiedziaem: . Myl, e Kuba i jego przyjaciele maj racj. Jestemy biedni. Gdy to mwiem, ojciec wanie wychodzi i odpowiedzia: Chopcy bdziecie biedni tylko wtedy, gdy poddacie si. Najwaniejsz rzecz jest to, e co zrobilicie. Wikszo ludzi tylko mwi i marzy o wzbogaceniu si. Wy co zrobilicie. Jestem bardzo dumny z was obu. Powiem to jeszcze raz. Kontynuujcie. Nie zarzucajcie tego. Stalimy w ciszy. To byy mie sowa, ale my cigle nie wiedzielimy co robi. Wic jak to si stao tato, e nie jeste bogaty? spytaem. Poniewa postanowiem zosta nauczycielem w szkole. Nauczyciele tak naprawd nie myl o tym, aby by bogatymi. Po prostu lubimy uczy. Chciabym ci pomc, ale naprawd nie wiem, jak robi pienidze. Odwrcilimy si kontynuujc swoje sprztanie. Wiem powiedzia ojciec jeli chcecie nauczy si tego, jak sta si bogatym, nie pytajcie mnie. Michale, porozmawiajcie z twoim ojcem. Moim ojcem? zapyta Micha ze zdziwieniem. Tak, twoim ojcem powtrzy mj ojciec z umiechem. Twj ojciec i ja odwiedzamy tego samego bankiera; on zachwyca si twoim ojcem. Kilka razy powiedzia mi, e twj ojciec jest wietny, gdy chodzi o robienie pienidzy. Mj ojciec? Micha spyta jeszcze raz z niedowierzaniem. Dlaczego, wic nie mamy piknego samochodu i piknego domu, jak inne bogate dzieci ze szkoy? Pikny samochd i pikny dom niekoniecznie oznaczaj, e jeste bogaty lub wiesz jak robi pienidze odpowiedzia mj ojciec. Ojciec j Kuby pracuje dla plantacji trzciny cukrowej. Niewiele rni si ode mnie. On pracuje dla firmy, a ja pracuj na pastwowej posadzie. To firma kupuje dla niego samochd. Firma cukrownicza ma teraz kopoty finansowe i ojciec Kuby wkrtce moe nic nie mie. Twj ojciec Michale jest inny. Wyglda na to, e buduje on imperium i podejrzewam, e

22

za kilka lat bdzie on bardzo bogatym czowiekiem. Gdy to usyszelimy, stalimy si na nowo podekscytowani. Zaczlimy sprzta z nowym wigorem baagan wywoany naszym zmarym biznesem. Podczas sprztania planowalimy jak i kiedy rozmawia z ojcem Michaa. Problem polega na tym, e ojciec Michaa] pracowa przez dugie godziny i czsto pno wraca do domu. By on wacicielem magazynw, firmy budowlanej, sieci sklepw i trzech restauracji. To restauracje zatrzymyway go do pna. Po zakoczeniu sprztania Micha wrci autobusem do domu. Zamierza porozmawia ze swoim ojcem tego wieczora, gdy przybdzie do domu i spyta go, czy zechciaby nauczy nas tego, jak sta si bogatym. Micha obieca zatelefonowa, gdy tylko skoczy rozmawia ze swoim ojcem, nawet jeli bdzie pno. Telefon zadzwoni o 8:30 wieczorem. Dobrze powiedziaem. W nastpn sobot i odoyem suchawk. Ojciec Michaa zgodzi si spotka si z nami. W sobotni poranek, o 7:30, pojechaem autobusem do biednej czci miasta.

Zaczynaj si lekcje Bd wam paci 10 centw za godzin. Nawet wg stawek z 1956 roku 10 centw za godzin byo nisk pac. Z ojcem Michaa spotkalimy si o godzinie 8 rano. By ju zajty i mia za sob ponad godzin pracy. Jego kierownik budowy wanie odjeda swoj furgonetk, gdy wszedem do ich prostego, maego i zadbanego domu. Micha powita mnie przy drzwiach. Ojciec rozmawia przez telefon i kaza poczeka z tyu na werandzie powiedzia Micha otwierajc drzwi. Stara drewniana podoga skrzypiaa, gdy kroczyem przez wejcie tego starzejcego si domu. Za drzwiami znajdowaa si tania mata, ktrej zadaniem byo maskowa wydeptan przez niezliczone kroki podog Mimo, e bya czysta, wymagaa wymiany. Poczuem klaustrofobi, gdy wszedem do wskiego pokoju dziennego, wypenionego starymi, spleniaymi i licznymi meblami, ktre dzisiaj mogyby by eksponatami kolekcjonerw. Na kanapie siedziay dwie kobiety, troch starsze od mojej mamy, a naprzeciw nich mczyzna w roboczym ubraniu. Mia lune spodnie i koszul koloru khaki, dokadnie wyprasowan oraz wypolerowane dugie buty. By on okoo 10 lat starszy od mojego ojca; mia moe 45 lat. Siedzcy umiechali si, gdy wraz z Michaem przechodzilimy obok nich, kierujc si do kuchni, z ktrej wychodzio si na werand z widokiem na ogrd z tyu domu. Przechodzc, niemiao odwzajemniem umiech. Kim s ci ludzie? spytaem. Och, oni pracuj dla mojego ojca. Starszy mczyzna prowadzi jego magazyny, a kobiety s kierowniczkami restauracji. Widziae te kierownika budowy, ktry nadzoruje drog budowan jakie 75 kilometrw std. Inny nadzorca ktry buduje zesp domw wyjecha zanim tu przybye.

23

Czy tak jest cigle? Nie zawsze, ale dosy czsto powiedzia Micha, umiechajc si i przysuwajc krzeso, by usi obok mnie. Spytaem go, czy mgby nauczy nas robi pienidze. Aha, i co on odpowiedzia? spytaem z ostron ciekawoci. Hm, najpierw jego twarz przybraa dziwny wyraz, a nastpnie powiedzia, e moe nam co zaoferowa. Aha powiedziaem przechylajc krzeso do ciany; siedziaem tak usadowiony na dwch tylnych nogach krzesa. Micha zrobi to samo. Czy znasz t ofert? Nie, ale wkrtce si dowiemy. Nagle przez rozklekotan moskitier drzwi wpad na werand ojciec Michaa. Skoczylimy na rwne nogi nie z respektu, ale z powodu bujania si na krzesach. Gotowi chopcy? spyta i przystawi sobie krzeso, by usi przy nas. Pokiwalimy gowami, odstawiajc krzesa od ciany, by usi naprzeciw niego. By mczyzn, majcym ponad 180 cm wzrostu i okoo 90 kg wagi. Mj ojciec by wyszy, podobnej wagi i pi lat starszy od ojca Michaa. W pewnym sensie wygldali podobnie, ale nie w sensie etnicznym. Moe ich energia bya podobna. Micha mwi, e chcesz si uczy robi pienidze? Czy tak jest, Robercie? Szybko pokiwaem gow, lecz z maym oniemieleniem. Posiada wiele siy w wypowiadanych sowach i umiechu. Dobrze, a oto moja oferta. Bd was uczy, ale nie bd robi tego jak na lekcji. Bdziecie dla mnie pracowa. Jeli nie nie bd was uczy. Dziki pracy mog was uczy szybciej, a jeli chcecie tylko siedzie i sucha jak w szkole zmarnuj mj czas. To jest moja oferta. Moecie j przyj lub odrzuci. Mmm... mog najpierw zada pytanie? spytaem. Nie. Moesz przyj ofert lub odrzuci. Mam zbyt wiele pracy, aby marnowa czas. Jeeli nie moesz si zdecydowa, nigdy nie nauczysz si robi pienidzy. Okazje przychodz i odchodz. Umiejtno podejmowania decyzji jest wanym elementem. Nadarzya ci si sposobno, o ktr prosie. Szkoa zaczyna si lub koczy za dziesi sekund powiedzia ojciec Michaa z drwicym umiechem. Przyjmuj powiedziaem. Przyjmuj powiedzia Micha. Dobrze rzek ojciec Michaa. Pani Martin bdzie tu za dziesi minut. Po jej rozmowie ze mn

24

pojedziecie z ni do mojego sklepu i moecie zacz pracowa. Bd wam paci 10 centw za godzin, a wy bdziecie pracowa kadej soboty po trzy godziny. Ale ja mam dzisiaj gr w pik powiedziaem. Ojciec Michaa obniy swj gos do surowego tonu. Przyjmujesz albo odrzucasz powiedzia. Przyjmuj odpowiedziaem, wybierajc prac i nauk zamiast gry w pik.

30 centw pniejOd godziny 9 w ten pikny sobotni poranek pracowalimy dla pani Martin, ktra bya yczliw i cierpliw osob. Mwia, e Micha i ja przypominamy jej dwch synw, ktrzy s ju doroli i usamodzielnili si. Pomimo tego, e bya mia, wierzya w cik prac i dbaa o to, bymy mieli zajcie. Bya mistrzem w przydzielaniu zada. Nasze trzy godziny spdzilimy na zdejmowaniu z pek puszek z ywnoci, odkurzaniu kadej z nich skurzawk z pir i dokadnym ustawianiu powrotem na pce. Bya to strasznie nudna robota. Ojciec Michaa ktrego nazywam bogatym ojcem by wacicielem dziewiciu takich maych sklepw spoywczych otwartych do pnych godzin i posiadajcych due parkingi. Byy to pierwsze wersje maych, wygodnych sklepw samoobsugowych, w ktrych ludzie mieszkajcy w ssiedztwie kupowali takie artykuy, jak: mleko, chleb, maso i papierosy. Problem polega na tym, e byy to Hawaje, a tu w tym czasie pomieszczenia nie byy klimatyzowane i sklepy nie mogy mie zamknitych drzwi z powodu upau. Drzwi musiay by szeroko otwarte od ulicy i od parkingu. Za kadym razem, gdy obok przejeda samochd lub zajeda na parking, kurz zawirowywa i osiada w sklepie. W zwizku z tym mielimy prac na tak dugo, jak dugo nie byo klimatyzacji. Przez trzy tygodnie, w kad sobot, meldowalimy si u pani Martin i pracowalimy przez nasze trzy godziny. W poudnie bylimy ju po pracy, a ona kada trzy mae dziesiciocentwki na doni kadego z nas. W 1956 roku te trzydzieci centw nawet dla dziewiciolatka nie byo zbyt ekscytujce. Komiks kosztowa wtedy dziesi centw, wic zazwyczaj wydawaem moje pienidze na komiksy i wracaem do domu. W rod czwartego tygodnia byem gotowy to rzuci. Zgodziem si pracowa tylko dlatego, e chciaem nauczy si od ojca Michaa, jak robi pienidze, a teraz byem niewolnikiem za dziesi centw na godzin. Na dodatek, nie widziaem ojca Michaa od tamtej pierwszej soboty. Rzucam to powiedziaem do Michaa w porze poudniowego posiku. Szkolny lunch by marny. Szkoa bya nudna, a teraz nie miaem nawet moich sobt, na ktre mgbym wyczekiwa. Tym jednak, co mnie naprawd dobio, byo te trzydzieci centw. Tym razem Micha zamia si. Z czego si miejesz? spytaem ze zoci i frustracj. Ojciec powiedzia, e tak si stanie. Powiedzia mi, eby si z nim spotka, gdy bdziesz chcia to rzuci.

25

Co? spytaem z oburzeniem. On czeka na mnie, kiedy bd mia dosy? Co w tym rodzaju. W pewnym sensie mj ojciec jest inny. Uczy inaczej ni twj ojciec. Twoja mama i ojciec duo tumacz. Mj ojciec jest cichy i maomwny. Po prostu zaczekaj do soboty. Powiem mu, jeste gotowy. Masz na myli to, e zostaem "wrobiony"? Nie, tak naprawd, ale moe. Ojciec bdzie to wyjania w sobot

Czekanie w sobotniej kolejceByem gotowy. Byem przygotowany na spotkanie. Nawet mj ojciec by zy na niego. Mj ojciec, ktrego nazywam biednym, myla| e bogaty ojciec narusza prawo zwizane z prac dzieci i powinno by przeprowadzone ledztwo. Mj edukowany biedny ojciec powiedzia mi, e mam da tego, na co zasuguj. Co najmniej dwadziecia pi centw na godzin. Powiedzia mi, e jeeli nie dostan podwyki, mam natychmiast rzuci prac. Przecie nie potrzebujesz tej gupiej pracy powiedzia z wyrzutem. O godzinie 8 sobotniego poranka przechodziem przez te same rozklekotane drzwi domu Michaa. Usid i zaczekaj w kolejce powiedzia ojciec Michaa, gdy wszedem. Odwrci si i znikn w swoim biurze, ktre byo obok sypialni. Rozgldaem si po pokoju, ale nigdzie nie zobaczyem Michaa. Czujc si nieswojo ostronie usiadem obok dwch kobiet, ktre, tak jak cztery tygodnie temu, siedziay na kanapie. Umiechny si i przesuny, aby zrobi mi miejsce. Upyno czterdzieci pi minut, a ja byem u kresu wytrzymaoci Dwie kobiety wyszy trzydzieci minut temu. Starszy mczyzna by tam przez dwadziecia minut i te ju wyszed. Dom by pusty, a ja w pikny soneczny hawajski dzie siedziaem w zapleniaym pokoju dziennym czekajc na rozmow ze skpcem, ktry wykorzystywa dzieci. Syszaem go poruszajcego si po biurze, rozmawiajcego przez telefon i ignorujcego mnie. Byem ju teraz gotowy wyj, ale z niewiadomego powodu, zostaem. Upyno jeszcze pitnacie minut, dokadnie o godzinie 9 bogaty ojciec wyszed ze swojego pomieszczenia, nic nie powiedzia, zasygnalizowa rk, abym wszed do jego obskurnego biura. Rozumiem, e chcesz podwyk, gdy w przeciwnym razie zamierzasz rzuci prac powiedzia, obracajc si na biurowym . No, nie dotrzymuje pan tego, co ustalilimy wypaplaem prawie we zach. Rozmowa z dorosym dla dziewicioletniego chopca bya trudna. Powiedzia pan, e bdzie mnie pan uczy, jeeli bd pracowa dla pana. Pracuj dla pana. Ciko pracuj. Zrezygnowaem z moich meczy pikarskich, aby dla pana pracowa. A pan nie dotrzymuje sowa. Nie

26

nauczy mnie pan niczego. Jest pan krtaczem tak jak to o panu kady w miecie myli. Jest pan chciwy. Chce pan mie wszystkie pienidze i nie dba pan o pracownikw. Kaza mi pan czeka i lekceway mnie pan. Mimo, e jestem tylko maym chopcem, zasuguj na lepsze traktowanie. Bogaty ojciec odchyli si do tyu na swoim krzele i unis rce do podbrdka, wnikliwie przygldajc mi si. Wygldao to tak, jakby mnie bada. Niele powiedzia. Pracujc niecay miesic zachowujesz si tak, jak wikszo moich pracownikw. Co? spytaem, nie rozumiejc, co mwi, czujc si pokrzywdzonym. Mylaem, e zamierza pan dotrzyma naszych ustale i uczy mnie. Zamiast tego, chce mnie pan zamcza? To jest okrutne. To jest naprawd okrutne. Ucz ci spokojnie powiedzia. Czego mnie pan nauczy? Niczego! powiedziaem ze zoci. Nawet pan ze mn nie rozmawia od czasu, gdy zgodziem si pracowa za marne centy dla pana. Dziesi centw za godzin. Ha, ha! Powinienem donie na pana do wadz. Wie pan, e mamy prawo chronice pracujce dzieci? Wie pan co, mj ojciec pracuje dla rzdu. Ho, ho powiedzia bogaty ojciec. Teraz wanie mwisz, jak wikszo ludzi, ktrzy pracowali dla mnie. Ludzi, ktrych zwolniem lub sami odeszli. Wic, co chce pan powiedzie? domagaem si odpowiedzi, czujc si bardzo odwanie, jak na modego dzieciaka. Okama mnie Pan. Pracowaem dla pana, a pan nie dotrzyma swojego sowa. Niczego mnie pan nie nauczy. Skd wiesz, e ci niczego nie nauczyem? spyta spokojnie. Hm, nigdy pan ze mn nie rozmawia. Pracowaem przez trzy soboty i nie nauczy mnie pan niczego powiedziaem wydymajc wargi. Czy nauczanie oznacza rozmow lub wykad? spyta. Wedug mnie tak. To jest sposb, w jaki ucz was w szkole odpowiedzia umiechajc si. Ale to nie jest sposb, w jaki uczy ci ycie, a powiedziabym, e ycie jest najlepszym ze wszystkich nauczycieli. Przez wikszo czasu ycie nie mwi do ciebie. Raczej popycha ci to tu, to tam. Kade popchnicie jest powiedzeniem ycia: "Obud si. Chc, eby si czego nauczy". O czym ten czowiek mwi? pytaem siebie. Popychajce mnie to tu, to tam ycie mwio do mnie? Teraz wiedziaem, e musz rzuci t prac. Rozmawiaem z kim, kto powinien by zamknity. Jeeli przerobisz yciowe lekcje, bdziesz mia si dobrze. Jeli nie, ycie bdzie kontynuowa popychanie ci to tu, to tam. Ludzie robi jedn z dwch rzeczy. Cz po prostu pozostawia yciu, eby ich popychao to tu, to tam. Inni zoszcz si i cign z powrotem. Cign jednak z powrotem przeciwko swojemu szefowi, swojej pracy, mowi czy onie. Nie wiedz, e to ycie ich pcha.

27

Nie miaem pojcia, o czym on mwi. ycie pcha nas wszystkich to tu, to tam. Jedni poddaj si. Inni walcz. Tylko nieliczni ucz si tej lekcji i id dalej. Z zadowoleniem przyjmuj to popychanie. Dla tych nielicznych oznacza to, e maj potrzeb i chc si czego nauczy. Ucz si i id dalej. Reszta, stanowica wikszo, rezygnuje, a niektrzy, tacy jak ty, lubi walczy Bogaty ojciec wsta i zamkn stare skrzypice drewniane okno, ktre wymagao naprawy. Jeeli nauczysz si tej yciowej lekcji, wyroniesz na mdrego, bogatego i szczliwego mczyzn. Jeli nie, spdzisz swoje ycie obwiniajc swoj prac, nisk pensj lub swojego szefa za wasne bdy, Bdziesz y z nadziej na ten wielki przeom, ktry rozwie wszystkie twoje pienine problemy. Spojrza na mnie, czy cigle jeszcze sucham. Jego oczy spotkay si z moimi. Wpatrywalimy si w siebie nawzajem; strumie komunikacji porusza si pomidzy nami wdrujc od oczu do oczu. Ostatecznie wycofaem si, gdy wchonem jego ostatnie przesanie. Wiedziaem, e ma racj. Obwiniaem go, a przecie poprosiem o nauk. Walczyem. Bogaty ojciec kontynuowa. Jeeli jeste osob, ktra nie ma odwagi, po prostu poddajesz si za kadym razem, gdy ycie ci opycha. Jeli jeste tak osob, ktra bdzie prowadzi swoje ycie tak, aby byo bezpiecznie, robic wszystko prawidowo, bdziesz oczekiwa wydarzenie, ktre nigdy nie bdzie miao miejsca. Umrzesz jako tary nudny czowiek. Bdziesz mia wielu przyjaci, ktrzy naprawd ci lubi, poniewa bye tak miym ciko pracujcym czowiekiem. Spdzisz ycie robic wszystko w ostrony sposb, robic to co trzeba. Ale prawda jest taka, e pozwalasz yciu pchn si w poddastwo. Gdzie tam w gbi nie miae odwagi podejmowa ryzyka. Naprawd chciae wygra, ale strach przegranej by wikszy ni podekscytowanie wygran. Gdzie w gbi, ty i tylko ty, bdziesz wiedzia, e nie odwaye si. Wybrae ostrone dziaanie. Nasze oczy spotkay si ponownie. Przygldalimy si sobie przez dziesi sekund, do momentu, gdy wchonem przekazan wiadomo. Pcha mnie pan tu i tam? Niektrzy ludzie powiedzieliby tak umiechn si. Ja bym powiedzia, e daem ci tylko posmak ycia. Jaki posmak ycia? spytaem wci niezadowolony, ale ciekawy. Nawet gotowy uczy si. Wy chopcy jestecie pierwszymi ludmi, ktrzy poprosili mnie, aby ich uczy tego, jak robi pienidze. Mam wicej ni 150 pracownikw i ani jeden z nich nie spyta mnie, co wiem o pienidzach. Prosili mnie o prac, o pensj, ale nigdy aby uczy ich o pienidzach. Wikszo z nich, zatem, spdzi swoje najlepsze lata pracujc za pienidze, nie rozumiejc tak naprawd, czym jest to, za co pracuj. Siedziaem uwanie suchajc. Gdy Micha powiedzia mi o tobie, e chcesz uczy si o tym, jak robi pienidze, zdecydowaem si zaplanowa kurs, ktry byby bliski prawdziwego ycia. Mgbym mwi tak dugo, a bybym niebieski na

28

twarzy, ale ty niczego by nie sysza. Zdecydowaem si wic na to, by ycie troch ci popchno, by mg mnie usysze. Dlatego paciem ci tylko dziesi centw. Jaka wic jest lekcja, ktr przerobiem pracujc za jedyne dziesi centw na godzin? spytaem Paci pan mao i wykorzystuje swoich pracownikw? Bogaty ojciec odchyli si do tyu i mia si z caego serca. Na koniec, gdy przesta, powiedzia: Lepiej, eby zmieni swj punkt widzenia. Przesta mnie obwinia, mylc, e to ja jestem problemem. Jeeli tak mylisz, wtedy musisz mnie zmieni. Jeli zdasz sobie spraw z tego, e to ty jeste problemem, wtedy moesz si zmieni, nauczy czego i rosn mdrzejszym. Wikszo ludzi na tym wiecie chce zmieni kogo innego, ale nie siebie. Pozwl, e ci powiem, i atwiej jest zmieni siebie, ni kogo innego. Nie rozumiem powiedziaem. Nie obwiniaj mnie za swoje problemy powiedzia z rosnc niecierpliwoci. Ale pan paci mi tylko 10 centw. Wic czego si uczysz? e paci pan mao odpowiedziaem chytrze. No widzisz? Mylisz, e to ja jestem problemem. No bo jest pan. Skoro zachowasz takie nastawienie, niczego si nie nauczysz. Utrzymujc takie przekonanie, jaki masz wybr? Hm, jeeli nie zapaci mi pan wicej lub nie okae wicej szacunku i nie zacznie mnie uczy, odejd. Dobrze powiedziane. I to jest to, co robi wikszo ludzi. Odchodz i id szuka nastpnej pracy, lepszej okazji, lepiej patnej, mylc, e nowa praca lub wiksza paca rozwie ich problem. W wikszoci przypadkw nie rozwie. Co, wic rozwie ich problem? Po prostu zgodzi si na te marne 10 centw za godzin i umiecha si? To jest to, co robi inni. Zaakceptowa wypat wiedzc, e oni i ich rodziny bd si szarpa z finansami. Ale to jest wszystko, co robi czekajc na podwyk i mylc, e wiksze pienidze rozwi problem. Wikszo po prostu akceptuje to, za niektrzy bior sobie drug prac pracujc ciej, ale znw akceptujc nisk pac. Siedziaem wpatrujc si w podog i zaczynaem rozumie lekcj, ktr prezentowa bogaty ojciec. Czuem, e by to posmak ycia. Na koniec, spojrzaem i powtrzyem pytanie: Co wic rozwie problem? To powiedzia delikatnie pukajc mnie po gowie. To co znajduje si pomidzy twoimi uszami. To by ten moment, w ktrym bogaty ojciec podzieli si ze mn tym odmiennym punktem widzenia, ktry odrnia go od jego pracownikw oraz od mojego biednego ojca i pozwoli mu ostatecznie sta si jednym z najbogatszych ludzi na Hawajach. Natomiast mj bardzo edukowany, ale biedny ojciec, boryka si z

29

finansami przez cae swoje ycie. By to punkt widzenia, ktry spowodowa, i ycie bogatego ojca tak bardzo odrniao si od ycia innych. Bogaty ojciec wiele razy przedstawia ten punkt widzenia, co okreliem jako lekcj 1:

"Biedni i rednia klasa pracuj za pienidze. U bogatych pienidze pracuj dla nich."

Tego sonecznego sobotniego poranka uczyem si cakowicie innego punktu widzenia od tego, ktrego byem uczony przez mojego biednego ojca. W wieku dziewiciu lat wzrastaem w wiadomoci tego, czego obaj ojcowie chcieli, bym si uczy. Obaj ojcowie zachcali mnie do nauki... ale nie tych samych rzeczy. Mj wysoko edukowany ojciec zaleca, abym robi to, co on: Synu, chc aby pilnie si uczy i osiga dobre wyniki, by mg znale dobr i pewn prac w wielkiej firmie. I upewnij si, e praca ta bdzie posiada wietny pakiet dodatkowych przywilejw. Bogaty ojciec chcia, abym uczy si jak pracuj pienidze, bym mg uy ich do pracy dla mnie. Tych lekcji miao mnie uczy ycie pod jego przewodnictwem. Bogaty ojciec kontynuowa swoj pierwsz lekcj. Jestem zadowolony z tego, e zezocie si z powodu pracy za dziesi centw za godzin. Gdyby nie zezoci si i z zadowoleniem zaakceptowa to, musiabym powiedzie ci, e nie mog ci uczy. Widzisz, prawdziwa nauka potrzebuje energii, pasji i palcego pragnienia. Zo jest du czci tej formuy, gdy pasja jest poczeniem zoci i zamiowania. Gdy chodzi o pienidze, wikszo ludzi chce dziaa ostronie i czu si bezpiecznie. Nie kieruje wic nimi pasja, ale strach. Czy wic dlatego podejmuj nisko patn prac? Tak. Niektrzy mwi, e wykorzystuj ludzi, poniewa nie pac tyle, co plantacja trzciny cukrowej lub rzd. Ja mwi, e ludzie wykorzystuj sami siebie. To jest ich strach, nie mj. Czy jednak nie uwaa pan, e powinien paci wicej? Nie musz. A poza tym pienidze nie rozwi problemu, "przyjrzyj si tylko swojemu ojcu. Zarabia on duo pienidzy i cigle nie moe spaci swoich rachunkw. Wikszo ludzi, gdy dostaje wicej Pienidzy, jedynie jeszcze bardziej pogra si w dugach. A wic z tego powodu dziesi centw na godzin. Jest to cz lekcji. Zgadza si umiechn si. Widzisz, twj ojciec chodzi do szkoy i otrzyma wietn edukacj, aby mg otrzyma wysoko patn prac. Co te zrobi. Cigle jednak ma problemy z pienidzmi, poniewa nigdy niczego nie nauczy si w szkole o pienidzach. A w dodatku, wierzy w prac za pienidze. A pan nie?

30

Nie, oczywicie nie. Jeeli chcesz nauczy si pracowa za pienidze to pozosta w szkole. Jest to wietne miejsce do nauczenia si tego. Jeli jednak chcesz nauczy si, jak mie pienidze, wtedy ja bd ci uczy. Ale tylko wtedy, gdy bdziesz chcia si uczy. Czy nie kady chciaby uczy si tego? Nie. Po prostu dlatego, e atwiej jest nauczy si pracowa za pienidze, szczeglnie gdy, podczas dyskusji o pienidzach, twoj podstawow emocj jest strach. Nie rozumiem powiedziaem marszczc brwi. Nie przejmuj si tym teraz. Wiedz jedynie, e to strach trzyma wikszo ludzi na etacie. Strach przed niezapaceniem swoich rachunkw. Strach, e mog by zwolnieni. Strach, e nie bd mieli dosy pienidzy. Strach rozpoczynania od nowa. To jest cena nauki zawodu i nastpnie pracy za pienidze. Wikszo ludzi staje si niewolnikami pienidzy... a potem zoszcz si na swojego szefa. Czy uczenie si tego, jak pienidze maj pracowa dla nas jest cakowicie inn dziedzin nauki? Oczywicie powiedzia. Oczywicie. Siedzielimy w ciszy, w ten pikny soneczny hawajski poranek. Moi koledzy zaczynali w swojej maej lidze gr w baseballu. Z jakiego jednak powodu byem teraz wdziczny, e zdecydowaem si pracowa za dziesi centw za godzin. Czuem, e zbliaa si dla mnie nauka czego, czego moi koledzy nie bd uczyli si w szkole. Gotowy do nauki? spyta. Oczywicie odpowiedziaem umiechajc si. Dotrzymaem swojej obietnicy. Uczyem ci na odlego. Majc dziewi lat zasmakowae tego, jak si czuje czowiek, gdy pracuje za pienidze. Pomn swj ostatni miesic przez pidziesit lat i bdziesz wiedzia, jak wikszo ludzi spdza swoje ycie. Nie rozumiem. Jak si czue czekajc w kolejce, by mnie zobaczy? Raz, aby by zatrudnionym i raz, by prosi o pienidze? Okropnie. Jeeli wybierzesz prac za pienidze, to jest wanie to, jak wyglda ycie wikszoci ludzi powiedzia bogaty ojciec. A jak si czue, gdy pani Martin pooya na twojej doni trzy dziesiciocentwki za trzy godziny pracy? Czuem, jakby to nie byo dosy. Wygldao, jakby to nic nie byo. Byem rozczarowany. I to jest wanie to, co czuje wikszo pracownikw, gdy przygldaj si swojej pensji. Szczeglnie, gdy

31

zabrany jest podatek oraz inne nalenoci. Mimo wszystko ty dostae sto procent. Ma pan na myli to, e wikszo pracownikw nie otrzymuje caej zapaty? spytaem ze zdziwieniem. O nieba, nie! Pastwo zawsze bierze swoj cz jako pierwsze. Jak ono to robi? Podatki. Jeste opodatkowany, gdy zarabiasz. Jeste opodatkowany, gdy wydajesz. Jeste opodatkowany, gdy oszczdzasz. Jeste opodatkowany, gdy umierasz. Dlaczego ludzie pozwalaj na to? Bogaci nie pozwalaj powiedzia z umiechem. Biedni i rednia klasa pozwalaj. Mog si zaoy, e zarabiam wicej ni twj ojciec, ale on paci wicej podatkw. Jak to moliwe? spytaem. Nie miao to dla mnie sensu, jako dziewicioletniego chopca. Jak mona na to pozwoli? Bogaty ojciec rozsiad si i zamilk. Podejrzewam, e chcia, abym sucha zamiast papla. Uspokoiem si. Nie podobao mi si to, co usyszaem. Wiem, e mj ojciec cigle narzeka na pacenie tak duych podatkw, ale nic nie robi, aby to zmieni. Czy to byo to, e ycie pchao go to tu, to tam? Bogaty ojciec cicho i powoli odchyli si na swym krzele, spogldajc na mnie. Gotowy do nauki? Pokiwaem gow. Jak powiedziaem, mamy wiele do nauki. Uczenie si tego, jak pienidze maj pracowa dla ciebie, jest nauk caego ycia. Wikszo ludzi idzie na cztery lata do college'u i ich edukacja koczy si. Ja ju wiem, e moje studia zwizane z pienidzmi bd kontynuowane przez cae moje ycie, a to z tego powodu, e im wicej dowiaduj si, widz, e musz wicej wiedzie. Wikszo ludzi nigdy nie studiuje tej dziedziny. Id do pracy, bior swoj pensj, robi bilans swojej ksieczki czekowej i to wszystko. Robic tylko tyle dziwi si, e maj. problemy z pienidzmi. Potem myl, e pienidze rozwi problem. Wic powodem problemw mojego ojca z podatkami jest to, e nie rozumie on pienidzy? spytaem zakopotany. Spjrz. Podatki to tylko maa cz nauki o tym, jak uy pienidzy do pracy dla nas. Dzisiaj chciaem tylko zobaczy, czy cigle posiadasz pasj do nauki o pienidzach. Wikszo ludzi jej nie posiada. Chc i do szkoy, nauczy si zawodu, mie przyjemno ze swojej pracy i zarabia duo pienidzy. Pewnego dnia budz si, majc due problemy z pienidzmi i wtedy nie mog przesta pracowa. To jest cena wiedzy sprowadzajcej si do tego, jak pracowa za pienidze, zamiast uczenia si o tym, jak uy pienidzy, by pracoway dla nas. Czy masz wic wci pasj do nauki? Pokiwaem gow. Dobrze. Teraz wracaj do pracy. Tym razem nic ci nie zapac. Co? spytaem ze zdziwieniem.

32

Syszae. Nic. Bdziesz pracowa kadej soboty przez te same trzy godziny, ale tym razem nie bdziesz zarabia dziesiciu centw za godzin. Powiedziae, e chcesz si uczy tego, jak nie pracowa za pienidze, wic nie zamierzam ci paci. Nie mogem uwierzy w to, co syszaem. Przeprowadziem ju tak rozmow z Michaem. On ju pracuje za darmo, odkurzajc i ukadajc puszki z jedzeniem. Lepiej si popiesz i wracaj tam. To nie jest w porzdku krzyknem. Powinien pan co zapaci Powiedziae, e chcesz si uczy. Jeeli nie nauczysz si tego teraz, wyroniesz na kogo takiego, jak te dwie kobiety i starszy mczyzna, ktrzy siedzieli w moim pokoju dziennym, pracujc za pienidze z nadziej, e ich nie zwolni. Albo jak twj ojciec, zarabiajcy duo pienidzy tylko po to, by by w dugach, a po same uszy, majc nadziej, e wicej pienidzy rozwie jego problem. Jeeli to jest to, czego chcesz, powrc do naszej pierwotnej umowy dziesiciu centw za godzin. Moesz te zrobi to, do czego wikszo ludzi dorasta: narzeka na zbyt mae zarobki, zwolni si i szuka innej pracy. . Ale co mam robi spytaem. Bogaty ojciec postuka mnie po gowie. Uyj tego. Jeeli dobrze tego uyjesz, wkrtce bdziesz dzikowa i za stworzenie ci okazji i bdziesz bogatym czowiekiem. Staem tam wci nie wierzc w to, jak srogi ukad zawarem. Przyszedem poprosi o podwyk, a teraz nakazano mi kontynuowa prac za darmo. Ponownie postuka mnie po gowie i powiedzia: Uyj tego. A teraz wyjd std i wracaj do pracy.

LEKCJA 1:

Bogaci nie pracuj za pienidze

Nie powiedziaem mojemu biednemu ojcu, e nie byem opacany. Nie zrozumiaby tego i nie zamierzaem nawet prbowa wytumaczy mu czego, czego jeszcze sam nie rozumiaem. Przez nastpne trzy tygodnie co sobot po trzy godziny pracowalimy za nic. Praca nie bya udrk, a nabyta rutyna uatwia j. Przykro mi byo, e straciem moliwo gry w pik i zakupu kilku komiksw. Trzeciego tygodnia bogaty ojciec zatrzyma si w poudnie przy sklepie. Usyszelimy jego ciarwk, ktr podjecha na parking. Wszed do sklepu i serdecznie powita pani Martin. Dowiedzia si, jak si maj sprawy w sklepie, nachyli si nad zamraark, wyj dwa lody, zapaci za nie i kiwn na Michaa i na mnie. Przejdmy si, chopcy. Przeszlimy przez ulic, krc midzy samochodami, a nastpnie przecilimy wielkie pole poronite traw, gdzie kilku dorosych grao w pik. Siadajc przy oddalonym stole przeznaczonym na piknik,

33

wrczy Michaowi i mnie po lodzie. Jak wam leci chopcy? Dobrze powiedzia Micha. Ja pokiwaem gow na znak potwierdzenia. Czy ju si czego nauczylicie? spyta. Micha i ja spojrzelimy na siebie, wzruszylimy ramionami i zgodnie pokiwalimy przeczco gowami.

Unikanie jednej z najwikszych yciowych puapek czowieka

Hm, lepiej by byo chopcy, abycie zaczli myle. Rozpoczynacie jedn z najwikszych yciowych lekcji. Jeli nauczycie si jej, bdziecie mieli przyjemno korzystania z ycia w wikszym zakresie wolnoci i bezpieczestwa. Jeeli nie nauczycie si jej, znajdziecie si w takiej sytuacji jak pani Martin i wikszo ludzi grajcych w pik w tym parku. Pracuj bardzo ciko, za mae pienidze, uczepieni iluzji o stabilnoci pracy, wyczekujco roku trzytygodniowych wakacji i skpej emerytury, po przepracowaniu czterdziestu piciu lat. Jeeli podnieca was to, dam wam podwyk: 25 centw za godzin pracy. Ale to s dobrzy, ciko pracujcy ludzie. Czy pan kpi sobie z nich? daem odpowiedzi. Na twarzy bogatego ojca pojawi si umiech. Pani Martin jest dla mnie jak matka. Nigdy nie mgbym by tak okrutny. By moe tak to wyglda, poniewa bardzo staram si co wam uzmysowi. Chc poszerzy wasz punkt widzenia, abycie co zobaczyli. Co, czego wikszo ludzi nigdy nie bdzie miaa okazji zobaczy, poniewa ich wizja widzenia wiata jest zbyt zawona. Wikszo ludzi nigdy nie zauway puapki, w jakiej si znajduj. Siedzielimy nie przekonani o prawdziwoci jego stwierdzenia. Brzmiao to okrutnie, ale wyczuwalimy, e bya to desperacja przekazania nam czego. Bogaty ojciec powiedzia z umiechem: Czy te 25 centw za godzin nie brzmi dobrze? Czy wasze serca nie bij z tego powodu szybciej? Pokrciem gow, e nie, ale byo tak, jak powiedzia. Dwadziecia pi centw za godzin byoby dla mnie du fors. W porzdku, bd wam paci dolara za godzin powiedzia z chytrym umieszkiem. Teraz moje serce zaczynao ju wycig. Mj mzg krzycza: "Bierz to. Bierz to". Nie mogem uwierzy w to, co syszaem. Cigle nic nie mwiem. Dobrze. Dwa dolary za godzin. Mj dziewicioletni mzg i serce prawie eksplodoway. By 1956 rok i zarabianie dwch dolarw za godzin

34

mogo uczyni mnie najbogatszym dzieciakiem na wiecie. Nie mogem wyobrazi sobie takiej sumy pienidzy. Chciaem powiedzie "tak". Chciaem takiej umowy. Widziaem nowy rower, nowe rkawice do baseballu, podziw moich kolegw, gdy pokazuj gotwk. W dodatku, Kuba i jego koledzy nigdy ju nie woaliby na mnie biedak. Z jakiego jednak powodu nie odzywaem si. By moe mj mzg przegrza si i spali bezpiecznik. Gdzie jednak w rodku niesamowicie mocno chciaem tych dwch dolarw. Ld zacz si topi i spywa po mojej doni. Patyk od loda by pusty, a pod nim lepka zupa z wanilii i czekolady, w ktrej zakosztoway mrwki. Bogaty ojciec spoglda na dwch chopcw odwzajemniajcych mu spojrzenie z szeroko otwartymi oczami i pustymi gowami. Wiedzia, e testuje nas i wiedzia, e cz naszych emocji chciaa tej ugody. Wiedzia, e kada istota ludzka posiada sab i potrzebujc cz swojej duszy, ktr mona kupi. Wiedzia te, e kada istota ludzka posiada tak cz swojej duszy, ktra jest silna i wypeniona postanowieniem, ktrego nigdy nie mona kupi. Pytanie polegao tylko na tym, ktra cz jest silniejsza. W swoim yciu przetestowa tysice dusz. Testowa dusze za kadym razem, gdy przeprowadza rozmow wstpn o prac. Pi dolarw za godzin. Nagle zapanowaa w mym wntrzu cisza. Co si zmienio. Oferta bya zbyt dua i nieprawdopodobna. W 1956 roku niewielu dorosych zarabiao wicej ni pi dolarw na godzin. Pragnienie znikno i zapanowaa cisza. Powoli odwrciem si i spojrzaem na Michaa. On rwnie spojrza na mnie. Saba i potrzebujca cz mojej duszy bya spokojna. Wszystko zostao opanowane przez t jej cz, ktra nie miaa ceny. Co do pienidzy, to istniay spokj i pewno, ktre zawadny moim mzgiem i moj dusz. Wiedziaem, e Micha rwnie dotar do tego punktu. Dobrze powiedzia bogaty ojciec. Wikszo ludzi ma swoj cen, a jest tak z powodu ludzkich emocji, ktre nazywamy strachem i chciwoci. Najpierw strach przed brakiem pienidzy motywuje nas do cikiej pracy i gdy dostaniemy ju wypat, chciwo i pragnienie wywouj u nas mylenie o tych wszystkich wspaniaych rzeczach, jakie moemy kupi za pienidze. Wtedy wzorzec zostaje ustalony. Jaki wzorzec? spytaem. Wzorzec rannego wstawania, chodzenia do pracy, pacenia rachunkw, rannego wstawania, chodzenia do pracy, pacenia rachunkw... ycie ludzi jest ju na zawsze napdzane przez dwie emocje: strach i chciwo. Zaoferuj im wicej pienidzy, a oni bd kontynuowa cykl zwikszajc rwnoczenie swoje wydatki. To jest to, co nazywam "wycigiem szczurw". Istnieje inna droga? spyta Micha. Tak powoli powiedzia bogaty ojciec. Ale tylko niewielu ludzi j znajduje. Jaka wic jest to droga? ponownie zapyta. To jest to, co mam nadziej odnajdziecie chopcy podczas pracy i nauki ze mn. Dlatego usunem wszelkie formy patnoci. Jakie wskazwki? spyta Micha. W pewnym stopniu jestemy zmczeni cik prac, szczeglnie

35

darmow. Hm, po pierwsze mwi prawd powiedzia bogaty ojciec. Nie kamalimy powiedziaem. Nie powiedziaem, e kamalicie. Powiedziaem mwi prawd powtrzy. Prawd, o czym? spytaem. Jak si czujecie powiedzia. Nie musicie tego mwi komu innemu. Powiedzcie jedynie sobie. Czy ma pan na myli to, e ludzie z tego parku, ludzie pracujcy dla pana, pani Martin nie robi tego? spytaem. Nie sdz. Zamiast tego czuj strach zwizany z brakiem pienidzy. Zamiast pomyle i stawi czoa strachowi, reaguj odruchowo. Reaguj emocjonalnie, zamiast uy swoich gw powiedzia pukajc nas po gowach. Nastpnie dostaj do rki troch pienidzy i znw bior gr emocje zabawy, pragnienia i chciwoci znw wic reaguj odruchowo, zamiast pomyle. Ich emocje wic wpywaj na ich mylenie powiedzia Micha. Tak jest potwierdzi bogaty ojciec. Zamiast powiedzie prawd O tym, jak si czuj, reaguj na swoje odczucia, nie mylc. Odczuwaj strach i id do pracy z nadziej, e pienidze ukoj strach, ale tak nie jest. Ten stary strach nawiedza ich znw, wic znw id do pracy z ponown nadziej, e pienidze ukoj strach, ale znw tak nie jest. Strach trzyma ich w tej puapce pracy i zarabiania pienidzy, pracy i zarabiania pienidzy, z nadziej, e strach ich opuci. Jednake kadego dnia, gdy wstaj, ten strach wstaje z nimi. Strach ten trzyma miliony ludzi w gotowoci i nie pozwala spa, wywoujc zamieszanie i zmartwienie. Wstaj wic i id do pracy w nadziei, e pensja zabije cay ten strach gryzcy ich dusze. Bogaty ojciec zamilk, aby tre jego sw dotara do nas. Syszelimy, co powiedzia, ale nie rozumielimy wszystkiego, co mwi. Czsto zastanawiaem si, dlaczego doroli pdzili do pracy. Nie wygldao to na zbyt dobr zabaw i nigdy ju nie wygldali szczliwie, ale co trzymao ich w tym pdzie podania do pracy. Doszedszy do wniosku, e przyswoilimy sobie z tego tyle, ile to byo moliwe, bogaty ojciec powiedzia: Chc chopcy, abycie uniknli puapki. To jest naprawd to, czego chc was nauczy. Nie tylko tego, jak by bogatym, poniewa bycie bogatym nie rozwizuje tego problemu. Nie rozwizuje? spytaem zaskoczony. Nie, nie rozwizuje. Pozwlcie, e powiem wam o innej emocji, jak jest pragnienie. Jedni nazywaj to chciwoci, ale ja nazywam pragnieniem. Pragnienie czego lepszego, adniejszego, zabawniejszego czy ekscytujcego jest cakiem normalne. Ludzie pracuj wic za pienidze rwnie z powodu pragnie. Pragn pienidzy potrzebnych do kupienia sobie radoci, radoci, o ktrych myl, e mona je kupi. Radoci ktrych dostarczaj pienidze maj czsto krtkie ycie i wkrtce ludzie znw potrzebuj wicej pienidzy

36

na nabycie wikszej porcji radoci, przyjemnoci, komfortu, bezpieczestwa. Kontynuuj wic prac, mylc, e pienidze ukoj ich dusze przeladowane strachem i pragnieniem. Wiksze pienidze nie s jednak w stanie tego zrobi. Nawet u bogatych ludzi? spyta Micha. Tak odpowiedzia. Tak naprawd, wielu bogatych ludzi jest majtnych nie z powodu pragnienia, ale z powodu strachu. Myl, e pienidze mog wyeliminowa strach przed ich brakiem lub bycia biednym, wic gromadz coraz wicej, ale wnet postrzegaj, e strach nawet powiksza si. Teraz boj si, e je strac. Mam znajomych, ktrzy nie ustaj w pracy, mimo, e maj bardzo duo pienidzy. Znam ludzi, ktrzy maj miliony, a ktrzy s w wikszym strachu obecnie, ni wtedy, gdy byli biedni. S przeraeni moliwoci utraty pienidzy. Strach ktry doprowadzi ich do bogactwa powikszy si. Saba i potrzebujca cz ich duszy krzyczy teraz nawet goniej. Nie chc straci wielkich domw, samochodw, luksusowego ycia, ktre pienidze im kupiy. Martwi si tym, co mogliby powiedzie ich znajomi, gdyby stracili wszystkie pienidze. Wielu jest zrozpaczonych i neurotycznych, mimo, e wygldaj na bogatych i maj wicej pienidzy. Czy wic biedny czowiek jest szczliwszy? spytaem. Nie, nie sdz. Unikanie pienidzy jest tak samo psychotyczne jak przywizanie do pienidzy. Jakby na potwierdzenie tego co syszelimy, obdarty czowiek przeszed obok naszego stou, zatrzyma si przy wielkim koszu na mieci i zacz w nim grzeba. Obserwowalimy go z wielkim zainteresowaniem, podczas gdy wczeniej zapewne bymy go zignorowali. Bogaty ojciec wyj dolara ze swojego portfela i kiwn na starszego czowieka. Widzc pienidze obdarty czowiek podszed natychmiast, wzi banknot, wylewnie podzikowa bogatemu ojcu i pospiesznie odszed w ekstazie szczliwego trafu, jaki go spotka. Niewiele on si rni od moich pracownikw powiedzia bogaty ojciec. Spotkaem wielu ludzi, ktrzy mwi: "Ach, nie jestem zainteresowany pienidzmi", ale bd pracowali po osiem godzin dziennie. To jest zaprzeczenie prawdy. Jeli nie s zainteresowani pienidzmi, to dlaczego pracuj? Ten rodzaj mylenia jest prawdopodobnie jeszcze bardziej psychotyczny ni osoby, ktra gromadzi pienidze. Gdy tak siedziaem, suchajc tego, mj umys wraca w przebyskach do niezliczonych razy, kiedy mj wasny ojciec mwi: Nie jestem zainteresowany pienidzmi. Wypowiada te sowa dosy czsto. Zasania si te czsto, mwic: Pracuj, poniewa kocham moj prac. Co wic mamy robi? spytaem. Nie pracowa za pienidze, a znikn wszystkie lady strachu i chciwoci? Nie, to byaby strata czasu powiedzia bogaty ojciec. Emocje s tym, co wyrnia nas, ludzi. Bdmy prawdziwi. Sowo "emocja" oznacza energi w ruchu. Bdcie prawdomwni, gdy chodzi o wasze emocje oraz uywajcie swojego umysu i emocji na swoj korzy, a nie przeciwko sobie. Och! westchn Micha.

37

Nie przejmujcie si tym, co teraz powiedziaem. To stanie si dla was bardziej sensowne w miar, jak bd upywa lata. Zamiast odruchowo reagowa, obserwujcie swoje emocje. Wikszo ludzi nie wie, e to ich emocje inspiruj mylenie. Emocje s emocjami, a wy musicie nauczy si wasnego mylenia. Czy moe pan poda przykad? spytaem. Oczywicie odpowiedzia. Gdy kto mwi: "Musz znale prac" najbardziej prawdopodobne jest to, i mylenia dokonuj emocje. Myl t generuje strach przed brakiem pienidzy. Ale ludzie potrzebuj pienidzy, gdy musz paci rachunki powiedziaem. Oczywicie, e potrzebuj umiechn si bogaty ojciec. Wszystko co mwi to to, e strach zbyt czsto steruje myleniem. Nie rozumiem powiedzia Micha. Na przykad, gdy powstanie strach spowodowany brakiem pienidzy, zamiast natychmiastowego biegu po prac na etacie, by zarobi par dolarw dla zabicia strachu, powinno si zada pytanie: "Czy w duszej perspektywie czasu znalezienie pracy bdzie najlepszym rozwizaniem problemu strachu?" W mojej opinii odpowied brzmi "nie", szczeglnie, gdy spojrzymy na ycie osoby z perspektywy czasu. Tak naprawd, praca na etacie jest krtkowzrocznym rozwizaniem dugoterminowego problemu. Ale mj ojciec zawsze mwi: "Chod do szkoy i uzyskuj dobre wyniki, aby mg znale dobr i pewn prac" powiedziaem zmieszany. Tak, rozumiem, e tak mwi powiedzia ojciec Michaa, umiechajc si. Wikszo ludzi tak doradza i dla wikszoci ludzi jest to dobry pomys. Ludzie zalecaj takie postpowanie, kierujc si gwnie strachem. Czy ma pan na myli to, e mj ojciec mwi tak, poniewa si boi? Tak. Jest on przeraony tym, e nie bdziesz w stanie zarobi pienidzy i nie dopasujesz si do spoeczestwa. Nie zrozum mnie le. On ci kocha i chce dla ciebie jak najlepiej. Myl te, e jego strach jest usprawiedliwiony. Wyksztacenie i praca na posadzie s wane. Jednake nie zlikwiduje to strachu. Widzisz, strach, ktry powoduje, e wstaje on rano, by zarobi par dolarw, jest tym samym strachem wywoujcym jego lk zwizany z tym, jak ci idzie w szkole. Co wic pan proponuje? spytaem. Chc nauczy was mistrzowskiego opanowania pienidzy. Nie strachu przed nimi. Tego nie ucz w szkole. Jeeli si tego nie nauczycie, zostaniecie niewolnikami pienidzy. W kocu zaczynao to mie dla nas sens. Chcia, abymy poszerzyli swoje patrzenie. Abymy zobaczyli to, czego nie moe zobaczy pani Martin, czego nie mog zobaczy jego pr