BARTOLOME DE LAS CASASspanyol Kilise by (Sevilla 1474-Madrid 1566). Yaam yksn yazd Kristof Kolomb'un arrinin olu idi. Santo Domingo'da babasndan kalan topraklar brakarak Kba'da papaz oldu (1510) ve 1522'de Dominiken tarikatna girdi. Yerlileri savunan ve encomienda'nn yolsuzluklarn aklayan yaptlar geni yanklar uyandrd; bunlar [zellikle, BreVisima hist destruccion de las Indias (Yerlilerin imhasnn ok ksa tarihi), 1542 adl yaptn] AragonlFernando'ya, sonra da Carlos'a yollad. Bylece, yerlilere yaplan hakszlklarn ve encomienda'nn yava yava kaldrlmasn salayan "Yeni Yasalar"n ncs oldu (1542). Yasalarn uyg de Contratacion'dan destek gren encomiendero'larn direniiyle karlat ve sonuta zenci taretinin gelimesine yol at. Meksika'da Chiapa piskoposu olan (1544) Las Casas, urad balktan tr umutsuzlua dmekle birlikte eylemini srdrmeye karar verdi, piskoposluktan istetti. spanya'ya dnd (1547) ve Historia de las Indias (Amerika yerlilerinin tarihi) adl yaptn verdi. (Bu kitap ancak 1875'te yaymland) Rahip Gregoire onun iin bir Apologie yazd. Kuramsal alanda, Las Casas'n fikirleri yle byk bir basar kazand ki, en byk rakJuan Gines de Sepulveda'nn kitaplar bu yzden XIX. yy. sonuna kadar yaymlanamad.Bartolome de Las CasasKIZILDERLLER NASIL YOKEDLD?Trkesi Meryem Uralule YaynlarSUNUGeliyorlar telerden.Bama garip belalar geldi ama yine de benimdir bu koskoca lke.(Bir kzlderili iirinden)Amerika ktas, 12 Ekim 1492'ye kadar, zerinde gnein batmad bir lkeydi. Cokun akarsulatlm bu verimli topraklar zerinde, yeryznn byk medeniyetlerini kurmu, doay katletmefaydalanmasn renmi, silah ve sava tanmayan insanlar yayordu."Avrupa uygarl, eski dnya, Kolomb'un ahsnda, sonradan Amerika adn alacak yeni dnyaya admn attnda, 'yeni dnya uygarl'nn farkl gelimilik derecesine sahip birimleri, rm ilikilerindeki gelime dzeyi bakmndan Avrupal kaiflerin 'komnallk' aamasndan kar toplum' olma yoluna giren atalarnn bulunduklar noktaya henz yeni adm atyordu. imdiki Meksika'da, Orta Amerika ve Antiler de, And Dalar'nn Kuzey ve Orta ksmlarnda yaayan halklar, Avrupal fatihler tarafndan yokedilmeye balandklar srada, 'altn a'nda bulunan uyra sahiptiler. Meksika'nn yksek yaylalarnda Toltek ve Aztek, Yucatan Yarmadas'nda Maya, Antiller'de Karaib, imdi Kolombiya ad ile anlan topraklarda Chibcha, Peru ve Bolivya Adalarnda nka uygarlklar kurulmutu. Bu uygarlklarn bir blm, youn nfuslu, halk tarmsal kentlere sahip uygarlklar, siyasal rgtllk dzeyi bakmndan devlet, hatta bir karatorluk aamasna kadar evrimlemiti. Daha geri ve 'ilkel uygarlklar' ise avc, yiyecek toplayan gebe veya yargebe, baz yerlerde de ilkel bir tarmclk aamasna gelmi danluuyordu.Aratrmaclarn tahmini hesaplarna gre, Kolomb'un Hint Adalar sand Antil adalarna ayakte btn Amerika ktasnn nfusu 30-50 milyon arasndayd. En ktmser tahminciler, bu sayy rakam ile snrlandryor.'Eski dnya'nn fatihleri tarafndan yokedilmeden nce kentleri ve tapnaklaryla, mimarisi ve matematik bilimi ile 'yeni dnya', Avrupa uygarlndan habersiz ve onu epeyce geriden izlemesine karn, kendi i evrimiyle gelimeye devam eden Atlantik tesi bir uygarlk merkeziydi."(1)Amerika ktasnn yerli halknn, gerek Kolomb'a gerekse ondan sonra gelen dier Avrupallara kar gsterdii misafirperver ve cmert tavr onlar adeta bylemiti."..Kristof Kolomb, seyahatleri boyunca bir seyir gnl tutmutu.Bu gnlk ok ey aklyordu. Bahamalarda karaya ktnda, kendisini ve adamlarn iyi niyerililerden sz ediyordu. Bunlar, Tainolar diye de adlandrlan Arawak yerlileriydi. spanyollar baka dnyalardan gelmi yaratklar gibi gren Kzlderililer, s kyda, denizde yere yaklam, ilk karlatklar yabanclara eitli hediyeler sunmulard. Kolomb, Arawaklauylu insanlar olduunu yazyor ve 'silah tamyorlard' diyor. 'Silahn ne olduunu da bilmiylar. Onlara bir kl gsterdim, keskin tarafndan tuttular ve ellerini yaraladlar.'Sonraki aylar boyunca Kolomb, gnlnde yerli Amerikallardan saygl bir hayranlkla sz edi 'Bu yerliler, dnyann en iyi, en nazik insanlar,' diye yazyor. 'Ktln ne olduunu bilmr, almyorlar, ldrmyorlar.(*) Hovard Zinn-Manning Marable-Mike Davis-Veli Ylmaz, Fatihler Yarglanyor, Tm Zamanlar Yaynclk, stanbul 1992, s. 16-17.Komularn, kendileri kadar ok seviyorlar. Dnyada onlar kadar tatl dilli insanlar yoktur. Her zaman glyorlar.spanya'daki patronlarndan birine yazd bir mektupta da Kolomb, yerlileri tantmak iin yiyor: 'Son derece sade, drst ve ar dzeyde eli ak insanlar. Herhangi birinden, sahip ol herhangi bir ey istenince, hemen veriyorlar. Bakalarna olan sevgileri, kendi zlerine olandan ok daha fazla.' Ama bu vgleri sralayan Kolomb, gnln bir yerinde de yle diyunlardan ok iyi hizmetkr olur. Sadece elli adamla btn bu yerlilerin hepsine kolayca boyun edirebiliriz ve her istediimizi yaptrabiliriz.'Evet... Kolomb, Kzlderilileri byle deerlendiriyordu. Onun gznde yerliler konuksever ev sahipleri deil, 'her istediimizi yaptrabileceimiz hizmetkrlar' idi. "(*)Yerli halk, bu yeni tant misafirlere topraklarn at, yiyeceklerini paylat ve altn sye etti. Avrupallarsa, Amerika'ya, salgn hastalk, yama ve lm getirdiler. 1492'de Amerika ktas, yeryznn grd en trajik alverilerden birine sahne olmutur. Yerliler altn,prak verdiler, karlnda salgn hastalk, yama ve lmle dllendirildiler.Avrupallar, altn olarak istediklerini elde edemediler fakat yine de kendilerine ok kazan getirecek baka bir yol buldular: Kle ticareti! Tka basa gemilere bindirilen zavall Kzlderililerin pek ou yolda souktan ve hastalktan ld.Artk yeni bir hayat balamt onlar iin.ABD'li tarihi Samuel Eliot Morison'a ait u satrlar bize vahetin boyutu hakknda bir fikir verecektir:"1492'de bir yeryz cenneti olan spanyol Adas'nn btn insanlarnn yokedilmesi siyaseti vsiyasetin uygulanmas, tek sorumlusu olan Kolomb tarafndan balatld. ada' bir etnologa g 1492'de 300.000 olmas gereken ada nfusunun te biri 1494-1496 arasnda ldrld. 1508'de,alan yerlilerin says 60.000 idi. 1548'de Oviedo (spanyollarn resmi fetih tarihi yazar), adada yaayan Kzlderililerin 500' bulduundan kukuluydu.(*)Bartolome de Las Casas, yerli halka Hristiyanl alamak iin Amerika'ya gitmi bir papazdKristof Kolomb'un yakn arkadalarndan birisinin oludur. 1522'de Dominiken tarikatna girmitir. mrn Kzlderililerin haklarn korumaya adam ve onlarn lehinde yasalar kartacbaarl olmutur.Yazd eserlerde, Kzlderililerle spanyollarn nasl karlatklar ve spanyollarn yaptbir ekilde anlatlmaktadr. zellikle, u an elinizde bulunan ve orijinal ad "Brevisima historia de la destruccion de las Indias (Yerlilerin imhasnn ok ksa Tarihi)" olan bu eseri, spanyollarn yerli halka yaptklar zulm en ince ayrntlarna kadar gzler nne serm Yazdklarn yaynlad yllarda resmi tarihilerin saldrlarna maruz kalan Las Casas, yait gstererek anlattklarnn doruluunu ispat etmitir.Bugn ise, hl Amerika'daki okullarn ders kitaplarnda bir halk kahraman olarak tantlan Komb ve dier kiflerin gerek yz, pek ok yazar tarafndan ortaya karlmtr. Resmi tarimasna ramen, ciddi aratrmaclar, Kolomb ve dierlerinin tarihteki gerek yerlerini ortaya koymulardr.Bugne kadar, zellikle filmlerle insanlarn kafasna yerletirilmeye allan "Kzlderili" ve Amerika ktasn kefedenlerin gerek yzn ortaya karan bu kitap, tarihi incelerken "maun br yz"n de grmek isteyen okuyucularmza nemli ipular salayacaktr.(*) Hovard Zinn, a.g.e., s. 59.KIZILDERLLER NASIL YOKEDLD?BU KTABIN HAZIRLANMA NEDENAmerika ktasnn byleyici kefinden itibaren, balangta oraya belli bir sre iin yerleer ve daha sonra da onlar bugne dek takip edenler, olaylar ba dndrc bir hzla balatveTank olmayanlar iin bu olaylar ylesine garip ve inanlmazd ki, gemi yzyllarda grlm benzerlerini -ne denli nemli olursa olsun- karartacak, susturacak ve unutturacak nitelikteydi. Aralarnda katliamlar, masum insanlarn kym, bu eylemlerin yapld kyleriletlerin ve krallklarn boalmas ve benzeri korkun olaylar vard. Trenle greve geldikten nra, Piskopos Bartolome de Las Casas, efendimiz mparatora bilgi vermek iin saray erknna katld. Kendi gzleriyle grd bu olaylar, bilmeyen birok kiiye anlatt. Hikyesnlerde bir eit kendinden geme ve aknlk uyandrd. ylesine ki, olaylardan bazlarn ka ettiler. O da yazd. Birka yl sonra, duygusuz, a gzllk ve hrs iinde dejenere olmu, eden eylemleri ile knanacak bir yola srklenmi insanlar grd.Bu insanlar halkn yokettikleri ktada zulm iren bir sanat haline getirmiler, yaptklar le, ihanetlerle tatmin olmamlard. Daha korkun (daha korkun olabilirse!) yeni zulmler yapabilmek iin kraln kendilerine yetki ve g vermesini istiyorlard. Bunun zerine, Bartolome de Las Casas bunlar krala yazmaya karar verdi. nce, efendimiz prense bir mektup yazarak bu yetkiyi vermemesini rica etti. Daha sonra da, bu anlattklarn yazl, ksa bir zet eklinde sunmay uygun grd. te biraz sonra okuyacanz bu kitabn hazrlanma nedenGRPiskopos Bartolome de Las Casas veya Casaus tarafndan, ulu ve gl efendimiz spanya prensi den Felipe'e:ok ulu ve gl efendimiz,Tanr'nn inayetinin dnyada emrettii gibi, krallar insan soyunun ynetimi ve ortak karlarn, krallklarn ve uluslarn babalar, obanlar olurlar (Homere'n dedii gibi). Dolaysyla lerin en soylu ve en cmert fertleridir. Hi kimse -hakl bile olsa- onlarn krallk ruhunun doruluundan phe etmemelidir. Eer devletlerde, hatalar, nyarglar ve ktlkler ortaluyorsa, bunun tek nedeni krallarn durumdan haberdar olmamasdr. Bilselerdi, byk bir dikkatle ve ustalkla onlarn kkn kazrlard. Salomon ataszlerinde kutsal yaztlarn syleme de buydu: Rex qui sedet in solio juidict, dissipat omne malum intuitu suo {*) nk zndeki doal meziyet sayesinde, krallndaki en ufak bir ktlk haberi, o ktl defetmesi ilur.(*) Tahtta oturan kral evresindeki tm ktlkleri yarglar ve yok eder.Ve eer ktlkten saknrsa bir an bile zarar grmez.ok gl efendim, bu kadar byk krallklarn, daha dorusu bu geni yeni dnyann (*) yaklaplan ktlkleri (insanlarn bu denli korkun eyler yapabilecei hayal bile edilemezdi) dTanr bu topraklar Castilla krallarna bahetti; ynetmeleri, deitirmeleri ve maddi-manevi it alamalar iin onlara emanet etti. 50 yldan fazladr bu topraklarda yayorum ve zulmleit oluyorum.Sayn Altes hazretleri bu smrlerden bazlarn bilseydi, zorbalarn "fetih" ad altnda yapfleri ve iledikleri sular kabul etmemesi ve hibir ekilde onlara izin vermemesi iin majestelerine yalvarrd. Bu eylemlere izin verilirse, eylemler daha da artacaktr. Mademki doal, kutsal ve insan btn kanunlar, (kimseye zarar dokunmayan, yumuak ve uysal yerli pasifik halkna kar ilenen) bu eylemleri yasaklar, knar ve lanetler, susarsam zorbalarn yokettii vcut ve ruhlardan sorumlu olurum. Bu yzden olaylardan birkan yazmaya karar verdim. Aslnda anlatabileceim saysz rnek var ama, sayn Altes hazretlerinin daha kolay okuyabilmesi iin bir zet yaptm.Sayn Altes'in genel valisi, Tolede bapiskoposu, Carthagene'de psikopos olduu srada benden bu ykleri istedi. Daha sonra onlar sayn Altes hazretlerine sundu. Ancak sayn Altes, karada ve denizde yapt uzun yolculuklar ve ok sayda kraliyet grevi nedeniyle onlar ya okumam veya unutmu olabilir. Haksz yere birok insann kann dkmeyi, 1 milyar kii bu geni topraklar doal sahiplerinden temizlemeyi ve esiz hazinelerini almay nemsiz bulanlarn tehlikeli ve mantk d arzular gn getike bymektedir. Kendilerine fetih izni veiin her yolu denemekte, deiik aldatc grntlere brnmektedirler.(Doal ve kutsal kanunu ihll etmeden, yani cehennem azabna lyk lmcl gnahlar ilemeden ihlere izin vermek imknszdr). Uzun uzun yazlabilecek -yazlmas da gereken-yakp ykma, yee bir etme yklerinin ksa bir zetini sayn Altese sunmay gerekli buldum. Sayn Altes'in, halkn menfaati ve Kraliyet Devleti'nin refah iin hizmet veren yandalarna ve hizmetilerine gsterdii balama ve tevecch bu zeti okurken de gstermesini rica ediyorum. Sayn Alti okuduunda yokedilen, paralara ayrlan bu masum insanlara yaplan korkun hakszl greceSebep, bu iren sular ileyenlerin agzll ve hrs deilse nedir? Sayn Altes, majestek, onu, canilerin ykc iren teebbslerini reddetmeye ikna edecektir. Bu korkun istei -h hemen hi endie uyandrmadan- susturan majesteleri bundan byle tek sz sahibi olacaktr. ok ulu efendimiz, Tanr'nn Castille Kraliyet Devleti'ni gelitirmesi, korumas ve maddi, manevi mutlulukla doldurmas iin bu gereklidir. Amin.(*) Amerika ktasnn.KIZILDERLLER NASIL YOKEDLD?Amerika 1492 ylnda kefedildi. Ertesi yl spanyol Hristiyanlar oraya yerletirildi. Sonut49 yl iinde birok spanyol oraya gitti. Yerlemek iin girdikleri ilk toprak, evresi 600 mil olan, byk spanyol adasyd. Etrafnda saysz baka byk adalar vard. Hepsi de dnyan topra gibi nfuslanmt. Orada pek ok insann yaadn grmtk.En yakn noktas adadan aa yukar 250 mil uzaklkta olan ktann bilinen 10 bin mil sahili ve her gn yeni yerler ke fediliyordu. 1541'e kadar kefedilen topraklarn hepsi bir an kovan gibi ylesine kalabalkt ki, Tanr'nn buraya insan soyunun ounluunu yerletirdii.Tanr, bu eit eit, kalabalk insanlar son derece sade yaratmt. Ktlkten ve ikiyzllefendilerine (beylerine) ve Hristiyanlara hizmet ediyorlard. Dnyadaki en uysal, en sabrl, en bar ve en sakin insanlard. Grltsz patrtsz, ne sinirli ne de kavgac; k, intikam arzusundan uzaktlar. nce, narin, krlgan bir yaplar vard; ilerini glkle yarlar, herhangi bir hastalkta da kolayca lyorlard. Bizde, zenginlik ve tatl bir hayat iinde yetitirilen prens ve soylu ocuklar bile onlarn kyllerinden daha narin deildir.Maddi varlklara sahip olmak istemediklerinden, ne gururlu, ne hrsl, ne de agzlydler. Glar ne ok bol, ne mkemmel, ne de ldeki Saints Pere'inkilerden daha zengindi. Genelde sadece utanlacak yerlerini kapatp gezerlerdi. Bir buuk kar uzunluunda kareli pamuklu bir kumaa sarnrlard. Yataklar hasrd ve ada spanyolca'snda "hamak" denilen asl filelea uyurlard.Ak, salkl ve canl bir anlaylar vard. Her trl iyi retiyi renecek kadar yeteneklbakmdan kutsal katolik inancmz ve erdemli geleneklerimizi benimseye ok uygundular. Tanr, bnyesinde bylesine az olumsuzluk tayan baka bir halk daha yaratmamtr.Dini eylerden sz edildiini duyar duymaz, byk bir srarla renmeye, kilisenin dinsel trei ile kutsal ibadetlerini yerine getirmeye altlar. Aslnda din adamlarnn, onlara dayanabilmek iin, Tanr tarafndan byk bir sabrla donatlm olmalar gerekirdi. Son birka yldlmayan birok spanyol'dan bu insanlarn aikr iyiliklerinin yadsnamayacan duyuyorum. Eey tansalard, kukusuz dnyann en mutlu insanlar olurlard.te spanyollar onlar tanr tanmaz, yaratclarnn byle gzel meziyetlerle donatt bu mklarna, gnlerdir a vahi kurtlar, kaplanlar, aslanlar gibi girdiler. 40 yldan beri ve bugn hl onlar paralara ayryor, ldryor, tedirgin ediyor, ac ve sknt veriyorlar. Ttli, imdiye dek ne okunmu, ne duyulmu, ne de grlm bir zulmle onlar yokediyorlar. Baza sonra syleyeceim. Yalnz u bir gerek; spanyol adasna ilk ktmzda 3 milyon yerli v200'den fazla kalmad.Aa yukar Valladolid-Roma mesafesi kadar uzun olan Kba adas bugn neredeyse bombo. Mutlukla dolup taan, byk ve gzel San Juan ve Jamayka adalar yaklp yklm durumda. Kuzeyde e Kba adalarna komu olan Lucayes adalarn, Geants adalar ve dier irili ufakl 60'dan faz ada oluturuyor. En kts bile Sevilla Kral'nn bahesinden daha gzel ve verimli. Buras den verimli topra. 500.000'den fazla insann yaad bu yerlerde, bugn hi kimse yok. span btn halk spanyol adasna gtrerek ldrdler. Halk orada kendilerine hibir ey kalmadHer babozumundan sonra, 3 yl boyunca bir gemi adalar dolat. nk iyi kalpli bir Hristiyrada yaayanlara acyarak dinlerini deitirmi, onlar Hristiyanla kazandrmt. Benim ge 11 kii bulunmutu.San Juan adasna komu 30'dan fazla ada, ayn sebepten dolay boaltlarak kaybolup gittiler. Btn bu adalar, tamamen boaltlm, 20.000 milden fazla ssz bir alan kapsyor.Eminiz ki spanyollar, zulm ve ktlkleriyle, akll insanlarla dolu olan bu insanlar topraarndan kopardlar, yurtlarn yerle bir ettiler. Bylece kta bugnk terkedilmi halini alda, Aragon ve Portekiz'in toplamndan 10 krallk daha byk, Sevilla Jerusalem mesafesinin iki kat, yani 2000 milden daha byk bir alandan sz ediyoruz.Bu 40 yl boyunca, kadn, erkek, oluk-ocuk, 12 milyondan fazla insan Hristiyanlarn iren lemleri ve zorbalklar yznden ld. Bu rakam kesin ve dorudur (gerektir). 15 milyondan faa kurban olduunu dnerek, aslnda belki de iyimser bir tahminde bulunmu oluyorum.Oraya giden ve Hristiyan olduunu syleyen kiiler, bu zavall insanlar yurtlarndan zorla mak ve yeryznden silip atmak iin balca iki yntem kullandlar. Biri, onlarla haksz, canikanl ve zorba savalar yapmakt. Dieri ise, nce zgrl arzulayabilecek, umabilecek, da da iinde bulunduu skntlardan kurtulmay isteyebilecek herkesi ldrmek (yerli beyler verkekler gibi; nk savalarda genellikle sadece kadnlar ve genler hayatta braklyordu); dsonra da, hibir insann hatta hayvann bile yapmayaca en ar, korkun, hayvani ilerde onlmekti. Dier btn yoketme ekilleri -ok eitliydiler- bu iki iren zorba ynteme dayanr, enirler.Eer Hristiyanlar onca nitelikli insan ldrdler, yokettilerse, tek amalar altn sahibi o, ksa srede ok zenginlemek ve kiilikleriyle orantsz yksek mevkilere gelmekti. Agzllnmek bilmez hrslar -btn dnyada daha kts olamazd- topraklarn mutluluu ve zenginlii,kn bu denli sakin, sabrl ve kolayca boyun een oluuyla birleince, onlar saymadlar, sevmiler ve deer vermediler. (Btn bu sre boyunca grdm ve bildiim gerekleri sylyorum). an demiyorum, (keke hayvan muamelesi yapsalard) hayvandan da kt, pislikten aa grdler.te yerlilere ve hayatlarna byle zen gsterdiler(!). Bu yzden de saysz insan dinsiz ve al trensiz ld gitti. Oysa, btn Amerika ktas yerlilerinin, Hristiyanlara hibir zaman eak bir ktlk yapmad herkese -hatta despotlar ve katillerce de- bilinen, kantlanm ve kdilmi, apak bir gerektir Yerliler nce onlarn gkten indiini sandlar. Ta ki Hristiyanlara veya komularna, defalarca binbir eit ktlk, hrszlk, iddet ve eziyet uygulayana kSPANYOL ADASIDaha nce sylediimiz gibi, spanyol adas Hristiyanlarn ilk girdii ve bu halklar krp galad yerdi. Yani ilk yktklar ve boalttklar yer... Yararlanmak veya ktye kullanmak larn, ocuklarn alarak, emek ve aln teriyle kazandklar besinlerini yiyerek ie koyuldulHerkesin olanaklar lsnde kendi rzasyla verdii onlara yetmedi. Yerliler zayft nk ga duyduklar ve az bir abayla rettiklerinden fazlasn ellerinde tutmazlard. Ayda onar kiik zileye yeten miktar, bir hristiyann sadece bir gnlk tketimiydi. Ancak, uradklar ve aalama karsnda Amerika yerlileri, bu adamlarn gkten inmediini anladlar. O zaman, iyeceklerini, bazlar karlarn, bazlar da ocuklarn saklad. Dierleri, byle gaddar velardan uzaklamak iin ormanlara kat. Hristiyanlar halk tokatla, yumrukla, sopayla dvyorrd, hatta ky beylerini ele geiriyorlard. Cretkrlklar ve kstahlklar yle artt ki, Hyzba, btn adann beyi saylan, en byk hkmdarn z karsnnrzna geti. te o zamanlarndan kovmak iin yollar aramaya baladlar. Silahlandlar. ok zayf, az saldrgan, dayane savunmaszdrlar. (te bu yzden savalar bugnk denek oyunlar ya da ocuk oyunlar gib kllarn ve mzraklarn alan Hristiyanlar, yerli Amerikallarn daha nce hi grmedii : Katliam ve kan dkme! Kylere giriyor, oluk ocuk, yal, hamile veya lousa (kadn) demede allarna snm kuzulara saldrr gibi, karnlarn deiyor, paralara ayryorlard. Kimr insan ortadan ayraca veya tek mzrak atyla ban kesecei, ya da barsaklarn ortae giriyorlard. Anne st emen bebekleri zorla alyor, ayaklarndan tutup balarn kayalara rlard. Bazlar ise onlar yksektenrmaklara atyor, bir yandan da glerek akalayorlard.ocuklar suya dtnde: "Kml kml oynuyorsun, seni komik ey seni!" diyerek gn getike rlard. ocuklarla annelerini ve nlerine kan herkesi kltan geiriyorlard. Isa peygamberve 12 havariyi kutsamak ve sayglarn iletmek iin uzun daraalar kuruyorlard. Ayaklar yeeredeyse deecek ekilde, 13 kiilik gruplar halinde onlar balyor, atee veriyor ve diri diri yakyorlard. Bazlar ise, btn vcutlarna kuru saman yaptryor ve bu ekilde atee vlerinin ve hayatta brakmak istedikleri herkesin ellerini kesiyorlard. Elleri sarkar durumda, onlara: "Gidin, mektuplar gtrn" diyorlard. Bu, ormana kaanlara haber gtrmekemekti. Beyleri ve soylular ldrme ekilleri de aynyd. nce direkler zerine tahta ubukla bir zgara yapyorlard. Sonra, onlar zgaraya balyor, altlarna da hafif bir ate yakyorYerliler bu korkun ikenceler altnda, lklar atarak can veriyorlard. Bir keresinde drt be nemli beyin zgaralar stnde yandn grdm (sanrm bakalarnn da yand iki lar iin, subayn ii szlam veya uykusu blnm olmal ki boulmalarn emretti. Onlar ykt polis memuru (ismini biliyorum, hatta Sevilla'da ailesiyle tanmtm), bomak istemedi.e, grlt yapmasnlar diye kendi elleriyle azlarna odun paracklar tkt. Daha sonra istava yava kzarsnlar diye atei krkledi. Yukarda anlattm her eyi ve saysz daha bir grdm. Kaabilenlerin hepsi ya ormanlara snyor ya da dalara trmanyorlard. Amalar b uzak kiilerden, bu kadar merhametsiz ve yrtc hayvanlardan, insan soyunun en byk dmanlve ykclarndan kaabilmekti. Bunun zerine Hristiyanlar, zellikle kt taz ve kpekler y. Bu hayvanlar bir yerliyi grr grmez, kala gz arasnda parampara ediyorlard. Saldrarakr domuzdan daha abuk yiyorlard. Bu kpekler byk zararlar verdiler, korkun kasaplklar yaptlar. ok ender olarak, yerliler birka Hristiyan ldrd iin, Hristiyanlar kendi aralararar aldlar. ldrlen her bir Hristiyan iin yz yerli ldrlecekti.SPANYOL ADASI'NDA BULUNAN KRALLIKLARspanyol adasnda balca be byk krallk ve dier btn derebeylerin boyun edii be gl sayca ok fazlaydlar. Uzak eyaletlerde olanlar, daha st hibir yetkili tanmazlard. Birii kralln ismi Muga'yd. Son hecesi vurgulanarak okunduundan, verimli ova krall anlamnairdi. Bu ova, dnyann en dikkat ekici ve hayranlk uyandrc yerlerinden biriydi. Gney Deni'nden Kuzey'e uzanan 80 mil alan kaplard. Genilii 5 mil, hatta baz yerlerde 8 ile 10 mil arasnda deiirdi. Otuz bini akn nehir ve akarsu bu topraklan sulard. lerinden bazbre, Douro vey Guadalquivir'den byktler. Batdaki dalardan gelen yirmi-yirmibe bin kadar ise altn bakmndan ok zengindi. Bu mehur zengin altn yata sradalar arasna kurulmuetinden gelirdi. Bu kralln hkmdar ve efendisi Guarioner adnda birisiydi. Krala bal y byk derebeyler vard ki, bir tanesi Guarioner'e hizmet eden 16.000 ^savaya sahipti. Aralarndan bazlarn tandm. Guarioner, Castilla krallarna kar son derece itaatkr, erdeml olarak bar ve sadkt.Baz yllar, halkndan ev sahibi olan her kii emrine bir ngrak dolusu altn verirdi. Daha nralar ngrak doldurulamadndan, bu miktar yarya indirildi. nk adann yerlileri altnak kadar usta deildiler. Bu bakan (*) kendisinden altn istenmemesi iin, Castilla kralna, Isabela (Hristiyanlarn ilk yerleim blgesi) ile Saint Dominique ehri arasndaki topraklan, yani 50 milden byk bir alan, ilemeyi nermiti. Sebep olarak, kendisine bal beylen altn karmay bilmediklerini ne sryordu. Szettii tarm, ki byk bir cokuyla yapacaa her yl 30 milyon castillan (**} dan fazla kazandracak, hatta bugn adada Sevilla byklnde elliyi akn ehrin kurulmasn salayacakt.Bylesine iyi bir kral, yalnz namussuzlukla karlat: Kt bir Hristiyan yzba karsna al frsat kollayp intikam almak iin halkn toplamak yerine kamaya karar verdi. Kendisine bal bir derebeyin eyaleti Ciguallos'da tek bana saklanmay, krallndan ve devletinden uk, srgnde lmeyi planlad. Ka, Hristiyanlardan saklanamad; ortadan kaybolduunu farket(*) Guarinoer.(**) Altn sikkenin 1/50'i kadar, ortalama 4.6 gr. altn deerinde para ve deerli metallerin arlk ls birimi.Onu bardran beye sava atlar. Kral bulup yakalayana kadar byk bir soykrm yaptlar. One vurup, Castilla'ya gtrmek zere gemiye bindirdiler. Gemi denizde kayboldu. Kralla birlikte birok Hristiyan ve ykl miktarda altn beraberinde yitip gitti. Bylece Tanr bu b hakszlklarn intikamn alm oldu.kinci krallk Marien'di. Buras, ovann bitiminde, kuzeye doru, imdiki kraliyet limannn bunduu blgeydi. Portekiz Kralln'dan byk, gerekten de mutlu, yaanmaya deer bir yerdi. alarnda -sayca fazla- ok zengin altn ve bakr yataklar vard. Kraln ismi Guacanagari idSon hecede vurgu var). Emrinde ok yce derebeyler vard; birounu grdm ve tandm. Amerikaeden yal amiralin ilk geldii yer bu krallkt. yilik ve yardmseverlik dolu aday kefetti ilk olarak beraberindeki btn Hristiyanlarla birlikte, Guacanagari tarafndan karland. Kral onlar yle hogr ve nezaketle arlad ki kendi lkelerinde anne-babalar tarafndan biiyi karlanamazlard. Amiralin gemisi kaybolduundan kral onlara yardm etti, azk ve ara-gere salad. Bunlar yazlanlardan ve Hristiyan vahet ve katliamlarnn bana gsterdiklerindiyorum. Yklm, devletinden ayrlm kral, ormanlarda kayboldu. Kendisine bal dier beyleraha fazla anlatmak istemediim zorbalk ve klelik altnda ldler.nc krallk ve derebeylik Maguana idi. Bugn adann en iyi ekerinin yetitirildii ho, so salkl ve verimli topraklard buralar. Kraln ismi Caonabo'ydu. Hizmetinin kalitesi, saygnl ve trenleri dier btn krallarnkinden stnd. Hristiyanlar byk bir kurnazlk vede bar iinde yaayan bu kral yakaladlar. Castilla'ya gtrmek zere bir gemiye bindirdileanr bunun byk bir hakszlk ve adaletsizlik olduunu yine gstermek istedi. Limandan kalkan 6 gemi ile birlikte, o gece hepsini batran bir frtna yollad. Zincirlere ve demirlere (prangalara) vurulmu Caonabo ile beraber gemilerdeki btn Hristiyanlar da bouldular. Bu hkmdarn kendisi gibi yiit ve cesur veya drt erkek kardei vard. Bunlar, kardeler haksz tutsakln, Hristiyanlarn dier krallklarda yaptklar ykmlar ve katliamlar gelerinin ldn rendikten sonra- saldrp intikam almak istediler. Bu yzden silaha sarlyanlar ise bir ksm atl (yerlilere kar en tehlikeli silah buydu) olmak zere hcuma getil. Ortal yakp ykarak, halk ldrerek kralln yarsn yokettiler.Ad Xaragua olan drdnc krallk btn adann beyni-ilii ve saray erkn idi. Son derece soyrt, dili ve konumas daha temiz, nezaketi ve eitim seviyesi daha dzgn ve saygnd. nk bbirok bey ve soylu otururdu. Yaayanlar dier btn krallk sakinlerinden daha gzel ve seviiydiler. Bu devletin kral ve efendisi Behechio idi. Kraln Anacaona isimli bir kz kardei vard. ki karde Castilla krallarna byk hizmetlerde bulundular. Hristiyanlar birolikesinden kurtararak, iyilik stne iyilik ettiler. Behechio'nun lmnn ardndan taht Anacaona'ya kald. Bir gn adann valisi 60 svari ve 300'den fazla piyade ile kageldi. Sadece svariler, aday ve btn ktay yerle bir etmeye yeterdi. Valinin ars zerine, 300' ak oraya geldi. En nemlilerini kurnazlkla samandan bir kulbeye soktu ve kulbenin atee verilmesini emretti. Diri diri yandlar. Dierleri mzrakla ldrld, birou kltan geirilnacaona'ya gelince, askerler onurlandrmak iin onu astlar. Baz Hristiyanlar merhametlerinden veya agzllklerinden, ldrlmemeleri iin korumak zere ocuklar, atlarna alyor, oturtuyorlard. Bir baka spanyol arkadan gelip, mzrayla ocuu deliyordu; bir dieri, ordeyse klcyla bacaklarn kesiyordu. Bu insanlk d vahetten kaabilenler, 8 mil uzaklkdaya sndlar. Ancak vali kasaplktan katklar iin hepsini klelie mahkum etti.Beinci krallk Higuey'di. Higuanama isimli yal bir kralie tarafndan ynetiliyordu. Hristanlar onu astlar. Diri diri yaktklar, paralara ayrdklar, her trl yeni yeni ikencelerar insanlar grdm. Canl braktklar herkesi kle yapyorlard. Bu insanlara yaplan soykleri ylesine ok ki sayfalar dolusu anlatmakla bitmez (Aslnda sylenecek ok ey var ama hepsini birden anlatmayacam). Bu savalar hakknda tm ruhum, vicdanmla inandm bir gereerek konuyu kapatacam. Burada szettiim ve anlatlabilecek daha birok hakszlk ve vahetideni kesinlikle yerliler deildi. Bir manastrdaki iyi kalpli, munis din adamlarn dnn.Her eyleri alnsa, ldrlseler, lmden kaabilenleri yaam boyu tutsak veya kle olsa bu dar ne kadar sulu olurlar? te yerliler de o kadar suluydu. Ayrca bildiim ve tahmin etti kadaryla, bu adada yaayanlarn birou ldrlene ve yokedilene dek Hristiyanlar aleyhindesan inisiyatifine bal, bir tek lmcl gnah ilememilerdir. Sadece Tanr'nn elinde olanlaince; Hristiyanlara yani bu korkun dmanlarna kar duyduklar intikam arzular, nefret vek az yerliyi etkiledi. Deneyimlerime dayanarak, Amerikan yerlilerinin ocuklardan veya 10-12 yalarnda erkek ocuklarndan olsa olsa biraz daha sert ve kaba olduklarn syleyebilirim. Amerika yerlilerin Hristiyanlara kar giritikleri savata hakl olduklarna yzde eminim. te yandan Hristiyanlar onlarla tek bir hakl sava yapmad. Tam tersine savalar dyadaki hibir zorbann olamad kadar eytans ve hakszd. Amerika'da geen btn savalar iSavalar bitip, btn erkekler lnce, genelde olduu gibi, geride sadece gen delikanllar, klar ve kk kzlar kald. Hristiyanlar onlar aralarnda paylatlar. Vali ad verilen ykseanndaki itibarna gre bazlar otuz, bazlar krk, bazlar da yz veya iki yz yerli aldlatolik dinini retmek bahanesiyle, her Hristiyan'a pek ok yerli verildi. Genelde hepsi vahi, embesil, cimri ve ahlksz olan bu adamlar yerlilerin bakmn stlenmi oldular. Onlargsterdikleri zen, erkekleri altnlar karmak zere maden ocaklarna yollamak (bu dayanlmar iti), kadnlar topra srmeleri, ilemeleri iin tarlalara, iftliklere yerletirmek (bun ok zor ve yorucu erkek ileriydi) eklindeydi. Onlara ot ve ne olduu belli olmayan besinlerden baka yiyecek vermiyorlard. Lohusa kadnlarn gsndeki st kuruyor, dolaysyla br abucak lyordu. Eleri birbirinden ayrp uzaklara gnderdikleri iin reme durdu. Yorgunle alktan, erkekler maden ocaklarnda, kadnlar da iftliklerde ldler.Bylece adada yaayan bunca insan yokoldu, ayn ekilde dnyann btn insanlar yok olabilirdistiyanlarn onlara tatt ykleri dnnce! Hristiyanlar, yerlilerin srtlarnda tadiinde dolarken, yerliler 100 ile 200 mil boyunca 3-4 "arrobe" (2) yk tayorlard. Onlar ima yk hayvan gibi kullandlar. Omuzlarnda ve srtlarnda yorgun hayvanlarnki gibi yaralar vard. Hristiyanlarn krba ve sopa darbeleri, tokat, yumruk ve hakaretleri ve daha binlerce ikenceyi anlatmaya ok zaman ve kt gerekir. Hepsi anlatlamaz, ayrca insanlar bundan rkeceklerdir. Bu adalarn ve topraklarn ykm Serenissime kraliesi dona Isabel'in lm hiyle, yani 1504'de balad. Bu tarihe kadar adada yalnzca birka eyalet haksz savalarla ksmen yokedilmiti. Bu savalarn hemen hepsi kralieden saklanmt. nk kralie (Tanr onun ini korusun) bu insanlara zen gsteriyor, selmet ve refahlar iin endie ediyordu. rneklerini gzlerimizle grp, onlara ellerimizle dokunduumuzdan bu zeni ok iyi biliyoruz. Baka bir eyi daha vurgulamak gerekiyor: Hristiyanlar zerinden getikleri blgelerin hepsinde bu masum halka bahsedilen vaheti uyguladlar: Katliam, zorbalk ve bask! Her seferinde yeni ikenceler buluyor, gitgide insanlktan uzaklayorlard. Fakat Tanr aniden onlar yzkyor, sulu dnce ve duygular iine daldryordu.SAN JUAN VE JAMAYKA ADALARIspanyollar San Juan ve Jamayka adalarna (buras meyve baheleri ve ar kovanlaryla doluydu) 1509'da vardlar. Niyetleri ve amalar spanyol adasna gidenlerle aynyd. Sz ettiim blklar yapp, gnahlar ilediler. Bunlara bir de daha byk ve dikkat ekici bir vahet ekled. nsanlar ldrdler, yaktlar, zgara yaptlar, vahi kpeklere attlar. Hayatta kalanlara aklarnda veya baka ilerde bask ve ikence uygulayp aaladlar. Ta ki bu zavalllar tamap yokolana dek... San Juan ve Jamayka adalarnda 600 binden fazla, hatta sanrm 1 milyonun zerinde insan vard. Bu gn her birinde 200 kii bile kalmad. Hepsi dinsiz ve trensiz (ayinsiz) ldler.KBA ADASI1511 ylnda spanyollar, daha nce sylediim gibi, Valladolid Rona mesafesi kadar uzun olan Kba adasna vardlar. Orada kalabalk nfuslu byk eyaletler vard. spanyollar yukarda biimiz -hatta daha da vahi- yntemlerle baladlar ve bitirdiler. Hatuey isimli ok nemli bir derebey, Hristiyanlarn felaketlerinden, insanlk d eylemlerinden kamak iin halkn bymyla beraber spanyol adasndan Kba'ya gemiti. Kba yerlileri Hristiyanlarn gelmekte oldhaber verince hemen hemen btn halkn toplad ve yle dedi: 'Hristiyanlarn geldiini biliuz Untel'in ve Haiti'nin (yani spanyol adas)bana gelenler hakknda deneyiminiz var. Burada da ayn eyi yapmaya geliyorlar." Halk yle cevap verdi: "Bunlar nedensiz yapmyorlar. Taptklar ve ok sevdikleri bir Tanr var. Bizim de ona tapmamz salamak istediklerinden bize boyun edirmeye alyorlar, bizleri ldryorlar." Hatuey'in evinde altn mcevherlerlekk bir sepeti vard. yle dedi: "te Hristiyanlarn Tanrs; eer isterseniz onun iin a Belki onu ho nut ederiz de Hristiyanlara bize ktlk yapmamalarn emreder." Hep bir azdardlar:"Doru, doru" yorulana dek altnn nnde dans ettiler. Sonra Hatuey yle dedi : "Dinleyin! ngi anlama gelirse gelsin, bu altn elimizde tutarsak, almak iin bizi ldrecekler. Altn aa atalm." neri iin oylama yapld. Sonuta hepsi altn orada akan byk bir rmaa attlr Kba'ya gelir gelmez Hatuey yine kat. En sonunda tutsak edildi ve diri diri yakld. nk haksz ve vahi insanlardan kam, onu ldrmek, lene dek de eziyet etmek isteyenlere karni, halkn ve soyunu savunmutu.(*) Bayramlar ve danslar.Onu bir diree baladlar. Saint Franois tarikatndan orada bulunan bir din adam ona Tanr'dan ve dinimizden szetti. Yerli bey bunlar daha nce hi duymamt. Tarikat papaz, kendisingrkemli bir dnyann ve ebed istirahatin bekledii gkyzne gideceine inanmak isterse, celarn izin verdii ksa sreden yararlanabileceini syledi. Aksi takdirde sonsuz aclar ve ikceler ekecei cehenneme gitmek zorunda kalacakt. Biraz dndkten sonra yerli reis Hristiylarn gkyzne gidip gitmediklerini sordu. Papaz, iyi olanlarn gittiini syledi. O zaman, daha fazla dnmedi. Bylesine vahi insanlarla beraber olmamak, onlar grmemek iin cennete l, cehenneme gitmeyi tercih ettiini belirtti. Amerika'ya giden Hristiyanlar sayesinde Tanr'nn ve dinimizin edindii n ve saygnlk bu ite. Vaktiyle yerliler yiyecek ve hediyelerle bizi karlamaya gelmilerdi. Bize byk bir miktar balk, ekmek, yemekler ve daha verebildikleri pek ok eyi verdiler. Birden eytan, Hristiyanlarn kanna girdi. Hi sebepsiz, nmzde oturan 3000'i akn insan kadn, erkek, oluk ocuk demeden gzlerimin nnde klrada, hibir canlnn hayal edemeyecei byk bir vahet grdm. Bir baka seferinde birka g Havana eyaletinin btn beylerine mesajlar gndermitim.tibarm duymulard. Korkmadan bizi karlamaya gelmelerini syleyip, onlara hibir ktlk dir gvence vermitim.Gerekten de btn kta, gemi kymlardan rkmt. Bu mesajlar, yzbann izniyle yollamir bey ve reis bizi karlamaya geldi. Yzba, verdiim gvenceyi hie sayp, onlar yakaladr gn onlar diri diri yakacakt. Bir yandan da bunun iyi bir ey olduunu, nk bu beylerin ya da ge ktlk yapacaklarn sylyordu. Onlar, yaklacaklar odun ynndan zor kurtardda katlar. Adann yerlileri, spanyol adasndaki gibi klelie ve ikenceye mahkum edildiklende, birer birer ldklerini ve aresizce yok olduklarn grdler. Bunun zerine ya ormanlaraamaya ya da mitsizlie kaplp kendilerini asmaya baladlar. Kar kocalar, ocuklaryla berendilerini asyorlard. Tandm zorba bir spanyol'un vahetinden tr iki yzden fazla yerst. Saysz insan bu ekilde yokoldu. Adada bulunan kraln bir grevlisine yz yerli datda iki yz yetmii maden ocaklarnda lm, elinde otuzdan fazla yerli kalmamt. Yani sadecea biri. Daha sonra bir o kadar daha, hatta daha da fazla yerli verildi. Onlar da ldrd. Ne kadar verilirse, o kadar ldryordu. Ta ki kendisi lene ve eytan ruhunu gtrene .. Adada bulunduum drt ay zarfnda yedi bini akn ocuk ld. nk anne babalar maden da gtryorlard. Dehet verici eyler grdm. Daha sonra, spanyollar ormanlara snan yerllamaya karar verdiler. Korkun kymlar yaptlar. Bylece btn aday yerle bir edip, insanlark ettiler. Aday greli ok zaman olmad. imdi onu ssz, yalnzla terkedilmi grmek ne kal!..ANAKARA1514 ylnda aalk bir vali ana karaya geldi. Bu adam, son derece vahi, zorba, acmasz, akutsal kudurganln gerek bir aletiydi. Bu topraa spanyollar yerletirmekte de kararlyd nce birka despot ana karaya gitmiti. Hrszlk yapm, insanlar ldrm, ezmilerdi. Amaolmutu. Soyabildikleri kadar soymu ve yamalamlard. Ancak bu adam kendinden nce gelenleri de, btn adalardakileri de geti. Korkun eylemleri, nceki btn irenlikleri geride braliamla, sadece sahili deil, byk topraklar, krallklar boaltt. Orada yaayan birok insaneme yollad. Dnyadaki en gzel, en mutlu, en kalabalk karay ykt geti. Bu toprak Darien' zerindeki millerce blgeden, Nikaragua'nn eyaletleri dahil kralla kadar uzanyordu. Yani 500 milden byk bir alan kaplyordu. Burada birok ulu bey, saysz nemli ehir ve byk inlikleri vard. imdiye kadar yeryznde hi bylesi grlmemiti. Sonunda spanya altnla dot, bu altn yerin derinliklerinden yerliler tarafndan byk eziyetlerle karlmtr. Yerlilsylediim gibi, lmlerdir.Bu vali ve bl, yerlileri altn bulmaya, bulduklar altm kendilerine vermeye zorlamak iineni vahet ve ikence ekilleri icat etti. Yzbalardan biri, yerlileri soyma ve yoketme emri zerine yapt bir seferde 40.000'den fazla kiiyi ldrd. Onunla beraber olan Saint Fran tarikatndan bir din adam -fray Francisco de San Roman- bu katliam gzleriyle grd. eitlikencelerden sonra yzba onlar kl darbeleriyle ldrd, diri diri yakt, vahi kpeklerAmerika'y ynetenlerde bu zamana dek hep varolan tehlikeli krlk gitgide ciddileti. Bu halklarn din deiimi ve selametine ynelik btn hazrlk ve dzenlemeleri her zaman erteled. Bir yandan da szde baka bir ey idda edermi, bir ey gizlermi gibi grnyorlard. Dini etmeleri ve Castilla krallarna itaat etmeleri iin yerlilere emir vermeyi tasarladlar. Verdiler de. Aksi takdirde onlarla ate ve kana bulanm savalar yapacaklar, onlar ldrecek, tutsak edeceklerdi. Sanki, onlarn her biri iin len Tanr'nn olu, kanununda "Euntes docete omnes gentes" (*) diyerek toprak sahibi, bar imanszlar uyarmalarn sylemiti. an, reti olmadan dinimizi benimsemelerini; adamlar ve elileri bylesine vahi, merhametsiz ve iren olan, hi grmedikleri ve duymadklar bir krala itaat etmelerini istediler. Aksi halde mallarn, topraklarn, zgrlklerini, karlarn, oluk ocuklarn ve hayatlarnlamsz, aptalca, her trl knanmaya ve aalanmaya, hatta cehenneme layk bir tutumdu bu.Bu uursuz, kt valinin elinde uyarlar nasl yapacana dir talimatlar vard. Her ne kadarmantksz ve haksz da olsalar, bu talimatlar uyanlar hakl gsteriyordu. spanyollar altn nu rendikleri bir ky soyup yamalamaya karar verdikleri zaman bu uyarlar kullanyorlard(*) Sizler ki gidiyorsunuz, btn halklar eitin.Yerliler huzur iinde evlerinde, kylerindeyken, uursuz, yamac spanyollar, geceleyin kynarm mil uzana geliyorlard. Orada, ihtarnameyi aralarnda iln ediyor, yle okuyorlard: , filanca kynn reisleri ve yerlileri, size Tanr, papa ve bu topraklarn efendisi Castilla Kral'nn varln bildiriyoruz. Gelin ona itaat edin vs. Aksi halde sizinle savaacam ldreceimizi, tutsak edeceimizi bilin vs. Ve gn aarrken, masumlar karlar ve oluk oyurken, kye saldryor, genellikle samandan olan evleri atee veriyor, oluk ocuklar, kadnr ve birok erkei daha kendine gelmeden diri diri yakyorlard. stediklerini ldryor, cantklarna altn olan dier kyleri gstermeleri, baka nerelerde bulunduunu sylemeleri iindar ikence yapyorlard. Kalanlar kleler gibi demirle damgalanyordu. Yangn snnce, spanyr evlerdeki altn aramaya koyuluyorlard. te bu ekilde, bu ahlksz adam, emrindeki kt Hnlarla 1514'den 1521-22'ye kadar byle eylemlerle urat. Seferlere 106 hizmeti yolluyor, aldklar altn, inci ve mcevherler, getirdikleri kleler kadarn alyordu. (Kdemli subasndan tr verilenler hari). Kraln subaylar da ayn eyi yapyorlard. Her biri yollayabir hizmetisini yolluyordu.Bu sre iinde spanyollar krallktan (tahmin edebildiim kadaryla) 1 milyon castillandan fazla aldlar.Hatta sanrm tahminlerim gerek rakamn altnda. spanyollar alnan btn bu altnn yalnzcillann krala yolladlar. Buna karn 800.000'den fazla insan ldrdler. 1533'e kadar birbirdna gelen despot valiler de, geri kalan halk ya ldrdler ya da sava sonras baskc kletnda lme terkettiler.Bu valinin ynetimi srasnda yapt, ya da yaplmasna izin verdii saysz ktlkten ite reis (veya bey) kendi arzusuyla ya da korkudan (ki bu daha geree yakn) ona 9.000 castillan vermiti. Bununla yetinmeyen spanyollar, bu beyi yakaladlar ve yere aklm bir kazbaladlar. Daha fazla altn verdirtmek iin ayaklarnn altn atee verdiler. Bey evinden 3.castillan daha bulup getirmelerini syledi. Askerler yeniden ikenceye baladlar. Olmadndan, ya da istemediinden, daha fazla altn vermeyince, tabanlarndan ilikleri kana dek onu bu ekilde tuttular. te byle ld. Altn koparmak iin, spanyollar saysz kez beylere iiler, onlar ldrdler.Bir baka seferinde, bir spanyol bl yamaya gitmiti. Hristiyanlarn korkun eylemlerindiamlarndan kamak iin birok insan toplayp sakland bir ormana geldiler. spanyollar anilarn stlerine atladlar. ldrebildiklerince insan ldrp, 70-80 kadar gen kz ve kadn yErtesi gn birok yerli bir araya geldi. Karlarn ve kzlarn bulmak amacyla Hristiyanlardlar. Hristiyanlar kstrldklarn anlaynca gen kzlarn ve kadnlarn karnlarn detine bile sa brakmadlar. Acdan yrei paralanan yerliler lklar atyorlard:"Ah! Kt adamlar! Vahi Hristiyanlar! ralar(*) ldryorsunuz. " Kadnlar ldrmek, erkeke iren bir hayvanlk belirtisi anlamna geliyordu.Panama'ya 10-15 mil uzaklkta, Paris isimli ok altn olan byk bir bey yayordu. Hristiya onu grmeye gittiler. Bey de onlar kardeleri gibi karlad. Hatta yzbaya 50.000 castillundu. Yzba ve Hristiyanlar bu miktarda altn gnll veren birinin gerekten bir hazinesidiye dndler (zahmetlerinin gayesi ve tesellisi buydu). Gidermi gibi yaptlar. afakta tekrar dnp, ky istil ettiler. Evleri atee verdiler, birok insan ldrdler, yaktlar ve 5astillan daha aldlar. Bey kat. Ne ldrld ne de yakaland. Hemen toplayabildiince adam iki gn sonra, 130.000-140.000 castillanlarn gtren Hristiyanlar yakalad. Kahramanca 50 Hristiyan' ldrd ve btn altn geri ald. Dierleri, ar yaral katlar. Bu olaynn tekrar bu beye saldrd. Onu ve halknn byk bir ksmn ldrdler. Her zamanki gibi gerir klelie mahkm ettiler. Onlar da ld. Sonuta bugn ne bir kalnt, ne kyn varln beld. Oysa ki bu kalabalk nfuslu topraklar 30 mili kaplyordu. Bu alak adam ve blnn bu arda yaptklar soykrmlar, ykmlar saymakla bitmez.(*) Kadnlar.NKARAGUA EYALETBu despot, 1522-1523'de, mutlu Nikaragua eyaletini egemenlii altna almaya gitti ve maalesef oraya girdi. Kim bu kalabalk halkn mutluluunu, saln, sevimliliini ve refahrdi ki artk? Kalabalk nfuslarndan kaynaklanan harika meyveliklerle dolu onca ky grmek gerekten de muhteemdi. Hepsi 3-4 millik bir alana yaylmt.Toprak dz ve kaygand. yle ki halk ormanlarda saklanamyordu. Toprak yle nefisti ki ancak binbir ac ve glkle terk edebiliyorlard. Bu yzden de byk zulmlere maruz kaldlar. Hnlarn uygulad zorbalk ve klelie, mmkn olduunca dayanyorlard. nk yaratltan yue yandalar -onunla beraber olup br krall ykmaya yardm eden btn dier zorbalar- oradnsanlara yle ok ktlk, soykrm, vahet, kleletirme, hakszlk yaptlar ki hibir insanamaz. Bu adam 50 svari yollayp, Roussillen kontluundan daha byk bir eyaleti kltan geiordu. Kadnlar, erkekleri, yallar, ocuklar bir hi uruna katlediyorlard. rne in, ance abuk ko madklar iin, onca msr (orann buday) ykn onlara hemen tamadklar iyandalarndan birinin hizmetine filanca sayda yerli vermedikleri iin bir anda canlarndan olabiliyorlard. Toprak dz olduundan hi kimse atlarndan ve korkun fkesinden kaamyorDier eyaletleri ya malamak zere, spanyollar seferlere yolluyordu. Yamaclarn istediklerkadar yerliyi bar ve itaatkr kylerden getirmelerine izin veriyordu. Srtlarna koyduklararrobelik ykleri brakmasnlar diye, zincirliyorlard. Bu seferler tekrarlandka, 4000 yerliden 6 tane bile sa kalmad oluyordu. spanyollar lenleri de ylece yollarda brakyorlarler altnda yaralanp yorulanlar, alktan, sarfettikleri gten ve zayflktan hasta dnce,erini karmamak iin boyunlarn kesiyorlard. Ba bir yana, gvde bir yana dyordu. Dier neler hissedebileceini dnn! Benzer yolculuklar emredildiinde, kimsenin sa dnmediini n yerliler, alayarak ve i ekerek yola kyorlad. yle sylyorlard: Bunlar, Hristiyanltmek iin getiimiz yollard. ok alsak bile, bir sre sonra karlarmzn, ocuklarmzngn, dn umudu olmadan yola kyoruz. Ailemizi tekrar grmeyeceiz, hayatta kalmayacaz.Bir gn bu adam yerlileri tekrar bltrmek istedi. Bunu kafasna koymutu bir kere. Yerlileri sevmediklerinin elinden alp, sevdiklerine vermek istedii syleniyordu. Bu durum yerlilerin ekim yapmasna engel oldu. Ekmek olmaynca, Hristiyanlar, yerlilerin kendileri ve ocuklarnn geimi iin ayrdklar btn msr aldlar. Bu yzden 20.000-30.000'i akAlk bir kadn, yemek iin ocuunu ldrmeye itebildi. Sylediim gibi kyler gerek birer , her Hristiyan payna den veya (dedikleri gibi) kendine ayrlan kye yerleti. Hepsinin oralarda ekili topraklar vard. Bir yandan da yerlilerin fakir sofralarndan yiyip iiyorlard. Bylece yerlilere ait topraklar ve onlar yaatan mal, mlk aldlar. yle ki, erkek, adn, ocuk btn yerliler kendilerini gece-gndz aralksz almaya zorlayan spanyollarn uklar bile ayakta durabildikleri andan itibaren, yapabildikleri veya yapamadklar her eyi yapmaya zorlanyorlard. Onlar ite byle yokettiler. Bugn sa kalan birka ender kiokettikleri gibi. Ne evleri, ne de zel mlkleri olmasna izin veriyorlard. Bu noktada spanyol adasnda yaplan hakszlklar da getiler. Eyalette birok insan bitkin drp, ezdinden nce lmlere sebep oldular: Gemiler ina etmek iin, yerlilere limana kadar 30 mil boyunca kalas ve odun tatyorlard. Bal ve balmumu aramak zere ormanlara yolluyorlar, fakat yerliler orada vahi hayvanlar tarafndan paralanyorlard. Hamile ve lohusa kadnlar hayvan gibi yklyorlard, buna hi ara vermiyorlard.Bu eyaleti krp geiren en zararl ey, valinin spanyollara ky reisleri ve beylerinden klesteme iznini vermesiydi. 4-5 ayda bir veya ilerinden biri valinin ltfunu ve iznini kazandnda, diri diri yakma veya vahi kpeklere atma tehdidi ile reisten 50 kle istiyordu. Genelde yerlilerin kleleri olmadndan (bir reisin en fazla 2, 3 veya 4 tane klesi vard) beyler kylere gidip, nce byk yetimleri, sonra iki ocuklu ailelerin bir, ocukluda iki ocuunu alyorlard.Bu ekilde reis, diktatrn istedii sayya ulayordu. Halk inliyor, alyordu. nk bunlar,uklarn ok seven insanlard. Olaylar yle.ok tekrarland ki 15231533 yllar arasnda kralller. Yerli halk ynlarn kle olarak satmak iin Panama'ya veya Peru'ya gtren 5-6 gemi, 6 boyunca ticareti salad. Bu yerlilerin hepsi ld. Doal topraklarndan koparldklar zamancak ldkleri kantlanmt (ispat binlerce kez yapld). nk yemek verilmedii gibi, hibiulamadlar. Sadece altrlmak zere alnp satldlar. Benim gibi hr, 500.000 yerli yurdunrak ayrld. Dier 500-600 bini spanyollarn iddetli savalarn ve uyguladklar korkun tutunda ld. Ve bugn, hl ldrlyorlar. Btn bu ykmlar 14 yln rn. Btn Nikaragua eylm olmal. spanyollar istedikleri hizmetler ve her zamanki kiisel basklar ile her gn onrdan birkan ldryorlar. Oysa, daha nce sylediim gibi, buras dnyann en kalabalk yeriydi.YEN SPANYA1517 ylnda, Yeni spanya kefedildi. Kifler yeni ayaklanmalara ve baz lmlere neden oldu 1518'de, kendilerine Hristiyan diyen adamlar blgeyi yamalamaya, insanlar ldrmeye baladar. Bir yandan da oray boaltacaklarn sylyorlard. 1518'den bugne, yani 1542'ye dek Hrianlarn yerlilere yapt her trl hakszlk, adaletsizlik, iddet ve bask son snra dayandanlar, Tanr ve Kral korkusunu, kim olduklarn unutmulard. Ktadaki onca krallkta yaplan ar, zulmler, soykrmlar, kymlar, boaltmalar, hrszlklar, iddetler ve zorbaca eylemler r ok, o kadar kayg vericiydi ki, anlattklarmz yaplanlarn yannda hi kalr. Hepsini anlbile -nk ounu anlatmadan geiyoruz-1518'den 1542'ye kadar ilenen sularla ne sayca, ne karlatrlabilir. Bugn bile, en ciddi, en iren cinayetler ilenmeye devam ediyor. Bylearda belirttiimiz kural dorulanyor; smrler ve korkun eylemler balangtan gnmze kak geldi.Demek ki, yeni spanya'ya vardklarndan beri, 18 Nisan 1518'den 1530'a kadar, yani 12 dolu dolu yl boyunca, spanyollar, Mexico ehri evresinde 450 millik bir blgede soykrm ve zulmlerini devam ettirdiler. Oysa burada, spanya'dan daha byk ve daha mutlu 4-5 krallk kurulabilirdi.Btn bu topraklar, Tolede, Sevilla, Valladolid, Saragossa ve Barcelona'nn toplamndan daha kalabalk bir nfusa sahipti. Bu ehirler doluyken bile, Tanr'nn bu blgeye yerletirdi insanlar kadar halka sahip olmadlar. Etrafn gezmek iin, 1800 milden fazla yol katetmek gerekirdi. 12 yl boyunca, bu 450 millik alanda, spanyollar 4 milyonu akn insan, kadn, oluk ocuk, gen, yal demeden bakla veya mzrakla ldrdler, ya da diri diri yaktgibi "fetih" dedikleri, aslnda vahi zorbalarn iddete dayal igalleriydi. Bu igaller srdyalnz Tanr'nn deil, btn insani kanunlarn da knad cinayetler devam etti.Tarihin hibir dnemiyle kyaslanmayacak korkun savalar yapld. Bu igallerde yaplan katlirda len insanlarn says ciddi rakamlar oluturuyordu. Hibir dil, hibir yaz, hibir insanri, bu topraklarda gerekletirilen korkun olaylar anlatmaya yetmez. Bu olaylar bazen ayn anda, beraberce; bazen de deiik yerlerde, ayr ayr oluyordu. Hristiyan konuklar insan soyunun en tehlikeli temsilcileriydi. Gerekten de, koullar ve nitelikleri itibariyle zellikle nemli olan baz olaylar bile glkle anlatlabilir. Bunun iin son derece zeermek, zaman ayrmak ve uzun uzun yazmak gerekir. Yine de, binde birini bile sylemediimi savunup yemin ederek, birka yerden szedeceim.Dier soykrmlar arasnda, ite 30.000'i akn nfuslu Cholula kentinde yaptklar:nde bapapaz ve dier papazlar, blgenin tm beyleri, tren alay halinde, byk bir sayg vea Hristiyanlar karlamaya gelmilerdi. Onlar, en nemli beylerin evlerine yerletirmek zere gtrmlerdi. spanyollar, halk fkelerinden korkutmak ve bu topraklarn her kesine korek iin (kendilerinin ceza dedikleri) bir katliam yapmaya karar verdiler. nk, spanyollarn girdikleri btn topraklarda niyetleri aynyd: Bu yumuak bal koyunlar nlerinde titriin vahi ve unutulmaz bir katliam yapmak! Bu amala, nce ehrin ve ehre bal her yerin beeriyle, soylularn ve ba beyi ardlar. Gelenler, spanyol yzbayla konumak iin ieri ediliyor, bu ekilde kimse durumu anlamadndan haber yaylmyordu. spanyollar yklerinin taiin 5-6 bin yerli istemilerdi. Hepsi gelince, onlar evlerin avlularna koydular. spanyollarn yklerini tamaya hazrlanan bu yerlileri grmek, insanda acma ve merhamet duygusu uyandrrd, nk stlerinde sadece utanlacak yerlerim rten bir ey, rlplak gelmilerdilerde karn doyurmayan, yavan yiyeceklerini tayorlard. Munis kuzular gibi diz ktler. Orada bulunan dier insanlarla beraber hepsi avluda toplannca, silahl spanyollar, gzclk etmek iin kaplarda durdular. Dierleri, kllarn kaparak bu koyunlarn hepsini klla veya lettiler. Fakat hibiri lmden kaamayacakt. ki gnn sonunda, sa kalan birok yerli kaortaya kt. Cesetlerin altna gizlenmilerdi (yle ok ceset vard ki). ldrlmemeleri iinpanyollardan balanmalarn dilediler. Ancak spanyollarn ne balamas, ne de merhameti vya ktka onlar paralara ayryorlard. Yzba, bal btn beylerin -yzden fazlaydlar-masn emretti. Ama bir bey (kukusuz bu topran prensi veya kral) oradan ayrlmay baard. veya 40 adamla beraber bir eit kale olan bir tapnaa snd. Tapnan ismi Cue idi. Gnkendini savundu. Ancak spanyollar, zellikle bu silahsz insanlara gre, arplmas zor dTapna atee verdiler. Yanan beyler yle banyorlard. "Kt insanlar! Biz size ne yaptk?dryorsunuz? Defolun! Meksika'ya gidin. Orada her eyi bilen beyimiz Montezuma intikammz alacaktr." Denir ki 5-6 bin insan avluda kltan geerken, spanyollarn yzbas Neron yangna bakarRoma'dan Tarpeia kayasnaocuklar, yallar barrVe o hibir ey hissetmezspanyollar, Cholula'dan daha byk ve kalabalk bir ehir olan Tepeaca'da baka bir byk katam yaptlar: ok sayda insan, iren bir ekilde kltan geirdiler.Cholula'dan Meksiya'ya doru yola koyuldular. Byk kral Montezuma, onlara binlerce hediye ile beyleri ve ehir halkn yollad. Yolda enlikler dzenlendi. ehre 2 mil uzaklktakieksika yolunun giriine, z kardeiyle, birok bey ve altn, gm, kyafet dolu hediyeleri tarliler yollad. Montezuma, altn bir tahtrevan zerinde, btn saray erkannn eliinde, biznyollar karlamaya, ehrin giriine geldi. Onlar saraya gtrd ve oraya yerletirilmelerintti. Ayn gn, orada bulunanlarn bana sylediklerine gre, spanyollar yce kral Montezuma'yukulandrmadan kurnazca ele geirdiler. Bana 80 adam verdiler. Sonra onu zincire vurdular. Anlatlmas gereken btn nemli olaylardan szetmeden, sadece bu zorbalarn yapt neml belirtmek istiyorum. spanyollarn komutan, kendisine dman baka bir komutan ele geirmekre limana inmiti. Kral Montezuma'y baka bir komutann emrinde -sanrm- yz adamn gzetimiakmt. O zaman spanyollar, blgedeki deheti kuvvetlendirmek iin yeni bir arpc eylem yakarar verdiler (sk sk yaptklar ve benim de anlattm gibi).ehirde yaayan halk ve saray erknndan olan beyler tutsak krallarnn houna gitmeye uray Onuruna dzenlenen dier enlikler arasnda, leden sonra, ehrin btn mahalle ve meydanlarerekleecek, "mitotes" adn verdikleri geleneksel danslar vard (Adalarda bu danslara "areitos" denirdi). Yerliler bu vesileyle bayramlk elbiselerini ve zenginliklerini karrlard. Hepsi gayret gsterirdi. nk bu enlik sevincinin temel ekliydi. En soylular ile aliyet soyundan gelenler, soyluluk unvanlarna gre, balo ve enliklerini gl kraln dairelerinin gittike daha yaknnda yaparlard. Bu saraylarn en yakn ksmnda ikibini akn ehzadrdu. Bu Montezuma mparatorluu'nun sekin blmyd. spanyollarn komutan bir blkle orayaAskerlerin enliklere katlmak istedikleri bahanesiyle, ehirdeki enlik yerlerine dier birlikleri yollad. Hepsine, belirli bir saatte saldrya gemelerini emretti. Yerliler cokuyla ve gven iinde dans ederken, komutan: "Saint Jacques! (*) Yakalayn onlar! " diye bard. te o zaman spanyollar, bu plak narin gvdeleri kllaryla demeye, bu mert iye baladlar. Tek bir kiiyi sa brakmadlar. Dier birlikler de baka yerlerde ayn eylerir.(*) Aziz Jacques.Bu, btn krallklar ve halklarn aknla, korkuya ve yasa boan bir olayd. Yreklerini yann sonuna dek -kendi sonlarna dek- hep alayacaklar; "areitos'larnda, danslarnda, romanslarnda (spanya'da sylediimiz gibi) bu felketi, yllardr gurur duyduklar soylu velialarnn yok oluunu anlatacaklard. Yerliler, onca masuma yaplan hakszl, olaand vahee silaha sarldlar ve spanyollarn stneyrdler. Onlar ki en byk beylerinin bylesine hakszca tutsak ediliine hogryle katlanmzuma hristiyanlara saldrmay, onlarla savamay yasaklamt. Yaraladklar birok hristiyan,kat. Tutsak Montezuma'nn, g snde bir hanerle, sarayn balkonuna kp, yerlilere sarayaarn ve bar yapmalarn emretmesi istendi. Bu kez, itaat etmek istemediler. Hatta mcadelelerini ynetmesi iin baka bir bey, yeni bir ef semekten szediyorlard. Bu arada limana giden komutan, beraberinde birok Hristiyanla muzaffer dnyordu. Yaklamalar zerine, yerliler, onlar kente girene kadar 3-4 gn boyunca sava kestiler. Btn blge halk topland.Komutan ehre girince uzun zaman yle iyi dtler ki, lmekten korkan spanyollar bir gece i terketmeye karar verdiler. Bunu renen yerliler, deniz kulanm kprlerinde birok hristiyann ldrdler. Bu, son derece hakl ve kutsal bir savat. Sylediim gibi, sebepleri ok hantkl ve adil her insan da bunu dorulard. Sonra Hristiyanlar yeniden glendiler ve savaairdiler. Yerlilere garip, artc eziyetler ettiler. Bir sr insan ldrp, birok byk byaktlar. Meksika ehrinde, komu illerde ve btn blgede zorbaca eylemler yaptlar (Meksika'ya 10, 15, hatta 24 km uzaklkta yaayan insanlar ldrdler). Ardndan, zalim veba ilerleyerek hep kazand. Kalabalk nfuslu Panuca eyaletine bulap, oray da krp geirdi. aknlk katliamlar yapld. Daha sonra spanyollar, ayn ekilde Cututepeque eyaletini, Ypilcingo'yu ve Colima'y yerle bir ettiler. Bu eyaletlerin her biri Leon ve Castilla krallklarndan bykt. Her eyalette yaplan tahribi, zulm ve cinayetleri anlatmak zor, hatta imknsdr. Zaten anlatlsa bile, buna dayanabilecek insann ta kalpli olmas gerekir.spanyollarn, bu blgelere hangi sfatla girdiklerini, masum yerlileri yokettiklerini, kalabalk nfusuyla gerek Hristiyanlara haz ve sevin verecek bu topraklar hangi sfatla bolttklarn belirtmek gerekir. Yerlilere, spanya kralna boyun eip, itaat etmelerini, aksi halde ldrleceklerini veya kleletirileceklerini sylyorlard. Bylesine mantksz, aptalere uymayp, bylesine haksz, zalim ve vahi adamlara teslim olmayanlar, majestelerine kar gelen asiler, isyanclar olarak gryorlard. Bu ekilde, efendimiz spanya Kral'na yazd: Amerika ktasn ynetenlerin krl, kendi kanunlarnda dier kanunlardan ok daha ak mli prensiplerden birini anlamalarn engelliyordu. yle ya, bir neden olmadan hi kimseye asi denemezdi.Tanr, mantk ve insan kanunlarndan biraz olsun haberdar olan Hristiyanlar, aniden iletilen baz haberlerin halkn kalbini krabileceini dndler. Bu topraklarda bar iinde yaseye bir borcu olmayan, doal beylere sahip halka: "Hi duymadnz yabanc bir krala itaat etmeye hazrlann. Aksi halde, sizi paralara ayracamz bilin, diyorlard. Halk, gerekten olduunu grd. Daha korkuncu, itaat edenlerin en hayvani klelie, inanlmaz ilere ve kl daha uzun sreli ikencelere maruz kalp, karlar, oluk ocuklar ve btn soylaryla tkenerini grdler. Bu veya dnyadaki herhangi bir halde tehditlerden korkarak itaat edip, yabanc kraln otoritesini kabul etse bile -hrsn ve eytani bir agzllnn allak bullakkrler grmyorlar m, bu onlara en ufak bir hak tanmaz.Esinlendikleri tek ey endie ve korku olduundan, bu 'sebatsz ve geri adamlar' iin doal insan ve kutsal hukukta deer verilmek iin yaplm her ey yalnzca rzgrdr. Onlara kalanehenneme gitme zorunluluu, Castilla krallarna yaptklar hakaret ve ikenceler olur.Krallklarn yok ediyorlar. Btn Amerika ktasnda hukuku ortadan kaldryorlar. te spanygelerde krallara yapt ve yapmay srdrd hizmetler bunlardr.(Bilinen ve hak ettii unvanyla) Bu zorba kaptan, kendisinden de zalim ve vahi, merhametten yoksun iki despot kaptan Gney ve Naco Denizi'nde Guatemala'nn byk, zengin, mutlu ve kalabalk krallarna, Kuzey Denizi'nde Honduras veya Guaimura'ya yollad. Bu iki krallk bitiiktir; snrlar da Meksika'dan 200 ya da 300 mil uzaklktadr. Kaptanlardan birini kara yoluyla, dierini deniz yoluyla yollad. Her ikisine de kalabalk bir svari ve piyade grubu elik ediyordu. Gerekte bu iki kaptann yapt ktlkler arasnda (zelliklela Krallna gideni, nk dieri abucak ld) o kadar ok zarar, ziyan, cinayet, ykm ve vsz edebilirim ki bugnn insan ve hatta gelecek yzyllardaki insanlar dehet iinde kalr. tacaklarm byk bir kitab doldurabilir. Gerekten de bu kaptan, yapt irenliklerin miktan ve le evirdii toprak says ile gemiteki ve imdiki tm benzerlerini geti. Saysz kuyla giden birok gemiyle sahil kylerini yamalad, byk skandallara yol at ve halk kovduco ve Guaimura Krall'na giderken, yolu zerindeki Yucatan Krallnda yerliler onu hediyelerle karlamaya gelmilerdi. Bu kralla gelince, btn blgeye, kyleri yamalayan ve yerle bn, halk ldren kaptanlar ve birok asker yollad. zellikle, bir kaptan 300 adamyla ayaklanarak Guatemala'ya doru topraklara dald. Bulduu tm kyleri yakt, ykt, ya ayanlarnn hed, onlar ldrd. Bunu kurnazca, 120 milin zerinde bir alanda yapt. Bylece kendisini yakamak iin ardndan yollananlar ssz ve ayaklanm kyleri bulacaklar, yerliler de yapt ktykmlarn intikamn almak iin onlar ldreceklerdi. Birka gn sonra kendisini yollayan veand ba kaptan ldrld. Ardndan baka cani zorbalar geldi.1524'den 1535'e dek korkun zulmleri ve katliamlaryla kendilerine arap, giyecek ve yiyecek getiren gemilere kle sattlar. Her zamanki diktatrlk ynetimleriyle bu eyaletleri, Naco ve Honduras Krall'n yerle bir ettiler. Gerek bir zevk cenneti olan bu yerler, dnyann en ok ziyaret edilen, kalabalk topraklarndan daha nfusluydu. Dnte bu eyaletlergetik. ylesine ssz, ykklard ki sert bir insann bile bu manzara karsnda ii burkuluryl boyunca spanyollar 2 milyonun zerinde insan ldrdler ve 100 mil karenin zerinde ya an 2000 kii bile brakmadlar. Szettiim klecilik ile, her gn, kalanlar da ldryorlar. F Guatemala krallklarna giden u byk zorba kaptana dnelim. Sylediim gibi gelmi gemi bhkmdarlar geti, bugnklerin Meksika'ya komu eyaletlerde yaptklarnn aynsn yapt. Semala krall 400 mil ekiyordu (kendisini yollayan kaptana ahsen yazmt). Getii her yeriykp, alarak, katliamlara ve yamacla giriti. Bahanesi her zamanki gibiydi. Yerlilere hinmadklar, hi ismini duymadklar spanya kral adna bu insanlktan uzak, adaletsiz, cani ra boyun emelerini buyuruyordu. Yerliler, kral dier spanyollardan ok daha adaletsiz ve cani olmal diye dnyorlard. spanyollar ise, onlara dnme zaman bile vermeden, mesabuk geliyor, ldryor ve yakyorlard."GUATEMALA EYALET VEYA KRALLII'NDANKralla geliinden itibaren bu kaptan, byk bir katliam yapt. Buna ramen en byk bey onu aya geldi. Bir tahtrevan zerindeydi. Boru ve dmbelek sesleriyle byk bir bayram havasnda, kralln bakenti Altatlan ehrinin dier birok beyi ona elik ediyordu. Yerliler spanyoa sahip olduklar her eyi sundular; zellikle mkemmel yiyecekler verdiler ve yapabildikleri her eyi yaptlar o gece spanyollar ehir dnda kaldlar. nk ehir onlara gl gde olduklarn bildiklerinden, endieliydiler. Ertesi gn kaptan, en byk beyi ve dierlerinden birounu ard. Uysal koyunlar gibi geldiler. Kaptan onlar tutsak etti ve kendisine filanca miktar altn vermelerini emretti. Altnlar olmadn nk topraklarnda altn bulunmadzaman onlar diri diri yaktrd; su ilemedikleri halde, sorgusuz sualsiz... Btn bu eyaletlerin beyleri, yce beylerinin sadece altn vermedikleri iin yakldn grnce, kylerine kanlara sndlar. Halklarna, spanyollar bulmalarn, onlara beyleri gibi hizmet etmelerini k nerede saklandklarn sylememelerini emrettiler.Kralln tm sakinleri, spanyollara itaat edip onlara beyleri gibi hizmet etmeyi istediklerini sylediler.Bu yobaz kaptan onlar kabul etmek istemediini ve eer beylerinin nerede olduunu gstermezlerse hepsini ldreceini syledi. Yerliler hibir ey bilmediklerini, ancak karlar ve oaryla beraber spanyollara hizmet etmeye hazr olduklarn, kendilerini evlerinde bulabileceklerini, orada onlar ldrebileceklerini veya istediklerini yapabileceklerini sylediler. Yerliler bu neriyi birok kez tekrarladlar. Ve artc bir olay oldu. spanyollar kgittiler. Karlar ve ocuklaryla sknet iinde alan bu zavall insanlar mzrak darbelernlar paralara ayrdlar. Bu ekilde, spanyollar ok byk ve gl bir kye girdiler. Burad de, kukusuz, dierleri gibi saf ve masumdular. spanyollar, oray iki saatten az bir zamanda yakp yktlar. ocuklar, kadnlar, yallar, kaamayan dierleriyle beraber kltaYerliler onca alak gnlllk, hizmet nerisi, sabr ve acya ramen bylesine insanlktan uzaahi kalpleri ne sarsabildiklerini ne de duygulandrabildiklerini grdler. Hi sebepsiz u veya bu ekilde leceklerini anlaynca, toplanmaya, birlemeye ve bu cani ve iren dmanlar intikam alarak savata lmeye karar verdiler. nk ok iyi biliyorlard ki sadece silahsz d, ayn zamanda plak, yaya ve gsz olarak, bylesine vahi, atl ve silahl bir ble karerdi. Sonuta yok olacaklard. O zaman atlar drmek iin yollara ukurlar kazmay akl ettiBu ukurlar atlarn karnna girmesi iin, sivriltilmi ve atele sertletirilmi ve hibir eysi iin yeillik ve otlarla kaplanm kazklarla doluydu. Atlar bu deliklere yalnzca bir iki kez dt nk spanyollar kamay baardlar, ama intikam almak iin canl yakaladklar bsiyeti ne olursa olsun bu ukurlara atacaklarn iln ettiler. Bylece hamile veya yeni doum yapm kadnlar, ocuklar, yallar ve yakalayabildikleri btn erkekleri oralara attlarazklarla deilmi yerlilerle doluydu. Onlar, zellikle kadnlar ve ocuklar, grmek ok acumdu. Dierlerini mzrakla, bakla ldryor, sonra da paralayp a kpeklere atyorlard. Blar zaman, zafer iin, onu yksek.alevler iinde yakyorlard. Bylesine insanlk d kasaplden 1531'e dek aa yukar 7 yl srdrdler. Katlettikleri yerli says tahmin edilemez.Bu deersiz, uursuz kaptan ve dierlerinin (nk yardmc kaptanlar ve askerleri ondan dahasefil, daha az duygusuz deildi) yapt korkun hareketlerin sonsuzluunda zellikle kayda der biri var. Olay bugn San Salvador ehrinin bulunduu, Cuzcatn eyaletinde meydana geldi. Buras, Gney denizi sahiliyle donanm, 45 millik bir alana yaylan, mutlu insanlarn yaad bir toprakt. Eyaletin bakenti olan Cuzcatn ehrinde spanyollar atafatla karlandlatuz bin yerli, tavuk ve yiyeceklerle ykl olarak onlar bekliyordu. Gelip hediyeleri aldktan sonra, kaptan, her spanyolun bu kalabalk insan topluluu iinden gerektii zaman sresince kullanlmak zere istedii kadar yerli almasn, ihtiyac olacak kadarn da getirtmi emretti. Her spanyol 100-150 tane veya ok iyi hizmet edilmek iin kendine yeterli grnen sayda yerli ald. Masum kuzular bu blmeye katlanmak zorunda kaldlar. spanyollarariyle hizmet ediyorlard. Neredeyse onlara tapacaklard.Bu arada kaptan, beylere, kendisine ok altn getirmelerini syledi, nk spanyollarn asl ydu. Yerliler sahip olduklar tm altn vereceklerini sylediler ve ok miktarda, altnm gien yaldzl bakr balta topladlar. Bunlar kendileri kullanyorlard, nk ellerinde az altaptan baltalar mihenk tandan geirdi, bakr olduunu grnce spanyollara: "Bu lke cehennesin! Madem ki altn yok, gidelim. Herkes kendisine hizmet eden yerlileri zincire vursun. Onlar kle gibi damgalayacam." dedi. yle yaptlar; zincirliyebildikleri herkesi kraln damgasyla kle gibi damgaladlar. ehrin en byk beyinin olu bile gzmn nnde damgByle bir zulm karsnda, kaabilenler ve dier blge yerlileri birlemeye ve silahlanmaya br. spanyollar da byk tahribat ve katliamlara giritiler. Guatemala'ya dndler, orada bir ehir kurmulard. imdi bu ehir, ayn anda 3 tufan yollayan kutsal adalet tarafndan hakl arak yklm bir durumda. Tufanlardan biri su, dieri toprak ve ncs de 10-20 kzden irieyler ve savaabilenler ldrlnce, spanyollar dierlerini her zamanki gibi, o dayanlmaz hietilie mecbur ettiler ve kle vergisi istediler. Yerliler oullarn, kzlarn veriyorlardi yoktu. spanyollar da, Peru'da satlmak zere onlar gemilere yklyorlard. Szetmediim ditliamlar ve tahribatlarla, dnyann en verimli, en kalabalk krallklarndan birini -100 mil kareden byk- krp geirdiler. Zorba kaptann kendisi bile, buralarn Meksika'dan daha kalabalk olduunu yazyordu. Doru sylyordu. O ve dierleri 1524'den 1540'a kadar, 15-20 sene iinde, 4-5 milyondan fazla insan ldrdler. Hl kalanlar ldryorlar ve ldrmeye de der.Baz kylere veya eyaletlere savaa gittiinde, bu kaptann nceden boyun emi yerlileri, diriyle savasnlar diye beraberinde gtrme alkanl vard. Gtrd 10-20 bin adama yemek ladklar yerlileri yemelerine izin veriyordu. Ordughnda, akl almaz bir insan eti kasapl vard. Onun nnde, ocuklar ldrlyor, kzartlyordu. Sadece ellerini ve ayaklarn -rdu- almak iin adam ldrlyordu. Bu insanlk d davranlar duyan, dier blgelerdeki hauyordu ki nereye saklanacan bilemiyordu.Zorba kaptan, yerlilere gemi ina ettirerek birounu ldrd. Onlara Kuzey Denizinden, Gney Denizine, 130 mil boyunca, 3-4 kental m arlnda apalar tatyordu. apalar srtlarna, bgiriyordu. Bu ekilde, zavall plak adamlarn omuzlarnda birok top paras tatt. Byle rn dar patikalarda grdm. iftleri ayryor, denizcilere ve askerlere vermek zere erkeklern kanlarn ve kzlarn alyordu. Amac askerlerini memnun etmek ve donanmas iin onlar si almakt. Gemileri yerlilerle dolduruyordu. Hepsi susuzluktan ve alktan lyordu. Aslnda, bu zulmleri dolayl olarak anlatsaydm, dnyay dehete drecek kaln bir kitap yazardm.1Hovard Zinn, a.g.e., s. 56-57.21 arrobe = 12-15 kg.(*) 100 kg arlnda bir tart birimi. (ev.)Her biri birok gemiden oluan iki filo meydana getirdi. Onlarla gn ateiymi gibi btn buraklar yakt. Geride ne kadar ok yetim brakt! Ne kadar ok ana-babadan ocuklarn ald! ok adam karsndan mahrum brakt! Ne kadar ok kadn kocasz brakt! Ne kadar ok zinayae sebep oldu! Ka kii zgrln kaybetti! Bu insanlar onun yznden ne kadar ok korku, fel! Ne kadar gzya aktt! Onun yznden, bu yaamda ne ok i eki, inilti ve yalnzlk; bennem azab! Sadece yerlilerin deil -ki bunlar sayszd- zavall Hristiyanlarn da bu denli hakszlklara, gnahlara ve korkun irenliklere katlmn salad. Inaallah Tanr ona ac sonla yetinir.YEN SPANYA'DAN, PNUCO VE JALSCO'DANYeni spanya ve Pnuco'da meydana gelen, daha nce anlattm veya hi bahsetmediim byk zul katliamlardan sonra, 1525'te Pnuco'ya baka bir zorba geldi. Duyarsz ve caniydi. Birok zulm yapt. ok sayda kleyi, yukarda anlatld gibi demirle dalad. Oysa hepsi zgar birok gemiye ykledi ve en iyi sat yapabilecei Kba ve spanya adasna yollad. Bylecetin yokediliini tamamlad. Bir ksrak iin 24 yerlinin -akl sahibi kiiler- verildii grl. Daha sonra, bu zorba bakanlk ettii dier byk zorba yneticilerin grevlileri ile birlik Meksika ehri ve yeni spanya ynetimine atand. Beraberce yle ok cinayet ve gnah iledile yle ok zulm, hrszlk, irenlik yaptlar ki inanamazsnz. Bu yollarla, bu toprak paras ki eer Tanr onlar durdurmasayd iki yl iinde Yeni spanya'y spanyol adasnn bugnk hceklerdi. Saint Franois tarikatndan din adamlarnn direnii ve adil faziletin dostu olan yeni bir kurum, kraliyet mahkemesi, bu gidii engelledi. Zorbann evresindeki adamlardan bazlar, byk meyveliin etrafna duvar rdrmek iin 8.000 yerli getirttiler. Bunlar iz, yemeksiz alyorlard. Aniden alktan lyorlar, zorba hkmdar ise hi ilgilenmiyordu.okeden bu mehur zorba hkmdar, adil kraliyet mahkemesinin geliini rendiinde, diktatrlyaca bir yer kefetmeyi dnd. Topraklara girecekti. Kendisine ve beraberindeki spanyolla hamallk yapmas iin Meksika eyaletinden zorla 15-20 bin adam kard. Bu yerlilerin hemen hepsi ld. 200 kii bile geri dnmedi. Meksika'ya 40 mil uzakta, Meksika kadar mutlu ve kalabalk Michoacn eyaletine geldi. Bu eyaletin kral ile beyi byk bir kalabalkla onu karlamaya geldiler. Ona gnlerce hizmet ettiler, hediyeler sundular. Zorba hkmdar, altnlar ve gmleriyle nl kral ele geirdi; hazinelerini kendisine vermesi iin ona ikence y balad.Ayaklarna kstek vurdu. Kollarm gerdi ve onu, ellerinden kaln bir kalasa balad. Ayaklarn altna yanan bir odun yn yerletirdi. Elinde gazyana batrlm bir amar tutan gen daha iyi kzarsn diye zaman zaman ayaklarm slatyordu. Bir yandan cani bir adam, oklarla donatlm bir orduyla kraln kalbine nian almt. Dier yandan baka bir adam, kraln zeaya ve onu gz ap kapayncaya kadar paralara ayrmaya hazr korkun vahi bir kpei tutuyoba hkmdarn arad hazinelerin yerini sylemesi iin, ona bu ekilde ikence ettiler. Ta kidan haberdar edilen Saint Franois tarikatndan bir din adam, onu ellerinden kurtarana dek. Bu ikenceler sonunda kral ld. spanyollar ayn ekilde altn ve gm vermeye mecbur iin, bu eyaletlerin birok beyine, bakanna ikence ettiler, onlar ldrdler.O devirde, kiilerden ok, almay dnd keselerini ve varlklarn ziyaret eden bir zorbarin putlarn sakladklarn kefetti. spanyollar onlara daha iyi bir Tanr'nn varln hiilerdi. Putlarn verene kadar onlar hapis tuttu; nk putlarn altn ya da gmten olduuArdndan onlara acmaszca ikence etti. alma amacndan vazgememek iin beyleri, putlarn knden geri satn almaya zorlad. Onlar da geleneklerine gre, Tanrlar olarak tapnmak iin, bulabildikleri altn ve gmle putlarn geri satn aldlar. te uursuz spanyollarn Ameriktklar ve rnekleri, ite Tanr'y nasl ycelttikleri!.. Michoacn eyaletinin yneticisi bu a, Jalisco eyaletine gitti. Buras insan doluydu. Bir kovan gibi, kalabalk ve mutluydular. nk ktann en verimli, en hayranlk verici eyaletlerinden biriydi buras. Nfusu 7 llik bir alana yaylm kyleri vard. spanyollar oraya girdiklerinde, beyler ve blge sakinleri, her zaman yerlilerin yapt gibi, hediyeler ve sevin gsterileriyle onlar karlamaya ldiler. Bu zorba ynetici her zamanki zulmlere ve cinayetlere balad. Bunlar, spanyollarn yerlilere yaptklar, alkanlk haline gelmi ikencelerdi. Amalar Tanrlar saydklarti. O da altnd. Kyleri yakyor, beyleri yakalayp ikence ediyor, yakalayabildii herkesi ke yapyordu. Zincirlere vurarak bir yn yerliyi gtryordu. Yeni doum yapm kadnlar, ktrn yklerini tayorlard. Ar iten veya aln yol at gszlkten dolay bebeklerinie onlar yollarda brakyorlard. ok sayda bebek byle yollarda ld.Kt bir Hristiyan, gnah ilemek iin gen bir kz yakalayarak karmak amacyla annesine saner ya da kl alp annenin elini kesti. Gen kz ise, rza gstermediinden, haner darbe Anlatlmayan onca cinayetin arasnda, zorba ynetici 4500 erkek ve kadn, daha st emen bir yandaki ocuklar, iki, , drt ve be yalarndakileri, kle gibi, hakszca -nk hepsi gibi zgr insanlard- demirle dalad. Oysa onlar barseverlikle spanyollar karlamaya g. Haksz ve korkun, saysz sava ve katliamn sonunda zorba ynetici, btn bu topra baskn vebasna drd. Genellikle adadaki tm Hristiyan yneticiler klelii uyguluyor ve halka ettirdiklerini ileri sryorlard. Vekilleri aracl ile cani eylemler ve duyulmam ikenceptrd. Ama altn ve keselerini almakt. Vekillerinden biri, bar olduklar halde asarak, iri yakarak, vahi kpeklere atarak, ayaklarn ve ellerini, ban ve dilini keserek birok yliyi ldrd. Altn ve keselerini vermeleri iin onlar korkutmaktan baka bir ey bildii yokCani krba ve sopa darbeleri, tokatlar her gn, her saat uygulanan her. trl zulmden baka, bu nl zorba, vekilini gryor, yaptklarn biliyordu. Zorba yneticinin Jalisco krallndakp yokettii anlatlr.yle ki dierlerinin canice ldrln grp umutsuzlua kaplan yerliler ayaklandlar ve orkl olarak onurluca birka spanyol'u ldrdler. Ardndan, dier eyaletleri yoketmek -onlarnek diye adlandrd- iin oradan geen yeni, baka zorba yneticilerin hakszlklar ve hakararsnda baz kayalklar zerinde glendiler. imdi spanyollar, onlara yeniden yle ok zulki, bir yn insan ldrerek bu byk topra hemen hemen tamamen insansz braktlar, krp cehennemlikler arasna terkettii bu zavall krler, yerlilerin sebebinin son derece adil olduunu grmyorlar. Gerekli gleri ve silahlar olsayd, doal, kutsal ve insani kanunlargre yerlilerin, onlar (spanyollar) paralara ayrmaya ve topraklarndan kovmaya haklar oldu. Kendi sebeplerinin ise ok adaletsiz ve haksz olduunu, tm kanunlar tarafndan yasakland grmyorlar. Masum yerlilere kar, onlar yokederek kazandklar zaferlerin kendilerir tarafndan verildiini, nk bu haksz savalarn adil olduunu dnyor, sylyor ve yazaptklar onca hakaret, zorbalk, ar ve aklanamaz gnahlarn ardndan, tekrar savaabilmek sylyorlard. Baskc eylemleriyle neeleniyor, gurur duyuyor ve Tanr'ya minnettar oluyorlard. Tpk Zekeriya peygamberin szettii hrsz zorbalarn yapt gibi (Blm 2): Pasce pecos quoe qui occidebant non dolebant sed dicebant: benedictus Des quid divites facti sumus! (1)YUCATAN KRALLII'NDAN1526 ylnda bir baka sefil adam, krala syledii yalanlar, aldatmacalar ve yapt tekliflerayesinde Yucatan Krall valiliine atand. (O zamana kadar dier zorba yneticiler de, hrsapmalarna imkn tanyan grev ve makamlar elde etmek iin byle yapmlard). Yucatan Krallla doluydu nk buras ok verimli bir toprakt. Elde edilen besin ve meyveler bakmndan Mekka'dan da iyi bir yerdi buras. zellikle bal ve balmumu bolluu ile Amerika'nn imdiye dek tannm her yerini geerdi. Bu kralln evresi aa yukar 300 mil idi. Sakinleri, uysabarlklar ile tm yerliler iinde dikkat ekerlerdi. Ktlkler ve gnahlar onlardan uzakt. anlar Tanr'y tanmaya kadir ve lykt.spanyollar bu krallkta byk ehirler kurabilirler ve orada yeryz cennetindeymi gibi yaalirlerdi (eer buna layk olsalard). Ancak agzllkleri, duyarszlklar ve byk gnahlarlamadlar. Tpk Tanr'nn onlara Amerika'da gsterdii dier pek ok blgeye lyk olamadklaorba, beraberindeki 300 adamla birlikte, kimseye zarar vermeden evlerinde duran iyi ve masum halka kar savaa giriti. Bir yn insan ldrd ve yoketti.Toprakta altn olmadndan (eer olsayd madenlerden altn kartarak yerlileri ldrrd) yeal kle yaparak, sa kimin iin lmse, ite altn onlarn beden ve ruhlarndan kard. Gemirkeye, domuz yana, giyeceklere, atlara, kendisinin ve yardmclarnn ihtiyac olan her eykarlk, kendi yarg ve deerlendirmesine gre onlar dei toku yapyordu. Hepsi birbirinde-100 gen kz seime sunuyordu. Her adam 12-15 kg arlnda arap, ya veya sirke, ya da doarlk birini seiyordu. Seilmi 100-200 delikanl arasnda, yakkl bir delikanlnn da drensin oluna benzeyen bir delikanlnn bir miktar peynire, 100 kiinin de bir ata karlk verildii grld. Bu zorba, 1526'dan 1533'e dek, 7 yl boyunca bylesine iren bir ticareti sBu topraklar yakp ykt, halksz brakt, yerlileri acmaszca ldrd. Son olarak, Peru'nunleri duyuldu ve yanndaki spanyollar oraya gittiler. Cehennem birka gn sresince durdu. Ancak, baka byk ktlkler, hrszlklar, yakalamalar yapmak, Tanr'ya byk gnahlar iledler, hl da ilemeye devam ediyorlar. Sylediim gibi, son derece kalabalk olan bu 300 millik alan hemen hemen tamamen boalttlar.Orada yaplan zulmlere kimse inanamaz, kimse bunlar anlatamaz. Sadece aklma gelen iki tanesini anlatacam. Sefil spanyollar, vahi kpekleriyle tehdit ederek kadn, erkek, trlileri aryorlard. Hasta bir yerli kpeklerden kaamayp dierleri gibi paralara ayr lacaynca bir ip ald. Ayaklarndan birine bir yandaki bebeini balad ve kendini bir diree asnu yeterince abuk yapamadndan, kpekler gelip bebei paralara ayrdlar. lmeden nce, bivaftiz etme imkn buldu. spanyollar bu krallktan ayrlrken, ilerinden biri, bir ky veya alet beyinin olundan kendisiyle beraber gelmesini istedi. ocuk lkesini terketmek istemediini syledi. spanyol yle cevap verdi: "Benimle gel, yoksa kulaklarn keseceim." o hayr yantn verdi. spanyol hanerini knndan kard ve ocuun her iki kulan da kestetmek istemediini tekrar ettiinden, sadece salarn ekiyormu gibi glerek burnunu kesti. , yoldan km adam, ulu bir din adamnn nnde, yerli kadnlar gebe brakmak iin her eyianmadan vnd. Bylece, hamileyken onlar kle olarak en iyi fiyattan satyordu.Bu krallkta ya da Yeni spanya'nn bir eyaletinde kpekleriyle geyik veya tavan avna giden spanyolun biri, bir gn avlanacak hibir ey bulamad. Kpeklerinin a olduunu dnd. K annesinden kard. Bir hanerle kollarn ve bacaklarn kesip paralara ayrd ve her kpeerdi. Kpekler paralan yiyince, kk gvdeyi yere, btn srye att. spanyollarn bu blgelklarn, Tanr'nn onlar nasl "in reprobus sensus" a gtrdn, Tanr'nn suretiyle yaratarlan yerlilere ne kadar deer verdiklerini grn. Daha korkunlarn greceiz.Kendilerine Hristiyan diyenlerin -mantk onlar kavrayamyor- yaptklar duyulmam saysz zszetmeden sadece u olayla szlerimi bitirmek istiyorum. Peru'nun zenginlikleri arzusuyla kr olmu btn iren zorbalar gidince, muhterem peder fray Jacobo, halk yattrmak, d, despot spanyollarn 7 yl boyunca yaptklar korkun babozumlarndan ve cinayetlerden geri kalan kk salkmlar sa'ya gtrmek iin Saint Franois tarikatndan 4 din adamyla berabegitmeye karar verdi. Din adamlar sanrm 1534'te geldiler. Btn dnyann gerek Tanr's tekanr'y tantmak amacyla din adamlarnn topraklarna girmelerini kabul edip etmediklerini ek iin, Meksika eyaletinden baz yerlileri eli olarak yolladlar. Yerliler birok kez toplandlar, bir araya geldiler. nce, kendilerine peder, papaz diyen bu adamlarn ne olduu, ne istedikleri hakknda bilgi aldlar. Onlara onca hakaret eden, hakszlk yapan Hristiyanlardan ne farklar olduunu aratrdlar. Sonuta, baka spanyollar olmadan, yalnz gelmi artyla onlar kabul etmeye karar verdiler.Din adamlar sz verdiler nk Yeni spanya'nn genel valisi onlara bu yetkiyi vermiti. Genevali, din adamlar hari, spanyollarn artk bu topraklara girmeyeceine ve Hristiyanlarn ylileri hibir ekilde rahatsz etmeyeceine dair sz vermiti. Din adamlar, her zamanki gibi a'nn ncirini rettiler ve spanya Kral'nn yerliler hakkndaki kutsal niyetinden sz ettilYerliler, doktrini ve papazlarn rneini yle ok sevdiler, haz duydular, Castilla krallarndan szedilmesinden yle ok zevk aldlar ki... nk yedi yl boyunca spanyollar hibir zi retmemiler, Tanr'dan bahsetmemilerdi. Tek bahsettikleri onlara bask yapan ve onlar yokedenlerdi. Papazlarn gelii ve vaizlerinden 40 gn sonra, blge beyleri btn putlarn, yakk zere getirdiler. Sonra gzbebekleri gibi baktklar ocuklarn din adamlarna, eitsin diyslim ettiler. Onlar iin kiliseler, tapnaklar, evler ina ettiler. Din adamlar, vaiz vermeleri, Tanr'dan ve byk Castilla kral dedikleri kiiden szetmeleri iin dier eyaletlerdavet ediliyordu. Papazlar tarafndan ikna edilen yerliler, imdiye dek Amerika'da hi yaplmam bir ey yaptlar. Bu krallklar ve geni topraklar yokeden baz zorba yneticialarnn hepsi uydurma ve yalandan baka bir ey deildir. 12 ila 15 bey ve birok topraktaki bamllar, halklaryla toplandlar. Onlarn fikrini ve onayn aldlar. Sonra da kendi rzastilla krallarna boyun ediler. spanya kraln, yce ve evrensel beyleri olarak kabul ettiler. mza yerine de birtakm iaretler yaptlar. mzalar da, din adamlarnn ahitlii de eliBu imana sahip olan din adamlar byk bir sevinle doluydular. Gemiteki haksz cinayetler ve savalarda sa kalabilmi, dier krallk sakinlerini de sa'ya gtrebilme umudunu tayorladen, kralln bir ksmna 18'i svari ve 12'si piyade olmak zere 30 zorba girdi. Baka eyaleerdeki yerlilerden aldklar putlarla yklydler. Bu otuz spanyol'un kaptan girdikleri blg bir bey artt. Putlar almasn ve tm blgeye datmasn syledi. Her putu, kle yaplacbir yerliyle dei toku ediyor, beyi.de. eer bu deiimi uygulamazsa sava yapmakla tehdit ediyordu. Korkuyla zorlanan bey putlar tm blgeye datt. Bamllarna tapmalar iin putla kadn-erkek yerliler vermelerini emretti. O da bu yerlileri kle yapacak olan spanyollara teslim ediyordu. Yerliler, korkudan iki ocuklarndan birini veya ocuklarndan ikisini veriyorlard. Bu ekilde bu gnah ticarete uyuyorlard. Bey ya da yerli bakan sanki Hristiyan olmular gibi spanyollar memnun ediyordu.Bu dinsiz, eytans hrszlardan Juan Garcia adl birisi hasta ve lm deindeydi. Yatannut yk vard. Hizmetindeki yerli bir kadna, bu putlara karlk tavuk kabul etmemeye zen gmesini sylyordu, nk bunlar ok iyi putlard, her biri bir kle deerindeydi. Sonunda sefiam bu vasiyet ve saplantyla ld. Cehennemlere gmldnden kim phe edebilir ki?imdi incelense ve deerlendirilse; spanyollarn Amerika'ya geliindeki kr nedir, hangi din izleri, hangi Hristiyanlk rnekleri veriyorlar, Tanr'y nasl yceltiyorlar, bu halklara O'nu tantmak ve Ona taptrmak iin nasl bir aba harcyorlar, bu ruhlara kutsal iman ekmekten, onu oaltmak ve yaymaktan nasl kayg duyuyorlar. Jeroboam'n (halkn tapmas iin iki ta altn buza yaptndan srail'i gnaha sokmutu) girdiinden daha kk bir gnah m oldu yas'inkine mi benzedi ya da daha fazla skandala m yol at? Burada yarglansa; ite Amerika'ya giden, altna susamlklar ile birok defa sa'y satan ve bugn de satmaya devam eden, tekrar tekrar reddeden spanyollarn eylemleri.Yerliler din adamlarnn verdii szn (spanyollarn bu eyaletlere giremeyecei sz) doru ollarn bizzat kendilerinin dier lke putlarn onlara satmak iin getirdiklerini grdler. Oy onlar btn putlarn, yakmalar iin din adamlarna vermilerdi; imdi tek amalar gerek Takt. Bunun zerine tm lke, din adamlarna fkelendi ve ayakland. Yerliler onlara yle ded: "Hristiyanlarn bu lkeye girmeyeceklerine dair sz vererek bizi kandrmak niye, bize yalan sylemek niye? Mademki Hristiyanlarnz bize bakalarn satmak iin getireceklerdi o hae tanrlarmz yakmak niye? Acaba bizim tanrlarmz dier milletlerinkinden daha iyi deil m1?" Din adamlar ellerinden geldiince onlar yattrdlar, nk onlara syleyecek hibir e Otuz spanyol'u grmeye gittiler ve yaptklar ktl syleyerek buray terketmelerini isteyollar bunu reddetti. Hatta yerlilere, kendilerini din adamlarnn getirttiine inandlar. Bu usta bir kurnazlkt. Sonuta yerliler, din adamlarn ldrmeye karar verdi.Din adamlar, kendilerini haberdar eden yerliler sayesinde bir gece kaarak canlarn kurtardlar. Gidilerinden sonra, yerliler din adamlarnn masumiyetini ve erdemini, spanyollarn da ktln anlad. Papazlara eliler yolladlar. Bunlar 50 mil sonra onlara ulat. rini rica ettiler. Sebep olduklar huzursuzluktan dolay zr dilediler. Tanr'nn hizmetkr an din adamlar, bu insanlar iin kayg duyuyordu. Onlara inanarak lkeye geri dndler. Melekler gibi karlandlar. Yerliler onlara gnlerce hizmet etti. Orada 4-5 ay daha kaldlar. Hristiyanlar bu lkeyi hibir zaman terketmek istemediklerinden genel vali bile, tm gayretlerine, onlar hain iln etmesine ramen, geri dndrmeyi baaramad. nk Yeni spanyaktayd. spanyollar her zamanki gibi yerlileri yaralamay, ezmeyi aralksz srdryorlard. Ddamlar bunca kt eylem karsnda yerlilerin er veya ge kzacaklarn ve yine her eyin onl kalacan dnyordu. Gerekten de huzurla vaaz veremiyorlard. spanyollarn kt hareketl da, yerlilerin de srekli huzuru bozuluyordu. Sonunda bu krall terketmeye karar verdiler. Bylece bu toprak, doktirinin ve yardm olmadan terkedildi. Bu insanlar cahillikli ve sefaletleriyle kalakaldlar. Din adamlar, en nemli anda yerlileri Tanr'nn iyi haberinin ve inancnn desteinden mahrum brakyorlard. Oysa yerliler doymak bilmeden bu bilince varyorlard bile. Bu, yeni ekilmi bitkilerin suyunu kesmek gibi bir eydi. Ve btn bunlar spanyollarn aklanamaz hatas ve ustaca ktlkleri yzndendi...SANTA MARTA EYALETNDENSanta Marta, yerlilerinin ok altna sahip olduu bir toprakt. nk toprak zengindi ve yerliler altn karmakta ustaydlar. Bu nedenle 1498'den 1542'ye kadar saysz zorba, spanyol geleriyle buray yamalamaya, halk ldrp mallarn almaya, altnlarn almaya geldiler. 40 yralksz devam eden bu yolculuklar srasnda, genellikle sahil eridinde ve birka mil ieride 1523'e dek byk zarar verdiler, katliamlar, zulmler yaptlar. 1523'te spanyol zorbalar blgeye yerleti. Toprak zengin olduundan, sylediim gibi, deiik kaptanlar arka arkaya geldi. Hepsi de birbirinden zalimdi. Her biri dierinden daha ar zulmler ve cinayetler yapmay i edinmiti. Ama, belirtilen disiplini daha da yukarlarda salamlatrmakt.1529'da ne Tanr korkusu, ne de insan soyu iin merhamet duyan kararl byk bir zorba, kalabalk bir grupla geldi. Beraberindekilerle birlikte yle ok zarar verdi, katliam ve dinsizlik yapt ki kendinden ncekileri geti. Bu eyalette yaad 6-7 yl boyunca birok ha ald. Kald yerden kaarken gnah karamadan ld. Onu dier katil ve hrsz zorbalar izlki zorbalarn ellerinden ve cani bandan kaan sakinleri yoketme iini tamamladlar. Birokyaleti mahvedip, krp geirerek, halk daha nce anlatld gibi yakalayp ldrerek topraklyayldlar.Baka yerlerde, altn bulmak ve kimin altn sahibi olduunu renmek iin beylere ve bamllaice ikence ediyorlard. Sylediim gibi, bu zorbalar, cinayetlerinin says ve arl bakmri getiler. O kadar ki 1529'dan bugne, bu blgede dierleri kadar kalabalk olan 400 mili akn topra boalttlar.spanyollarn, Santa Marta krallklarndan Tanr'ya, krala ve bu masum milletlere kar yapti, katliamlar, topraklan halksz braklar, yapt hakszlklar, iddeti, zarar ve bykk anlatmam gerekseydi gerekten ok uzun bir hikye yazacak olurdum. Ama eer Tanr bana mr verirse, bunu da zaman gelince yaparm. Burada sadece eyalet piskoposunun krala, efendimize yazd szlerden birkan gstermek istiyorum. Mektubun tarihi 20 Mays 1541. Bakaarasnda piskopos unlar yazyor: "Kutsal kral, ben derim ki bu topra kurtarmann yolu, majestelerinin onu hayrsz pederlerin iktidarndan alp, kendisine mantkl ve hakettii gibi davranacak bir kiiye vermesidir. stelik bunu mmkn olduunca abuk yapmaldr, yoksa ondan somlu zorba yneticilerin ac ektirilerine, tketilerine dayanarak eminim ki pek yaknda yok olacak." Piskopos biraz ileride ise yle sylyor:"Majesteleri ak olarak grecek ki bu devletlerin ktlklerden kurtulmas iin buray ynete yetkilerinin ellerinden alnmasn hak ediyorlar. Kanmca eer bu yaplmazsa, topraklar aresiz kalr. Majesteleri yine anlayacak ki blgelerimizde Hristiyan deil eytanlar var. Tanr ve kral hizmetkrlar deil kanun ve kral hainleri var. Gerekte, sava yerlileri bara,leri dinimizi tanmaya gtrmedeki en byk engelin, Hristiyanlarn bar yerlilere yaptmuamele olduunu dnyorum. Yerliler bundan dolay yle hrn, yle huzursuz oluyorlar ki ohibir ey Hristiyan isminden daha iren daha nefret verici olamaz. Burada her yerde onlara (Hristiyanlara) eytan anlamna gelen 'yares' diyorlar. Hi phesiz hakllar, nk buraan eylemler ne Hristiyanlarn ne de mantk sahibi insanlarn deil dpedz eytanlarn ii. B sonu kmaktadr ki, yerliler bu acmasz ktl Hristiyanlar az alanda olduu kadar kaf bunun Hristiyanlarn kanunu olduunu, kaynann da Tanrlar ve krallar olduunu dndle ikna etmeye almak denizi tketmeyi istemektir, onlara Isa ve kanunuyla alay etme, glme frsat vermektir. Sava yerliler, bar yerlilere yaplan muameleyi grnce, bir spanyen birok vuru ile lmek yerine, tek vuruta lmeyi tercih etti. Yenilmez kralmz, bunu tecrelerimden biliyorum." vs. vs.Daha sonra yle diyor :"Burada majestelerinin dndnden daha fazla hizmetkr var; nk burada bulunanlar iinde er yoktur ki herkesin iinde, eer altn elde etmek iin majestelerinin bamllarn yamalar yokeder, ldrr veya yakarsa bu majestelerinin hizmetindedir dememeye cesaret etsin. Altnn bir ksmnn majestelerine gittiini iddia eder. te bu yzden pek Hristiyan kralmelerinin, Tanrya hizmet edilmedii zaman kendisine de hizmet edilmediini, birka ar ceza ile anlatmas uygun olur."Yukardaki her ey Santa Marta piskoposu tarafndan aka sylenmitir ve bugn bu zavall b masum halka yaplan aka gstermektedir. Piskopos, sefil spanyollarn katliamlarndan kalara snabilenlere sava yerli, saysz cinayette sa kalp, daha nce anlatlan baskc, kum edilmilere bar yerli diyor. Bar yerlilerin ektiklerini olduka az aklasa da, perinden onlarn da sonuta ldrldkleri anlalyor.spanyollar dalarda yk tatarak blge yerlilerini bitkin drd. Yerliler zayflktan ve yn dp bayldnda, ayaa kalkp dinlenmeden yrmeye devam etsinler diye, spanyollar tekmealarla onlara vurdu, kllarnn topuzuyla dilerini krd. O zaman yerliler genellikle ylei: "Hadi, ktsnz; daha fazla yapamyorum, beni hemen ldrn, burada lmek istiyorum." Bunurin i ekileriyle, elleri kalplerinin stnde, korku ve ac iinde sylerdiler. Ah! Bu masumaratklarn, sefil spanyollar yznden ektikleri felaketlerin, belalarn yzde biri anlatlaeydi! Tanr onlar kurtarabilecek ve kurtarmas gerekenlere anlatsn!CARTHAGENE EYALETNDENCarthagene eyaleti, Santa Marta'nn 50 mil batsndadr. Carthagene ve Cenu eyaletleri, Uraba krfezine dek 100 mil sahile ve gneye doru ieride ok topraa sahiptir. Bu eyaletler 1498 ya da 1499'dan bugne kadar Santa Marta eyaletleri gibi muamele grd: Ac ektirildi, yerle bir edildi, halksz brakld, yokedildi. spanyollar buraya da yine, zulm, cinayet ve hrszlktan baka bir ey getirmedi. Detayl anlatmak istemiyorum, dier eyaletlerde yaplan ktlkleri anlatmak iin bu ksa zeti abucak bitiriyorum.PERLES, PARIA SAHL VE TRNDAD ADASI'NDANspanyollar, Paria sahilinden Venezuela krfezine dek -krfez hari- aa yukar 200 millik b alanda, yaayan halka byk ve acmasz kymlara giritiler. Yamaclk yaptlar, kle olaracyla canl ele geirmek iin ellerinden gelen her eyi yaptlar. Antlamalar nedeniyle yerlilerin spanyollara duyduu gven ve dostluu istismar ederek onlara sk sk ihanette bulunarak esir ettiler. Yerliler onlar akrabalar ya da ocuklar gibi evlerinde arlyor, verebildikleri her eyi veriyor, mmkn olan en iyi ekilde onlara hizmet ediyordu. Gerek u ki bu sahil sakinlerinin 1510'dan beri spanyollar yznden urad hakszlklar, kfrler, hakaretlr ne kolayca ne de detayl olarak anlatlabilir. Sadece iki- tanesini anlatmak istiyorum. spanyollarn, cehennem azabna benzeyen zulmlerini de bir para olsun anlatma imknmz acak bylece.Trinidad adas Sicilya'dan ok daha byk ve irin, mutlu bir yerdir. Paris blgesinde ana karayla birleir. Halk, btn Amerika'nn en iyilerinden, en erdemlilerindendir. 1516'da, bir yamac 60 deneyimli hrszla beraber oraya gitti. Yerlilere, bu adada onlarla beraber oturmaya, yaamaya geldiklerini iln ettiler. Yerliler onlar kendi kanlarndan ocuklarym gibi karladlar. Beyler ve dier kimseler byk bir sevgi ve sevinle onlara hizmet eer gn onlara o kadar ok yiyecek getiriyorlard ki artanlar bir o kadar daha spanyol'u beslemeye yeterdi. Gerekten sahip olduu ve spanyollarn ihtiyac olan her eyi bol bol vermek Yeni Dnya'nn tm yerlilerinde ortak bir tutum ve cmertlikti. Hepsinin beraber yaamas iin tahtadan byk bir ev yaptlar. ne srdkleri eyi yapmak iin spanyollar tek bir erdu. Yerliler kirilerin zerine saman koyup, ierinin grnmemesi iin duvarlar ift katl yya alrken, spanyollar, evin bitimini hzlandrma bahanesiyle ieriye bir sr yerli soktuazlar darya, evin etrafna, silahl ve kanlar yakalamaya hazr; bazlar da ieriye dap, plak yerlileri kmldamalar halinde ldrmekle tehdit etti. Onlar baladlar. Kamak iyerliler klla paralara ayrld. Sa salim veya yaral kurtulan birka ve eve girmemi olaaylarn ve oklarn alarak, kendilerini savunmak zere kyn baka bir evine snd. 100 ya diler.spanyollar k yolunu kapatarak evi atee verdi ve hepsini diri diri yakt. Ele geirdiklere