Upload
thomas19927126
View
335
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
AFASIE, APRAXIE EN AANVERWANTE STOORNISSEN
Door: Thomas Smits
Tweedejaars student HBO - verpleegkunde
Hogeschool van Amsterdam
Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Klinische les10-01-2013
Inhoud
Afasie Definitie + Terminologie Anatomie/Fysiologie Pathosfysiologie Vormen Praktische tips (adviezen, verpleegkundige interventies etc.)
Apraxie Definitie + Terminologie Anatomie/Fysiologie Pathosfysiologie Dementieverklaringsmodel Voorbeeld Praktische tips (adviezen, verpleegkundige interventies etc.)
PIJN!? De cijfers Vragen
2
Vraag?
Wie weet wat afasie of apraxie is?
3
Bron: http://www.afasie.nl/
4
Afasie - Definitie
Definitie: Bron 1: ‘’Het verlies van spraak veroorzaakt door
hersenbeschadiging.’’ Bron 2: ‘’Taalstoornis, gekenmerkt door een verminderd
vermogen om taal te spreken en/of gesproken taal te begrijpen. (diagnostisch criterium voor dementie)’’
Bron 3: ‘’Verzamelnaam voor alle door hersenletsel veroorzaakte stoornissen die tot gevolg hebben een vermindering of verlies van het vermogen zich uit te drukken d.m.v. spraak, schrift of tekens, dan wel de gesproken of geschreven taal te begrijpen (alexie).’’
Bron 4: ‘’Stoornissen in het gebruik van de taal.
Bron 1: Zimbardo P, Johnson R, McCann V. Psychologie een inleiding. Amsterdam: Pearson Education Benelux: 2009.
Bron 2: Hengeveld M, van Balkom A. Leerboek Psychiatrie. Utrecht: De Tijdstroom; 2010.Bron 3: Jochems A, Joosten F. Zakwoordenboek der Geneeskunde. Doetinchem: Elsevier; 2009.Bron 4: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.
5
Afasie - Terminologie
Afasie A ≈ niet Phanai ≈ spreken
Dysfasie Dys ≈ moeizaam, onvolledig, niet. Phanai ≈ sprekenMeer gangbare term, vaker/beter
toepasbaar. Bijv.nw: ‘’afatisch’’. Bijv: ‘’Cliënt is
afatisch’’.Bron: Jochems A, Joosten F. Zakwoordenboek der Geneeskunde. Doetinchem: Elsevier; 2009.
6
Afasie – Anatomie/Fysiologie
Bron 1: http://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wiBron 2: Grégoire L, van Straaten-Huygen A, Trompert R. Anatomie en fysiologie van de mens. Utrecht: ThiemeMeulenhoff; 2007
7
Afasie – Pathofysiologie
Symptoom van hersenbeschadiging. Hersenbeschadiging van dominante
hemisfeer door: CVA (zowel infarct als bloeding) TIA Tumor(en) Dementieproces (Alzheimer type, vasculair
type etc.) Traumata
Bron 1: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.Bron 2: http://www.afasie.nl/new/?cat=afasie&nr=4Bron 3: http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec06/ch082/ch082b.html
8
Afasie - Vormen
Motorische/expressieve afasie: Patiënt begrijp wat er gezegd wordt. Is niet in staat tot het juist uitspreken van
woorden. Vb.: ‘’Eh, eh, Hoorn, uuhm…. Mooi, eh, eh, eh, eh, ja.’’
Let op: kan gepaard gaan met heftige emoties.
Sensorische/receptieve afasie: Woorden van patiënt verliezen betekenis. Verhaal van patiënt wordt ervaren als
wartaal. Vb.: ‘’Ja, als ik wil doen, schoon en alles toch overdag… soms niet minder, maar wel
begrijpen, heus.’’ Let op: patiënt is niet ‘’gek’’ of leid niet aan een psychiatrische stoornis.
Amnestische afasie: Patiënt heeft moeite met het vinden van woorden.
Vb.: ‘’Waar is mijn… mijn… eh,…eh,… dinges eh.. Het is om te lezen….. Eh… eh.. Toe nou, eh, eh hoe dat nou?’’
Let op: patiënt beschrijft woord, gesprek word langdradig en omslachtig.
Gemengde afasie: Ernstige (vaak voorkomende) mengvorm (sensorisch, motorisch en/of amnestisch)
van afasie. Patiënt begrijpt helemaal niks meer. Let op: ernstige vorm van afasie, patiënt dreigt in een isolement te raken ondanks
mensen om zich heen. Gevoel van eenzaamheid is sterk aanwezig bij deze patiënten.
Bron 1: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.Bron 2: http://www.afasie.nl/new/?cat=afasie&nr=4Bron 3: http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec06/ch082/ch082b.html
9
Afasie - Praktische tips (1)
Stel gesloten vragen. (Patiënt antwoord met ‘’ja’’/’’nee’’.) Blijf in gesprek met patiënt.
Of juist niet? ‘’Ja’’ is niet altijd ‘’ja’’. Geef de patiënt tijd om op rustige toon zijn verhaal te doen. Communiceer in een rustige omgeving. Risicodiagnose: verslikking! Patiënt met afasie leidt niet aan een psychiatrische stoornis. Inschakelen van logopedist. Licht mantelzorger, (naaste) familie etc. voor over het feit
dat patiënt niet moedwillig iets niet kan of begrijpt. Gebaren, lichaamstaal, gezichtsuitdrukking word niet altijd
begrepen door patiënt.
Bron 1: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.Bron 2: http://www.alzheimer-nederland.nl/media/1867/In_gesprek%20met%20iemand%20met%20dementie.pdfBron 3: Carpenito, L. J. (2008). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen, Wolters-Noordhoff.Bron 4: McCloskey J.C., Bulechek, G.M. (red.) (2010). Verpleegkundige interventies Maarssen, Elsevier
Gezondheidszorg.
10
Afasie - Praktische tips (2)
Let op pijn bij patiënt. Let op signs and symptoms die op een depressie duiden. Let op irritatie bij zorgverlener, mantelzorger en (naaste) familie.
Geduld is een vereiste. Praat niet zomaar mee met patiënt.
Probeer woorden te herhalen. Achterhaal betekenis.
Verpleegkundige diagnosen/interventies: Zelfzorgtekorten eten, aan- en uitkleden, wassen. Etc. Let op lichaamstaal. Houd oogcontact tijdens gesprek. Stimuleer communicatie, moedig aan, geef tijd en ruimte aan de
patiënt om zich te uiten. Kijk of patiënten nog kunnen lezen.
Mogelijke andere manier van communiceren?
Bron 1: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.Bron 2: http://www.alzheimer-nederland.nl/media/1867/In_gesprek%20met%20iemand%20met%20dementie.pdfBron 3: Carpenito, L. J. (2008). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen, Wolters-Noordhoff.Bron 4: McCloskey J.C., Bulechek, G.M. (red.) (2010). Verpleegkundige interventies Maarssen, Elsevier
Gezondheidszorg.
11
Bron: http://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wi
12
Apraxie - Definitie
Definitie: Bron 1: ‘’Stoornis in de psychomotoriek, gekenmerkt door het
onvermogen om klein, complexe motorische handelingen te verrichten, bij overigens intacte motoriek sensibiliteit en coördinatie en bij goed begrip en volledige coöperatie van de patiënt.’’
Bron 2: ‘’Het onvermogen om doelbewuste handeling uit te voeren.’’
Bron 3: ‘’Het onvermogen tot doelmatig handelen.’’
Bron 1: Hengeveld M, van Balkom A. Leerboek Psychiatrie. Utrecht: De Tijdstroom; 2010.Bron 2: Jochems A, Joosten F. Zakwoordenboek der Geneeskunde. Doetinchem: Elsevier; 2009.Bron 3: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.
13
Apraxie - Terminologie
Afasie A ≈ niet Praxis ≈ handelen, werken, daad
Bron: Jochems A, Joosten F. Zakwoordenboek der Geneeskunde. Doetinchem: Elsevier; 2009.
14
Apraxie – Anatomie/Fysiologie (1)
Bron 1: http://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wiBron 2: Grégoire L, van Straaten-Huygen A, Trompert R. Anatomie en fysiologie van de mens. Utrecht: ThiemeMeulenhoff; 2007
15
Apraxie – Anatomie/Fysiologie (2)
Bron 1: http://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wiBron 2: Grégoire L, van Straaten-Huygen A, Trompert R. Anatomie en fysiologie van de mens. Utrecht: ThiemeMeulenhoff; 2007Bron 3: http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec06/ch082/ch082b.html
16
Apraxie - Pathofysiologie
Gevolg van beschadiging van de dominante hemisfeer door: CVA (zowel infarct als bloeding) TIA Tumor(en) Dementieproces (Alzheimer type, vasculair
type etc.) Traumata
Bron 1: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.Bron 2: http://kennisbank.hva.nl/document/218735
17
Apraxie - Vormen
Motorische of kinetische apraxie: Het uivoeren van de handeling verloopt onhandig, niet
vloeiend. Vb. Het heen en weer bewegen van de tandenborstel gebeurt
op de bovenlip in plaats van op de bovenste rij voortanden. Ideomotorische apraxie:
De omzetting van het idee of plan in de motorische realisering ervan gestoord. Vb.: Patiënt is niet in staat om handeling uit te voeren maar
kan wel uitleggen wat er moet gebeuren met welke voorwerpen.
Ideatoire apraxie: De handelingen die zijn opgeslagen in verschillende
‘’motorische programma’s’’ worden in een verkeerde volgorde uitgevoerd. Vb.: handeling verloopt in verkeerde volgorde.
Bron 1: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.Bron 2: http://kennisbank.hva.nl/document/218735
18
Apraxie (en afasie) - Dementieverklaringsmodel - Stress
Bron 1: http://www.dementiefilm.nl/Bron 2: http://www.alzheimer-nederland.nl/media/1860/Dwaalgedrag.pdf
19
Apraxie (en afasie) – Voorbeeld
20
Apraxie (en afasie) - Voorbeeld
21
Apraxie (en afasie) – Voorbeeld
22
Oplossing (in geval van voorbeeld): Overname van ADL-handeling.
Mogelijk in strijd met kernwaarden van De Omring: ‘’eigen regie’’ en ‘’Samen’'?
Bron 1: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.Bron 2: http://www.omring.nl/Omring/Over-Omring/Missie-en-kernwaarden/Bron 3: Carpenito, L. J. (2008). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen, Wolters-Noordhoff.Bron 4: McCloskey J.C., Bulechek, G.M. (red.) (2010). Verpleegkundige interventies Maarssen, Elsevier Gezondheidszorg.
Apraxie - Praktische tips
Patiënten weten vaak niet dat zij last hebben van apraxie. Vertel duidelijk wat je gaat doen. Risicodiagnose: valgevaar! Risicodiagnose: verslikking! Let op signs and symptoms die op een depressie duiden. Denk om: patiënten met apraxie herkennen voorwerpen soms
niet. Licht mantelzorger, (naaste) familie etc. voor over het feit dat
patiënt niet moedwillig iets niet kan of begrijpt. Zelfzorgtekorten eten, aan- en uitkleden, wassen. Etc Neem handeling over als deze na twee pogingen mislukt.
Voorkomt irritatie en onrust bij patiënt. Let op irritatie zorgverlener, mantelzorger, (naaste) familie etc.
Patiënten handelingen zelf uit laten voeren kost veel tijd en moeite.
Bron 1: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.Bron 2: http://www.alzheimer-nederland.nl/media/1867/In_gesprek%20met%20iemand%20met%20dementie.pdfBron 3: Carpenito, L. J. (2008). Zakboek verpleegkundige diagnosen. Groningen, Wolters-Noordhoff.Bron 4: McCloskey J.C., Bulechek, G.M. (red.) (2010). Verpleegkundige interventies Maarssen, Elsevier
Gezondheidszorg.
23
PIJN?!
24
REPOS - Rotterdam Elderly Pain Observation Scale
Bron: http://www.pallialine.nl/uploaded/docs/PZ%20voor%20mensen%20met%20een%20verstandelijke%20beperking/REPOS.pdf
25
Afasie vs. Verbale apraxie
Verschil?
26
Apraxie vs. Hypokinesie (of bradykinesie).
Hypokinesie: Het verminderd voorkomen en vertraagde
start van bewegingen. Komt (eigenlijk) alleen voor bij Parkinson.
*Overige (soms foutief) gebruikte ‘’synoniemen’’: Taalslordigheid, taalstoornis,
bewegingarmoede, zenuwziekte, spraakgebrek, etc.
Bron 1: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.Bron 2: http://www.mijnwoordenboek.nl/synoniemen/afasieBron 3: http://www.mijnwoordenboek.nl/synoniem.php?lang=NL&woord=apraxie
27
Afasie en Apraxie.
Vaak comorbiditeit (gezamenlijk voorkomen). Let op (sociaal) isolement. Groot gevoel van onmacht en
eenzaamheid. Gaat gepaard met hevige emoties.
Bron: Gelmers H. Neurologie voor verpleegkundigen. Assen: Van Gorcum; 2010.
28
Dementie – De cijfers29
1 januari 2007: 50.500 personen met dementie.
In het jaar 2007: 19.100 nieuwe patiënten die lijden aan
dementie.
Bron: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/psychische-stoornissen/dementie/cijfers-dementie-prevalentie-incidentie-en-sterfte-uit-de-vtv-2010/
Vragen?30
Bedankt!
31