Knjigovodstveno Obuhvatanje Pribavljanja Osnovnih Sredstava

FAKULTET ZA TRGOVINU I BANKRASTVOBEOGRAD

Knjigovodstveno obuhvatanje pribavljanja osnovnih sredstava

- SEMINARSKI RAD -

STUDENT MENTOR

Aleksandra Vučelić Doc.dr Edita Plojovićbr. indeksa 58/09

Beograd, Maj 2012. godina

Aleksandra Vučelić Knjigovodstveno obuhvatanje pribavljanja osnovnih sredstavaBr. Indeksa 58/09

Sadržaj

Uvod ....................................................................................................................................................... 3.

1. Pojam i podela osnovnih sredstava ........................................................................................4.

1.1. Osnovna sredstva u pripremi ............................................................................... 4.

1.2. Osnovna sredstva u funkciji ................................................................................ 5.

1.3. Osnovna sredstva van funkcije ........................................................................... 6.

2. Knjigovodstvena evidencija osnovnih sredstava ................................................................ 7.

3. Pribavljanje osnovnih sredstava .......................................................................................... 8.

4. Kupovina osnovnih sredstava .............................................................................................. 9.

4.1. Kupovina novih osnovnih sredstava ................................................................. 10.

4.2. Kupovina upotrebljavanih osnovnih sredstava ................................................. 11.

5. Izgradnja osnovnih sredstava ............................................................................................. 13.

5.1. Izgradnja osnovnih sredstava od strane izvođača radova ................................. 13.

5.2. Izgradnja osnovnih sredstava u sopstvenoj režiji .............................................. 15.

5.3. Izgradnja zajedničkih osnovnih sredstava ......................................................... 16.

6. Prijem osnovnih sredstava bez naknade ............................................................................. 17.

6.1. Prijem osnovnih sredstava po osnovu statusne promene .................................. 18.

6.2. Prijem osnovnih sredstava po osnovu koji nije statusna promene .................... 18.

7. Višak osnovnih sredstava .................................................................................................. 19.

Literatura ............................................................................................................................................. 20.

2


Uvod

Knjigovodstvo je deo računovodstva i to njegov bitan deo. Ono predstavlja računsku osnovu

računovodstva. Knjigovodstvo obuhvata već nastale ekonomske pojave koje su prvobitno ostavile trag

u dokumentima. Tako se nijedna poslovna promena ne može knjižiti bez odgovarajućeg dokumenta

koji predstavlja osnov za knjiženje u knjigovodstvu.

Ciljevi knjigovodstva se izvode iz ciljeva preduzeća jer bez preduzeća knjigovodstvo nepostoji.

Ono počinje osnivanjem preduzeća i prestaje trenutkom njegove likvidacije.

Predmet knjigovodstvenog obuhvatanja su samo oni poslovni događaji koji imaju za posledicu

promene visine ili strukture imovine i kapitala u preduzeću. Tako zaključujemo da je imovina

preduzeća kao i promene koje se na njoj dešavaju predmet knjigovodstva. Pod imovinom preduzeća se

podrazumevaju sva sredstva koja preduzeće koristi radi ostvarenja svojih ciljeva. Ovako definisana

imovina se označava kao ukupna ili bruto imovina preduzeča.

Za obavljanje svojih zadataka preduzeće mora raspolagati i određenim sredstvima. Preduzeća

određuju ciljeve i pribavljaju sredstva kojima će se ti ciljevi ostvariti. Učešće u procesu rada nije za

sva sredstva jednako i zavisi od njihovih fizičkih osobina i načina korišćenja. U našim preduzećima

sredstva delimo na poslovna sredstva koja mogu biti: 1

- osnovna sredstva

- obrtna sredstva

- neposlovna sredstva

1 Škarić-Jovanović, K., Tatić, V., Medojević, M., Samardžić, I., Računovodstvo, Beograd: Beogradska poslovna škola, 2005., str. 16.

3


1. Pojam i podela osnovnih sredstava

Osnovna sredstva obuhvataju nepokretnosti, postrojenja, opremu i nematerijalna ulaganja dok

zalihe pripadaju obrtnim sredstvima. Osnovna sredstva su sva ona sredstva koja u procesu proizvodnje

ulaze svojim celokupnom vrednošću, ali se pri jednom poposlovnom ciklusu ne troše u celosti, već se

njihova vrednost usled fizičkog i moralnog rabaćenja postepeno smanjuje, pri čemu do kraja

zadržavaju svoj prvobitni oblik.

Knjigovodstveni pojam osnovnih sredstava nešto se razlikuje od pojma sredstava za rad.

Osnovnim sredstvima smatraju se i nematerijalna ulaganja kao što su : patenti , licence, koncesije,

goodwill, koja ne predstavljaju sredstva za rad u užem smislu. Iz osnovnih sredstava je isključen sitan

inventar, koji ustvari predstavlja sredstva za rad. Sitan inventar se izdvaja iz osnovnih sredstava zbog

njegovog relativno kratkog veka trajanja i otuda proistekle potrebe češćeg nabavljanja. Potrebno je

pojednostaviti postupak donošenja odluke o kupovini i likvidaciji. Osnovna sredstva se mogu javiti u

obliku stvari i prava. Za računovodstvo je važna i podela osnovnih sredstava sa aspekta njihovog

odnosa prema procesu proizvodnje. Tako se osnovna sredstva dele na: 2

1) osnovna sredstva u pripremi

2) osnovna sredstva u funkciji

3) osnovna sredstva van funkcije

1.1. Osnovna sredstva u pripremi (izgradnji)

Pribavljanju osnovnih sredstava predhodi odluka organa upravljanja preduzeća. U odluci se

precizira koje stvari ili prava treba nabaviti i iz kojih izvora će biti izvršeno finansiranje. Kada se

osnovna sredstva pribavljaju izgradnjom, tada se visina potrebnih novčanih sredstava određuju na

osnovu podataka sadržanih u investicionom programu i tehničkoj dokumentaciji. U odluci mora biti

navedena predračunska vrednost građevinskih objekata, opreme, visina troškova montaže opreme i

2 Škarić-Jovanović, K. i Radovanović, R., Finansijsko računovodstvo, Beograd: Centar za izdavačku delatnost ekonomskog fakulteta, 2005., str.118.

4


drugih izdataka koji se javljaju u vezi sa izgradnjom i puštanjem u rad datog objekta, kao i izvor iz

kojih su obezbeđena sredstva za finansiranje izgradnje.

Ulaganja u osnovna sredstva mogu se vršiti s ciljem da se: izgradi novi kapaciteti, proširi

postojeći kapacitet, modernizuje ili izvrši zamena postojećeg kapaciteta. Od početnih ulaganja do

aktiviranja osnovnih sredstava protekne kraći ili duži vremenski period u okviru koga se osnovna

sredstva čije je pribavljanje u toku smatraju osnovnim sredstvima u pripremi. Faza pripreme osnovnih

sredstava obuhvata sve pripremne radnje počev od obezbeđenja novčanih sredstava preko nabavke

investicionog materijala i opreme, izgradnuje i montaže, sve sve do završetka osnovnog sredstva i

njegovog uključivanja u funkciju. Osnovna sredstva u pripremi mogu biti u obliku: 3

- osnovnih sredstava u pripremi na istoimenom računu

- potraživanja za avanse po osnovu investicija

- potraživanja po osnovu zajedničke izgradnje osnovnih sredstava

Po završetku faze pripreme, osnovna sredstva se uključuju u poslovanje i postaju sastavni deo

osnovnih sredstava u funkciji.

1.2. Osnovna sredstva u funkciji

Osnovna sredstva koja se koriste za obavljanje delatnosti kojom se preduzeće bavi smatraju se

osnovnim sredstvima u funkciji. Ona obuhvataju sledeće stvari i prava: 4

- zemljišta koja služe u privredne svrhe

- šume

- građevinske objekte

- opremu

- dugogodišnje zasade

- osnovno stado

- materijalna prava

- ostala osnovna sredstva

U zemljišta koja služe u privredne svrhe ubrajaju se poljoprivredna zemljišta, nepoljprivredna

zemljišta, zemljišta za eksploataciju rudne supstance, građevinska zemljišta i ostala zemljišta. Šume

3 Škarić-Jovanović, K. i Radovanović, R., Finansijsko računovodstvo, Beograd: Centar za izdavačku delatnost ekonomskog fakulteta, 2005., str.119.

4 Mrdović, B., Menadžment računovodstva, Čačak: Viša poslovna škola, 2006., str. 99.

5


obuhvataju prirodne šume, plantažne šume i ostale šume. Građevinski objekti mogu biti građevinski

objekti hidrogradnje, saobraćaja i transporta, privredne zgrade i ostali građevinski objekti. Opremu

čine mašine, uređaji, postrojenja, transportna sredstva i sredstva veze, standardni i specijalni alati,

labaratorijska oprema, pogonski i poslovni inventar i sl. Osnovno stado obuhvata radnu i priplodnu

stoku. Materijalnim pravima se smatraju: patenti, licence, pravo na model, pravo na uzorak i druga

slična prava. Ostala osnovna sredstva obuhvataju osnovna sredstva koja nisu klasifikovana ni u jednu

od predhodno navedenih grupa npr. alat, poslovni inventar i sl. Alat se smatra osnovnim sredstvom

ako je njegov vek trajanja duži od godinu dana.

1.3. Osnovna sredstva van funkcije

Obustavljene investicije i osnovna sredstva koja se ne mogu više koristiti zbog svoje fizičke

porabaćenosti ili je njihovo korišćenje postalo ekonomski necelishodno, zbog toga što su moralno

zastarela, kao i sredstva koja su zbog izmene proizvodnog programa izgubila upotrebnu vrednost za

dato preduzeće čine kategoriju osnovnih sredstava van funkcije. Iako se ova sredstva ne koriste pri

obavljanju poslovne aktivnosti ona se takođe otpisuju. Otpisivanje osnovnih sredstava koja su van

funkcije je u skladu sa zahtevom vlasnika, da se sačuva integritet osnovnih sredstava. Tako se

osnovica za amortizaciju ne može smanjivati, a amortizacija se obračunava na sva osnovna sredstva

bez obzira na to da li se koriste ili ne . Očuvanje celine osnovnih sredstava nalaže da se eventualni

gubici moraju pokriti na teret ukupnog prihoda i ako su nastali usled: 5

- rashodovanja osnovnih sredstava koja nisu u celini otpisana

- prodaje osnovnih sredstava po ceni koja je niža od knjigovodstvene sadašnje vrednosti

- štete koje osiguravajući zavod ne nadoknađuje ili nadoknađuje samo delimično

5 Škarić-Jovanović, K. i Radovanović, R., Finansijsko računovodstvo, Beograd: Centar za izdavačku delatnost ekonomskog fakulteta, 2005., str. 121.

6


2. Knjigovodstvena evidencija osnovnih sredstava

Evidencija osnovnih sredstava vrši se tako da se u svakom momentu može utvrditi struktura

osnovnih sredstava, njihova vrednost, stepen otpisanosti, lokacija i sl. Preduzeća vode evidenciju o

stanju i kretanju osnovnih sredstava kroz: 6

- glavna knjiga

- knjiga inventara

- analitička kartica osnovnih sredstava

U glavnoj knjizi osnovnih sredstava vodi se evidencija po grupama osnovnih sredstava

(oprema, zemljište, građevinski objekti, osnovno stado i dr.). Za evidentiranje osnovnih grupa

osnovnih sredstava propisani su određeni računi ( konta ), preko kojih se prati stanje i kretanje

osnovnih sredstava samo po vrednostima.

Knjiga inventara osnovnih sredstava je oblik analitičke evidencije. Ona je obavezno povezana i

ne može se voditi u slobodnim listovima. Knjiga mora biti povezana jemstvenikom i overena od strane

ovlašćenog lica. Da bi se sprečila zloupotreba, pored potpisa i pečata pri overi se obavezno navodi i

broj stranice knjige. Evidencija o osnovnim sredstvima kroz knjigu inventara je obavezan oblik

evidencije. Knjiga inventara sadrži po pravilu sledeće podatke: 7

1. inventarni broj

2. nomenklaturni broj (broj iz nomenklature osnovnog sredstva )

3. naziv osnovnog sredstva sa bližim oznakama

4. dobavljač ( proizvođač ) i njegovo sedište

5. broj i datum dokumenta o prijemu osnovnog sredstva

6. vek i trajanje osnovnog sredstva

7. datum stavljanja u upotrebu

8. nabavna vrednost

9. otuđivanje, rashodovanje sa naznakom datuma

10. primedba

6 Škarić-Jovanović, K., Tatić, V., Medojević, M., Samardžić, I., Računovodstvo, Beograd: Beogradska poslovna škola, 2005., str. 173. 7 Škarić-Jovanović, K. i Radovanović, R., Finansijsko računovodstvo, Beograd: Centar za izdavačku delatnost ekonomskog fakulteta, 2005., str. 121.

7


Upisom u knjigu inventara svaka stvar iz osnovnih sredstava dobija inventarni broj, koji se ne

može menjati niti koristiti za označavanje drugih stvari iz osnovnih sredstava čak i kada se te stvari

otuđe ili rashoduju. Knjiga inventara osnovnih sredstava se koristi sve dok u njoj ima slobodnih

listova. Tek pošto se popuni otvara se nova u kojoj se nastavlja evidencija.

Analitička evidencija osnovnih sredstava vodi se na slobodnim listovima (karticama). Za

svako osnovno sredstvo otvara se posebna kartica. Na karticama se nalaze podaci koji su sadržani i u

knjizi inventara. Na prednjoj strani kartice upisuju se podaci o identifikaciji osnovnog sredstva,

inventarni broj, nomenklaturni broj, naziv osnovnog sredstva, dobavljč, datum pribavljanja i stavljanja

u upotrebu i drugi podaci po potrebi preduzeća. Na poleđini kartice evidentiraju se podaci o vrednosti

osnovnog sredstva (nabavna, otpisana i sadašnja vrednost ). Skup analitičkih kartica čini kartoteku

osnovnih sredstava.

Pored ovih obaveznih evidencija o osnovnim sredstvima u preduzećima se često vode i

pomoćne evidencije. Reversna knjiga predstavlja upravo takvu pomoćnu neobaveznu evidenciju, čiji

je zadatak da pruži podatke o tome gde se sredstva nalaze, ko je njima zadužen i ko odgovara za

njihovu ispravnost. Reversnih knjiga postoji onoliko koliko postoji organizacionih jedinica unutar

preduzeća. Knjiga se vodi u dva primerka. Prvi predstavlja deo dokumentacije rukovaoca osnovnih

sredstava. Drugi primerak se nalazi kod korisnika osnovnih sredstava u pogonu, odeljenju ili

kancelariji i služi kao dokaz o tome kojim osnovnim sredstvima je zadužen.

3. Pribavljanje osnovnih sredstava

Proces ulaganja u osnovna sredstva i obrtna sredstva odvija se kroz dve odvojene faze koje su

predmet knjigovodstvenog obuhvatanja. Prva faza obuhvata kupovinu i prijem materijalnih vrednosti,

a druga isplatu obaveza po osnovu nabavljenih sredstava. Obe faze čine celinu procesa ulaganja novca

u sredstva proizvodnje, zbog čega se kupovina i novčani izdatak prikazuju paralelno.

Preduzeća mogu stvari i prava koja čine osnovna sredstva pribavljati: 8

- kupovinom8 Mrdović, B., Menadžment računovodstva, Čačak: Viša poslovna škola, 2006., str. 195.

8


- izgradnjom

- prijemom bez naknade

- na ostale načine

Isplata pribavljenih osnovnih sredstava može se vršiti iz: 9

1) sa tekućeg računa

2) iz odobrenih kredita

3) kombinovano iz prethodnih izvora

4. Kupovina osnovnih sredstava

Preduzeće do osnovnih sredstava dolazi nabavkam na tržištu. Kupovinu osnovnih sredstava

vrše preduzeća u skladu sa svojom razvojnom politikom, radi zamene dotrajalih osnovnih sredstava ili

radi proširenja postojećih kapaciteta. Finansiranje nabavke osnovnih sredstava vrši se iz sopstvenih

izvora ili iz spoljnih izvora (kredita).

Pri knjiženju ekonomskih promena u vezi sa osnovnim sredstvima koristi se sintetički račun

osnovna sredstva za sva osnovna sredstva u obliku stvari.

Evidentiranje poslovnih promena po osnovu nabavke osnovnih sredstava uslovljeno je

određenim okolnostima i to: 10

- od izvora finansiranja nabavke osnovnih sredstava

- da li se vrši nabavka novih ili korišćenih osnovnih sredstava

- da li se osnovno sredstvo stavlja u upotrebu u kupljenom stanju ili se mora dograditi, montirati

ili na drugi način prilagoditi upotrebi

- da li se prilagođavanje upotrebe vrši u sopstvenoj režiji ili uz korišćenje usluga drugih

preduzeća

9 Škarić-Jovanović, K. i Radovanović, R., Finansijsko računovodstvo, Beograd: Centar za izdavačku delatnost ekonomskog fakulteta, 2005., str. 123. 10 Škarić-Jovanović, K., Tatić, V., Medojević, M., Samardžić, I., Računovodstvo, Beograd: Beogradska poslovna škola, 2005., str. 174.

9


4.1. Kupovina novih osnovnih sredstava

Preduzeće može da nađe osnovna sredstva na tržištu gotova, spremna da se bez ikakvih dodatih

intervencija uključe u funkciju. Tada se knjiženje nabavke vrši tako što se za nabavnu vrednost

osnovnog sredstva zaduži odgovarajući račun Osnovnih sredstava, dok se na računu Dobavljači beleži

porast obaveza.

Primer:

1) Po fakturi br.115. kupljena je jedna računska mašina za 120 000,- din.

2) Isplata obaveza prema dobavljaču izvršena je iz odobrenog dugoročnog kredita za osnovna

sredstva.

Osnovna sredstva Dobavljači Dugoročni kredit

1) 120 000,- 2) 120 000,- 120 000,- 1) 120 000,- 2)

Ako je na tržištu kupljeno osnovno sredstvo koje se ne može odmah uključiti u proces rada,

već je potrebno izvršiti određene radnje (dopremiti i montirati sredstvo), onda se u nabavnu vrednost

osnovnog sredstva uključuju i ti izdaci. Svi izdaci za nabavku osnovnog sredstva se knjiže na teret

računa Osnovna sredstva u pripremi, a u korist računa Dobavljači. Nakon završetka svih poslova na

privođenju osnovnog sredstva nameni, njegova nabavna vrednost se sa računa Osnovna sredstva u

pripremi prenosi na račun Osnovna sredstva. Izmirivanje obaveza prema dobavljačima knjiži se

zaduženjem računa Dobavljači, a odobravaju se odgovarajući računi izvora sredstava iz kojih je

obaveza izmirena (tekući račun ili kredit za osnovna sredstva ).

Primer:

1) Po fakturi br.113. kupljena je mašina za 745 000,- dinara

2) Za troškove dopreme primljena je od dobavljača faktura br. 120. u iznosu od 52 000,-

dinara

3) Za troškove montaže po fakturi br.121. izdvojeno je 70 000,- dinara

4) Obaveze prema dobavljačima su izmirene sa tekućeg računa

5) Izvršen je obračun nabavne vrednosti i mašina je data u upotrebu

Osnovna sredstva u pripremi Dobavljači

1) 745 000,- 867 000,- 5) 4) 867 000,- 745 000,- 1) 2) 52 000,- 52 000,- 2) 3) 70 000,- 70 000,- 3)

Tekući račun Osnovna sredstva

10


S° 867 000,- 4) 5) 867 000,-

4.2. Kupovina upotrebljavanih osnovnih sredstava

Preduzeća mogu pokriti neke od potreba za osnovnim sredstvima kupovinom korišćenih

osnovnih sredstava tj. onih koja su postala nepotrebna preduzećima koja ih izlažu prodaji. Cena ovih

osnovnih sredstava ne zavisi od njihove knjigovodstvene vrednosti, već je određena ponudom i

tražnjom na tržištu, njihova fakturna vrednost može biti jednaka, viša ili niža od njihove neotpisane

vrednosti (neamortizovane sadašnje vrednosti). 11

Po knjigovodstvenom obuhvatanju ovakve nabavke, ta sredstva uvode se u evidenciju tako što

imaju dve nabavne vrednosti. Jednu koja je formirana u trenutku prve kupovine kada je sredstvo bilo

novo i drugu koja se formira njegovom ponovnom kupovinom sada kao upotrebljavanog osnovnog

sredstva.

Primer:

1) Po fakturi br.10 nabavljen je upotrebljavani strug za 30 000,-din. Prema podacima prodavca

njegova prvobitna vrednost bila je 50 000,-din., a ispravka vrednosti 20 000,-din.

2) Obaveza prema dobavljačima izmirena je sa tekućeg računa preduzeća

Osnovna sredstva Ispravka vrednosti osnovnih sredstava

1) 50 000,- 20 000,- 1)

Tekući račun Dobavljači

S° 30 000,- 2) 2) 30 000,- 30 000,- 1)

U slučaju da je kupovna vrednost niža ili viša od knjigovodstvene vrednosti za korigovanu

ispravku vrednosti odobrava se račun Ispravka vrednosti osnovnih sredstava. Korekcija se vrši na taj

način što se povećava za razliku između više knjigovodstvene vrednosti i manje kupovne vrednosti,

odnosno smanjuje za razliku između niže knjigovodstvene vrednosti i više kupovne vrednosti.

Prilikom nabavke upotrebljavanog osnovnog sredstva moguća je situacija da se na takvom sredstvu

11 Škarić-Jovanović, K., Tatić, V., Medojević, M., Samardžić, I., Računovodstvo, Beograd: Beogradska poslovna škola, 2005., str. 175.

11


moraju izvršiti određene radnje (popravke, montaža i sl.) u sopstvenoj režiji ili korišćenjem usluga

drugog preduzeće. Za vrednost izvršenih radova uvećeva se nabavna vrednost osnovnog sredstva. Za

finansiranje nabavke upotrebljavanih osnovnih sredstava mogu se koristiti isti izvori finansiranja kao i

za kupovinu novih osnovnih sredstava.

Kada se nabavka osnovnog sredstva koje se kupuje kao upotrebljavano sredstvo finansira iz

drugoročnog kredita, obaveza prema dobavljaču može biti izmirena tako što će kupac preuzeti na sebe

obavezu dalje otplate kredita. Preuzimanje kredita se može izvršiti samo ako se pribavi saglasnost

poverioca. Visina kredita je je nezavisna od neotpisane vrednosti osnovnog sredstva pa tako preuzeti

kredit može biti veći, jednak ili manji od knjigovodstvene sadašnje vrednosti osnovnog sredstva. Do

razlike dolazi zbog nepoklapanja perioda otplate kredita i dužine perioda amortizacije osnovnog

sredstva. Visina preuzete obaveze kredita je ustvari sadašnja vrednost osnovnog sredstva. Razlika

između prvobitne nabavne vrednosti i preuzete obaveze na osnovu kredita je otpis vrednosti koja se

evidentira na računu Ispravka vrednosti osnovnih sredstava.

Primer:

1) Po fakturi br.20 nabavljena je mehanička presa čija je nabavna vrednost 90 000,- din., a

otpisana vrednost 40 000,-din.

2) Obaveza prema dobavljačima izmirena je preuzimanjem otplate dugoročnog kredita za 50

000,-din.


1) 90 000,- 40 000,- 1)

Dobavljači Dugoročni kredit

2) 50 000,- 50 000,- 1) 50 000,- 2)

5. Izgradnja osnovnih sredstava

Kada preduzeće nije u mogućnosti da obezbedi potrebna osnovna sredstva kupovinom na

tržištu gotovih sredstava, ono ih obezbeđuje izgradnjom. Izgradnja osnovnih sredstava u najvećem

12


broju slučajeva se poverava onim preduzećima čija je to delatnost, mada se izgradnja može vršiti i u

sopstvenoj režiji, ako je to ujedno osnovna delatnost preduzeća ili ako preduzeće ima posebnu službu

koja se tom delatnošću bavi. Finansiranje izgradnje osnovnih sredstava može se vršiti iz sopstvenih

sredstava i iz pozajmljenih sredstava.

Osnovna dokumentacija koja se pojavljuje kao osnov iskazivanja poslovnih promena po

osnovu izgradnje osnovnih sredstava su privremene situacije, okončana situacija na kraju izrade

osnovnog sredstva, predračun radova koji služi kao osnov za isplatu avansa, zapisnik o preuzimanju

izgrađenog osnovnog sredstva.

Obzirom da se izgradnjom pribavljaju osnovna sredstva velikih vrednosti, njihovoj nabavci

predhode određene analize koje su osnov za donošenje odluke o izgradnji osnovnih sredstava. Na

osnovu odluke o izgradnji izrađuje se investicioni program, kojim se utvrđuje predračun radova i

izvori finansiranja izgradnje. Na osnovu investicionog programa pristupa se ugovaranju izgradnje sa

izvođačima radova, pri čemu se uređuju svi odnosi između naručioca izgradnje (investitora) i

izvođača radova (dobavljača).

5.1. Izgradnja osnovnih sredstava od strane izvođača radova

Izgraja osnovnih sredstava se vrši od strane preduzeća kojim je izgradnja osnovna delatnost, sa

kojima investitor zakjlučuje ugovor o građenju. Ugovorom se uređuju međusobni odnosi po osnovu

vrednosti radova, rokova izgradnje, načinu i rokovima plaćanja, kvalitetu radova. Obzirom da su za

izgradnju osnovnih sredstava potrebna velika finansijska sredstva, preduzeća za finansiranje koriste i

pozajmljena sredstva. Izvođaču radova se isplaćuje pre početka radova avans, za kupovinu

investicionog materijala, otvaranje i uređenje gradilišta. Isplaćena novčana sredstva po osnovu avansa

iskazuju se na računu Avans za osnovna sredstv, na strani duguje i predstavljaju potraživanje

investitora

prema izvođaču radova. Za isplaćeni avans odobravaju se izvori iz kojih je avans isplaćen (tekući

račun, izdvojena sredstvaza investicije ili kredit). Izvođač radova izvršene radove obračunava

sukcesivno, putem privremenih situacija, a po završetku radova ispostavlja okončanu situaciju. Na

osnovu privremenih situacija vrši se i plaćanje obaveza za izvšene radove. Privremene situacije se

knjiže na dugovnoj strani računa Osnovna sredstva u pripremi, a odobrava se račun Dobavljači. Nakon

13


završetka izgradnje i ispostavljanja okončane situacije od strane izvođača radova, vrši se stavljanje u

funkciju izgrađenog osnovnog sredstva. Vrednost završenog osnovnog sredstva knjiži se na dugovnoj

strani računa Osnovna sredstva, a uz odobravanje računa Osnovna sredstva u pripremi.

Primer:

1) Preduzeće "Demix" donelo je odluku o izgradnji poslovne hale, čija je predračunska vrednost

800 000,-din.Sa bankom je zaključen ugovor o dugoročnom kreditu na 300 000,-din. Sa

izvođačem radova "Napredak" zaključen je ugovor o izgradnji na 750 000,-din. Po zaključenju

ugovora, uzvođaču radova je isplaćen avans sa tekućeg računa od 300 000,-din.

2) Izvođač radova je ispostavio prvu privremenu situaciju na 400 000,-din.

3) Prva privremena situacija je izmirena iz isplaćenog avansa i iz odobrenog kredita

4) Izvođač radova je je ispostavio drugu privremenu situaciju na 550 000,-din.

5) Druga privremena situacija je isplaćena: 100 000,-din.,iz odobremog kredita, a ostatak sa

tekućeg računa

6) Izvođač radova je ispostavio okončanu situaciju na 750 000,-din. Komisija je izvršila prijem

poslovne hale i ista je stavljena u upotrebu.

7) Okončana situacija je isplaćena iz neiskorišćenog kredita i sa računa


1) 400 000,- 550 000,- 6a) 3) 400 000,- 400 000,- 2)4) 150 000,- 750 000,- 5) 150 000,- 150 000,- 4)6) 200 000,- 7) 200 000,- 200 000,- 6) Osnovna sredstva Avans za osnovna sredstva

6a) 550 000,- 1) 300 000,- 300 000,- 3) 750 000,-

Tekući račun Dugoročni kredit

S° 300 000,- 1) 100 000,- 3) 50 000,- 5) 100 000,- 5) 100 000,- 7) 100 000,- 7)

5.2. Izgradnja osnovnih sredstava u sopstvenoj režiji

Preduzeće koja imaju uslova za izgradnju mogu osnovna sredstva za svoje potrebe da izgrade u

sopstvenoj režiji. To je najčešče slučaj kod preduzeća čija je osnovna delatnost građevinarstvo.

Izgradnja osnovnih sredstava za sopstvene potrebe predstavlja osnovu za sticanje prihoda. Ovi prihodi

14


se označavaju kao prihodi po osnovu aktiviranja sopstvenih učinaka. Obzirom da se radi o prodaji

učinaka preduzeća samome sebi, prihodi se mogu priznati samo u visini izvršenih ulaganja, odnosno

cene koštanja proizvedenog sredstva. Nije dopušteno priznavanje prihoda po prodajnim cenama jer

one sadrže dobit, koja u ovom slučaju nije tržišno potvrđena.

Knjiženje izgradnje objekta u sopstvenoj režiji, do momenta završetka objekta, iskazuje se na

računu Osnovna sredstva u pripremi, a u korist računa Prihodi od aktiviranja proizvoda za sopstvene

potrebe. Vrednost osnovnih sredstava izgrađenih u sopstvenoj režiji iskazuje se po ceni koštanja ili po

vrednosti koja bi se ostvarila da su ta sredstva prodata na tržištu.

Primer:

Preduzeće "XY" je organizovalo izgradnju magacina u sopstvenoj režiji. Predračunska vrednost

radova iznosi 200 000,-din. Radovi su završeni i objekat je stavljen u upotrebu. Finansiranje izgradnje

vršeno je iz sopstvenih sredstava.

Osnovna sredstva u pripremi Prihodi od aktiviranja proiz.za sopst. potrebe

1) 200 000,- 200 000,- 2) 200 000,- 1)

Troškovi prodatih proizvoda Gotovi proizvodi

1a) 200 000,- 200 000,- 1a)

Osnovna sredstva

2) 200 000,-

5.3. Izgradnja zajedničkih osnovnih sredstava

Više preduzeća, kada je to u njihovom interesu, mogu pristupiti izgradnji zajedničkih

građevinskih objekata i drugih stvari koje čine osnovna sredstva. Evidencija o zajedničkim osnovnim

sredstvima vodi se u knjigovodstvu svih onih preduzeća koja su u finansiranju njegove nabavke

učestvovala srazmerno visini uloženih sredstava. Preduzeća koja udružuju sredstva radi zajedničke

15


izgradnje ili kupovine osnovnog sredstva moraju odrediti jedno od njih da bude nosilac prava i

obaveza u odnosu na treća lica. Na ugovorom određeno preduzeće prenose se zajednička sredstva kao

i obaveza plaćanja dospelih obaveza.

Preduzeće koje je nosilac prava i obaveza prijem uplate od strane drugog preduzeća učesnika u

nabavci zajedničkog osnovnog sredstva evidentira kao povećanje sredstva na tekućem računu i formira

obavezu po osnovu zajedničkih osnovnih sredstava. Knjiženja isplate avansa i njegove likvidacije,

prijem privremenih i definitivne situacije, isplata obaveza po ovim situacijama identična su

knjiženjima koja se sprovode pri knjiženju izgradnje osnovnih sredstava kada je investitor jedno

preduzeće.

Po završetku izgradnje, preduzeće koje je obavljalo izgradnju zajedničkog osnovnog sredstva

zadužuje račun Osnovna sredstva za iznos koji je ono uložilo u dato sredstvo, zadužuje račun Obaveza

za zajednička sredstva, jer je izgradnjom sredstva ta obaveza ispunjena, a za ukupan iznos dobavljača

račun Osnovna sredstva u pripremi. Preduzeće koje je učestvovalo u izgradnji zajedničkog sredstva, u

svom knjigovodstvu takođe, zadužuje tačun Osnovna sredstva u visini iznosa sa kojim je finansiralo

izgradnju datog sredstva, a odobrava račun Potraživanja za zajednička sredstva, jer je sada ovo

potraživanje namireno. U knjigovodstvu svakog od preduzeća učesnika nastavlja se dalje vođenje

evidencije o zajedičkom osnovnom sredstvu srazmerno uloženim sredstvima.

Primer:

1) Preduzeća A i B su zaključila ugovor o zajedničkoj izgradnji prodavnice u predračunskoj

vrednosti od 500 000,-din. Učešće preduzeća A iznosi 200 000,-din., a preduzeća B 300 000,-

din. Za nosioca posla određeno je preduzeća A. Preduzeće B je uplatilo svoje učešće na račun

preduzeća A.

2) Preduzeće A je zaključilo ugovor o izgradnji sa preduzećem C i po osnovu avansa uplatilo 250

000,-din.

3) Izvođač radova preduzeće C dostavilo je prvu privremenu situaciju na 300 000,-din

4) Obaveza po osnovu prve privremene situacije izmirena je iz uplaćenog avansa i ostatak sa

tekućeg računa

5) Izvođač radova je dostavio okončanu situaciju na 500 000,-din.

6) Obaveza po okončanoj situaciji je isplaćena sa tekućeg računa

7) Preduzeće A je izvršilo obračun i preduzeću B predalo obračun njegovog učešća, a svoj deo

vrednosti zajedničkog osnovnog sredstva iskazalo u svom knjigovodstvu

Preduzeće B

16


Avans za osnovna sredstva Tekući račun

1) 200 000,- 200 000,- 2) 200 000,- 1)

Osnovna sredstva2) 200 000,-

Preduzeće A

Primljeni avansi Tekući račun 7) 200 000,- 200 000,- 1) 1) 200 000,- 250 000,- 2)

50 000,- 3)300 000,- 6)


3) 300 000,- 500 000,- 7) 4) 300 000,- 300 000,- 3)5) 200 000,- 6) 200 000,- 200 000,- 5)

Osnovna sredstva Avans za osnovna sredstva

7) 300 000,- 2) 250 000,- 250 000,- 3)

6. Prijem osnovnih sredstava bez naknade

Preduzeće može pribaviti osnovna sredstva i prijemom bez naknade od drugog preduzeća.

Način knjiženja prijema osnovnih sredstava bez naknade zavisi od činjenice da li se prijem vrši u

postupku statusne promene ili se prenos vrši po drugom osnovu. Ukoliko se prijem osnovnog sredstva

vrši po osnovu statusne promene, onda se za neotpisanu vrednost uvećava kapital preduzeća, a ukoliko

se prijem vrši po drugom osnovu, onda se za neotpisanu vrednost iskazuje prihod.

6.1. Prijem osnovnog sredstva po osnovu statusne promene

Prijem osnovnog sredstva bez naknade po osnovu statusne promene preduzeća knjiži: na

računu Osnovna sredstva - nabavnu vrednost osnovnog sredstva, na računu Ispravka vrednosti

osnovnih sredstava – otpisanu vrednost, a na računu Kapital – neotpisanu vrednost.

Primer:

17


Preduzeće A primilo je od preduzeća B bez naknade, po osnovu statusne promene, vozilo čija je

nabavna vrednost 90 000,-din., a otpisana vrednost 50 000,-din.

Preduzeće A


1) 90 000,- 50 000,- 1)

Kapital

40 000,- 1)

Preduzeće B

Osnovna sredstva Ispravka vrednosti osnovnih sredstava90 000,- 1) 1) 50 000,-

Kapital

1) 40 000,-

6.2. Prijem osnovnih sredstava po osnovu koji nije statusna promena

Preduzeće može primiti osnovno sredstvo bez naknade, a da se prijem ne vrši po osnovu

statusne promene. U tom sličaju za neotpisanu vrednost primljenog osnovnog sredstva povećavaju se

neposlovni prihodi, a kod preduzeća koje vrši prenos uvećavaju se neposlovni rashodi.

Primer:

Preduzeće A primilo je od preduzeća B bez naknade kancelarijski nameštaj čija je nabavna vrednost

80 000,-din., a otpisana vrednost 50 000,-din.

Preduzeće A


1) 80 000,- 50 000,- 1)

Vanredni prihodi

30 000,- 1)

Preduzeće B


80 000,- 1) 1) 50 000,-

18


Vanredni rashod

1) 30 000,-

7. Višak osnovnih sredstava

Popisom osnovnih sredstava na kraju poslovne godine ili prilikom vanrednog popisa u toku

godine moguće je utvrditi da se određena osnovna sredstva nalaze u upotrebi, a da nisu iskazana u

knjigovodstvu osnovnih sredstava. Takva sredstva se naknadno iskazuju u knjigovodstvu, na osnovu

zapisnika o popisu, po vrednostima utvrđenih procenom od strane stručne komisije. Procenom se

utvrđuje nabavna vrednost i otpisana vrednost, i po procenjenoj vrednosti se iskazuju osnovna sredstva

u knjigovodstvu. Višak osnovnih sredstava knjiži se: Nabavna vrednost na dugovnoj strani računa

Osnovna sredstva, otpisana vrednost na računu Ispravka vrednosti osnovnih sredstava, neotpisana

vrednost u korist računa Vanredni prihodi.

Primer:

Popisom osnovnih sredstava utvrđen je višak pisaće mašine. Popisna komisija je procenila nabavnu

vrednost od 8 000,-din., otpisanu vrednost 5 000,-din., i sadašnju vrednost od 3 000,-din.


1) 8 000,- 5 000,- 1)

Vanredni prihodi

3 000,- 1)

Literatura

19


- [1] Škarić-Jovanović, K. i Radovanović, R., Finansijsko računovodstvo, Beograd: Centar za

izdavačku delatnost ekonomskog fakulteta, 2005.

- [2] Škarić-Jovanović, K., Tatić, V., Medojević, M., Samardžić, I., Računovodstvo, Beograd:

Beogradska poslovna škola, 2005.

- [3] Mrdović,B., Menadžment računovdstva, Čačak: Viša poslovna škola, 2006.

Internet:

- [4] www.megatrend-info.com (pristup internet stranici 14.05.2012 23.15.h)

- [5] www.fabus.edu.yu (pristip internet stranici 14.05.2012. 22.00 h)

- [6] www.managament.cg.yu (pristup internet stranici 14.05.2012. 15.35.h)

- [7] www.ien.bg.ac.yu (pristup internet stranici 14.05.2012. 23.05.h)

20

http://www.ien.bg.ac.yu/

http://www.managament.cg.yu/

http://www.fabus.edu.yu/

http://www.megatrend-info.com/

Documents

Knjigovodstveno Obuhvatanje Pribavljanja Osnovnih Sredstava