ความรและทกษะในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน

KNOWLEDGE AND SKILL IN PREVENTING AND CONTROLLING DENGUE HEMORRHAGIC FEVER OF HEALTH VOLUNTEER

IN PAI DISTRICT, MAENONGSON PROVINCE

วนย พนอวน

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา หลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสาธารณสขศาสตร

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม พ.ศ. 2560

ข

หวขอวทยานพนธ : ความรและทกษะในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของ อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน

ชอผวจย : วนย พนอวน สาขาวชา : สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

: อาจารย ดร.จตมา กตญญ อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก : อาจารย ดร.วนทนย ชวพงค อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม

บทคดยอ

การศกษาในครงน มวตถประสงคเพอ (1) ศกษาปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครวและปจจยดานงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน และ (2) ศกษาความสมพนธระหวางความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน ซงเปนการวจยเชงปรมาณ โดยมแบบสอบถามเปนเครองมอในการรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง จ านวน 194 คน และแบบการสงเกตเปนเครองมอในการรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง จ านวน 20 คน ผวจยวเคราะหขอมลโดยใชสถต ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และการหาคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน ผลการศกษาพบวา

1. กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 71.6 มอายอยในชวง 41-50 ป รอยละ 46.4 มสถานภาพสมรส รอยละ 82.0 จบการศกษาสงสดในระดบประถมศกษาหรอต ากวา รอยละ 48.5 มอาชพเกษตรกร รอยละ 44.8 และมรายไดไมเกน 5,000 บาท รอยละ 43.8

2. กลมตวอยางสวนใหญมจ านวนสมาชกในครอบครว 4 คน รอยละ 33.5 อยอาศยแบบครอบครวเดยว (สาม ภรรยา บตร) รอยละ 76.3 มบทบาทในครอบครวเปนสมาชกครอบครว รอยละ 57.8 ไดรบการสนบสนนจากครอบครวในการเปน อสม. เปนอยางด รอยละ 89.7

3. กลมตวอยางสวนใหญมระยะเวลาในการท างานเปนอาสาสมครสาธารณสข มาแลว 9 -13 ป รอยละ 32.0 มสวนรวมในงานสาธารณสขบอยครงมาก/เขารวมทกครง รอยละ 61.3 มความถในการอบรมตอปจ านวน 2-4 ครง/ป รอยละ 61.3 มจ านวนครวเรอนในความรบผดชอบ 11-20 ครวเรอน/คน รอยละ 72.2 เปนอาสาสมครสาธารณสขระดบหมบาน รอยละ 89.7 ไดรบขาวสารโรคไขเลอดออกจากการเขาประชม/อบรม รอยละ 89.2 มความคาดหวงในการปฏบตงานโรคไขเลอดออกในระดบมาก รอยละ 66.5

ค

4. กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในภาพรวมระดบมาก รอยละ 99.5 โดยมความรมากทสดในเรองการก าจดลกน ายงลายโดยการคว าภาชนะไมใหมน าขง ควรท าตอเนองตดตอกนทก 7 วน รอยละ 98.5 รองลงมาในเรองไขเลอดออกเปนโรคตดตออนตราย โดยมยงลายเปนพาหะน าโรคและเรองผทปวยเปนโรคไขเลอดออกแลวสามารถเปนซ าได หากถกยงลายทมเชอโรคไขเลอดออกกด รอยละ 97.4 และนอยทสดมความรปานกลางในเรองโรคไขเลอดออกเกดจากการไดรบเชอแบคทเรย ซงมการตดตอของโรคโดยมยงลายเปนพาหะ รอยละ 39.2

5. กลมตวอยางสวนใหญมทกษะการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในภาพรวมระดบสง โดยมทกษะมากทสดในเรองการปฏบตหนาท อสม. ในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ไดมการตดตาม เฝาระวง และรายงานผลใหหนวยงานสาธารณสขทราบผลอยางตอเนอง รอยละ 89.7 รองลงมาแนะน าวธควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหกบชาวบาน ดวยการท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย เชน วธการปองกนไมใหถกยงลายกด การสาธตวธการใสเกลอในแหลงน าขง เปนตน รอยละ 85.1 และมความรนอยทสดในเรองมสวนรวมในการปองกนการเพาะพนธยงลาย ดวยการพนหมอกควนในพนทเสยง ทงแหลงน าขงและทอระบายน า อยางนอย ปละ 2 ครง รอยละ 61.3

6. ความสมพนธระหวางความรกบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในภาพรวม ไมมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

ค าส าคญ: ความรและทกษะ, โรคไขเลอดออก, อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

ง

The Title : Knowledge And Skill In Preventing And Controlling Dengue Hemorrhagic Fever Of Health Volunteer In Pai District, Maenongson Province The Author : Mr.Winai Panoan Program : Master degree of Public health Thesis Advisors : Dr.Jittima Katanyu Chairman : Dr.Wantanee Chawapong Member

ABSTRACT

This research objectives were to study (1) personal factor, family factor and working factor of health volunteerss in Pai district, Maehongsong province, and (2) study relationship between knowledge and skill to prevention and control Dengue Hemorrhagic fever of health volunteers in Pai district, Meahongsong province. This is a quantitative research by using questionnaire to collected data from sampling group amount of 194 people and observation form to collect data from sampling group amount of 20 people. Data were analysesd by descriptive statistic and pearson product moment correlation coefficient. The research results found that:

1. Majority of sample group was female (71.6 %). Less than half (46.4%) were between 41-50 years old. Besides they were married (82.0%). Less than half of sample group (48.5%) had highest education in primary school or lower they were farmers (44.8%) with income less than 5,000 Baht per month (43.8%).

2. Majority of sample group had 4 family member (33.5%) by most of was sigle family (7 6 .3%). More than half of sample group (5 7 .8%) were member in family and 8 9 .7% gained support from family to perform in sample group role.

3. Majority of sample group had 9 -13 years working experience in health volunteers (3 2 .0%). More than half of health volunteers (6 1 .3%) participated in health event at frequent/every event level. The gained the training performance about Dengue Hemorrhagic fever 2-4 imes per years (6 1 . 3 %). 7 2 . 2 % of sample group took of houses 11-20 per person. Most of health volunteers (89.7%) worked in village level, 89.2% got Dengue Hemorrhagic fever information from meeting/training and 6 6 . 5 % expected for perception the performance of prevention and control Dengue Hemorrhagic fever in high level.

จ

4. Majonty of sample group had knowledge about prevention and control Dengue Hemorrhagic fever in high level (9 9 .5 %) which, highest knowledge was elimination mosquito larva by getting rid of water in the containers and checking every 7 day (9 8 .5%), next Dengue Hemorrhagic fever was harmful disease, they could gain sickness again when they were bitten by mosquitoes (97.4%). 39.2% sample group had lowest knowledge regaidin health volunteers had responsibility to first aid patient.

5. Majonty of sample group had skill about prevention and control Dengue Hemorrhagic fever in high level which, highest skill was the responsibility of prevention and control Dengue Hemorrhagic fever by following, observation, and reporting to health agency continueously (89.7%), next 8 5 .1 of sample group had competency of suggestion the method to control and prevent Dengue Hemorrhagic fever to people by elimination mosquito larva breeding by prevent themeselres from mosquito bite, pouring salt into flooding areas, etc. Health volunteers had lowest skill about the participation in preventing mosquito breeding by fogging in risk areas such as flooding area and sewer (61.3%).

6. Overall of knowledge and skill of prevention and control Dengue Hemorrhagic fever has significanty important level at 0.05

KEYWORDS : Knowledge and skill, Dengue Hemorrhagic fever, heath volunteer

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน ส าเรจลลวงไดดวยความชวยเหลออยางดยงจาก ดร.จตมา กตญญและ ดร.วนทนย ชวพงค ทกรณาสละเวลาอนมคาในการเปนอาจารยทปรกษาวทยานพนธ และกรณา ใหค าปรกษา ค าแนะน า ตลอดจนแกไขขอบกพรองของวทยานพนธฉบบนจนเสรจสมบรณ ผ วจ ยขอกราบขอบพระคณไว ณ โอกาส น และขอกราบขอบพระคณคณาจารยหลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑตทกทานทไดประสทธประสาทวชาความรใหแกผวจย รวมถงเจาหนาททกทานทกรณาอ านวยความสะดวก และประสานงานใหส าเรจลลวงตลอดกระบวนการ

ผวจ ยขอขอบคณผตอบแบบสอบถามทกทาน ทกรณาสละเวลาอนมคาในการตอบแบบสอบถามส าหรบการศกษาวจยในครงน ท าใหผวจยไดรบขอมลอนเปนประโยชนยงส าหรบการจดท าวทยานพนธ

สดทายน ผวจยขอขอบพระคณคณพอ คณแม และครอบครว ทใหการชวยเหลอ และเปนก าลงใจในการท าวทยานพนธในครงนมาโดยตลอด จนส าเรจลลวง และเปนตวอยางการศกษาส าหรบผสนใจตอไป

วนย พนอวน

ช

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย……………………………………………………………………… ข บทคดยอภาษาองกฤษ…………………………………………………..……………… ง กตตกรรมประกาศ............................................................................................................ ฉ สารบญ............................................................................................................................. ช สารบญตาราง................................................................................................................... ฌ สารบญภาพ...................................................................................................................... ญ

บทท 1 บทน า.................................................................................................... 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา.................................. 1 วตถประสงคของการวจย........................................................ 5

ขอบเขตการวจย....................................................................... 6 ประโยชนทไดรบจากการวจย.................................................. 6 นยามศพทเฉพาะ..................................................................... 6

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ............................................................. 9 ความรเกยวกบโรคไขเลอดออก.............................................. 9 แนวคด เกยวกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน........... 25 แนวคด เกยวกบความรและทกษะ........................................... 32 หลกสตรอบรมโรคไขเลอดออกอาสาสมครสาธารณสข ประจ าหมบาน................................................................... 36 งานวจยทเกยวของ................................................................... 36 กรอบแนวคดในการวจย.......................................................... 39 3 วธด าเนนการวจย……………………………………………………. 41

ประชากรและกลมตวอยาง...................................................... 41 เครองมอทใชในการวจย......................................................... 42 การสรางและการตรวจสอบเครองมอการวจย........................ 45 การพทกษสทธของกลมตวอยาง............................................ 46 การเกบรวบรวมขอมล............................................................. 46

ซ

สารบญ (ตอ) บทท หนา สถตทใชในการวเคราะหขอมล....................................................... 47

4 ผลการศกษา............................................................................................. 49 ปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครว ปจจยดานงานของกลมตวอยาง 49 ความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลม ตวอยาง................................................................................. 55 ทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง 58 การหาความสมพนธระหวางความรและทกษะของกลมตวอยาง 63 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมตอบทบาทของอสม. ในการ ควบคมปองกนโรคไขเลอดออก.............................................. 66 ผลการสงเคราะหแบบสงเกตพฤตกรรมการเฝาระวง การควบคมและ ปองกนโรค............................................................................... 66

5 สรป อภปราย และขอเสนอแนะ............................................................... 70 สรปผลการวจย………………………………………………... 70

การอภปรายผล....................…………………………………... 72 ขอเสนอแนะ………………………………………………....... 74 บรรณานกรม....................................................................................................................... 76 ประวตผวจย........................................................................................................................ 82 ภาคผนวก............................................................................................................................ 83 ภาคผนวก ก แบบสอบถามเพอการวจย............................................................... 84

ภาคผนวก ข แบบสงเกตการเฝาระวง การควบคม และปองกนโรคไขเลอดออก ส าหรบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน................................. 91

ภาคผนวก ค ผลการวเคราะหคาดชนความสอดคลองของวตถประสงค (IOC) ..... 99 ภาคผนวก ง ผลการวเคราะหคาความเชอมนของแบบสอบถามวดระดบความร... 101 ภาคผนวก จ ผลการวเคราะหคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาช..................... 103

ฌ

สารบญตาราง

ตารางท หนา 4.1 จ ำนวนและรอยละปจจยสวนบคคลของกลมตวอยำง.................................................. 50 4.2 จ ำนวนและรอยละปจจยครอบครวของกลมตวอยำง.................................................... 52 4.3 จ ำนวนและรอยละปจจยดำนงำนของกลมตวอยำง....................................................... 53 4.4 จ ำนวนและรอยละควำมรเกยวกบกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลม

ตวอยำง…………………………………………………………………….......

55 4.5 จ ำนวนและรอยละในภำพรวมของระดบควำมรเกยวกบกำรควบคมและปองกนโรค

ไขเลอดออกของกลมตวอยำง........................................……………….………

58 4.6 จ ำนวนและรอยละทกษะในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลม

ตวอยำง…………………………………………………………………...……

58 4.7 คำเฉลยและสวนเบยงเบนมำตรฐำนรำยขอของทกษะกำรควบคมและปองกนโรค

ไขเลอดออกของกลมตวอยำง.............................................……………………

62 4.8 ควำมสมพนธในภำพรวมระหวำงควำมรกบทกษะในกำรควบคมและปองกนโรค

ไขเลอดออกของกลมตวอยำง.........……………………………………………

63 4.9 ควำมสมพนธระหวำงควำมร ทกษะในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกรำย

ขอของกลมตวอยำง……………………………………………………………

64 4.10 จ ำนวนขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมตอบทบำทของอำสำสมครสำธำรณสข

ประจ ำหมบำนในกำรควบคมปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยำง……...

66

ญ

ภาพท

สารบญภาพ

หนา

2.1 สถตกำรปวยดวยโรคไขเลอดออกยอนหลง 5 ป ตงแตป 2552-2557 (ถงเดอนเมษำยน) จ ำแนกเปนรำยเดอนเทยบกบคำพยำกรณจ ำนวนผปวยโรคไขเลอดออก……………………………………………….…………………..

10 2.2 วงจรชวตยงลำย.......................................................................................................... 14 2.3 ไขยงลำย....................................................................................................................... 15 2.4 ลกน ำยงลำย.................................................................................................................. 16 2.5 ตวโมงยงลำย................................................................................................................ 16 2.6 ตวเตมวยของยงลำย...................................................................................................... 17 2.7 กรอบแนวคดในกำรวจย.............................................................................................. 40

บทท 1

บทน ำ ทมำและควำมส ำคญของปญหำ

ประเทศไทยไดก ำหนดใหมกำรปองกนและควบคมโรคตดตอโดยกำรประยกตใชแนวทำงดำนกำรสำธำรณสขมลฐำนเขำมำเปนหลกเกณฑในกำรด ำเนนงำน ซงแนวทำงทน ำมำใชคอ ระบบกำรน ำประชำชนเขำมำมสวนรวมในกำรชวยเหลอดแลสขภำพทงของตนเอง ครอบครว และชมชนโดยกระทรวงสำธำรณสขไดเรมมกำรด ำเนนงำนตำมแนวทำงขำงตนนบตงแต พ.ศ. 2520 เปนตนมำ ภำยใตกำรด ำเนนงำนตำมนโยบำยสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชนจำกภำครฐนนไดมพฒนำกำรมำอยำงตอเนองจนถงปจจบนน โดยมหลกเกณฑอยบนพนฐำนของหลกกำรกระจำยอ ำนำจหรอถำยโอนภำรกจในกำรบรหำรงำนแบบมสวนรวมของประชำชนภำยในทองถนของตนเอง โดยมระเบยบกระทรวงสำธำรณสขวำดวยอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน พ.ศ. 2554 เปนกฎ ขอบงคบ และระเบยบปฏบตส ำหรบอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน เพอคมครองประชำชน ตลอดจนสงเสรมสนบสนนใหอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนเขำมำมสวนรวมในกำรดแลสขภำพของชมชนตำมหลกกำรกำรสำธำรณสขมลฐำนของกระทรวงสำธำรณสข (2554) กำรจดต งอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนเกดขนภำยใตควำมรวมมอระหวำงหนวยงำนของรฐตงแตระดบกระทรวง ทบวง กรม รำชกำรสวนภมภำค จนไปถงองคกำรบรหำรสวนทองถนซงเลงเหนถงควำมส ำคญในงำนบรกำรสำธำรณสขพนฐำนภำยในชมชนเพมมำกขน และมวตถประสงคเพอตอบสนองนโยบำยสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชนของกระทรวงสำธำรณสขตำมทประกำศไวในระเบยบกระทรวงสำธำรณสขวำดวยอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน พ.ศ. 2554 ดงนน หนวยงำนของรฐจงรวมมอกนจดตงกลมอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนหรอ อสม.ขน เพอท ำหนำทในกำรปฏบตงำนใหบรกำรดำนสำธำรณสขภำยในชมชนของตนเองซงไดด ำเนนงำนอยำงตอเนองมำจนถงปจจบน ในกำรด ำเนนงำนของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนหนวยงำนของรฐไดจดใหมสวสดกำรและสทธประโยชนอน ๆ ส ำหรบอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนเพอเปนกำรตอบแทนจำกกำรปฏบตงำนดำนสำธำรณสขภำยในชมชน

2

โดยใหเปนไปตำมหลกเกณฑตำมทกฎหมำยก ำหนด กำรด ำเนนงำนของอำสำสมครดงกลำวอยภำยใตกำรบรหำรจดกำรของกระทรวงสำธำรณสขซงมกำรบรหำรจดกำรและจดสรรงบประมำณสนบสนนกำรด ำเนนงำนแกอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนผำนทำงองคกรปกครองสวนทองถน และส ำหรบอำสำสมครสำธำรณสขเองทปฏบตงำนมำแลวเปนเวลำตงแตสบปขนไปหรอไดรบกำรคดเลอกใหเปนอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนดเดน ดเยยม และดเยยมอยำงยงในระดบจงหวด ระดบเขต ระดบภำคหรอระดบชำต ตำมล ำดบ (สรยำนนท พลสม, 2558) ซงจะจดประกวดเปนประจ ำทกปโดยมแนวทำงในกำรคดเลอกและประเมนผลงำนอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนดเดน ดเยยม และดเยยมอยำงยงตำมทกระทรวงสำธำรณสขเปนผก ำหนด โดยอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนทไดรบรำงวลจะไดรบพระรำชทำนเครองรำชอสรยำภรณฯ ประกำศเกยรตคณด และมอบรำงวลใหแกอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนทผำนเกณฑซงเรมด ำเนนกำรมำตงแตป พ.ศ. 2537 จนถงปจจบน นอกจำกน คณะรฐมนตรไดก ำหนดใหวนท 20 มนำคมของทกป เปนวนอำสำสมครสำธำรณสขแหงชำต โดยกระทรวงสำธำรณสขจะจดใหมงำนวนอำสำสมครสำธำรณสขแหงชำตเปนประจ ำทกป ทงน เพอเชดชเกยรต สรำงขวญและก ำลงใจแกอำสำสมครสำธำรณสขทปฏบตงำนอยในระดบหมบำน/ชมชนทวประเทศ (กระทรวงสำธำรณสข, 2558)

อำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนจะตองผำนกำรอบรมหลกสตรฝกอบรมมำตรฐำนอำสำสมครสำธำรณสขของกระทรวงสำธำรณสขป พ.ศ. 2550 เพอใหอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนเปนผทมควำมร ควำมสำมำรถ และทกษะดำนกำรสำธำรณสขพนฐำน เพอใหสำมำรถชวยเหลอชำวบำนไดอยำงถกตองตำมหลกกำรดำนสำธำรณสขพนฐำน โดยภำครฐใหกำรสนบสนนดำนวชำกำร ขอมลขำวสำร กำรศกษำฝกอบรม และระบบสงตอผ ปวย โดยอำศยทรพยำกรทมอยในทองถนเปนหลก และใหมกำรพฒนำสำธำรณสขไปพรอมกบกำรพฒนำชมชนในดำนอนๆ ตลอดจนท ำหนำทประสำนและด ำเนนงำนในกรมกองตำง ๆ ของกระทรวงสำธำรณสขเพอมงสงเสรมใหมกำรพฒนำและยกระดบกำรมสวนรวมของประชำชนใหมระดบสงสด กจกรรมงำนสำธำรณสขมลฐำนทก ำหนดใหด ำเนนกำรในทก ๆ พนทเปนกำรด ำเนนกำรบนพนฐำนทเชอในศกยภำพกำรบรหำรจดกำรขององคกรอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน และเพอสงเสรมศกยภำพของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนใหมสงขน ทงน ภำครฐไดมองผลส ำเรจอยทควำมสำมำรถในกำรจดระบบบรกำรสำธำรณสขในชมชนของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนทจะท ำใหประชำชนยอมรบนบถอและทรำบบทบำทหนำทของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนทสำมำรถใหกำรชวยเหลอหรอดแลคนในชมชนไดอยำงไร (กระทรวงสำธำรณสข, 2550) โดยกระทรวงสำธำรณสขไดก ำหนดสดสวนจ ำนวนอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน

3

เพอใหสำมำรถปฏบตงำนไดครอบคลมประชำกรพนท โดยก ำหนดใหพนทชนบทมอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน จ ำนวน 1 คน ตอประชำกร 8-15 หลงคำเรอน สวนพนทเขตเมองแบงเปน 3 เขต คอ (1) เขตชมชนหนำแนน (ชมชนตลำด) ไมตองมอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน (2) เขตชมชนแออดใหม อำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน 1 คน ตอประชำกร 20-30 หลงคำเรอน และ (3) เขตชมชนชำนเมองใหมอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน 1 คน ตอประชำกร 8-15 หลงคำเรอน ซงปจจบนประเทศไทยมอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนทงสน จ ำนวน 686,537 คน (กระทรวงสำธำรณสข, 2554) กระจำยอยทวประเทศทงในเขตเมอง และเขตชนบท อำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนมบทบำทหนำททส ำคญในกำรควบคมและปองกนโรคตดตอทอำสำสมครสำธำรณสข ไดแก กำรแจงขำวสำรเปนผสอขำวสำรสำธำรณสขระหวำงเจำหนำทและประชำชน กำรแนะน ำ ใหควำมร ชแจง รวมถงกำรรณรงคใหประชำชนมกำรปองกนและควบคมโรคระบำดทเกดขนในพนท เชน กำรระบำดของโรคไขเลอดออกซงเปนโรคตดตอทส ำคญของประเทศไทย ซงมกำรแพรระบำดในหลำยพนทของประเทศไทย โดยผปวยสวนใหญจะเปนเดก และพบสถตผปวยทเสยชวตอยำงตอเนอง ดงนน กระทรวงสำธำรณสขจงมนโยบำยใหมกำรปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกอยำงจรงจงและตอเนอง เพอลดควำมชกชมของยงลำย และอบตกำรณของโรคไขเลอดออก ซงในกำรควบคมปองกนโรคน จ ำเปนทจะตองอำศยควำมรวมมอจำกประชำชน อำสำสมครประจ ำหมบำน และหนวยงำนอน ๆ ในกำรชวยกนดแล ปองกน กำรเกดโรคไขเลอดออก โดยเฉพำะอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนซงมหนำทในกำรแจงใหประชำชนในพนทรบผดชอบทรำบ และขอควำมรวมมอในกำรปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกไมใหแพรระบำดออกไป เพอลดจ ำนวนผปวยในพนท

โรคไขเลอดออกเปนโรคตดตอทมยงลำยเปนพำหะ มกำรแพรระบำดในประเทศไทยเปนวงกวำงจนกลำยเปนปญหำสำธำรณสขในระดบประเทศทมควำมส ำคญมำกโรคหนง ซงในแตละปพบจ ำนวนประชำชนทเจบปวยดวยโรคไขเลอดออกเปนจ ำนวนมำก และมแนวโนมเพมมำกขนเรอยๆ ทำงดำนกำรแพทยระบวำ ผทปวยดวยโรคไขเลอดออกทมอำกำรรนแรงอำจสงผลตอกำรเกดภำวะชอกจำกภำวะกำรรวของพลำสมำจนกระทงสงผลใหผปวยเสยชวตไดอยำงรวดเรวหำกไมไดรบกำรรกษำและวนจฉยอยำงถกตอง เชอไวรสเดงกสำมำรถแพรจำกคนหนงไปยงอกคนหนงไดโดยมยงลำยเปนพำหะน ำโรคทส ำคญ ถงแมจะมยงลำยหลำยชนดทสำมำรถแพรเชอได แตทมควำมส ำคญทำงดำนระบำดวทยำของโรคไขเลอดออก คอยงลำยสำยพนธ อด อยปไตท (Aedes aegypti.) ซงเปนยงทมควำมใกลชดกบคนมำก (Highly Aanthropophagic) กระทรวงสำธำรณสข (2556) ระบสถำนกำรณควำมรนแรงของกำรระบำดของโรคไขเลอดออกจะเกดขนทก 2-3 ป โดยพบกำรระบำดมำกของโรคไขเลอดออกเกดขนรนแรงในประเทศไทยคอ ป 2553 เกดกำรระบำดใน

4

เดอนสงหำคมมำกทสด มจ ำนวนผปวย 23,409 รำย และ 3 ปตอมำคอป 2556 เกดกำรระบำดในเดอนกรกฎำคม มจ ำนวนผปวย 30,520 รำย โดย ป 2556 พบผปวยทงป จ ำนวน 154,444 รำย มผเสยชวตจ ำนวน 136 และมพบผปวยสะสมสงสดในภำคเหนอ ซงจงหวดทพบผปวยสงสดคอ จงหวดเชยงรำย จ ำนวน 13,312 รำย รองลงมำคอ จงหวดแมฮองสอน จ ำนวน 1,875 รำย เมอพจำรณำสดสวนผปวยทงประเทศแบงตำมอำยพบวำ สวนใหญผปวยอยในกลมอำย 15-24 ป รอยละ 29.16 รองมำคอ กลมอำย 10-14 ป รอยละ 21.31 กลมอำย 5-9 ป รอยละ 13.74 ตำมล ำดบ เมอพจำรณำสถำนกำรณโรคไขเลอดออกในประเทศไทยยอนหลง 5 ป นบตงแต ป 2555-2559 พบวำ มกำรระบำดของโรคไขเลอดออกสง โดยมจ ำนวนผปวย ป พ.ศ.2555 จ ำนวน 78,337 รำย คดเปน122.63 ตอแสนประชำกร ปพ.ศ.2556 จ ำนวน 155,444 คดเปน 241.03 ตอแสนประชำกร ปพ.ศ.2557 จ ำนวน 41,155 รำย คดเปน 64.23 ตอแสนประชำกร ปพ.ศ.2558 จ ำนวน 142,925 รำย คดเปน 219.46 ตอแสนประชำกร ป 2559 จ ำนวน 63,310 รำย คดเปน 96.76 ตอแสนประชำกร ส ำหรบสถตอบตกำรณทเกดโรคในจงหวดแมฮองสอนในป 2555-2559 พบมอตรำปวยไขเลอดออกโดยมจ ำนวนผ ปวย ป พ.ศ. 2555 จ ำนวน 1,401 รำย คดเปน 56.57 ตอแสนประชำกร ป พ.ศ. 2556 จ ำนวน 885 รำย คดเปน 176.71 ตอแสนประชำกร ปพ.ศ. 2557 จ ำนวน 583 รำย คดเปน 235.58 ตอแสนประชำกร ป พ.ศ. 2558 จ ำนวน 709 รำย คดเปน 271.68 ตอแสนประชำกร ป พ.ศ. 2559 จ ำนวน 1,013 รำยคดเปน 388.17 ตอแสนประชำกร สถตอบตกำรณทเกดโรคโดยเปนผปวยทอำศยอยในพนทอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอนในป 2555-2559 ป พ.ศ. 2555 จ ำนวน 31 คน คดเปน 103.11 ตอแสนประชำกร ป พ.ศ. 2556 จ ำนวน 263 รำย คดเปน 874.77 ตอแสนประชำกรป พ.ศ.2557 จ ำนวน 33 รำย คดเปน 109.76 ตอแสนประชำกรป พ.ศ. 2558 จ ำนวน 36 รำยคดเปน119.74ตอแสนประชำกร ป พ.ศ. 2559 จ ำนวน 232 รำยคดเปน 771.66 ตอแสนประชำกร (กระทรวงสำธำรณสข, 2554) แสดงใหเหนวำ พนทอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน ยงมกำรแพรระบำดของโรคไขเลอดออกอยำงตอเนอง โดยเฉพำะในชวงฤดฝนของทกป เนองจำกอ ำเภอปำยมลกษณะภมประเทศเปนหบเขำ และปำไมบนพนทสง มอณหภมสงเฉลย 26-30 องศำเซลเซยส และมอำกำศคอนขำงรอนชนทเหมำะแกกำรเจรญเตบโตของยงลำยเปนอยำงด ประกอบกบวถชวตและพฤตกรรมของประชำชนในพนทซงสวนใหญเปนชำวเขำ และชนพนเมองทมควำมรคอนขำงนอย ดงน น กำรระบำดของโรคไขเลอดออกจงเกดขนไดงำย จำกรำยงำนวำในป พ.ศ. 2551 มผปวยเสยชวตจำกโรคไขเลอดออก อตรำปวย 33.3 ตอแสนประชำกร จ ำนวน 1 รำย ซงเปนคนไขทอยในพนทรำบในต ำบลเวยงใต อ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน ในขณะทพนทสงของอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน ไมมรำยงำนกำรระบำดของผปวยดวยโรคไขเลอดออกในพนท และในป 2557 จงหวดแมฮองสอนมกำรระบำดของโรคไขเลอดออกสงเปนอนดบ 2 ของภำคเหนอ (ส ำนกระบำดวทยำ,

5

2557) ดงนน อำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนทอยในพนทรำบจงมบทบำทมำกในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกและตองด ำเนนกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกอยำงตอเนอง เพอมงหวงทจะชวยลดจ ำนวนสถตกำรเจบปวยดวยโรคไขเลอดออกในพนทอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน และในป 2559 ทผำนมำพบผปวยไขเลอดออกจ ำนวน 232 คน คดเปน 771.66 ตอแสนประชำกร ท ำใหจงหวดแมฮองสอนมผปวยสงเปนอนดบ 1 ของประเทศเมอเทยบอตรำตอประชำกรแสนคน และอ ำเภอปำย สงเปนอนดบ 1 ของจงหวดแมฮองสอน ปจจยหลกของกำรเกดโรค ไดแก สงแวดลอมทเออตอกำรเปนแหลงเพำะพนธยงลำย ทงในและนอกบำน ทสำธำรณะ ภำชนะทไมไดใชแลวตำง ๆ (ส ำนกระบำดวทยำ, 2559)

ดวยเหตผลดงกลำวขำงตน ท ำใหผวจยซงเปนบคลำกรทำงดำนสำธำรณสขตระหนกและเหนควำมส ำคญของกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในพนท ซงจะไมสำมำรถด ำเนนกำรใหบรรลเปำหมำยอยำงมประสทธภำพหำกไมไดรบควำมรวมมอจำกทกภำคสวน โดยเฉพำะควำมรวมมอจำกอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนทตองอำศยควำมรและทกษะของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในพนท ผวจยจงสนใจทจะศกษำควำมรและทกษะในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน เพอน ำผลทไดจำกกำรศกษำมำวำงแผนพฒนำอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนใหมคณลกษณะท พงประสงคสอดคลองกบบรบทของพนทตอไป

วตถประสงคของกำรวจย

1. เพอศกษำปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครวและปจจยดำนงำนของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน

2. เพอศกษำควำมสมพนธระหวำงควำมรและทกษะในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน

ค ำถำมกำรวจย

ควำมรและทกษะในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน มควำมสมพนธกนหรอไมอยำงไร

6

ขอบเขตกำรวจย 1. ขอบเขตดำนพนท

กำรวจยในครงนมขอบเขตพนทในกำรศกษำวจยครอบคลมกำรศกษำควำมรและทกษะในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอำสำสมครสำธำรณสขในพนทอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน จ ำนวน 7 ต ำบล 62 หมบำน แตในกำรศกษำครงนผวจยด ำเนนใน อสม.ทปฏบตงำนอยในพนทรำบ จ ำนวน 6 ต ำบล 35 หมบำน

2. ขอบเขตดำนประชำกร ประชำกรในกำรวจยครงน คอ กลมตวอยำงอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน

จ ำนวน 194 คน ทอยบนพนทรำบและมรำยชอขนทะเบยนกบส ำนกงำนสำธำรณสขอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน

3. ขอบเขตดำนเวลำ ผวจยก ำหนดระยะเวลำในกำรศกษำในระหวำงเดอนธนวำคม พ.ศ. 2558 – เดอนเมษำยน

พ.ศ. 2559 ประโยชนทไดรบจำกกำรวจย

1. ท ำใหทรำบควำมรและทกษะในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน

2. ท ำใหทรำบถงปจจยส ำคญทมควำมสมพนธระหวำงควำมรและทกษะในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน

3. ขอมลทไดรบจำกกำรวจยสำมำรถน ำไปใชเปนแนวทำงในกำรใหควำมรและทกษะในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน นยำมศพทเฉพำะ

อำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน (อสม.) หมำยถง บคคลทไดรบกำรคดเลอกจำกประชำชนในแตละหมบำน เพอท ำหนำทผน ำกำรเปลยนแปลงดำนพฤตกรรมสขภำพอนำมย (Change Agents) ในพนทรำบของอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน ซงประกอบดวย จ ำนวน 6 ต ำบล

7

35 หมบำน จ ำนวน 377 คน โดยทกคนตองไดรบกำรอบรมตำมหลกสตรทกระทรวงสำธำรณสขก ำหนด

ควำมร หมำยถง สงทอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในพนทอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน ไดสงสมมำจำกกำรศกษำเลำเรยนในหลกสตรอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนของกระทรวงสำธำรณสข จำกกำรคนควำดวยตนเอง ประสบกำรณในกำรปฏบตงำนหรอสงทไดรบมำจำกกำรไดยน ไดฟง ผำนกำรวเครำะห (Analysis) กำรสงเครำะห (Synthesis) กำรคดหรอกำรปฏบตตำมควำมรทไดรบจำกกำรอบรมตำมหลกสตรตำงๆ ทส ำนกงำนสำธำรณสขอ ำเภอปำยไดจดอบรมตำมทกระทรวงสำธำรณสขก ำหนด

ทกษะ หมำยถง ควำมสำมำรถของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในพนทอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน ในกำรปฏบตงำนใหบรกำรสำธำรณสขตำง ๆ แกประชำชนในพนทรบผดชอบไดอยำงมประสทธภำพ ซงทกษะเหลำนเกดจำกกำรทอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนไดรบกำรฝกฝน และปฏบตซ ำอยำงตอเนองจนกระทงสำมำรถปฏบตงำนไดดวยควำมช ำนำญ คลองแคลว รวดเรว ถกตอง แมนย ำ ตำมหลกกำรดำนสำธำรณสข แมวำจะปฏบตงำนอยในสภำพแวดลอมตำง ๆ กนกตำม ซงหลกเกณฑในกำรพจำรณำวำ อำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนมทกษะในกำรปฏบตงำนทดหรอไมนน สำมำรถวดไดจำกตวแปร 3 ตว คอ เวลำทใชปฏบต กำรสงเกตขณะปฏบตงำน และผลของงำนหรอคณภำพงำนในกำรใหบรกำรสำธำรณ สขแกประชำชน ซงท ำกำรประเมนทกษะดวยกำรสงเกตโดยมแบบสอบถำมเปนแนวทำงในกำรสงเกตพฤตกรรมของอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำนในกำรปฏบตงำนกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ไดแก (1) ควำมสำมำรถในกำรน ำควำมรเกยวกบอบตกำรณของโรคไขเลอดออกมำประยกตใช (2) ควำมสำมำรถในกำรน ำควำมรเกยวกบกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกมำประยกตใช (3) ควำมตงใจและควำมมงมนในปฏบตหนำท (4) fกำรเขำไปมสวนรวมในกจกรรมดำนสำธำรณสข (5) กำรใหควำมรวมมอกบเจำหนำทสำธำรณสข (6) มนษยสมพนธและอธยำศยของ อสม. ทมตอชำวบำน (7) ควำมนำเชอถอและกำรไดรบกำรยอมรบจำกชำวบำน (8) กำรใหควำมรวมมอของชำวบำนทมตอ อสม. (9) ทกษะและควำมสำมำรถในดำนกำรสอสำร (10) วธกำร/รปแบบในกำรประชำสมพนธ (11) กำรเปนตวอยำงทดใหกบชำวบำน (12) กำรเปนผน ำ/แกนน ำชำวบำนในกำรก ำจดแหลงเพำะพนธยงลำย (13) วธกำรและเทคนคกำรบนทกขอมล (14) กำรประเมนสถำนกำรณ หรอผลกำรด ำเนนงำน และ (15) กำรน ำเสนอผลงำน หรอกำรรำยงำนผลกำรด ำเนนงำน

ไขเลอดออก หมำยถง โรคทเกดจำกกำรตดเชอไวรสเดงก ซงเปนโรคทสำมำรถแพรจำกคนหนงไปสอกคนหนงไดโดยมยงลำย (Aedes agypti) เปนพำหะน ำโรค

8

กำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก หมำยถง กำรด ำเนนกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในพนทอ ำเภอปำย จงหวดแมฮองสอน โดยอำสำสมครสำธำรณสขประจ ำหมบำน ไดแก กำรก ำจดลกน ำยงลำย กำรท ำลำยแหลงเพำะพนธลกน ำยงลำย กำรใชทรำยอะเบทก ำจดลกน ำยงลำย กำรแนะน ำและใหควำมรแกประชำชน เปนตน ทงน เพอลดอตรำกำรเกดโรคใหต ำลงในระดบทไมเปนปญหำ หรอควบคมไมใหเกดกำรแพรกระจำยของโรค

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และวรรณกรรมทเกยวของ

การวจยเรอง ความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน ผวจยไดศกษา และคนควาแนวคดทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ ซงขอน าเสนอตามล าดบดงน

1. ความรเกยวกบโรคไขเลอดออก 2. แนวคดเกยวกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน 3. แนวคดเกยวกบความรและทกษะ 4. หลกสตรอบรมอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการปองกนควบคมโรค

ไขเลอดออก 5. งานวจยทเกยวของ 6. กรอบแนวคดในการวจย

ความรเกยวกบโรคไขเลอดออก

สถานการณการระบาดของโรคไขเลอดออก ส านกระบาดวทยา (2556) กลาววา ประเทศไทยเรมพบโรคไขเลอด (DHF) ออกประปราย

ตงแต ป พ.ศ. 2492 และการระบาดใหญในประเทศไทยครงแรกเมอป พ.ศ. 2501 ในเขตกรงเทพ-ธนบร สถานการณโรคไขเลอดออกของประเทศไทยตงแตป พ.ศ. 2501 - 2545 มแนวโนมทสงขน และมการระบาดหลายลกษณะ เชน ระบาดปเวนป ปเวน 2 ป หรอระบาดตดตอกน 2 ป แลวเวน 1 ป แตในระยะ 15 ปยอนหลง ลกษณะการระบาดมแนวโนมระบาด 2 ป เวน 2 ป สวนใหญผปวยจะอยในกลมอาย 0 - 14 ป อตราปวยสงสดในกลมอาย 5 - 9 ป อตราสวนผปวยเพศหญงตอเพศชายใกลเคยงกน พบผปวยไดตลอดทงป จากขอมลการระบาดโรคไขเลอดออกตงแตป พ.ศ. 2552-2556 พบวา จะมผปวยตงแตชวงฤดฝนระหวางเดอนพฤษภาคม - สงหาคม มากกวาเดอนมกราคม - เมษายน ประมาณ 3.5 เทา เมอเทยบจ านวนผปวยในป พ.ศ. 2557 กบป พ.ศ. 2556 จ าแนกเปนราย

10

เดอน พบวา มจ านวนผปวยต ากวาป 2556 ในทกเดอน ซงสามารถแสดงสถตการปวยดวยโรคไขเลอดออกยอนหลง 5 ป ดงแสดงในภาพท 2.1

ภาพท 2.1 สถตการปวยดวยโรคไขเลอดออกยอนหลง 5 ป ตงแตป 2552-2557 (ถงเดอนเมษายน) จ าแนกเปนรายเดอนเทยบกบคาพยากรณจ านวนผปวยโรค ไขเลอดออก ทมา : ส านกระบาดวทยา (2557, น.5)

กระทรวงสาธารณสข (2556) รายงานสถานการณการระบาดของโรคไขเลอดออกเพมเตมวา ในป 2556 ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเกดการระบาดของโรคไขเลอดออกคอนขางรนแรง พบผปวยโรคไขเลอดออกใน 6 ประเทศรวม ประมาณ 120,000 คน แมกระทงประเทศสงคโปรซงเปนประเทศทมระบบสาธารณสขทด กลบมผปวยไขเลอดออกสงกวาไทยถง 5 เทา แตมผเสยชวตนอยกวาไทย ในขณะทในป 2556 น ประเทศไทยมผปวยราว 43,000 คน สงขนจากปกอนถง 3 เทา มผเสยชวตแลว จ านวน 50 คน สวนใหญเปนผปวยทมอายต ากวา 15 ป มากถงรอยละ 60 และหากประเทศไทยยงไมปองกนและเรงควบคมโรคไขเลอดออก คาดวาใน 3 เดอนขางหนานจะมผปวย พงขนถง 150,000 คน และจะมผเสยชวตไมนอยกวา 140 คน

11

กระทรวงสาธารณสข (2559) กลาววา สถานการณโรคไขเลอดออกในประเทศไทย ชวงตนป 2558 (ตงแตวนท 1 มกราคม – 24 มนาคม 2558) พบผปวยจ านวน 5,571 ราย เสยชวต 3 ราย อตราปวยตายรอยละ 0.05 กลมอายทอตราปวยสงสด คอ 10-14 ป (25.48 ตอประชากรแสนคน) รองลงมาคอ 5-9 ป (19.46 ตอประชากรแสนคน) และ 15-24 ป (15.36 ตอประชากรแสนคน) ตามล าดบ โดยอาชพทพบผปวยสงสด คอ นกเรยน รอยละ 43.85 รองลงมาคอ รบจาง รอยละ 22.76 เมอวเคราะหสถานการณโรคในระบบเฝาระวงตาง ๆ ยอนหลง ทบทวนรายงานการเปลยนแปลงของไวรสเดงก ดวยการวเคราะหขอมลโดยใชอนกรมเวลา และวเคราะหประเมนความเสยงของพนทระดบอ าเภอเพอดแนวโนมของการเกดโรคไขเลอดออกในป 2558 จากการวเคราะห สรปไดวา ในป 2558 คาดวาจะมผปวยดวยโรคไขเลอดออก ประมาณ 60,000 – 70,000 ราย และคาดวาจะพบผปวยเสยชวตไมเกนรอยละ 0.11 นอกจากน ยงคาดวาอตราการปวยสงสดนาจะอยในกลมอาย 15-24 ป และ 10-14 ป ตามล าดบ และมแนวโนมอตราการปวยในกลมวยผใหญมแนวโนมสงขน สวนกลมอาชพทพบมากสดสวนใหญคาดวายงคงเปนกลมนกเรยน สวนสถานการณโรคไขเลอดออกในป พ.ศ. 2559 พบมรายงานผปวยโรคไขเลอดออก (Dengue fever : DF, Dengue haemorrhagic fever : DHF, Dengue shock syndrome : DSS) สะสมรวม 63,310 ราย อตราปวย 96.76 ตอประชากรแสนคน มการรายงานจ านวนผปวยไขเลอดออกลดลงรอยละ 56.23 (0.43 เทา) เมอเทยบกบป พ.ศ. 2558 ณ ชวงเวลาเดยวกน ผปวยเสยชวต 61 ราย อตราปวยตาย เทากบ รอยละ 0.10 การกระจายการเกดโรคไขเลอดออกตามกลมอาย สวนใหญพบในกลมอาย 10-14 ป มอตราปวยสงสด คอ 266.15 ตอประชากรแสนคน รองลงมาไดแก กลมอาย 5-9 ป (233.74), อาย 15-24 ป (164.93) อาย 0-4 ป (108.39) และอาย 25-34 ป (100.61) ตามล าดบ สดสวนอาชพทพบผปวยสงสดคอ นกเรยน รอยละ 43.34 รองลงมาไดแก รบจาง (รอยละ 19.09) และไมทราบอาชพ (รอยละ 18.48) ตามล าดบ สวนการกระจายการเกดโรคไขเลอดออกรายภาค พบวาภาคใต มอตราปวยสงทสด เทากบ185.62 ตอประชากรแสนคน จ านวนผปวย 17,169 ราย รองลงมา ไดแก ภาคเหนอ อตราปวย 106.02 ตอประชากรแสนคน จ านวนผปวย 13,032 ราย ภาคกลาง อตราปวย 78.82 ตอประชากรแสนคน จ านวนผปวย 17,344 ราย และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อตราปวย 72.05 ตอประชากรแสนคน จ านวนผปวย 15,765 ราย ตามล าดบ

ขอมลทวไปของโรคไขเลอดออก ลกษณะของโรค ส านกงานระบาดวทยา (2556) ไดกลาววา โรคไขเลอดออกทพบใน

ประเทศไทยและประเทศใกลเคยงในเอเซยอาคเนยเกดจากไวรสเดงก จงเรยกชอวา Dengue Haemorrhagic Fever (DHF) ซงเปนโรคตดเชอไวรสเดงกทมยงลายเปนแมลงน าโรค โรคนไดกลายเปนปญหาสาธารณสขในหลายประเทศทวโลก เนองจากโรคไดแพรกระจายอยางกวางขวาง

12

และจ านวนผปวยเพมขนอยางมากใน 30 ปทผานมา มากกวา 100 ประเทศทโรคนกลายเปนโรคประจ าถน และโรคนยงคกคามตอสขภาพของประชากรโลกมากกวารอยละ 40 (2,500 ลานคน) โดยเฉพาะอยางยงจะพบมากในประเทศเขตรอน

สาเหตของโรค ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง (2556) ระบวา โรคไขเลอดออกเกดจากเชอไวรสเดงก

(Dengue virus) ซ งเปน Single-strand RNA จดอยใน Genus Flavivirus และ family Flaviviridae ม 4 serotypes คอ DEN-1, DEN-2, DEN-3 และ DEN-4 ทง 4 Serotypes ม Antigen รวมบางชนด จงท าใหม Cross Reaction และ Cross Protection ไดในระยะเวลาสนๆ เมอมการตดเชอไวรสเดงกชนดหนงจะมภมคมกนตอไวรสเดงกชนดนนตลอดไป (Long Lasting Homotypic Immunity) และจะมภมคมกน Cross Protection ตอชนดอน (Heterotypic Immunity) ในชวงระยะเวลาสน ๆ ประมาณ 6-12 เดอน ดงนน ผทอยในพนททมไวรสเดงกชกชมอาจมการตดเชอ 3 หรอ 4 ครงได (ส านกงานระบาดวทยา, 2556) ซงเปนปจจยส าคญในการท าใหเกดโรคไขเลอดออกเดงก จากการศกษาทโรงพยาบาลเดกรวมกบแผนกไวรสของสถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทยทหาร (Armed Forces Research Institute of Medical Sciences: AFRIMS) พบวา รอยละ 85-95 ของผปวยทเปน DHF มการตดเชอซ า สวนผปวยทเปน DHF เมอมการตดเชอครงแรก (Primary Dengue Infection) นนมกเปนเดกอายต ากวา 1 ป และทกรายจะม Passive Dengue Antibody ทผานจากแมอยในขณะทเปนไขเลอดออก เชอทแยกไดจากผปวยในกรงเทพฯมท ง 4 ชนด โดย DEN-2 พบไดตลอดเวลา สวน DEN-1, DEN-3 และ DEN-4 อาจหายไปเปนชวง ๆ สดสวนของเชอไวรสเดงกทง 3 หรอ 4 ชนดจะแตกตางกนไปใน แตละป โดยทวไปจะแยกเชอ DEN-2 ไดมากตลอดเวลา ในระยะหลง ๆ มบางชวงทพบ DEN-3 มากกวา DEN-2 จากการศกษาทางดานไวรสและระบาดวทยา สรปไดวาปจจยส าคญทท าใหเกดโรคไขเลอดออกเดงก คอ มไวรสเดงกชกชมมากกวา 1 ชนด (Simultaneously Endemic of Multiple Serotype) หรอมการระบาดของตางชนดเปนระยะๆ (Sequential Epidemic) ซ งในพ น ท ท มประชากรหนาแนนท าใหมการตดเชอซ าไดบอย และการตดเชอซ าดวย DEN-2 มโอกาสเสยงสงทจะเกดเปน DHF โดยเฉพาะอยางยงการตดเชอครงท 2 ภายหลงการตดเชอครงแรกดวย DEN-1 ในระยะแรก ๆ ของการระบาดแยกเชอชกนกนยาไดจากผปวยทมอาการคลายไขเลอดออก แตมอาการไมรนแรง การศกษาตอมาพบวาชกนกนยาซงจดอยในกลม Alphavirus, Family Togaviridae เปนไขออกผนชนดหนงซงมอาการปวดขอรวมดวย มอาการคลายไขเดงก (Dengue Fever, DF) ไมท าใหเกดโรคไขเลอดออก แตอาจจะเกดรวมกบการตดเชอเดงกซงท าใหเกด DHF ไดลง

13

อาการและการแสดงของโรค ส านกงานระบาด (2556) ระบวา หลงจากไดรบเชอจากยงประมาณ 5-8 วน (ระยะฟกตว)

ผปวยจะเรมมอาการของโรคซงมความรนแรงแตกตางกนได ตงแตมอาการคลายไขเดงก (Dengue Fever: DF) ไปจนถงมอาการรนแรง (Dengue Hemorrhagic Fever: DHF) และรนแรงมากจนถงชอกและเสยชวต (Dengue Shock Syndrome: DSS)

ผปวยมอาการได 3 แบบ คอ 1. Undifferentiated Fever (UF) หรอกลมอาการไวรส 2. ไขเดงก (Dengue Fever - DF) 3. ไขเลอดออกเดงก (Dengue Hemorrhagic Hever - DHF)

อาการส าคญทเปนรปแบบคอนขางเฉพาะ 4 ประการ เรยงตามล าดบการเกดกอนหลง ดงน 1. ไขสงลอย 2- 7วน 2. มอาการเลอดออก สวนใหญพบทผวหนง 3. มตบโตกดเจบ 4. มภาวะไหลเวยนโลหตลมเหลว/ภาวะชอก การด าเนนโรคของโรคไขเลอดออกเดงก แบงไดเปน 3 ระยะ คอ ระยะไข ระยะ

วกฤต/ชอก และระยะฟนตว 1. ระยะไข ผ ปวยจะมไขสงเกดขนอยางเฉยบพลน สวนใหญไขจะสงเกน 38.5 องศา

เซลเซยส บางรายอาจมอาการชกเกดขนโดยเฉพาะในเดกทเคยมประวตชกมากอน ผปวยมกจะมหนาแดง (flushed face) สวนใหญผปวยจะไมมอาการน ามกไหลหรออาการไอ เบออาหาร อาเจยน และไขจะสงลอยอย 2-7 วน อาจพบมผนแบบ erythema หรอ maculopapular ซงมลกษณะคลายผน rubella ได อาการเลอดออกทพบบอยคอ ทผวหนง การท า tourniquet test ใหผลบวกไดตงแต 2-3 วนแรกของโรค รวมกบมจดเลอดออกเลก ๆ กระจายตามแขน ขา ล าตว รกแร อาจมเลอดก าเดาหรอเลอดออกตามไรฟน ในรายทรนแรงอาจมอาเจยนและถายอจจาระเปนเลอด ซงมกจะเปนสด า (melena) สวนใหญจะคล าตบ โต ไดประมาณวนท 3-4 นบแตเรมปวย ในระยะทยงมไขอย ตบจะนมและกดเจบ

2. ระยะวกฤต/ชอก ประมาณ 1 ใน 3 ของผปวยไขเลอดออกเดงก จะมอาการรนแรง มภาวะไหลเวยน

โลหตลมเหลวเกดขน ซงสวนใหญจะเกดขนพรอม ๆ กบทมไขลดลงอยางรวดเรว เวลาทเกดชอก จงขนอยกบระยะเวลาทมไข อาจเกดไดตงแตวนท 3 ของโรค (ถามไข 2 วน) หรอเกดวนท 8 ของ

14

โรค (ถามไข 7 วน) ภาวะชอกทเกดขนนจะมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ถาไมไดรบการรกษาผปวยจะมอาการเลวลง และจะเสยชวตภายใน 12-24 ชวโมง หลงเรมมภาวะชอก

3. ระยะฟนตว ระยะฟนตวของผปวยคอนขางเรว ในผปวยทไมชอกเมอไขลดสวนใหญกจะด

ขน สวนผปวยชอกถาไดรบการรกษาอยางถกตองทนทวงทจะฟนตวอยางรวดเรว ระยะฟนตวมชวงเวลาประมาณ 2-3 วน ผปวยจะมอาการดขนอยางชดเจน

วงจรชวตยงลาย ยงลายมการเจรญแบบสมบรณ (Complete Metamorphosis หรอ Holometabola)

หมายถง การเจรญเตบโตทแตละระยะมการเปลยนแปลงรปรางแตกตางกนมาก ซงถกควบคมการเจรญเตบโตและการลอกคราบ (Molting) โดยฮอรโมนทส าคญ 3 ชนด คอ Brain Hormone, Ecdysone และ Juvenile hormone ยงลายมวงจรชวตแบงออกเปน 4 ระยะ คอ ระยะไข (Egg) ระยะลกน า (Larva) ระยะตวโมง (Pupa) และระยะตวเตมวย (Adult) ระหวางการเจรญเตบโตในแตละระยะตองมการลอกคราบ (Molting) (โรงพยาบาลสชล, 2558) ดงน

ภาพท 2.2 วงจรชวตยงลาย ทมา: โรงพยาบาลสชล (2558)

15

1. ระยะไข (Egg) ยงลายจะวางไขแบบเดยว ๆ ตามขอบเหนอระดบน า ไขยงลาย มลกษณะรคลายกระสวย เมอวางออกมาใหม ๆ จะมสขาวนวลประมาณ 12- 24 ชวโมงตอมา จะเปลยนเปนสด า ไขยงลายสามารถอยในทแหงไดนานเปนป (ความชนและอณหภมประมาณ 28-30 องศาเซลเซยส) เมอระดบน าทวมไขจะฟกตวออกมาเปนลกน า ระยะฟกตวในไขประมาณ 2.5-3.5 วน

ภาพท 2.3 ไขยงลาย ทมา: โรงพยาบาลสชล (2558)

2. ระยะลกน า (Larva) ลกษณะของลกน ายงลายจะไมมขา สวนอกมขนาดใหญกวาสวนหว สวนทองยาวเรยวประกอบดวยปลอง 10 ปลอง มทอหายใจอยบนปลองท 8 และมกลมขน 1 กลมอยบนทอหายใจนน ลกน ายงอาศยอยในน า เชน ภาชนะขงน าตาง ๆ ตามบอ หนอง ล าธาร โพรงไมหรอกาบใบไมทอมน า เปนตน ลกน ายงสวนใหญขนมาหายใจบนผวน า โดยมทอส าหรบหายใจ เรยกวา Siphon ลกน าจะลอกคราบ 4 ครง เมอลอกคราบครงสดทายกลายเปนตวโมงแลวเจรญเตบโตในระยะลกน าใชเวลาประมาณ 7-10 วน

16

ภาพท 4.4 ลกน ายงลาย ทมา: โรงพยาบาลสชล (2558)

3. ระยะตวโมง (Pupa) รปรางจะผดไปจากลกน า สวนหวเชอมตอกบสวนอก ไมม

ขา มอวยวะส าหรบหายใจอยบนดานหลงเรยกวา Trumpets ระยะนไมกนอาหาร เคลอนไหวอยางรวดเรว มระยะเวลาการเจรญเตบโตเพยง 1-3 วน

ภาพท 2.5 ตวโมงยงลาย ทมา: โรงพยาบาลสชล (2558)

17

4. ระยะตวเตมวย (Adult) ยงลายแบงออกเปน 3 สวน คอ สวนหว สวนนอกและสวนทอง การแบงเพศยงสามารถดไดจากหนวดของยงซงมจ านวน 15 ปลอง โดยยงตวเมยจะมขนส นและไมหนา (Sparse) เรยกวา Pilose Antenna สวนตวผ ขนจะยาวเปนพม (Bushy) เรยกวา Plumose Antenna เรมผสมพนธเมออายประมาณ 24 ชวโมง ตวเมยผสมพนธเพยงครงเดยวแตวางไขไดหลายครง สวนตวผผสมพนธไดหลายสบครงในหนงชวโมง หลงจากนนยงตวเมยจะออกกนเลอด ยงลายชอบกนเลอดคนและหากนในชวงเวลากลางวน บางครงยงลายอาจกดคนในเวลากลางคนแตเปนภาวะจ าเปน เชน ไมมเหยอในเวลากลางวน หลงจากกนเลอดอมแลวยงตวเมยจะไปเกาะพกรอใหไขเจรญเตบโต เรยกวา Gonotrophic Cycle ซงใชเวลาประมาณ 2.5 - 3.5 วน แหลงเกาะพกของยงลาย ไดแก บรเวณทมดอบลม ในหองน าในบาน โดยเฉพาะตามสงหอยแขวนภายในบาน หลงจากไขเจรญเตมทแลวจะบนไปหาทวางไข ชอบทรม น าทมใบไมรวงลงไป และสน าตาลออนจะกระตนการวางไขไดดแตยงลายไมชอบน าทมกลนเหมน

ยงลายบาน ยงลายสวน

ภาพท 2.6 ตวเตมวยของยงลาย ทมา: โรงพยาบาลสชล (2558)

วธการตดตอ โรคไขเลอดออกตดตอกนไดโดยมยงลายบาน (Aedes Aegypti) เปนแมลงน าโรคท

ส าคญ และในชนบทบางพนท จะมยงลายสวน (Aedes Albopictus) เปนแมลงน าโรครวมกบยงลายบาน เมอยงลายตวเมยกดและดดเลอดผปวยทอยในระยะไข ซงเปนระยะทมไวรสอยในกระแสเลอดมาก เชอไวรสจะเขาสกระเพาะยง และเพมจ านวนมากขน แลวเดนทางเขาสตอมน าลาย พรอมทจะเขาสคนทถกกดตอไป เมอยงทมเชอไวรสเดงกไปกดคนอนกจะปลอยเชอไปยงคนทถกกด ท าใหคนนนปวยได (ส านกงานระบาดวทยา, 2556)

18

การวนจฉยโรคไขเลอดออก ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทยและสมาคมวชาชพ (2556, น.1) ระบการ

วนจฉยโรคไขเลอดออกไววา การวนจฉยตองอาศยอาการแสดงทางคลนก และการเปลยนแปลงทางพยาธสรรวทยาทส าคญ คอ การเปลยนแปลงในระดบเกลดเลอด และการรวของพลาสมาซงมความแมนย าสง และชวยใหแพทยวนจฉยโรคไดกอนทจะเขาสภาวะวกฤต/ชอก ลกษณะอาการทางคลนก ไดแก ผปวยมไขเฉยบพลนและสงลอย 2-7 วน มภาวะเลอดออกโดยตรวจพบ Tourniquet Test ใหผลบวกรวมกบอาการเลอดออกอน ๆ ตบโต มกกดเจบ มการเปลยนแปลงในระบบไหลเวยนโลหต หรอมภาวะชอก สวนการวนจฉยโดยการตรวจทางหองปฏบตการ ไดแก

1) จ านวนเกลดเลอดนอยกวา/เทากบ 100,000 ตว/ลบ.มม. (< 100x109 /L)* 2) เลอดขนขน ดจากมการเพมขนของ ฮมาโตครต มากกวา/เทากบรอยละ 20 เมอ

เทยบกบเดม (Hemoconcentration) หรอมหลกฐานการรวของพลาสมา เชน ม Pleural Effusion หรอ Ascites หรอ มระดบโปรตน /อลบมนในเลอดต า

3) ตรวจ CBC พบมเมดเลอดขาวต า จ านวนนวโตรฟลต าและตรวจพบ Eatypical Lymphocyte

แนวทางการรกษาโรคไขเลอดออก ส านกพฒนาวชาการแพทย (2548, น.25-26) กลาวถง แนวทางในการรกษา

ไขเลอดออกในผใหญวามความเหมอนกบการรกษาอาการในเดก คอการท า Tourniquet Test และ CBC แตปญหาในปจจบนพบวา แพทยไมส งท า Tourniquet Test และไมท า CBC เนองจากคาดการณไมถงโรคไขเลอดออก ดงน น ตองรณรงคใหอายรแพทย แพทยทวไป รวมถงแพทย จบใหมและแพทยใชทนค านงถงการปวยเปนโรคไขเลอดออกในผปวยทม Tourniquet Test ใหผลบวก และ/หรอม Leucopenia (WBC ≤ 5,000 เซล/ลบ.มม.) และใหค าแนะน าและเฝาระวงอาการน าของชอกทผปวยตองรบกลบมารบการรกษาโดยดวน ซงในการรกษาระยะไขพยายามหลกเลยงยากลมแอสไพรน และ Ibuprofen เพราะจะท าใหเลอดออกมาก ไมใหสารละลายน าทางเสนเลอดด า โดยไมจ าเปนโดยเฉพาะถาผปวยยงไมเขาสระยะวกฤตเนองจากอาจท าใหเกดภาวะน าเกนซงอาจเปนสาเหตท าใหผปวยเสยชวต การใหสารละลายน าทางเสนเลอดด า ในระยะวกฤตทมการรวของพลาสมาตองให Isotonic Solution ตลอด 24-48 ชม. โดยปรมาณทใหประมาณ Maintenance + 5% deficit (คดจากน าหนก 50 kgs ในผปวยผใหญทกราย) เทากบ 4,600 ml เมอผปวยมอาการชอกใหอตรา 300-500 ml ใน 1 ชม. เมอ BP เปนปกตใหลดอตราเปน 150 ml/hr ไมตองรอครบชวโมง (ไมจ าเปนตองให Inotropic Drugs เชน dopamine) แลวจงคอย ๆ ลดทก 1 ชม. เปน 120, 100 ml/kg/hr ตามล าดบ ถา Vital Signs Stable ให Maintain ดวยอตรา 100 ml/kg/hr ตอไปอก 4-6 ชม. จงคอยลด

19

นอยลงเปน 80 ml/hr ไปอกเปนเวลา 10-12 ชวโมงกอนจะลดอตราลงเปน 40 ml/hr และลดลงตามล าดบจนสามารถ Off IV ไดภายในเวลา 24-30 ชม. (ไมควรใหสารละลายน าทางเสนเลอดด า เกน 48 ชม.หลงชอก เพราะจะท าใหผปวยมภาวะน าเกนเมอผปวยเรมม Fluid Reabsorption กลบจากชองปอดชองทอง)

ขอควรระวงในการรกษาผปวยผใหญมดงน 1) ตองค านงถง Underlying Diseases ซ งจะพบมากกวาในเดก โดยเฉพาะโรค

Coronary Heart Disease, Peptic Ulcer, Hypertension, DM, Cirrhosis, Renal Diseases, etc… 2) ในผปวยทไมมอาการชอกให สารละลายน าทางเสนเลอดด า เฉพาะในผปวยท

มอาการอาเจยน และรบประทานอาหาร/ดมน าเกลอแรไมได โดยเรมทอตรา 40 ml/hour เมอผปวยเรมเขาสระยะวกฤต ใหคอย ๆ เพมอตราขน โดยปรบตามอาการทางคลนก Vital Signs, Hct และ Urine

3) การให Inotropic Drug ใหพจารณาเปนราย ๆ ไป โดยทวไปไมจ าเปนตองใหถาผปวยไมม Underlying Disease ถาจะใหตองมนใจวาผปวยม Adequate Intravascular Volume เนองจากยากลมน จะท าใหผปวยมความดนสงขนทง ๆ ทยงม Plasma Volume ไมเพยงพอจากการทมการรวของพลาสมาอยางรวดเรวและตอเนองอย ท าใหผปวยมภาวะชอกนานตอไปอกแมจะไดรบการรกษาดวย สารละลายน าทางเสนเลอดด า แลว

4) การให Hypotonic solution เชน 5% D/N/2 ในระยะวกฤต (Platelet < 100,000 cells/cumm.) จะท าใหผปวยทมอาการรนแรงมภาวะ Hyponatremia ซงอาจน าไปสอาการชกหรอมภาวะน าเกนได

5) ผปวยทชอกจะมความรสตด มความอดทนและมการ Compensate ตอภาวะชอกไดอยางดเยยม โดยทหากไมมการวดความดนโลหตหรอจบชพจร จะท าใหพลาดการวนจฉยภาวะชอกโดยคดวาผปวยดเหมอนคนออนเพลย ไมมแรงเทานน

6) ในรายทมประจ าเดอนมากกวาปกต หรอก าลงจะมประจ าเดอน พจารณาใหยา Primalute-N เพอเลอนหรอหยดประจ าเดอน

7) ผปวยทมอาการปวดทองมาก และมประวตปวดทองอยเปนประจ า/ มประวตเปนโรคกระเพาะ ตองใหยา H2-blocker และตองคดถงภาวะเลอดออกภายใน พจารณาเตรยมเลอดและพจารณาใหโดยเรว ถาอาการไมดขนหลงให สารละลายน าทางเสนเลอดด า ไปในปรมาณทมากพอสมควรแลว

20

8) ผปวยทมความดนโลหตสง ตองระวงวาในขณะชอกผปวยจะมความดนอยในเกณฑปกตซงต ากวาระดบความดนโลหตของผปวย ท าใหแพทย/พยาบาลไมสามารถวนจฉยภาวะชอกได ท าใหผปวยไมไดรบการรกษาทถกตอง ท าใหมภาวะชอกนานในโรงพยาบาล

ปจจยทมความสมพนธกบการระบาดของโรคไขเลอดออก สธรา พลถน (2554 : 5-6) กลาววา ปจจยทมความสมพนธกบการระบาดของโรค

ไขเลอดออกแบงออกเปน 3 ดาน ดงน 1. ปจจยดานภมอากาศ เนองจากยงลายซงเปนพาหะของโรคมกลไกของรางกาย

เปลยนแปลงตามลกษณะภมอากาศ ดงนนปจจยทางดานภมอากาศมผลโดยตรงตอกระบวนการตดตอของ DF/DHF ในยงลาย โดยระยะฟกตวภายนอก (Extrinsic Incubation Period – EIP) จะมความไวใชระยะเวลาเพยง 3 ถง 7 วน เมออณหภมในบรรยากาศประมาณ 30 ถง 34 องศาเซลเซยส และพบวาอณหภมทเหมาะสมทสดคอ 30 องศาเซลเซยส สงผลใหปรมาณยงลายเพมขนอยางรวดเรว ในขณะเดยวกนฤดฝนจะท าใหแหลงเพาะพนธยงมจ านวนเพมขนโดยเฉพาะอยางยง Artificial Breeding Site เชน ยางรถยนตเกา ดงนนปรมาณน าฝนและจ านวนของลกน าและตวเตมวยของยงลายจงมความสมพนธกนอยางชดเจน

2. ปจจยดานสงคมและภมศาสตรในการเปลยนแปลงสสงคมเมอง ไวรสเดงกมลกษณะเฉพาะทสามารถปรบตวใหเขากบสงแวดลอม และรางกายของคนไดอยางดเยยมจงท าใหไวรสเดงกมสมพนธกบลกษณะของสงคมและสงแวดลอมทางกายภาพของชมชน โดยพบวา ในพนทชมชนเมองทมความหนาแนนของประชากรสงและขาดระบบทดในการก าจดขยะทสามารถน ากลบมาใชไดใหม เชน ยางรถยนต กระปองพลาสตกตาง ๆ จะมสวนในการเพมจ านวนของยงลายและเพมโอกาสในการเกดปฏสมพนธระหวางคนและยง (Human-mosquito Interaction) ซงในพนทภาคเหนอของประเทศไทยทพบอตราการตดเชอไวรสเดงกในพนททประชาชนมกจะใชในการพบปะสงสรรค

3. ปจจยดานพฤตกรรมมนษย โดยพบวาการระบาดของ DF/DHF สวนหนงเกดจากพฤตกรรมของมนษยโดยเฉพาะในพนททมยงลายบานเปนพาหะหลกในการแพรกระจายเชอไวรสเดงก เชน ประเทศไทย เนองจากยงลายบานมกจะวางไขใน Artificial Habitats เชน ตมน าทไมมฝาปดมดชด ขยะรไซเคล พฤตกรรมการด ารงชวตทแตกตางกนสงผลตอการระบาดของโรคไดเชนกน เชน ในชมชนหางไกลมกจะไมนอนในมง หรอไมมการตดตงมงลวดจงมโอกาสการระบาดของไขเลอดออกไดงาย นอกจากนนแลวการเดนทางยายถนของมนษยกมความสมพนธกบการแพรกระจายไวรสเดงก ซงผปวยทไมมอาการแสดงกเปนแหลงรงโรคทเคลอนยายไดอยางสะดวก

21

โดยไมมมาตรการในการปองกนใด ๆ จากแบบจ าลองทางคณตศาสตรพบวาการเคลอนยายของมนษยเปนปจจยทส าคญยงตอความตอเนองของการแพรกระจายโรค

คาดชนชวดความชกชมของยงลาย Breteau Index (BI) เปนคาชวดความชกชมของยงลายในชมชน เหมาะกบการใชช

วดคาความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกในชมชน หากพบวาเกน 50 ถอวามความเสยงสงทจะเกดการระบาด คา BI= (จ านวนภาชนะทพบลกน า x 100) / จ านวนบานทส ารวจ คา BI เปนคาดชนทใชประมาณความชกชมของยงลายไดดทสดเพราะเปนการรวมทงจ านวนบานและจ านวนภาชนะทพบลกน า โดยหมบานขนาดเลกควรส ารวจทกหลง หมบานขนาดใหญส ารวจ 50-100 หลง

Container Index (CI) เปนคาชวดความชกชมของยงลายตอภาชนะทส ารวจ เหมาะกบการใชชวดคาความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกในบาน และสถานทสาธารณะ เชน วด โรงเรยน สถานทราชการ หากพบวาเกน 10 ถอวามความเสยงสงทจะเกดการระบาด คา CI = (จ านวนภาชนะทพบลกน า x 100) / จ านวนภาชนะทส ารวจ

House Index (HI) เปนคาชวดความชกชมของยงลายตอบานทส ารวจ เหมาะกบการใชชวดคาความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกในบาน และชมชน หากพบวาเกน 10 ถอวามความเสยงสงทจะเกดการระบาด คา HI = (จ านวนบานทพบลกน า x 100) / จ านวนบานทส ารวจ

แนวทางการปองกน ควบคม หรอมาตรการใด ๆ กตามหากปราศจากความรวมมอและการเขามามสวนรวมอยางจรงจงของประชาชนแลวยอมไมเกดผลในการปองกนโรคทย งยนไดอยางแนนอน ในปจจบนสถานบรการสาธารณสขระดบต าบล ไดรบความรวมมอจากอสม.แตละหมบานเพอส ารวจคาดชนดงกลาว ซงท าไดโดยจดอบรมเชงปฏบตการ เพอใหความรในการปองกนโรคไปดวยเพราะเมอส ารวจพบวามลกน ากจะลงบนทกในแบบส ารวจและการก าจดลกน าทพบไปดวยเปนการชวยควบคมจ านวนยงและลดความเสยงตอการระบาดไปดวย

นโยบายการควบคมและปองกนไขเลอดออก แนวทางการเฝาระวงโรคไขเลอดออก กระทรวงสาธารณสข (2554) ก าหนดใหทกพนทมมาตรการเฝาระวงการระบาดของโรค

ไขเลอดออก โดยเนนการควบคมกอนเกดโรคและเมอเกดโรคขนตองควบคมการระบาดใหโรคสงบลงโดยตองด าเนนการควบคมโรคภายใน 24 ชวโมง ก าหนดใหมอตราปวยไดไมเกน 50 ตอประชากรแสนคน หากเกนหรอควบคมไมไดเจาหนาทผรบผดชอบพนทอาจไดรบมาตรการลงโทษทางวนย จงเปนหนาทของเจาหนาททกคนตองรวมกนหาวธการ แนวทางการปองกนกอนเกดโรคและมาตรการควบคมการระบาดทมประสทธภาพทนเหตการณเมอเกดโรคขน

22

ปจจบนนกระทรวงสาธารณสขไดเนนวธการควบคมลกน ายงลายเพอลดอตราการปวยดวยโรคไขเลอดออกโดยการใชมาตรการ 3ร.5ป.1ข มาใชเปนแนวทางปองกนกอนการระบาด โดยมรายละเอยดดงน

ร1 โรงเรอน คอ ประชาชนตองดแลบานเรอนตนเอง ตลอดจนจดสภาพสงแวดลอมใหปลอดลกน ายงลายทาพรอมกนทกบานใหทวถงและโดยไดรบการสงเสรมและสนบสนนจากองคกรปกครองสวนทองถนดานงบประมาณ วสดเวชภณฑในการก าจดยงและลกน า

ร2 โรงเรยนหรอ ศนยเดกเลก ตองปลอดลกน าและยงลาย ดงน 3.1 จดอาคาร หองเรยนใหโปรงโลงลมระบายไมเปนทเกาะพกของยงหรอจดให

บหองดวยมงลวด 3.2 จดกจกรรมการเรยนและการสอนใหมเนอหาเรองโรคไขเลอดออกการจด

แหลงเพาะพนธลกน า ควรจดใหนกเรยนรบผดชอบดแลหอง/อาคารเรยน /หองน าใหปลอดลกน ายงลาย

3.3 โรงเรยนจดกกรรมสงเสรมพฤตกรรมนกเรยน โดยก าหนดการรณรงคการแขงขนตอบปญหา การประกวดหองเรยน/อาคารปลอดลกน ายงลาย

ร3 โรงพยาบาล ตองไมมลกน ายงลายเพราะเปนสถานทรกษาผปวย ป1 ปด คอ การควบคมการวางไขของยงลายโดยการปดภาชนะทใสน าใชน าดม

ทกชนดไมใหยงลงไปวางไขได และสามารถปองกนยงทเปนตวเตมวยออกมาจากภาชนะไดอกดวย การปดภาชนะโดยการกกเกบน าจนเตมแลวใชฝาโองทมดชดปดทบหรอรองดวยพลาสตกอกชน ผกปากใหแนน เหมาะส าหรบภาชนะทเกบน าไวใชยามหนาแลง

ป2 เปลยน คอ การเปลยนถายน าทก 7 วน เพอตดวงจรการเปนตวของลกน ายงลาย ทจะวางไขและเปนตวไดภายใน 7 วน และควรขดลางภาชนะทถายน าดวยแปรงทกครงเพอเอาไขยงทวางไวออกไปดวยเพราะยงจะวางไขทผวดานในภาชนะ

ป3 ปลอย คอ การปลอยปลากนลกน าเชนปลากด ปลาหางนกยงหรอปลากนลกน าอน ๆ เพอชวยก าจดลกน าโดยวธธรรมชาต เหมาะกบแหลงน านง น าใส เชน ถงอาบน ารวมในหองน า ภาชนะเกบน าใบใหญทหาฝาปดยาก และรองน าทมกมน าขงแตน าไมเนาเสยกเปนทเพาะพนธยงทควรปลอยปลาได

ป4 ปรบ คอ การปรบปรงสงแวดลอม ทงในบานและนอกบาน เชน คว ากะลา ยางรถยนต หรอภาชนะทไมไดใชงาน

23

ป5 ปฏบต คอ เจาของบานตองลงมอปฏบตเอง จนเปนนสย ไมตองรอเจาหนาท พรอมทงการปองกนไมใหยงลายกดโดยเฉพาะเวลากลางวน เชน กางมงเวลานอน จดยากนยงหรอทายากนยง

1ข ขด คอ ขดภาชนะกอนเปลยนน าก าจดไขยง แนวทางการปองกนการระบาดของโรคไขเลอดออก

โรคไขเลอดออกสามารถแพรระบาดไดอยางรวดเรว การปองกนการระบาดของโรคทส าคญจะตองไมใหยงกด โดยเฉพาะในผปวย ดวยการลดจ านวนยงตวเตมวย และก าจดแหลงเพาะพนธ ซงจะตองท าใหครอบคลมทกครวเรอนอยางตอเนอง และสม าเสมอตลอดทงป

ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง (2556) ไดนยามความหมายของการปองกนและก าจดยงลายไว ดงน การปองกน หมายถง การกนไวเพอตานทานหรอคมครอง (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525) ตรงกบค าศพทภาษาองกฤษวา Prevent หมายถง Hinder or Keep from Doing or Happening; Do Everything Possible to Avoid Something Happening ดงน น ก ารปองกนโรคไขเลอดออก หมายถง การด าเนนการทกประการเพอกน ตานทาน หรอคมครองไมใหเกดโรคไขเลอดออก ในขณะทการก าจด หมายถง ขบไล ปราบ ท าใหสนไป (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525) ซงตรงกบค าศพทภาษาองกฤษวา Eliminate ดงนน การปองกนและก าจดยงลายจง หมายถง การกนหรอตานทานไวไมใหมยงลายในบาน รวมทงการหลกเลยงการถกยงลายกด และหากพบวามยงลายในบานจะตองท าการขบไลหรอท าใหหมดสนไป วธการปองกนและก าจดยงลายมหลายวธ บางวธคอนขางสลบซบซอน ยงยาก และเสยคาใชจายสง เชน วธการทางพนธศาสตร ไมวาจะเปนการท าหมนยง การเปลยนรปยงใหพการไป หรอการใชสารสกดจากรงไขยงท าใหยงไมสามารถยอยอาหารและเลอดได เปนตน โดย นโลบล ธระศลป (2552) ไดเสนอแนะวธปฏบตในการปองกนโรคไขเลอดออกทเหมาะสม ไดแก การก าจดแหลงเพาะพนธยงลายดวยการสรางการมสวนรวมของทกภาคสวน เพอลดจ านวนยงตวเตมวยและแหลงเพาะพนธใหไดมากทสด โดยมขอแนะน าส าหรบสถานศกษาทกแหง คอ สถานศกษาตองด าเนนการท าลายแหลงเพาะพนธยงลายในสถานศกษา ทก 7 วน และจดใหมการใหความรและค าแนะน าแกนกเรยนเกยวกบวงจรชวตของยง การแพรเชอ และวธปองกน

นโลบล ธระศลป (2552) กลาววา เมอเกดมผปวยโรคไขเลอดออกเกดในชมชนหรอหมบาน เจาหนาทตองด าเนนการควบคมโรคดวยวธการตาง ๆ เพอใหโรคไขเลอดออกสงบโดยเรวทสด และไมใหระบาดตดตอไปยงชมชนอน หากเรมด าเนนการควบคมชา โรคจะแพรกระจายออกไปอยางกวางขวางจนเกนก าลงทจะควบคม โดยปกตแลวโรคไขเลอดออกมกจะระบาดในฤดฝน คอ ประมาณเดอนพฤษภาคมถงเดอนกนยายน หรอเดอนตลาคมของทกป ทงนขนอยกบสภาพ

24

ภมอากาศในแตละทองถนซงมความแตกตางกนไป จงท าใหชวงเวลาทโรคไขเลอดออกระบาดมความแตกตางกน โดยสงทส าคญทสดส าหรบการควบคมการระบาด เพอลดการแพรกระจายของโรค คอ การเฝาระวงโรค (Disease Surveillance) ทรวดเรว ถกตอง และครบถวน เพอใหรการเกดโรคไดโดยรวดเรว การเฝาระวงทางกฏวทยา (Vector Surveillance) ส ารวจคาดชนลกน ายงลาย ตดตามการเปลยนแปลงประเภทแหลงเพาะพนธทส าคญ (Key Container) ของยงลาย การเฝาระวงเกยวกบผปวยและเชอ

กระทรวงสาธารณสข (2557) ไดก าหนดแผนงานการควบคมการระบาดของโรคไขเลอดออกไวดงน

2.1 ในภาวะผดปกต ใหการด าเนนการ ดงน (1) หากพบผปวยมไขเกน 2 วน และไมมอาการระบบทางเดนหายใจ เชน

ไมมน ามกไหล ไอ หรอจามใหด าเนนการดงน - แนะน าใหผปวยไปพบแพทย - แนะน าใหทาตะไครหอม หรอยากนยงกด และนอนในมงเพอ

ปองกนการแพรเชอสผอน - ส ารวจลกน ายงลายในบานผปวย และบานใกลเคยง หากพบลกน า

ใหท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย - แจง รพ.สต. ใหทราบเพอตดตามสถานการณในกลมบานอนใน

พนทรบผดชอบทง 3 เรอง คอ (1) มยงหรอไม (2) ทบานมลกน าหรอไม (3) มผปวยอาการไขเกน 2 วน และไมมอาการทางระบบทางเดนหายใจหรอไม

(2) พบผปวยไขเลอดออกในชวง 28 วนทผานมาใหด าเนนการดงน - คนหาผปวยทมอาการไขสงเกน 2 วน โดยไมมอาการทางระบบ

ทางเดนหายใจในกลมบาน ทกวนถาพบมอาการดงกลาวใหแจง รพ.สต. ทนท - แนะน าใหผมอาการไขทายากนยงและหลกเลยงการถกยงกดเพอ

ปองกนการแพรเชอเขาสผอน - ใหความรเรองโรคไขเลอดออกและการควบคมปองกนโรค

- รวมรณรงคก าจดลกน ายงลายและก าจดยงตวแก 2.2 วคซนปองกนโรคไขเลอดออก

สธ ยกสาน (2551) กลาววา ศนยวจยและพฒนาวคซนของมหาวทยาลยมหดล ประสบความส าเรจในการวจยและพฒนาวคซนเพอปองกนโรคไขเลอดออก 4 สายพนธ ในการวจยไดท าการคดเลอกไวรสไขเลอดออกประมาณ 100 สายพนธทแยกไดจากคนไข โดยมประมาณ 10

25

สายพนธทน ามาท าใหออนแรงลง และใน 10 สายพนธไดพฒนาใหเกดวคซนลกอกประมาณ 250 ชนด จากการวเคราะหพบวา สายพนธเหลานสามารถสรางภมคมกน ปองกนเชอไขเลอดออกทเกดจากธรรมชาตได และปจจบนสามารถพฒนาวคซนปองกนโรคไขเลอดออก 4 สายพนธใน 1 เขมไดส าเรจ ซงเบองตนไดทดสอบประสทธภาพในหองปฏบตการและทดลองในคนจ านวนหนง พบวา สรางภมคมกนโรคไดสง และยาวนานเกนกวา 5-10 ป อยางไรกตาม ส าหรบอายทเหมาะสมจะฉดวคซนปองกนโรคไขเลอดออก คอ หลงจาก 6 -12 เดอนเปนตนไป ซงหากจะฉดในเดกอายต ากวานน หรอประมาณ 3 เดอนอาจไมไดผล เนองจากชวงอายดงกลาวภมคมกนจากแมยงมอย หากมการฉดวคซนเขาไป ภมคมกนจากแมจะท าลายวคซนดงกลาว จงควรฉดหลงจากภมคมกนของแมหมดลง ประเทศไทยพบเดกมโอกาสเปนไขเลอดออกประมาณรอยละ 5-10 ตอป โดยอาย 1 ป 2 ป และ 3 ป จะตดเชอประมาณรอยละ 5 รอยละ 10-15 และรอย 15-25 ตามล าดบ สวนเดกโตหรอผ ใหญ กฉดวคซนนได เนองจากผใหญเมอเปนไขเลอดออกจะมความรนแรงและเสยงตอการเสยชวตมากกวาเดก ดงนนการฉดวคซนในผใหญจะไปชวยกระตนใหรางกายสรางภมคมกนใหครบทก สายพนธ เมอมวคซนนถอไดวาเปนความคมคามหาศาลเพราะจะท าใหอตราเสยงตอโรคไขเลอดออกเหลอเพยงรอยละ 10 เทานน แนวคดเกยวกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

กระทรวงสาธารณสข (2551) ก าหนดใหมอาสาสมครสาธารณสขในงานสาธารณสขมลฐานเพยงประเภทเดยวคอ อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ซงหมายถง บคคลทไดรบการคดเลอกจากชาวบานในแตละกลมบานและไดรบการอบรมตามหลกสตรทกระทรวงสาธารณสขก าหนด โดยมบทบาทหนาทส าคญในฐานะผน าการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมสขภาพอนามย (Change Agents) การสอขาวสาธารณสข การแนะน าเผยแพรความร การวางแผน และประสานกจกรรมพฒนาสาธารณสข ตลอดจนใหบรการสาธารณสขดานตาง ๆ เชน การสงเสรมสขภาพ การเฝาระวงและปองกนโรค การชวยเหลอและรกษาพยาบาลเบองตน โดยใชยาตามขอบเขตทกระทรวงสาธารณสขก าหนด การสงตอผปวยไปรบบรการ การฟนฟสภาพ และจดกจกรรมพฒนาสาธารณสขมลฐานในหมบาน/ชมชน โดยก าหนดจ านวนอาสาสมครสาธารณสขในหมบาน/ชมชน โดยเฉลย ไดแก พนทชนบท อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน 1 คน ตอ 8-15 หลงคาเรอน พนทเขตเมอง เขตชมชนหนาแนน (ชมชนตลาด) ไมมอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เขตชมชนแออด อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน 1 คนตอ 20-30 หลงคาเรอน เขตชมชนชานเมอง อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน1 คนตอ 8-15 หลงคาเรอน ดงนน ในหมบาน/ชมชน

26

หนงๆ อาจมจ านวน อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ไมเทากนขนอยกบจ านวนหลงคาเรอนของหมบาน/ชมชนนนๆ โดยทวไปจะมอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ประมาณ 10-20 คนตอหมบาน

1. คณสมบตของ อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน บคคลทอาจไดรบคดเลอกเขารบการฝกอบรมเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

ตองมคณสมบต ดงน 1.1 อายไมต ากวาสบแปดปบรบรณ 1.2 มชอในทะเบยนบานและอาศยอยเปนการประจ าในหมบานหรอชมชนทประสงค

จะเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานไมนอยกวาหกเดอน 1.3 มความรขนต าสามารถอานออกเขยนได 1.4 เปนบคคลทสมครใจและเสยสละเพอชวยเหลอการด าเนนงานสาธารณสข 1.5 เปนบคคลประสงคจะเขารวมหรอเคยเขารวมในการด าเนนงานสาธารณสขและ

ตองพฒนาชมชนของตนเอง 1.6 เปนบคคลทมพฤตกรรมอยในกรอบศลธรรมอนด มกรรมการหมบานรบรองวา

เปนผทมความประพฤตดไดรบความไววางใจและยกยองจากประชาชน 1.7 ไมควรเปนขาราชการหรอลกจางของรฐ 1.8 สขภาพดทงกายและใจ และมพฤตกรรมทางดานสขภาพทเปนแบบอยางได 1.9 มเวลาใหกบการท างานในบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

1.10 ตองผานการอบรมตามหลกสตรมาตรฐานอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน/ประชม/รวมกจกรรมหรอมผลการปฏบตงานตามทกระทรวงสาธารณสขก าหนด

2. หลกเกณฑในการคดเลอกอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน 2.1 ใหกระทรวงสาธารณสขด าเนนการจดใหมอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

ในแตละทองทในสดสวนของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานอยางนอย 1 คนตอหลงคาเรอนไมนอยกวา 10 หลงคาเรอน

2.2 คดเลอกบคคลทมคณสมบตตามทก าหนด และแสดงเจตนาเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน โดยความเหนชอบของหวหนาครวเรอนหรอผแทนจ านวนไมนอยกวา 10 หลงคาเรอนทอาศยอยในหมบานหรอชมชนของผสมครมชอในทะเบยนบาน และอาศยอยเปนประจ าไมนอยกวา 6 เดอน

2.3 ใหสถานบรการสขภาพทรบผดชอบเสนอรายชอบคคลตามขอ 2) ตอนายแพทยสาธารณสขจงหวดเพอเขารบการฝกอบรม

27

2.4 หากผสมครเคยเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมากอน และเวนการปฏบตหนาทเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานตดตอกนเกน 5 ป บคคลนนตองเขารบการฝกอบรมตามหลกสตรมาตรฐานอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานใหม

2.5 ใหผวาราชการจงหวดและนายแพทยสาธารณสขจงหวดออกใบประกาศนยบตรใหแกผทผานการฝกอบรมและการประเมนผลตามหลกสตรทก าหนด

2.6 ใหนายแพทยสาธารณสขจงหวดด าเนนการขนทะเบยนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน พรอมออกบตรประจ าตว

2.7 ใหส านกงานสาธารณสขจงหวดรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนและองคกรอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานสนบสนนการจดการฝกอบรมเพอฟนฟความรความสามารถของอาสาสมครสาธารณสขประจ า หมบาน หรอการอบรมความรความช านาญเฉพาะทางใหแกอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทปฏบตงานมาแลวไมนอยกวาหนงป เพอยกระดบความสามารถของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานตามมาตรฐานสมรรถนะอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานและมาตรฐานงานสาธารณสขมลฐานตามประกาศทคณะกรรมการกลางก าหนด และออกหนงสอรบรองความร ความช านาญเฉพาะทางใหแกอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทผานการฝกอบรม

2.8 อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานสนสดสภาพเมอตาย ลาออก เปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถหรอนายแพทยสาธารณสขจงหวดหรอผอ านวยการส า นกอนามยกรงเทพมหานครตามการรองเรยนแลวแตกรณ

2.8.1 อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานผนนไมเคยเขารวมกจกรรมดานสขภาพทกระทรวงสาธารณสขหรอหนวยงานของรฐจดขนโดยไมมเหตผลหรอความจ าเปน

2.8.2 อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานผน นไมรกษาจรรยาบรรณของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน หรอมความประพฤตเสยหายทอาจน ามาซงความเสอมเสยศกดศรของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

3. บทบาทในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก กระทรวงสาธารณสข (2557) ระบบทบาทและหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจ า

หมบานวา เปนผน าการด าเนนงานพฒนาสขภาพอนามย และคณภาพชวตของประชาชนในหมบาน/ชมชน เปนผน าการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมดานสขภาพอนามยของประชาชนในชมชน และมหนาท แกขาวราย กระจายขาวด ชบรการ ประสานงานสาธารณสข บ าบดทกขประชาชนด ารงตนเปนตวอยางทด เมอกลาวถงการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกพบวา อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมหนาทความรบผดชอบดงน

28

3.1 เปนผสอขาวสารสาธารณสขระหวางเจาหนาทและประชาชนในหมบานในการขาวการระบาดของโรคไขเลอดออก ตลอดจนขาวความเคลอนไหวในกจกรรมการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก รวมถงการจดบนทกไวในสมดบนทกผลการปฏบตงานการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

3.2 เปนผใหค าแนะน าถายทอดความรในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก แกเพอนบานและแกนน าสขภาพประจ าครอบครว

3.3 เฝาระวงและปองกนปญหาการระบาดของโรคไขเลอดออกสาธารณสขในหมบาน โดยการก าจดแหลงเพาะพนธยงลาย เปนตน

3.4 เปนผน าในการบรหารจดการวางแผนแกปญหาและพฒนาชมชนดานการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกโดยใชงบประมาณหมวดอดหนนทวไปทไดรบจากกระทรวงสาธารณสขหรอจากแหลงอน ๆ

3.5 เปนแกนน าในการชกชวนเพอนบานเขารวมกจกรรมการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของชมชน

4. สทธประโยชนส าหรบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน 4.1 สวสดการชวยเหลอในการรกษาพยาบาล คาหองพเศษและคาอาหารพเศษจาก

โรงพยาบาลหรอหนวยบรการสาธารณสขในสงกดกระทรวงสาธารณสข ตามประกาศทกระทรวงสาธารณสขก าหนด โดยใหเบกจายจากเงนรายไดของหนวยบรการสาธารณสขนนๆ

4.2 สทธเบกคาใชจายในการด าเนนการตามบทบาทหนาทและความรบผดชอบไดตามประกาศกระทรวงสาธารณสขโดยความเหนชอบของกรมบญชกลาง

4.3 สท ธไดรบ เงนคาปวยการในการปฏบตหนาทตามประกาศทกระทรวงสาธารณสขก าหนด

4.4 สทธไดรบการประกาศเกยรตคณตามทกระทรวงสาธารณสขก าหนด ดงตอไปน 4.4.1 ไดรบการประกาศเกยรตคณ เชน อาสาสมครสาธารณสขดเดน 4.4.2 อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทผลการปฏบตงานดเดนมสทธจะ

ไดรบการเสนอชอเพอขอพระราชทานเครองราชอสรยาภรณตามหลกเกณฑการขอพระราชทานเครองราชอสรยาภรณอนเปนทสรรเสรญยงดเรกคณาภรณตามกฎหมายวาดวยเครองราชอสรยาภรณอนเปนทสรรเสรญยงดเรกคณาภรณ

4.5 และบตรมสทธไดรบโควตาศกษาในสถาบนการศกษาสงกดกระทรวงสาธารณสข ตามทกระทรวงสาธารณสขก าหนด

29

4.6 มสทธทจะไดรบสทธประโยชนอนๆ รวมทงกองทนตางๆ ทเปนสทธประโยชนของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานตามทกระทรวงสาธารณสขหรอหนวยงานอนจะไดก าหนด

5. การรกษาจรรยาบรรณอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ควรปฏบตหนาทโดยรกษาจรรยาบรรณอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ดงตอไปน 5.1 ปฏบตหนาทดวยความขยน อดทน เตมใจ ตงใจ เชอมน ศรทธา เสยสละ ซอสตย

สจรต ตามบทบาทหนาททก าหนด 5.2 ไมเรยกรองหรอแสวงหาประโยชนสวนตนโดยอาศยต าแหนงหรอบทบาทหนาท 5.3 ยดมนในคณธรรม จรยธรรม และเมตตาธรรมในการด าเนนงานและรกษาความ

สามคคในหมคณะ 5.4 ด าเนนงานตามบทบาทหนาททระเบยบนก าหนดโดยเคารพตอกฎหมายและเคารพ

ศกดศรความเปนมนษย 5.5 มพฤตกรรมสขภาพทดเปนแบบอยางแกผอนได

6. การจดตงอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน หลกเกณฑการคดเลอกอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในเขตพนทของอ าเภอ

ปาย จงหวดแมฮองสอนมดงน 1) คดเลอกจากประชาชนในหมบานโดยมชาวบานเปนผคดเลอก 2) เขารบการอบรมโดยใชหลกสตรจากส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย 3) มบคลากรจากโรงพยาบาลปาย ส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย และรพ.สต.เปน

วทยากร 4) จดท าการขนทะเบยนโดยส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย และโรงพยาบาลปาย 5) มการอบรมใหความรหลกสตรฟนฟแกอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานปละ

1 ครง นอกจากน อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอนไดมการจดตงเครอขายองคกรนอกสงกด

โดยแบงออกเปน 2 ระดบ คอ ระดบอ าเภอ และระดบต าบล ซงมโครงสรางหนาทดงน 1) ระดบอ าเภอ มการแตงตงคณะกรรมการโดยมนายอ าเภอเปนประธาน มหนาทใน

การด าเนนกจกรรมตางๆ โดยคณะกรรมการทแตงตง 2) ระดบต าบล แบงเปนโซนตามพนทและมคณะกรรมการโซน ประสานงานโดยม

รพสต. ในพนทเปนศนยกลางรวมกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ผน าชมชน และองคกรเอกชนตาง ๆ ในพนท

30

แนวทางในการควบคมก ากบการด าเนนงานของเครอขายสาธารณสขในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน มรายละเอยดการด าเนนงานดงน

1) ใชยทธศาสตรของจงหวด แปลงลงส ระดบอ าเภอ ระดบต าบลและระดบชมชน เปนตวก ากบการด าเนนงาน

2) มระบบนเทศงาน ปละ 2 ครง โดยคณะกรรมการทไดรบการแตงตง 3) มการประชมคณะกรรมการชดตาง ๆ เพอตดตามผลการด าเนนงาน 4) มเวทสรปผลงาน เวทแลกเปลยนเรยนร เพอการพฒนางานอยางตอเนอง 5) มคณะกรรมการขบเคลอนงานนโยบายทเรงดวน การพฒนาบคลากรในเครอขายสาธารณสข อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน ไดแก 1) ประชาชน มการพฒนาอาสาสมครเปนระดบธรรมดา ระดบเชยวชาญและระดบ

ซปเปอร 2) บคลากร มการพฒนาสมรรถนะของบคลากรเพอใหสามารถปฏบตงานไดอยางม

คณภาพ ไดแก การสนบสนนการศกษาตอเนอง การจดโครงการฝกพดภาษาองกฤษ เพอสอสารกบชาวตางชาตในพนท เปนตน

7. แนวทางในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

รงระว ทพยมนตร และนารถลดา ขนธกล (2555 : 17) ก าหนดแนวทางในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานไวดงน

1) ชแจงและแนะน าใหประชาชนน ามงไปชบสารเคมปองกนยงทหนวยควบคม-โรคตดตอน าโดยแมลงทกแหง และหลงชบใหนอนในมงชบสารเคมทกคน

2) ชแจงและแนะน าใหประชาชนรบไปเจาะเลอดตรวจทนท เมอมอาการไข ปวดศรษะ

3) ชแจงและแนะน าประชาชนใหยนยอมใหเจาหนาทพนสารเคมตดฝาบาน โดยเฉพาะบรเวณหองนอนอยางทวถง

4) เลยงปลากนลกน า เมอมจ านวนมากแลวน าไปปลอยตามแหลงน าภายในหมบาน 5) ชแจงและแนะน าใหประชาชนชวยถากถางวชพชทขนปกคลมตามแหลงน า ล าหวย

ล าธาร เพอใหน าไหลสะดวก ท าใหแหลงน านนไมเหมาะทยงจะวางไข และชวยกลบ ถมหลมทมน าขง 6) ดแลและตดตามผปวยโรคไขเลอดออกใหกนยาใหครบตามทเจาหนาทแนะน า

และกลบไปตรวจเลอดซ าตามทเจาหนาทนดทกครง 7) ปฏบตตนเปนตวอยางในการปองกนตนเองไมใหปวยเปนโรคไขเลอดออก โดย

31

(1) ทกคนนอนในมงชบสารเคม (มงชบน ายา) (2) ทายาปองกนยงกด (3) ใสเสอผาปกปดรางกายใหมดชดกนยงกด (4) บานทอยอาศยควรไดรบการพนสารเคมอยางทวถง

8) เมอประชาชนมอาการสงสยจะเปนไขเลอดออก แนะน าใหรบไปเจาะเลอดทโรงพยาบาล

9) รวมกบเจาหนาทในการจดกจกรรมสขศกษา เชน การใหความรประชาชน การจดรณรงคในสถานประกอบการ สถานทท างานอยางตอเนอง กระทรวงสาธารณสข (2557) ระบบทบาทของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการควบคมและปองกนไขเลอดออกรวมกบทมสอบสวนโรคเคลอนทเรวระดบต าบล SRRT ต าบล (SRRT ยอมากจาก Surveillance Rapid Repond Team) ไว ดงน

1. ในภาวะปกต ยงไมพบผปวยไขเลอดออกในต าบลด าเนนการดงน 1.1 น าเสนอรวบรวมขอมลจากการสอบถามจากชมชนใหสาธารณสขต าบล

ทราบทกสปดาห 1.2 กรณทพบลกน ายงลายในพนทเดมตดตอกนเกน 3 สปดาห ใหลงมอ

ควบคมลกน ายงสาธารณสขต าบลรวมกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานหรอหากเกนความสามารถโทรปรกษา 1442 เพอรบค าแนะน าจากโรคตดตอน าโดยแมลง

2. ในภาวะผดปกต ไดแก 2.1 หากพบผปวยทมไขสงเกน 2 วน และไมมอาการทางระบบทางเดนหายใจ

ตงแต 2 รายขนไป ในหมบานเดยวกนภายในระยะเวลา 1 สปดาห หรอมพนทตดกบต าบลทมผปวยไขเลอดออกในชวง 28 วนทผานมา ใหรายงานตอสาธารณสขต าบลทราบ

2.2 ตดตามและรายงานผลตอสาธารณสขต าบลอยางตอเนอง โดยเฝาสงเกตอาการผปวยอาการวาเขาขายตามนยามโรคไขเลอดออก คอ ผปวยทมอาการไขสงรวมกบอาการอน ๆ อยางนอย 1 อาการดงน ปวดศรษะ คลนไสอาเจยน ซม ปวดทอง ปวดกระบอกตา ปวดกลามเนอ

2.3 ใหความรวมมอกบสาธารณสขต าบลท าการส ารวจและควบคมลกน าในบานผปวยสงสย หรอบรเวณบานใกลเคยง

2.4 ชวยประชาสมพนธผานชองทางตางๆ วา “มผปวยไขเลอดออกในต าบลใกลเคยง หากมผใดมอาการไข หรอไปรกษาทคลนก หรอสถานบรการใดแลวสงสยวาเปนไขเลอดออกใหมาแจงท รพ.สต. ตอไป

32

3. มผปวยไขเลอดออกในชวง 28 วนทผานมา ใหด าเนนการดงน 3.1 คนหาผปวยรายใหมเพมเตมในพนททเกยวของกบผปวยทไดจากการสอบสวน 3.2 ใหค าแนะน าผปวยสงสยทกรายทาตะไครหอมกนยงหรอทายากนยง และนอน

ในมงกนยงกด 3.3 รวมกบสาธารณสขต าบลท าลายแหลงเพาะพนธยงทกภาชนะในบรเวณบาน

ผปวยและพนททเกยวของกบผปวย 3.4 ใหความรวมมอกบสาธารณสขต าบลในการส ารวจและก าจดลกน ายงในวนท 0,

7, 14 3.5 ใหความรวมมอกบสาธารณสขต าบลประสานกบองคกรปกครองสวนทองถน

ในการควบคมยงตวเตมวย ในวนท 1, 3 และ 7 แนวคดเกยวกบความรและทกษะ

ความหมายของความร และทกษะ ความหมายของความร บญชม ศรสะอาด (25271 : 20) ใหความหมายของความรวาหมายถง ความสามารถของ

สมองในการทรงไวซงเรองราวตาง ๆ ทบคคลไดรบเขาไวในสมอง การวดวาบคคลมความสามารถในการจ าเรองราวตาง ๆ ไดมากนอยเพยงใดนนวดไดจากความสามารถในการระลกของบคคลนน

อดลย จาตรงคกล (2541 : 185-189) ใหความหมายของความรวา หมายถง ขาวสารทเกบไวในความทรงจ า สวนหนงของขาวสารทงหมดเกยวของกบหนาทของบคลากรในการปฏบตงานเรยกวา ความร ความเขาใจในการท างานซงหากมการปฏบตอยางตอเนองจะน าไปสทกษะและความช านาญในงานนน

บลม และคณะ (Bloom et. al., 1956 : 271) กลาววา ความร หมายถง ความสามารถในการทคนจดจ าสงทไดรบมาใหยาวออกไปจากเดมอยางสมเหตสมผล

จากความหมายขางตนผวจยไดสรปวา ความร หมายถง สงทไดสงสมมาจากการศกษาเลาเรยน การคนควาดวยตนเองหรอประสบการณ สงทไดรบมาจากการไดยน ไดฟง การคดหรอการปฏบตองควชาทไดศกษาเลาเรยนมา

33

ความหมายของทกษะ อภชาต อนกลเวช (2551 : 64) ใหความหมายของทกษะวา หมายถง ความสามารถความ

ช านาญของกลามเนอทกระท าตอการปฏบตงานทท าออกมาไดอยางถกตอง ซงความคลองแคลวและรวดเรวเหลานตองอาศยการฝกหดอยางเหมาะสมจงจะท าใหเกดความช านาญในการปฏบตงาน

ซมปสน (Simpson, 1972) กลาววา ทกษะเปนเรองเกยวของกบการพฒนาทางรางกายของผเรยน ซงเปนความสามารถในการประสานการท างานของกลามเนอและรางกายในการท างานทมความซบซอนและตองอาศยความสามารถในการใชกลามเนอหลายๆสวน การท างานดงกลาวเกดขนจากการสงงานของสมองจะตองมปฏสมพนธกบความรสกทเกดขน ทกษะปฏบตนสามารถพฒนาไดดวยวธการฝกฝน หรอถาหากไดรบการฝกทดแลวจะเกดความถกตอง ความคลองแคลว ความเชยวชาญ และความคงทน ผลของพฤตกรรมหรอการกระท าสามารถสงเกตไดจากความรวดเรว ความแมนย า ความแรงหรอความราบรนในการปฏบตงาน

ครอสเมยรและรปเปล (Klausmeier and Ripple, 1971) ใหความหมายของค าวา ทกษะ หมายถง ระดบของความคลองแคลวในการประกอบกจกรรมอยางใด อยางหนงใหด าเนนไปอยางตอเนองตามล าดบ ผทมความสามารถทางทกษะสง ไดแกผทมลกษณะตางๆ ดงน

1) สามารถประกอบกจกรรมนน ๆ ใหส าเรจอยางมประสทธภาพ แมวาจะมความตงใจในการกระท านนเพยงนอยกตาม

2) สามารถแยกแยะ และมองเหนแนวทางทจะท าไดดกวา 3) สามารถรผลหรอตรวจสอบความถกตองไดอยางรวดเรวและไมผดพลาด 4) ท าไดเรวและมการประสานกนด 5) มความคงท คอ ท าไดดสม าเสมอ แมวาจะอยภายใตสภาพแวดลอมตาง ๆ กน แคทซ (Katz, 1995 : 33-42) ใหความหมายของค าวา ทกษะ หมายถง ความสามารถในการ

ท างานไดอยางคลองแคลว วองไว รวดเรว ถกตอง แมนย า และความช านาญในการปฏบตจนเปนทเชอถอและยอมรบของบคคลทวไป

จากความหมายขางตนผวจยไดสรปวา ทกษะ หมายถง ความสามารถในทางปฏบตของบคคลอนเกดจากการไดรบการฝก จนสามารถท างานไดดวยความคลองแคลว รวดเรว ถกตอง แมนย าและช านาญ แมวาจะอยในสภาพแวดลอมตาง ๆ กน ซงการพจารณาวา บคคลมทกษะทดหรอไมนนสามารถดไดจากตวแปร 3 ตว ของบลมและคณะ (Bloom et. al., 1956 : 273) ไดแก เวลาทใชปฏบต การสงเกตขณะปฏบตงานและผลของงานหรอคณภาพงาน

34

ทฤษฎการเรยนร บลมและคณะ (Bloom et. al., 1956 : 273) ศกษาทฤษฎการเรยนรโดยจ าแนกจดมงหมาย

ในการเรยนรออกเปน 3 ดาน ไดแก พทธพสย (Cognitive Domain) ดานจตพสย (Affective Domain) และดานทกษะพสย (Psychomotor Domain) การวจยนมความสอดคลองกบการเรยนรดานพทธพสยซงเปนพฤตกรรมดานสมอง สตปญญา ความร ความคดอนจะน าไปสการสรางความร ความเขา และทกษะในงานนน ๆ ซงบลมและคณะไดจ าแนกพฤตกรรมดานพทธพสยออกเปน 6 ขนตอนเรยงจากขนงายไปยากดงน

ขนท 1 ความร - ความจ า (Knowledge) หมายถง การระลกได ความรนนสามารถยกมากลาวอางองเพอสนบสนนในสงทตนตองการท าความเขาใจใหกระจางขน

ขนท 2 ความเขาใจ (Comprehension) หมายถง สามารถอธบายชแจง โดยการแปลความ ตความ สรปความ พยากรณ ยกตวอยางประกอบได

ขนท 3 การน าไปใช (Application) หมายถง สามารถน าความรไปใชในสถานการณ หรอน าเอากฎ สตร ตางมาใชแกปญหาและหากมการน าไปใชอยางตอเนอง ความรทมจะสรางทกษะและความช านาญในสงนนไดเปนอยางด

ขนท 4 การวเคราะห (Analysis) หมายถง สามารถแยกแยะใหเหนสวนประกอบ จ าแนกประเภท หาความสมพนธของสวนยอยของสงของตงแตสองสงขนไป

ขนท 5 การสงเคราะห (Synthesis) หมายถง สามารถน าเอาสวนยอยๆ มาประกอบเปนสงใหม เรยบเรยงเรองราว ออกแบบการทดลอง การเรยนรระดบน เนนความคดสรางสรรค

ขนท 6 การประเมนผล (Evaluation) หมายถง ความสามารถในการตความ ประมาณจดกลม วจารณโดยใชสถตเปนเครองมอสนบสนน

จากโครงสรางความรของบลม จะเหนไดวา ความจ าเปนความรพนฐาน ถาไมมความจ ากจะไมเกดความร และในท านองเดยวกนการน าไปใชจะเกดไมได ถาไมมความเขาใจและความถของการน าไปใชจะกอใหเกดทกษะและความช านาญตามมา

การวดความร และทกษะ ทฤษฎการเรยนรของบลมและคณะ (Bloom et. al., 1956 : 273) ก าหนดการวดความร

และทกษะโดยจ าแนกจดมงหมายในการเรยนร 3 ดาน ไดแก พทธพสย ดานจตพสย และดานทกษะพสย ในขณะท บญธรรม กจปรดาบรสทธ (2537 : 84-88) ระบวา วธการวดความรและทกษะทไดรบความนยมและความเชอถอมเครองมอทใชวดหรอประเมนมหลายชนด แตละชนดกเหมาะสมกบการวดความรและทกษะตามคณลกษณะซงแตกตางกนออกไป ซงในทนจะกลาวถงเครองมอทใชวดความรทนยมใชกนมาก คอ แบบทดสอบ (Test) ซงลกษณะของแบบทดสอบแบงออกเปน 5 ประเภท

35

ไดแก การแบงตามลกษณะจตวทยา การแบงตามรปแบบการถามการตอบ และการแบงตามลกษณะการตอบ การแบงตามเวลาทก าหนดใหตอบ และการแบงตามลกษณะเกณฑทใชวด ส าหรบในการวจยครงน ผ วจ ยเลอกใชแบบทดสอบทแบงตามลกษณะทางจตวทยาประเภทแบบทดสอบผลสมฤทธ (Achievement Test) และรปแบบของการถามการตอบเปนแบบเลอกตอบ (Multiple Choice Item) ในการวดพฤตกรรมความร ถอตามทฤษฎของบลมและคณะ (Bloom, et., al: 1956) ซงตองวดความร ความเขาใจ ทกษะการน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะหและการประเมนคา โดยผวจยจะเปนผสรางแบบสอบถามขนมาเอง

ทฤษฎเกยวกบความสมพนธระหวางความร ทศนคตและพฤตกรรม (KAP) เดอฟลว (De Fleur ใน ตาว พานช, 2545) ระบวา ทฤษฎ KAP เปนการแสดงความสมพนธ

ระหวางความร ทศนคต และพฤตกรรมของบคคลอนมผลกระทบตอสงคมตอไปในอนาคตซงสามารถสรปไดวา

1. ความรเกดจากการรบรทางการสอสารและการเรยนรของบคคล ซงสวนมากจะไดรบผานประสบการณ จากการตอบสนองตอสงเราแลวจดระบบเปนโครงสรางของความรทผสมผสานระหวางความจ า (ขอมล) กบสภาพจตวทยา ความรจงเปนความจ าทเลอกสรรและมความสอดคลองกบสภาพจตใจของตนเอง ความรอาจสงผลตอพฤตกรรมของบคคลทแสดงออกไป

2. ทศนคตของบคคลเปนความรสกและความโนมเอยงของจตใจทมตอคนรอบขาง วตถ หรอสถานการณตาง ๆ หรอสงใดสงหนงในทางสนบสนนหรอไมสนบสนน ความพงพอใจหรอไมพงพอใจ เหนดวยหรอไมเหนดวย หรอรสกเฉย ๆ โดยทศนคตมรากฐานมาจากความเชอทอาจสงผลตอพฤตกรรมในอนาคตได ดงนน ทศนคตจงเปนเพยงความพรอมของความรสกและจตใจทจะตอบสนองตอสงเราทแสดงออกมาเปนพฤตกรรมซงจะเปนพฤตกรรมในเชงบวก หรอเชงลบกขนอยกบภาวะความรสกและจตใจของบคคลนน ๆ

3. พฤตกรรมของบคคล สรปไดวา เปนการกระท าของบคคลทแสดงออกมาตอสถานการณหนงสถานการณใด หรอสงกระตนตาง ๆ โดยมจดมงหมายและเปนไปอยางใครครวญแลวหรอเปนไปอยางไมรสกตว และไมวาสงมชวต บคคลอน ๆ สามารถสงเกตการกระท านนไดหรอไมกตาม

ในการศกษาความสมพนธของความร ทศนคต และพฤตกรรมจงสรปไดวา พฤตกรรมของบคคลทแสดงออกมาสวนใหญมาจากพนฐานความรและทศนคตของบคคลนน ๆ การทบคคลมพฤตกรรมทแตกตางกนเนองจากบคคลนน ๆ มความรและทศนคตทแตกตางกน ทงน ความร ทศนคตและพฤตกรรมกไมไดมความสมพนธกนอยางตอเนอง ในบางกรณอาจเกดชองวางระหวางความร ทศนคตและพฤตกรรมได (GAP-KAP) คอ มการแสดงออกทตรงกนขามกบความรและ

36

ทศนคตของตนเอง ดงนน จงมการศกษาแนวทางในการปดชองวางระหวางความร ทศนคตและพฤตกรรม โดยเสนอแนวทางในการแกไขไว 4 วธ ไดแก การใหความรเกยวกบวธการใหมากขน การใหค าแนะน าการปฏบตทถกตอง การใหรางวลกบผทยอมรบนวตกรรม และการใชกลยทธในการโนมนาวดวยวธการสอบคคลเปนผสงเสรม และน าความคดตาง ๆ ไปสกลมเปาหมาย

หลกสตรอบรมอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก

การอบรมวชาการเฝาระวง ควบคม และปองกนโรค และปญหาสาธารณสขตามบรบทของพนทอ าเภอปายนน ซงมงเนนการอบรมการเฝาระวง ควบคม และปองกนโรคไขเลอดออก ใชเวลาการอบรมทงสน 4 ชวโมง โดยสาธารณสขอ าเภอปายไดก าหนดวตถประสงคส าคญในอบรมใหกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เพออธบายลกษณะของโรค ปจจยทกอใหเกดโรคไขเลอดออก และวงจรการระบาดของโรคไขเลอดออกทเปนปญหาของทองถนได เพอแนะน าการปองกนโรคไขเลอดออกแกประชาชนในชมชนได และเพอประเมนพฤตกรรมเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกได งานวจยทเกยวของ

1. งานวจยภายในประเทศ กฤช ตะภา (2553) ศกษาเรอง การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลหนองน าใส อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน มวตถประสงคเพอศกษาปจจยดานคณลกษณะสวนบคคลและปจจยดานการสนบสนนองคกรทมผลตอการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลหนองน าใส อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน ผลการศกษาพบวา การสนบสนนจากองคกร และการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครประจ าหมบานโดยรวมอยในระดบมาก การทดสอบสมมตฐานการวจย พบวา การสนบสนนจากองคกร มความสมพนธระดบปานกลาง ในทางบวกกบการมการมสวนรวมปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลหนองน าใส อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน อยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และตวแปรทสามารถรวมกนพยากรณผลการมสวนรวมปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ไดแก ปจจยดานงบประมาณ ปจจยดานขอมลขาวสารและปจจยคณลกษณะสวนบคคลดานเพศ ซงปจจยทง 3 ดาน สามารถรวมกนพยากรณผลการมสวนรวม

37

ปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานต าบลหนองน าใส อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน รอยละ 51.2

กตต ยมสงวน (2553) ศกษาเรองการรบรของประชาชนตอการปฏบตงานควบคมปองกนไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน อ าเภอคา จงหวดราชบร โดยมวตถประสงคเพอศกษาการรบรของประชาชนตอการปฏบตงานควบคมปองกนไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน อ าเภอคา จงหวดราชบร ผลการวจยพบวาประชาชนมการรบรของประชาชนตอการปฏบตงานควบคมปองกนไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในระดบมาก โดยพบวา ท งสถานการณปกตทวไปและสถานการณการระบาดของโรคอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานจะปฏบตงานการควบคมปองกนดวยการใสทรายก าจดลกน ายงลาย/ใสปลาในครวเรอนทตนเองรบผดชอบ โดยอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานจะเขามาปฏบตงานอยางนอยสปดาหละ 1 วน ในดานการสอสารขอมลขาวสารตาง ๆ พบวา ประชาชนสวนใหญทราบขาวจากอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมากทสด

สงา เพยรภายลน และคณะ (2553) ศกษาเรอง การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลผาเสวย อ าเภอสมเดจ จงหวดกาฬสนธ ป 2553 เปนการวจยเชงส ารวจ โดยมวตถประสงคเพอวจยการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลผาเสวย อ าเภอสมเดจ จงหวดกาฬสนธ ผลการศกษาพบวา

1. อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานของต าบลผาเสวย อ าเภอสมเดจ จงหวดกาฬสนธ มสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก โดยรวมอยในระดบปานกลาง

2. ผลการทดสมมตฐานการวจยพบวา เพศ ระดบการศกษาและอาชพ ทแตกตางกน มผลตอมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทไมแตกตางกน ในขณะท ระยะเวลาการเปนอาสาสมครสาธารณสขตางกน มการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยรวมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 เมอพจารณาเปนรายดายพบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 จ านวนสดาน คอ ดานการประเมนผล ดานการวางแผน ดานการปฏบตการและดานการรบผลประโยชน

ชวลต สาทชาง (2554) ศกษาเรอง ความร ทศนคต และพฤตกรรมการปองกนอนตรายจากการใชสารเคมในการควบคมโรคไขเลอดออกของทมสขภาพอ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม มวตถประสงคเพอศกษาความร ทศนคต และพฤตกรรมการปองกนอนตรายจากการใชสารเคมในการควบคมโรคไขเลอดออกของทมสขภาพอ าเภอพราว จงหวดเชยงใหมกลมตวอยาง จ านวน 257 คน ประกอบดวย เจาหนาทสาธารณสข อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานและสมาชกสภาพองคกร

38

ปกครองสวนทองถน ผลการวจยพบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบการใชสารเคมในการควบคมโรคไขเลอดออกในระดบต า รอยละ 63.4 กลมเจาหนาทสาธารณสข มระดบความรมากทสด ในขณะทกลมอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานและสมาชกสภาพองคกรปกครองสวนทองถนมระดบความรเทากน สวนระดบทศนคตและพฤตกรรมการใชสารเคมในการควบคมโรคไขเลอดออกมากทสดตามล าดบคอ เจาหนาทสาธารณสข อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน และสมาชกสภาพองคกรปกครองสวนทองถน

อมรรตน ขจร (2555) ศกษาเรอง การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลบานเลอม อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน มวตถประสงคเพอศกษาคณลกษณะสวนบคคลของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานและการสนบสนนจากองคกรทมผลตอการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในต าบลบานเลอม อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน ผลการวจยพบวา อาสาสมครสาธารณสขมการสนบสนนจากองคกร และการมสวนการมสวนรวมในการปฏบตงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกอยในระดบปานกลาง นอกจากนการสนบสนนจากองคกรมความสมพนธระดบ ปานกลางทางบวกกบการมสวนรวมในการปฏบตงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ส าหรบการสนบสนนจากองคกร ไดแก ปจจยดานการจดการและปจจยดานบคลากรสามารถรวมกนพยากรณการมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานได อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

ณฐธดา ศรเกต (2557) ศกษาเรอง การศกษาความร ทศนคต และการปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขต าบลเขวาทง อ าเภอธวชบร จงหวดรอยเอด มวตถประสงคเพอศกษาความร ทศนคตและการปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออกของ อาสาสมครสาธารณสข และเพอศกษาความสมพนธระหวางความร ทศนคตและการปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออกของอาสมครสาธารณสข ผลการวจยพบวา อาสาสมครสาธารณสข สวนใหญมความรเกยวกบโรคไขเลอดออกอยในระดบปานกลาง มทศนคตเกยวกบโรคไขเลอดออกอยในระดบปานกลาง และอาสมครสาธารณสขมการปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออกอยในระดบสง ผลการทดสอบสมมตฐานพบวา ความรและทศนคตมความสมพนธทางบวกกบทกษะการปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสข

สมตระกล ราศร อารยา ประเสรฐชย และชอทพย บรมธนรตน (2558) ศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน อ าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก ผลการวจยพบวา กลมตวอยางมสวนรวมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกโดยรวมในระดบปานกลาง ผลการ

39

ทดสอบสมมตฐานพบวา ระยะเวลาการปฏบตงาน จ านวนครงทไดรบขอมลขาวสารในปทผานมา และระยะเวลาทอาศยในพนท มความสมพนธทางบวกกบการมสวนรวมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก อยางมนยส าคญทางสถต ดานปจจยสวนบคคล ไดแก สถานภาพสมรส และการเขารบการอบรมมความสมพนธกบการมสวนรวมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก อยางมนยส าคญทางสถต สวนเพศ อาย จ านวนสมาชกในครอบครว รายไดและจ านวนหลงคาเรอนทรบผดชอบไมมความสมพนธกบการมสวนรวมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกอยางมนยส าคญทางสถต ภรมยรตน เกยรตธนบด วโรจน ไววานชกจ และจเดด ดยง (2558) ศกษาพฤตกรรม การปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของภาคเครอขายสขภาพในอ าเภอเมอง จงหวดบรรมย มวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมและการควบคมโรคไขเลอดออกของภาคเครอขายสขภาพในอ าเภอเมอง จงหวดบรรมย ผลการศกษา พบวา ระดบการศกษาความรโรคไขเลอดออก การรบรตอการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก การควบคมก าจดลกน าและยงลาย ลกษณะสงแวดลอมบรเวณบานพกอาศยและบรเวณภายในชมชนและการไดสนบสนนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ทระดบนยส าคญทางสถต 0.01 การไดรบขอมลขาวสารเรองโรคไขเลอดออกมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 กรอบแนวคดในการวจย

การวจยในครงน ผวจยไดประยกตใชทฤษฎการเรยนรของบลม และคณะ (Bloom et. al., 1956, น.273) เกยวกบพฤตกรรมดานสมอง สตปญญา ความร ความคดอนจะน าไปสการสรางความร ความเขา และทกษะในงานนนๆ ซงจ าแนกพฤตกรรมดานพทธพสยออกเปน 6 ขนตอน ไดแก ความร – ความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะหและการประเมนผล ดงแสดงในกรอบแนวคดในการวจยดงน

40

ตวแปรอสระ ตวแปรตาม

ภาพท 2.7 กรอบแนวคดในการวจย

ความรในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ าหมบาน

ทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ าหมบาน

บทท 3

ระเบยบวธวจย

การวจยในครงนเปนการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) โดยมแบบสอบถาม (Questionnaire) และการสงเกต (Observation) เปนเครองมอในการวจย ซงมวธด าเนนการวจยดงน

3.1 ประชากรและกลมตวอยาง 3.2 เครองมอทใชในการวจย 3.3 การสรางและการตรวจสอบเครองมอการวจย 3.4 วธการเกบรวบรวมขอมล 3.5 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร ประชากรในการวจยครงน คอ อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทกคนทมรายชอขน

ทะเบยนกบส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน ประกอบดวยอาสาสมครสาธารณสขใน 35 หมบาน จ านวนทงสน 377 คน (ส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย, 2558)

กลมตวอยางส าหรบการแจกแบบสอบถาม ผวจยไดก าหนดขนาดของกลมตวอยางส าหรบการวจยโดยใชสตรการค านวณขนาดของ

กลมตวอยางตามหลกการของทาโรยามาเน (Taro Yamane, 1973) ทระดบความนาเชอถอ รอยละ 95 ความคลาดเคลอนทรอยละ ±5 ดงน

สตรค านวณ n = N 1+Ne2 เมอ n = ขนาดของกลมตวอยาง

42

N = จ านวนประชากรทงหมด e = ขนาดความคลาดเคลอนทยอมรบได (0.05) แทนคา n = 377 1 + (377 x 0.052) n = 194 คน จากการค านวณขางตนไดกลมตวอยาง เทากบ 194 คน ซงผวจยท าการคดเลอกกลม

ตวอยางดวยใชวธการสมตวอยางแบบอยางงาย (Simple Random Sampling) ดวยวธการจบฉลากจากรายชออาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทงหมดทมคณสมบตเปนไปตามเกณฑการคดกลมตวอยางซงมหลกเกณฑดงน

1. เปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทขนทะเบยนกบส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน และมประสบการณท างานในต าแหนงอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมาไมนอยกวา 2 ป

2. ยนดใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถามการวจยในครงน กลมตวอยางส าหรบการสงเกต ผวจยก าหนดขนาดกลมตวอยางในการสงเกตพฤตกรรมการควบคมและปองกนโรค

ไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ทงในดานความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรค ในสดสวนรอยละ 10 ของกลมตวอยางทแจกแบบสอบถาม ดงนน กลมตวอยางส าหรบการสงเกตการณ มจ านวนท งสน 20 คน โดยผ วจ ย เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง ประกอบดวย ประธานอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน จ านวน 1 คน รองประธานอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน จ านวน 1 คน อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทปฏบตงานในต าแหนงมาแลวมากกวา 5 ปขนไป จ านวน 8 คน และอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทปฏบตงานในต าแหนงระหวาง 2-5 ป จ านวน 10 คน

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอส าหรบการวจยในครงน ประกอบดวย แบบสอบถาม (Questionnaire) และแบบสงเกต (Observation Form) ซงมรายละเอยดดงน

43

1. การสรางแบบสอบถาม ผวจยสรางขนโดยก าหนดขอค าถามใหมความสอดคลองกบวตถประสงคของการวจย และกรอบแนวคดในการวจย แบบสอบถามแบงออกเปน 4 สวน ดงน

สวนท 1 ปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครว และปจจยดานงาน ของผตอบแบบสอบถาม เปนค าถามปลายปดและมค าตอบเปนแบบรายการเลอกตอบ จ านวน 15 ขอ

สวนท 2 ความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เปนขอค าถามแบบเลอกตอบ 2 ตวเลอก (ถก – ผด) จ านวน 15 ขอ เพอวดระดบความรของผตอบแบบสอบถาม โดยก าหนดเกณฑการใหคะแนนค าตอบดงน

ตอบค าถาม การใหคะแนน ถก 1 ผด 0 ผวจยไดแปลความหมายคะแนนระดบความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรค

ไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน โดยประยกตใชเกณฑการแบงระดบความรตามสดสวนรอยละของคะแนนการตอบค าถามถกตองในชวงอนตรภาคทเทา ๆ กน ของเบสและคานห (Best and Kahn, 1993) โดยผวจยจะปดตวเลขหลกหนวยเพอความสะดวกในการแปลผล ดงน

คะแนนเฉลย 0.71 - 1.00 หมายถง มความรระดบมาก คะแนนเฉลย 0.35 - 0.70 หมายถง มความรระดบปานกลาง คะแนนเฉลย 0.00 - 0.34 หมายถง มความรระดบนอย การแปลผลระดบความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของ

อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในรปแบบรอยละ ดงน รอยละ 71 - 100 หมายถง มความรระดบมาก รอยละ 35 - 70 หมายถง มความรระดบปานกลาง รอยละ 0 - 34 หมายถง มความรระดบนอย

สวนท 3 ทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสข

ประจ าหมบาน เปนขอค าถาม จ านวน 11 ขอ แบบมาตรวดในมาตราสวนประเมนคา (Likert Scale) เพอวดระดบทกษะในการปฏบตการของผตอบแบบสอบถาม) ซงแบงออกเปน 3 ระดบ ไดแก

คะแนน 3 หมายถง ปฏบตเปนประจ าสม าเสมอ (ทกสปดาห) คะแนน 2 หมายถง ปฏบตเปนบางครง คะแนน 1 หมายถง ไมปฏบตเลย

44

ผวจยไดแปลความหมายคาเฉลยของทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ผวจยไดโดยใชเกณฑการแบงคะแนนแบบเปนอนตรภาคดวยการแบงเปนชวงอนทเทา ๆ กน ของเบสและคานห (Best and Kahn, 1993) ดงน

2.34 – 3.00 หมายถง มทกษะอยในระดบสง 1.67 – 2.33 หมายถง มทกษะอยในระดบปานกลาง 1.00 – 1.66 หมายถง มทกษะอยในระดบต า การแปลผลระดบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ าหมบานในรปแบบรอยละ ดงน รอยละ 71 - 100 หมายถง มทกษะอยในระดบสง รอยละ 35 - 70 หมายถง มทกษะอยในระดบปานกลาง รอยละ 0 - 34 หมายถง มทกษะอยในระดบต า สวนท 4 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตม เปนค าถามปลายเปดเพอเปดโอกาสให

ผตอบแบบสอบถามไดแสดงขอคดเหนไดอยางอสระ 2. แบบสงเกตการเฝาระวง การควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกส าหรบอาสาสมคร

สาธารณสขประจ าหมบาน ซงผวจยจะใชเปนแนวทางในการสงเกตพฤตกรรมของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการปฏบตงานการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก จ านวน 3 สวน ดงน

2.1 ขอมลพนฐาน จ านวน 4 ขอ ไดแก ชอผสงเกต ชออาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ระดบของอาสาสมครสาธารณสข และวนทสงเกตการ

2.2 ขอค าถามทใชเปนแนวทางในการสงเกตพฤตกรรมของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการปฏบตงานการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกแบบรายการเลอกตอบ จ านวน 15 ขอ ไดแก

(1) ความสามารถในการน าความรเกยวกบอบตการณของโรคไขเลอดออกมาประยกตใช

(2) ความสามารถในการน าความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกมาประยกตใช

(3) ความตงใจและความมงมนในปฏบตหนาท (4) การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมดานสาธารณสข (5) การใหความรวมมอกบเจาหนาทสาธารณสข (6) มนษยสมพนธและอธยาศยของ อสม. ทมตอชาวบาน

45

(7) ความนาเชอถอและการไดรบการยอมรบจากชาวบาน (8) การใหความรวมมอของชาวบานทมตอ อสม. (9) ทกษะและความสามารถในดานการสอสาร (10) วธการ/รปแบบในการประชาสมพนธ (11) การเปนตวอยางทดใหกบชาวบาน (12) การเปนผน า/แกนน าชาวบานในการก าจดแหลงเพาะพนธยงลาย (13) วธการและเทคนคการบนทกขอมล (14) การประเมนสถานการณ หรอผลการด าเนนงาน (15) การน าเสนอผลงาน หรอการรายงานผลการด าเนนงาน

2.3 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมเกยวกบพฤตกรรมการเฝาระวง การควบคม และปองกนโรคไขเลอดออกส าหรบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน จ านวน 1 ขอ

การสรางและการตรวจสอบเครองมอการวจย

ผวจ ยไดสรางและการตรวจสอบคณภาพของแบบสอบถาม และแบบสงเกตซงเปนเครองมอการวจย โดยมขนตอนดงน

1. นยามตวแปรทจะศกษาและสรางแบบสอบถามและแบบสงเกตใหสอดคลองกบวตถประสงคของการวจยและกรอบแนวคดของการวจย

2. น ารางแบบสอบถามและแบบสงเกตเสนอตออาจารยทปรกษา เพอตรวจสอบความเหมาะสมของเนอหาและภาษาทใช จากนนน ามาปรบปรงตามทไดรบขอเสนอแนะ

3. น าเฉพาะรางแบบสอบถามทสรางขนไปหาความตรงเชงเนอหา (Content Validity) โดยน าเสนอใหผเชยวชาญเปนผตรวจสอบ จ านวน 3 ทาน เพอใหเกดความเทยงตรง ชดเจน ถกตองตามวตถประสงคและสมบรณยงขน ดวยการหาคาดชนความสอดคลองของวตถประสงค (Index of Item Objective Congruence: IOC) โดยมการแปลความหมาย คอ ถา IOC สงกวา 0.5 หมายถง ขอค าถามนนสามารถใชวดตวแปรทศกษาได แบบสอบถามมคา IOC เทากบ 0.92 แสดงใหเหนวา แบบสอบถามทสรางขนมคณภาพเหมาะส าหรบใชเปนเครองมอในการวจยครงน

4. น าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขแลว ไปตรวจสอบความนาเชอถอของแบบสอบถาม (Reliability) ดวยการน าแบบสอบถามไปทดลองใชจรง (Try Out) โดยน าแบบสอบถามไปใหกลมทมลกษณะคลายกบกลมตวอยาง แตไมใชกลมตวอยาง จ านวน 30 คน ทดลองท าแบบสอบถามทสรางขน แลวน ามาค านวณหาคาความเชอมนตามหลกสถตดงน

46

4.1 การหาคาความเชอมนของแบบสอบถามวดระดบความรดวยวธการของคเดอร รชารดสน (Kuder-Richardson) : KR-20 (อางถงใน วลลภ รฐฉตรานนท, 2558) โดยการใหคะแนนเปนระบบ 0 -1 คอ ตอบถกได 1 คะแนน ตอบผดได 0 คะแนน ไดคาความเชอมน เทากบ 0.94 แสดงใหเหนวา แบบสอบถามทสรางขนมคณภาพเหมาะส าหรบใชเปนเครองมอในการวจยครงน

4.2 การหาคาความเชอมนของแบบสอบถามวดระดบทกษะดวยการหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาช (Cronbach’s Alpha Coefficent) (Cronbach, 1951) ซงแบบสอบถามทมคณภาพและสามารถใชเปนเครองมอส าหรบการวจยได (Nunnally, 1978) ผลการวเคราะหคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาช เทากบ 0.801 แสดงใหเหนวา แบบสอบถามทสรางขนมคณภาพเหมาะส าหรบใชเปนเครองมอในการวจยครงน

5. จดพมพแบบสอบถามและแบบสงเกตการฉบบสมบรณเพอใชเปนเครองมอในการเกบรวมรวมขอมลส าหรบการวจยในครงน

การพทกษสทธของกลมตวอยาง การศกษาครงน ผวจยไดสงโครงรางวทยานพนธเพอขอการรบรองจากคณะกรรมการสอบโครงรางวทยานพนธของบณฑตวทยาลยหลงจากไดรบการรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมแลว ผวจยจงไดด าเนนการทดลองและเกบรวบรวมขอมล โดยไดค านงถงจรรยาบรรณของนกวจยและใหการพทกษสทธกลมตวอยางทเขารวมโครงการ กลมตวอยางจะไดรบการชแจงวตถประสงคของการศกษา วธการเกบขอมลและประโยชนทกลมตวอยางจะไดรบ พรอมทงชแจงสทธของกลมตวอยางในการเขา ซงกลมตวอยางนนสามารถยตการเขารวมโดยไมตองแจงเหตผลตอผวจยและกลมตวอยางจะไมสญเสยผลประโยชนใด ๆ ทงสนและขอมลในการตอบแบบสอบถามจะถกเกบไวเปนความลบไมน ามาเปดเผยชอและจะน าผลประเมนทไดสรปออกมาเปนภาพรวมเพอใชประโยชนตามวตถประสงคของการศกษาเทานน และขอบพระคณกลมตวอยางทกทานทใหความรวมมอ แลวเซนตชอ การเกบรวบรวมขอมล

1. การเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม ผวจยด าเนนการขอหนงสอจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม แลวน าสงหนงสอจากบณฑตวทยาลย ไปยงส านกงานส านกงานธารณสขอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน เพอขอความอนเคราะหในการน าสงแบบสอบถามไปยง

47

โรงพยาบาลและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลในสงกด เพอใหเจาหนาทงานสาธารณสขชนเปนผด าเนนการแจกแบบสอบถามใหกบกลมตวอยาง ซงในการแจกแบบสอบถามผวจยจะแนบเอกสารชแจงวตถประสงคของการศกษาวจยเพอแจงใหกลมตวอยางทราบกอนเรมท าแบบสอบถามทกครง ทงน เพอใหไดขอมลทตรงกบสภาพความเปนจรงมากทสด

2. การสงเกตพฤตกรรมการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขหมบาน ผวจยท าหนาทเปนผเกบรวบรวมขอมลภาคสนามดวยตนเอง โดยผวจยเฝาสงเกตพฤตกรรมกลมตวอยางระหวางการจดกจกรรมเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในพนทอ าเภอปาย พรอมทงบนทกขอมลตรงตามสภาพความเปนจรงทพบ

สถตทใชในการวเคราะหขอมล

1. การวเคราะหแบบสอบถาม การวจยในครงน ผวจยน าแบบสอบถามทเกบรวบรวมไดท งหมดมาตรวจสอบความ

สมบรณ พรอมทงลงเลขรหส บนทกขอมลและวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร 1.1 การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม ผวจยก าหนดใหมการวเคราะหขอมลโดยใช

สถตเชงพรรณนา ดงน 1.1.1 แบบสอบถามสวนท 1 วเคราะหขอมลโดยใชสถต ไดแก คาความถและคา

รอยละ 1.1.2 แบบสอบถามสวนท 2 และ 3 วเคราะหขอมลโดยใชสถต ไดแก คาเฉลย

และคาเบยงเบนมาตรฐาน 1.2 การหาความสมพนธระหวางตวแปร 2 กลม ดวยการหาคาสมประสทธสหสมพนธ

แบบเพยรสน (Pearson Product Moment Correlation Coefficient) ทระดบนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

การแปลความหมายคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสนจะมคา rxy ระหวาง -1 ≤ r ≤ 1 ซงเปนการบอกระดบหรอขนาดของความสมพนธของตวแปร 2 กลม ซงหากคาสม ประสทธสหสมพนธมคาเขาใกล -1 หรอ 1 แสดงวา ตวแปรทง 2 กลม มความสมพนธกนในระดบสง แตหากมคาคาสมประสทธสหสมพนธเขาใกล 0 แสดงวาตวแปรทง 2 กลม มความสมพนธกนในระดบนอย หรอไมมเลย (Hinkle, William and Stephen. 1998 : 118)

48

2. การวเคราะหขอมลจากแบบสงเกตแบบไมมสวนรวม ผวจยจดหมวดหมขอมลดวยการอานขอมลทบนทกในแบบสงเกตแบบไมมสวนรวม

ทงหมดเพอท าความเขาใจ จากนนจะท าการจบกลมพฤตกรรมทเหมอนกนและเรยบเรยงและสรปความดวยภาษาทเขาใจงายเปนขอ ๆ โดยผลการวจยทไดรบจะน าเสนอในรปแบบการบรรยายเชงพรรณนา

บทท 4

ผลการศกษา

การวจยเรอง ความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน เปนการวจยเชงปรมาณ โดยมแบบสอบถาม และการสงเกต เปนเครองมอในการรวบรวมขอมลในกลมตวอยาง จ านวน 194 คน และแบบสงเกตเปนเครองมอในการรวบรวมขอมลในกลมตวอยาง จ านวน 20 คน ซงผลการวจย ขอน าเสนอตามล าดบ ดงน

ตอนท 1 ปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครว ปจจยดานงานของกลมตวอยาง ตอนท 2 ความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง ตอนท 3 ทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง ตอนท 4 การหาความสมพนธระหวางความรและทกษะของกลมตวอยาง ตอนท 5 ขอคดเหน และขอเสนอแนะเพมเตมตอบทบาทของอสม.ในการควบคม

ปองกนโรคไขเลอดออก ตอนท 6 ผลการสงเคราะหแบบสงเกตพฤตกรรมการเฝาระวง การควบคมและปองกน

โรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง

ตอนท 1 ปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครว ปจจยดานงานของกลมตวอยาง

ปจจยสวนบคคล แบบสอบถามสวนท 1 ปจจยสวนบคคลของกลมตวอยาง ผวจยไดวเคราะหขอมลโดย

ใชสถตเชงพรรณนา ไดแก คาความถ คาเฉลยและคารอยละ ผลการวเคราะหดงแสดงในตารางท 4.1

50

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละปจจยสวนบคคลของกลมตวอยาง (n=194)

ปจจยสวนบคคล จ านวน รอยละ 1. เพศ ชาย 54 27.8 หญง 139 71.7 ไมระบ 1 0.5

2. อาย ไมเกน 30 ป 12 6.2 31-40 ป 32 16.5 41-50 ป 90 46.4 ตงแต 51 ปขนไป 60 30.9

3. สถานภาพสมรส โสด 19 9.8 สมรส 159 82.0 หมาย/หยาราง/แยกกนอย 16 8.2

4. ระดบการศกษา ไมไดเรยน 2 1.0 ประถมศกษาหรอต ากวา 94 48.5 มธยมศกษาหรอเทยบเทา 81 41.8 อนปรญญา/ปวส. 10 5.2 ตงแตปรญญาตรขนไป 7 3.5

5. อาชพ เกษตรกร 87 44.8 คาขาย/ธรกจสวนตว 49 25.3 รบจางทวไป 53 27.4 พนกงานบรษทเอกชน 2 1.0 ขาราชการ/รฐวสาหกจ/ลกจางรฐ 3 1.5

51

ตารางท 4.1 (ตอ)

ปจจยสวนบคคล จ านวน รอยละ 6. รายไดตอเดอนนอยทสด 600 บาท และมากทสด 50,000

บาท โดยมรายไดเฉลยตอเดอน 7,362.69 บาท (SD = 0.78)

ไมเกน 5,000 บาท 85 43.8 5.001-10,000 บาท 84 43.3 10,001-15,000 บาท 14 7.2 ตงแต 15,001 บาทขนไป 11 5.7

จากตารางท 4.1 พบวา ปจจยสวนบคคลของกลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง

จ านวน 139 คดเปนรอยละ 71.6 รองลงมาเปนเพศชายจ านวน 54 คน คดเปนรอยละ 27.8 กลมตวอยาง สวนใหญมอายอยในชวง 41-50 ป จ านวน 90 คน คดเปนรอยละ 46.4 รองลงมาอายตงแต 51 ปขนไป จ านวน 60 คน คดเปนรอยละ 30.9 กลมตวอยางสวนใหญสมรส จ านวน 159 คน คดเปนรอยละ 82.0 รองลงมาโสด จ านวน 19 คน คดเปนรอยละ 9.8 กลมตวอยางสวนใหญเรยนจบประถมศกษาหรอต ากวา จ านวน 94 คน คดเปนรอยละ 48.5 รองลงมาเรยนจบมธยมศกษาหรอเทยบเทา จ านวน 81 คน คดเปนรอยละ 41.8 4 กลมตวอยางสวนใหญ มอาชพเกษตรกร จ านวน 87 คน คดเปนรอยละ 44.8 รองลงมา มอาชพรบจางทวไป จ านวน 53 คน คดเปนรอยละ 27.4 กลมตวอยางสวนใหญ มรายไดไมเกน 5,000 บาท จ านวน 85 คน คดเปนรอยละ 43.8 รองลงมา มรายได 5.001-10,000 บาท จ านวน 84 คน คดเปนรอยละ 43.3

ปจจยครอบครวของกลมตวอยาง แบบสอบถามสวนท 1 ปจจยครอบครวของกลมตวอยาง ผวจยไดวเคราะหขอมลโดย

ใชสถตเชงพรรณนา ไดแก คาความถ คาเฉลยและคารอยละ ผลการวเคราะหดงแสดงในตารางท 4.2

52

ตารางท 4.2 จ านวนและรอยละปจจยครอบครวของกลมตวอยาง (n=194)

ปจจยครอบครว จ านวน รอยละ 1. จ านวนสมาชกในครอบครว

1 คน 4 2.1 2 คน 15 7.7 3 คน 52 26.8 4 คน 65 33.5 ตงแต 5 คนขนไป 58 29.9

2. ลกษณะครอบครว พกอาศยอยคนเดยว 11 5.7 ครอบครวเดยว (สาม ภรรยา ลก) 148 76.3 ครอบครวขยาย (อาศยอยกบพอแม ญาต พนอง) 35 18.0

3. บทบาทในครอบครว เปนหวหนาครอบครว 79 40.7 เปนสมาชกครอบครว 112 57.8 เปนผมาอาศย 2 1.0 ไมระบ 1 0.5

4. การสนบสนนของครอบครว ไดรบการสนบสนนจากครอบครวเปนอยางด 174 89.7 ไดรบการสนบสนนจากครอบครวพอสมควร 17 8.8 ไมไดรบการสนบสนนจากครอบครว 3 1.5

จากตารางท 4.2 พบวา ปจจยครอบครวของกลมตวอยางสวนใหญเปนมจ านวนสมาชกในครอบครว 4 คน จ านวน 65 คน คดเปนรอยละ 33.5 รองลงมามจ านวนสมาชกในครอบครวตงแต 5 คนขนไป จ านวน 58 จ านวน คดเปนรอยละ 29.9 กลมตวอยางสวนใหญเปนครอบครวเดยว (สาม ภรรยา ลก) จ านวน 148 คน คดเปนรอยละ 76.3 รองลงมาเปนครอบครวขยาย (อาศยอยกบพอแม ญาต พนอง) จ านวน 35 คน คดเปนรอยละ 18.0 กลมตวอยางสวนใหญมบทบาทเปนสมาชกครอบครว จ านวน 112 คน คดเปนรอยละ 57.8 รองลงมาเปนหวหนาครอบครว จ านวน 79 คน คดเปนรอยละ 40.7 กลมตวอยางสวนใหญไดรบการสนบสนนจากครอบครวเปนอยางด จ านวน 174 คน

53

คดเปนรอยละ 89.7 รองลงมาไดรบการสนบสนนจากครอบครวพอสมควร จ านวน 17 คน คดเปนรอยละ 8.8

ปจจยดานงานของกลมตวอยาง แบบสอบถามสวนท 1 ปจจยดานงานของกลมตวอยาง ผวจยไดวเคราะหขอมลโดยใช

สถตเชงพรรณนา ไดแก คาความถ คาเฉลย และคารอยละ ผลการวเคราะหดงแสดงในตารางท 4.3 ตารางท 4.3 จ านวนและรอยละปจจยดานงานของกลมตวอยาง (n=194)

ปจจยดานงาน จ านวน รอยละ 1. ระยะเวลาในการท างาน ไมเกน 3 ป 30 15.5 4-8 ป 46 23.7 9-13 ป 62 32.0 14-18 ป 15 7.7 มากกวา 18 ปขนไป 41 21.1 2. สวนรวมในงานสาธารณสข บอยครงมาก/เขารวมทกครง 119 61.3 เขารวมคอนขางบอย 58 29.9 เขารวมปานกลาง 16 8.2 เขารวมบางตามโอกาสอ านวย 1 0.5 ไมมโอกาสเขารวม/เขารวมนอยมาก 0 0.0 3. ความถการอบรมตอป 1 ครง/ป 25 12.9 2-4 ครง/ป 119 61.3 มากกวา 4 ครง/ปขนไป 50 25.8 4. ความรบผดชอบตอครวเรอน ไมเกน 10 ครวเรอน/คน 32 16.5 11-20 ครวเรอน/คน 140 72.2 ตงแต 21 ครวเรอน/คนขนไป 22 11.3

54

ตารางท 4.3 (ตอ)

ปจจยดานงาน จ านวน รอยละ 5. ระดบอาสาสมครสาธารณสข ระดบหมบาน 174 89.7 ระดบต าบล 11 5.7 ระดบจงหวด 1 0.5 ทง 3 ระดบ 8 4.1

6. ขาวสารโรคไขเลอดออก เอกสารแผนพบ 2 1.0 บอรดประชาสมพนธขาวสาร 3 1.5 การเขาประชม/อบรม 173 89.2 วทย/โทรทศน 11 5.7 อนเทอรเนต/สอสงคมออนไลน 5 2.6 อนๆ ระบ 0 0.0

7. ความคาดหวงในการปฏบตงานโรคไขเลอดออก มาก 129 66.5 ปานกลาง 64 33.0 นอย 1 0.5

จากตารางท 4.3 พบวา ปจจยดานงานของกลมตวอยางสวนใหญมระยะเวลาในการท างาน 9 -13 ป จ านวน 62 คดเปนรอยละ 32.0 รองลงมามระยะเวลาในการท างาน 4-8 ป จ านวน 46 คน คดเปนรอยละ 23.7 กลมตวอยางสวนใหญมสวนรวมในงานสาธารณสขบอยครงมาก/เขารวมทกครง จ านวน 119 คน คดเปนรอยละ 61.3 รองลงมาเขารวมคอนขางบอย จ านวน 58 คน คดเปนรอยละ 29.9 กลมตวอยางสวนใหญมความถการอบรมตอป 2-4 ครง/ป มจ านวน 119 คน คดเปนรอยละ 61.3 รองลงมามากกวา 4 ครง/ปขนไป มจ านวน 50 คน คดเปนรอยละ 25.8 กลมตวอยางสวนใหญมความรบผดชอบตอครวเรอน 11-20 ครวเรอน/คน มจ านวน 140 คน คดเปนรอยละ 72.2 รองลงมาไมเกน 10 ครวเรอน/คน มจ านวน 32 คน คดเปนรอยละ 16.5 กลมตวอยางสวนใหญมระดบอาสาสมครสาธารณสขระดบหมบาน มจ านวน 174 คน คดเปนรอยละ 89.7 รองลงมาระดบต าบล มจ านวน 11 คน คดเปนรอยละ 5.7 กลมตวอยางสวนใหญไดรบขาวสารโรคไขเลอดออก

55

จากการเขาประชม/อบรม มจ านวน 173 คน คดเปนรอยละ 89.2 รองลงมาจากวทย/โทรทศน มจ านวน 11 คน คดเปนรอยละ 5.7 กลมตวอยางสวนใหญมความคาดหวงในการปฏบตงานโรคไขเลอดออกทมาก มจ านวน 129 คน คดเปนรอยละ 66.5 รองลงมาปานกลาง มจ านวน 64 คน คดเปนรอยละ 33.0

ตอนท 2 ความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง

แบบสอบถามสวนท 2 ความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง ผลการวเคราะหดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของ กลมตวอยาง (n=194)

ขอความร ผด (0) ถก (1) ไมระบ แปลผล จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

1. ยงลายทเปนพาหะน าโรคไขเลอดออก มกออกหากนเวลากลางคน

20 10.3 174 89.7 0 0.0 มาก

2. ไขเลอดออกเปนโรค ตดตออนตราย โดยมยงลายเปนพาหะน าโรค

5 2.6 189 97.4 0 0.0 มาก

3. อาการของไขเลอดออกทส าคญคอ ผปวยมไขสงไมลด 2-7 วน ปวดศรษะ และปากแดง หนาแดง

14 7.2 180 92.8 0 0.0 มาก

4. เมอเปนไขเลอดออกควรเชดตวลดไข ใชยาพาราเซตามอล ดมน ามากๆ

35 18.0 159 82.0 0 0.0 มาก

5. ถามไขสงตดตอกนเกน 2 วนควรไปรดแขน และเจาะเลอดเพอตรวจหา

20 10.3 174 89.7 0 0.0 มาก

56

ตารางท 4.4 (ตอ)

ขอความร ผด (0) ถก (1) ไมระบ แปลผล จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

6. เมอมไขสง ไมควรใชยาแอสไพรนลดไข เพราะ จะท าใหเลอดออกงายขน

41 21.1 152 78.4 0 0.0 มาก

7. การตดวงจรการเตบโตของยงลาย ทจะเปนพาหะน าโรคไขเลอดออก ควรท าในระยะทเปนตวเตมวย

51 26. 3 143 73.7 0 0.0 มาก

8. การก าจดลกน ายงลายโดยการคว าภาชนะไมใหมน าขง ควรท าตอเนองตดตอกนทก 7 วน

3 1.5 191 98.5 0 0.0 มาก

9. ยงลายทเปนพาหนะของโรคไขเลอดออก มทงยงลายบานและยงลายสวนและมกเปนยงลายตวผ

74 38.1 120 61.9 0 0.0 ปานกลาง

10. การใชทรายอะเบทใส ลงในน าหลอจานรองตกบขาว ไมสามารถปองกนยงลายมาวางไขได

69 35.6 125 64.4 0 0.0 ปานกลาง

11. การท าลายแหลงเพาะพนธลกน ายงลายท าไดโดยการใสทรายก าจดลกน ายงลายหรอปลอยปลาในแหลงน า

11 5.7 182 93.8 1 0.5 มาก

57

ตารางท 4.4 (ตอ)

ขอความร ผด (0) ถก (1) ไมระบ แปลผล จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

12. ผทปวยเปนโรคไขเลอดออกแลวสามารถเปนซ าได หากถกยงลายทมเชอโรคไขเลอดออกกด

5 2.6 189 97.4 มาก

13. ภมปญญาชาวบานในการปองกนการเพาะพนธยงลาย คอ การใสปนแดงในโองน า เปนตน

78 40.2 115 59.3 1 0.5 ปานกลาง

14. อสม. มหนาทในการรกษาพยาบาลผปวยไขเลอดออกเบองตน

103 53.1 90 46.4 1 0.5 ปานกลาง

15. โรคไขเลอดออกเกดจากการไดรบเชอแบคทเรย ซงมการตดตอของโรคโดยมยงลายเปนพาหะ

118 60.8 76 39.2 ปานกลาง

จากตารางท 4.4 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในเรองการก าจดลกน ายงลายโดยการคว าภาชนะไมใหมน าขง ควรท าตอเนองตดตอกนทก 7 วน มากทสด รอยละ 98.5 รองลงมาในเรองไขเลอดออกเปโรคตดตออนตราย โดยมยงลายเปนพาหะน าโรคและเรองผทปวยเปนโรคไขเลอดออกแลวสามารถเปนซ าได หากถกยงลายทมเชอโรคไขเลอดออกกด อยางละรอยละ 97.4 ตามล าดบ และนอยทสดมความรปานกลางในเรองโรคไขเลอดออกเกดจากการไดรบเชอแบคทเรย ซงมการตดตอของโรคโดยมยงลาย เปนพาหะ รอยละ 39.2

58

ตารางท 4.5 จ านวนและรอยละในภาพรวมของระดบความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรค ไขเลอดออกของกลมตวอยาง (n=194)

ระดบความร จ านวน รอยละ มาก 116 99.5

ปานกลาง 76 39.2 นอย 1 0.5

จากตารางท 4.5 พบวา กลมตวอยางสวนใหญในภาพรวมมระดบความรทมาก จ านวน 116 คน คดเปนรอยละ 99.5 รองลงมามระดบความรทปานกลาง จ านวน 76 คดเปนรอยละ 39.2

ตอนท 3 ทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง

ตารางท 4.6 จ านวนและรอยละทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง (n=194)

ขอทกษะ ไมปฏบตเลย (1)

บางครง (2)

ประจ าสม าเสมอ (3)

แปลผล

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 1. ทานมสวนรวมในการปองกนการเพาะพนธยงลาย ดวยการพนหมอกควนในพนทเสยง ทง แหลงน าขง ทอระบายน า อยางนอยปละ 2 ครง

5 2.6 70 36.1 119 61.3 ปานกลาง

2. ทานชวยสงเสรมใหชาวบานท าการตรวจสอบพนทๆ มน าขงอยางนอยทกๆ 7 วนหรอหลงจากทมฝนตก

0 0.0 31 16.0 163 84.0 สง

59

ตารางท 4.6 (ตอ)

ขอทกษะ ไมปฏบตเลย (1)

บางครง (2)

ประจ าสม าเสมอ (3)

แปลผล

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 3. ทานมการเชญชวนใหชาวบานศกษาขอมลและขาวสารการแพรระบาดของโรคไขเลอดออกพรอมทงแนะน าวธควบคมและปองกนโรคดวยวาจาในชวงทมการระบาด

3 1.5 38 19.6 153 78.9 สง

4. ทานเขารวมกจกรรมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกอยางตอเนอง ทง การตดหญาและปารกชดในหมบานใหโลงเตยน

1 0.5 68 35.1 125 64.4 ปานกลาง

5. ในชวงทมการระบาดของโรคไขเลอดออก หากคนในครอบครวเจบปวยทานมการเฝาดอาการไข โดยตองไมมไขสงตดตอกนเกน 2-7 วน และใหดมน ามากๆ เชดตวลดไข ใหกนยาลดไขพาราเซตามอล

4 2.1 33 17.0 156 80.4 สง

60

ตารางท 4.6 (ตอ)

ขอทกษะ ไมปฏบตเลย (1)

บางครง (2)

ประจ าสม าเสมอ (3)

แปลผล

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 6. ทานมสวนรวมกจกรรมรณรงคการควบคมและปองกนไขเลอดออกในโรงเรยน และแหลงชมชน

0 0.0 44 22.7 150 77.3 สง

7. ทานสามารถใหค าแนะน า และใหความรแกนกเรยน และชาวบานเรองโรคไขเลอดออกไดเปนอยางด

3 1.5 57 29.4 134 69.1 ปานกลาง

8. ทานสามารถแนะน าวธควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหกบชาวบาน ดวยการท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย เชน วธการปองกนไมใหถกยงลายกด การสาธตวธการใสเกลอในแหลงน าขง เปนตน

1 0.5 28 14.4 165 85.1 สง

61

ตารางท 4.6 (ตอ)

ขอทกษะ ไมปฏบตเลย (1)

บางครง (2)

ประจ าสม าเสมอ (3)

แปลผล

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 9. การปฏบตหนาท อสม. ในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ทานไดมการตดตาม เฝาระวง และรายงานผลใหหนวยงานสาธารณสขทราบผลอยางตอเนอง

1 0.5 19 9.8 174 89.7 สง

10. ทานไดแนะน าใหความรแกชาวบานในการเฝาระวงอาการปวยเปนโรคไขเลอดออกของบคคลในครอบครวอยางถกตอง

1 0.5 30 15.5 163 84.0 สง

11. ทานไดแนะน าชองทางทถกตองในการแจงขาว เมอพบวามบคคลใกลชดปวยเปนโรคไขเลอดออก

1 0.5 39 20.1 154 79.4 สง

จากตารางท 4.6 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมทกษะการควบคมและปองกนโรค

ไขเลอดออกในเรองการปฏบตหนาท อสม. ในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ไดมการตดตาม เฝาระวงและรายงานผลใหหนวยงานสาธารณสขทราบผลอยางตอเนอง มากทสด รอยละ 89.7 รองลงมาแนะน าวธควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหกบชาวบาน ดวยการท าลายแหลง

62

เพาะพนธยงลาย เชน วธการปองกนไมใหถกยงลายกด การสาธตวธการใสเกลอในแหลงน าขง เปนตน รอยละ 85.1 และมความรนอยทสดในเรองมสวนรวมในการปองกนการเพาะพนธยงลาย ดวยการพนหมอกควนในพนทเสยง ทง แหลงน าขง ทอระบายน า อยางนอยปละ 2 ครง รอยละ 61.3 ในภาพรวมของทกษะการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง มทกษะสง ตารางท 4.7 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานรายขอของทกษะการควบคมและปองกนโรค ไขเลอดออกของกลมตวอยาง

ทกษะ X S.D. 1. ทานมสวนรวมในการปองกนการเพาะพนธยงลาย ดวยการพนหมอกควน

ในพนทเสยง ทง แหลงน าขง ทอระบายน า อยางนอยปละ 2 ครง 2.59 0.543

2. ทานชวยสงเสรมใหชาวบานท าการตรวจสอบพนทๆ มน าขงอยางนอยทกๆ 7 วนหรอหลงจากทมฝนตก

2.84 0.367

3. ทานมการเชญชวนใหชาวบานศกษาขอมลและขาวสารการแพรระบาดของโรคไขเลอดออกพรอมทงแนะน าวธควบคมและปองกนโรคดวยวาจาในชวงทมการระบาด

2.77 0.455

4. ทานเขารวมกจกรรมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกอยางตอเนอง ทง การตดหญาและปารกชดในหมบานใหโลงเตยน

2.64 0.492

5. ในชวงทมการระบาดของโรคไขเลอดออก หากคนในครอบครวเจบปวยทานมการเฝาดอาการไข โดยตองไมมไขสงตดตอกนเกน 2-7 วน และใหดมน ามากๆ เชดตวลดไข ใหกนยาลดไขพาราเซตามอล

2.94 2.217

6. ทานมสวนรวมกจกรรมรณรงคการควบคมและปองกนไขเลอดออกในโรงเรยน และแหลงชมชน

2.77 0.420

7. ทานสามารถใหค าแนะน า และใหความรแกนกเรยน และชาวบานเรองโรคไขเลอดออกไดเปนอยางด

2.68 0.502

8. ทานสามารถแนะน าวธควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหกบชาวบาน ดวยการท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย เชน วธการปองกนไมใหถกยงลายกด การสาธตวธการใสเกลอในแหลงน าขง เปนตน

2.85 0.377

63

ตารางท 4.7 (ตอ)

ทกษะ X S.D. 9. การปฏบตหนาท อสม. ในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ทานไดมการตดตาม เฝาระวง และรายงานผลใหหนวยงานสาธารณสขทราบผลอยางตอเนอง

2.89 0.328

10. ทานไดแนะน าใหความรแกชาวบานในการเฝาระวงอาการปวยเปนโรคไขเลอดออกของบคคลในครอบครวอยางถกตอง

2.84 0.386

11. ทานไดแนะน าชองทางทถกตองในการแจงขาว เมอพบวามบคคลใกลชดปวยเปนโรคไขเลอดออก

2.79 0.422

จากตารางท 4.7 ในภาพรวม พบวา กลมตวอยางสวนใหญมทกษะสงในเรองในชวงทม

การระบาดของโรคไขเลอดออก หากคนในครอบครวเจบปวยทานมการเฝาดอาการไข โดยตองไมมไขสงตดตอกนเกน 2-7 วน และใหดมน ามากๆ เชดตวลดไข ใหกนยาลดไขพาราเซตามอล มคา X เท ากบ 2.94 รองลงมาในเรองการปฏบตหนาทอสม. ในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ทานไดมการตดตาม เฝาระวง และรายงานผลใหหนวยงานสาธารณสขทราบผลอยางตอเนอง มคา X เทากบ 2.89 ตอนท 4 การหาความสมพนธระหวางความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ของกลมตวอยาง ตารางท 4.8 ความสมพนธในภาพรวมระหวางความร กบทกษะในการควบคมและปองกนโรค ไขเลอดออกของกลมตวอยาง

ความสมพนธ r P-value 0.05

แปลผลระดบความสมพนธ

ความรกบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกภาพรวม

0.523 0.081 ไมมความสมพนธ

64

จากตารางท 4.8 พบวา ความสมพนธระหวางความรกบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในภาพรวม ไมมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ตารางท 4.9 ความสมพนธระหวางความร กบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกราย

ขอของกลมตวอยาง

ขอท

ความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกรายขอ

r P-value 0.05

แปลผลระดบความสมพนธ

1 ทานมสวนรวมในการปองกนการเพาะพนธยงลาย ดวยการพนหมอกควนในพนทเสยง ทง แหลงน าขง ทอระบายน า อยางนอยปละ 2 ครง

-0.025 0.726 ไมมความสมพนธ

2 ทานชวยสงเสรมใหชาวบานท าการตรวจสอบพนทๆ มน าขงอยางนอยทกๆ 7 วนหรอหลงจากทมฝนตก

0.098 0.176 ไมมความสมพนธ

3 ทานมการเชญชวนใหชาวบานศกษาขอมลและขาวสารการแพรระบาดของโรคไขเลอดออกพรอมท งแนะน าวธควบคมและปองกนโรคดวยวาจาในชวงทมการระบาดของโรค

0.164 0.023 มความสมพนธ

4 ทานเขารวมกจกรรมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกอยางตอเนอง ทง การตดหญาและปารกชดในหมบานใหโลงเตยน

-0.019 0.796 ไมมความสมพนธ

5 ในชวงทมการระบาดของโรคไขเลอดออก หากบคคลในครอบครวเจบปวยทานจะแนะน าใหมการเฝาดอาการไข โดยตองไมมไขสงตดตอกนเกน 2-7 วน และแนะน าการพยาบาล คอ ใหดมน ามากๆ เชดตวลดไข ใหกนยาลดไขพาราเซตามอล

0.082 0.258 ไมมความสมพนธ

6 ทานมสวนรวมกจกรรมรณรงคการควบคมและปองกนไขเลอดออกในโรงเรยน และแหลงชมชน

0.178 0.013 มความสมพนธ

7 ทานสามารถใหค าแนะน าและใหความรแกนกเรยน และชาวบานเรองโรคไขเลอดออก

0.094 0.195 ไมมความสมพนธ

65

ตารางท 4.9 ความสมพนธระหวางความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ของกลมตวอยาง ขอท ความสมพนธระหวางความรและทกษะในการ

ควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก r P-value

0.05 ระดบ

ความสมพนธ 8 ทานสามารถแนะน าวธควบคมและปองกนโรค

ไขเลอดออกใหกบชาวบาน ดวยการท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย เชน วธการปองกนไมใหถกยงลายกด การสาธตวธการใสเกลอในแหลงน าขง เปนตน

0.106 0.141 ไมมความสมพนธ

9 การปฏบตหนาท อสม. ในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ทานไดมการตดตาม เฝาระวงและรายงานผลใหหนวยงานสาธารณสขทราบผลอยางตอเนอง

0.079 0.273 ไมมความสมพนธ

10 ทานไดแนะน าใหความรแกชาวบานในการเฝาระวงอาการปวยเปนโรคไขเลอดออกของบคคลในครอบครวอยางถกตอง

0.055 0.444 ไมมความสมพนธ

11 ทานไดแนะน าชองทางทถกตองในการแจงขาว เมอพบวาม บคคลในครอบครว ห รอบคคลใกลชดปวยเปนโรคไขเลอดออก

0.158 0.028 มความสมพนธ

จากตารางท 4.9 พบวา ในภาพรวมความสมพนธระหวางความรกบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยางมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 จ านวน 3 ขอ แยกดรายขอพบวาความรและทกษะมความสมพนธกนทางบวกอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ 0.05 ในขอท 6 เรองมสวนรวมกจกรรมรณรงคการควบคมและปองกนไขเลอดออกในโรงเรยน และแหลงชมชน รองลงมาขอท 3 เรองการเชญชวนใหชาวบานศกษาขอมลและขาวสารการแพรระบาดของโรคไขเลอดออกพรอมทงแนะน าวธควบคมและปองกนโรคดวยวาจาในชวงทมการระบาดของโรคและขอท 11 เรอง แนะน าชองทางทถกตองในการแจงขาว เมอพบวามบคคลในครอบครว หรอบคคลใกลชดปวยเปนโรคไขเลอดออก

66

ตอนท 5 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมตอบทบาทของ อสม. ในการควบคมปองกนโรค ไขเลอดออก

ตารางท 4.10 จ านวนขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมตอบทบาทของ อสม.ในการควบคม ปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยาง (n=194)

ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมตอบทบาทของ อสม. ในการควบคมปองกนโรคไขเลอดออก

จ านวน (คน)

1. อสม. ควรเพมถในการด าเนนกจกรรมการท าลายแหลงเพาะพนธยงลายในชมชน 30 2. อสม. ควรเพมการประชาสมพนธกจกรรมการรณรงคเพอควบคมปองกนโรค

ไขเลอดออกผานทางระบบเสยงตามสายของหมบาน 25

3. อสม. ควรเพมการใหความรกบประชาชนในการควบคมปองกนโรคไขเลอดออก 18 4. หนวยงานสาธารณสขควรสนบสนนอปกรณส าหรบการควบคมปองกนโรค

ไขเลอดออกใหกบ อสม. และประชาชนในพนทอยางเพยงพอ 12

จากตารางท 4.10 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมขอคดเหน และขอเสนอแนะเพมเตม

มากทสด ในเรอง อสม. ควรเพมถในการด าเนนกจกรรมการท าลายแหลงเพาะพนธยงลายในชมชน จ านวน 30 คน รองลงมาคอ อสม.ควรเพมการประชาสมพนธกจกรรมการรณรงคเพอควบคมปองกนโรคไขเลอดออกผานทางระบบเสยงตามสายของหมบาน จ านวน 25 คน ตอนท 6 ผลการสงเคราะหแบบสงเกตพฤตกรรมการเฝาระวง การควบคมและปองกนโรค

ไขเลอดออกของกลมตวอยาง

จากการสงเกตพฤตกรรมการเฝาระวง การควบคม และปองกนโรคไขเลอดออกของกลมตวอยางโดยมแบบสงเกตทผวจยสรางขนเปนเครองมอการวจยเกบรวบรวมขอมลในกลมตวอยาง จ านวน 20 คน แบงเปน อสม. ระดบหมบาน จ านวน 10 คน และอสม. ระดบต าบล จ านวน 10 คน ในระหวางวนท 20-30 เมษายน พ.ศ. 2559 ระหวางเวลา 8.00 – 16.00 น. ซงเปนชวงทมการจดประชมประจ าเดอน และมกจกรรมสงเสรมความรในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหกบประชาชน ซงผลการสงเกตผวจยไดสรปผลและน าเสนอดวยรปแบบการบรรยายเชงพรรณนาตามล าดบดงน

67

1. ดานความสามารถน าความรในการควบคมโรคไขเลอดออกมาประยกตใชได พบวา ของกลมตวอยางรอยละ 100 มความรเกยวกบโรคไขเลอดออกแตไมสามารถใหค าแนะน าขอมลเกยวกบโรคไขเลอดออกใหแกประชาชนได และยงพบวา อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมสวนรวมในการประชาสมพนธแจงขาวสารจากสาธารณสขชมชนเกยวกบการควบคมการแพรระบาดของโรคไขเลอดออกแกประชาชนทราบ นอกจากน รอยละ 95 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมสวนรวมปฏบตงานควบคมการวางไขของยงลายในระดบนอย ในขณะทรอยละ 5 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทมสวนรวมปฏบตงานควบคมการวางไขของยงลายเปนอยางมากแตกปฏบตไดอยางไมถกตอง

2. ดานความสามารถน าความรในการปองกนโรคไขเลอดออกมาประยกตใชได พบวา อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานรอยละ 100 มความสามารถเปนแกนน าในการวางแผนปองกนโรคไขเลอดออก การเฝาระวงการระบาดของโรค การออกพนทเพอตรวจสอบและปรบปรงพนทเสยง รวมถงเปนแกนน าในการท าลายแหลงเพาะพนธยงลายในชมชนไดในระดบต า นอกจากน อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมความสามารถในการสอสารและชกชวนใหประชาชนในพนทเขารวมท าลายแหลงเพาะพนธยงลายในระดบต า สวนเรองการประเมนอาการเจบปวยดวยโรคไขเลอดออกพบวา รอยละ 55 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานไมสามารถประเมนอาการปวยได และรอยละ 45 มการประเมนอาการเจบปวยดวยโรคไขเลอดออกแตผลการประเมนไมถกตอง

3. ดานความตงใจและความมงมนในปฏบตหนาทในบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก พบวา รอยละ 85 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมความตงใจและความมงมนในปฏบตหนาทในบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในระดบต าโดยมกจะเปนกลมทไมเขารวมกจกรรมสาธารณสขทจดขน และรอยละ 15 มความตงใจและความมงมนในปฏบตหนาทในบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในระดบมากแตเปนผ ทขาดความรแลทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกท าใหปฏบตไดอยางไมถกตอง

4. ดานการใหความรวมมอกบเจาหนาทสาธารณสขทงรองขอและสมครใจ พบวา รอยละ 85 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานใหความรวมมอกบเจาหนาทสาธารณสขในระดบนอย และรอยละ 15 เปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทใหความรวมมอกบเจาหนาทสาธารณสขในการเขารวมกจกรรมเปนอยางด โดยเหตผลทเขารวมกจกรรมเพราะเปนหนาทเทานน ไมไดเขารวมดวยความยนดหรอเตมใจ

68

5. ดานมนษยสมพนธ และอธยาศยของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทมตอชาวบาน พบวา รอยละ 10 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานเปนผทมนษยสมพนธ และอธยาศยทคอนขางดสงผลตอสมพนธภาพในระดบปานกลางกบชาวบาน ในขณะทรอยละ 85 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานเปนผทไมคอยแสดงออกในบทบาท และมสวนรวมในการท าหนาทอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน จงท าใหชาวบานไมรจกและมสมพนธภาพกบชาวบานนอย

6. ดานความนาเชอถอ และการไดรบการยอมรบจากชาวบาน พบวา รอยละ 45 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมความนาเชอถอ และไดรบการยอมรบจากชาวบานในระดบปานกลาง และรอยละ 55 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมความนาเชอถอ และไดรบการยอมรบจากชาวบานในระดบนอย

7. ดานการใหความรวมมอของชาวบานทมตออาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน พบวา รอยละ 30 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานไดรบความรวมมอของชาวบานในระดบปานกลาง และรอยละ 70 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานไดรบความรวมมอของชาวบานในระดบนอย

8. ดานทกษะและความสามารถในดานการสอสาร พบวา รอยละ 30 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมทกษะและความสามารถในดานการสอสารในระดบปานกลาง และรอยละ 70 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมทกษะและความสามารถในดานการสอสารในระดบนอย

9. ดานวธการ/รปแบบในการประชาสมพนธใหความรเกยวกบโรคไขเลอดออกแกชาวบาน พบวา รอยละ 100 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานไมสามารถประยกตใชวธการ/รปแบบในการประชาสมพนธใหความรเกยวกบโรคไขเลอดออกแกชาวบานตามทก าหนดได รวมถงไมเขาใจวธการและเทคนคการบนทกขอมลลงแบบฟอรมการส ารวจลกน ายงลายท าใหการบนทกขอมลไมถกตอง

10. ดานการเปนตวอยางทดใหกบชาวบานในการดแลบานเรอนใหสะอาด ไมใหมแหลงเพาะพนธยงลาย พบวา รอยละ 20 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานปฏบตตนเปนแบบอยางทดใหกบชาวบานในการดแลบานเรอนใหสะอาด ไมใหมแหลงเพาะพนธยงลาย ในขณะทรอยละ 80 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานไมคอยปฏบตตนเปนแบบอยางทดใหกบชาวบาน

11. ดานการประเมนสถานการณ หรอผลการด าเนนงานการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของตนเอง พบวา รอยละ 20 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานท าการ

69

ประเมนสถานการณ หรอผลการด าเนนงานการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของตนเอง เพอรายงานตอเจาหนาทสาธารณสข ในขณะทรอยละ 80 ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมความสามารถประเมนสถานการณหรอผลการด าเนนงานการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกไดในระดบนอย

บทท 5

สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ สรปผลการศกษา

การวจยเรอง ความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน ครงนมวตถประสงคเพอ (1) ศกษาปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครว และปจจยดานงานของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน และ (2) ศกษาความสมพนธระหวางความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน ซงเปนการวจยเชงปรมาณ โดยมแบบสอบถามทมคา IOC เทากบ 0.92 และคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาช เทากบ 0.801 เปนเครองมอในการรวบรวมขอมลในกลมตวอยาง จ านวน 194 คน และแบบสงเกตทผานการเหนชอบโดยอาจารยทปรกษาเปนเครองมอในการรวบรวมขอมลในกลมตวอยาง จ านวน 20 คน ผวจยวเคราะหขอมลโดยใชสถต ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และการหาคาสมประสทธสหสมพนธแบบเพยรสน ซงผลการวจยสรปผลไดดงน

1. ผลการวเคราะหแบบสอบถาม 1.1 กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 71.6 มอายอยในชวง 41-50 ป รอยละ

46.4 มสถานภาพสมรส รอยละ 82.0 จบการศกษาสงสดในระดบประถมศกษาหรอต ากวา รอยละ 48.5 มอาชพเกษตรกร รอยละ 44.8 และมรายไดไมเกน 5,000 บาท รอยละ 43.8

1.2 กลมตวอยางสวนใหญมจ านวนสมาชกในครอบครว 4 คน รอยละ 33.5 อยอาศยแบบครอบครวเดยว (สาม ภรรยา ลก) รอยละ 76.3 มบทบาทในครอบครวเปนสมาชกครอบครว รอยละ 57.8 ไดรบการสนบสนนจากครอบครวในการเปน อสม. เปนอยางด รอยละ 89.7

1.3 กลมตวอยางสวนใหญมระยะเวลาในการท างาน อสม. มาแลว 9 -13 ป รอยละ 32.0 มสวนรวมในงานสาธารณสขบอยครงมาก/เขารวมทกครง รอยละ 61.3 มความถในการอบรมตอปจ านวน 2-4 ครง/ป รอยละ 61.3 มจ านวนครวเรอนในความรบผดชอบ 11-20 ครวเรอน/คน

71

รอยละ 72.2 เปนอาสาสมครสาธารณสขระดบหมบาน รอยละ 89.7 ไดรบขาวสารโรคไขเลอดออกจากการเขาประชม/อบรม รอยละ 89.2 มความคาดหวงในการปฏบตงานโรคไขเลอดออกในระดบมาก รอยละ 66.5

1.4 กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในภาพรวมระดบมาก รอยละ 99.5 โดยมความรมากทสดในเรองการก าจดลกน ายงลายโดยการคว าภาชนะไมใหมน าขง ควรท าตอเนองตดตอกนทก 7 วน รอยละ 98.5 รองลงมาในเรองไขเลอดออกเปนโรคตดตออนตราย โดยมยงลายเปนพาหะน าโรค เทากบ เรองผทปวยเปนโรคไขเลอดออกแลวสามารถเปนซ าได หากถกยงลายทมเชอโรคไขเลอดออกกด คอรอยละ 97.4 และนอยทสดมความรปานกลางในเรองโรคไขเลอดออกเกดจากการไดรบเชอแบคทเรย ซงมการตดตอของโรคโดยมยงลายเปนพาหะ รอยละ 39.2

1.5 กลมตวอยางสวนใหญมทกษะการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในภาพรวมระดบสง โดยมทกษะมากทสดในเรองการปฏบตหนาท อสม. ในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ไดมการตดตาม เฝาระวง และรายงานผลใหหนวยงานสาธารณสขทราบผลอยางตอเนอง รอยละ 89.7 รองลงมาแนะน าวธควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหกบชาวบาน ดวยการท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย เชน วธการปองกนไมใหถกยงลายกด การสาธตวธการใสเกลอในแหลงน าขง เปนตน รอยละ 85.1 และมความรนอยทสดในเรองมสวนรวมในการปองกนการเพาะพนธยงลาย ดวยการพนหมอกควนในพนทเสยง ทง แหลงน าขง ทอระบายน า อยางนอยปละ 2 ครง รอยละ 61.3

2. การหาความสมพนธระหวางความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ความสมพนธระหวางความรกบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใน

ภาพรวม ไมมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถต เมอพจารณารายขอพบวา ความรและทกษะมความสมพนธกนในทศทางบวกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ในขอท 6 เรองมสวนรวมกจกรรมรณรงคการควบคมและปองกนไขเลอดออกในโรงเรยน และแหลงชมชน รองลงมาขอท 3 เรองการเชญชวนใหชาวบานศกษาขอมลและขาวสารการแพรระบาดของโรคไขเลอดออกพรอมทงแนะน าวธควบคมและปองกนโรคดวยวาจาในชวงทมการระบาดของโรคและขอท 11 เรอง แนะน าชองทางทถกตองในการแจงขาว เมอพบวามบคคลในครอบครวหรอบคคลใกลชดปวยเปนโรคไขเลอดออก

72

3. สรปผลการสงเกตโดยผวจยด าเนนการดวยตนเองดานทกษะของ อสม. ในการเฝาระวง การควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก จ านวน 30 ตวอยางพบวา

3.1 กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบโรคไขเลอดออกและมความสามารถในการใหค าแนะน าใหแกประชาชนเปนอยางด แตขาดทกษะและความช านาญในการปฏบตงานการประชาสมพนธขอมลขาวสาร นอกจากน กลมตวอยางยงขาดความเชอถอและการรบการยอมรบจากชาวบานในระดบต า

3.2 กลมตวอยางสวนใหญมทกษะและความสามารถในการเปนแกนน าในการวางแผนปองกนโรคไขเลอดออก การเฝาระวงการระบาดของโรค การออกพนทเพอตรวจสอบและปรบปรงพนทเสยงได รวมถงสามารถเปนแกนน าในการท าลายแหลงเพาะพนธยงลายในชมชนได สวนงานการประเมนอาการเจบปวยดวยโรคไขเลอดออกพบวา สวนใหญกลมตวอยางยงมความสามารถในการประเมนอาการปวยไขเลอดออกไดอยางถกตองในระดบต า

3.3 ชาวบานสวนใหญไมตระหนกและใหความรวมมอกบกลมตวอยางเทาทควร เนองจากชาวบานสวนใหญเปนเกษตรกรหาเชากนค า ตองออกไปท าการเกษตร หรอคาขายทกวน จงไมคอยมเวลามามสวนรวมกบงานสาธารณสขมากนก อกทงชาวบานคดวาการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกเปนหนาทของ อสม. เพราะอสม.มคาตอบแทนเปนรายเดอน อภปรายผล

1. ผลการวจยพบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในภาพรวมระดบมาก โดยมความรมากทสดในเรองการก าจดลกน ายงลายโดยการคว าภาชนะไมใหมน าขง ควรท าตอเนองตดตอกนทก 7 วน ทงน กลมตวอยางปฏบตงานมานาน (9-13 ป)โดยโรงพยาบาลรวมกบส านกงานสาธารณสขอ าเภอปายไดจดท าโครงการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกอยางตอเนอง โดยเจาหนาทสาธารณสขทกต าบลจะท าหนาทเปนผสนบสนนใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานท าหนาทเปนแกนน าอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกเปนประจ าทกป เชน การก าจดแหลงลกน ายงลายโดยการคว าภาชนะตางๆ ไมใหมน าขง การพนหมอกควน เปนตน ซงผลการวจยสอดคลองตามแนวทางการเฝาระวงการระบาดของโรคไขเลอดออกของกระทรวงสาธารณสข (2554) ดวยวธการควบคมลกน ายงลายเพอลดอตราการปวยดวยโรคไขเลอดออกโดยการใชมาตรการ 3ร.5ป.1ข มาใชเปนแนวทางปองกนกอนการระบาด คอ ป1 ปด คอการควบคมการวางไขของยงลายโดยการปดภาชนะทใสน าใชน าดม ทกชนดไมใหยงลงไปวางไขได และสามารถปองกนยงทเปนตวเตมวยออกมาจากภาชนะไดอกดวย

73

การปดภาชนะโดยการกกเกบน าจนเตมแลวใชฝาโองทมดชดปดทบหรอรองดวยพลาสตกอกชน ผกปากใหแนน เหมาะสาหรบภาชนะทเกบน าไวใชยามหนาแลง และป2 เปลยน คอการเปลยนถายน าทก 7 วน เพอตดวงจรการเปนตวของลกน ายงลายทจะวางไขและเปนตวไดภายใน 7 วน และ 1ข ควรขดลางภาชนะทถายน าดวยแปรงทกครงเพอเอาไขยงทวางไวออกไปดวยเพราะยงจะวางไขทผวดานในภาชนะ และวธปฏบตในการปองกนโรคไขเลอดออกทเหมาะสม

2. ผลการวจยพบวา กลมตวอยางมทกษะเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกนอยทสดในเรองการมสวนรวมในการปองกนการเพาะพนธยงลาย ดวยการพนหมอกควนในพนทเสยง ท งแหลงน าขง ทอระบายน า อยางนอยปละ 2 ครง ท งน เนองจากในการพนหมอกควนเพอท าลายแหลงยงลายในชมชมทกครง ส านกงานสาธารณสขอ าเภอปายจะขอความรวมมอไปยงองคกรบรหารสวนต าบลแตละพนทจดสงเจาหนาทขององคกรบรหารสวนต าบลมาสนบสนนงานควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกโดยจะท าหนาท เปนผ พนหมอกควนทกครง สงผลใหอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานไมไดลงมอท าเองจงขาดทกษะในการพนหมอกควนในพนทเสยง ทง แหลงน าขง ทอระบายน า ซงผลการวจยสอดคลองชวลต สาทชาง (2554) ศกษาเรอง ความร ทศนคต และพฤตกรรมการปองกนอนตรายจากการใชสารเคมในการควบคมโรคไขเลอดออกของทมสขภาพอ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม ซงผลการวจยพบวา เจาหนาทสาธารณสขเปนผทมทกษะและความช านาญในการใชสารเคมในการควบคมโรคไขเลอดออกมากทสด ในขณะทกลมตวอยาง และสมาชกสภาพองคกรปกครองสวนทองถนมระดบความรในระดบต า

3. ความสมพนธระหวางความรกบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในภาพรวม ไมมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 เมอพจารณารายขอพบวา มความรกบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 จ านวน 3 ขอ ไดแก การมสวนรวมกจกรรมรณรงคการควบคมและปองกนไขเลอดออกในโรงเรยน และแหลงชมชน การเชญชวนใหชาวบานศกษาขอมลและขาวสารการแพรระบาดของโรคไขเลอดออกพรอมทงแนะน าวธควบคมและปองกนโรคดวยวาจาในชวงทมการระบาดของโรค และการแนะน าชองทางทถกตองในการแจงขาว เมอพบวามบคคลในครอบครว หรอบคคลใกลชดปวยเปนโรคไขเลอดออก ท งน เนองดวยสาธารณสขอ าเภอปายไดจดอบรมทบทวนความรเกยวกบการควบคมและปองกนไขเลอดออกเปนประจ าทกป รวมไปถงการจดการกจกรรมรณรงคการควบคมและปองกนไขเลอดออกในโรงเรยน และแหลงชมชนในชวงทมการระบาดของโรคเปนประจ าทกป โดยมความถในการจดกจกรรมเฉลย 2 ครงตอป ท าใหความรและทกษะของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในเรองการรณรงค การเชญชวน รวมถงการแจงขาวสารการเจบปวยมความสมพนธกน ซงสอดคลองกบณฐธดา ศรเกต (2557) ศกษาเรอง

74

การศกษาความร ทศนคต และการปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขต าบลเขวาทง อ าเภอธวชบร จงหวดรอยเอด ซงผลการวจยพบวา ความรมความสมพนธทางบวกกบทกษะการปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสข และมความใกลเคยงกบผลการวจยของ ภรมยรตน เกยรตธนบด วโรจน ไววานชกจ และจเดด ดยง (2558) ศกษาพฤตกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของภาคเครอขายสขภาพในอ าเภอเมอง จงหวดบรรมย ซงผลการวจยพบวา การไดรบขอมลขาวสารเรองโรคไขเลอดออกมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05

4. ผลการวเคราะหแบบสงเกตพบวา อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกในระดบมาก แตยงขาดทกษะในดานการสอสารแนะน าความรในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหกบประชาชน ทงน คาดวาเกดจากการขาดการฝกฝน หรอการท าซ าๆ จนเกดความช านาญในการปฏบต ซงการวจยในครงนสอดคลองกบทฤษฎเกยวกบความสมพนธระหวางความร ทศนคต และพฤตกรรม (KAP) ซงเดอฟลว (De Fleur 1966 อางถงใน ตาว พานช, 2545) ไดกลาวไววา ชองวางระหวางความร ทศนคต และพฤตกรรมได (GAP-KAP) คอ บคคลมการแสดงออกทตรงกนขามกบความรและทศนคตของตนเอง ซงตรงกบการวจยในครงน คอ อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมความรและมทศนคตทดตอการปฏบตหนาทเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน แตพวกเขาสวนใหญไมคอยมโอกาสและความกลา ในการพดใหความร แนะน าบนเวทใหความรสาธารณะท าใหขาดทกษะ ความช านาญ รวมไปถงความมนใจในการพดใหความร แนะน า ประชาสมพนธตางๆ ซงเดอฟลวจงเสนอแนวทางในการแกไขไว 4 วธ ไดแก การใหความรเกยวกบวธการใหมากขน การใหค าแนะน าการปฏบตทถกตอง การใหรางวลกบผทยอมรบนวตกรรม และการใชกลยทธในการโนมนาวดวยวธการสอบคคลเปน ผสงเสรมและน าความคดตาง ๆ ไปสอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะส าหรบการน าไปใชประโยชน 1.1 กลมตวอยางมความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกนอยทสด

ในเรอง อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมหนาทในการรกษาพยาบาลผปวยไขเลอดออกเบองตน ดงนน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน หรอหนวยงานสาธารณสขระดบต าบลทก ากบดแลอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานโดยตรงควรจดใหมการอบรมทบทวนเกยวกบบทบาทและหนาทของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานเปนประจ าอยางนอยปละ 1 ครง

75

เพอเปนทบทวนความรและความเขาใจทถกตองในบทบาทและหนาทอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานตามทกระทรวงสาธารณสขก าหนดไว

1.2 กลมตวอยางมทกษะรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกนอยทสดในเรองการมสวนรวมในการปองกนการเพาะพนธยงลาย ดวยการพนหมอกควนในพนทเสยง ทงแหลงน าขง ทอระบายน า อยางนอยปละ 2 ครง ดงนน องคการบรหารสวนต าบลในพนทอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอนควรจดใหมอบรมแนะน าวธการพนหมอกควนในพนทเสยงใหกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน รวมท งหนวยงานสาธารณสขระดบต าบลทก ากบดแลอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานควรจดตารางการปฏบตงานการพนหมอกควนในพนทของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เพอเปดโอกาสใหหนวยงานสาธารณสขระดบต าบลทก ากบดแลอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานทกคนไดมสวนรวมในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

1.3 ควรจดใหมการอบรม มอปราบนอยในโรงเรยนในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

1.4 ท าแผนการอบรมรวมกบ อบต.และอสม.ในพนทในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

2. ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงถดไป ผวจยขอเสนอแนะใหกบผทสนใจศกษาเกยวกบความรและทกษะของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ าหมบาน ดงน 2.1 ผทสนใจควรขยายพนทในการศกษาความรและทกษะในการควบคมและ

ปองกนโรคไขเลอดของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน เชน ในพนททมปญหาการระบาดของโรคไขเลอดสง หรอมความเสยงในการระบาดของโรคไขเลอดออกสง เปนตน

2.2 การสรางความตระหนกและการมสวนรวมในชมชนในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

2.3 การสรางปจจยในพนทมผลตอการมสวนรวมของชมชน 2.3 ผ ทสนใจควรศกษาเกยวกบความรและทกษะตามบทบาทและหนาทของ

อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในดานอน ๆ ครอบคลมตามทกระทรวงสาธารณสขก าหนด เพอเปนการวเคราะหความเหมาะสมในทางปฏบตของบทบาทและหนาทของอาสาสมครสาธารณสขทก าหนดไวในปจจบน

บรรณานกรม กฤช ตะภา. (2553). การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลหนองน าใส อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน. วารสารวจยมหาวทยาลยขอนแกน. ฉบบบณฑตศกษา. 10(4).

กระทรวงสาธารณสข. (2554). ระเบยบกระทรวงสาธารณสขวาดวยอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน. ราชกจจานเบกษา. เลม 128, 33(ง).

____________. (2550). หลกสตรฝกอบรมมาตรฐานอาสาสมครสาธารณสข พ.ศ. 2550. กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน. กรมสนบสนนบรการสขภาพ. กระทรวงสาธารณสข.

____________. (2551). สรปรายงานการเฝาระวงโรค 2551. ส านกระบาดวทยา ส านกงานปองกนควบคมโรค. (ออนไลน) แหลงทมา: http://epid.moph.go.th/. สบคนเมอ 5 มกราคม 2558.

____________. (2554). สถานการณโรคไขเลอดออก พ.ศ. 2554. กลมโรคไขเลอดออก ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง กรมควบคมโรค. (ออนไลน) แหลงทมา: http://dhf.ddc.moph. go.th/2554.htm. สบคนเมอ 5 ธนวาคม 2557.

___________. (2557). ประชาชาต ธรกจออนไลน . ฉบบว นท 17 ม ถนายน 2556. (ออนไลน ) แหลงทมา: http://breakingnews.nationchannel.com/home/read.php?newsid=685423. สบคนเมอ 5 ธนวาคม 2557.

___________. (2557). ประวตความเปนมาของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน. กลมงานสขภาพภาคประชาชน ส านกงานสาธารณสขจงหวดอดรธาน. (ออนไลน) แหลงทมา: http://www.udo.moph.go.th/sw5/viewpage.php?page_id=1. สบคนเมอ 5 ธนวาคม 2557.

___________. (2557). แนวทางการด าเนนงานปองกนควบคมโรคไขเลอดออกส าหรบพนท. ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง. กรมควบคมโรค. (ออนไลน) แหลงทมา: www.udo.moph.go.th/.../

NE72sdO043HMwlYVqfCv1gL5Ud.doc. สบคนเมอ 26 พฤษภาคม 2558. ___________. (2558). ค มอแนวทางและหลกเกณฑการคดเลอกและประเมนผลงานอาสาสมคร

สาธารณสขประจ าหมบานดเดน อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานดยอดเยยม อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานดเยยมอยางยง. กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน, กรมสนบสนนบรการสขภาพ, กระทรวงสาธารณสข.

___________. (2559). สถานการณโรคไขเลอดออก. (ออนไลน) แหลงทมา: https://www.m-society.go.th/article_attach/19494/20748.pdf. สบคนเมอ 8 พฤษภาคม 2560.

77

จนทรพร จรเชฐพฒนา. (2551). ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของประชาชนในเขตเทศบาลต าบลสบปราบ อ าเภอสบปราบ จงหวดล าปาง. วทยานพนธระดบปรญญาโทหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลชมชน มหาวทยาลยเชยงใหม.

ชมรมอาสาสมครสาธารณสขจงหวดพษณโลก. (2558). ความเปนมาของ อสม. (ออนไลน) แหลงทมา: http://plkphc.weebly.com/3588362336343617364836113655360936173634-362936263617.html. สบคนเมอ 17 กรกฎาคม 2558.

ชวลต สาทชาง. (2554). ความร ทศนคต และพฤตกรรมการปองกนอนตรายจากการใชสารเคมในการควบคมโรคไขเลอดออกของทมสขภาพอ าเภอพราว จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

นทพงศ จนทมาศ. (2556). การมสวนรวมในการพฒนาแนวทางการปองกนและควบคมโรคชคนกนยา อ าเภอท าศาลา จงหวดนครศรธรรมราช. วารสารการสาธารณสข. 22(6), พฤศจกายน – ธนวาคม 2556.

นโลบล ธระศลป. (2552). เครอขายเขมแขง ชมชนแขงแรง. ในงานตลาดนดความรเครอขายเฝาระวง ปองกน ควบคมโรค และภยสขภาพพนทสาธารณสขเขต 14 ระหวางวนท 23-25 กนยายน 2552. ส านกงานปองกนควบคมโรคท 5 นครราชสมา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

บรรเทง สพรรณ. (2555). การมสวนรวมของประชาชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก จงหวดศรสะเกษ. วารสารเกอการณย. 20(2). กรกฎาคม-ธนวาคม.

บญชม ศรสะอาด. (2527). การพฒนาการสอน. กรงเทพฯ: สวรยาสาส. ประภกด นนทไสย. (2555). แนวทางในการรณรงคการปองกนโรคไขเลอดออกในเขตเทศบาลต าบลค า

ขวางอ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน. วทยานพนธหลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถน คณะวทยาลยการปกครองทองถน มหาวทยาลย ขอนแกน.

ภรมยรตน เกยรตธนบด วโรจน ไววานชกจ และจเดด ดยง. (2558). พฤตกรรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของภาคเครอขายสขภาพในอ าเภอเมองจงหวดบรรมย. วารสารวจยและพฒนามหาวทยาลยราชภฏบรรมย. 10(2), กรกฎาคม-ธนวาคม 2558.

รงระว ทพยมนตร และนารถลดา ขนธกล. (2555). ความรเรองไขมาลาเรยส าหรบอาสาสมครสาธารณสข. พมพครงท1. ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง, กรมควบคมโรค, กระทรวงสาธารณสข. นนทบร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

78

โรงพยาบาลสชล. (2558). ยงลายพาหะน าโรคไขเลอดออก. วารสารขาวโรงพยาบาลสชล นครศรธรรมราช. (ออนไลน) แหลงทมา: www.sichon-hospital.com/d_health/Denque.doc. สบคนเมอ 10 กนยายน 2558.

ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทยและสมาคมวชาชพ. (2556). แนวทางการวนจฉยและการรกษาไขเดงกและไขเลอดออกเดงกในผใหญ ปพ.ศ. 2556. (ออนไลน) แหลงทมา: www.rcpt.org/index.php/2012-10-03-16-53.../6-2013-02-02-09-02-52.html?. ส บ คน เม อ 8 พฤษภาคม 2560.

วรรณ สงหค า และคณะ. (2556). การพฒนารปแบบการปองกนโรคไขเลอดออกในชมชน : กรณศกษา ต าบลหนองญาต อ าเภอเมองนครพนม จงหวดนครพนม . รายงานการวจยกลมงานควบคมโรคตดตอ ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครพนม.

วราภรณ อ าพนกาญจน. (2554). ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการปองกนโรคไขเลอดออกของประชาชน และอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลทาขาม อ าเภอทาแซะ จงหวดชมพร. วารสารมหาวทยาลยราชภฏยะลา. 6(2). ฉบบท 2 กรกฎาคม – ธนวาคม 2554.

วลลภ รฐฉตรานนท. (2558). การตรวจสอบคณภาพเครองมอการวจย. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (ออนไลน) แหลงทมา: http://rlc.nrct.go.th/ewt_dl.php?nid=988. สบคนเมอ 20 พฤษภาคม 2558.

วจตรา ดวงขยาย. (2557). ความสมพนธระหวางการรบรเรองโรคไขเลอดออกกบพฤตกรรมการปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลสบบง อ าเภอภซาง จงหวดพะเยา. วารสารคดยอกลมวทยาศาสตรและเทคโนโลย. การประชมวชากรและน าเสนอผลงานวจยระดบชาตและนานาชาต ครงท 6, 431-440.

วทยา สนภย. (2556). การพฒนาศกยภาพของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในการปองกนและควบคมโรคความดนโลหตสงในชมชน บานนางว หมท 1, 7 ต าบลนางว อ าเภอสงคม จงหวดหนองคาย. วารสารวจยสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 6(3), กรกฎาคม-กนยายน.

วมล เลาหภชาตชย. (2556). ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาโดยประยกตใชกระบวนการกลมทมตอพฤตกรรมการปองกนและควบคมไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสข จงหวดพระนครศรอยธยา. วทยานพนธหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

79

สงา เพยรภายลน รชนวรรณ จนทรสะอาด และเลศสวรรณ มอยด. (2553). การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลผาเสวย อ าเภอสมเดจ จงหวดกาฬสนธ ป 2553. รายงานการวจยสถานอนามยบานกอก อ าเภอสมเดจ จงหวดกาฬสนธ.

สนนาฏ วทยพเชฐสกล. (2557). พฤตกรรมการใชยาของอาสาสมครประจ าหมบาน ต าบลบอกวางทอง อ าเภอบอทอง จงหวดชลบร. The Public Health Journal of Burapha University. 9(1), January – June.

สเทพ พลอยพลายแกว. (2556). การพฒนารปแบบการดแลสขภาพตนเองของชมชนจงหวดลพบร. วารสารพยาบาลทหารบก. 14(1), มกราคม – เมษายน 2556.

สธ ยกสาน. (2551). มหดลโชวความส าเรจวคซนปองกนไขเลอดออก 4 สายพนธ. ศนยขอมลโรคตดเชอและพาหะน าโรค. หนงสอพมพมตชน. (ออนไลน) แหลงทมา: http://www.matichon.co.th/news_detail.php?id=16750&catid=28. 15 มกราคม 2551. สบคนเมอ 10 กนยายน 2558.

สธรา พลถน. (2554). รายงานการประเมนผลการเฝาระวงปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ภาครวมระดบประเทศ. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

สรยานนท พลสม. (2558). บทบาทการมสวนรวมภาคประชาชนของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (Village Health Volunteer) และอาสาสมครปองกนภยฝายพลเรอน (Civil Defense Volunteer). (ออนไลน) แหลงทมา: https://www.gotoknow.org/posts/532398. สบคนเมอ 17 กรกฎาคม 2558.

สวรรณ สวรรณทาว. (2555). การพฒนารปแบบการประชาสมพนธโรคตดตออบตใหมของเครอขายสขภาพอ าเภอเสลภม จงหวดรอยเอด. เอกสารประกอบการประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช ครงท 4.

ส านกพฒนาวชาการแพทย. (2548). แนวทางการวนจฉยและรกษาโรคไขเลอดออกในระดบโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

ส านกระบาดวทยา. (2556). โรคไขเลอดออก. กลมงานระบาดวทยาโรคตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (ออนไลน) แหลงทมา: http://www.boe.moph.go.th/fact/Dengue_

Haemorrhagic_Fever. htm. สบคนเมอ 1 ธนวาคม 2557.

80

_____________. (2557). สถานการณโรคตดตอทนาจบตามองในชวงฤดฝน. กลมพฒนาระบบเฝาระวงทางระบาดวทยาโรคตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (ออนไลน) แหลงทมา: http://www.boe.moph.go.th/files/news/20140602_72364531.pdf. สบคนเมอ 10 กนยายน 2558.

_____________. (2559). สถานการณโรคตดตอทนาจบตามองในชวงฤดฝน. กลมพฒนาระบบเฝาระวงทางระบาดวทยาโรคตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (ออนไลน) แหลงทมา: www.riskcomthai.org/2017/detail2.php?id=24570&m=event&gid=1-026-001. สบคนเมอ 10 กมภาพนธ 2560.

ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง. (2556). โรคไขเลอดออก. กระทรวงสาธารณสข. (ออนไลน) แหลงทมา: www.thaivdb.org. สบคนเมอ 1 ธนวาคม 2557.

ส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย. (2558). ทะเบยนรายชออาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน. งานทะเบยน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย กระทรวงสาธารณสข.

อดลย จาตรงคกล. (2541). พฤตกรรมผบรโภค. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร. อภชาต อนกลเวช. (2551). การพฒนารปแบบการเรยนการสอนฝกปฏบตทางเทคนคบนเครอขาย

อนเทอรเนตส าหรบนกเรยนอาชวศกษา. ปรญญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

อมรรตน ขจร. (2555). การมสวนรวมในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ต าบลบานเลอม อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน. รายงานการวจยโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานเลอม.

Best, J. W. and Kahn, J. V. (1993). Research in Education. Boston, M.A.: Allyn and Bacom. Beverly Marion Ochieng. (2009). Motivational drivers for non-skilled Kenyan community health

volunteers. International Journal of Asian Social Science. 2(9),1477-1483. Bloom et. al. (1956). Handbook on Formation and Summatic of Student Learning. New

York: McGraw Hill. Cronbach, L.J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika. 16

(3). Eyal Meltzer. (2012). Capillary Leakage in Travelers with Dengue Infection: Implications for

Pathogenesis. Am J Trop Med Hyg. 2012 Mar 1; 86(3): 536–539. Hinkle, D.E, William ,W. and Stephen G. J. (1998). Applied Statistics for the Behavior

Sciences. (4th ed). New York: Houghton Mifflin.

81

Joshi HS. (2006). Refresher Training on Maternal and Child Health for Urban Community Health Volunteers: Assessing Knowledge and Skills. Internet Journal of Medical Update. 1(2), Jul-Dec 2006.

Klausmeier, H.J and Ripple, R.E. (1971). Learning and Human Abilities: Educational Psychology. 3rd ed. New York: Harper & Row Publishers.

Katz, R.L. (1995). Skills of an Effective Administrator, Harvard Business Review. January-February 1955, 33-42.

Likert, Rensis. (1967). The Human Organization: Its Management and Value. New York: McGraw-Hill Book.

Nunnally, J. C. (1978). Psychometric theory. (2nded). NY: McGraw-Hill Book Company. Ohnmar et. al. (2012). Effects of malaria volunteer training on coverage and timeliness of

diagnosis: a cluster randomized controlled trial in Myanmar. Malaria Journal 2012. (Online) Data Source: http://www.malariajournal.com/content/11/1/309. Accessed on 20 April 2015.

Taro Yamane. (1973). Statistics: An Introduction Analysis. New York: Harper and Row. Tiengkham Pongvongsa et. al. (2011). Determinants of monthly reporting by village health

volunteers in a poor rural district of Lao PDR. The Southeast Asian journal of tropical medicine and public health. 42(5):1269-1281.

82

ประวตผวจย

ชอ – นามสกล นายวนย พนอวน วน เดอน ปเกด 17 สงหาคม พ.ศ. 2511 ทอยปจจบน 23 หม 8 ต.เวยงใต อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน

ประวตการศกษา พ.ศ. 2533 เจาพนกงานสาธารณสข (พนกงานอนามย) วทยาลยการสาธารณสขภาคเหนอ จงหวดพษณโลก พ.ศ. 2544 ปรญญาตร สาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ประสบการณท างาน พ.ศ. 2533 – 2547 เจาพนกงานสาธารณสข

ส านกงานสาธารณสขอ าเภอปาย พ.ศ. 2548 – ปจจบน นกวชาการสาธารณสขช านาญการ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ต าบลบานทงโปง อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน

83

ภาคผนวก

84

ภาคผนวก ก

แบบสอบถามเพอการวจย

เรอง ความรและทกษะในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของ

อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน

แบบสอบถามฉบบน เปนสวนหนงของการศกษาระดบปรญญามหาบณฑตในรายวชาวทยานพนธ รหสวชา PH 6905 ของมหาวทยาลยเชยงใหม ซงมวตถประสงคการวจยเพอประเมนปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครว และปจจยดานงาน และประเมนระดบความรและทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานในอ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน

ขอมลทไดจากการศกษาในครงน ผวจยจะใชประโยชนเพอการศกษาเทานน โดยจะน าเสนอขอมลในภาพรวม ซงจะไมมผลกระทบตอผตอบแบบสอบถามแตประการใด ฉะนน ผวจยขอใหตอบตามความเปนจรงโดยผวจยจะเกบขอมลสวนบคคลไวเปนความลบ การเผยแพรจะท าในลกษณะขอมลในภาพรวมของทกคน ไมมการระบชอ ทมาแตอยางใด

ผวจยขอขอบพระคณผตอบแบบสอบถามทกทานทไดใหความอนเคราะห เสยสละเวลาในการตอบแบบสอบถามและแสดงความคดเหนอนเปนประโยชนส าหรบการวจยในครงน

แบบสอบถามชดน แบงออกเปน 4 สวน ดงน สวนท 1 ปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครว และปจจยดานงานของผตอบแบบสอบถาม

สวนท 2 ความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

สวนท 3 ทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

สวนท 4 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมตอบทบาทของ อสม. ในการควบคมปองกนโรคไขเลอดออก

ผวจย

นายวนย พนอวน

85

สวนท 1 ปจจยสวนบคคล ปจจยครอบครว และปจจยดานงานของผตอบแบบสอบถาม

1. ปจจยสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม

โปรดใหท าเครองหมาย √ ลงใน หนาขอความทตรงกบความเปนจรงของทานมากทสด ส าหรบผวจย

1. เพศ 1....................... 1. ชาย 2. หญง

2. อาย................................... ป 2.......................

3. สถานภาพสมรส 3....................... 1. โสด 2. สมรส

3. หมาย/หยาราง/แยกกนอย

4. ระดบการศกษา 4....................... 1. ไมไดเรยน 2. ประถมศกษาหรอต ากวา 3. มธยมศกษาหรอเทยบเทา 4. อนปรญญา/ปวส.

5. ตงแตปรญญาตรขนไป

5. อาชพ 5....................... 1. เกษตรกร 2. คาขาย/ธรกจสวนตว 3. รบจางทวไป 4. พนกงานบรษทเอกชน

5. ขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ/ลกจางของรฐ

6. รายไดเฉลยตอเดอน จ านวน.......................................... บาท 6.......................

2. ปจจยครอบครวของผตอบแบบสอบถาม

โปรดใหท าเครองหมาย √ ลงใน หนาขอความทตรงกบความเปนจรงของทานมากทสด

ส าหรบผวจย 1. ครอบครวของทานมสมาชกทงสน จ านวน............................................คน 1....................... 2. ลกษณะครอบครวของทานเปนอยางไร 2.......................

1. พกอาศยอยคนเดยว 2. ครอบครวเดยว (สาม ภรรยา ลก) 3. ครอบครวขยาย (อาศยอยกบพอแม ญาต พนอง)

86

3. ทานมบทบาทในครอบครวอยางไร 3....................... 1. เปนหวหนาครอบครว 2. เปนสมาชกในครอบครว 3. เปนผมาอาศย

4. ทานไดรบการสนบสนนของครอบครวในการท าหนาทอาสาสมคร 4....................... สาธารณสขประจ าหมบาน

1. ไดรบการสนบสนนจากครอบครวเปนอยางด

2. ไดรบการสนบสนนจากครอบครวพอสมควร 3. ไมไดรบการสนบสนนจากครอบครว

3 . ปจจยดานงานของผตอบแบบสอบถาม

โปรดใหท าเครองหมาย √ ลงใน หนาขอความทตรงกบความเปนจรงของทานมากทสด

ส าหรบผวจย 1. ทานท าหนาทเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานมาแลว 1.......................

เปนระยะเวลา จ านวน................ป 2. ทานมสวนรวมในงานสาธารณสขหมบานมากนอยอยางไร 2.......................

1. บอยครงมาก / เขารวมทกครง

2. เขารวมคอนขางบอย 3. เขารวมปานกลาง 4. เขารวมบางตามโอกาสอ านวย 5. ไมมโอกาสไดเขารวม/เขารวมนอยมาก

3. ทานไดรบการฝกอบรมหลกสตรทเกยวของกบการปฏบตงานดานโรคไขเลอดออก 3..................... ของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานโดยมความถ จ านวน .............. ครง/ป

4. ทานมครวเรอนในความรบผดชอบ จ านวน...................................... ครวเรอน 4.....................

5. ทานเปนอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบานระดบใด 5..................... 1. ระดบหมบาน 2. ระดบต าบล

3. ระดบจงหวด 4. ทง 3 ระดบ

6. ทานไดรบขาวสารเกยวกบโรคไขเลอดออกจากแหลงใดมากทสด 6..................... 1. เอกสารแผนพบ 2. บอรดประชาสมพนธขาวสาร 3. การเขาประชม/อบรม 4. วทย/โทรทศน

5. อนเทอรเนต/สอสงคมออนไลน 6. อนๆ ระบ............................

87

7. ทานมความคาดหวงในรบรผลในการปฏบตงานการควบคมและปองกน ส าหรบผวจย

โรคไขเลอดออกในระดบใด 7..................... 1. มาก 2. ปานกลาง

3. นอย

สวนท 2 ความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

โปรดท าเครองหมาย √ ลงในชองวางทตรงกบค าตอบของทาน

ค าถามเกยวกบความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ค าตอบ

ส าหรบผวจย

1. ยงลายทเปนพาหะน าโรคไขเลอดออก มกออกหากนเวลากลางคน 1.............. 2. ไขเลอดออกเปนโรคตดตออนตราย โดยมยงลายเปนพาหะน าโรค 2.............. 3. อาการของไขเลอดออกทส าคญคอ ผปวยมไขสงไมลด 2-7 วน ปวด

ศรษะ และปากแดง หนาแดง 3..............

4. เมอเปนไขเลอดออกควรเชดตวลดไข และใชยาพาราเซตามอล และดมน ามากๆ

4..............

5. ถามไขสงตดตอกนเกน 2 วนควรไปรดแขน และเจาะเลอดเพอตรวจหาไขเลอดออก

5..............

6. เมอมไขสง ไมควรใชยาแอสไพรนลดไข เพราะจะท าใหเลอดออกงายขน

6..............

7. การตดวงจรการเจรญเตบโตของยงลาย ทจะเปนพาหะน าโรคไขเลอดออก ควรท าในระยะทเปนตวเตมวย (ตวยงลาย)

7..............

8. การก าจดลกน ายงลายโดยการคว าภาชนะไมใหมน าขง ควรท าตอเนองตดตอกนทก 7 วน

8..............

9. ยงลายทเปนพาหนะของโรคไขเลอดออก มทงยงลายบาน และยงลายสวนและมกเปนยงลายตวผ

9..............

10. การใชทรายอะเบทใส ลงในน าหลอจานรองตกบขาว ไมสามารถปองกนยงลายมาวางไขได

10............

11. การท าลายแหลงเพาะพนธลกน ายงลายท าไดโดยการใสทรายก าจดลกน ายงลายหรอปลอยปลาในแหลงน า

11............

12. ผทปวยเปนโรคไขเลอดออกแลวสามารถเปนซ าได หากถกยงลายทมเชอโรคไขเลอดออกกด

12............

88

ค าถามเกยวกบความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ค าตอบ ส าหรบผวจย

13. ภมปญญาชาวบานในการปองกนการเพาะพนธยงลาย คอ การใสปนแดงในโองน า เปนตน

13............

14. อสม. มหนาทในการรกษาพยาบาลผปวยไขเลอดออกเบองตน 14............ 15. โรคไขเลอดออกเกดจากการไดรบเชอแบคทเรย ซงมการตดตอของ

โรคโดยมยงลายเปนพาหะ 15............

89

90

91

สวนท 4 ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมตอบทบาทของ อสม. ในการควบคมปองกนโรคไขเลอดออก

………………………………………………………………………………………………………..……………………….…………………………………………………………………………….……………………..…..…………………..……………………………………………………………………..………….…………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………..……………………….…………………………………………………………………………….……………………..…..…………………………………………………………………………………………………………..……………………….…………………………………………………………………………….……………………..…..…………………..……………………………………………………………………..………….…………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………………………………………..……………………….…………………………………………………………………………….……………………..…..…………………..……………………………………………………………………..………….…………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………..……………………….………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………..…

ขอขอบพระคณผตอบแบบสอบถามทกทาน

ภาคผนวก ข

แบบสงเกตการเฝาระวง การควบคม และปองกนโรคไขเลอดออกส าหรบ อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

93

แบบสงเกตการเฝาระวง การควบคม และปองกนโรคไขเลอดออกส าหรบ

อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

ชอผสงเกต........................................................................................................................................... ชออาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน........................................................................................... ระดบของอาสาสมครสาธารณสข....................................................................................................... วนท................................................. เวลา ตงแต.............................. น. ถงเวลา.............................. น. สถานการณ/บรบทในวนทสงเกต........................................................................................................ (เชน บานเลขทอะไร, มเหตการณอะไรเกดขนในระหวางการสงเกต หรอวนทสงเกต)

หวขอสงเกต

ผลการสงเกต ความเหนของ

ผวจย ไดปฏบต ไมปฏบต

ถกตอง ไมถกตอง 1. ความสามารถน าความรในการควบคม

โรคไขเลอดออกมาประยกตใชได 1.1 การใหค าแนะน าขอมล ความร

เกยวกบโรคไขเลอดออกแกประชาชน

1.2 การแจงขาวสารจากสาธารณสขชมชนเพอการควบคมการแพรระบาดของโรคไขเลอดออกแกประชาชน

1.3 การควบคมการวางไขของยงลาย

94

หวขอสงเกต

ผลการสงเกต ความเหนของ

ผวจย ไดปฏบต ไมปฏบต

ถกตอง ไมถกตอง 2. ความสามารถน าความรในการปองกน

โรคไขเลอดออกมาประยกตใชได 2.1 การเปนแกนน าในการวางแผน

ปองกนโรคไขเลอดออกในชมชน

2.2 การสอสารเพอชกชวนประชาชนใหเขารวมท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย

2.3 การเปนแกนน าในการท าลายแหลงเพาะพนธยงลาย

2.4 การประเมนอาการเจบปวยดวยโรคไขเลอดออก

2.5 การเฝาระวงการระบาดของโรคไขเลอดออก

2.6 การตรวจสอบพนทเสยงและปรบปรงสถานทในชมชนใหโลง โปรง

95

หวขอสงเกต

ผลการสงเกต ความเหนของผวจย ม ไมม

มาก ปานกลาง นอย 3. ความตงใจและความมงมนในปฏบต

หนาทในบทบาท อสม. ในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

4. การเขาไปมสวนรวมในกจกรรมดานสาธารณสขในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

5. การใหความรวมมอกบเจาหนาทสาธารณสขทงรองขอและสมครใจ 5.1 การวางแผน

5.2 การปฏบตงาน

5.3 การประเมนผล และปองกนแกไข

6. มนษยสมพนธ และอธยาศยของ อสม. ทมตอชาวบาน

96

หวขอสงเกต

ผลการสงเกต ความเหนของผวจย ม ไมม

มาก ปานกลาง นอย 7. ความนาเชอถอ และการไดรบการ

ยอมรบจากชาวบาน

8. การใหความรวมมอของชาวบานทมตอ อสม.

9. ทกษะและความสามารถในดานการสอสาร

97

หวขอสงเกต

ผลการสงเกต ความเหนของ

ผวจย ม ไมม

ถกตอง ไมถกตอง 10. วธการ/รปแบบในการประชาสมพนธ

ใหความรเกยวกบโรคไขเลอดออกแกชาวบาน

หวขอสงเกต

ผลการสงเกต ความเหนของ

ผวจย ม ไมม

มาก ปานกลาง นอย 11. การเปนตวอยางทดใหกบชาวบานใน

การดแลบานเรอนใหสะอาด ไมมแหลงเพาะพนธยงลาย

12. การเปนผน า/แกนน าชาวบานในการก าจดแหลงเพาะพนธยงลาย

98

หวขอสงเกต

ผลการสงเกต

ความเหนของผวจย ม ไมม

ถกตอง ไมถกตอง 13. วธการและเทคนคการบนทกขอมลลง

แบบฟอรมการส ารวจลกน ายงลาย

14. การประเมนสถานการณ หรอผลการด าเนนงานการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของตนเอง

15. การน าเสนอผลงาน หรอการรายงานผลการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหกบเจาหนาทสาธารณสข

99

ขอคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมเกยวกบพฤตกรรมการเฝาระวง การควบคม และปองกนโรคไขเลอดออกส าหรบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

………………………………………………………………………………………………………..……………………….…………………………………………………………………………….……………………..…..…………………..……………………………………………………………………..………….…………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………..……………………….………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………….…………………………………………………………………………….……………………..…..…………………..……………………………………………………………………..………….…………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………..……………………….………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………..……………………….………………………………………………………………………….………………………..…..…………………..…………………………………………………………….………..………….………………………………………………………………………………………………….………………………………………..……………………………………………………………………………

ภาคผนวก ค

ผลการวแคราะหคาดชนความสอดคลองของวตถประสงค (IOC)

101

ขอค าถาม ผลการวเคราะห IOC ขอค าถาม ผลการวเคราะห IOC สวนท 1 ขอ 1 1 สวนท 5 ขอ 1 1

ขอ 2 0.33 ขอ 2 1 ขอ 3 1 ขอ 3 1 ขอ 4 0.33 ขอ 4 0.66 ขอ 5 0.66 ขอ 5 1 ขอ 6 1 ขอ 6 1

สวนท 2 ขอ 1 1 ขอ 5 1 ขอ 2 1 ขอ 6 1 ขอ 3 1 ขอ 7 1 ขอ 4 1 ขอ 8 1

สวนท 3 ขอ 1 1 ขอ 9 1 ขอ 2 1 ขอ 10 1 ขอ 3 1 ขอ 11 1 ขอ 4 1 สวนท 6 ขอ 5 0.66

สวนท 4 ขอ 1 1 ขอ 2 1 ขอ 3 1 ขอ 4 0.66 ขอ 5 1 ขอ 6 1 ขอ 7 1 ขอ 8 0.66 ขอ 9 1 ขอ 10 0.66 ขอ 11 1 ขอ 12 1 ขอ 13 1 ขอ 14 1 ขอ 15 1

ภาคผนวก ง

ผลการวเคราะหคาความเชอมนของแบบสอบถามวดระดบความร

103

ค าถามเกยวกบความรเกยวกบการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก คะแนนเฉลย 1. ยงลายทเปนพาหะน าโรคไขเลอดออก มกออกหากนเวลากลางคน 0.95 2. ไขเลอดออกเปนโรคตดตออนตราย โดยมยงลายเปนพาหะน าโรค 1.00 3. อาการของไขเลอดออกทส าคญคอ ผปวยมไขสงไมลด 2-7 วน ปวดศรษะ และปากแดง

หนาแดง 0.96

4. เมอเปนไขเลอดออกควรเชดตวลดไข และใชยาพาราเซตามอล และดมน ามากๆ 1.00 5. ถามไขสงตดตอกนเกน 2 วนควรไปรดแขน และเจาะเลอดเพอตรวจหาไขเลอดออก 0.94 6. เมอมไขสง ไมควรใชยาแอสไพรนลดไข เพราะจะท าใหเลอดออกงายขน 0.98 7. การตดวงจรการเจรญเตบโตของยงลาย ทจะเปนพาหะน าโรคไขเลอดออก ควรท าใน

ระยะทเปนตวเตมวย (ตวยงลาย) 0.91

8. การก าจดลกน ายงลายโดยการคว าภาชนะไมใหมน าขง ควรท าตอเนองตดตอกนทก 7 วน

0.99

9. ยงลายทเปนพาหนะของโรคไขเลอดออก มทงยงลายบาน และยงลายสวนและมกเปนยงลายตวผ

0.91

10. การใชทรายอะเบทใส ลงในน าหลอจานรองตกบขาว ไมสามารถปองกนยงลายมาวางไขได

0.96

11. การท าลายแหลงเพาะพนธลกน ายงลายท าไดโดยการใสทรายก าจดลกน ายงลายหรอปลอยปลาในแหลงน า

0.97

12. ผทปวยเปนโรคไขเลอดออกแลวสามารถเปนซ าได หากถกยงลายทมเชอโรคไขเลอดออกกด

0.93

13. ภมปญญาชาวบานในการปองกนการเพาะพนธยงลาย คอ การใสปนแดงในโองน า เปนตน

0.90

14. อสม. มหนาทในการรกษาพยาบาลผปวยไขเลอดออกเบองตน 0.93 15. โรคไขเลอดออกเกดจากการไดรบเชอแบคทเรย ซงมการตดตอของโรคโดยมยงลาย

เปนพาหะ 0.91

รวมคะแนนเฉลย 0.94

ภาคผนวก จ

ผลการวเคราะหคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาช

105

Item-total Statistics

Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha

if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted

ขอ1 27.7333 6.7540 .5162 .7881 ขอ2 27.5000 7.2931 .4801 .7936 ขอ3 27.5333 7.0161 .5724 .7849 ขอ4 27.9333 7.4437 .1749 .8304 ขอ5 27.7333 6.7540 .3682 .8108 ขอ6 27.6333 6.9989 .4656 .7934 ขอ7 27.5333 7.2230 .4626 .7943 ขอ8 27.5333 6.8092 .6856 .7750 ขอ9 27.4667 7.0161 .5303 .7878 ขอ10 27.4667 7.0161 .5303 .7878 ขอ11 27.6000 6.6621 .6584 .7745

Reliability Coefficients

N of Cases = 30.0 N of Items = 11

Alpha = .8083

สวนท 3 ทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน

โปรดท ำเครองหมำย √ ลงในชองวำงทตรงกบระดบทกษะในกำรท ำงำนของทำนมำกทสด

ค าถามเกยวกบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอด

ระดบการปฏบตการ

ส าหรบผวจย ปฏบต ไมปฏบต

เลย (1)

ประจ าสม าเสมอ

(3)

บางครง (2)

1. ทำนมสวนรวมในกำรปองกนกำรเพำะพนธยงลำย ดวยกำรพนหมอกควนในพนทเสยง ทง แหลงน ำขง ทอระบำยน ำ อยำงนอยปละ 2 ครง

1.............

2. ทำนชวยสงเสรมใหชำวบำนท ำกำรตรวจสอบพนทๆ มน ำขงอยำงนอยทกๆ 7 วนหรอหลงจำกทมฝนตก 2............. 3. ทำนมกำรเชญชวนใหชำวบำนศกษำขอมลและขำวสำรกำรแพรระบำดของโรคไขเลอดออกพรอมทงแนะน ำวธ

ควบคมและปองกนโรคดวยวำจำในชวงทมกำรระบำดของโรค

3.............

4. ทำนเขำรวมกจกรรมในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกอยำงตอเนอง ทง กำรตดหญำและปำรกชดในหมบำนใหโลงเตยน

4.............

5. ในชวงทมกำรระบำดของโรคไขเลอดออก หำกบคคลในครอบครวเจบปวยทำนจะแนะน ำใหมกำรเฝำดอำกำรไข โดยตองไมมไขสงตดตอกนเกน 2-7 วน และแนะน ำวธกำรพยำบำล คอ ใหดมน ำมำกๆ เชดตวลดไข และใหกนยำลดไขพำรำเซตำมอลเทำนน

5.............

ค าถามเกยวกบทกษะในการควบคมและปองกนโรคไขเลอด

ระดบการปฏบตการ

ส าหรบผวจย ปฏบต ไมปฏบต

เลย (1)

ประจ าสม าเสมอ

(3)

บางครง (2)

6. ทำนมสวนรวมกจกรรมรณรงคกำรควบคมและปองกนไขเลอดออกในโรงเรยน และแหลงชมชน 6............. 7. ทำนสำมำรถใหค ำแนะน ำ และใหควำมรแกนกเรยน และชำวบำนเรองโรคไขเลอดออกไดเปนอยำงด 7............. 8. ทำนสำมำรถแนะน ำวธควบคมและปองกนโรคไขเลอดออกใหกบชำวบำน ดวยกำรท ำลำยแหลงเพำะพนธยงลำย

เชน วธกำรปองกนไมใหถกยงลำยกด กำรสำธตวธกำรใสเกลอในแหลงน ำขง เปนตน

8.............

9. กำรปฏบตหนำท อสม. ในกำรควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก ทำนไดมกำรตดตำม เฝำระวง และรำยงำนผลใหหนวยงำนสำธำรณสขทรำบผลอยำงตอเนอง

9.............

10. ทำนไดแนะน ำใหควำมรแกชำวบำนในกำรเฝำระวงอำกำรปวยเปนโรคไขเลอดออกของบคคลในครอบครวอยำงถกตอง

10............

11. ทำนไดแนะน ำชองทำงทถกตองในกำรแจงขำว เมอพบวำมบคคลในครอบครว หรอบคคลใกลชดปวยเปนโรคไขเลอดออก

11............