-
K ARDEŞLİK
KÜLTÜR EDEBİYAT VE SANAT DERGİSİ SAYI: 283—284 MAYIS - HAZİRAN /
2013
TÜRKMEN KARDEŞLİK OCAĞI
GENEL MERKEZ-BAĞDAT-IRAK
اءألخا
5. Türkmen Basın Konseyi Kurultayı: Yeni Bir Sürecin Başlangıcı
olacak mı!
BASIN BASIN
YOLUYLA
BASTIRIN
-
Evvel Allah sonra sen İkinizin sayenizde
Varım ben Evvel Allah sonra sen
Kadir Allah
En gökçe bir hamurla Yoğurarak yarattı Senin koynuna attı
Perçinleştim seninle Ruhum ruhuna çattı
Annem oldun Kerkük’üm Barındırdın besledin Kılca kusur etmeden
En kıtlı günlerimde Sayem sermayem ol
Evvel Allah sonra sen Sizlerin sayenizde
Şairim ben şadım ben O sezgi, seziş verdi Güzellikler
estiren
Sen de güç Sen de esin
Kesilmedi içimden Eksik olmadı sesin
En doygun sözcükleri Pekiştirdin dilime
Gereksinim duydumsa Konuşmaya ne zaman Evvel Allah sonra sen
KAZANCI
-
1
M. Ö
mer
Kaz
ancı
M
ER
HA
BA
Sevgili okurlar Yine değişik içerikli bir sayıyla karşınıza
çıkarak en derin sevgilerimizle se-lamlıyoruz hepinizi. Ancak
burada , bu değişik içerikten değil, 17 Mayıs tari-hinde
İstanbul’da yapılması beklenen 5. Türkmen Basın Konseyi Kurultayı
dolayısıyla sizlere basınımızdan söz etmeye çalışacağız. Özel
olarak basımız ile ilgili bir soruyla başlamak istiyoruz.. 2003’ten
bu yana basınımız neler getirdi neler götürdü. Haklarımızı elde
etmek, sesimizi duyur-mak, jeopolitik ve sosyokültürel varlığımızı,
yaşadığımız çevreye kabul ettir-mek açısından hangi kerteye kadar
etkili oldu, başarı sağladı.. Kabul ettirmek dememizi yadırgamayın.
Zira basın, yasama, yürütme ve yargı güçlerinden sonra, dördüncü
güç olarak nitelendirilmektedir. Bugün dünyada bir çok ülke-nin
tanık olduğu dramatik değişikliklerin büyük bir bölümü, basının
bilgilendi-rici, bilinçlendirici, etkileyici gücüne borçludur.
Rejimler devriliyor, düzenler kökten sokturuluyor, yerine yenileri
getiriliyor. Yalnız eylemlerin değil, basın yoluyla yapılan
söylemlerin de büyük payı oluyor bu işlerde. Arap baharını ör-nek
göstermek, yerinde olur sanırım burada Türkmen basınını
değerlendirmek için, geçenlerde Kardeşlik Ocağında bir konferans
düzenledik. Konferansta konuşmaya davet ettiklerimiz,
bizimkiler-den değildi. Yaşadığımız çevrede medyayla yakından
ilişkisi olan Arap dostla-rımızdandı. Bunu bilerek böyle yaptık.
İzleyici olarak, karşı taraf Türkmen medyasını nasıl görüyor, nasıl
değerlendiriyor, hakkında neler biliyor, neler düşünüyor. Amacımız
bunu öğrenmekti. Medyamızı değerlendirirlerken, söz-lerini, kulak
kesilerek dinliyor, tek kelime kaçırmamak için, ağızlarından
göz-lerimizi ayıramıyorduk. İki buçuk saat süresince anlattıklarını
çok kısa bir tümceyle özetleyeceğim: “Türkmen medyasının pili
bitmiştir, en klasik yön-temlerle çalışmaktadır. Sesi kısıtlı,
fazlaca etkileyici değildir. Millet olarak se-sinizi duyurmak için
yalnız bu yarı buçuk medyanıza sarılmaya gerek yok. Bü-yük imkanlar
sağlayan fırsatlardan da yararlanabilirsiniz. Dünya medyasına
açılabilirsiniz. Bu, kendi içinize kapalı kalışınız, zamanla
devanıza zarar geti-rebilir. Basın, ağır basın, basın yoluyla
bastırın, karşı tarafı kandırıncaya ka-dar bastırın, baskı yapın.
Bugün en etkileyici güç basındır”. Bizden fazla hali-mize acıyorlar
ve doğru yolları gösteriyorlardı. Ayrıntılar için dergimizin Arapça
bölümünde konuyla ilgili olarak sunduğumuz rapora bakabilirsiniz.
Öteden beri Türkmen basın kurultayları yapılıyor. Bu yıl beşincisi
17 Mayıs’ta İstanbul’da yapılacak. Her seferinde eksiklikler
sergileniyor, kusurlara işaret ediliyor. Ancak hiç bir defasında ,
bu eksikler ile o kusurları gidermek için tek bir önlem alınamıyor.
Alınsa bile ne çıkar. Herkes kendisi için oluşturduğu fil-dişi
burcunda yaşamakta, direktifini destek verenlerinden almakta, onun
ağzı-na bakmaktadır. Millet meselesi ikinci, üçüncü, hatta bazıları
için bininci dere-cede gelmektedir. Umarız bu önümüzdeki kurultay,
geçenlerinin kopyası de-ğil, bütün onların üstünde bir şey olur..
Dua edin ki, böyle olsun.. Yoksa…..
-
2
TÜRKMEN KARDEŞLİK OCAĞI
KARDEŞLİK KÜLTÜR EDEBİYAT VE SANAT
DERGİSİ SAYI: 283 - 284
MAYIS – HAZİRAN/ 2013 ——————————————– Mayıs 1961 Yılında Yayın
Ha-
yatına Başlayan Bu Dergi Türk Dünyası
Edebiyat Dergileri Üyesidir
TKO Adına İmtiyaz Sahibi ve
Genel Yayın Yönetmeni Dr. Mehmet Ömer Kazancı
mustco2003@ yahoo. com
Yazı İşleri Kurulu Dr. Necdet Yaşar Bayatlı
Ahmet Ferman
Danışma Kurulu Vahidettin Bahattin Dr. Nusret Merdan
Temsilciler
Behçet Gamgin (Kerkük) Aydın Kerkük (Kerkük)
Adnan Assaf (Tuzhuırmatu) Yönetim Adresi
Türkmen Kardeşlik Ocağı Irak-Bağdat– Mustansıriyye Semti
e-posta: tek2mtc@ yahoo.com Baskı:
Fuzuli Yayın ve Basım İşletmesi Kerkük
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER 1-Ata Terzibaşı Irak Türk Dilinin Yılmaz Bekçisi:
Son bölüm: Önder Saatçi…………..…...……….3 2-Bağdat’ta bir Türk
Gazetesi: Yeni Irak: Dr. Ya-vuz Haykır…………………………...………….9 3-Mûr Ali
Baba: Dr. Siham Zengi…..…………14 4-Türkmen Köroğlu’nun Bir Şiiri ve
Bir Sözlük: Dr. Muratgeldi Soyegov…...……………...…...17 5-Demişler:
şiir: Bahtiyar Postacıgil….……….20 6– Prof. Dr. Ziyat Akkoyunlu
Hayata Veda etti.21 7-Rıfat Yolcu Hayata Veda Etti: Kasım
Sarıkâhya……………...……………………….25 8-Dil Araştırmaları: Rıfat
Yolcu………...……..26 9– Fuat Osman Erbilli’yi Yitirdik: Fazıl
Mah-mut……………..………………………………28 10-Mehmet Ömer Kazancı’nın Kadın Kalbi
Eseri Üzerine: İslam Beytullah Erdi……………...….29 11-Kazancı’nın Yeni
Bir Eseri: Aydın Kerkük..32 12-Telgraf Öyküler: Nusret
Merdan……...……34 13-Bir Köyün Hikayesi: Kemal Beyatlı...……..35
14-Seçim Endişeleri:Sabah Tuzlu………....…..38 15-Babamın Eşeği:
Jelyaz Kondev, Çeviren:İslam Beytullah Erdi……………………...…...……..41
16-Ağıt: Şiir: Ömer Sabır Türkmenoğlu….…...45 17-Aşıklar Beyi:
Hasan Abbo………...……….46 18-İpek Yolu: Azerbaycan’da İpekçilik Tarihi
ve Siyaseti: Habil Hemidov…………...………….47 19– Yüzsüzler Yüzünü
Alsın: Değerlendirme: Necmettin Bayraktar………..…………………54 20-Halk
Sanatçısı Kazım Muhammet Ali: Sermet Tuzlu…………………………………………...56
Mayıs 1960 Türkmen Kardeşlik Ocağının
kuruluş tarihi... Mayıs 1961
Kardeşlik Dergisinin yayın hayatına başladığı tarihi...
Bu iki münasebet dolayısıyla hepinizi tebrik
ediyor ve OCAK ile DERGİYE desteklerinizi esirgememenizi
diliyoruz...
-
taBdi
içindeki gegibi bazen İşte, Irak Tmesinde veNitekim, Mtırma
enstiTezribaşı’nkılar ve TüSözlük vemıyla derlenileri’nde(12),
Kerkü1963: 61). zemesini tmuştur. Bugerçekleşti1375 fiş
göSözlüğü’ndğını yukar
1 Bu eser Aze1976: 203).
A a TerzibaşıBilindiği gibil, edebiyat elişme safhde
araştırm
Türklerinin e bunların i
Mahir Nakiptüsü” olaraknın, Kerkükürküler, Kee Arzı Kamemelerden
o3 cilt) toplaük Eskiler S
Terzibaşı btoplayarak aundan başkirdiği söz dönderdiğinide
Kerkük ıda belirtm
eri sahasının ö
ı’nın Derlembi, Türk dili
ve folklor halarının de
macıların şahgerek dil g
işlenerek çep, kaleme ak tanıtmaktak Hoyrat veerkük Eskilmber
Mataoluşmuştur.am 2050 civSözü’nde dbu eserlerinaraştırmacıla, onun
195derleme çali; böylece Tağzından d
miştik. Terzi
önemli bir ürü
(S
Önd
meciliği: ve edebiyaürünleri to
elilleridir. Dhsî gayretlergerek folkloeşitli eserleraldığı
“Kerkadır(Nakip e Mânileri, ler Sözü, Kalı -Kerkü. Bunlardanvarında
hoy
de 700 kadande çok sayların ve ilg50’li yıllardlışmalarına
Türkiye’de Hda kelimelerbaşı’nın sö
ünü olduğunda
~ 3 ~
SON BÖLÜM
der Saa
atı çalışmalaplanır. Bu t
Derleme çalriyle gerçek
or ve edebiyrde toplanmkük’ün Kim2007: 346)Kerkük H
Kerkük Ağzıük Ağzı- 1
n Kerkük Hyrat ve mânar atasözü yyıda edebiyagililerin istifda
Türk Dilkatıldığını
Halk Ağzınrin yer almaz derleme
an, Irak’tan b
M)
atçi*
arında zamatür malzemlışmaları bakleştirilir. yat ürünlerin
masında en ömliği” eserin.
Havaları, Şaı Türkmencgibi eserleoyrat ve Mi(Elçin 200yer
alır(Elçat ve dil mafadesine sul Kurumunuve Kurum
ndan Derlemasını sağladçalışmaların
başka Tahran v
an zaman sameler o dilin
azen bir he
nin derlenmönde gelen inde onu “te
ar-ce eri
Mâ-04: çin al-
un-un
m’a me dı-na
ve Bakü’de de
Ö
ahada derlen zenginlikleyetle yürüt
mesinde, kayisim Ata Teek kişilik K
e yayımlanmış
Önder Saa
eme yoluylaleri ve tarihtülebileceği
yda geçiril-erzibaşı’dır.
Kerkük araş-
ştır (Buluç
atçi
a h i
-. -
-
~ 4 ~
derleme çalışmalarına katılarak Kerkük yöre-sinden de
kelimelerin bu dev eserde yer alması-nı sağlaması Türk dilinin
yayılma alanlarının tespitinde son derece önemlidir. Deleme
Sözlü-ğü’ndeki 1230 kelime tek başına Kerkük ve yöresinin
Türklüğünün en önemli delilidir. Hele hele, Irak’ta gerek Krallık
gerek Cumhuriyet ve gerek 2003 sonrasında, bu yörenin etnik
yapısı-nın değiştirilmesine yönelik çabaların ortaya konduğu göz
önüne alındığında, Terzibaşı’nın söz konusu derlemelerinin kıymeti
bir kat daha artmaktadır. Terzibaşı’nın dil derlemeciliğinde ortaya
koy-duğu en önemli eserse “Kerkük Ağzı Türkçe Sözlük”tür. Bu eserin
şimdilik, yalnızca birinci cildi yayımlanmıştır. Bu sözlüğün
temelleri Terzibaşı’nın 1952’de Türk Dil Kurumunun başlattığı halk
ağzından söz derleme çalışmala-rına dayanır. Yazar, Kuruma
gönderdiği kelime-lerin bir kısmını 1955’te Türk Dili dergisinde
çıkan “Kerkük Manilerinde: Bilinmiyen Türkçe Sözler” makalesinde
yayınlamış(A. Terzibaşı 1955: 434-436), sonraları derlemelerini
genişle-terek bu sözlüğün maddelerini oluşturan Kerkük ağzının
orijinal kelimelerini toplamaya başla-mıştır(Terzibaşı 2011: 3-5,
S. Saatçi 2012: 34-35). Eserin elimizde bulunan birinci cildi
incelendi-ğinde, halk ağzından alınan çeşitli terimlerin,
mecazların, ses taklidi çocuk kelimelerinin, bazı tarihî ve coğrafî
adlarla, insan adlarının değişik şekillerinin madde başı
yapıldığını görürüz. Bu maddeler sözlükte hem Arap hem de Lâtin
harf-leriyle kaydedilmiştir. Sıralama ise Arap harfle-rine göredir.
Yazar, eserinin ön sözünde Lâtin harflerini kelimelerin telâffuzunu
tam verebil-mek amacıyla kullandığını belirtmiştir. Bu ha-liyle
Kerkük ağzı kelimelerinin birçok ses ve yapı özellikleri ortaya
çıkacaktır. Kerkük Ağzı Türkçe Sözlük’te kelimelerin açıklanmasında
kullanılan tanıklarsa Kerkük halk edebiyatından alınmış atasözü,
deyim, hoyrat, mani, türkü, tekerleme, bilmece, kalıp söz, dua ve
beddua örnekleridir. Sözlüğün maddelerindeki kelime-
ler ve tanıklarda geçen bu gibi verimler Kerkük ağzının eşsiz
örnekleri olup Türk dilinin ve kül-türünün, Irak coğrafyasında
dünden bugüne uzanan pek kıymetli dil yadigârlarıdır. Ata
Terzibaşı’nın, derlemelerden elde ettiği malzemelerin birçoğu
edebiyat ürünleri olması-na rağmen dilcilik açısından da önemli
kaynak-lardır. Bu gibi eserler Kerkük ağzının kelime hazinesinin
orta a çıkarılmasında, ses ve şekil bilgisinin anlaşılmasında
önemli ipuçları barın-dırır. Ancak bu eserlerin ilk baskılarının
Arap harfleriyle olması ve Türkiye’de daha sonraki baskılarında
transkripsiyon işaretlerinin ya hiç kullanılmayışı ya da sınırlı
bir şekilde kullanıl-ması eserlerin dilcilik bakımından işlenmesini
zorlaştırmaktadır. Nitekim Sadettin Buluç, Terzibaşı’nın “Arzı
Kamber” eseriyle ilgili ma-kalesini yayımlamadan önce bu eserdeki
ses (fonetik) ve şekil(morfoloji) inceliklerini Ker-küklü
dostlarından Suphi Saatçi ve Nilüfer Rejioğlu’na okutmuş, kaynak
kişi olan Kadriye Hanım’ın ses bandını da Kerküklü Türkolog Hüseyin
Şahbaz eliyle temin ederek metni bir kere daha gözden geçirmiş,
böylece eserin dil yönünden işlenebilmesini sağlamıştır (Buluç
1976: 203-204). Ata Terzibaşı’nın derlemeye dayanan eserleri basit
mecmualar olmanın çok çok ötesinde birer ilmî çalışma ürünüdür. Bu
eserler, içerdiği mal-zemelerin yanı sıra ele aldığı edebî türler
hak-kında geniş ve derin incelemeleri de içerir. Bun-lar
Terzibaşı’nın yarım asrı aşan bitmez tüken-mez enerjisinin ve
birikiminin olgun meyveleri-dir. Ata Terzibaşı’nın Gazeteciliği:
Irak Türklerinin basın yayınla tanışmaları 1869 yılında, Bağdat’ta
çıkarılmaya başlanan Zevra gazetesiyledir. Bu gazete devrin Bağdat
Valisi Mithat Paşa öncülüğünde ve Ahmet Mithat Efendi’nin
başyazarlığında okuyucuya sunul-maktaydı (Terzibaşı 2005: 19, Nakip
2007: 334-339). Daha sonra, bilhassa 2. Meşrutiyet’in ilânını takip
eden dönemde, Osmanlı’nın bütün diyarlarında olduğu gibi, Kerkük’te
de birçok
-
~ 5 ~
dergi ve gazete yayımlanmaya başlanmıştır. Ancak Irak Türkleri
için bu yayın organlarından Beşir gazetesi ve Kardaşlık dergisinin
yeri apayrıdır. Beşir’in doğmasında ve Kardaşlık’ın gelişmesinde,
Türk diline ve kültürüne gönül vermiş iki hukukçu arkadaş Habib
Hürmüzlü ve Ata Terzibaşı’nın çok önemli katkıları vardır. Hatta,
Terzibaşı Beşir gazetesinin Türkçe bö-lümünü tamamıyla kendisi
üstlenmiş; işine mü-dahale edilmemesini de şarta
bağlamış-tır(H.Hürmüzlü 2004: 78). Terzibaşı, Beşir ga-zetesinde
“Folklor Araştırmaları” köşesini kura-rak pek çok atasözü ve
deyimin gün yüzüne çıkmasını sağlamıştır. Habib Hürmüzlü de
ken-disiyle bir süre önce gerçekleştirdiğimiz bir röportajda bize
bu iki yayın organının, kendile-rinin yazı hayatında nasıl bir yer
işgal ettiğini şu sözlerle anlatmıştı: Beşir bizim bir gençlik
de-nememiz idi. Bu denemeyi geliştirerek hizme-timizi sonradan
Bağdat’ta Kardaşlık dergisin-de devam ettirdik. (Ö.Saatçi 2011:
20). Beşir gazetesinin ömrü 26. sayısında son bul-masına rağmen 2 ,
Kardaşlık dergisi çok daha uzun soluklu olmuş; 1961-1976 yılları
arasında Irak Türklüğünün kendini dış dünyaya tanıtma-sında
lokomotif rolünü üstlenmiştir. İşte, bu lokomotife yakıt
taşıyanların en başında Ata Terzibaşı’yı görmekteyiz. Gerek Beşir
gazetesinin gerek Kardaşlık dergi-sinin çıkarıldığı yıllarda Irak
Türkmenlerinin Türkçe eğitim öğretim faaliyetleri durdurulmuş
olduğundan, bu iki süreli yayının Türkmenler için bir mektep haline
geldiğini rahatlıkla söy-leyebiliriz. Böylece, Beşir ve Kardaşlık,
Türk dilinin Irak Türkleri arasında unutulmamasını ve edebiyatının
gelişmesini sağlamıştır. Ata Terzibaşı’nın da yazılarıyla bu
yayınlara omuz vermesi, onun ana diline olan bağlılığının ve
sevgisinin bir göstergesidir. 2 Beşir gazetesi 23 Eylül 1958-17
Mart 1959 tarihleri arasında Kerkük’te yayımlanmış, 14 Temmuz
(1959) Katliamına giden süreçte Irak makamlarınca kapatılmış-tır.
Bu sırada, Ata Terzibaşı da tutuklanmış ve ağır işken-celerden
sonra Irak’ın Hille şehrinde üç ay boyunca mec-burî ikamete tabi
tutulmuştur(Saatçi 1997: 444).
Terzibaşı’nın, gazetecilik faaliyetleri içinde, Türk diline ve
kültürüne bir hizmeti de çeşitli Türk yazarları, şairleri ve fikir
adamları hakkın-da, bilhassa Arap basınında Arapçayla yazdığı
yazılardır. Bu yazılara konu olan başlıca Türk yazarları ve
aydınları arasında Ziya Gökalp, Yahya Kemal, H.Nusret Zorlutuna,
Ahmet Ağaoğlu, A. Hamdi Akseki, Halide Edib ve Abdulhak Hamid
sayılabilir(Nakip 2007: 350-351, S. Saatçi 2004: 23). Bu arada, Ata
Terzibaşı’nın, dünden bugüne Kerkük’teki basın faaliyetlerini
anlattığı “Ker-kük Matbuat Tarihi” eserini de okuyucularımı-zın
dikkatine sunmak isteriz. Irak Türklerinin en velut yazarı olan Ata
Terzibaşı’nın basın yayındaki Türkçe yazıları Türkiye Türkçesinin
bu kitle arasında tanınma-sında, yayılmasında önemli bir rol
oynamıştır. O, her iki süreli yayında yazdığı Türkçe yazılar-la
Türk dilini ve kültürünü genç kuşaklara sev-dirmiş, yeni nesillerin
Türkçeyle kendini ifade edebileceklerini onlara inandırmıştır.
Terzibaşı, bu çalışmalarıyla o yıllarda Türkçe bayrağını Irak
topraklarında gönderde tutan kalem ordu-muzun yılmaz bir neferi,
önden giden atlısıdır. Dil Sürçmeleri: Ata Terzibaşı’nın
dilciliğinde ve gazeteciliğinde köşe taşlarından biri de “Dil
Sürçmeleri”3 başlı-ğıyla Kardaşlık’ta kaleme aldığı kısa
makale-lerdir. Yavuz Bülent Bakiler, Feyza Hepçilingirler, Oktay
Sinanoğlu, Şiar Yalçın, vb. yazarların günümüzde Türkçenin doğru
kullanılması amacıyla eserlerinde işledikleri dil meselelerini,
Terzibaşı 60’lı yıllarda Kardaşlık sayfalarında gerçekleştirmiştir.
Her biri bir say-fa tutan küçük hacimli ama Türk dilinin önemli
sorunlarının enine boyuna ele alındığı, tartışıl-dığı bu yazılar
onun dilcilik yönünü aydınlatan önemli verilerle doludur.
3 Terzibaşı, bu dizinin ilk makalesini “AKTUVALİTE” köşesinde
“Dil Sürçmeleri” başlığıyla yazmış; dizinin sonraki yazılarıysa
“Dil Sürçmeleri” üst başlığıyla yayım-lanmış ve her birine, 2’den
devam etmek üzere sıra nu-marası verilmiştir.
-
~ 6 ~
Terzibaşı yedi sayı devam eden bu yazılarında bazen dil
zenginliklerimizi ortaya koyar-ken(Terzibaşı 1967: 46, Terzibaşı
1968a: 46) bazen de dilimizdeki galatlara işaret eder(Terzibaşı
1966a: 59, Terzibaşı 1966c: 47). Meselâ, derginin adındaki “kardaş”
kelimesinin Türkiye Türkçesi yazı dilinde kalınlık –incelik uyumuna
aykırılığının, İstanbul ağzının Rum-cadan etkilenmesinin bir sonucu
olduğu-nu(Terzibaşı 1966a: 59), “sürç-i lisan, can-ı gönül,
galatat, gidişat,” gibi kelimelerin dil ku-rallarına aykırı olmakla
berber zamanla dile yerleştiğini (Terzibaşı 1966a: 59, Terzibaşı
1966c: 47), “Eleğimsağma, mahdum, aks-i sada” gibi kelimelerin
Türkçeye Arapçadan geçip nasıl anlam kaymalarına uğradığını
(Terzibaşı 1966c: 47, Terzibaşı 1966d: 50, Terzibaşı 1968a: 46)
Türkmeneli okuyucusu onun satırlarıyla öğrenir. Bu yazı dizisinin
en ilgi çekici konularıysa ya-zarın Türk Dil Kurumu çalışmalarından
okuyu-cusunu haberdar etmesidir. Terzibaşı, bu özlü makalelerinde,
Kurumun türetmiş olduğu bazı kelimelerin dilde yeni sorunlara yol
açtığını, “söz gelimi”nin, Irak Türkleri arasında eskiden beri “söz
gelişi” biçiminde söylendiğini, bu tutumun Türk dünyasında ikiliğe
yol açtığını (Terzibaşı 1966b: 46), “uçak” kelimesinin, isimlerden
alet ismi yapan –ku ekiyle değil, –ak ekiyle türetilmesinin, dilin
türetme kuralla-rıyla bağdaşmadığını; ancak bu kelimenin dilde
iyice yerleştiğini ifade eder(Terzibaşı 1966b: 46). Bundan başka
Terzibaşı, Türk Dil Kuru-munun yayımlamış olduğu Türkçe Sözlük’teki
bazı boşluklara ve aksaklıklara da okuyucusu-nun dikkatini çeker.
Meselâ, o tarihlerdeki Türkçe Sözlük’te “mabet” kelimesinin
“tapı-nak” kelimesine gönderildiğini; ancak ”tapınak” kelimesinin
madde başı yapılmadığını, “min-ber” kelimesinin sözlükte hiç yer
almadığını, “gök” maddesininse “büyük suların rengi” şek-linde
açıklandığını, oysa suyun herhangi bir renginin bulunmadığını
yazılarına konu eder(Terzibaşı 1966b: 46). Bu arada, dilimizle
folklorumuz arasındaki bazı bağlara dikkat çe-kerek dil-kültür
ilişkilerinin canlı örneklerini okuyucusuna ulaştırır. Meselâ, bir
yazısında, Türkiye’de yaygın olan “çorba içmek” ifadesine karşılık
Kerkük ağzında “çorba yemek” şekli-nin yaşadığını, bu kalıplaşmanın
ardında, Ker-kük’teki çorbaların, Anadolu’dakine göre daha koyu bir
kıvamda hazırlanmasının yattığını an-latır(Terzibaşı 1968a: 46 ).
Terzibaşı “Dil Sürçmeleri”ndeki yazılarıyla Türkiye’deki dilcilik
meselelerini ve Türk Dil Kurumunun faaliyetlerini yakından takip
ettiği-ni göstermektedir. Yazar, bu makaleler vasıta-sıyla Irak
Türklerinin kültür gündemine dil me-selelerini katmış ve
okuyucularını Türkiye’deki dilcilikten haberdar etmiştir. Bu
yazılar Terzibaşı’nın Türk diline ne ölçüde vakıf olduğunu ortaya
koyarken bazı dil konula-rında yeterince isabetli hükümlere
varmadığı da bir tarafa yazılmalıdır. Ancak, biz bu makale
vasıtasıyla, onun araştırmacılığının yalnızca folklor ve edebiyatla
sınırlı olmadığını, yazarın dil meselelerine de uzanan bir
araştırmacı kim-liği taşıdığını ortaya koymak istedik. Zira, bu
yazıların temel amacının Türk dilinin zenginli-ğini ve güzelliğini
ortaya çıkarmak olduğu aşi-kârdır. Böylesi hizmetleriyle de
Terzibaşı Irak Türkleri arasında öncü bir konuma yükselmiştir. Ata
Terzibaşı’nın Eğitimde Türkçeciliği: Terzibaşı’nın önemle üzerinde
durduğu husus-lardan biri de Irak Türklerinin eğitim dilinin
Türkçeleştirilmesi meselesidir. O, her şeyden önce Irak Türklerinin
yeni nesillerinin ana dille-riyle eğitim almalarının temel bir hak
olduğuna inanır. Zaten, ilk Irak anayasası da bu hakkı Türkmenlere
vermiştir(E. Hürmüzlü 2003: 20-21). Bununla beraber bu hak uzun
süre ya kısıt-lanmış veya sulandırılmıştır. Bu soruna çözüm bulmak
üzere, onu 1963’te hemşerilerinin ba-şında görüyoruz. 8 Mart
1963’te Ata Terzibaşı başkanlığındaki bir Türkmen heyeti Irak
Cum-hurbaşkanı Abdüsselâm Arif’le görüşerek ken-disine Türkmenlerin
çeşitli taleplerini iletmiştir. Bu talep listesinin ilk maddesi
Türkmen çocuk-
-
~ 7 ~
larının Türkçe eğitimiyle ilgilidir(Şimşir 2004: 143). Terzibaşı
ana diliyle (Türkçe) eğitim alma hak-kını, yalnızca bir kültür
adamı olarak değil, hu-kukçu kimliğiyle de savunur. O, 2006 yılının
Ramazan Bayramında Türkmeneli Televizyo-nunda katıldığı bir
mülâkatta, mevcut anayasa-da ve 24 Ocak 1970’teki düzenlemede, Irak
makamlarının Türkçeyle eğitim alma hakkını bir millî hak olarak
değil de öğrenci velilerine verilmiş bir medenî hak olarak kayda
geçirdik-lerini, bu durumun, 1971’de Türkçe eğitimin baskı altına
alınmasına ve birkaç yıl içinde de bitirilmesine yol açtığını, 2006
Anayasası’nda da benzer bir tutumun bulunduğunu ve bunun
Türkmenlerin beklentilerini tam karşılamadığını ifade eder.
Terzibaşı, canlı yayında, 70’li yıllar-daki bir anısını da
anlatarak o günlerde Ker-kük’ü ziyaret eden Irak İç İşleri Bakanı
Sadun Gidan’a, 24 Ocak’ta (1970) verilen hakların geri alındığını
hatırlattığını, Bakanın maiyetin-deki bir bürokratınsa, bu haktan
öğrenci velile-rinin kendi rızalarıyla vazgeçtikleri cevabını
verdiğini belirtiyor.4 Bu da Terzibaşı’nın endi-şelerinde ne derece
haklı olduğunu gösteriyor. Zira, o dönemde eğitim dilinin yeniden
Arapça-ya çevrilmesi için Irak hükûmeti, il eğitim mü-dürlükleri
vasıtasıyla okullara düzmece dilekçe-ler göndermiş; öğrenci
velilerinin bu dilekçeleri imzalamaları istenmiş, imzalamayan
veliler çeşitli baskılara maruz kalmışlardı(E.Hürmüzlü 2003:
77-78).
*** *** Milletlerin yarınlara selâmetle ulaşabilmesi o milletin
sahip olduğu maddî ve manevî değerle-rin korunması, yaşatılması ve
geliştirilmesine bağlıdır. Bu uğurda fertlerin kendi dil ve kültür
hazineleriyle buluşturulması, donatılması o mil-letin hayatiyetini
sürdürebilmesi için elzemdir. Ata Terzibaşı bu mukaddes görevi,
karşılaştığı
4http://www.bizturkmeniz.com/tr/index.asp?page=article&id=9660
bütün zorluklara ve mahrumiyetlere rağmen, Irak coğrafyasında
lâyıkıyla yerine getirmiş çok değerli bir Türkologdur. Onun ortaya
koyduğu eserler Irak Türklüğünün millî hafızası, kimlik belgesi ve
gelecekteki çalışmalar için de en önemli müracaat kaynaklarıdır.
Irak’taki Türk varlığının 20. asrın başından beri red ve inkâr
edildiği bir ortamda Ata Terzibaşı’nın çalışma-ları daha da anlam
kazanmaktadır. O, kalemiyle, Irak coğrafyasında Türk dilinin,
edebiyatının ve kültürünün yılmaz bir bekçisi olmuştur.
------------------------ *Önder Saatçi: S. Demirel Üniversitesi/
Türk Dili Okutmanı/ Türk Dili Bölümü Başkanlığı/ Doğu
Yerleşkesi/Ertokuş Bey Derslikleri/ Çünür Isparta.
KAYNAKLAR: Bayatlı, İ. Abdi, Eski Yazıda İmlâ Güçlüğü,
Kardeş-lik ( ءاالخا ), Temmuz 1961(1. yıl- sayı:3), s. 38-39.
Buluç, Sadettin, Kerkük Ağzına Göre Arzu İle Kamber Masalı, Türk
Dili Araştırmaları Yıllığı Bel-leten, [1976] 1975 - 1976, s.
203-238. (Dakuklu) Dakuki, İbrahim, مشاكلھا( اللغة التركمانية-
)عالجھا –اسبابھا , Kardeşlik( ءاالخا ), Mart 1962(1. yıl- sayı:
11), s. 10-12. (Derleme Sözlüğü) TDK, Türkiye’de Halk Ağzın-dan
Derleme Sözlüğü, 12 cilt (ve Ek-1 cildi), Anka-ra 2009. Dizdaroğlu,
Hikmet, Kerkük Şairleri [Ata Terzibaşı], Türk Dili Dil ve Edebiyat
Dergisi, Mart 1969, C: XIX, 210. sayı, s. 789-794. (EHA)
Kar-deşlik( ءاالخا -Mayıs مع الباحث التركماني عطا ترزي باشي
,(Haziran 1965( 5. yıl-sayı:1-2), s. 14-15. Elçin, Şükrü, Kerkük’te
Genç Bir Türk Bilgini Ata Terzibaşı Hayatı ve Eserleri, Kardeşlik
(İstanbul), Temmuz-Eylül 2004, 23. sayı, s. 11-13. Elçin, Şükrü,
Bibliyografya/Kitaplar, Türk Kültürü, 7. sayı, Mayıs 1963, s.
60-61. Gökşen, E. Naci, Irak Türkmenleri Ağzından Bil-meceler
[Aydın Kerkük], Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, (Kitaplar -
Tenkit) Ağustos 1974, C: XXX, 275. sayı, s. 688-690. Hürmüzlü,
Erşat, والوطن العراقيالتركمان Kerkük Vakfı yayınları, İstanbul
2003.
-
~ 8 ~
Hürmüzlü, Habib, Derleme Sözlüğü ve Kerkük Türkçesi,
Kardaşlık(İstanbul), Nisan-Haziran 1999, 2. sayı, s. 35-38.
Hürmüzlü, Habib, نيةاكم رلتا ئدرا ا لثقافة , عطا ترزي باشي
Kardaşlık (İstanbul) Temmuz- Eylül 2004, 23. sayı, s. 78. Hürmüzlü,
Habib, Irak Türkmen Ağzı ve Yazılı Metinlerde İmla Sorununa Toplu
Bir Bakış, Kardaşlık, (İstanbul) Ekim-Aralık 2008, 40. sayı, s.
26-33. KERKÜK, İzzettin, (2004a) Irak Türklerinin Medar-ı İftiharı
Değerli Bilim Adamı Ata Terzibaşı, Kardaşlık, (İstanbul) Temmuz –
Eylül 2004, 23. sayı, s. 14-16. KERKÜK, İzzettin,(2004b) Terzibaşı
Bibliyograf-yası, Kardaşlık, (İstanbul) Temmuz – Eylül 2004, 23.
sayı, s. 24-28. NAKİP, Mahir, Kerkük’ün Kimliği, Bilgi
yayınla-rı(2. basım), Ankara 2007. SAATÇİ, Önder, Habib Hürmüzlü
ile (Kardeş-lik)’ten (Kardaşlık)’a, Kardaşlık (İstanbul)
Tem-muz-Eylül 2011, 51. sayı, s. 20-22. SAATÇİ, Önder, Irak Türkmen
Eğitiminin Kronolo-jisi, Kardaşlık, (İstanbul) Nisan – Haziran
2012, 54. sayı, s. 16-18. SAATÇİ, Suphi,(Y. Karayev Vahidoğlu ile
birlikte) Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi: 6, Kültür
Bakanlığı yayınları, Ankara 1997. SAATÇİ, Suphi, Ata Terzibaşı’nın
Hayatından Çiz-giler, Kardaşlık (İstanbul) Temmuz-Eylül 2004, 23.
sayı, s.22-23. SAATÇİ, Suphi, Türkmen Dağarcığı(Terzibaşı’nın Yeni
Hazinesi Kerkük Ağzı Türkmanca Sözlük), Kardaşlık, (İstanbul)
Nisan-Haziran 2012, 54. sayı, s. 34-36. ŞİMŞİR, Bilâl, Türk-Irak
İlişkilerinde Türkmenler, Bilgi yayınları, Ankara 2004. (TDK)
Okuyucularımızın Düşünceleri [Samed Eğit; Ataullah TERZİBAŞI], Türk
Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Temmuz 1953, C: II, 22. sayı, s.
715-716. TERZİBAŞI, Ata, Şebekler, Türk Dili Dil ve Edebi-yat
Dergisi, Ağustos 1955, C: IV, S: 47, s. 689-690.
TERZİBAŞI, Ata,(1962a) Sağır Kef, Kardeşlik ( ءاالخا ), Nisan
1962(1. yıl-sayı: 12), s. 26-27. TERZİBAŞI, Ata,(1962b) Yazı Dili
Konuşma Dili, Kardeşlik( ءاالخا ) Ağustos 1962(2. yıl- sayı: 4),
s.26-27. TERZİBAŞI, Ata,(1966a) Dil Sürçmeleri-1, Kardeş-lik(
ءاالخا ), Mayıs-Haziran 1966, (6. yıl-sayı: 1-2), s. 46. TERZİBAŞI,
Ata,(1966b) Dil Sürçmeleri-2, Kar-deşlik( ءاالخا ) , Temmuz 1966(6.
yıl- sayı: 3), s. 46. TERZİBAŞI, Ata, (1966c) Dil Sürçmeleri-3,
Kar-deşlik( ءاالخا ) , Ağustos 1966, (6. yıl- sayı: 4), s. 47.
TERZİBAŞI, Ata, (1966d) Dil Sürçmeleri-4, Kar-deşlik( ءاالخا ) ,
Aralık 1966(6. yıl- sayı: 8), s. 50. TERZİBAŞI, Ata, Dil
Sürçmeleri-6, Kardeş-lik( ءاالخا ), Eylül 1967(7. yıl- sayı: 5), s.
46. TERZİBAŞI, Ata, (1968a)Dil Sürçmeleri-7, Kardeş-lik( ءاالخا ),
Mart 1968 (7. yıl- sayı: 11), s. 46. TERZİBAŞI, Ata,(1968b) Irak
Türkleri ve Dil Öz-leştirmesi, Kardeşlik ( ءاالخا ), Temmuz 1968,
(8. yıl- sayı: 3), s. 47-49. TERZİBAŞI, Ata, Elifba Kitabı ve
Tavsiyelerimiz, Kardeşlik( ءاالخا ), Temmuz-Ağustos 1971, (11. yıl-
sayı: 3-4), s. 17-20. TERZİBAŞI, Ata, Kerkük Matbuat Tarihi, Kerkük
Vakfı yayınları, İstanbul 2005. TERZİBAŞI, Ata, Kerkük Ağzı
Türkmence Sözlük (1. cilt), Kerkük 2011. TERZİBAŞI, Ataullah(A.
Terzibaşı), Fuzuli Hak-kında: Bir Yazı Üzerine, Türk Dili Dil ve
Edebiyat Dergisi, Kasım 1954, C: IV, 38. sayı, s. 97-99. TERZİBAŞI,
Ataullah(A. Terzibaşı), Kerkük Mani-lerinde: Bilinmiyen Türkçe
Sözler, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Nisan 1955, C: IV, 43.
sayı, s. 434-436. USER, H. Şirin, Başlangıcından Günümüze Türk Yazı
Sistemleri, Akçağ yayınları, Ankara 2006. Vasfî, İhsan S., مشاكل
الكتابة القديمة في اللغة التركمانية, Kardeşlik ( ءاالخا ), Mayıs
1962, (2. yıl-1. sayı), s. 14-16.
-
ısB“
ve DoğruYazı dahaV, Sayı: 1bu bilimüzerinde
Türkmen lışmanın
izlenmiş ohariç, Tü
dağıtım amçabasıyla
ÖZET: Türkiye’nikültür ve kdukları devdevam ettirIrak’ta
bulyımlamışlalunan Türkkip etmişlegörmesini lunan Yenida
bilgiler
∗ Arş Gör. Fı
K altılmış biçBilimler En“Türkiye’niu Yol (İskena sonra Fıra1,
Yıl: 2007)
msel çalışmaen 2011’de yKardeşlik O
n değeri, Baolmasını keürkmenlerinmacıyla ulaa gerçekleşm
in sınırları dkimliklerinivletlerin içermek amacılunan
Türklardır.1933 yklerin, Türkerdir. Bununde sağlamıi Irak
gazetverilecektir
ırat Üniversite
çimiyle yayımnstitüsü, Tarin Güney Sınderun) Gaat Üniversit7)
yayımlanmanda elde edyaptığımız Ocağı, yayınağdat’ta çıkesin olarak
n çıkarmış oaşmamıştır. miştir. Buna
dışında kalai koruma veerisinde kenıyla dönemiler de bu
anyılında yayıkiye başta on yanında dşlardır. Bu tesinin
içerir.
esi Fen-Edebiy
Y
mladığımızrih Anabilimınırları Dışazetelerinintesi
tarafındmıştır. Yendilen sonuçve daha sonn No: 24) v
karılan bu gsaptamasınolduğu herBu da gazea kitabımız
an Türk Tope yaşatma nndilerini ifain etkili kitlnlamda başkın
hayatına olmak üzeredaha da öneçalışmamızği ve Türki
yat Fakültesi T ~ 9 ~
Yavuz H
z bu yazı, 20m Dalı’ndaşında Yayımn (1934) Değdan çıkarılai Irak
gazet
çlar, genel çnra kitaplaşvarılan sonugazetenin Tündan ileri gr
hangi bir betenin başyaın birkaç ye
plulukları, ynoktasında
fade etme vle iletişim arkent Bağdabaşlamış ol
e dünya ve Iemli olarak Tzda pek biliiye ile Türk
Tarih Bölümü
Haykır∗
004’te Türka Sayın Yavmlanan Yeneğerlendirilman Ortadoğtesinin
yalnçizgileriyle,ştırdığımız uçlardan fa
Türkiye’ye uelmektedir.basın organazarı Celil erinde işare
yaşadıkları birçok faal
ve Türkiye racı olan ga
at’ta Yeni Ilan Yeni IraIrak çevresiTürk kültürinmeyen ve
k kültürü bağ
ü - ELAZIĞ
kiye’nin Fırvuz Haykır’i Irak (Bağmesi” konuu Araştırma
nız dört sayı bizim aynıçalışmada (
azla farklı dulaşmasını,
Bildiğimiznı ülkenin dYakup’un het etmiş bul
siyasi organliyetlerde bile olan so
azetelerden rak isimli ak gazetesi inde gelişenrünün devame
elimizde ağlamında y
rat Üniversi’ın hazırlamğdat), Vahdeulu tezden aaları dergisısı
üzerindeı gazetenin (Yeni Irak
değildir. Anoralarda bi
z kadarıyla, dışına abonharcadığı olunuyoruz.
nizasyon alulunmuşlarsyal kültürefaydalanmıhaftalık
birvasıtasıyla
n olayları ymı noktasınancak belli ayın politik
itesi Sosyal mış olduğu det (Halep) alınmıştır. sinde (Cilt: en
yapılan 24 sayısı Gazetesi: cak bu ça-ile az çok bu gazete
nelik ve ya olağan üstü (Kazancı)
ltında kendirdır. Bulun-el bağlarınıışlardır. r gazete ya-
Irak’ta bu-yakından ta-nda bir işlevsayıları bu-
kası hakkın-
l
i -ı
---v --
-
~ 10 ~
Giriş Osmanlı Devleti’nin yıkılması ve 1923 yılında Türkiye
Cumhuriyeti Devleti’nin Anadolu sınır-ları dâhilinde kurulmasıyla
Ortadoğu, Balkanlar ve Kafkaslar başta olmak üzere pek çok bölgede
Türk toplulukları bu sınırlar dışında kalmıştır. Sınırlar dışında
kalan Türk unsurları tarihi ve milli birlikteliği olan Türkiye
Cumhuriyeti ile bağlarını sürdürmek için büyük çaba
harcamış-lardır. Ayrıca yaşadıkları bölgelerdeki siyasi
organizasyonların tabiiyeti altında kimlik ve kültürlerini korumak
amacıyla birçok girişim ve faaliyette bulunmuşlardır. Bu
faaliyetlerin içeri-sinde neşriyat çalışmaları önemli bir yer
tut-maktadır. Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışında varlıkla-rının
devam ettiren bu Türk unsurları, yeni Türk Devleti’ni kendilerinin
hamisi olarak görmüş-lerdir. Türk Devleti’ne olan bağlılık ve
mensu-biyet şuuru ile Türk kültür ve kimliğini koruma
psikolojisiyle yapmış oldukları faaliyetlerin en belirgin olduğu
alan, Türkçe yayın faaliyetleri-dir. Bu yayınlar içerisinde
gazeteler önemli bir yer tutmaktadır. Gazeteler vasıtasıyla
Türki-ye’ye olan bağlılıkları ve mensubiyet şuurunun yanında;
Türkiye ve Türkiye sınırları dışında muhtelif bölgelerdeki
soydaşları ile iletişim kurmayı ve birbirleri ile haberdar olmayı
da bu gazeteler vasıtasıyla gerçekleştirmişlerdir. Tür-kiye’nin bir
milli meselesinde Yunanistan’ın İskeçe şehrinde yaşayan Türklerin
çıkarmış olduğu bir gazete ile Suriye’nin Halep şehrinde veya
Irak’ın Bağdat şehrinde yine Türklerin çıkardığı gazetelerin
reflekslerinin aynı paralel-likte olduğunu, bu gazetelerin
yayınlarında çok net görmekteyiz. İşte bu anlamda, Bağdat’ta
Türkler tarafından 1933 yılında yayımlanmaya başlayan ve elimiz-de
ancak belli nüshaları bulunan Yeni Irak ga-zetesi, Bağdat’ta
yaşayan Türklerin yaşamı, duygu, düşünce ve faaliyetleri ile dünya
ve Türkiye’ye bakışları noktasında bize bilgiler vermektedir. Yeni
Irak Gazetesi, uzun yıllardan beri her türlü baskı ve tecrit
içerisinde yaşamla-
rını sürdürmek zorunda kalan Irak Türklerinin kısa süren bir
zaman dilimi içerisinde belli sos-yal ve kültürel hakları elde
ettiğini göstermesi bakımından da ayrıca bir öneme sahiptir. Bu
kısa süren hak alma sürecinde, Atatürk Dönemi dış politikasının
etkisi büyüktür. Daha sonraki süreçte Irak’ta yaşayan Türkler her
türlü siyasi sosyal ve kültürel hakları ellerinden alınarak
günümüze kadar gelen ve şu anda da sürmekte olan bir haksızlık ve
zulüm sürecinde varlıkla-rını korumaya çalışmaktadırlar. Bunun
yanında Yeni Irak Gazetesi’nin yayınlanması Irak’ın başkenti olan
Bağdat’ta ciddi bir Türk nüfusu-nun yaşadığının da bir
göstergesidir.1 Yeni Irak Gazetesi’nin 1934 yılında yayımla-nan ve
incelememize konu olan dört nüshası elimizde bulunmaktadır. Bunlar
4 Şubat 1934 (28 Numaralı), 8 Nisan 1934 (37 Numa-ralı), 13 Mayıs
1934 (42 Numaralı), 10 Hazi-ran 1934 (45 Numaralı) tarihli
nüshalarıdır. Elimizde bulunan Yeni Irak Gazetesi’nin
nüsha-larındaki sayı numaralarına baktığımızda bu gazetenin yayın
hayatına 1933 yılında başladı-ğını görmekteyiz. 2 1932 yılında
bağımsızlığı verilen Irak devletine istinaden gazeteye Yeni Irak
ismi verildiği kuvvetle muhtemeldir. Yeni Irak Gazetesi Bağdat
şehrinde yayımlanmıştır. Gazetenin sahibi, yazı işleri müdürü
(Mesul Müdürü) ve başyazarı Celil Yakup’tur. Gazete haftalık olarak
Pazar günleri yayımlan-maktadır. Yeni Irak logosunun altında
“şimdilik Pazar günleri çıkar” ibaresinin bulunması bu gazetenin
haftada birkaç gün veya günlük gaze-te olarak yayımlanmasının
planlandığı fikrini 1 Irak Türkleri hakkında geniş bilgi için bkz.
Bilal N. Şimsir, Türk-Irak ilişkilerinde Türkmenler, Bilgi
Yayıne-vi, Ankara, 2004; Suphi Saatçi, Tarihi Gelişim İçinde
Irak’ta Türk Varlığı, Tarihi Araştırmalar ve Dokümantas-yon
Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı, İstanbul, 1996; Suphi Saatçi,
Tarihten Günümüze Irak Türkmenle-ri, Ötüken Neşriyat, İstanbul
2003; Şevket Koçsay, Irak Türkleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul,
1991; Hamza Çelepoğlu, Dünden Bugüne Irak Türkmenleri ( Ortadoğu
Siyasetindeki Yeri), Elazığ 2006 (Fırat Üniversitesi Sos-yal
Bilimler Enstitüsü yayınlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Doç. Dr.
Erdal Açıkses) 2 Yeni Irak Gazetesi, 4 Şubat 1934, s. 1.
-
bize düşünhaftalık yaşanmıştır. yuculardanİdari yer
karşısındakBasım işi yapılmıştırMatbaası’nmıştır. Bağdat şehsi,
Bağdat yetlerinde de okuyucurına daha çdiğer vilayde
kullanılGazetenin ile satılmaYeni Irak Gbedeli 250lerde ise
yzetenin fiykarşılığınınettiğini yinilanlarındaşartlarının lerinin
peşbir ilan bulFakat anlaişlemleri
tvilayetlerdücretleriningörevlendidiğer vilayde okuyuc
3 Yeni Irak G4 “İ’tizar”, Ye5 “Bağdat Po6 Fels Irak’ta1 kuruş
1,5 Ir7 “Okuyucula4. 8 “Abone Şer9 “Okuyuculatesi, 10 Hazir
ndürmektediayınlarında Bunu basıl
n özür dilenolarak “Baki mahal” Bağdat’ta
r. Elimizdenda biride
hrinde yayımbaşta olmave Irak sın
ularına ulaşçok posta ilyetlerde dağlmıştır.5 bir sayısı
aktaydı. 6 YGazetesinin
0 fels, Bağdyıllık abonelyatının 1934n aşağı yune gazetede an
anlamak
bulunduğu şin ödeme şlunmaktadıradığımız kaam uygulan
de bulunann toplanmairmiştir.9 Gayetlerinde olcusuna ulaş
Gazetesi, 4 ŞubYeni Irak Gazetostası”, Yeni Ira kullanılan parak
fels’i değearımıza”, Yen
riatı”, Yeni Iraarımızın Nazaran 1934, s. 2
ir.3 Ancak bbile bazı
lamayan saynmesinden aağdat Hayd
adres olarbulunan öz
eki gazeteleAhd Matb
mlanan Yenak üzere Iranırları dışınşmıştır. Gazle ulaşmaktğıtım
için ab
1934 yılı içYine 1934 n Bağdat’ta dat dışındaklik bedeli 74 yılı
itibariukarı 3,25
verilen Tüktayız. 7 G kısımda isşartı bulundr.8 adarıyla
bunamamıştır.n abonelerası amacıylazetenin Balduğu gibi bştığını ve
i
bat 1934, s. 1.tesi, 10 Hazirarak Gazetesi, 4ara birimidir.
erindedir. i Irak Gazetes
ak Gazetesi, 4arı Dikkatine”.
bu fikre rağmaksamalar
yılar için, oanlamaktayıdarhane Carak verilmizel matbaalerin üçü
Kbaası’nda b
ni Irak Gazak’ın diğer vndaki ülkelzete okuyucadır. Bağdabonelik
sist
çerisinde 5 yılı içeris
yıllık aboneki diğer vila50 fels idi. yle Türk pakuruşa tek
ürkçe kitap sazetede ab
se abone beduğunu beli
u peşin öd. Çünkü garden gazetla bir muteağdat ve Irabaşka
ülkelilgi gördüğ
an 1934, s. 3.4 Şubat 1934,1934 kuruna
si, 4 Şubat 193
4 Şubat 1934, ”, Yeni Irak G ~ 11 ~
men ya-
oku-z.4 amii iştir. arda
Kiren asıl-
zete-vila-erde
cula-at ve temi
fels inde eliği ayet-
Ga-arası abül satış bone edel-irten
deme azete enin emet ak’ın erde ğünü
, s. 1. göre
34, s.
s. 1. Gaze-
gazyız.GazgazhaliYazlabıArazamrülmGazda TnuşğunsımCumbesiGazla
bÖrn
10 “Y11 “T1934
zetede çıkan.10 zetenin fizzete 4 sayfadinde bölünmzı dili
Türkçı yapılmış ap Alfabesiman Latin hmektedir. zetenin
dilinTürkiye Cuulan sade T
nu görmektmları Latin
mhuriyeti’ni de kullanmzetede tashibirlikte bu neğin; 13 M
Yeni Irak”, YeTürkiye Habe4, s. 2.
n ilan ve rek
iki durumudan ibarettirmüş ve fotoçedir ancakolmasına r
i kullanılmharfleriyle
ne baktığımumhuriyeti Türkçe ile ateyiz. Ayrıcharfleriyle
nin harf inkımıştır.11 ih hatalarınadurum sıkl
Mayıs 1934 t
eni Irak Gazeterleri”, Yeni
klamlardan
una bakacar. Genel olaoğraflar kulk Türkiye’drağmen bu
maktadır. Fayazılan ya
mız zaman, sınırları içeaynı paraleca gazeteni
neşredilereılâbından so
a yer yer raıkla görülmtarihli gaze
tesi, 4 Şubat 1Irak Gazetes
anlamakta-
ak olursakarak 5 sütunllanılmıştır.e harf inkı-
urada halenakat zamanzılarda gö-
1934 yılın-erisinde ko-llikte oldu-in belli kı-ek Türkiyeonraki
alfa-
astlanılmak-memektedir.tede numa-
934, s. 4. si, 13 Mayıs
-
k n . -n n -
----e -
-. -
s
-
~ 12 ~
ra 42, yıl olarak da beşinci yıl yazılmıştır. Bu türden hatalar
yok denecek kadar azdır. Gazetenin logosunda gazetenin künyesi ve
abo-ne şartları yer almaktadır. Logonun sol tarafında yer alan
künyenin ilk satırında, “Yeni Irak her şeyden bahs ider. Türkçe
haber ve ilim gazete-si” ibaresi bulunmaktadır. Ayrıca bazı
sayılarda logonun sol tarafında İngilizce olarak “Turkish
Newspaper” yazısı yer almaktadır. Bu künye içerisinde gazeteye
gönderilen ve basılmayan yazıların iade edilmeyeceği
belirtilmiştir. Ayrı-ca, gazete idaresine gönderilecek mektup ve
havalelerin gazete sahibinin namına gönderil-mesi gerektiği notu
bulunmaktadır. Gazetenin köşe yazarları ise, gazetenin sahibi,
mesul müdürü ve baş muharriri görevlerini uh-desinde bulunduran
Celil Yakup başta olmak üzere Doktor Behzad ve Babacan (muhtemelen
müstear kullanılmıştır)’dır. Bunların dışında gazetede Irak
sınırları içinden12 ve Irak dışında-ki ülkelerden (özellikle
Avrupa’dan)13 yazılar da bulunmaktadır. Yeni Irak Gazetesi’nde
iktibaslara da geniş yer verilmiştir. Irak’ta, Komşu Devletlerde ve
daha başka ülkelerde yayımlanan gazetelerden yer yer iktibaslar
yapılmıştır. Özellikle Türkiye’de yayımlanan Akşam, Vakit ve
Hakimiyet-i Mil-liye gazetelerinden iktibaslar geniş yer
tutmak-tadır. Ayrıca, Anadolu Ajansının haberlerine de yer veren
gazete Anadolu Ajansıyla kendisi arasında bir yakınlık
hissettirmekten de geri durmamıştır.14 Yeni Irak Gazetesi
künyesindeki “Her şeyden bahs iden Türkçe haber ve ilim gazetesi”
ibare-sinde işaret ettiği gibi gazetede her konu ile ilgili haber
yorumu bulunmakta ve bu gazetede özellikle Türkiye haberleri ve
yorumları geniş yer tutmaktadır. Türkiye ile olan psikolojik ve
kültürel bağlar bu gazetenin genel karakterinde bariz şekilde
görülmektedir. 12 Yeni Irak Gazetesi, 8 Nisan 1934, s. 2. 13
“Avrupa’da Mühim Hadiseler Hazırlanıyor”, Yeni Irak Gazetesi, 8
Nisan 1934, s. 2. 14 “Büyük Gaziye ve Türk Büyüklerine”, Yeni Irak
Gaze-tesi, 4 Şubat 1934, s. 2.
Yeni Irak Gazetesinin içeriğine baktığımızda ana hatlarıyla
gazetede ki yazıların dünya, Tür-kiye ve bölgede meydana gelen
gelişmeler üze-rinde yoğunlaştığını görmekteyiz. Gazetede, her
konuda haberlere rastlamak mümkündür. Gaze-tenin verdiği haber ve
yorumlara bakıldığında, gazetenin mahalli bir özellikten sıyrılıp,
çevre-sinde ve dünyadaki gelişmelere karşı duyarlı bir gazetecilik
yaptığını söylemek yanlış olmaz. Sonuç: 1933 yılında yayın hayatına
başlamış olan Yeni Irak Gazetesi vasıtasıyla Irak’ta bulunan
Türk-ler, Türkiye başta olmak üzere dünyada ve çev-resinde gelişen
olayları yakından takip etmiş-lerdir. Gazetede dünya haberlerine
geniş yer verilmiştir. Dönemin önemli siyasi, sosyal, dip-lomatik
ilişkileriyle ilgili haber ve yorumlarının yanında aktüel ve ilginç
haberlerde yer almıştır. Gazetede Avrupa’nın ve Uzakdoğu’nun gergin
siyasetini çok net olarak görmekteyiz. Gazete başta Bağdat olmak
üzere Irak sınırları içerisindeki Türklere hitap eden bir gazete
hü-viyetindedir. Bunun yanında verdiği haberler ve yazılarla, Irak
Devletinin sınırları içerisindeki Türk unsuruna hitap eden gazete
kimliğinden sıyrılarak, bulunduğu bölgeye şamil, dünya ve
çevresindeki olaylara duyarlı, bir gazete hüviye-tinde olmaya
çalışmıştır. Yeni Irak Gazete-si’nde Irak’la ilgili haberlerde
geniş bir yer al-mıştır. Bunun yanında gazete de Irak siyaseti ile
ilgili haberler çok azdır. Gazetede, Dünya, Tür-kiye ve Irak
haberlerine nazaran komşu ülkele-rin haberleri çok kısıtlı olarak
yer almıştır. Bu anlamda Hicaz ve Yemen Krallıkları arasındaki
savaş ve Mısır Devleti dışında pek bir habere yer verilmemiştir.
Yeni Irak Gazetesi’nde yüksek bir Türklük şuuru ile Türkiye sevgi
ve saygısının olduğu-nu sarih bir şekilde görmekteyiz. Sıkı bir
Arap Milliyetçiliği iktidarının başlangıç devre-sinde, Türk
kültürünün Irak’ta bulunan Türkler tarafından yaşatılması ve
korunması noktasında önemli bir görev görmüştür. Özellikle
kültürün
-
gelişmesi, önemli unGazetesi’ngörmekteybelli sütunGazetenin
Latin alfabrını güçlenile Türkçe ye’de kültamaçlanmıTürkiye’deire
kültürelre temin görmekteylerinde büyhaberlerdeIrak’tan Tüte
sayfalaryer almıştıYeni Irak birçok Avrluşlarındankiye basınıtir.
Bunun ti’nin resmsının vermkullanılmışmeyi gazezetede, Tümış
olduğuKonya’nınhumluk hahaberlere bbağlamda içerisinde mektedir.
Özellikle Tde, TürkiygörmekteyDevletleri
kök salmnsuru olan nin yoğun veyiz. Osmanlarda da Labu
şekild
besine geçmndirmek, Ira
okuma yaztürel gelişmıştır. Ayrıcae yayınlananl
materyalleedilmesind
yiz. Türk küyük bir ilgi n anlamakürkiye’ye turında sık sıkr.
Gazetesi barupa ve komn iktibaslar ı büyük bir yanında Tü
mi haber kurmiş olduğu ştır. Türkiy
etenin sütunürkiye Cumu bir uluslarn bir köyünaberine kadabüyük
bir ösanki Türkyayın yapa
Türkiye ile ye’ye olan yiz.Bunun y
arasında g
ması ve kodil konusue özel bir çnlıca yayımatin alfabesie bir
yayı
miş olan Türak’taki Türkzmayı öğretmelerden ua Yeni Irakn
gazete, deeri Irak’ta b
de yardımcıültürüne Irakgösterdiklektayız. Buurist gönderk
Türkiye i
aşta Türkiymşu ülkeleyapmıştır. bilgi kayna
ürkiye Cumruluşu olan
haberlerdeye’deki hernlarında gör
mhuriyeti Drarası antlaşnde çiftçilerar her çeşit közenle yer
kiye Cumhuan bir gazet
ilgili yazılsevgi ve g
yanında Tügelişen ilişk
orunmasınınunda Yeni aba harcadımlanan gaini kullanmıın
izlemesirkiye ile baklere bu altmek ve Tü
uzak kalmamk Gazetesi’ergi, kitap vbulunan Türı olduğunuk’lı
Arap grini gazetedunun yanrmek için gile ilgili ila
ye olmak üzrin basın kÖzellikle T
ağı teşkil etmmhuriyeti De
Anadolu Ae yoğun olr olumlu grmekteyiz.
Devleti’nin yşmadan tuture dağıtılankonu ile
alaverilmiştir.uriyeti sınıte izlenimi
lmış makalegüveni çok ürkiye ile kiler de, ga
~ 13 ~
T(Ye
n en Irak ığını azete ıştır. nde,
ağla-fabe ürki-mak ’nin,
vesa-rkle-u da enç-
de ki ında
gaze-anlar
zere, kuru-Tür-miş-evle-
Ajan-arak eliş-Ga-
yap-unda n to-akalı . Bu ırları ver-
eler-net
Irak azete
tarabu ğe ycağ
IrakenhemlişmkiyekuvlumtürlifadSonliğinTürdukSiyyerdyaştedeteyi
Türkiye’den eni Irak Gazafından büyilişkilerin Työnelik birğı
vurgulanmak tabiiyetint Bağdat’tam Türk kimmesi ve kene Cumhuri
vvetlendirmmda kendilerleri ile yaşamdesidir. nuç olarak, ni yok
etmerkler, Türkiklarının bilinasetin garipde yaşansaama idealine
Irak Türkiz.
kitap teminzetesi - 10 H
yük bir heyTürk ve Irakrliktelik olumıştır. i altında bua
çıkarmış o
mlik ve kültündilerinin hiyeti Devleek hem de rini kabul ema
azminde
siyasi sınıreğe muktediye’deki Tüncini her zap tecellileri a
bile ailenni yok edemklerinin bu
ni için yapılaHaziran 1934yecanla karşk devletleri
uşturmasına
ulunan Türoldukları buürünün koruhamisi gördeti ile olaniçinde
yaşa
ettirerek kime oldukların
rlar kültür vdir değildir vürklerin bir aman diri tu
millet olmnin bir parçmemektedirhalini açıkç
an reklâm 4, Sayfa: 3)şılanmış veinin gelece-
vesile ola-
rklerin baş-u gazete ileunması, ge-
dükleri Tür-n bağlarınıadıkları top-mlik ve kül-nın canlı
bir
ve ülkü bir-ve Irak’takiparçası ol-
utmuşlardır.ma ve başka
çası olarakr. Bu gaze-ça görmek-
e --
-e --ı --r
-i -. a k --
-
Ali", Türkve "Son Ayine "Nur AMûr Ali BAbdurrahmHalis'in yave
çalışkangüçlü bir mraşır, oradabaşlayan şTürk şairi vZiya Paşa Mûr
Ali BBunların alar. Şairin,mektup, biDivan şairida Arapça
yazmıştır. Birçok eseSâlikȋn" adkâdiri tariksöz eder. ŞArap
dillerler yazmışt
miştir. Şakiye'de "Mû
Asır Türk ŞaAli" mahlas
Baba mürşidman tarafındanında kalarnlığından dmutasavvıf sa bir
tekke air, bir takıve o zamanAmasya va
Baba Amasyarasında Ziy Ziya Paşa
irkaç manzui sayılan Mve Farsçay
erleri olduğudlı elyazmakatının esasŞeyh'in dahrine çok vaktır.
Bunların
kişinin oairin, Türkçûr Ali Baba"airleri" kitabsını kullanm
di Kerküklü dan kendisirak öğütleri
dolayı Şeyhsayılır. Türkyaptırır ve ım tanınmış
n Amasya Valisi olduğuya'ya gider
ya Paşa da bile yakın bi
um ve mensMûr Ali Baba
yı da güzel
u söylenmeası bir esersında ve bunha ziyade dikif bulunann
içinde bir
“Şihâ
Halk arRecm'iKerkükBaba Z
yaşayanlaoğludur. Ahe şiirlerinde" diye tanınbında "Nur
mıştır. Şeyh Abdu
ne halifenininden yarar
hi ona "Mûrkiye'nin SivKâdiriliğin ş kimselerle
Valisi olan Zu sıralarda A
Amasya'nıbulunur. Arir dostluğu
sur yazılarlaa, iyi bir bilbir şekilde
ektedir, ancari vardır. Buna girecek mikkati çeken bu bilgin
şTürkçe gaz
~ 14 ~
âbûl K
rasında Moril Fikret" ak'te doğmuşZâde Mehmarın sevgi vhmet
Paşa, e mahlası "nmış ise de
Ali Baba"
urrahman Hn icazesi verlanır. Yetenr Ali" adınıvas şehrinde
kurucusu oe tanışır. B
Ziya Paşa olmAmasyalıların ileri gelealarında uzuolur.
Dostlu
a sürdürdülelgin zattır. Te bilerek he
ak elde buluu eserinde müritlerin yn şiir ve tarşair, bu
dillezeli ün almış
Kudret V
Mûr A
Siham
r Ali Baba ddlı eserin yştur. Bu esmet Fazlullve saygılarınoğlu
Mehm
"Âlȋ" olmak"Türk Dili"diye geçm
Halis'in samerilmiştir. Mnekli çalışmı vermiştir.e yerleşir
kaolur. Halk aunlardan Tmuştur. rın daveti üzenleriyle göun
sohbetleuklarını karer. Türkçenin yer üç dilde
unan "Tenbbağlı bulun
yapacağı işlrihleridir. Faerde pek çoştır.
fi RecmVe Ali Bab
m Zengi
diye tanınanyazarı Mûr Aerin kapağılah'tır. Soynı kazanan A
met'i çok iyikla beraber, " dergisinde
miştir. Ayrıc
imi müritleMûr Ali Babması Şeyhi'n Kâdiri tariadiriler
tarikarasında kâd
Tanzimat Ed
zerine örüşür. er baş-rşılıklı
yanın-şiirler
bȋh'us-nduğu lerden ars ve k şiir-
Dr
m-il-Fi
ba
i
n "ŞihâbuAli Baba 1ında asıl ad
ylu, zengin, Ahmet Paşai bir eğitim
Kerkük'te e ( sayı: 57a Farsça şii
erinden olmba uzun birnin hoşuna ikatına bağkatını yaymdiri
tarikatındebiyatının
r. Siham Z
kret”
'l Kudret fi805 yılındadı Mûr Aliçevresinde
a adında birile yetiştir-"Mor Baba, yıl: 1956)irlerinde de
uştur. Şeyhr süre Şeyhgittiğinden
ğlı olan şairmak için uğ-nı yaymayaönde gelen
Zengi
i a i e r -a ) e
h h n r -a n
-
Bu şair, 1Davut Paşlıklı yüksearasında yBaba'nın "adlı basılmti.
Küçük oluşmaktadtadır. Yazdlemektedir İşte bهللا Seni
Elimde buçe, Arapçabeytlerin yveya Türkç "Hem
Ş
995 yılındaşa Dönemidk lisans tezer almıştır."Şihâbu'l K
mış bir divanhacimde oldır. Kitap 2dığı divanınr: bu mesnevî-
مثنوئ فضل هللا
Allah'tan e ھدن ايدر آكاه
lunan divana ve Farsçaya tümü Açe-Arapça yme der râh r
Şairin Siva
a ortaya kode Irak’ta Tzimde ele al Araştırdığ
Kudret ve Rnı 1995 yılılan bu diva269 mesnevn son beyti
-i Fazl'ullahايشته بو
der âgâh سنى اللھ
nda, şiirler üa) yazılmışt
Arapçadır yya da Türkçrâhra cûyend
as’ta Mez
oyduğum “Türk Şiiri”ldığım 15 şağımda MûrRecm'il Fikında
elime
an 32 sahifeviyi kapsaminde şöyle
h
üç dilde (Ttır. Ayrıca
ya da Farsçe-Farsçadırd"
arlığı
~ 15 ~
“Vali baş-airin r Ali kret" geç-eden mak-söy-
Türk-bazı
çadır r:
Bu nularınamiş
ر
Div"nâ
" ھرا جويند"Ez gami
" كويند Nûr-ı Ha
ى اشراق Mâ veced
ى االفاق Hûva ker
نحن مثل ترابHûva kel
حن كالدوالب eserde bulu
arı kapsamaa değinmiş ştir.
Örneğin:Her şey’i
خرى او Vahdehu
"Gayr-i v" يا غافل
"Misl'en-" ضحى آفل
Sıfetı lem
لم يولد Olmadı Z
ه كفواَ احد Mebde’in
راب اوليور Hepsi top
فيضياب اوليور "La tekul " ال ما ھو
"Celle m" ھو
vanı yazan zım ve mü’
ھمه در راه راھiş ah ah mı غمش آه آه مى*****
ak etmese bi حق ايتمسه بزى
dnâ ez-zılâlوجدنا الظالل فى
**** r-rih-i nahnu
ھو كالريح نح lmâ’-i nahn
ھو كالماء نحن unan şiirleraktadır. Dü
Tanrının b
in ibtidâsı aيئك ابتداسى آخ
u lâ ilâhe illâده ال اله اال ھو****
vech'ül İlâhiغير وجه االله-necm fi-z-zل النجم فى الض****
m yelid veleصفتى لم يلد و
Zat-ı Hakkaولمدى ذات حقه**** n merce’in tبدأك مرجعك ترprakla
feyziسى طوبراقله ف**** l keyfe Hu vتقل كيف ھو وال
men la ilâha iل من ال اله اال ھşairin adı
’lifi: Mûr A
ھ" gûyend"
ازغ"
izi işrâk نور
le fi'l âfâk ما و
u misl'e tura
nu ked-dulab
r dini ve tasünya ve ahibirliğini ter
ahırı o ھر شيâ hu وحد
i ya gâfil" "
zuha âfil" مثل"
em yüled ص
a küfven ahaاو
turab oluyo مبiyâb oluyor ھبس
vela ma Huال ت"
illa Hu" حل"
kitabın ön Ali Baba Zâ
ab
b
savvufi ko-iret konula-rennüm et-
ad
or
u"
kapağındade Mehmet
---
a t
-
Fazlullah"
kitabın, M"Serabıyanyılında basKapağın aeseri olduğBedi’e" ه"ve
Recm'ileserleridir.Ayrıca basarka kabak1. Red'ul
منغورين 2. Keşf'us3. Ruh'ar-
diye yazı
Merzifon'dan" basımevsıldığı göstearka kısmınğu gösterilm
مناجات بديعه" l Fikret" ت". sılmak üzerkta yazılmış
menfurin ن في تعظيم المs-Sudur. ور-Ruh ح الروح
lmıştır. Yin
a bulunan vi tarafınderilmiştir. nda, müelifmiştir. Birin
ikincisi "Ş رجم الفكرت
re olan dörtır. Bunlar dfi tanzim'
المنفورين كشف الصدو روح
ne ön kap
"Nersu" dan 1330-1
fin basılmışcisi "MünacŞihâbu'l Kuب القدرت فى
rt eserin deda şöyle: il mağfurin
~ 16 ~
pakta
ve 1368
ş iki cât-i
udret شھاب"
e adı
n. رد
4.MûvefaYaztı tatür. çalıçıka *PrDill-----Kay1. Cum2.
AbiyaEdeAnk3. SDönTezTürs.11 رجم
13 راقدا، گی17 -
1 s. Ele1. h11/02.htlull11/03.ht3%11/0
Mürşid'ül-ûr Ali Baba, fat etmiştir. Mzımı noktalaarihine
kaza
İleri ki taışmayla belar.
rof. Dr., Tler Fakülte--------------ynakça: Ata TERZ
mhuriyet BaAtatürk Yükatçıları Ansebiyatı, Atakara, 2005, Siham
Abdüneminde Irzi, Bağdat rk Dili ve E18-120 ب القدرت في
368 – 1330نا دونه مينده عرٻگل كولتور مدير
9، 2005غداد،83ktronik Ka
http://www.03/2012, s.1ttp://ismailhah-mur-ali-03/2012,
s.1ttp://www.s96nemli-%c03/2012, s.2
Müsterşidin1882 yılınd
Mezarı Çayarken değerandırdığı önrihlerde dahki şairin ba
ürk Dili veesi/Bağdat Ü--------------
ZİBAŞI, Kasımevi, Keksek Kurumsiklopedisi,atürk Kültürs.320
ülmecit AHMak’ta Türk
ÜniversiteEdebiyatı B
فضل هللا، شھابرسو و سرابيان والي داود باشايغي، توركمنصيم ئه وى،
بغ
aynaklar: hasancosku1-3 hakkialtunta-baba-kadde1-8
sivasder.net/c5%9eahsi 2
n المسترشدين da Cuma güyırağzın'dadrli şairin Tünem bence çha
geniş veaşka eserler
e EdebiyatÜniversites---------
Kerkük Şaierkük, 1968mu, Türk Dü
Türk Dünr Merkezi
MET, Vali Şiiri, Yük
esi, Diller Bölümü, Bağ
بابا زاده محمدفون، مطبعة برد المجيد أحمد،، كولتور باقانليغر
ايشله رى باص
un.org/?&Bi
as.com/2010ese %E
/?&Bid=13
مرشدünü Sivas'tadır. ürk edebiya-çok büyük-
e detaylı birri de ortaya
tı Bölümü/si.
irleri, C.II,8, s.25-32 ünyası Ede-nyası OrtakBaşkanlığı,
Davut Paşaksek Lisans
Fakültesi,ğdat, 1995,
مور علي ب 4 .الفكرت، مرزيف
سھام عبد.5تورك شعري،
نه ل كولتورگ
id=748928,
0/03/17/fazE2%80%...,
0780&/%cyetlerimiz,
a
--r a
/
,
-k ,
a s , ,
ا
,
,
,
-
1834 yılındaccount ofXIX yüzyılık ile yarıolanların syılında
Motaki) ad ve Sir Aleksaadıyla tanının 593 saTürkmenisrada
’Encymatlardan istiyoruz. Seyyah v16.05.1805şındayken yılından
ityardımcısı Cutch’egidİngiltere K
1 Akad. (Orsü’nün Baş A2 Путешествроляиотче
правительстБорнсом, члгеографичес
K
da Londra’df a journey ılda Orta Asışmaya başayısı çoğalı
oskova Ünivaçıklamayl
ander Burnılan ve ilgilayfadan ibastan Merkezyclopedia
Byararlanara
ve araştırm5 tarihinde Fast India
tibaren Suraolarak
der.KuzeyBKralı IV. Wi
rd.) Prof. DrAraştırmacısı AвиевБухару; Ретопутешествтва Индии в
1леном Королеского общест
12 SaKısa “Tü
da Sir Alekfrom India
sya, Afganisşlayan Rusyır. Bundan versitesi Bala okuyucuy
nes’in ilim li bölümleriaret Rusça çzî Devlet KüBritannica’nak
kitabın y
macı olarakMontrose’dCompany’
at’ta tercüm
atıHindistanilliam’ın (1
. MuratgeldiAşkabat/TürkРассказоплаввииизИндиив1831, 1832 и
евского общетва.
atırdan Türkmen
Murat
sander Burna to Cabool,stan ve İranya’da A. Budolayı eserasımevi
taraya sunulur:2
dünyasındainde Türkmçevirisi, şimütüphanesi’
nın 1959’dayazarı hakkı
k tanınan de, İskoçyada asker ol
mecilik yapa
n’ınvekomş765-1837)
i Söyegov, Tükmenistan. msoваниипоИндувКабул, Татар1833 годах
леества. Издани ~ 17 ~
Oluşannce-İngtgeldi So
nes’in üç ci, Tartary an
n’ı kendi etkurnes’in kit
r, Rusçaya çafından aşa2 a kısaca ‘B
menlerden bamdi bir adende korunmçıkan 4. Cinda kısa bi
Sir Aleksa’da dünyaylarak görevar. 1826’da
şubölgelerinhediyesi bi
ürkmenistan İloyegov@gmaуотморядоЛагриюиПерсиюейтенентом Оие
П.В. Голуб
n Şiiri gilizce
oyegov1
iltten oluşannd Persia inkisi altına sotabına meraçevrilerek
1ağıdaki (dip
Buhara Gezahseden kit
ette Aşkabamaktadır. İlkildindeki mr bilgi verm
sander Burya gelir. 17 ve başlar. 1a siyasi mem
ntarihivecogr atı Mahar
limler Akademail.com горасподаркаю, предпринятОст-Индской бкова,
дейсви
ve Bir ” Sözlü
n ‘Travels inn 1831-33’ okmak meseaklı
1849 not-
zisi’ tabı-at’ta k sı-
malu-mek
rnes ya-822 mur
grafyasıylairaca Rancit
misi’ne bağlı
амиВеликобртомпопредпикомпанейско
ительного чле
Dr.
ük
nto Bokharaadlı eseri nelesinde Bir
lgilenir.183Singh’e ka
Millî Elyazm
ританскогок-исаниюВысшеой службы, Аена Русского
Muratgeld
a; Being anneşrolunur .rleşik Kral-
31 yılındaavuşturmak
maları Enstitü-
его Александром
di Söyegov
n .-
-
-
için Lahoryaller toplarak şimdiktopraklarınbulunur. İrlen Sir
Alhakkında yrak adı geçve Paris’inyazarına bBurnes, sodürür.
1834Muhammena siyasi Britanya’nları arasındvaşında LMuhammeyılında
ŞahKabul’da Aleksandesona erir OSir A. Burnbının RusçSeyyahın 1832
(183Çarcov’a siyle başlamenlerin Yve diğer hakkında pincelemek
yapmazdanmesleğimizbazı bilgileKitapta çodiğer özelSalır, TekHan,
Balkuyunun Kayalt uruklard‘Onlar (Tümanlı impfından atıl
’a gider. Pear. Bir seneki Afganistanda devam ran’dan
deneksander Byukarıda bilçen eserini n coğrafi cbüyük bir üon
yıllarda 4 yılında ta
et’in (23.12misyonla
nın Afganistda yapan veondra’nın
et’in tarafındh Şuca’nın siyasi memr Burnes’in
O; 02.11.184nes’in nesilçaya çeviriTürkmenis
33?) yılında(şimdiki T
ar. Kitabın ‘Yurdu’ (Sasayfalarındapek çok bilve değerlen
n imkânszle ilgili saerden bahseok sayıda l isimler yee, Yomut,
uyu, Üçkuyyı, Karabaldan oluştuğürkmenler –paratorluğunlmıştır’
diy
ek çok malze sonra Lahoan, Türkme
eden büynizyoluyla İ
Burnes 1834ldirimizin ibastırır. Kitcemiyetlerinün getirir.
diplomatik
ahta çıkan A.1793 – 09gönderilir.(
tan’a karşı e başarısız Afgan lideda bulunmaAfgan taht
mur görevn 36 yaşın41 tarihide öllere bıraktıisi şimdi btan’a
gezisa Amudery
Türkmenaba‘Türkmenis
ayfa: 345-36a yurdumulgiler var. Ondirmek özsızdır. Badece dil
vetmek zorun
Türkmen er almıştır:Göklen, E
yu vb. Yazlhan, Bayanğu hakkında– M.S.) iddinun temeli yerek
yazar
zeme ve maor’dan başlenistan ve yük bir geİngiltere’ye4 yılında
geilk cümlesi tap, Londrande okunurSir Aleksankariyerini
Afgan kralı D.06.1863) y(1836). Bü1838-1842 sonuçlanan
erlerinden Dasını ister. 1tına çıkmas
vini yapar. ndayken haöldürülür. ğı seyahat k
bizim elimisi 16 Ağuya’dan gematşehri) geçstan veya T60)
bölümü
uz ve halkıOnların hepel bir araştı
Bu yazımve edebiyatandayız. etnonimleri: Ersarı, Sa
Ernazar, Hazar, Göklenndırgibi 9
a malumat via edirlerkikendileri t
r. (Sayfa: 3 ~ 18 ~
ater-aya-İran
ezide e ge-ezisi ola-
a’nın r ve nder sür-
Dost yanı-üyük
yıl-n sa-Dost 1839 sıyla
Sir ayatı
kita-izde. ustos miyle çme-
Türk-ünde ımız psini ırma
mızda a ait
i ve arık,
amza bo-
tane verir.
Os-tara-351-
352sayıcümkız,bu
limrınmızEsebiyasürekitalerlvermrinkındKörbahçevhemdestsathgibiAğaoldu
2). Kitabın ıdaki Türkm
mesi kısa b, kuşbegi, dilk kısa ‘Telerin yazılbulunmasın
z gerekiyor.erinde esassat sahibi deen A. Burapta Teke Te
diyalogumiştir. (Saybiniciliği veda türkülerroğlu desta
hşısının söyvirisini de ym askeri hetanlarımızhi olduğunui yazar
(veayunus Peruğunu da öğ
Sir ABu
352–356. men kelimeir sözlük o
dağ, su, ot, aTürkmence-İışında ve çena tabii bir
ız ‘Türkmeeğildirler’ grnes, kendiTürkmenlerşeklinde ik
yfa: 167-168e kendi atlar söyledikanlarımızdaylediği bir
apmıştır. Fa
em de atı aüzerinde a
un delilidir.eya eseriniri’nin (Körğrenememiş
Aleksanderuhara giys
Sayfaları aesi ve İngilolarak yerleak, buz, kar İngilizce
Söevirisinde far olay halin
nler her hangibi yanlış fi kendisiylerinin düşmaki tane
şiirin8). Yazar, Tarını sevdiklklerinden ban Ersarı v
türkünün akat ‘Karuganlatıyor’ yaldığı malu Aşağıda gn Rusçaya
roğlu’nun ştir.
r Burnes sisiyle
arasında 88lizceye ter-eştirilmiştir:
vb. Elbetteözlükte ke-
fahiş hatala-nde bakma-
ngi bir ede-fikirleri önee çelişerekanları Kürt-n
çevirisiniTürkmenle-leri ve hak-
bahsederkenveya Sarık3 bendiningli kelimesiyazması iseumatın
çokgöreceğimiz
çeviricisi)eşi) kadın
8 -: e ---
-e k -i --n k n i e k z ) n
-
Eksik ve yçevirisi, glarımızın Ktürkü olarametli bir klirtmek
istelara kadarkıt’aları P1862 yılHrestomatiGördüğümşiiri 1834
basılan kitalamıştır. BfalarındakiAta Kavsuyayına
hametnindekBinler’ desrak aslı nyılların baolarak söy1849
yılındokuyalım:
Bedevatı üGoçýiğidiňGarip ölse,Bedevatlı, PehdiyendYanı yere
dBir aybı baBedevatlı, 3 Bahşi: ses s4 Я берегу арВ этот день С ним
я убиБерегиарабсвооружайсяж5 В день битСижу прямоЯ один сынсестры.
БерегиарабсКаругли!
yetersizliklegünümüzdenKöroğlu deak söyledikkaynaktır. Beriz ki,
bilimr Köroğlu
Prof. İ. N. lında Kaisi’nde yay
müz gibi Kyılında İn
abında Sir Aiz, A. Burni bu çeviriutov ve M
azırlanan vi ‘Kempir’ stanın en so
nüshasını maşında bahşylenen şiirleda yapılan R
üç gün, dört ň sayasında , üç aydan sdemir donlu 2e, Polat
yaydeğmez, şöyar, atasındandemir donlu
sanatçısı рабского коня живу под е
иваю в схваткскогоконя, железнымщитвы я натягиво на коне, ничн у
родителе
скогоконя,
erine rağmen 180 senestanlarındanklerini öğreBunu da altm
adamlarım
u destanlarıBerezin’in
azan’da byımlanmış h
Köroğlu desngilizce olaAleksander es’in kitabınni, Köroğlu
Mehti Kösee 1980 yıdestanının
onki şiirleriymeydana geşılarımız 3 tae, İngilizceyRusçaya
çe
1 gün saklarluklarlar,
son yoklarlau Köroğlu!4
2 yı çekerdi, yle bökerdin yekedi, u Köroğlu!5
ня на день битего тенью. ках героя.
итом, Каругливаю железныйчто меня не сей, нету у м
вооружайсяж
en A. Burnene önce ban hangi şiinmek içintını çizerekmız son
zamından ilk
n Rusça olbasılan ‘Thesaplıyordustanlarındanarak Londr
Burnes yaynın 84-85. Su destanlar
eyev tarafınılında neşrikinci ve ‘Kyle karşılaş
etirdik. 183arafından tüye çevirisin
evirisini ber
lar,
ar, 4
,
5
твы,
и! й лук, сбросить с неменя ни брата
железнымщи ~ 19 ~
es’in ahşı-irleri kıy-
k be-man-şiir
arak Türk ular.
n ilk a’da yım-Say-rının ndan olan Kırk ştıra-30’lu ürkü nden
aber
его. а, ни
итом,
Ah-GözBunBed
BuİngisındtürkBahAymBahRadrunmYazBurlarınbuluasliÜniTürrinimacbilgmut
6 Я вРучьТак БереКару
-u-zarım dazde yaşım snu aydan Ağdevatlı, dem
unu da belirilizce olarada “Demirkünü son yhşısı’ unvanmedov
(1hşımızın sedyo ve Telemaktadır. zımızın dernes’in eserndaki
bilgilunduk. Ge nüshasını iversitelerimrk dili ve E ve mezuncıları
davetgi aramanıntluluğun
вздохну, и таьи глаз моих говорил Ионеги арабскогоугли!
3 ağ başını eriu değirmenğayunus Pe
mir donlu Kö
rtelim ki 18ak yayınlana
Donlu” adıllarda, ‘Tünı kazanmı910-1983) s ve şekil evizyon
Ku
evamındarinin Rusça lerin üzerinlecekte kitincelemek
mizin TercüEdebiyatı Bönlarımızdan t ediyoruzn ve bulmsahibi
olm
ают нагорныеповергнули нас Пари,о коня, воору
der, n yörüder, eridir, öroğlu!6
834 yılındaan ve Türkmdlıyla meşhürkmenistanış sanatçım
üstatlıklayazıları Tü
urumu arşiv
biz, Sir çevirisinin
nde durmak tabın İngiliçok önemliümanlık, İölümlerinin
yetişen ge. Çünkü k
manın verecmalarını
е льды, бы колоса ме
ужайся желез
Londra’damenler ara-
hur olan bun’ın Emeklimız Mustak
söylerdi.ürkmenistanvlerinde ko-
Aleksanderbazı sayfa-imkânında
izce olarakidir. Bu işengiliz dili,
n öğrencile-enç araştır-kendilerinineği sonsuzistiyoruz…
ельничные.
зным щитом,
a -u i k .
n -
r -a k e , --n z
,
-
“Do
“ÇD
D
Sen inanmKimi dostl
DostuKolla değil
Paran var mAğlanılm
DostluYokluk
AldanmaCimri
stluk” deneKalır
Meşhur söNe ağla s
Çekiç” olsaDünya döne
Sen bakmaFerhat geç
Dağ yükselmLabud
Ne deGündür gSaç telinGünün
ma her (dosar! darda kaun ise yanarl, kalpten sa
mı, herkes dmaz peşinden
uk nadir, hüateş, ağlam
a sen; bir akilerin gecesin yoldan, pr sana acı b
zdür: sen örsen, ne de d
an, hakkındır, örs çekiç
a dağlara, dmiş, dağları
miş, göklereonu, bir yo
ert biter, nedgeçer, he yende, bir hikmbile aydın d
Bahtiy
stun!) gülüşaçar demişler, her düşüşarar, demişle
¤¤¤¤¤¤¤dostundur sen her gideniüneridir bile
mak ar demiş¤¤¤¤¤¤¤¤
çedir her güini süsler o işmanca döir kar demiş
¤¤¤¤¤¤¤¤rs olunca da
dertlerine yaır, sensin vuyar demişle¤¤¤¤¤¤¤¤
dumana kanmı tepe sanm
e hasret yanl aşar demiş
¤¤¤¤¤¤¤de akiller ağ
eşerir bu bağmettir bu ağdoğar demiş
¤¤¤¤¤¤¤¤
~ 20 ~
yar Pos
üne, er… üne, er… ¤¤¤¤ enin, in… enin, şler! ¤¤¤¤ ülüş, düş,
önüş, şler! ¤¤¤¤ ayan an… uran, er… ¤¤¤¤ mış!
mış… nmış, şler! ¤¤¤¤ ğlar, ğlar! ğlar! şler! ¤¤¤¤
ÂşıGünKimAkı¤¤¤YaşBir
GamGün¤¤¤HerCevYarOnu¤¤¤DosÖmTümGer¤¤¤HerYapHiçSen¤¤¤”CaYolBuğUyu¤¤¤
stacıgil
k çeker, acın mü geçer,m olduysa aıl baştan ede¤¤¤¤¤¤¤¤¤şam bir
savakapıyı felek
m yeme dünn doğmadan¤¤¤¤¤¤¤¤¤r ‘Ehli irfanvherine tarifr
şirindir, onu özden sev¤¤¤¤¤¤¤¤¤st olalım, ço
mür bitsin, inm eller tutuşrçek(dostu),¤¤¤¤¤¤¤¤¤r yiğidi
yoldpılmaz ki kiç düz olmazn istersen, he¤¤¤¤¤¤¤¤ ancar”* kıyal hoş
gelir, bğday kalır, sup gider, se¤¤¤¤¤¤¤¤¤
ısı yar başın, yıl ’mı dönşk denenle er firar dem
aştır, korkakk bağlarsa, nyada, bu gün neler doğa
n’a, çullar gef, pullar gerna şallar gervda, başar de
ocukluk saflnsan yüz ağşsun, bağlılı, gönül anar
dan eder harirpi derisind, sen hep eğep rende vu
ar bir sümbübekleyenin saman yelinn hep savur
na! ner yaşına, aşina,
mişler!
klar kaçar! açar! ünde geçer ar demişler
erekmez, rekmez… rekmez! emişler!
flığıyla! lığıyla ığıyla r demişler!
rap dost, den, post! ğri dalı yontur demişler!
ülün özüne gözüne
n sözüne, r demişler!
t,
-
Ac
rof.Prolim
Edebiyatı düzenlenenrahmet, ailProf. Dr. Ave EdebiyaTürk Dili
vkonulu (81masını Gaprofesörlüklunmuştur:• 1982 Gaz• 1984-198
kanı • 1991 Hac
kanlığı • 1994-200
Başkanı, • 1994-200* Pamukka* Pamukka* Pamukka
* Pamukk
P
cı Kayıpla
Dr. Ziyat of. Dr. Akkoi Anabilim ve Kerkük
n cenaze mlesi ve sevenAkkoyunlu, atı Bölümüve Edebiya15 sayfa)
Dzi Üniversik unvanına : zi Üniversit86 Gazi Ün
cettepe Üniv
00 PamukkaYüksekoku
00 Pamukkaale Üniversiale Üniversiale Üniversikale Üniver
ar
Osman
Akkoyunluoyunlu, Hac
Dalında hok Folkloru
merasiminin nlerine başs1972- 197
ünden mezuatı BölümünDoktorasını aitesi Eğitimlayık görü
esi Eğitim Fiversitesi Y
versitesi Tü
ale Üniversiul Birim Başale Üniversiitesi Senatoitesi Fen-
Eitesi Fen- Ersitesi Eğitim
lıcayı Se
u Mart 12 Scettepe Ünivocalık göreüzerine çaardından K
sağlığı diliy6 Ankara Ü
un olmuşturnde yapmıştaynı Üniver
m Fakültesi lmüştür. Ve
Fakültesi TüYabancı Dill
ürk Dili ve E
itesi Eğitimşkanı, Türk itesi Üniver
o Üyesi Edebiyat FakEdebiyat Fakm Vakfı Ba ~ 21 ~
evdirerek
Salı günü vversitesi Tüevini yürütülışmaları ol
Karşıyaka Myoruz. Üniversitesi r. Yüksek Ltır. “Binbir rsiteden
198Türk Dili vefatına kada
ürk Dili ve ler Bölümü
Edebiyatı B
m Fakültesi KDili ve Ede
rsite Yönetim
kültesi Yönekültesi Faküaşkan Yardım
k Öğrete
vefat etti. 12ürk Dili ve Eüyordu. Dîvlan değerli
Mezarlığı’na
Dil, Tarih Lisansını, 1Gece Masa82’de almışve Edebiyatar değişik
a
Edebiyatı BArap Dili
Bölümü Türk
Kurucu Dekebiyatı Eğitm Kurulu Ü
etim Kuruluülte Kurulu mcısı
en Hoca
2. 6. 1946 Edebiyatı Bvânu Lugâhocamız Ma defnedild
ve Coğrafy976-1978 H
allarının Tüştır. 1985 ytı bölümünakademik v
Bölüm BaşkAnabilim D
k Halk Bilim
kanı, Ortak timi Bölüm Üyesi
u Üyesi Üyesi
Kerkük doğBölümü, Türti’t-Turk,
Mart 14 Perşdi. Allah’tan
ya FakültesiHacettepe Ü
ürk Masallarılında Doçe
nde yapmıştve idari göre
kan YardımcDalı Kurucu
mi Anabilim
Zorunlu DeBaşkanı
ğumlu olanrk Halk Bi-Irak Türkşembe günün kendisine
i, Türk DiliÜniversitesirına Tesiri”entlik çalış-tır.
1992’deevlerde bu-
cılığı usu ve Baş-
m Dalı Baş-
ersler Birim
n -k ü e
i i ” -e -
-
-
m
-
• 1994-200FakültesiEdebiyatıEğitimi, Mluğu
• 1995-200Yardımcı
• 1995-200• 2001-200
ve Edebiybilim Dal
Uluslararastıldığı gibiçalışmalar larının ilkilojisi”
(66Bakanlığı tarafından,Ayrıca Kosalları adlDr
AhmetLuàâti’t-Tcümenin ytedir. Rahmetli meden öninternet
srumlardan**/Dr. ZiyTürk HalkOsmanlıcageçse de, slıca konusutor
sıfatlardendir. BirDers esnaatlamışımdkarşılık ver-sen
nerede**/"Türk Dlimi" bölüseverim kebana kısmesakal bırak
00 Pamukki Dekanlığıı, Arap DiMüzik Eğit
00 Pamukkaısı 00 Üniversit06 Hacettepyatı Bölümülı Başkanı sı
konferan, çeşitli hakyayınlanmı
i “Irak Mu62 sayfa) aYayınları a
, Ankara’daolay Osmanı iki kitabı t Bican ErcTürk’ün teryakında
kit
hakkında nce ve vefsayfalarındn bir kısmı
yat Akkoyunk Bilimi Aa dersleri vsınavları çokunda bilgisirı da
vardır anımı anlsında bend
dır. Ziyat hrmiştir: e yaptın askDili ve Edeümlerinin
enendisini. Keet olaydı amkıp karizma
kale Üniveı sırasında li ve Edebtimi Bölüm
ale Üniversi
teler Arası Ke Üniversiteü, Türk Hal
nslara aktif kemi dergileıştır. Yazmı
uasır Türk adındadır. Tarasında Ma 1991’de ynlıca ve Bindaha
buluncilasun’la Krcümesini ytaplaştırılma
örgencilerfat ettiktenda yazmış ını aşağıya nlu, HacetteAnabilim
Dverir. Derslk zordur, öziz iseniz. Prır, Kerkük latmadan du
deniz söz fahoca da ba
kerliğini? (2ebiyatı" ve "n baba proeşke şu ukd
ma napalım.a yapar kend
ersitesi EğTürk Dili
biyatı, Resimmlerinin kuru
itesi Rektör
Kurul Üyesesi Türk Dilk Bilimi An
bir şekildeerde de bilimış olduğu kiŞairleri A
Türkiye KüMas Matbaac
yayımlanmınbir Gece Mnmaktadır. PKitâbu Dîvyapmıştır. ası
beklenm
rinin vefatn sonra çe
oldukları aktarıyoru
epe ÜniversDalı başkanleri çok zezellikle Osmrofesör ve D
Türkmenleuramam şim
falan istemeana şu şek
22.08.2007)"Türk Halkfesörüdür. deyi doldurm. Arada bir,dileri.
Ders ~ 22 ~
ğitim i ve m-iş ucu-
r
i ili na-
ka-msel itap-nto-ültür cılık ıştır. Ma-Prof. vâni Ter-
mek-
t et-eşitli
yo-uz: sitesi nıdır. evkli man-Dok-erin-mdi. eden kilde
k Bi-Çok mak , top inde
kon
de gendındsine- ne-ehe-kapki?(**/Pmanfa Odi. çevaşağği
v**/-buçde öhatıkenşan **/GBirdımtanbÜnive hocgelddershaftdön
Z
nuşulmasına
kendi arasınellikle şöyldan Ziyat he döner. erelisin sen?em..
İstanbupıda İstanb(13.10.2007Pamukkale nlıcayı öğreOsmanlıca öİlk
haftala
vireceğiz demğıya ufaklık
vardır. (09.1-Hayran say
çuk yıldır aöğrencilerinırını sorma
ndisini sevmkimseye ta
Geçtiğimiz5 dakika k
m ve içeri gibul’a gitmiversitesi’ndEdebiyatı b
caları tarafıdiği söylensleri boş g
ftaydı. Dersnük biri va
Ziyat Hoca D
a deli olur.
ında konuşale bir diyal
hoca yaptığı
? ulluyum hocbul kıraatha7)
Üniversiteeten baba adöğretti bir kar sanırım. miştim. Bank!
dedi. Der12.2007) yısı gün geçsistanlığını
ni izliyorumak isteyen meyen ya daanık olmadım
salı Osmakadar geç kirdim. İlk h
miş olması deki Osmanbölümündekndan bölüş
ntileri çıkmgeçmişti. 3.se girdiğimardı ayakta.
Doktora öğre27.1.2
İlk defa de
an öğrencillog geçer.. ı şovdan me
cam. anesi mi y
esindeyken dam. Bana vkaç ayda. Bi
Hocam Tüna baktı. "Arste çok sig
çtikçe artan yapıyorum
m, odası her öğrencilerl
a hakkında m. (13.03.2anlıca dersikalmıştım. Khafta Ziyat
sebebiyle nlıca derslerki eski Türkşülmüş, sonmış ama ik. hafta
da
mde oturan . Ziyat hoc
encisi Sermet2010
ersine girip
ler arasındaHemen ar-emnun der-
yazıyor pe-
bana Os-ve tüm sını-ir ödev ver-ürkçeye miAtarım seniara
içmişli-
hocam, birm, derslerin-
daim halinile doluyor;kötü konu-009) ine girdim.Kapıyı
çal-hocanın İs-
Hacetteperi Türk Dilik edebiyatınradan gerikinci
haftageçtiğimiz
öğrencilereca'dan kısa
t Tuzlu’yla
p
a --
-
---i i -
r -i ; -
. --e i ı i a z e a
-
~ 23 ~
boylu, daha zayıf, kel bir adam. Herhalde halk biliminden bir
asistan geldi şimdi de derse, diye düşündüm. "özür dilerim
girebilir miyim?" diye seslendim içeri doğru. Hoca şöyle bir döndü.
Bir an kim olduğunu anlamadım. Halk bilimin-den değildi. Bizim
bölümden değildi. Kimdi bu? Ben mal mal bakarken bu saçsız ve
kaşsız adama aniden duyduğum dedikodularla gördü-ğüm görüntü
birleşti kafamda. Karşımdaki Ziyat Akkoyunlu'ydu. Kanser olmuştu.
Kimya-sal tedavi görüyordu. Çökmüştü. Saçları ve kaş-ları
dökülmüştü. İnanılmaz zayıflamıştı. Belki hala yapılı bir adamdı
ama eski halinden eser kalmamıştı. Allah’tan bunları yazmamdan daha
kısa sürdü kendimi toparlamam. "merhaba ho-cam, özür dilerim,
girebilir miyim?" dedim gü-lerek. "aaa sen hala burada mısın ya?"
dedi. "heh heh evet" diyebildim zar zor. "1938'den beri benden ders
alıyor da" diye açıklama yaptı sınıfa gülerek. Gördüklerimin
etkisinden kur-tulmaya çalışarak kendime oturacak bir yer bulmaya
çalıştım. Ders bitsin diye dua ettim. Her hafta 3 saati doldurmadan
kimseyi sınıftan dışarı bırakmayan o dağ gibi adam 1 saatin
so-nunda azad etti herkesi "bu haftalık bu kadar" diyerek. Bölümde
Ziyat hocanın hayranları vardır. Asla onlardan olmamıştım. Ama onu
böyle görmeye de hazır değildim. Keşke görmeseydim. Osman-lıcayı
geçmiş olmayı hiç bu kadar istememiş-tim. O, derste "bu senenin
sonunda bunları öğ-renmiş olacağız" derken, ben onun bu seneyi
çıkarıp çıkaramayacağını düşündüm. Dersten çıktığımda hala ellerim
ayaklarım tutmuyordu. Ne diyeyim ki, Allah acil ve hayırlı şifalar
ver-sin. Öyle görmeyi son beklediğim adamdı Ziyat Akkoyunlu
hocam.(22.10.2010) ** /Neyse ki her geçen gün iyiye gidiyor.
Ta-mamen iyileşti mi bilemiyorum ama dönem başındaki hastalıklı
hali yok, orası kesin. Gerçi ayak parmaklarından ikisinin sigarayı
bırakma-dığı için kangren olduğu gibi bir söylenti var, ne derece
doğru bilemiyorum. Keşke sağlığına biraz dikkat
etse.(31.05.2012)
**/Haberini bugün aldım. Antakyalı olduğum için bana tatlı tatlı
laf sallardı. Gülerdik geçer-dik derslerinde. Beni severdi. Ben de
onu elbet. Adamın karizması vardı. 2010 yılında onu ilk gördüğümde
ayakta duramıyordu ama yine de derslere girmeye çalışıyordu. 2011de
biraz ken-dine gelmeye başlamıştı ama yine de sigara içmeye devam
etti. Hastayken de sigara içti. tedavi görürken de içti,
iyileştiğinde de içti... Ah be hocam yapılır mı bu ya. Dağ gibi
adam derdik hey gidi... son öğrencileri bizlerdik... (18.01.2013)
**/Ölüm haberini aldığım hocam, gelmiş geç-miş en efsane hoca
olmasının yanında, babam-dan da yakındı bana. Daha dün akşam
anlatı-yordum onu başka insanlara. Ölümün ne kadar gerçek olduğunu
tekrar hatırlattı, bu gün bana babasızlığı yaşattı. (12.03.2013)
**/Bugün cenazesi kaldırılacak hocamızın. Saat 10'da edebiyat
fakültesinde anma töreni düzen-lenecek ve cenazesi saat 11'de
kaldırılacakmış.
-
Bir devir öğrencileri**/Derslerleri muntaOsmanlıcatim üyesi. ye
bir ömüaldığınız tmanlıcanızsıdır. Bir sonra eveKarizmad**/Hayata
kadar da sıbir insandıcennet olsu**/ Hacettpişmanlık hocayla kacayı
kolaysayesinde çok gülmüSonra saçl
kapanıyorin olarak bizine düzenli azaman yapa bilgisine s
Profesör. Gür yetmez. Aemel bilgi
zı ilerletebilportre fot
e asıp beş dır kendisi.(
karşı inatçımsıkı tutunı. Kendisiniun. tepe’de
edeyaşayacağım
arşılaşana dyca öğrettiyaşadık, bo
üştük ki, hiları dökülm
r. Güle güz seni unutmdevam edip
ptığınız zamsahip olabi
Gerçi OsmaAma Ziyat ile kendi blirsiniz. Osmtoğrafını çevakit
tapı(29.10.2008çı, kafa tutnan iyi bir hi bugün kay
ebiyat okudmı sanıyord
dek. Kitabı i bize. En ol bol kahkçbir şey ol
müş, yorgun
üle hocam. mayacağız.p verdiği ödman güzel leceğiniz ö
anlıca öğrenhoca sayes
başınıza da manlıca taerçevelettiknmak farz8) tan; ama bhoca ve
çokybettik. Mek
duğum için dum ta ki Zgibi Osmagüzel der
kaha attık. Ömaz sanmıgelmişti ka
~ 24 ~
Son
dev-bir
öğre-nme-inde Os-
anrı-kten zdır.
bir o k iyi kânı
hep Ziyat anlı-sleri Öyle ştık. arşı-
mızgülmvakgünceğşanKaşniz **/ rın sertSonnükçokrek
acıt**/KolmOsmni
ksertgözadayunkezyağcam**/Ogörizlederidanbiliyedebirietti
çok(13HazDr.
za. Bizimmüş, güldü
kit geçirdik,n öğrendik kğiz hocam hslarımdan bşgarlı
Mahmeminim. Ölümü içimhocası ulu
t ve asıknraları derskteleriyle o k derinden e
veda etti bttı içimizi...(Kendisinden
muş öğrencilmanlıcayı bkahkahalar et mizacıyla zbebeği olaamdı.
Hakknca oturdumz daha okudğıyordu..." mm.(13.03.20Okuluna
sodüğümüzde
erdik onu. Bin üzüntüyl
n dolu dolu yorum. Ziybiyat öğrenydi. Çiçeklebize. Seni
k. "öyle güz.3.2013)……zırlayan: . Mehmet Ö
dağılmış hürmüştü bizi, iyi insan ki, gitmiş buhem de çokbiri
öğrencmut'la keyif
mi acıtan, yç
