koinon tis politeias

∆√ «∫√π¡√¡ ∆∏™ ¶√§π∆∂π∞™»∫∞π √π ¶∂ƒπ¶∂∆∂π∂™ ∆√À

√ Ãƒπ™∆π∞¡π∫√™ ¶§∏£À™ª√™ ∆∏™ £∂™™∞§√¡π∫∏™

¶ƒπ¡, ∫∞∆∞ ∫∞π ª∂∆∞ ∆∏¡ ∂¶∞¡∞™∆∞™∏ ∆√À 1821

ETAIPEIA MAKE¢ONIKøN ™¶OY¢øN

¢IOIKHTIKO ™YMBOY§IO

¶ÚfiÂ‰ÚÔ˜ : NÈÎfiÏ·Ô˜ M¤ÚÙ˙Ô˜AÓÙÈÚfiÂ‰ÚÔ˜ : X·Ú¿Ï·ÌÔ˜ N¿ÛÏ·˜

°ÂÓ. °Ú·ÌÌ·ÙÂ‡˜ : X·Ú¿Ï·ÌÔ˜ ¶··ÛÙ¿ıË˜T·Ì›·˜ : £Âfi‰ˆÚÔ˜ ¢·Ú‰·‚¤ÛË˜

ŒÊÔÚÔ˜ BÈ‚ÏÈÔı‹ÎË˜ : Iˆ¿ÓÓË˜ KÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜™‡Ì‚Ô˘ÏÔÈ : KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ B·‚Ô‡ÛÎÔ˜

TÂÚ¤˙· ¶ÂÓÙ˙ÔÔ‡ÏÔ˘-B·Ï·Ï¿Aı·Ó¿ÛÈÔ˜ K·Ú·ı·Ó¿ÛË˜B·Û›ÏÂÈÔ˜ ¶¿·˜

© ETAIPEIA MAKE¢ONIKøN ™¶OY¢øN

ISBN 978-960- 7265-92-0

∂À∞°°∂§√™ ∞Ã. Ã∂∫πª√°§√À

∆√ «∫√π¡√¡ ∆∏™ ¶√§π∆∂π∞™»∫∞π √π ¶∂ƒπ¶∂∆∂π∂™ ∆√À

√ Ãƒπ™∆π∞¡π∫√™ ¶§∏£À™ª√™ ∆∏™ £∂™™∞§√¡π∫∏™

¶ƒπ¡, ∫∞∆∞ ∫∞π ª∂∆∞ ∆∏¡ ∂¶∞¡∞™∆∞™∏ ∆√À 1821

§O°O™ ¶ANH°YPIKO™

E¶I THı E£NIKHı EOPTHı TH™ 25Ë˜ MAPTIOY

EKºøNH£EI™ EN THı AI£OY™Hı TE§ETøN

TH™ ETAIPEIA™ MAKE¢ONIKøN ™¶OY¢øN

£E™™A§ONIKH2008

E£NIKH BIB§IO£HKH

¢HMO™IEYMATA TH™ ETAIPEIA™ MAKE¢ONIKøN ™¶OY¢øN

54 54

¶ÚÔÛÊ¿Ùˆ˜, Í¤ÓÔ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔÓ ∂ÏÏËÓÈÛÌfiÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·Ù¿ ÙÔ 1821 ‰È·Ù‡ˆÛÂ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ «ÙÔ Ôıˆ-Ì·ÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ Ó· ÂÍ·ÏÂ›„ÂÈ ÙÔ˘˜ŒÏÏËÓÂ˜ Ô‡ÙÂ Ó· ÙÔ˘˜ ÂÍÔ˘ıÂÓÒÛÂÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒ˜. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Â›¯Â ·Ó¿-ÁÎË ·fi ÙÔ ÂÌÔÚÈÎfi ÙÔ˘˜ ‰·ÈÌfiÓÈÔ, ÔÛ¿ÎÈ˜ ·ÔÊ¿ÛÈ˙Â Ó· ¯·ÏÈÓ·Áˆ-Á‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÔÙÂ ÂÓÔ¯ÏËÙÈÎÔ‡˜ ∞Ï‚·ÓÔ‡˜»1. ∞˘Ùfi˜ Ô ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÛÊ·Á¤˜ ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔ-Ó›ÎË˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÂÚÈÛÙ·ÛÈ·Îfi ·Ù‡¯ËÌ· ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ¤ÏÏÔ-ÁÔ˘ ÌË¯·ÓÈÛÌÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ ÌÂ ‚¿ÛË Ù· «Ì·ÎÚÔÚfiıÂ-ÛÌ·» Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ÓÔÌ›˙ˆ fiÙÈ Ù· ‰ÂÈÓ¿ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ –fiˆ˜ Î·È ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ˘Ú‹Ó· –‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ Ù˘¯·›Ô Û˘Ì‚¿Ó ÙË˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ÈÛÙÔÚ›·˜, ·ÏÏ¿ ÔÚÁ·ÓÈÎfi ÚÔ˚fiÓ ÙË˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∆Ô ›‰ÈÔÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙÈ˜ ‰ËÒÛÂÈ˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ·Ó ·ÈÁ˘ÙÈ·Î¿ ÛÙÚ·-ÙÂ‡Ì·Ù· ÂÈ˜ ‚¿ÚÔ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ Î·È ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎÒÓ ¯ˆÚÈÒÓ ÙË˜ ∫‡-ÚÔ˘ –·‰È·ÎÚ›Ùˆ˜– ÙËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹, fiˆ˜ Î·È ÁÈ· ÙÈ˜ ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓÂ˜ Î·-Ù·ÛÙÚÔÊ¤˜ ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ √ıˆÌ·ÓÒÓ fi¯È ·ÏÒ˜ Î·ÙÔÈÎËÌ¤ÓˆÓ ÙfiˆÓ,·ÏÏ¿ ·Ú·ÁˆÁÈÎÒÓ ÌË¯·ÓÈÛÌÒÓ ÌÂÁ¿ÏË˜ ÛËÌ·Û›·˜, fiˆ˜ Ë Ã›Ô˜. ∏ ·-ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙÔÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÎÚ·ÙÈÎfi ÌË¯·ÓÈÛÌfi ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. ÙËÓ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· Ó· ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ‹ fi¯È Ù· «Ì·ÎÚÔÚfiıÂ-ÛÌ· Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ¿» ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ÌÈÎÚ‹ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·.

∂›Ó·È ·Ó·ÁÎ·›· ÌÈ· ÚÔÎ·Ù·ÚÎÙÈÎ‹ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛËÚÔÊÔÚÈÎ‹˜ Î·È ÁÚ·Ù‹˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜: ÔÈ ÛËÌÂÚÈÓÔ› £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ›˜,ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÚfiÁÔÓÔÈ Î·ÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙËÓ ÙÚ›ÙË‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. Â›Ó·È ·ÛÊ·ÏÒ˜ Ï›ÁÔÈ. ∏ ÙÔÈÎ‹ ÚÔÊÔÚÈÎ‹ ·-Ú¿‰ÔÛË ÁÈ· ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ¤¯ÂÈ ÂÎÏÂ›„ÂÈ. æ‹ÁÌ·Ù¿ ÙË˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒ-

5

* ¶·ÓËÁ˘ÚÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÂÎÊˆÓ‹ıËÎÂ ÛÙÈ˜ 21.03.2007.1. Mark Mazower, Salonica City of Ghosts. Christians, Muslims and Jews 1430-

1950, Harper-Collins 2004, Û. 137. µÏ. ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ÌÂÙÔÓ ÔÔ›Ô ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÂÍÈÛÏ·ÌÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÛÙÔ ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∆· “Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù·” ÙˆÓ ÁÈÒÓ ÙÔ˘∞ÌÓÙÔ˘ÏÏ¿¯: ∂ÍÈÛÏ·ÌÈÛÌÔ› ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ‰¤Î·ÙÔ ¤ÌÙÔ ·ÈÒÓ·»,£ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎ¤ˆÓ ¶fiÏÈ˜ 19 (ª¿ÈÔ˜ 2006) 134-139.

ıËÎ·Ó ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ¯¿ÚË ÛÙÈ˜ ÊÈÏfiÙÈÌÂ˜ ·ÏÏ¿ ·ÙÔÌÈÎ¤˜ ÚÔÛ¿ıÂÈÂ˜ÙÔ˘ ÃÚ›ÛÙÔ˘ °Ô˘ÁÔ‡ÛË2 Î·È ÙË˜ ∞ÁÁÂÏÈÎ‹˜ ªÂÙ·ÏÏÈÓÔ‡3. ª·˜ ÏÂ›-Ô˘Ó Ù· ËÌÂÚÔÏfiÁÈ·, Ù· ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Î¿ Î·Ù¿ÛÙÈ¯·, ÔÈ ·Ó¤Î‰ÔÙÂ˜ ‹ ‰Ë-ÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÂ˜ ·ÊËÁ‹ÛÂÈ˜ ·fi ÙÔÓ 19Ô ·È., Ô˘ ı· Â›¯·Ó Î·Ù·ÁÚ¿„ÂÈ ÙËÓÙÔÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË ÁÈ· fiÛ· Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙËÓ Â-Ú›Ô‰Ô ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜. ™‹ÌÂÚ· ‚·ÛÈ˙fiÌ·ÛÙÂ ÌfiÓÔÓ ÛÂ ÁÚ·Ù¤˜ Ë-Á¤˜ ÙÚÈÒÓ ‚·ÛÈÎÒÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ: (·) ∞Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ Â˘Úˆ·›ˆÓ ÚÔ-Í¤ÓˆÓ, (‚) √ıˆÌ·ÓÈÎ¿ ¤ÁÁÚ·Ê· Î·È Î·Ù¿ÛÙÈ¯· Î·È (Á) ∫Ò‰ÈÎÂ˜ ÙË˜ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜. ¶ÚÔÍÂÓÈÎ¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ‰Ë-ÌÔÛÈÂ˘ÙÂ› ·ÚÎÂÙ¤˜. ∆Ô ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÌÂ ÙÈ˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¤˜ ËÁ¤˜, ·ÓÎ·È ÈÛÙÂ‡ˆ fiÙÈ ÔÏÏ¤˜ Ï·Óı¿ÓÔ˘Ó ·ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛÙÂ˜. ŸÛÔ ÁÈ· ÙÈ˜ Ë-Á¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ·ÍÈÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Î·È ı· Ì·˜ ·-·Û¯ÔÏ‹ÛÔ˘Ó È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ.

√È ÚˆÙÔfiÚÔÈ Î·È ÔÈ Û˘ÓÂ¯ÈÛÙ¤˜ ÙË˜ ¤ÚÂ˘Ó·˜

√ ÚÒÙÔ˜ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ Ô˘ ¤‰ˆÛÂ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ Â·-Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Î·È ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ·‹Ù·Ó Ô Pouqueville, ÛÙÔ ÙÂÙÚ¿ÙÔÌÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÌÂ ı¤Ì· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Â-·Ó¿ÛÙ·ÛË (Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1821-1824), ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÎ‰fiıËÎÂ ÙÔ1838 ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ. ∆Ô ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËÎÂ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÁÏÒÛ-Û· Î·È ÂÎ‰fiıËÎÂ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ 1890-18914. ™Â fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ Ù· ÁÂÁÔ-

6

2. ∂› ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ, ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Ô˘ ÂÍ¤‰ˆÛÂ Î·È ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÌÔ˘ Â›Ó·ÈÁÓˆÛÙfi ÌfiÓÔÓ ¤Ó· ÙÂ‡¯Ô˜: ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfiÓ ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔÓ Ô °fiÚ‰ÈÔ˜ ¢ÂÛÌfi˜, £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË 1915. √ ÏfiÁÈÔ˜ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ °Ô˘ÁÔ‡ÛË˜ –Ô ÚÒÙÔ˜ Ô˘ ÚÔÛ¿ıËÛÂ Ó· ÁÚ¿„ÂÈÓÂfiÙÂÚË ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜– ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÂÓÙÂÏÒ˜ ·Ú·ÌÂÏËÌ¤ÓÔ˜ ·fi ÙËÛ‡Á¯ÚÔÓË ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó·.

3. ∂› ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ, ∞ÁÁÂÏÈÎ‹ µ. ªÂÙ·ÏÏÈÓÔ‡, ™ÙÔÈ¯ÂÈÒ‰Ë˜ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ 1944Ø Ë ›‰È·, ¶·Ï·È¿ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÙfiÌÔ˜ ∞ã, £ÂÛÛ·ÏÔ-Ó›ÎË 1939Ø Ë ›‰È·, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Â› ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ 19ÔÓ ·ÈÒÓ·, £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË 1952. ∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙË˜ ªÂÙ·ÏÏÈÓÔ‡ ‰ÂÓ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙË ‰È¿ÛˆÛË ÚÔ-ÊÔÚÈÎ‹˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜, ·ÏÏ¿ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛË ÚÔÛˆÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÏËÚÔÊÔ-ÚÈÒÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ›˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓÂ›˜ ÙÔ˘˜, Ë ÔÔ›· ‹Ù·Ó·ÎfiÌË ‰˘Ó·Ù‹ ÛÙËÓ ÚÔÔÏÂÌÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô. °È· ÙË ÏfiÁÈ· ·˘Ù‹ ‚Ï. ™‡ÚÔ˜ ∞. µ·-ÛÈÏÂÈ¿‰Ë˜, «∏ ÁÈ·ÁÈ¿ ÌÔ˘ Ë ∞ÁÁÂÏÈÎ‹: ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂÈ˜ ·fi ÙËÓ ·È‰ÈÎ‹ ÌÔ˘ ËÏÈÎ›·»,£ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎ¤ˆÓ ¶fiÏÈ˜ 12 (¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ˜ 2003) 255-258.

4. F.-C.-H.-L. Pouqueville, Histoire de la Regeneration de la Grece comprenant leprecis des Evenements depuis 1740 jusqu’en 1824, Tomes I-IV (Paris, 1838), ÂÏÏËÓÈÎ‹ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙˆÓ ¢. ∑‡ÁÔ˘Ú· Î·È π. £. ∑·ÊÂÈÚÔÔ‡ÏÔ˘, ˘fi Ù›ÙÏÔ πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ∂ÏÏË-ÓÈÎ‹˜ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜ ‹ÙÔÈ Ë ∞Ó·Á¤ÓÓËÛÈ˜ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ÂÎ‰›‰ÔÙ·È ˘fi ∞. °ÂˆÚÁ›-Ô˘, ¶. ∆˙ÂÏ¿ÙÔ˘, °. º¤ÍË, ∞ı‹ÓËÛÈ 1890-1891.

ÓfiÙ· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Ô Pouqueville ÛÙËÚ›¯ıËÎÂ ÛÂ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÙÔ˘Á¿ÏÏÔ˘ ÚÔÍ¤ÓÔ˘ Bottu, ÂÈÏÔÁ‹ ÔÏ‡ Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈÎ‹ ·ÊÔ‡ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜Ô Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ Â›¯Â ‰È·ÙÂÏ¤ÛÂÈ ÚfiÍÂÓÔ˜ ÙË˜ °·ÏÏ›·˜ ÛÙ· πˆ¿ÓÓÈÓ· Î·ÈÙËÓ ¶¿ÙÚ·. √È ÂÈ‰‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Â›Ó·ÈÏ›ÁÂ˜ Î·È ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎ¤˜. ∞fi ÙÔ˘˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ›˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ìfi-ÓÔÓ Ô ª·ÓfiÏË˜ ÙÔ˘ ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡ ‹ ∆˙·ÓfiÁÏÔ˘, ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ı· Á›ÓÂÈ Ïfi-ÁÔ˜ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜ ‰›‰ÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ÛÙÈ˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜Î·È ·Ú·ÏÂ›„ÂÈ˜ ÙˆÓ ‰ÈÔÈÎËÙÒÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, Î·È È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ ÙÔ˘·Û¿ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó (ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ˘ ∞ÌÓÙÔ‡Ï ∞ÌÔ‡Ù) Î·È ÛÙÈ˜Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¤˜ ‹ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÂ˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ ÙÔ˘ Bottu ÁÈ· ÙË ÛˆÙËÚ›· ÙˆÓ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜ fiÏË˜. ∏ ÁÂÓÈÎ‹ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ Pouqueville ‹Ù·Ó fiÙÈ ÔÈ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÙË˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜ ·Ó·ÁÎ¿ÛıËÎ·Ó Ó· Â·Ó·ÛÙ·Ù‹ÛÔ˘Ó ·fiÙÔÓ Êfi‚Ô ÙˆÓ ·ÓÙÈÔ›ÓˆÓ, ÂÓÒ ÂÈ‰ÈÎÒ˜ ÛÙË ¡¿Ô˘Û· Ë ÂÍ¤ÁÂÚÛ‹ ÙÔ˘˜ÚÔÎÏ‹ıËÎÂ ÛÎÔ›Ìˆ˜ ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó. ∞˘Ù‹ Ë ˘-ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ‹ ıÂÒÚËÛË –Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎfi ÂÚÁ·-ÏÂ›Ô ÛÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË ÌÂ ÎÔ˘Ú·ÛÙÈÎ‹ Û˘¯ÓfiÙËÙ·– ˘ÔÓfiÌÂ˘ÛÂ ÙÔ ¤ÚÁÔÙÔ˘ Pouqueville Î·È ÙË ÌÂÁ¿ÏË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ¿ ÙÔ˘, ÙÔ ÔÔ›Ô Ì·˜ ‰›‰ÂÈÔÏÏ¤˜ Î·È Û˘¯Ó¿ ÏÂÙÔÌÂÚÂÈ·Î¤˜ ÂÈ‰‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙÈ˜ Ì¿¯Â˜, ÙÈ˜ ÂÎ-ÛÙÚ·ÙÂ›Â˜ Î·È Ù· ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÂÈ˜ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÙÔÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ∂ÂÈ-‰‹, Ì¿ÏÈÛÙ·, Ô Bottu Â›¯Â ¿ÌÂÛË Â·Ê‹ ÌÂ ÙÔÓ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó, Û˘¯Ó¿·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È (·ÓÂÍ·ÚÙ‹Ùˆ˜ ÙË˜ ÈÛÙfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜) Î·È ÔÈ ÂÎ‰Ô¯¤˜ ÙÔ˘ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘. ¶¿ÓÙˆ˜, ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˜ ‰È·ÊÂ‡ÁÂÈ fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ·Û˘ÓÔÏÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ë £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË Î·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÌfiÓÔÓ ÌÂÚÈÎ¤˜ ÛÂÏ›‰Â˜.

∆Ô ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Raffenel Ô˘ ÂÎ‰fiıËÎÂ ÙÔ18255, fiˆ˜ Î·È ÙÔ˘ ™˘Ú›‰ˆÓÔ˜ ∆ÚÈÎÔ‡Ë Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, Ô˘ ÂÎ‰fiıËÎÂ ÙÔ 1860 6. ◊Ù·Ó Î·È ÂÎÂ›-ÓÔ˜ ÏËÚÔÊÔÚËÌ¤ÓÔ˜, ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ËÁ¤˜, ÁÈ· ÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÙË˜ Â-·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ÙÔ 1821 Î·È ÂÚÈ¤ÁÚ·„Â Ù· ÔÏÂÌÈÎ¿ÁÂÁÔÓfiÙ· ÛÙË Ã·ÏÎÈ‰ÈÎ‹, ÙË ¡¿Ô˘Û· Î·È ÙÔÓ ŸÏ˘ÌÔ. ™ÙËÓ ÂÍÈÛÙfi-ÚËÛ‹ ÙÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÙËÏÂÁÚ·ÊÈÎÒ˜ Î·È ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ÔÈ Úfi-ÎÚÈÙÔÈ ÙË˜ fiÏË˜, fiˆ˜ Î·È ÙˆÓ Â·Ú¯ÈÒÓ, Î·ÏÔ‡ÓÙ·È Î·È ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ·È

7

5. Claude Denis Raffenel, (Histoire des Grecs modernes depuis la prise deConstantinople par Mahomet II, Jusqu’a ce jour, Paris 1825), πÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÓÂˆÙ¤ÚˆÓ∂ÏÏ‹ÓˆÓ: ∞fi ÙË˜ ·ÏÒÛÂˆ˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiÏÂˆ˜ ˘fi ªˆ¿ÌÂı ÙÔ˘ µã Ì¤¯ÚÈ ÙÔ˘1825, ÂÎ ÙÔ˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡ ÌÂÙ·ÊÚ·ÛıÂ›Û· ˘fi ∫ÔÛÌ¿ ∫ÔÎ›‰Ô˘, ÂÓ Aı‹Ó·È˜ 1861.

6. ™˘Ú›‰ˆÓ ∆ÚÈÎÔ‡Ë˜, πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜, Ù. ∞ã- µã,∞ı‹ÓËÛÈ 1860. °È· ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ‚Ï. Ù. ∞ã, ÛÛ. 188-192, Ù. µã, Û. 168 Î.¤.

ˆ˜ fiÌËÚÔÈ. ™Â ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÛÙÔÓ ¶ÔÏ‡Á˘ÚÔ ·ÔÎÂÊ·-Ï›˙ÔÓÙ·È Ô Â›ÛÎÔÔ˜ ∫›ÙÚÔ˘˜, Ô ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜ ª·Ï¿ÓÔ˜, Ô ÃÚ›-ÛÙÔ˜ ªÂÓÂÍ¤˜ Î·È Î¿ÔÈÔ˜ ∫˘‰ˆÓÈ¿ÙË˜. ¢‡Ô ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› Ê˘-Ï·Î›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ Ó·fi Î·È ÙËÓ ·˘Ï‹ ÙË˜ ÌËÙÚfiÔÏË˜. ¶ÔÏ‡ Î·Ï¿ ÂÓË-ÌÂÚˆÌ¤ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ¡¿Ô˘Û· Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÁÈ· ÙË£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ‹Ù·Ó Ô ¡. °. ºÈÏÈ›‰Ë˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤‰ˆÛÂ ÛÂÈÚ¿ ‰È·Ï¤-ÍÂˆÓ ÙÔ 1879 ÛÙÔÓ «¶·ÚÓ·ÛÛfi», ¤¯ÔÓÙ·˜ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ÌÈÏ‹ÛÂÈ Î·ÈÌÂ ·˘ÙfiÙÂ˜ Ì¿ÚÙ˘ÚÂ˜ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. ∆Ô ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· ÙË˜ ·Ê‹ÁË-Û‹˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È fiÙÈ ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ÙÔ˘ ∞Ï‹ ·Û¿ ÚÈÓ ·fi Ù·Î·ı’ ·˘ÙÔ‡ ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜7.

∆Ô ÂÚÒÙËÌ· ÁÈ· ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·Ù¿ ÙËÓ Â·Ó¿-ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 Ù¤ıËÎÂ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ÛÙË ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘ 1930, ÌÂ ·ÊÔÚ-Ì‹ ÙÔ˘˜ Î·ı˘ÛÙÂÚËÌ¤ÓÔ˘˜ (ÏfiÁˆ ÙË˜ ÌÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈÎ‹˜ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›·˜) Â-ÔÚÙ·ÛÌÔ‡˜ ÁÈ· ÙËÓ 100ÂÙËÚ›‰· ·fi ÙËÓ ÂıÓÈÎ‹ ·ÏÈÁÁÂÓÂÛ›·. ª¿ÏÈ-ÛÙ·, ÛÙË ‰ËÌÔÙÈÎ‹ ·ÁÔÚ¿ Ô˘ ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÂ› ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙË˜‰ÂÎ·ÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1930 ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ‰fiıËÎÂ Ë ÔÓÔÌ·Û›·«∞ÁÔÚ¿ µÏ¿ÏË», ÂÓfi˜ ÂÎ ÙˆÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ÂÓÒ ÔÈ‰ÚfiÌÔÈ ¤Ï·‚·Ó ÔÓfiÌ·Ù· ÚÔÎÚ›ÙˆÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, Â›ÙÂ ı·Ó·Ùˆ-ı¤ÓÙˆÓ Î·Ù¿ ÙÔ 1821 (ª·Ï¿ÓÔ˜, ªÂÓÂÍ¤˜) ‹ ÔÏ‡ ÌÂÙ·ÁÂÓÂÛÙ¤ÚˆÓ(∞˘ÁÂÚÈÓfi˜). À‹ÚÍÂ ÂÌÊ·Ó‹˜ fiÌˆ˜ ÛÙÈ˜ ÔÓÔÌ·ÙÔ‰ÔÛ›Â˜ Ë ÂÈÚÚÔ‹ÙÔ˘ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÂÔÚÙ·ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ 1821. √ ÚfiÂ‰ÚÔ˜ ÙË˜ ∞Î·‰ËÌ›·˜∞ıËÓÒÓ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ∫ÂÚ·ÌfiÔ˘ÏÏÔ˜, ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ ÛÙËÓ ÂÈ‰ÈÎfiÙËÙ·,Î·Ù·ÁfiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙË ¢˘ÙÈÎ‹ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, ÂÍ¤‰ˆÛÂ ÙÔ 1939 ÛÙËÓ ∞ı‹-Ó· ÙÔ ÌÂÏ¤ÙËÌ· «√È µfiÚÂÈÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Î·Ù¿ ÙÔ ∂ÈÎÔÛÈ¤Ó·» (Î·È ·˘ÙfiÙÔ ¤ÚÁÔ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÙË˜ ∂ıÓÈÎ‹˜ µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË˜).∂ÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ∞ÁÁÂÏÈÎ‹ ªÂÙ·ÏÏÈÓÔ‡, ˘ÏÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ÙÔÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›·Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÓÂ Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ ÛÙÔÓ Ù‡Ô Ô ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ µ·Û›ÏË˜ªÂÛÔÏÔÁÁ›ÙË˜8. πÛÙÔÚÈÎ‹ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó· ¤Î·ÓÂ Î·È Ô Á˘ÌÓ·-ÛÈ¿Ú¯Ë˜ π. ª¤ÏÊÔ˜9. ∂Ó‰È·Ê¤ÚÔ˘Û· Â›Ó·È Ì›· ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙÔ˘ ∫ˆÓ-

8

7. ¡. °. ºÈÏÈ›‰Ë˜, ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛÈ˜ Î·È Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙË˜ ¡·Ô‡ÛË˜. πÛÙÔÚÈÎ‹Ú·ÁÌ·ÙÂ›· ·Ó·ÁÓˆÛıÂ›Û· ÂÓ Ùˆ ºÈÏÔÏÔÁÈÎÒ ™˘ÏÏfiÁˆ ¶·ÚÓ·ÛÛÒ ÙË 27 ∞ÚÈÏ›-Ô˘ 1879, ∞ı‹ÓËÛÈ 1881.

8. ∞fiÛÙÔÏÔ˜ µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È Ë ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛËÙÔ˘ 1821», ÛÙÔ ¶·ÁÎ·Ú›· ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ‹˜ °Ë˜, £ÂÛÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1980, Û. 88 ( ÂÊÂÍ‹˜:«H £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È Ë EÏÏËÓÈÎ‹ E·Ó¿ÛÙ·ÛË).

9. πˆ¿ÓÓË˜ ª¤ÏÊÔ˜, «∏ ‰Ú¿ÛÈ˜ ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ Î·È Ë Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙË˜ £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË˜», ª·ÎÂ‰ÔÓ›·, 26.10.1930. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÈÔ ·˘ÙfiÓ ‚Ï. ™È‰ËÚÔ‡Ï· ∑ÈÒÁÔ˘ –µ·Û›ÏË˜ ª¤ÏÊÔ˜, «∏ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ Á˘ÌÓ·ÛÈ¿Ú¯Ë πˆ¿ÓÓË µ. ª¤ÏÊÔ˘ (1860-1937), £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎ¤ˆÓ ¶fiÏÈ˜ – °Ú·Ê¤˜ Î·È ¶ËÁ¤˜ 6000 ̄ ÚfiÓˆÓ, Ù¯. 3 (1997) 116-123.

ÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ™. ∆¿ÙÙË, Ô˘ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË Î¿ÔÈÔ˘ ·Ó¤Î‰Ô-ÙÔ˘ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÛÙÔ ·Ú¯Â›Ô ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜, ÌÂ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔ˘ÛÂ˜ ÏË-ÚÔÊÔÚ›Â˜10. ∞ÏÏ¿ Ô ÚÒÙÔ˜ Ô˘ Û˘Ó¤Ù·ÍÂ Î·È ÂÍ¤‰ˆÛÂ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÌÔ-ÓÔÁÚ·Ê›· –ÌÂ Ù›ÙÏÔ «∏ ‰Ú·Ì·ÙÈÎ‹ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÛÙÔÓ·ÁÒÓ· ÙÔ˘ 1821»– ‹Ù·Ó Ô ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ ∞ÓÙÒÓË˜ £ÂÔ‰ˆÚ›‰Ë˜, ÙÔ1940. ªÂÏ¤ÙËÛÂ ÙÈ˜ Ï›ÁÂ˜ ‰È·ı¤ÛÈÌÂ˜ ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÂ˜ ËÁ¤˜, Ê˘ÏÏÔÌ¤-ÙÚËÛÂ ÙÔ˘˜ ÎÒ‰ÈÎÂ˜ ÙË˜ ªÔÓ‹˜ µÏ·Ù¿‰ˆÓ Î·È ÚÔÛ¿ıËÛÂ Ó· ÛÎÈ·-ÁÚ·Ê‹ÛÂÈ ÚÔÛˆÔÁÚ·ÊÈÎ¿ Û¯Â‰È¿ÛÌ·Ù· £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎ¤ˆÓ ÙË˜ ÂÔ-¯‹˜ ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜11. ¢ÂÓ ÂÚÁ¿ÛıËÎÂ ˆ˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô ›-‰ÈÔ˜, ·ÏÏ¿ ˆ˜ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜, Ô˘ ÛÎfiÂ˘Â Ó· ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÈ-‰ÈÎÔ‡˜ ÁÈ· ÙËÓ «Î·Ù¿ÚÙÈÛÈ ÙÔ˘ ¯ÚÔÓÈÎÔ‡ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÙÔ˘ ∂È-ÎÔÛÈ¤Ó·», ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ›ÛÙÂ˘Â fiÙÈ «·Í›˙ÂÈ ÙÔÓ ÎfiÔ Ó· ÌËÓ ÍÂ¯ÓÈ¤-Ù·È ·Ú·¯ˆÌ¤ÓÔ ÛÙ· ·Ú·¯ÓÈ·ÛÌ¤Ó· ‚¿ıË ÙˆÓ ·Ú¯Â›ˆÓ». ∏ ¤ÎÊÚ·-ÛË Â›Ó·È ·Ú·ÛÙ·ÙÈÎ‹, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi-ÙËÙ·, ·ÊÔ‡ Î·Ó¤Ó· ÙÔÈÎfi ·Ú¯Â›Ô ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÙfiÙÂ ÁÓˆÛÙfi, ÂÎÙfi˜ ·fiÙÔ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤Ó ·Ú¯Â›Ô ∆¿ÙÙË (ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô £ÂÔ‰ˆÚ›‰Ë˜ ¤Î·ÓÂ Û·-Ê‹ ·Ó·ÊÔÚ¿) Î·È Ê˘ÛÈÎ¿ Ù· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ·Ú¯Â›·. ∞˜ ÛËÌÂÈˆıÂ› fiÙÈ ÙÔÌÈÎÚfi ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ £ÂÔ‰ˆÚ›‰Ë ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÙË˜∂ıÓÈÎ‹˜ µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË˜.

∆ËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿, ÛÙÔÓ ·ÚıÂÓÈÎfi ÙfiÌÔ ÙˆÓ «ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎÒÓ» ÙË˜∂ª™, Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘ÔÏ›ÙË˜ ÏfiÁÈÔ˜ ∞‚Ú·¿Ì ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘ ‰ËÌÔÛ›-Â˘ÛÂ ÌÈ· ÛÔ˘‰·›· ¿ÌÂÛË ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ Ì·ÚÙ˘Ú›·, ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‰ÈÎ·ÛÙ‹Ã·˚ÚÔ˘ÏÏ¿¯12. √ ‚›Ô˜ ÙÔ˘ ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ˘‹ÚÍÂ ‚Ú·¯‡˜, ·-

9

10. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ™. ∆¿ÙÙË˜, «∆Ô 1821 ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. ¶Ô›ÔÈ ÔÈ ÚÒÙÔÈ ‹-ÚˆÂ˜ Î·È Ì¿ÚÙ˘ÚÂ˜», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfiÓ ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔÓ 1934, ÛÛ. 272-274. °È· ÙËÓ ÔÈÎÔ-Á¤ÓÂÈ· Î·È ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ‚Ï. ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ™ÂÚÂÌ¤ÙË˜, «√ ÊÈÏÈÎfi˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜¶·Ó. ∆¿ÙÙË˜, 1787-1864», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿ 23 (1983) 65-86.

11. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «™ÙÔÓ ÎÒ‰ÈÎ· ÙÔ˘ ÂÍÔ‰ÔÏÔÁ›Ô˘ ÙË˜ ªÔÓ‹˜µÏ·Ù¤ˆÓ (…) Ô πˆ¿ÓÓË˜ ∫·˘Ù·ÓÙ˙fiÁÏÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ¤ı·ÓÂ ÛÙ· 1819, Î·È Ê·›-ÓÂÙ·È Ó· ÎÚÂÌ¿ÛıËÎÂ. ™ÙË ÛÂÏ›‰· 105 ÌÂ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· 1820 ‰È·‚¿˙Ô˘ÌÂ: “ÙÔ˘ Ì·-Î·Ú›ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓÔ˘ ∫·˘Ù·ÓÙ˙fiÁÏÔ˘”. ∫·È ÛÙË ÛÂÏ›‰· 116, ÌÂ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· 1820,“ÙˆÓ ÔÚÊ·ÓÒÓ πˆ¿ÓÓÔ˘ ∫·˘Ù·ÓÙ˙fiÁÏÔ˘, ÎÚÂÌ·Ûı¤ÓÙÔ˜”. √È ·ÚÌfi‰ÈÔÈ Â›ÛË˜ ı·ıÂÏ‹ÛÔ˘Ó Ó· Ì·˜ ‰È·ÊˆÙ›ÛÔ˘Ó ÔÈ· Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂÙ·Í‡ ™·Ó‰ˆÓ‹‰ˆÓ Î·È∫·˘Ù·ÓÙ˙fiÁÏÔ˘». ∆· Â‡ÛÙÔ¯· ·˘Ù¿ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ··ÓÙÒÓÙ·È ÛÙ·‰È·-ÎÒ˜ ·fi ÙË ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘ 1970 Î·È ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚ· ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È.À‹Ú¯·Ó ¿ÓÙˆ˜ ‰‡Ô ÚfiÛˆ· ÌÂ ÙÔ fiÓÔÌ· πˆ¿ÓÓË˜ ∫·˘Ù·ÓÙ˙fiÁÏÔ˘ (ÚÒÙÔÈ Â-Í¿‰ÂÏÊÔÈ), ÂÓÒ Ô ™·Ó‰ˆÓ‹˜ ·ÓÙÚÂ‡ÙËÎÂ Ì›· ·fi ÙÈ˜ ÎfiÚÂ˜ ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓÔ˘ (¡¿ÓÔ˘)∫·˘Ù·ÓÙ˙fiÁÏÔ˘.

12. ∞‚Ú·¿Ì N. ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘, «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1821», ª·-ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿ 1 (1940) 417-428.

ÊÔ‡ ¤ı·ÓÂ ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ¤ÙÔ˜ ÛÂ ËÏÈÎ›· ÌfiÏÈ˜ 31 ¯ÚfiÓˆÓ. ™ÙÔ ÌÂÙ·Í‡Â›¯Â ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ¤Ó·˜ ¿ÏÏÔ˜ Â›ÌÔÓÔ˜ ÂÚÂ˘ÓËÙ‹˜, Ô πˆ¿Ó-ÓË˜ µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ·ÓÒÙÂÚÔ˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˜ ˘¿ÏÏËÏÔ˜. ∂Í¤‰ˆÛÂ –Î·È Â-ÎÂ›ÓÔ˜ ÙÔ 1940, ¿ÏÈ ·fi ÙËÓ ∂Ù·ÈÚÂ›· ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ– ÙÔ¤ÚÁÔ «√È ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜ ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ˘¤Ú ÙË˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ ·ÁÒÓ·˜», ÛÙË-ÚÈÁÌ¤ÓÔ˜ ÂÓ ÔÏÏÔ›˜ ÛÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Î·È ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÛÂ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ¤Á-ÁÚ·Ê· ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‰ÈÎÂ›Ô˘ ÙË˜ µ¤ÚÔÈ·˜, Ù· ÔÔ›· Â›¯Â ÂÓÙÔ›ÛÂÈ Ô ‰ËÌfi-ÛÈÔ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁfi˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∆fiÙÛÈÔ˜ Î·È ÌÂ ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔ˘ Â›¯Â ÌÂÙ·-ÊÚ¿ÛÂÈ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ∞Ó·ÁÓˆÛÙ›‰Ë˜. √ Ì·Î·ÚÈÛÙfi˜ µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜–Â› ÔÏÏ¿ ¤ÙË ÁÂÓÈÎfi˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·˜ ÙË˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎÒÓ™Ô˘‰ÒÓ– Â›¯Â ·ÓÙÈÏËÊıÂ› ÙËÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎÒÓËÁÒÓ. ∫·È fiÛÔ Î·È ·Ó Ê·›ÓÂÙ·È ÂÚ›ÂÚÁÔ, Ë Î·ÙÔ¯ÈÎ‹ ÙÚÈÂÙ›· 1941-1944 ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ ÙË ¯Ú˘Û‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ÌÂÙ¿ÊÚ·Û‹˜ ÙÔ˘˜. ¢È·ÚÂÂ›˜ÁÓÒÛÙÂ˜ ÙË˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ÓÔÌÔıÂÛ›·˜ (fiˆ˜ Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ¢›ÁÎ·˜ Î·ÈÔ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∆ÛÒÚÔ˜) Î·È ÙÔ˘ÚÎÔÌ·ıÂ›˜ (§¿˙·ÚÔ˜ ª·Ì˙ÔÚ›‰Ë˜,£Âfi‰ˆÚÔ˜ ™˘ÌÂˆÓ›‰Ë˜ Î·È Ã·Ú›ÙˆÓ ∂ÌÌ·ÓÔ˘ËÏ›‰Ë˜) ÌÂÙ¤ÊÚ·Û·ÓÌ¤Û· ÛÙËÓ ∫·ÙÔ¯‹ ÂÎ·ÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ¤ÁÁÚ·Ê·, ¯¿ÚË ÛÙËÓÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· Î·È ÙËÓ ÂÈÌÔÓ‹ ÙÔ˘ µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË.

∆·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜, ÙÔ 1943, Ô ªÈ¯·‹Ï §¿ÛÎ·ÚÈ˜, ‰È·ÚÂ‹˜ Î·ıËÁË-Ù‹˜ ÙË˜ πÛÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ §·ÒÓ ÙË˜ ÃÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ ÙÔ˘ ∞›ÌÔ˘, ÂÍ¤‰ˆÛÂ ÛÙÔµÔ˘ÎÔ˘Ú¤ÛÙÈ ÙÈ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ ÚÔÍ¤ÓˆÓ ÙË˜ °·ÏÏ›·˜ Î·È ÙË˜ ∞˘-ÛÙÚ›·˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1821-182613. ◊Ù·Ó Ë ÚÒ-ÙË Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÚÔ˜ ÙËÓ Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË ÙˆÓÂ˘Úˆ·˚ÎÒÓ ËÁÒÓ, Ë ÔÔ›· ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ Î·È ÙÔÓ ·ÎÚÔÁˆÓÈ·›Ô Ï›ıÔÙˆÓ ÛËÌÂÚÈÓÒÓ ÁÓÒÛÂÒÓ Ì·˜.

∆Ô 1946, ¿ÏÈ Ì¤Ûˆ ÙË˜ ∂ª™, Ô µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜ ÂÍ¤‰ˆÛÂ ÙË ‚Ú·-¯Â›· ÌÂÏ¤ÙË «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙË˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜»,ÛÙËÓ ÔÔ›· ·ÍÈÔÔ›ËÛÂ Ù· ÌÂÙ·ÊÚ·Ûı¤ÓÙ· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ¤ÁÁÚ·Ê· Î·ÈÙË Û˘Ó·Ê‹ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·, fi¯È fiÌˆ˜ Î·È ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ §¿ÛÎ·ÚÈ. ∞˘-Ùfi ¤Ú·ÍÂ ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ Ô ·Â›ÌÓËÛÙÔ˜ ∞fiÛÙÔÏÔ˜ µ·Î·ÏfiÔ˘-ÏÔ˜, Ô ÚÒÙÔ˜ Â·ÁÁÂÏÌ·Ù›·˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ô˘ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ ÌÂ ÙÔ ı¤Ì·.™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÛÙ· 1430, 1821 Î·È 1912-1918»,ÂÎfiÓËÛÂ ¤Ó· Û‡ÓÙÔÌÔ Û¯Â‰›·ÛÌ· ÙˆÓ Û˘Ì‚¿ÓÙˆÓ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË,Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·˜ ÚÔÍÂÓÈÎ¤˜ ËÁ¤˜, ÚÔÊÔÚÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È ÙË Ì·Ú-Ù˘Ú›· ÙÔ˘ Ã·˚ÚÔ˘ÏÏ¿¯, fi¯È fiÌˆ˜ Ù· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÌ¤Ó· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ¤Á-ÁÚ·Ê·. √ ∞. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ Â›¯Â ‹‰Ë ·Û¯ÔÏËıÂ› ÌÂ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·-

10

13. M. Lascaris, «La Révolution Grecque vue de Salonique. Rapports desconsuls de France et d’Autriche, 1821-1826», Balcania VI (Bucarest 1943).

ÛË ÛÙË ‰È·ÙÚÈ‚‹ ÙÔ˘ «¶ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ Î·È ÚÔÛÊ˘ÁÈÎfi ˙‹ÙËÌ· Î·Ù¿ ÙËÓÂ·Ó¿ÛÙ·ÛÈÓ ÙÔ˘ 1821» ÙËÓ ÔÔ›· Â›¯Â ÂÎ‰ÒÛÂÈ ÙÔ 1939, ·ÏÏ¿ Î·ÈÛÙËÓ ˘ÊËÁÂÛ›· ÙÔ˘ «∞È¯Ì¿ÏˆÙÔÈ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·Ù¿ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛÈÓÙÔ˘ \21», Ô˘ ÂÎ‰fiıËÎÂ ÙÔ 1941.

√ ÂfiÌÂÓÔ˜ ÛÙË ÛÎ˘Ù·ÏÔ‰ÚÔÌ›· ÙË˜ ÚÔÔÏÂÌÈÎ‹˜ ÁÂÓÂ¿˜ ‹Ù·Ó¤Ó·˜ ÂÚÂ˘ÓËÙ‹˜ ·ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎÒÓ ·Ú¯Â›ˆÓ, Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜™Ô‡ÏË˜, Ô˘ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ¤Ê˘ÁÂ –fiˆ˜ Î·È Ô ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘– ÛÂ ÓÂ·Ú‹ Ë-ÏÈÎ›·. ™ÙÔ ÚÒÙÔ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈÎfi ÙfiÌÔ ÙˆÓ «ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎÒÓ» ‰ËÌÔÛ›-Â˘ÛÂ ÙÈ˜ ÂÈÛÙÔÏ¤˜ ·ÓÒÓ˘ÌÔ˘ µÚÂÙ·ÓÔ‡, ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Ô Û˘ÓÙ¿ÎÙË˜ ÙÔ˘˜Â›¯Â ÛÙÂ›ÏÂÈ ÙÔ 1821 ÛÙË ™Ì‡ÚÓË, ÛÙÔÓ ·ÌÂÚÈÎ·Ófi ÈÂÚ·fiÛÙÔÏÔ ¶Ï›-ÓÈÔ ºÏÈÓÎ14. §ÈÙ¤˜ Î·È Ï‹ÚÂÈ˜ ÏÂÙÔÌÂÚÂÈÒÓ, ÔÈ ÂÈ‰‹ÛÂÈ˜ ÂÎÂ›ÓÂ˜ ÂÈ-‚Â‚·›ˆÛ·Ó ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÂ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Î·È Î¿Ï˘„·Ó ÌÂÚÈÎ¿ ÎÂÓ¿. ¢˘-ÛÙ˘¯Ò˜, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÓÙÔÈÛÙÂ› ·ÎfiÌË Ô «·ÓÒÓ˘ÌÔ˜ µÚÂÙ·Ófi˜».

£· ÂÚ›ÌÂÓÂ Î·ÓÂ›˜ Ó· ÁÚ·ÊÙÂ› ÙfiÙÂ ÌÈ· Û˘ÓÔÏÈÎ‹ ÌÂÏ¤ÙË ÁÈ· ÙË£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ÂÓ fi„ÂÈ Î·È ÙË˜ 50ÂÙËÚ›‰Ô˜ ÙÔ˘ 1962.£· ÂÚ›ÌÂÓÂ Â›ÛË˜ ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË ÙË˜ ·Ó·˙‹ÙËÛË˜ Ó¤ˆÓ ËÁÒÓ. øÛÙfi-ÛÔ, ¤Ú·Û·Ó ¿Óˆ ·fi 25 ¯ÚfiÓÈ· ¯ˆÚ›˜ Ù›ÔÙÂ Ó¤Ô, ·Ó ÂÍ·ÈÚ¤ÛÔ˘ÌÂÙ· ÌÂÙ·ÊÚ·Ûı¤ÓÙ· Î·Ù¿ ÙËÓ ∫·ÙÔ¯‹ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ ¤ÁÁÚ·Ê· Ô˘ ‰ËÌÔ-Û›Â˘ÛÂ Ô µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ¿ÏÈ Ì¤Ûˆ ÙË˜ ∂ª™, ÙÔ 195215. ŒÙÛÈ Ë ÛÎ˘-Ù¿ÏË ¤Ú·ÛÂ ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ÁÂÓÂ¿.

™ÙË ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘ 1970 Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ·Ó¤‰ÂÈ-ÍÂ Ï·Óı¿ÓÔ˘ÛÂ˜ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜16 Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂÛÙ· «ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿» ÚÔÍÂÓÈÎ¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Ï‹ÚÂÈ˜ ÏÂÙÔÌÂÚÂÈÒÓ ÁÈ·ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Î·Ù¿ Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË17. ŒÂÈÙ·, Ô ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜ ¤ÊÂÚÂ ÛÙÔ Êˆ˜ ¿ÊıÔÓ· ÙÂÎÌ‹ÚÈ· ·fi Ù· Á·ÏÏÈÎ¿ ·Ú-¯Â›· ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ Î·È ÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô18. ∆¤-

11

14. °ÂÒÚÁÈÔ˜ ÃÚ. ™Ô‡ÏË˜, «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ Ù·˜ ·Ú¯¿˜ ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿ 2 (1941-1952) 583-589.

15. πˆ¿ÓÓË˜ ∫. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜ (ÂÈÌ.), πÛÙÔÚÈÎ¿ ∞Ú¯Â›· ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜, ∞ã∞Ú¯Â›ÔÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ 1695-1912, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1952 (ÂÊÂÍ‹˜: π∞ª).

16. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∞Ó¤Î‰ÔÙ· ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· ·Ó·ÊÂÚfiÌÂ-Ó· ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ÚÈÓ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔ 1821, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1975 (ÂÊÂÍ‹˜: AÓ¤Î‰ÔÙ·ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›·).

17. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, «∆Ô ÂÌfiÚÈÔ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, 1796-1840(™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ·Ó¤Î‰ÔÙÂ˜ ÂÎı¤ÛÂÈ˜ ∂˘Úˆ·›ˆÓ ÚÔÍ¤ÓˆÓ)», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿ 16 (1976)74-173 (ÂÊÂÍ‹˜: «TÔ ÂÌfiÚÈÔ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ 1796-1840»).

18. ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎÂÈ· Î·È ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË1996 (ÂÊÂÍ‹˜: £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎÂÈ·)Ø Ô ›‰ÈÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È ª·ÎÂ‰ÔÓ›· 1800-1825.ª›· ÂÈÎÔÛÈÂÓÙ·ÂÙ›· ÂÓ Ì¤Ûˆ ı˘¤ÏÏË˜, 1996 (ÂÊÂÍ‹˜: £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È M·ÎÂ‰Ô-Ó›· 1800-1825).

ÏÔ˜, Ô µ·Û›ÏË˜ ¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ ÙÔ 1997 ÌÈ· ÛÔ˘‰·›· Ôıˆ-Ì·ÓÈÎ‹ ËÁ‹, ÙËÓ ·ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ 183519. ªÂ ÙËÓ ›‰È· ËÁ‹ ·Û¯ÔÏ‹ıË-ÎÂ Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ Î·È Ë ÂÚÂ˘Ó‹ÙÚÈ· ªÂÚfiË ∞Ó·ÛÙ·ÛÈ¿‰Ô˘20. ∆Ô ¯ÚÔ-ÓÈÎfi ÙË˜ √ÚÌ‡ÏÈ·˜, Ô˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ Ô Ã·Ú¿Ï·ÌÔ˜ ¶··ÛÙ¿ıË˜21,¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ¿ÌÂÛ· ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÊÒÙÈÛÂ ÔÏÏ¤˜ ÏÂ˘-Ú¤˜ ÙË˜ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË˜ ÛÙË Á‡Úˆ ÂÚÈÔ¯‹ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÚÈÓ Î·ÈÌÂÙ¿ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË. ¢È·ÊˆÙÈÛÙÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· ÂÚÈ¤¯ÂÈ Î·È Ô ÎÒ‰È-Î·˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Û¯ÔÏ‹˜ 1825-1844 Ô˘ Â›¯Â ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ·Ï·ÈfiÙÂÚ·Ô Ã·Ú¿Ï·ÌÔ˜ ¶··ÛÙ¿ıË˜22 Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ ÚÔÛÊ¿Ùˆ˜ Ë ™È‰Ë-ÚÔ‡Ï· ∑ÈÒÁÔ˘-∫·Ú·ÛÙÂÚÁ›Ô˘23. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ë ˘ÎÓ‹ ÂÚ› ÙË £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË Î·È ÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÂÂÎÙ¿-ıËÎÂ Î·È ÂÓ›Û¯˘ÛÂ ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ24.

∆Ô ∫ÔÈÓfiÓ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜

√ ÏÂÁfiÌÂÓÔ˜ ¿ÙÈÙÏÔ˜ ÎÒ‰ÈÎ·˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÏÔÁÈÛÙÈÎfi Î·Ù¿ÛÙÈ¯Ô ÙË˜ ÔÚıfi‰ÔÍË˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË˜ Ô˘ Û˘ÓÙ¿¯ıËÎÂ ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1792-1797 Î·È Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·ÈÛÙÔ πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜25, ÛÎÈ·ÁÚ·ÊÂ› ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ÎÔÈ-

12

19. µ·Û›ÏË˜ ¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÙË˜ ·Ú·ÎÌ‹˜. ∏ ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ∫ÔÈÓfi-ÙËÙ· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·Ù¿ ÙË ‰ÂÎ·ÂÙ›· ÙÔ˘ 1830 ÌÂ ‚¿ÛË ¤Ó· ÔıˆÌ·ÓÈÎfi Î·-Ù¿ÛÙÈ¯Ô ·ÔÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡, ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ 1997.

20. Meropi Anastassiadou, «Yanni. Nikola, Lifder et les autres...Le profil démo-graphique et socio-professionnel de la population orthodoxe de la Salonique à laveille des Tamzimat», Südost-Forschungen 53 (1994) 73-130.

21. Ã·Ú¿Ï·ÌÔ˜ ¶··ÛÙ¿ıË˜, ∆Ô ¯ÚÔÓÈÎfi ÙË˜ √ÚÌ‡ÏÈ·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2004.∞Ó¿ÏÔÁË˜ ·Í›·˜ Â›Ó·È ÙÔ ÏÔÁÈÛÙÈÎfi Î·Ù¿ÛÙÈ¯Ô ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ µÏ¿ÙÛË˜1806-1828, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ¤Ù˘¯Â ÙË˜ ‰¤Ô˘Û·˜ ÚÔÛÔ¯‹˜ ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙË˜ ÂÚÂ˘ÓËÙÈÎ‹˜ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ·Ó Î·È ‰ËÌÔÛÈÂ‡ıËÎÂ ÚÔ ÂÓÙËÎÔÓÙ·ÂÙ›·˜. µÏ. πˆ¿ÓÓË˜ µ·Û‰Ú·‚¤Ï-ÏË˜, «∆Ô ·Ú¯Â›ÔÓ ÙˆÓ ·‰ÂÏÊÒÓ °Ú·ÌÌ·ÙÈÎÔ‡», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿ 4 (1955-1960) 181-223.

22. Ã·Ú¿Ï·ÌÔ˜ ¶··ÛÙ¿ıË˜, «∏ Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛÙË £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·», ¡¤· ∂ÛÙ›· 118 (1985) 221-235.

23. ™È‰ËÚÔ‡Ï· ∑ÈÒÁÔ˘-∫·Ú·ÛÙÂÚÁ›Ô˘, «∫·Ù¿ÛÙÈ¯ÔÓ ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ™¯ÔÏ‹˜£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ 1825-1844: √È ·ÁÒÓÂ˜ ÙË˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ Î·È ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·˜ÁÈ· ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ÙˆÓ Û¯ÔÏÂ›ˆÓ Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜», £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË6 (2002) 369-493 (ÂÊÂÍ‹˜: «K·Ù¿ÛÙÈ¯ÔÓ ÙË˜ EÏÏËÓÈÎ‹˜ ™¯ÔÏ‹˜»).

24. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ Ã·Ù˙fiÔ˘ÏÔ˜, µÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜: ∫ÔÈÓˆÓÈ-Îfi˜, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎfi˜ ‚›Ô˜, Ù¤¯ÓË Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1987Ø ¢‹-ÌÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, °ÂÓÈÎ‹ µÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ 1986-2000, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË2006.

25. ∂ÊÂÍ‹˜ ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô. ™ÙÔ ÙÂÎÌ‹ÚÈÔ ·˘Ùfi ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÙÚ¤ÍÂÈ: µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ª˘-

ÓfiÙËÙ· Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÂÎÂ›ÓË. ∞fi ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÂÁÁÚ·ÊÒÓÊ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ÔÚıfi‰ÔÍÔÈ ¤ÌÔÚÔÈ Î·È ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜Ô˘ ¤ÚÂÂ Ó· Î·Ù·‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÂÈÛÊÔÚ¤˜ ÁÈ· ÙÔÛ˘ÛÛˆÚÂ˘Ì¤ÓÔ ¯Ú¤Ô˜ ÙË˜ ·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÛÂ 1.100 ÂÚ›Ô˘26. ∞˘Ùfi Ì·˜‰›ÓÂÈ ¤Ó· Û˘ÓÔÏÈÎfi ·ÚÈıÌfi ÂÚ›Ô˘ 5.500 ÔÚıÔ‰fiÍˆÓ.

™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·È. Ë ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÚıÔ‰fiÍˆÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔ-Ó›ÎË˜ ÔÓfiÌ·˙Â ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙË˜ «∫ÔÈÓfiÓ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜»27. ∏ ÔÓÔÌ·Û›···ÓÙ¿ ÛÙÔ˘˜ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡˜ ÎÒ‰ÈÎÂ˜ Ì¤¯ÚÈ Ù· Ì¤Û· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. ∆ËÓ›‰È· ÔÓÔÌ·Û›· ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ Î·È ÛÂ ¿ÏÏÂ˜ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ ÎÔÈÓfiÙËÙÂ˜, .¯.ÛÙËÓ ∞‰ÚÈ·ÓÔ‡ÔÏË Î·È ÙË §‹ÌÓÔ.

Ÿˆ˜ ÚÔÎ‡ÙÂÈ ·fi ÙÔ ¿ÙÈÙÏÔ ÏÔÁÈÛÙÈÎfi Î·Ù¿ÛÙÈ¯Ô Î·È ·fiÙÔ˘˜ ÎÒ‰ÈÎÂ˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘28, ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜29 Î·È ÙË˜ ÂÏ-

13

ÛÙ·Î›‰Ë˜, «∆· ÂÛÓ¿ÊÈ·, ‹ÙÔÈ ÚÔ˘Ê¤ÙÈ· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜», ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔÓ £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË˜, 1932, Û. 266 Î.Â.Ø °ÂÒÚÁÈÔ˜ ™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, ∏ ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎ‹ªÔÓ‹ ÙˆÓ µÏ·Ù¿‰ˆÓ, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1971, Û. 273 ÛËÌ. 3 (ÂÊÂÍ‹˜: H ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›-ÎË ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎ‹ ÌÔÓ‹)Ø ∫. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∞Ó¤Î‰ÔÙ· ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›·, fi.., ÛÛ.8 Î·È 22-34Ø ∞. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡, ÙfiÌÔ˜ µã (‚ã ¤Î‰Ô-ÛË), Û. 362Ø ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¶·ÓÙ·˙fiÔ˘ÏÔ˜, «∏ ÎÔÈÓÔÙÈÎ‹ ‰ÈÎ·ÈÔÙ·Í›· ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›·.∫Ú·ÙÈÎ¤˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂÈ˜ Î·È ÓÔıÂ‡ÛÂÈ˜», ∏ ‰È·¯ÚÔÓÈÎ‹ ÔÚÂ›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔÙÈÛÌÔ‡ ÛÙËª·ÎÂ‰ÔÓ›·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1991, ÛÛ. 447-448Ø ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «£ÂÛÛ·ÏÔ-Ó›ÎË 1792: ™Â ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ·‰È¤ÍÔ‰Ô Ë ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ‹ ∑ˆ‹ 304(™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ˜ 1991) 31-33Ø Ô ›‰ÈÔ˜, «£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ÕÚ¯ÔÓÙÂ˜ Î·È Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ ÛÙ· Ù¤-ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ‹ ∑ˆ‹ 305 (√ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ 1991) 33-35 Î·È 307 (¢Â-Î¤Ì‚ÚÈÔ˜ 1991) 19-23Ø Ô ›‰ÈÔ˜, «ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÛÙ· Ù¤-ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·», ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ ∂ã ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ™˘ÌÔÛ›Ô˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË: √ıˆÌ·ÓÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜ 1430-1912 ∞ã, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1993, ÛÛ. 113-136 (Â-ÊÂÍ‹˜: «XÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜»)Ø Ô ›‰ÈÔ˜, «¶ÚÔÛˆÓ‡ÌÈ· ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·», °ÚËÁfiÚÈÔ˜ Ô ¶·Ï·Ì¿˜ 756 (π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ˜-ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ˜ 1995) 109-119 (ÂÊÂÍ‹˜: «¶ÚÔÛˆÓ‡ÌÈ· ÙˆÓ XÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË˜»)Ø Ô ›‰ÈÔ˜, «∏ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: √ıˆ-Ì·ÓÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜», ÛÙÔ Ã·Ú¿Ï·ÌÔ˜ ¶··ÛÙ¿ıË˜ – ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘ (Â-ÈÌ.), ∏ √ıˆÌ·ÓÈÎ‹ ¶ÂÚ›Ô‰Ô˜, Ù. µ1 ÛÙË ÛÂÈÚ¿ πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ∂È¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2004, ÛÛ. 13-303 (ÂÊÂÍ‹˜: «H ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈ-ÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜»).

26. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜», fi.., Û. 130.27. ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, Û. 2: «1792 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 15: ÂÓÙ·‡ı· ÛËÌÂÈÔ‡ÌÂÓ ÙÔ fiÛÔÓ

¯Ú¤Ô˜ ¯ÚÂˆÛÙ¿ ÙÔ ∫ÔÈÓfiÓ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜ Ù·‡ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜…».28. ∂›Ó·È ·Ó¤Î‰ÔÙÔ˜ Î·È ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙÔ πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜. ∂ÊÂÍ‹˜:

∫Ò‰ÈÎ·˜ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘.29. °ÂÒÚÁÈÔ˜ ™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «√ ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜ ÂÍ ·ÓÂÎ-

‰fiÙˆÓ ËÁÒÓ, 1757-1905», ∂.∂.£.™.∞.¶.£. 19 (1974) 347-426 (ÂÊÂÍ‹˜: «O ÂÓ £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜»).

ÏËÓÈÎ‹˜ Û¯ÔÏ‹˜30, Ë ‰ÈÔÈÎËÙÈÎ‹ ‰È¿ÚıÚˆÛË ÙÔ˘ «∫ÔÈÓÔ‡ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›-·˜» Â›¯Â Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1840 ˆ˜ ÂÍ‹˜: ∆ÔÓ ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Ï·È-Û›ˆÓ·Ó Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ Â›ÙÚÔÔÈ: √ Â›ÙÚÔÔ˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Û¯ÔÏ‹˜, Ô Â›-ÙÚÔÔ˜ ÙˆÓ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›ˆÓ, Ô Â›ÙÚÔÔ˜ ÙË˜ Ê˘Ï·Î‹˜ Î·È Ô Â›ÙÚÔÔ˜ÙË˜ ÌËÙÚÔfiÏÂˆ˜31. ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ‰È·ÛˆıÂ› Î·Ó¤Ó· Î·ÓÔÓÈÛÙÈÎfi ÎÂ›ÌÂÓÔÔ˘ Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ù· Î·ı‹ÎÔÓÙ· Î·È ÙÈ˜ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙÂ˜ ÙˆÓ ÂÈÙÚfi-ˆÓ ·˘ÙÒÓ. ∆Ô ÌfiÓÔ ‚¤‚·ÈÔ ÌÂ ‚¿ÛË ÙÈ˜ ÂÁÁÚ·Ê¤˜ ÛÙÔ˘˜ ÚÔ·Ó·-ÊÂÚı¤ÓÙÂ˜ ÎÒ‰ÈÎÂ˜ Â›Ó·È fiÙÈ Î¿ıÂ Â›ÙÚÔÔ˜ ÙËÚÔ‡ÛÂ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙfi ÏÔÁÈ-ÛÙ‹ÚÈÔ Î·È Ù·ÌÂ›Ô ÁÈ· ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙË˜ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘ Î·È ÏÔÁÔ‰Ô-ÙÔ‡ÛÂ ·˘ÙÔÙÂÏÒ˜. ∏ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÈÙÚfiÔ˘ ÙË˜ Û¯ÔÏ‹˜ Â›Ó·ÈÚÔÊ·Ó‹˜. √ Â›ÙÚÔÔ˜ ÙˆÓ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›ˆÓ Â›¯Â ÛÙË ‰ÈÎ·ÈÔ‰ÔÛ›· ÙÔ˘Ù· «¤Ûˆ ÛÈÙ¿ÏÈ·», ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙË ı¤ÛËÙÔ˘ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡ ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÌÂÁ¿ÚÔ˘32, Î·È ÙÔ ·ÓÔ˘ÎÏfiÛÈÙÔ33,ÙÔ ÔÔ›Ô ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙË ı¤ÛË ÙË˜ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ËÏÂÎÙÚÈÎ‹˜ ÂÙ·ÈÚÂ›·˜,ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ¿ÚÎÔ ÙË˜ Ã∞¡£. √È ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙÂ˜ ÙÔ˘ ÂÈÙÚfiÔ˘ ÙË˜Ê˘Ï·Î‹˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ·‰ÈÂ˘ÎÚ›ÓÈÛÙÂ˜. ∞Ê’ ÂÓfi˜ Â›¯Â ˆ˜ Î·ı‹ÎÔÓ ÙË‰È·ÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÛÙÈ˜ Ê˘Ï·Î¤˜ ÙË˜ fiÏË˜ (‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ˘ fiÙÈ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ·ÊÈ¤ÚˆÌ· ÁÈ· ÙÔ ÛÎÔfi ·˘ÙfiÓ ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ 16Ô ·È.)34.

14

30. ∑ÈÒÁÔ˘-∫·Ú·ÛÙÂÚÁ›Ô˘, «K·Ù¿ÛÙÈ¯ÔÓ ÙË˜ EÏÏËÓÈÎ‹˜ ™¯ÔÏ‹˜», fi..31. ∆Ô 1792 ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È: «∂›ÙÚÔÔ˜ ÂÈ˜ ÙÔ ·ÓÔ˘ÎÏfiÛÈÙÔ Î·È Â›ÙÚÔÔ˜

¤Ûˆ ÔÛÈÙ·Ï›ˆÓ», ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, Û. 168. «∂›ÙÚÔÔ˜ ÙË˜ Ê˘Ï·Î‹˜», ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, Û.141. ∆Ô 1818 Û˘Ó¤ÈÙ·Ó ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÚfiÛˆÔ ÔÈ ÂÍ‹˜ È‰ÈfiÙËÙÂ˜: Â›ÙÚÔÔ˜ ÙË˜ ÂÎ-ÎÏËÛ›·˜ ÙË˜ ÌËÙÚÔfiÏÂˆ˜, Â›ÙÚÔÔ˜ ÙË˜ Û¯ÔÏ‹˜ Î·È Â›ÙÚÔÔ˜ ÙÔ˘ ÔÛÈÙ·Ï›Ô˘(∫Ò‰ÈÎ·˜ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘ Ê. 4·-‰, ‚Ï. ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «πˆ¿ÓÓË˜ °Ô‡Ù·∫·˘Ù·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘: ∆Ô ÚfiÛˆÔ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘», °ÚËÁfiÚÈÔ˜ Ô ¶·Ï·Ì¿˜ 758(∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ˜ 1995) 430. ∆Ô 1826 ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Â›ÙÚÔÔ˜ ÙË˜ ÌËÙÚfiÔÏË˜ Î·È Â›-ÙÚÔÔ˜ ÙË˜ Ê˘Ï·Î‹˜: ∫Ò‰ÈÎ·˜ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘, Ê. 17‰. ∆Ô 1831 ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Â-›ÛË˜ Â›ÙÚÔÔÈ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Û¯ÔÏ‹˜, ÌËÙÚÔfiÏÂˆ˜, ÔÛÈÙ·Ï›Ô˘, Ê˘Ï·Î‹˜: ∫Ò‰ÈÎ·˜∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘, Ê. 21‰.

32. ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∆· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Â›∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿ 28 (1992) 56-81 (ÂÊÂÍ‹˜: «T· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÓÔÛÔÎÔ-ÌÂ›·»)Ø Ô ›‰ÈÔ˜, «∆Ô ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô·ÈÒÓ·», ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ π¢ã ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘ πÛÙÔÚÈÎÔ‡ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1994, ÛÛ.445-468Ø ŒÏÏË °Î·Ï¿-°ÂˆÚÁÈÏ¿ – ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∆ÔÔÁÚ·ÊÈÎ¿ ÙË˜ ÌË-ÙÚÔÔÏÈÙÈÎ‹˜ Û˘ÓÔÈÎ›·˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·», £ÂÛÛ·ÏÔÓÈ-Î¤ˆÓ ¶fiÏÈ˜ 17 (∞Ú›ÏÈÔ˜ 2005) 92-99.

33. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∆· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›·», fi.., 64.34. ∞ÊÈ¤ÚˆÌ· ÙÔ˘ ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË µÂÚÔ›·˜ £ÂÔÊ¿ÓË, ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1569, ·fi Ù· ¤ÛÔ-

‰· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ «…‰È‰fiÙˆÛ·Ó ·˘ÙÔ› ÂÓ ÙË Ê˘Ï·Î‹ ÙÔ˘˜ ÂÎÂ›ÛÂ Ê(Ú)Ô˘ÚÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜ ÙËÓÎ·ı’ ËÓ ËÌ¤Ú·Ó (= Î·ıËÌ¤Ú·Ó) ÌÈÛfiÓ ¿ÛÚÔÓ»: ∞fiÛÙÔÏÔ˜ °Ï·‚›Ó·˜, «ªËÙÚÔÔ-Ï›Ù·È ÙÈÓ¤˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ π™∆ã ·ÈÒÓ·», ∂.∂.£.™.∞.¶.£. 19 (1974) 311.

√ˆÛ‰‹ÔÙÂ, Ô Â›ÙÚÔÔ˜ ÊÚfiÓÙÈ˙Â ÁÈ· ÙËÓ ÙÚÔÊÔ‰ÔÛ›· ÙˆÓ Ê˘Ï·ÎÈ-ÛÌ¤ÓˆÓ, ÁÈ· ÙÔ «„ˆÌ› ÙË˜ Ê˘Ï·Î‹˜», Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘ Î·-Ù·ÛÙ›¯Ô˘ ÙÔ˘ 179235. ∞Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È ÙÔ «∫ÔÈÓfiÓ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›-·˜» Ó· ‰È¤ıÂÙÂ È‰È·›ÙÂÚË Ê˘Ï·Î‹, ˘Ô„›· Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È ·fi ÌÈ·ÊÚ¿ÛË Ô˘ ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÂ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÎÔÈÓÔÙÈÎ‹ ·fiÊ·ÛË (ÙË˜‰ÂÎ·ÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1870). ªÂ ·˘Ù‹Ó ‰È·Ù¤ıËÎÂ ˘¤Ú ÙÔ˘ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô˘ÎÏËÚÔ‰fiÙËÌ· Ô˘ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ‹Ù·Ó ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔ ÛÙË Ê˘Ï·Î‹, ÌÂÙÔ ÛÎÂÙÈÎfi fiÙÈ ÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈ˙Â Ï¤ÔÓ Î·È ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙË˜Ê˘Ï·Î‹˜36. ∆Ô 1875 ÌÈ· ¯ÚÈÛÙÈ·Ó‹ ·fi ÙÔ °Ú·‰ÂÌfiÚÈ Ô˘ Â›¯Â Â-ÁÎ·Ù·ÏÂ›„ÂÈ ÙÔÓ Û‡˙˘Áfi ÙË˜ ÂÚÈÔÚ›ÛıËÎÂ ÛÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÌÂ ·fi-Ê·ÛË ÙÔ˘ ·ÚÌfi‰ÈÔ˘ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡ ÔÚÁ¿ÓÔ˘37. ÀÔÙÂ˘fiÌ·ÛÙÂ ¤ÙÛÈÔÈÔ ÚfiÏÔ ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈ˙Â Ë ÎÔÈÓÔÙÈÎ‹ Ê˘Ï·Î‹. ∆¤ÏÔ˜ Ô Â›ÙÚÔÔ˜ ÙË˜ÌËÙÚÔfiÏÂˆ˜ ‹Ù·Ó ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi Ó·fi Î·È ‰È·¯ÂÈ-ÚÈ˙fiÙ·Ó Ù· Ù·ÌÈ·Î¿ ·Ôı¤Ì·Ù¿ ÙÔ˘38.

¢›Ï· ÛÙÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ ÂÈÙÚfiÔ˘˜ ˘‹Ú¯Â Î·È Ô «ÚÔÂÛÙfi˜».∞Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÂ ÔÏ‡ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÂÔ¯‹ ·fi ÂÎÂ›ÓË Ô˘ ÂÍÂÙ¿-˙Ô˘ÌÂ, Ô ·Ï·Èfi˜ ÎÔÈÓÔÙÈÎfi˜ ËÁ¤ÙË˜ ∫. ∆¿ÙÙË˜ ÛËÌÂ›ˆÓÂ fiÙÈ «Ô ÚÔ-ÂÛÙfi˜ ÂÎÏÂÁfiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙÔ˘ ÌËÙÚÔÔÏ›ÙÔ˘ Î·È ÙË˜ ‰ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜Î·È ÙˆÓ ÚˆÙÔÌ·˚ÛÙfiÚˆÓ ÙˆÓ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ ·ÓÙÈÚÔÛÒÂ˘Â ÙËÓ ÎÔÈ-ÓfiÙËÙ· ÛÂ Î¿ıÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜, ÂÈÛ¤Ú·ÙÙÂ ÙÔ˘˜ Î˘‚ÂÚÓËÙÈÎÔ‡˜ÊfiÚÔ˘˜, ÎÙËÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔÓ ÎÂÊ·ÏÈÎfi Î·È ·Ú›ÛÙ·ÙÔ ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘Î·‰‹ Î·È ÙˆÓ ÏÔÈÒÓ ·Ú¯ÒÓ ˆ˜ ÚÔÛÙ¿ÙË˜ Î¿ıÂ ÎÔÈÓÔÙÈÎ‹˜ Î·È ÂÓÔ-ÚÈ·Î‹˜ ˘Ôı¤ÛÂˆ˜»39. ∂ÓÒ ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ Â›ÙÚÔÔÈ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·Ó ÌÂ ÂÛˆ-

15

35. ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, Û. 141.36. «∆· ÙˆÓ Ê˘Ï·ÎÒÓ ¤Ï·‚ÔÓ ‹‰Ë fiÏˆ˜ Ó¤·˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ¿˜ Î·È ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂÈ˜,

ÙÔ ‰Â ÓÔÛÔÎÔÌÂ›ÔÓ ÂÎÏËÚÔ› ¤ÛÙÈÓ fiıÂÓ Î·È Î·ı‹ÎÔÓÙ· Ê˘Ï·Î‹˜»: πÛÙÔÚÈÎfi∞Ú¯Â›Ô ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜, ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ Û˘ÓÂ‰ÚÈ¿ÛÂˆ˜ ‰ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙË-ÙÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ∫Ò‰ÈÎ·˜ 14, 115.

37. πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜, ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ Û˘ÓÂ‰ÚÈ¿ÛÂˆ˜ ‰ËÌÔÁÂÚÔÓÙ›·˜ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ∫Ò‰ÈÎ·˜ 9, 11.

38. «√ Â›ÙÚÔÔ˜ ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÌËÙÚÔfiÏÂˆ˜ πˆ¿ÓÓË˜ °Ô‡Ù·˜ ∫·˘Ù·ÓÙ˙Èfi-ÁÏÔ˜» ‰¿ÓÂÈÛÂ ÛÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘ ÁÚfiÛÈ· 3.000 ÛÙ· 1818 (∫Ò‰ÈÎ·˜∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘, Ê. 4). √ ›‰ÈÔ˜ Ó·fi˜ ‰·ÓÂ›ÛıËÎÂ ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1826 ·fi ÙÔÓ Â-›ÙÚÔÔ ÙË˜ «ÂÎÎÏËÛ›·˜ ÌËÙÚÔfiÏÂˆ˜» (∫Ò‰ÈÎ·˜ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘, Ê. 17‰). ÃÚ¤-Ô˜ ÚÔ˜ ÙËÓ «ÂÎÎÏËÛ›·Ó ÌËÙÚÔfiÏÂˆ˜» ‡„Ô˘˜ 831 ÁÚÔÛ›ˆÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ›‰È·¯ÚÔÓÈ¿ Î·È Ë ÂÎÎÏËÛ›· ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜ (™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «√ ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜», fi.., 399).

39. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∆¿ÙÙË˜, «∏ ∫ÔÈÓfiÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfiÓ ∏ÌÂ-ÚÔÏfiÁÈÔÓ 1913, Û. 86Ø Ô ›‰ÈÔ˜, «πÛÙÔÚÈÎ·› ÛÂÏ›‰Â˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfiÓ∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔÓ Ô °fiÚ‰ÈÔ˜ ¢ÂÛÌfi˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1915, ÛÛ. 68-70.

ÙÂÚÈÎ¿ ı¤Ì·Ù· ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, Ô ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÂÎÚfiÛˆfi˜ ÙË˜‹Ù·Ó Ô ÚÔÂÛÙfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÊÂÚÂ ¿ÌÂÛÂ˜ ‰ËÌÔÛÈÔÓÔÌÈÎ¤˜ Â˘ı‡ÓÂ˜ Î·ÈÂÎÏÂÁfiÙ·Ó ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓÔÙÈÎ‹ ËÁÂÛ›· ˆ˜ ÂÎÙÂÏÂÛÙÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ. √ ÚÔ-ÂÛÙfi˜ ¤·ÈÚÓÂ ˘„ËÏ‹ ·ÌÔÈ‚‹ ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· Î·È ‰ÂÓ Î·Ù¤‚·ÏÂÊfiÚÔ˘˜. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·È. ÚÔÂÛÙfi˜ ‹Ù·Ó Ô ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ª‹Ù· (‰Ë-Ï·‰‹ ÙÔ˘ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘) ‹ ∫·ÌÔ˘ÙÛ‹˜40. ™ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·-ÛË˜ ÚÔÂÛÙfi˜ ‹Ù·Ó Ô ÂÎ ™ÂÚÚÒÓ ™Ù¤ÚÁÈÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘41.

™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·È. Û˘Ó·ÓÙÔ‡ÌÂ Î·È ¤Ó· ·ÎfiÌË ÎÂÓÙÚÈÎfi fiÚ-Á·ÓÔ, ÙÔ˘˜ «ÂÈÛÙ¿ÙÂ˜», ‰ËÏ·‰‹ ÌÈ· ÙÂÙÚ·ÌÂÏ‹ ÂÈÙÚÔ‹ ÁÈ· ÙË Û˘-ÁÎ¤ÓÙÚˆÛË ÙÔ˘ Û˘ÛÛˆÚÂ˘Ì¤ÓÔ˘ ¯Ú¤Ô˘˜. ∏ ˘ËÚÂÛ›· ÙˆÓ ÂÈÛÙ·ÙÒÓ‹Ù·Ó ·ÌÂÈ‚fiÌÂÓË Î·È Ë ıËÙÂ›· ÙÔ˘˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓË42.

∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ ÂÈÙÚfiÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ ÚÔÂÛÙfi, Ô˘ ·Ô-ÙÂÏÔ‡Û·Ó Î·Ù¿ Î¿ÔÈÔ ÙÚfiÔ Ù· ÎÂÓÙÚÈÎ¿ fiÚÁ·Ó· ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜,Î¿ıÂ ÂÓÔÚ›· Â›¯Â ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙË˜ ÂÈÙÚfiÔ˘˜, Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰‡Ô43. ¢ÂÓ‰È·ÛÒ˙ÂÙ·È Î·Ó¤Ó· ÎÂ›ÌÂÓÔ Ô˘ Ó· Ì·˜ ‰È·ÊˆÙ›˙ÂÈ ÁÈ· ÙÈ˜ ‰ÈÎ·ÈÔ‰Ô-Û›Â˜ ÙˆÓ ÂÈÙÚfiˆÓ Î·È ÙÔÓ ‚·ıÌfi ·˘ÙÔÙ¤ÏÂÈ·˜ ÙˆÓ ÂÓÔÚÈÒÓ ¤Ó·ÓÙÈÙË˜ ÎÂÓÙÚÈÎ‹˜ ÎÔÈÓÔÙÈÎ‹˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ Â-Ú›Ô‰Ô. ∞fi ÙÔ 1884, ÔfiÙÂ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ï¤ÔÓ ÁÚ·ÙÔ› ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ› Î·-ÓÔÓÈÛÌÔ›44, ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÌÈ· Ù¿ÛË ÚÔ˜ ÙÔÓ ÂÚÈÔÚÈÛÌfi ÙË˜ ÂÓÔÚÈ·Î‹˜·˘ÙÔÓÔÌ›·˜45. °È’ ·˘Ùfi ÈÛÙÂ‡ˆ fiÙÈ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÔÈ ÂÓÔÚ›Â˜ ‹Ù·Ó ·˘-ÙfiÓÔÌÂ˜. ∞˘Ùfi ÙÂÎÌ·›ÚÂÙ·È ·Ê’ ÂÓfi˜ ·fi Ù· ‰¿ÓÂÈ· Ô˘ ·Ú·¯ˆÚÔ‡-Û·Ó ‹ ¤·ÈÚÓ·Ó ·Â˘ıÂ›·˜ Ë Ì›· ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ‹ ÙÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ ÂÈ-

16

40. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∏ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜», fi.., ÛÛ. 152-153.41. Ÿ.., Û. 225.42. ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, Û. 40 Î·È 68Ø ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ª¤ÚÙ˙ÈÔ˜, ªÓËÌÂ›· ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ‹˜

πÛÙÔÚ›·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1947, Û. 454.43. Ÿˆ˜ ÚÔÎ‡ÙÂÈ ·fi ÙÔ˘˜ ‰È·Ûˆı¤ÓÙÂ˜ ÎÒ‰ÈÎÂ˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜ Î·È ÙÔ˘

∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘.44. °È· ÙÔ˘˜ Î·ÓÔÓÈÛÌÔ‡˜ ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ‚Ï. Ã·-

Ú¿Ï·ÌÔ˜ ¶··ÛÙ¿ıË˜, √È ∫·ÓÔÓÈÛÌÔ› ÙˆÓ √ÚıÔ‰fiÍˆÓ ∂ÏÏËÓÈÎÒÓ ∫ÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓÙÔ˘ √ıˆÌ·ÓÈÎÔ‡ ∫Ú¿ÙÔ˘˜ Î·È ÙË˜ ‰È·ÛÔÚ¿˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1986, ÛÛ. 147-179Ø ¶Â-ÚÈÎÏ‹˜ µ·ÎÔ˘Ê¿ÚË˜, «√ ·Ó·ıÂˆÚËÌ¤ÓÔ˜ Î·ÓÔÓÈÛÌfi˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÙÔ 1874 Î·È ÔÈ ‰ÈÂÓ¤ÍÂÈ˜ ÙˆÓ ÎÔÈÓÔÙÈÎÒÓ ·Ú¯fiÓÙˆÓ», £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 3(1992) 185-210Ø ÚˆÙÔÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ˜ ∂·ÌÂÈÓÒÓ‰·˜ ∫·Ï·˚Ù˙fiÁÏÔ˘, «∫·ÓÔÓÈÛÌfi˜ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜», °ÚËÁfiÚÈÔ˜ Ô ¶·Ï·Ì¿˜, Ù¯. 744 (√ÎÙÒ-‚ÚÈÔ˜ 1992) 1047-1063Ø ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ™Ù·Ì·ÙfiÔ˘ÏÔ˜, «£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 1854-1874. ∏ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ÁÂÓÈÎÒÓ Î·ÓÔÓÈÛÌÒÓ Î·È Ô ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË˜ ¡ÂfiÊ˘ÙÔ˜», £ÂÛÛ·ÏÔÓÈ-Î¤ˆÓ ¶fiÏÈ˜ - °Ú·Ê¤˜ Î·È ¶ËÁ¤˜ 6000 ¯ÚfiÓˆÓ 1 (1997) 87-99.

45. ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «æËÊ›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÊ¤ÚÂÈ·: ∏ ÂÎÏÔÁÈÎ‹ ÚÔ˚ÛÙÔ-Ú›· ÙˆÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎ¤ˆÓ», ∂›ÎÂÓÙÚ· 1996 (∂È‰ÈÎfi ÙÂ‡¯Ô˜: µfiÚÂÈ· ∂ÏÏ¿‰·) 14-17.

ÙÚfiÔ˘˜ ·Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘ ·fi ÙËÓ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙË˜ ·Î›ÓËÙË˜ Â-ÚÈÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜ Î·È ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·-Ó·Û›Ô˘46, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÛÒıËÎ·Ó ÔÈ ÎÒ‰ÈÎÂ˜.

∏ Ï‹„Ë ÛÔ‚·ÚÒÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ ‰ÂÓ ÁÈÓfiÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚfiÔ˘˜·ÏÏ¿ ÛÂ Û˘Ó¤ÏÂ˘ÛË «·ÚfiÓÙˆÓ ÙˆÓ ÂÓÙÈÌÔÙ¿ÙˆÓ ÎÏËÚÈÎÒÓ Î·È Â˘ÁÂ-ÓÂÛÙ¿ÙˆÓ ·Ú¯fiÓÙˆÓ ÙË˜ fiÏÂˆ˜ Ù·‡ÙË˜, ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÚÔ˘ÊÂÙ›ˆÓ Î·È ÌÈ-ÎÚÒÓ Î·È ··Í·¿ÓÙˆÓ ÙˆÓ Â˘ÛÂ‚ÒÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ»47. √È Â‡ÔÚÔÈ ËÁ¤-ÙÂ˜ ÙˆÓ «ÚÔ˘ÊÂÙ›ˆÓ», ‰ËÏ·‰‹ ÙˆÓ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ, ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈ˙·Ó ÔˆÛ-‰‹ÔÙÂ ÚfiÏÔ, ‰ÈfiÙÈ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÔÈ Â›ÙÚÔÔÈ ÙË˜ ÎÔÈÓfi-ÙËÙ·˜48. ∆Ë Û‡ÛÙ·ÛË ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡ ÎÏËÚÔ‰ÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1794 ÂÈÎ˘-ÚÒÓÔ˘Ó 20 Ï·˚ÎÔ› «Â˘ÁÂÓ¤ÛÙ·ÙÔÈ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜ Î·È ÏÔÈÔ› ÈÛÓ·ÊÏ‹‰Â˜ ¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓÔ›», ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ¤ÍÈ ÚˆÙÔÌ·˝ÛÙÔÚÂ˜ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ49. ŸÌˆ˜ ÔıÂÛÌÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ –·Ó˘‹Ú¯Â– ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·‰ÈÂ˘ÎÚ›ÓÈÛÙÔ˜. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Ë ·Ó¿ÌÂÈÍ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ‰ÈÎ·ÛÙÈÎfi Î·ıÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÙÈÌÒÓ ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Â›Ó·È ·Ô‰Â‰ÂÈÁÌ¤ÓË,·ÏÏ¿ ·˘Ùfi ·ÊÔÚ¿ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ ·ÓÂÍ·ÚÙ‹Ùˆ˜ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡ ÚÔÛ-‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡ Î·È Û˘ÓÂÒ˜ ÍÂÊÂ‡ÁÂÈ ·fi ÙÔ ÎÔÈÓÔÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ50.

∆Ô ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ

°È· ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ ÙÔ «∫ÔÈÓfiÓ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜» ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂÚÈÎ¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ÛÙÔÓ ¿ÙÈÙÏÔ ÎÒ‰ÈÎ· Î·È ÛÂ ¿ÏÏ· ÙÂÎÌ‹ÚÈ·.

17

46. µÏ. Ï.¯. ÙË Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛË ¯ÚËÌ¿ÙˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚfiÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÔÚ¿ÂÓÔÚÈ·ÎÔ‡ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô˘ ÛÙÔÓ ¿ÁÈÔ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ. ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, £ÂÛÛ·ÏÔ-Ó›ÎË: ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›· Î·È ÌÂÛÔfiÏÂÌÔ˜. ∫Â›ÌÂÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙËÓ ÙÔÔ-ÁÚ·Ê›· ÙË˜ fiÏË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1996, Û. 189 (ÂÊÂÍ‹˜: £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: TÔ˘ÚÎÔ-ÎÚ·Ù›· Î·È MÂÛÔfiÏÂÌÔ˜). °È· ·Ó¿ÏÔÁÔ ·›ÙËÌ· ÛÙËÓ ÂÓÔÚ›· ÙË˜ À··ÓÙ‹˜, Ô›‰ÈÔ˜, «¡ÂfiÙÂÚÂ˜ Î·È Ï·Óı¿ÓÔ˘ÛÂ˜ ÂÈ‰‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· Ù· ÂÎ·È‰Â˘Ù‹ÚÈ· Î·È ÙÔ˘˜ ÔÈÎÔ-ÓÔÌÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ÙË˜ ∂ÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍË˜ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ (1850-1912)»,£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ∂ÂÙËÚ›‰· ÙÔ˘ ∫¤ÓÙÚÔ˘ πÛÙÔÚ›·˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ 4(1994) 128.

47. ªÂ ·˘Ùfi ÙÔ Ù˘ÈÎfi Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÙ·È Ë ıÂÒÚËÛË ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌÒÓ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1794.∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, Û. 390.

48. ∂› ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ Ô ÁÔ˘Ó·Ú¿˜ °ÚËÁfiÚÈÔ˜ °Ô‡Ù·, Ô ·Ì·Ù˙‹˜ °Ô‡ÛÈÔ˜ Ã·-Ù˙‹ ¶·Ó·ÁÈÒÙË Î·È Ô ÁÔ˘Ó·Ú¿˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ Ã·Ù˙‹ ™Î·ÚÏ¿ÙÔ˘ (‚Ï. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∏ È-ÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜», fi.., ÛÛ. 105, 154-155 Î·È 134-136 ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ˆ˜).

49. ∫ˆÓ. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∞Ó¤Î‰ÔÙ· ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›·, fi.., ÛÛ. 29-30.50. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 383. µÏ. Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›-

ÎË: ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›· Î·È ÌÂÛÔfiÏÂÌÔ˜, fi.., ÛÛ. 126-131.

∞Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, Ë ‚·ÛÈÎ‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‡ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜ ‹-Ù·Ó Ë ‰ËÌÔÛÈÔÓÔÌÈÎ‹. ∏ ÎÂÓÙÚÈÎ‹ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ ÂÍÔ˘Û›· fiÚÈ˙Â ÙÔ ‡„Ô˜ÙÔ˘ ÎÂÊ·ÏÈÎÔ‡ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÊfiÚˆÓ ÁÈ· ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜.√È ËÁ¤ÙÂ˜ ÙË˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙·Ó ÙÔ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ ÔÛfi ÌÂ ‰·-ÓÂÈÛÌfi, Î·Ù¤‚·Ï·Ó ÙÔÓ ÊfiÚÔ Î·È ÂÓ Û˘ÓÂ¯Â›· ÚÔÛ·ıÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈ-ÛÚ¿ÍÔ˘Ó Ù· ÔÊÂÈÏfiÌÂÓ· ·fi Ù· Ì¤ÏË ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ∂› ÛÂÈÚ¿ Â-ÙÒÓ, fiÌˆ˜, Ù· ¤ÛÔ‰· ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ˘ÔÏÂ›ÔÓÙ·Ó ÙˆÓ ÊÔÚÔÏÔÁÈÎÒÓ˘Ô¯ÚÂÒÛÂˆÓ. ∆Ô ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‹Ù·Ó Ë Û˘ÛÛÒÚÂ˘ÛË ˘„ËÏÔ‡ ÎÔÈÓÔÙÈ-ÎÔ‡ ¯Ú¤Ô˘˜ ÚÔ˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ ·ÍÈˆÌ·ÙÔ‡¯Ô˘˜ Î·È ‚·ÎÔ‡ÊÈ·51.∞˜ ÛËÌÂÈˆıÂ› fiÙÈ Ù· ‚·ÎÔ‡ÊÈ· ‹Ù·Ó È‰ÈÔÎÙ‹ÙÂ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ÙË˜ ·ÛÙÈÎ‹˜ ÁË˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜. ∏ ÂÚÈÔ¯‹ ‰˘ÙÈÎÒ˜ ÙË˜ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜Ô‰Ô‡ ∞Á›·˜ ™ÔÊ›·˜ Î·È Ì¤¯ÚÈ Ù· ÙÂ›¯Ë ÙÔ˘ µ·Ú‰¿ÚË ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·ÓÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Î·Ù¿ 75% ·fi ‚·ÎÔ˘ÊÈÎ¿ ÎÙ‹-Ì·Ù·52. ™˘ÓÂÒ˜ Ù· ‚·ÎÔ‡ÊÈ· ‰È¤ıÂÙ·Ó ÚÂ˘ÛÙfiÙËÙ· Î·È ‰·ÓÂ›˙Ô-ÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ· Â›¯·Ó ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛÌ¤ÓË ·fi‰ÔÛË ÙˆÓ¯ÚËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜. ∂›ÛË˜ ÛÙÔÓ ‰·ÓÂÈÛÌfi ÚÔ˜ ÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÂÓ¤¯Ô-ÓÙ·Ó ÔÈ ·ÍÈˆÌ·ÙÔ‡¯ÔÈ ÙˆÓ ÁÂÓÈÙÛ¿ÚˆÓ. ∞˘ÙÔ› Ì¿ÏÈÛÙ· ‰ÂÓ Î·Ù¤‚·-Ï·Ó ÌÂÙÚËÙ¿, ·ÏÏ¿ «ÔÌÔÏÔÁ›Â˜», ‰ËÏ·‰‹ ¤Ó· Â›‰Ô˜ È‰ÈˆÙÈÎÒÓ ÂÈÙ·-ÁÒÓ. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ô 36Ô˜, Ô 44Ô˜ Î·È Ô 72Ô˜ ÔÚÙ¿˜ ÙˆÓ ÁÂÓÈÙÛ¿ÚˆÓ.¢·ÓÂÈÛÙ¤˜ ‹Ù·Ó Î·È ÔÈ ÈÛÏ·ÌÈÎ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ ÙˆÓ ÌÂÚÌ¤ÚË‰ˆÓ, ÙˆÓÎ·‚¿ÊË‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ Î·˚‚ÂÙ˙‹‰ˆÓ53. ø˜ ‰·ÓÂÈÛÙ‹˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Â›-ÛË˜ Î·È Ô Ù·Ì·ÁÏ¿Ú Ì·Ì¿54, ‰ËÏ·‰‹ Ô ·Ú¯ËÁfi˜ ÙË˜ ÈÛÏ·ÌÈÎ‹˜Û˘ÓÙÂ¯Ó›·˜ ÙˆÓ ‚˘ÚÛÔ‰Â„ÒÓ, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ‰ÂÚ‚›ÛË‰Â˜ ÙˆÓ ÙÂÎ¤‰ˆÓÙË˜ fiÏË˜55.

∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ÎÂÊ·ÏÈÎfi ÊfiÚÔ, Ë ÎÔÈÓfiÙËÙ· ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚÂˆÌ¤ÓËÓ· Î·Ù·‚¿ÏÂÈ Î·È ÔÈÎ›ÏÂ˜ ¿ÏÏÂ˜ ÂÈÛÊÔÚ¤˜. ™·Ê¤ÛÙ·ÙË ÂÈÎfiÓ· ·Ú¤-¯Ô˘Ó ÔÈ ¤ÎÙ·ÎÙÂ˜ ÂÈ‚·Ú‡ÓÛÂÈ˜ ÂÈ˜ ‚¿ÚÔ˜ ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜: Î·Ù¿ ÙËÓ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘ Î·Ù¿ÛÙÈ¯Ô˘ ÔÈ «Ù˙ÂÚÂÌ¤‰Â˜». ∫·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÏËÚˆ-Ì¤˜ ÛÔ‚·ÚÒÓ ÔÛÒÓ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÙÔÈÎfi ‰ÈÔÈÎËÙ‹, ÙÔÓ ÈÂÚÔ‰›ÎË Î·È ÙÔÓ·Ó·ÏËÚˆÙ‹ ÙÔ˘. ŸÙ·Ó Ô ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ «ÊÎÈ¿ÓÂÈ ÔÓ‰¿Ó», ‰ËÏ·‰‹ ÔÈÎÔ-

18

51. ∞˘ÙfiıÈ, 63 Î·È 80-81.52. £¿ÏÂÈ· ª·ÓÙÔÔ‡ÏÔ˘-¶·Ó·ÁÈˆÙÔÔ‡ÏÔ˘ – ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘,

∫ÙËÌ·ÙÔÏÔÁÈÎ¤˜ ¶ËÁ¤˜. £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∆¤ÏË 19Ô˘, ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÙfiÌÔ˜µ2 ÛÙË ÛÂÈÚ¿ πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ∂È¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË2004, ÛÛ. 26-31.

53. ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, ÛÛ. 4, 9 Î·È 15 ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ˆ˜.54. √È ·Ô˘ÙÛ‹‰Â˜ «¤‰ˆÎ·Ó (‰¿ÓÂÈÛ·Ó ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ·) ·fi ÔÌÔ-

ÏÔÁ›·Ó ÙÔ˘ Ù·Ì·ÎÏ¿Ú Ì·Ì¿» (∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, 97).55. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ô ÛÂ˝¯Ë˜ ÙÔ˘ ªÂ‚ÏÂ‚‹ ¯·Ó¤ (∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, ÛÛ. 141-142).

‰ÔÌÂ› Ì¤Á·ÚÔ, Ù· ¤ÍÔ‰· Î·Ù·‚¿ÏÏÔ˘Ó ÂÍ ËÌÈÛÂ›·˜ Ë ÂÏÏËÓÈÎ‹ Î·È Ë Â-‚Ú·˚Î‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ·. ™ËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È fiÌˆ˜ Î·È ¿ÏÏÂ˜ ¤ÎÙ·ÎÙÂ˜ Î·Ù·‚Ô-Ï¤˜ ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘ ‡„Ô˘˜ ÚÔ˜ ÙÔ ›‰ÈÔ ÚfiÛˆÔ. ∫¿ıÂ ÛÔ‚·Ú‹ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙË ‰ˆÚÔ‰ÔÎ›· ÙˆÓ ·ÍÈˆÌ·-ÙÔ‡¯ˆÓ, Ë ÔÔ›· ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÌÈÎÚ¿ ‰ÒÚ· ÛÙÔ˘˜ Î·ÊÂÙ˙‹‰Â˜ Î·È ÙÔ˘˜ı˘ÚˆÚÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÂ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÔÛ¿ ÔÛ¿ÎÈ˜ Ú¤ÂÈ Ó· Â-Í·ÛÊ·ÏÈÛÙÂ› Ë Â‡ÓÔÈ· ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‰›ÎË56.

Ã·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ Â›Ó·È Ë ı·Ó¿ÙˆÛË ‰‡Ô ÓÂÔÌ·ÚÙ‡-ÚˆÓ. ∆Ô 1794 ı·Ó·ÙÒıËÎÂ Ô ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜, Î¿ÏÊ·˜ ÛÂ Ú¿ÊÙË. √ ÂÚÁÔ-‰fiÙË˜ ÙÔ˘, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÛÙÂ›ÏÂÈ ·ÊÔÚÔÏfiÁËÙË ÌÈ· ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈ-Î‹ ÂÓ‰˘Ì·Û›· ¤Íˆ ·fi ÙËÓ fiÏË, ÙÔÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛÂ Ó· ÙË ÊÔÚ¤ÛÂÈ.ŸÙ·Ó ÔÈ ÊÚÔ˘ÚÔ› ÙË˜ ‡ÏË˜ ÙÔÓ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó, Ô ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ‰‹ÏˆÛÂ·ÊÂÏÒ˜ fiÙÈ ‹Ù·Ó ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˜ (ÁÈ· Ó· ÌËÓ ·Ú·‰Â¯ÙÂ› fiÙÈ ·Ó Î·È¯ÚÈÛÙÈ·Ófi˜ ¤ÊÂÚÓÂ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎ‹ ÂÓ‰˘Ì·Û›·). √È ÊÚÔ˘ÚÔ› ÙÔ˘ ··›-ÙËÛ·Ó Ó· ÔÌÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎ‹ ›ÛÙË ÙÔ˘. ∂ÎÂ›ÓÔ˜ ·ÚÓ‹-ıËÎÂ, ‰ÈÎ¿ÛÙËÎÂ ˆ˜ ·ÚÓËÛ›ıÚËÛÎÔ˜ ÙÔ˘ πÛÏ¿Ì Î·È ÂÎÙÂÏ¤ÛıËÎÂ ¤Íˆ·fi ÙËÓ ¡¤· ¶‡ÏË57. ¢Ò‰ÂÎ· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿, ı·Ó·ÙÒıËÎÂ ÛÙÔ ∫·¿ÓÈÔ ∞ÚÁ˘Úfi˜ ·fi ÙËÓ ∂·ÓÔÌ‹, ËÏÈÎ›·˜ 18 ÂÙÒÓ. ∫·È Ô ∞ÚÁ˘Úfi˜ ÂÚÁ·-˙fiÙ·Ó ˆ˜ Î¿ÏÊ·˜ ÛÂ Ú¿ÊÙË. ∂ÎÙÂÏ¤ÛıËÎÂ ‰ÈfiÙÈ ÂÈ¯Â›ÚËÛÂ Ó· ÂÌÔ-‰›ÛÂÈ ÙÔÓ ÂÈÎÂ›ÌÂÓÔ ÂÍÈÛÏ·ÌÈÛÌfi ÂÓfi˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡, Ê˘Ï·ÎÈÛÌ¤ÓÔ˘ÁÈ· ¯Ú¤Ë, ÛÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ ÁÂÓ›ÙÛ·ÚÔÈ ÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·È Ó· Î¿ÓÔ˘Ó ÂÚÈÙÔÌ‹Ì¤Û· ÛÂ Î·ÊÂÓÂ›Ô58. ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ÁÂÓÈÙÛ¿ÚˆÓ –‰ËÏ·-‰‹ Ì›·˜ ¤ÓÔÏË˜ ÔÏÈÙÔÊ˘Ï·Î‹˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓË˜ ·fi Â·ÁÁÂÏÌ·-Ù›Â˜ Î·È ÌÈÎÚ¤ÌÔÚÔ˘˜ ‹ ‚ÈÔÙ¤¯ÓÂ˜– ‹Ù·Ó Î˘ÚÈ·Ú¯ÈÎ‹ Ì¤Û· ÛÙËÓ fi-ÏË. √È ÁÂÓ›ÙÛ·ÚÔÈ ÂÈ‰›‰ÔÓÙ·Ó ÛÂ Û˘¯Ó¤˜ ‚È·ÈÔÚ·Á›Â˜ Î·È ·ÛÎÔ‡-Û·Ó ‰È· ÙË˜ ‚›·˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÛÙÈ˜ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈ·Î¤˜ ‰Ú·ÛÙË-ÚÈfiÙËÙÂ˜59.

19

56. √È Û¯ÂÙÈÎÔ› «Ù˙ÂÚÂÌ¤‰Â˜» Î·Ù·ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó ÌÂ ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ÛÂ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÌÂ-Ú›‰Â˜ ÛÙÔ ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, Û. 120.

57. πˆ¿ÓÓË˜ ¶ÂÚ·ÓÙÒÓË˜, §ÂÍÈÎfiÓ ÙˆÓ ¡ÂÔÌ·ÚÙ‡ÚˆÓ, ÙfiÌÔ˜ ∞ã, ÛÛ. 68-69.58. Ÿ.., Û. 80.59. µÏ. ÁÂÓÈÎÒ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ¡ÂÔÎÏ‹˜ ™·ÚÚ‹˜, √ÛÌ·ÓÈ-

Î‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ™˘ÛÙËÌÈÎ‹ ·Ú¿ıÂÛË ‰ÔÌÒÓ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ, Ù. ∞ã ∆Ô ‰Â-ÛÔÙÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, ¯.¯., ÛÛ. 504-509Ø Nahoum Weissmann, Les Janissaires. Étude del’organisation militaire des Ottomans, Paris 1964, ÛÛ. 83-86 Î·È 88. °È· ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎËÔÈÎ›ÏÂ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÔÈ ÂÎı¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ µÂÓÂÙÒÓ ÚÔÍ¤ÓˆÓ Ô˘ ‰ËÌÔ-Û›Â˘ÛÂ Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ª¤ÚÙ˙ÈÔ˜ (fi.., ÛÛ. 376, 426, 433, 437, 446, 448, 455, 462),fiˆ˜ Î·È ÔÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ fiÏˆÓ Û¯Â‰fiÓ ÙˆÓ ÂÚÈËÁËÙÒÓ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜.

∫ÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û‡ÓıÂÛË

™ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ ÙÔ «∫ÔÈÓfiÓ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜» Â›¯Â ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ·ÓÈ-ÛfiÙËÙÂ˜. ªÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ ¤ÓÙÂ ‚·ÛÈÎ¤˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜: (·)ÙÔ˘˜ ÔÏ‡ ÏÔ‡ÛÈÔ˘˜ ÌÂÁ·ÏÂÌfiÚÔ˘˜, (‚) ÙÔ˘˜ Â‡ÔÚÔ˘˜ ‚ÈÔÙ¤¯ÓÂ˜Î·È ÂÌfiÚÔ˘˜ ÙˆÓ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ, (Á) ÙÔ˘˜ ·ÏÔ‡˜ ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜ Î·È ÂÌfi-ÚÔ˘˜ ÙˆÓ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ, (‰) ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜ Î·È ÌÈÎÚÂÌfiÚÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ ·Ó‹Î·ÓÛÂ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ Î·È (Â) ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜. √È ¤ÓÙÂ ·˘Ù¤˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ‰È·-ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Û·ÊÒ˜ ÌÂ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙËÓ ÂÈÛÊÔÚ¿ Ô˘ Î·Ù¤‚·Ï·Ó ÛÙ· Ù¤ÏËÙÔ˘ 18Ô˘ ·È. ÁÈ· ÙËÓ ÏËÚˆÌ‹ ÙÔ˘ Û˘ÛÛˆÚÂ˘Ì¤ÓÔ˘ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡ ¯Ú¤-Ô˘˜. √ ÙÚfiÔ˜ ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÙËÎÂ Î¿ıÂ ˘fi¯ÚÂÔ˜ (fiÓÔÌ·Î·È ÚÔÛˆÓ‡ÌÈÔ) Ì·˜ ‰›ÓÂÈ ÌÂÚÈÎ¤˜ ÛÙÔÈ¯ÂÈÒ‰ÂÈ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÁÈ· ÙËÓÙ·˘ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ·Ï·ÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ fiÏË, ·Ó ‰ËÏ·‰‹ ‹Ù·Ó·Ï·Èfi˜ ‹ Ó¤Ô˜ Î¿ÙÔÈÎÔ˜60.

√È ‰‡Ô ·ÓÒÙÂÚÂ˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ ÏÔ‡ÛÈÔÈ ÌÂÁ·Ï¤ÌÔÚÔÈÎ·È Ù· Â‡ÔÚ· Ì¤ÏË ÙˆÓ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ, Â›Ó·È Î·Ù¿ Î·ÓfiÓ· ·Ï·ÈÔ› Î¿-ÙÔÈÎÔÈ Ô˘ Î·Ù¤‚·Ï·Ó ÂÈÛÊÔÚ¿ 50 Ò˜ 80 ÊÔÚ¤˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi ÙÔ˘˜ÊÙˆ¯fiÙÂÚÔ˘˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ›˜61. ∂ÂÈ‰‹ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÎÔÈ-ÓÔÙÈÎ‹ ËÁÂÛ›· (‹Ù·Ó ‰ËÏ·‰‹ Â›ÙÚÔÔÈ ÙË˜ Û¯ÔÏ‹˜, ÙË˜ Ê˘Ï·Î‹˜, ÙˆÓÓÔÛÔÎÔÌÂ›ˆÓ Î·È ÙˆÓ Ó·ÒÓ) Î·È ÂÓ ÔÏÏÔ›˜ Î·ıfiÚÈ˙·Ó Î·È ÙÈ˜ ÂÈÛÊÔ-Ú¤˜, Â›Ó·È ÏÔÁÈÎfi Ó· ˘Ôı¤ÛÔ˘ÌÂ fiÙÈ ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂÙ·-Í‡ ÏÔ˘Û›ˆÓ ‹ Ùˆ¯ÒÓ ı· ‹Ù·Ó ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÂ˜. √È ÏÔ‡ÛÈÔÈ£ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ›˜ ¤ÊÂÚ·Ó ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÚÔÍÂÓÈÎÔ‡ ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘ ‹ ˘-ËÚ¤ÙË Î¿ÔÈ·˜ Â˘Úˆ·˚Î‹˜ ¯ÒÚ·˜, ‰ÈfiÙÈ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÙËÓ ·ÁÔÚ¿-ÛÔ˘Ó. ◊Ù·Ó ‰ËÏ·‰‹ Í¤ÓÔÈ ˘‹ÎÔÔÈ Î·È fi¯È √ıˆÌ·ÓÔ› ÁÈ· fiÛÔ Î·ÈÚfiÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÏËÚÒÛÔ˘Ó. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ô ¿ÙÈÙÏÔ˜ ÎÒ‰ÈÎ·˜ ÙÔ˘Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·È. ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÏÔÈÔ‡˜ Ûˆ˙fiÌÂÓÔ˘˜ Î·Ù·Ïfi-ÁÔ˘˜ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ‰ÈfiÙÈ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ˘˜ÚÔÛÙ·ÙÂ˘fiÌÂÓÔ˘˜ ÙˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ ÎÚ·ÙÒÓ Î·È fi¯È ÌfiÓÔÓ ÙÔ˘˜ ˘-ËÎfiÔ˘˜ ÙÔ˘ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˘.

¢È·ÊÔÚ¤˜, ·Ó Î·È fi¯È ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏÂ˜, ˘‹Ú¯·Ó ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ Û˘ÓÙÂ-¯ÓÈ·ÎÒ˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ ÙÂ¯ÓÈÙÒÓ ·ÊÂÓfi˜ Î·È ÙˆÓ ÂÎÙfi˜ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ ·-ÊÂÙ¤ÚÔ˘. √È ‰È·ÊÔÚ¤˜ ‹Ù·Ó ÂÈÛÔ‰ËÌ·ÙÈÎ¤˜ –ÙË˜ Ù¿ÍÂˆ˜ 1 ÚÔ˜ 2 ‹ 3˘¤Ú ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ– ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó fiÌˆ˜ Î·È ÙËÓ ·Ï·ÈfiÙËÙ· ÛÙËÓfiÏË. Ÿˆ˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Ù· ÚÔÛˆÓ‡ÌÈ·, ÔÈ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔÈ ÛÙÈ˜ Û˘ÓÙÂ-¯Ó›Â˜ ‹Ù·Ó ·Ï·ÈfiÙÂÚÔÈ ÙˆÓ ÂÎÙfi˜ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ. √È Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜, Û˘ÓÂ-

20

60. µÏ. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «¶ÚÔÛˆÓ‡ÌÈ· ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜», fi..,110-116.

61. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜», fi.., ÛÛ. 129-130.

Ò˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ¤Ó· Â›‰Ô˜ ¿Ì˘Ó·˜ ÙˆÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ¤-Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ÓÂÔÙ¤ÚˆÓ62. √È ÂÎÙfi˜ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ Â˘ÚÈÛÎfiÌÂÓÔÈ, ÔÈ ÏÂÁfiÌÂ-ÓÔÈ ·Ú·ÎÂÓÙ¤‰Â˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÔ ¤Ó· Ù¤Ù·ÚÙÔ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜fiÏË˜. ªÂ ‚¿ÛË Ù· ·Ú·¿Óˆ, Ô ·ÚÛÂÓÈÎfi˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Û˘ÓÈÛÙÔ‡ÛÂ ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ˘Ú·Ì›‰·, ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ÙË˜ ÔÔ›·˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÔÈ ˙¿ÏÔ˘ÙÔÈ ¤ÌÔÚÔÈ Î·ÓÔ‡ πˆ¿ÓÓË˜ ∫·-ÊÙ·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘ Î·È ª·ÓfiÏË˜ ƒ›˙Ô˜, ÔÈ ÁÔ˘Ó·Ú¿‰Â˜ ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ πˆ¿ÓÓÔ˘Î·È πˆ¿ÓÓË˜ Ã·Ù˙‹ §¿ÛÎ·ÚË˜, Ô ·Ì·Ù˙‹˜ ∞ÛÙ¤ÚÈÔ˜ º›Ê· (Ë ÔÈÎ›· ÙÔ˘ÔÔ›Ô˘ ‹Ù·Ó ÙÔ ·ÚıÂÓ·ÁˆÁÂ›Ô Ô˘ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎÂ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1938)63, ÔÈ¶¿ÈÎÔÈ Î·È ¿ÏÏÔÈ 10 ÂÚ›Ô˘ ¤ÌÔÚÔÈ Î·È ‚ÈÔÙ¤¯ÓÂ˜. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË˜˘Ú·Ì›‰·˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó 60 Â‡ÔÚÔÈ ÁÔ˘Ó·Ú¿‰Â˜, ·Ì·Ù˙‹‰Â˜ Î·È ÎÂÂ-Ù˙‹‰Â˜. ªÂ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙË ÊÔÚÔÏfiÁËÛË, ·˘Ùfi ÙÔ ÎÔÚ˘Ê·›Ô 6% ÙˆÓ ÏÔ˘-Û›ˆÓ Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÓÂ ¿Óˆ ·fi ÙÔ 40% ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ ÙË˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ¤Ó‰ÂÈÍË ¿ÓÈÛË˜ Î·Ù·ÓÔÌ‹˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ‚·ıÌÔ‡.

H ı¤ÛË ÙË˜ Á˘Ó·›Î·˜

¶ÂÚ›Ô˘ Ì›· ÛÙÈ˜ ¤ÓÙÂ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜ ÙˆÓ ·Ú·ÎÂÓÙ¤‰ˆÓ Â›¯·Ó ‹Ê·›ÓÂÙ·È ÂÌÌ¤Ûˆ˜ Ó· Â›¯·Ó ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘˜ Î¿ÔÈ· Á˘Ó·›Î·. ªÂ ÙËÓÂÍ·›ÚÂÛË Ï›ÁˆÓ Î·ÙÔÓÔÌ·˙ÔÌ¤ÓˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ô˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ‹Ù·ÓÁÓˆÛÙ¤˜ ‰ÈfiÙÈ ·ÛÎÔ‡Û·Ó Î¿ÔÈÔ ¤ÚÁÔ, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ÎÚ‡‚ÔÓÙ·È›Ûˆ ·fi ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË «ÔÛ›ÙÈÔÓ ÙÔ˘ Ù¿‰Â». ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÚÔÊ·ÓÒ˜Â›ÙÂ ÁÈ· ¯‹ÚÂ˜ Â›ÙÂ ÁÈ· Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ô˘ ÔÈ Û‡˙˘ÁÔ› ÙÔ˘˜ ·Ô˘Û›·˙·Ó Â›Ì·ÎÚfiÓ ÛÂ ¿ÏÏÔ ÙfiÔ. √È Á˘Ó·›ÎÂ˜ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ Î·ÙËÁÔÚ›·˜ ‹Ù·Ó ÊÙˆ-¯¤˜ –·Ó ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ ·fi ÙËÓ ÊÔÚÔÏÔÁÈÎ‹ ˘Ô¯Ú¤ˆÛ‹ ÙÔ˘˜– Î·È ·˘Ùfi‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ Ë ¯ËÚÂ›· Î·È Ë ·Ô‰ËÌ›· ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ ‹Ù·Ó ‚·ÛÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ÁÈ· ÙË ‰ÈfiÁÎˆÛË ÙË˜ ÊÙÒ¯ÂÈ·˜ ÛÙË ‚¿ÛË ÙË˜ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹˜ ÎÔÈ-ÓˆÓÈÎ‹˜ ˘Ú·Ì›‰·˜64.

¶·Ú·ÁˆÁÈÎ‹ ‰ÔÌ‹

∏ Î˘ÚÈfiÙÂÚË Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎ‹ ÔÌ¿‰· ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ÁÔ˘Ó·Ú¿‰Â˜, Ô˘ Î·Ù·ÛÎÂ‡-

21

62. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «¶ÚÔÛˆÓ‡ÌÈ· ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜», fi..,117-119.

63. E˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «™˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ ÙÔÔÁÚ·Ê›· ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓÛ¯ÔÏÂ›ˆÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ ‰¤Î·ÙÔ ¤Ó·ÙÔ ·ÈÒÓ·», £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎ¤ˆÓ ¶fi-ÏÈ˜ 17 (∞Ú›ÏÈÔ˜ 2005) 108-113.

64. E˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∏ ∆·Ù¿Ó· Î·È ÔÈ ¿ÏÏÂ˜: ∏ Á˘Ó·ÈÎÂ›· ·ÚÔ˘Û›·ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·», £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎ¤ˆÓ ¶fiÏÈ˜ 8 (πÔ‡ÓÈÔ˜ 2002) 103-117.

·˙·Ó Î·È ÂÌÔÚÂ‡ÔÓÙ·Ó ÁÔ‡ÓÂ˜. ¶ÂÚ›Ô˘ 13% ÙˆÓ ·ÚÚ¤ÓˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·-ÓÒÓ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó ÂÓÙ·ÁÌ¤ÓÔÈ («ÛÙÔÈ¯ËÌ¤ÓÔÈ» Î·Ù¿ ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙË˜ Â-Ô¯‹˜) ÛÙË Û˘ÓÙÂ¯Ó›· ÙˆÓ ÁÔ˘Ó·Ú¿‰ˆÓ65. ∂›ÛË˜ ÔÛÔÛÙfi 10% ÂÚÁ¿-˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ Î·È ÙËÓ ÂÌÔÚ›· ÙÔ˘ ·Ì¿ (‰ËÏ·‰‹ ·‰ÚÔ¸-ÊÔ‡˜ Ì¿ÏÏÈÓÔ˘ ˘Ê¿ÛÌ·ÙÔ˜) Î·È ÙË˜ Î¿·˜ (Ô˘ Â›Ó·È Ô ‚·Ú‡˜ Î·È ·-¯‡˜ ÂÂÓ‰‡ÙË˜ ·fi Ì·ÏÏ›), ÂÓÙ·ÁÌ¤ÓÔÈ ÛÙÈ˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ ÙˆÓ ·Ì·Ù˙‹-‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÎÂÂÙ˙‹‰ˆÓ ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ˆ˜. ™˘ÓÔÏÈÎÒ˜ ‰ËÏ·‰‹ ¤Ó·˜ ÛÙÔ˘˜4 ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ·Ó‹ÎÂ ÛÙÈ˜ 3 ‚·ÛÈÎ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ Ô˘ Î·Ù·ÛÎÂ‡·˙·Ó Â-·ÓˆÊfiÚÈ· ·fi ÁÔ‡ÓÂ˜ Î·È Ì·ÏÏ›66. ÕÍÈÂ˜ ÏfiÁÔ˘ ‹Ù·Ó Î·È ‰‡Ô ·ÎfiÌËÛ˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜, ÙˆÓ ÂÌfiÚˆÓ ÙË˜ ∞ÈÁ˘ÙÈ·Î‹˜ ∞ÁÔÚ¿˜67 Î·È ÙˆÓ ·ÎÙ¿ÚË-‰ˆÓ68, Ù· Ì¤ÏË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó 8% ÙÔ˘ ¿ÚÚÂÓÔ˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡.™˘ÓÂÒ˜ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Û˘ÌÂÚ¿ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÙË˜ ¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÂÚÈÛÙÚÂÊfiÙ·Ó Á‡Úˆ ·fi ÙÈ˜ ¤ÓÙÂ ·˘Ù¤˜ Û˘-ÓÙÂ¯Ó›Â˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜ Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÓ·Ó ÙÔ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ ÙˆÓ ·ÚÚ¤ÓˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓÎ·È Î·Ù¤‚·Ï·Ó ÙÔ ‹ÌÈÛ˘ ÙÔ˘ Û˘ÓÔÏÈÎÔ‡ Û˘ÛÛˆÚÂ˘Ì¤ÓÔ˘ ¯Ú¤Ô˘˜, ·-Ú‹Á·Ó ‰ËÏ·‰‹ Î·Ù¿ ÙÂÎÌ‹ÚÈÔ ÙÔ ÌÈÛfi ÂÈÛfi‰ËÌ· ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜.

À‹Ú¯·Ó fiÌˆ˜ Î·È ¿ÏÏÂ˜ 32 Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜, ÔÏÏ¤˜ ·fi ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Ô-ÏÈÁÔÌÂÏÂ›˜. ¶ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÂÈÛÈÙÈÛÙÈÎ¿ Â·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· (fiˆ˜ ÔÈ „ˆ-Ì¿‰Â˜ Î·È ÔÈ Ì·Î¿ÏË‰Â˜), Â·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· ÛÙÔ˘˜ ÎÏ¿‰Ô˘˜ ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·-ÙÔ˜ (fiˆ˜ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ˘Ô‰ËÌ·ÙÔÔÈÒÓ) Î·È ÙÔ˘ ˘Ê¿ÛÌ·-ÙÔ˜ (Î·ÊÙ¿ÓÈ·, ÂÛ¿ÚÂ˜, Ú·ÊÂ›·, ‚·ÊÂ›·) Î·È ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎ¿ Â·ÁÁ¤Ï-Ì·Ù·. ™Â ·˘Ù¤˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ‰‡Ô ÌÈÎÚ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ Ô˘ ÂÔÓÔ-Ì¿˙ÔÓÙ·Ó «‚Ô˘ÏÁ·ÚÈÎ¤˜» Î·È ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Û·Ó ÛÂ ÔÛÔÛÙfi 1% ÙÔ˘ÏËı˘ÛÌÔ‡69. ∆¤ÏÔ˜, ÔÈ ·Ú·ÎÂÓÙ¤‰Â˜ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÔÈÎ›Ï· Â·Á-

22

65. E˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «√È Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∏ ÂÚ›ÙˆÛËÙˆÓ ÁÔ˘Ó·Ú¿‰ˆÓ», ÛÙÔ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È ºÈÏÈÔ‡ÔÏË ÛÂ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜,πÛÙÔÚ›·, Ù¤¯ÓË, ÎÔÈÓˆÓ›· (18Ô˜-20Ô˜ ·ÈÒÓ·˜), £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2000, ÛÛ. 477-500.

66. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜», fi.., ÛÛ. 124-125.67. E˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∏ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ Û˘ÓÙÂ¯Ó›· ÙˆÓ ÂÌfiÚˆÓ ÙË˜ ∞È-

Á˘ÙÈ·Î‹˜ ∞ÁÔÚ¿˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·», ÛÙÔ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›-ÎË, ∂·ÁÁ¤ÏÌ·Ù·, ·Ú·ÁˆÁ‹-ÂÌfiÚÈÔ, ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ˙ˆ‹, 18Ô˜-20Ô˜ ·ÈÒÓ·˜, £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË 1998, ÛÛ. 135-146.

68. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜», fi.., Û. 12569. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÈ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Ô˘ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙÔ ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô ˆ˜ «˙Â˚ÓÂ-

Ù˙‹‰Â˜ ‚Ô‡ÏÁ·ÚÔÈ» Î·È «Ú·Ù¿‰Â˜ ‚Ô‡ÏÁ·ÚÔÈ». ÀÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi Â‰›ÔÌÔ˘ Ô ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ fiÚÔ˘ «‚Ô‡ÏÁ·ÚÔÈ», ÂÈÛËÌ·›Óˆ fiÌˆ˜ fiÙÈ ·ÓÂÍ·ÚÙ‹Ùˆ˜ÙÔ˘ ÂÚÈÂ¯ÔÌ¤ÓÔ˘ ÙÔ˘, ÔÈ ÂÓ ÏfiÁˆ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó Ì·˙› ÌÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ¿Ï-ÏÂ˜ ÙË˜ ÔÚıfi‰ÔÍË˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜. °È· ÙË Ï¤ÍË «˙Â˚ÓÂÙ˙‹-‰Â˜» ‰ÂÓ ¤¯ˆ ‚ÚÂÈ ÂÈÛÙÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË. ÿÛˆ˜ ·fi ÙÔ «˙Â˝Ó» (=ÛÙÔÏ›‰È), ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ-ÎÔ‰fiÌÔÈ Ô˘ Î·Ù·ÛÎÂ‡·˙·Ó ‰È·ÎÔÛÌËÙÈÎ¿ Û¯¤‰È·. (Ÿ.., ÛÛ. 124-126).

Á¤ÏÌ·Ù·, ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÁÈ·ÙÚÔ›, ˙ˆÁÚ¿ÊÔÈ, ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ, ÙÔÎÈÛÙ¤˜,·ÏÏ¿ Î·È ÔÏÏÔ› ¯ÂÈÚÒÓ·ÎÙÂ˜.

∂›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ‰ÂÓ Â›¯·Ó Û¯¤ÛË Ô‡ÙÂ ÌÂ ÙËÓ ·Ú·-ÁˆÁ‹ ÙÛfi¯·˜ –ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·Ó ÌÔÓÔˆÏÈ·ÎÒ˜ ÔÈ E‚Ú·›-ÔÈ70– Ô‡ÙÂ ÌÂ ÙË ‚˘ÚÛÔ‰Â„›· Î·È ÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ Î·ÓÒÓ, ‰Ú·-ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎÒ˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈÎ·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÁÂÓÈÙÛ·ÚÈÎÔ› ÔÚÙ¿‰Â˜71. √È ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·Ó ·Ô-ÎÏÂÈÛÙÈÎÒ˜ ÌÂ ÙË ÁÔ‡Ó· Î·È Ù· ‚·ÚÈ¿ Ì¿ÏÏÈÓ· ˘Ê¿ÛÌ·Ù·, ÁÂÁÔÓfi˜ ¿-ÁÓˆÛÙÔ Ì¤¯ÚÈ ÚfiÙÈÓÔ˜. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ÚÔÎ‡ÙÂÈ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÁÈ·ÔÈÔ ÏfiÁÔ ÔÈ ÚÔÍÂÓÈÎ¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ ÎÚ·ÙÒÓ ‰ÂÓ Î¿-ÓÔ˘Ó ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙÈ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ·˘Ù¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ. ¶È-ı·Ó‹ ·¿ÓÙËÛË Â›Ó·È fiÙÈ ‰ÂÓ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó ÁÈ· Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó·ÚÔ˚fiÓÙ·. ÀÔÙÂ‡ÔÌ·È fiÙÈ Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó· ÛÙÈ˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¤˜ËÁ¤˜ Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜ ı· ·ÔÎ·Ï‡„ÂÈÔÏÏ¤˜ ¿ÏÏÂ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜, Ô˘ ı· Ì·˜ Î¿ÓÔ˘Ó Ó· ‰Ô‡ÌÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ÙËÓ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË72.

∏ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ Â˘Ì¿ÚÂÈ·

À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¤˜ ÂÓ‰Â›ÍÂÈ˜ fiÙÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ Â›¯·Ó ‚ÂÏÙÈÒÛÂÈ ÙËÓÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÛÙË ¯ÚÔÓÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÌÂÛÔ-Ï·‚Â› ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ ·È. Î·È ÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·-ÛË˜. ∫·Ù·Ú¯¿˜ ¿ÊıÔÓÂ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÔÈÎ›ÏÂ˜ ÚÔÂ·Ó·-ÛÙ·ÙÈÎ¤˜ Á·ÏÏÈÎ¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜, Ô˘ Î¿ÓÔ˘Ó ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹ı¤ÛË ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÂÌÔÚÈÎÒÓ Ô›ÎˆÓ. ∆Ô 1821 Î¿ÓÂÈ ÂÓÙ‡ˆÛËÛÙÔÓ ÈÂÚÔ‰ÈÎ·ÛÙ‹ Ã·˚ÚÔ˘ÏÏ¿¯ fiÙÈ ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÓÙ‡-

23

70. Minna Rozen, «Individual and Community in the Jewish Society of theOttoman Empire: Salonica in the Sixteenth Century», The Jews of the Ottoman Empire,Washington D. C. 1994, ÛÛ. 215-273Ø Ë ›‰È·, «The Corvée to Operate the Mines inSiderokapisi and its Effects on the Jewish Community of Thessaloniki in the 16thCentury», The Jewish Communities of South-eastern Europe, Thessaloniki 1997, ÛÛ. 453-471. ∂›ÛË˜, Gilles Veinstein, «La draperie Juive de Salonique. Une relecture critiquede Joseph Nehama», ·˘ÙfiıÈ, ÛÛ. 49-64.

71. ÕÚÙÂÌË •·ÓıfiÔ˘ÏÔ˘-∫˘ÚÈ·ÎÔ‡, «¶ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÛÙ· 1734·fi ÙÔÓ Pere Jean-Bartiste Souciet», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿ 8 (1968) 188Ø ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˜ ™ÈÌfiÔ˘-ÏÔ˜, •¤ÓÔÈ Ù·ÍÈ‰ÈÒÙÂ˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· 1800-1810, Ù. °1, ∞ı‹Ó· 1975, Û. 441.

72. µÏ. ÁÈ· ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ Û˘ÓÙÂ¯ÓÈÒÓ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ –·ÓÂÍ·ÚÙ‹Ùˆ˜ ıÚËÛÎÂ‡Ì·ÙÔ˜– M. T. S. Panahi, «√È Û˘ÓÙÂ-¯Ó›Â˜ Î·È ÔÈ ÙÈÌ¤˜ ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·»,¶Ú·ÎÙÈÎ¿ π™∆ã ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘ πÛÙÔÚÈÎÔ‡ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1996, ÛÛ. 269-288.

ÓÔÓÙ·Ó ÏÔ‡ÛÈ· Î·È Û˘ÌÂÚÈÊ¤ÚÔÓÙ·Ó Û·Ó ›ÛÔÈ ÚÔ˜ ›ÛÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÙÔ ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙËÓ ÂÍ·ÁÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÔ‡-Ì·ÛË (ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÔ‡ ‰ÈÔÈÎËÙ‹) ∆Û·Î›Ú Ì¤Ë. ∫˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·ÓÛÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÌÂ ¿ÏÔÁ· Î·È ‰ÂÓ Î·Ù¤‚·ÈÓ·Ó ·fi ÙÔ Â˙Ô‰ÚfiÌÈÔ fi-Ù·Ó Û˘Ó·ÓÙÔ‡Û·Ó ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ73. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Ô ÂÊ·ÚÌÔ˙fiÌÂÓÔ˜ Î·-ÓfiÓ·˜ ‹Ù·Ó fiÙÈ «‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÚÌfi˙ÔÓ Ó· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ¿ÈÛÙÔÈ ÛÙÔ›‰ÈÔ Â›Â‰Ô ÌÂ ÙÔ˘˜ Ô˘ÏÂÌ¿‰Â˜ Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÈÂÚˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÛÂ fi,ÙÈ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÓ‰˘Ì·Û›· Î·È Ù· ˘Ô˙‡ÁÈ·. ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÈÂ‡Ô˘Ó ÛÂ¿ÏÔÁ· ‹ ËÌÈfiÓÔ˘˜ ‹ ·ÎÚÈ‚Ô‡˜ fiÓÔ˘˜, Ô‡ÙÂ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ·ÎÚÈ‚¤˜Û¤ÏÂ˜. √È Ú›ÁÎÈÂ˜ Î·È ÔÈ ËÁÂÌfiÓÂ˜ Ú¤ÂÈ fi¯È ·ÏÒ˜ Ó· ··ÁÔ-ÚÂ‡Ô˘Ó ÙË ¯Ú‹ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÙÈÌˆÚÔ‡ÓÙÔ˘˜ ·›ÛÙÔ˘˜ (…) ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ˘„ÒÓÔ˘Ó ÙËÊˆÓ‹ ÙÔ˘˜ fiÙ·Ó Â›Ó·È ·ÚfiÓÙÂ˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ, Ô‡ÙÂ Ó· ¤¯Ô˘Ó ˘Ë-Ú¤ÙÂ˜ Ô˘ Ó· ÙÔ˘˜ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó, fiÛÔ Ì¿ÏÏÔÓ Ó· ÙÔ˘˜ ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó ‰Úfi-ÌÔ ÛÙÈ˜ Ô‰Ô‡˜ ÙË˜ fiÏÂˆ˜. √‡ÙÂ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ó· ÊÔÚÔ‡Ó ÚÔ‡¯· ·Ô-ÙÂÏÔ‡ÌÂÓ· ·fi ÔÏ˘ÙÂÏ‹ ˘ÏÈÎ¿. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÓÙ‡ÓÔÓÙ·È ÌÂ ·Ï¤˜ Î·ÈÛ˘Ó‹ıÂÈ˜ ÂÓ‰˘Ì·Û›Â˜»74. ∆Ô 1822 Ô Á¿ÏÏÔ˜ ÚfiÍÂÓÔ˜ Bottu Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈÂ˘ı¤ˆ˜ ÙËÓ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ Í·ÊÓÈÎ‹ ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ Î·È ÙË˜·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ÙËÓ ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÂÈ ÌÂ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·Û‹ÙÔ˘˜75. À¿Ú¯Ô˘Ó fiÌˆ˜ Î·È ¿ÏÏÂ˜ ÈÛ¯˘Ú¤˜ ÂÓ‰Â›ÍÂÈ˜, fiˆ˜ ÔÈ ·Ó·Î·È-Ó›ÛÂÈ˜ Î·È ·ÓÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ÛÂÈ˜ Ó·ÒÓ, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ··ÈÙÔ‡Û·Ó ÛÔ‚·Ú¿ Ô-Û¿ fi¯È ÌfiÓÔÓ ÁÈ· ÙÈ˜ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎ¤˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿-ÏÈÛË ÙÔ˘ ··Ú·›ÙËÙÔ˘ ÊÂÚÌ·ÓÈÔ‡ Î·È ÙËÓ ÂÍ·ÁÔÚ¿ ÙË˜ ·ÓÔ¯‹˜ ÙˆÓ Ô-ıˆÌ·ÓÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ. ∆Ô 1802 ·Ó·Î·ÈÓ›˙ÂÙ·È Ë ¶·Ó·Á›· ÙÔ˘ §·ÁÔ˘‰È¿-ÙË, ÙÔ 1806 Ô ÕÁÈÔ˜ ªËÓ¿˜76. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛ·Ó Î·È ¿ÏÏÂ˜ ·-Ó·Î·ÈÓ›ÛÂÈ˜, Ô˘ Ì·˜ ‰È·ÊÂ‡ÁÔ˘Ó, ‰ÈfiÙÈ Ô ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÙË˜ ÌÔÓ‹˜°ÚËÁÔÚ›Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÙÔ 1815 Î·È ÁÚ¿ÊÂÈ: «È‰ÒÓ fiÙÈÎ·È ¿ÏÏ·˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ·ÓÂÁÂ›ÚÔ˘Ó, ÂÚfiÛÙ·Í· ÂÈ˜ ÙÔ ¤ÏÂÔ˜ ÙÔ˘ Â˘ÛÂ-‚ÂÛÙ¿ÙÔ˘ ¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ ËÌÒÓ Î˘Ú πˆ¿ÓÓÔ˘ °Ô‡Ù· ∫·˘Ù·ÓÙ˙fiÁÏÔ˘ Î·ÈÂÈ˜ ÙÔÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙ·ÙÔÓ ËÌÒÓ ¢¤ÛÔÙ· Î˘Ú πˆÛ‹Ê ¿ÁÈÔÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›-ÎË˜, ‰È· Ó· Ï˘ËıÔ‡Ó Î·È Ó· ·Û¯›ÛÔ˘Ó Î·È ‰È· ÙËÓ ¿‰ÂÈ·Ó Î·È ·˘-Ù‹˜ ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Ì·˜…Î·È ·Ó‹ÁÂÈÚ· ·˘Ù‹Ó ÂÎ ‚¿ıÚÔ˘ Î·È ÂÈ˜ ÌÂÁ¿-

24

73. ∞‚Ú. ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘, fi.., 423.74. Bat Ye’or, Islam and Dhimmitude. Where Civilizations Collide, Fairleigh

Dickinson Press 2002, ÛÛ. 96-97.75. Lascaris, fi.., 158-159.76. ∞. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È Ë EÏÏËÓÈÎ‹ E·Ó¿ÛÙ·ÛË», fi..,

Û. 77.

ÏËÓ ¤ÎÙ·ÛÈÓ»77. ∞ÎfiÌË, ÙÔ 1818 Á›ÓÂÙ·È Ë ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÙË˜ ¶·Ó·-ÁÔ‡‰·˜ Î·È ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘78.

ÕÏÏË ÈÛ¯˘Ú‹ ¤Ó‰ÂÈÍË Â›Ó·È Ë ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙÔ˜ πˆ-¿ÓÓÔ˘ °Ô‡Ù· ∫·˘Ù·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘. ∆· ÌÂÙÚËÙ¿ Ô˘ ÎÏËÚÔ‰fiÙËÛÂ ÌÂ ÙË‰È·ı‹ÎË ÙÔ˘ ÙÔ 1815 ÛÙÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ Î·È ÛÂ ‰È¿ÊÔÚ· ÎÔÈÓÔÙÈÎ¿È‰Ú‡Ì·Ù· ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Û·Ó ÛÂ 657 ÎÈÏ¿ ¯Ú˘ÛÔ‡. ∂› Ï¤ÔÓ, ÛÙËÓ ·Î›-ÓËÙË ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÂÚÈÏ·Ì‚·ÓfiÙ·Ó Ë Î·ÙÔÈÎ›· ÙÔ˘ –ÌÂÙ·Í‡ ªËÙÚfi-ÔÏË˜ Î·È ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜–, Ë Î·ÙÔÈÎ›· ÙˆÓ ÕÌÔÙ, ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ™·ÚÓfi,ÙÔ Û›ÙÈ ÙˆÓ ºÂÚfi, ÙÔ Û›ÙÈ ÙˆÓ ƒÔ˘Ê¤Ó Î·È ÙÔ ·Ú·ÎÂ›ÌÂÓÔ Û˘ÁÎÚfi-ÙËÌ· Î·ÙÔÈÎÈÒÓ ÙË˜ ¯ÈÒÙÈÎË˜ ·ÚÔÈÎ›·˜, ÛÙË Û˘ÓÔÈÎ›· ÙˆÓ ºÚ¿ÁÎˆÓ.∞ÎfiÌË, ¤ÓÙÂÎ· Î·Ù·ÛÙ‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ÙÂÈ¯ÒÓ ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈ· Â-ÌÔÚÈÎ‹ Û˘ÓÔÈÎ›· Î·È ‰‡Ô Î·Ù·ÛÙ‹Ì·Ù· ÛÙÔ ªÂ˙ÂÛÙ¤ÓÈ79. √ ∫·˘Ù·-Ù˙ÈfiÁÏÔ˘ ‹Ù·Ó ‚¤‚·È· Ô ÏÔ˘ÛÈfiÙÂÚÔ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi˜, ·ÏÏ¿ Î·È ¿ÏÏÔÈ ‰È¤-ıÂÙ·Ó Û˘ÁÎÚ›ÛÈÌÂ˜ ÂÚÈÔ˘Û›Â˜80, fiˆ˜ ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡81.

∆¤ÏÔ˜, ÌÈ· ·ÎfiÌË ¤Ó‰ÂÈÍË ÁÈ· ÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙË˜ ı¤ÛË˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹-ÓˆÓ ‹Ù·Ó fiÙÈ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Ë Â‚Ú·˚Î‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙË˜ £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË˜ Â›¯Â ÂÈÙ‡¯ÂÈ Ô ÊfiÚÔ˜ Ô˘ Î·Ù¤‚·Ï·Ó ÔÈ ÌË ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ(70.000 ÁÚfiÛÈ· ÂÙËÛ›ˆ˜) Ó· Î·Ù·ÓÂÌËıÂ› Î·Ù¿ Ù· ‰‡Ô ÙÚ›Ù· ÂÈ˜ ‚¿ÚÔ˜ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ Î·È Î·Ù¿ ÙÔ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ ÂÈ˜ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ E‚Ú·›ˆÓ82, ·-Ú¿ ÙËÓ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙË ·ÚÈıÌËÙÈÎ‹ ˘ÂÚÔ¯‹ ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ.

∆Ô ¯ÚÔÓÈÎfi ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ 1821-1835

£· ˘ÂÓı˘Ì›Ûˆ ÌfiÓÔÓ ÌÂÚÈÎ¿ ÁÂÁÔÓfiÙ· ·fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹83,¯¿ÚÈÓ ÙË˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘.

25

77. µ·ÚÏ·¿Ì ∞ÁÁÂÏ¿ÎÔ˜, «∆Ô ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÌÂÙfi¯ÈÔÓ ÕÁÈÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜»,°ÚËÁfiÚÈÔ˜ Ô ¶·Ï·Ì¿˜ 6 (1922) 379.

78. ∏ ¶·Ó·ÁÔ‡‰· Î¿ËÎÂ ÙËÓ 1Ë ª·ÚÙ›Ô˘ 1817, ËÌ¤Ú· ∆ÂÙ¿ÚÙË, Ì›· ÒÚ· ÚÈÓ·fi ÙÔÓ fiÚıÚÔ. ∆· ÂÁÎ·›ÓÈ· ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ Ó·Ô‡ ÙÂÏ¤ÛıËÎ·Ó ÛÙÈ˜ 2 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1818(™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «√ ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜», fi.., 390-392). ∆ÔÓ √ÎÙÒ-‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1818 ÂÚ·ÙÒıËÎ·Ó Î·È ÔÈ ÂÚÁ·Û›Â˜ ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛË˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘Ô˘ Â›¯Â Â›ÛË˜ Î·Â› ÙÔ 1817 (™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, ∏ ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎ‹ ªÔÓ‹,fi.., Û. 287. ¶Ú‚Ï. °ÂÒÚÁÈÔ˜ °Î·‚·Ú‰›Ó·˜, «√ Ó·fi˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘ ˆ˜ ÌÂÙfi-¯ÈÔÓ ÙË˜ πÂÚ¿˜ ªÔÓ‹˜ µÏ·Ù¿‰ˆÓ», ∫ÏËÚÔÓÔÌÈ¿ Ù. 29 Ù¯. ∞-µã (1998) 18-19.

79. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «πˆ¿ÓÓË˜ °Ô‡Ù· ∫·˘Ù·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘», fi.., 436-440.80. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¤˜ Û˘ÓÙÂ¯Ó›Â˜», fi.., Û. 127.81. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «H ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜», fi.., ÛÛ. 171-173.82. πˆ¿ÓÓË˜ µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., ÛÛ. 426-428 Î·È 433-435.83. ∞Ó ‰ÂÓ ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ËÁ‹, Ù· ÛÙÔÈ¯Â›· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi:

∫ˆÓ. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∞Ó¤Î‰ÔÙ· ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›·, fi.., ÛÛ. 49-96Ø ™Ô‡ÏË˜, fi..Ø

Œˆ˜ 12.6.1821 Â›¯·Ó ÂÎÙÂÏÂÛıÂ› 10 ÈÂÚˆÌ¤ÓÔÈ Ô˘ Ô ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜°ÈÔ˘ÛÔ‡Ê Â›¯Â Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ ˆ˜ ÔÌ‹ÚÔ˘˜. √ Â›ÛÎÔÔ˜ Î·È ÔÈ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ Â›¯·Ó ÂÚÈÔÚÈÛÙÂ› ÛÙÔ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ÚÈÔ.

™ÙÈ˜ 13.6.1821 Ì·ıÂ‡ÙËÎÂ Ë Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙÔÓ ¶ÔÏ‡Á˘ÚÔ Î·È ÙËÓ∫·Ï·Ì·ÚÈ¿.

™ÙÈ˜ 14.6.1821 ÔÈ ÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÔÈ, Â›ÛÎÔÔ˜ Î·È ÚfiÎÚÈÙÔÈ, ÛÈ‰Ë-ÚÔ‰¤ıËÎ·Ó.

™ÙÈ˜ 15.6.1821 fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÚÚÂÓÂ˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÂÁÎÏÂ›ÛıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ÂÚ›-‚ÔÏÔ ÙË˜ ÌËÙÚfiÔÏË˜. √ ·ÚÈıÌfi˜ ÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÙ·È ·fi 1.700 ˆ˜2.000.

™ÙÈ˜ 16.6.1821 ·Ê¤ıËÎ·Ó ÂÏÂ‡ıÂÚÔÈ 400 ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› (ÎÚÂÔÒÏÂ˜,·ÚÙÔÔÈÔ› Î.Ï.). ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ ÚfiÛÊ˘ÁÂ˜ ·fi ÙÈ˜ Â·Ó·ÛÙ·ÙËÌ¤-ÓÂ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Î·Ù·ÛÎ‹ÓˆÛ·Ó ¤ÚÈÍ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜. √ ∞¯Ì¤ÓÙ Ì¤-Ë˜ ÎÈÓ‹ıËÎÂ Î·Ù¿ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ Î·È Â·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ ˘ÚfiÏËÛË¯ˆÚÈÒÓ.

™ÙÈ˜ 19.6.1821 ÛËÌÂÈÒıËÎÂ ˘ÚfiÏËÛË ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎÒÓ ¯ˆÚÈÒÓ·fi ÙÔ˘˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜. √ ∞¯Ì¤ÓÙ Ì¤Ë˜ ¤Î·„Â Ù· µ·ÛÈÏÈÎ¿.

™ÙÈ˜ 24.6.1821 ¤ÁÈÓ·Ó Â¯ıÚÔÚ·Í›Â˜ ÎÔÓÙ¿ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË: ∫·-Ú·ÌÔ˘ÚÓÔ‡, ∂·ÓÔÌ‹ Î·È ªÂÛËÌ¤ÚÈ.

™ÙÈ˜ 28.6.1821 Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ ÂÈ‰ÚÔÌ‹ ÛÙË °·Ï¿ÙÈÛÙ·, ÙÔ∑·ÁÎÏÈ‚¤ÚÈ Î·È ÙË ÌÔÓ‹ ∞Á›·˜ ∞Ó·ÛÙ·Û›·˜.

1-5.7.1821. ∫·Ù’ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÛÔ˘ÏÙ·ÓÈÎ‹˜ ‰È·Ù·Á‹˜, ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿·˘Ù¿ Â·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ ı·Ó¿ÙˆÛË ÙˆÓ Û˘ÏÏËÊı¤ÓÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ, ‰È·ÓÔÌ‹ÙˆÓ ·Á·ıÒÓ ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÒÓ, ˘ÚfiÏËÛË ÙˆÓ Î·ÙÔÈ-ÎÈÒÓ Î·È ÒÏËÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È ·È‰ÈÒÓ ˆ˜ ‰Ô‡ÏˆÓ. ŒÙÛÈ, 150Á˘Ó·ÈÎfi·È‰· –Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÛÊ·¯ÙÂ›– ·fi ÙË °·Ï¿ÙÈÛÙ· Î·È Ù·ƒ·‚Ó¿ Ô˘Ï‹ıËÎ·Ó ˆ˜ ‰Ô‡ÏÔÈ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. √È ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Ó‹ÎÂ ÙÔ ÂÈÛfi‰ËÌ· ÙˆÓ ˘ÚÔÏËı¤ÓÙˆÓ ¯ˆÚÈÒÓ ‰È·-Ì·ÚÙ˘Ú‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· ÙˆÓ ÂÛfi‰ˆÓ ÙÔ˘˜.

10.7.1821. √ ª·˚Ú¿Ì ·Û¿˜ ÛÙ¿ÏıËÎÂ ÛÙËÓ ∫·ÛÛ¿Ó‰Ú· (Î·ÙÂ-¯fiÌÂÓË ·fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜).

21.7.1821. ∂ÎÙÂÏ¤ÛıËÎ·Ó ÌÂ ‚¿Ú‚·ÚÔ ÙÚfiÔ Ô Â›ÛÎÔÔ˜ Î·È‰‡Ô ÎÔÚ˘Ê·›ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› (Ô Â›ÛÎÔÔ˜ ∫›ÙÚÔ˘˜ ª·Î¿ÚÈÔ˜84, Ôª·Ï¿ÓÔ˜ Î·È Ô ªÂÓÂÍ¤˜, ÂÚ› ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‚Ï. Î·ÙˆÙ¤Úˆ).

26

πˆ¿ÓÓË˜ µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙË˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜, £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË 1964 (ÂÊÂÍ‹˜: H £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·)Ø Ô ›‰ÈÔ˜, π∞ª, fi..

84. ◊Ù·Ó ÙÔÔÙËÚËÙ‹˜ ÙÔ˘ ıÚfiÓÔ˘ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ‰ÈfiÙÈ Ô ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË˜πˆÛ‹Ê ‹Ù·Ó ·fi ÙÔ 1819 Û˘ÓÔ‰ÈÎfi˜ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, fiÔ˘ Î·È Ì·ÚÙ‡ÚË-

29.7.1821. ∂ÎÙÂÏ¤ÛıËÎ·Ó 5 ·ÎfiÌË ÚfiÎÚÈÙÔÈ, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ Ì·Ú-Ù˘Ú›· ‚ÚÂÙ·ÓÔ‡ ÂÈÛÎ¤ÙË. ∏ ·Ú¿‰ÔÛË ‰È·Ù‹ÚËÛÂ ÙË ÌÓ‹ÌË ÛÊ·-ÁÒÓ ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎÔ‡ fi¯ÏÔ˘ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì¤Û· ÛÂ ÌÈ·ÂÎÎÏËÛ›·, ÙÔÓ ÕÁÈÔ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ85. ∏ ·Ú¿‰ÔÛË ÂÈ‚Â‚·ÈÒÓÂÙ·È Û·ÊÒ˜·fi ÙÔÓ Ã·˚ÚÔ˘ÏÏ¿¯, Ô˘ Î¿ÓÂÈ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓÂ˜ ÛÊ·Á¤˜ ÙÔ Î·-ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘ 1821. ∏ ÂÎ‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘ Â›Ó·È ÔÏ‡ Èı·Ó‹,fi¯È ÌfiÓÔÓ ‰ÈfiÙÈ ‹Ù·Ó Ë ÔÏ˘·ÓıÚˆfiÙÂÚË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ Û˘ÓÔÈÎ›·, ·Ï-Ï¿ Î·È ‰ÈfiÙÈ ÁÂÈÙÓ›·˙Â ÌÂ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎ‹. ∫˘Ú›ˆ˜ fiÌˆ˜ fiÙÈ Î¿ÙÈ ÛÔ-‚·Úfi Û˘Ó¤‚Ë ÛÙËÓ ÂÓÔÚ›· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙË ÛÈˆ-‹ ÙÔ˘ ‰È·Ûˆ˙fiÌÂÓÔ˘ ÎÒ‰ÈÎ· ÙÔ˘ Ó·Ô‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÓ ·ÓÙÈı¤ÛÂÈ ÚÔ˜ÙÔÓ ÎÒ‰ÈÎ· ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜, ‰ÂÓ Ê¤ÚÂÈ Î·Ì›· ÂÁÁÚ·Ê‹ Î·Ù¿ ÙË‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 1821 Î·È 1822, ÏËÓ ÌÈ·˜ ¯ÚÂˆÛÙÈÎ‹˜ ÂÁÁÚ·Ê‹˜ ÔÛÔ‡14.400 ÁÚÔÛÈÒÓ ÌÂ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· 31.12.1822, ˆ˜ ÂÍ‹˜:

«∂å˜ ÙeÓ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌeÓ Î·ÈÙ·Ï›Ô˘ ÙÉ˜ âÎÎÏËÛ›·˜, ÙfiÛÔÓ ôÊËÛ·ÓÙa àÛËÌÈÎa Ôf â‰fiıËÛ·Ó ‰Èa ¯Ú¤Ë ÙÔÜ ÎÔÈÓÔÜ Î·Ùa ÙeÓ \IÔ‡ÓÈÔÓ Ì‹-Ó· ÙÔÜ öÙÔ˘˜ 1821 ùÓÙˆÓ âÓ Ù·Ö˜ Ê˘Ï·Î·Ö˜ ¬ÏˆÓ ÙáÓ ÔÏÈÙáÓ Î·d Âå˜âÍÔ˘Û›·Ó ÙÔÜ â‰á \IÛÔ‡Ê Ì¤Ë àÊ¤ÓÙÔ˘ Ì·˜, ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ â‰fiıËÛ·ÓÌb ÎÔÈÓcÓ ÙáÓ ÔÏÈÙáÓ ÁÓÒÌËÓ Î·d Ìb àfiÊ·ÛÈÓ ÙÔÜ ÙfiÙÂ âÈÙÚfiÔ˘ÙÔÜ êÁ›Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î˘Ú›Ô˘ ªÂÏÂÙ›Ô˘ êÁ›Ô˘ ∫›ÙÚÔ˘˜ Î·d âÍÒ-ÊÏËÛ·Ó…»86.

∏ Â›‰ËÛË ÂÈ‚Â‚·ÈÒÓÂÈ fiÙÈ ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ 1821 ÔÈ «ÔÏ›ÙÂ˜» (=Ì¤ÏËÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‡ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜) ‹Ù·Ó Ê˘Ï·ÎÈÛÌ¤ÓÔÈ Î·È fiÙÈ Ë ÂÎÎÏËÛ›·Ô‡ÏËÛÂ Ù· ·ÛËÌÈÎ¿ ÙË˜ Î·Ù¿ ‰È·Ù·Á‹ ÙÔ˘ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ °ÈÔ˘ÛÔ‡Ê Ì¤Ë,ÌÂ «ÎÔÈÓ‹ ÙˆÓ [Ê˘Ï·ÎÈÛÌ¤ÓˆÓ] ÔÏÈÙÒÓ ÁÓÒÌË» Î·È «·fiÊ·ÛË» ÙÔ˘[ÛÈ‰ËÚÔ‰¤ÛÌÈÔ˘] ·Ú¯ÈÂÚ¤·.

™ÙÈ˜ 31.7.1821 ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ·È. ∫·Ù¿ÙËÓ ·ÓÒÓ˘ÌË ‚ÚÂÙ·ÓÈÎ‹ ËÁ‹ Â›¯·Ó Î·Ù·‚¿ÏÂÈ ÛÙÔÓ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ °ÈÔ˘-ÛÔ‡Ê Ì¤Ë 440.000 ÁÚfiÛÈ·. Ÿˆ˜ ÚÔÎ‡ÙÂÈ ·fi ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· Ô-ıˆÌ·ÓÈÎ¿ ¤ÁÁÚ·Ê·, Ô °ÈÔ˘ÛÔ‡Ê Î·Ù¤‚·ÏÂ ÚÔÛˆÈÎÒ˜ Ù· ¤ÍÔ‰· ÙË˜ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›·˜ ÛÙË Ã·ÏÎÈ‰ÈÎ‹, Ô˘ ·Ó‹Ïı·Ó ·Ú¯ÈÎÒ˜ ÛÂ 800.000 ÁÚfi-ÛÈ·. ∆Ô ÔÛfi ·˘Ùfi ı· ¤ÚÂÂ Ó· ÂÈ‚·Ú˘ÓıÔ‡Ó ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙË˜ £ÂÛ-

27

ÛÂ. ∆¿ÛÔ˜ ∞ı. °ÚÈÙÛfiÔ˘ÏÔ˜, «√ ÂıÓÔÌ¿ÚÙ˘˜ ªËÙÚÔÔÏ›ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ πˆÛ‹Ê¢·ÏÈ‚‹ÚË˜ Ô ·fi ¢Ú¿Ì·˜», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿ 4 (1955-1960) 470-494 Î·È ™Ù¿ıË˜ ∫ÂÎÚ›-‰Ë˜, «√ ªËÙÚÔÔÏ›ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ πˆÛ‹Ê Î·È “Ô ™˘Ó·Í·ÚÈÛÙ‹˜” ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ¡È-ÎÔ‰‹ÌÔ˘ ÙÔ˘ ∞ÁÈÔÚÂ›ÙË» °ÚËÁfiÚÈÔ˜ Ô ¶·Ï·Ì¿˜ 772 (ª¿ÚÙÈÔ˜-∞Ú›Ï›Ô˜ 1998)251-268, fiÔ˘ Î·È Û˘ÌÏ‹ÚˆÛË ÙË˜ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·˜.

85. ∞. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, «H £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È Ë EÏÏËÓÈÎ‹ E·Ó¿ÛÙ·ÛË», fi..,Û. 88.

86. ∫Ò‰ÈÎ·˜ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘, Ê. 12·.

Û·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·È ÙˆÓ Á‡Úˆ ¯ˆÚÈÒÓ. ∫·Ù¿ ÙÈ˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¤˜ ËÁ¤˜, Ô °È-Ô˘ÛÔ‡Ê ·¤Û·ÛÂ ˘fi Ù‡ÔÓ ‰·ÓÂ›Ô˘ ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ·319.000 ÁÚfiÛÈ·, ÂÓ ·Ó·ÌÔÓ‹ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÔ‡ ‰È·Î·ÓÔÓÈÛÌÔ‡. ŒÏ·‚Â Â›-ÛË˜ ¤Ó· ÁÚ·ÌÌ¿ÙÈÔ 100.000 ÁÚÔÛÈÒÓ, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Û·Ó Ù· ÌÂ-ÙÚËÙ¿87. ŒÙÛÈ, ÔÈ ËÁ¤˜ Ì·˜ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÔÛfi ·ÏÏ¿ Î·Èˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ì¤ÛÔ ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÈÙÂ‡¯ıËÎÂ Ë Â›ÛÚ·Í‹ ÙÔ˘: º˘Ï¿ÎÈÛËÎ·È ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙˆÓ ËÁÂÙÒÓ, ÂÚÈÔÚÈÛÌfi˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÚÚ¤ÓˆÓ ÛÙËÓ ·˘Ï‹ÙË˜ ÌËÙÚfiÔÏË˜, ›ÂÛË ÁÈ· ÂÎÔ›ËÛË ÂÚÈÔ˘ÛÈ·ÎÒÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ Î·È ÂÓ-‰Â¯ÔÌ¤Óˆ˜ ÛÊ·Á‹ ÛÙË Û˘ÓÔÈÎ›· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘. ∆È˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈ-Î¤˜ Û˘Ó·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ °ÈÔ˘ÛÔ‡Ê Î·ÓfiÓÈ˙Â Î¿ÔÈÔ˜ ªÔ˘ÛÙ·Ê¿, Ô ÔÔ›-Ô˜ Î·ÙÂ›¯Â ÙÔ ·Í›ˆÌ· ÙÔ˘ ÂÈÌÂÏËÙ‹ ÙË˜ ÙÛfi¯·˜, ÂfiÙÂ˘Â ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ·Ú·ÁˆÁ‹ ˘Ê¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹ ÙˆÓ ÂÓ‰˘Ì·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ Ôıˆ-Ì·ÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡. ¢ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ ÌÂ ÔÈÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÂÎ‰Ë-ÏÒıËÎÂ Ë ›ÂÛË ÁÈ· ÌÂÙÚËÙ¿, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Â›¯Â ¿ÌÂÛË ·Ó¿ÁÎË Ô °ÈÔ˘-ÛÔ‡Ê. ¶¿ÓÙˆ˜, Ô ÕÁÁÏÔ˜ Î·È Ô √ÏÏ·Ó‰fi˜ ÚfiÍÂÓÔ˜ ˙‹ÙËÛ·Ó Ó· ÛÙ·-ÏÔ‡Ó ÔÏÂÌÈÎ¿ ÏÔ›· ÁÈ· Ó· ÚÔÛÙ·ÙÂ‡ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ˘ËÎfiÔ˘˜ ÙÔ˘˜.

™Ù· Ù¤ÏË ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1821 Ô °ÈÔ˘ÛÔ‡Ê ÂÎÛÙÚ¿ÙÂ˘ÛÂ ÛÙËÓ ·ÓıÈ-ÛÙ¿ÌÂÓË ∫·ÛÛ¿Ó‰Ú·. √È Û˘ÓÔÏÈÎ¤˜ ‰·¿ÓÂ˜ ÙË˜ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›·˜ Â›¯·ÓÊÙ¿ÛÂÈ Ù· 4 ÂÎ·ÙÔÌÌ‡ÚÈ· ÁÚfiÛÈ·. ∂È‚Ï‹ıËÎ·Ó Ó¤ÔÈ ÊfiÚÔÈ ÂÈÏÂÎÙÈ-Î¿ ÛÂ Â‡ÔÚÔ˘˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ›˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÏËÚÒÛÔ˘Ó.ªÂ ÁÚ·Ùfi ‰È¿‚ËÌ¿ ÙÔ˘˜ ÔÈ ÏÔ˘ÛÈfiÙÂÚÔÈ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ ÙË˜ fiÏË˜··›ÙËÛ·Ó Ó· ÏËÚÒÛÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ. ∂›ÛË˜ ÛËÌÂÈÒ-ıËÎÂ ‰È¿ıÂÛË ÙˆÓ Â˘Úˆ·›ˆÓ ˘ËÎfiˆÓ Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„Ô˘Ó ÙËÓ fiÏË,·fi Êfi‚Ô ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘˜. ∆·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜Î˘ÎÏÔÊfiÚËÛ·Ó Ê‹ÌÂ˜ ÁÈ· ·ÔÊ˘Ï¿ÎÈÛË ÙˆÓ ·ÚÚ¤ÓˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ.º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ë Ì·˙ÈÎ‹ Ê˘Ï¿ÎÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ·¤‰È‰Â Ï¤ÔÓ ˆ˜ Ì¤ÛÔ›ÂÛË˜, ‰ÈfiÙÈ Â›¯·Ó ÂÍ·ÓÙÏËıÂ› Ù· ‰È·ı¤ÛÈÌ¿ ÙÔ˘˜. ™Ù· Ù¤ÏË ™ÂÙÂÌ-‚Ú›Ô˘ 1821 Ô ÚÒÛÔ˜ ÚfiÍÂÓÔ˜ ÂÁÎ·Ù¤ÏÂÈ„Â ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË.

∫·Ù¿ ÙË˜ Ã·ÏÎÈ‰ÈÎ‹˜ ÎÈÓ‹ıËÎÂ ÙÒÚ· Ô ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó, ·Û¿˜ÌÂ ÙÚÂÈ˜ Ô˘Ú¤˜. ∞ÓÙÈÎ·Ù¤ÛÙËÛÂ ÙÔÓ °ÈÔ˘ÛÔ‡Ê Ì¤Ë, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤Ê˘ÁÂ¯ÚÂˆÌ¤ÓÔ˜ ÁÈ· ÙË Ó¤· ÙÔ˘ ı¤ÛË. √ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó ‹Ù·Ó ÂÍÈÛÏ·ÌÈ-ÛÌ¤ÓÔ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi˜ ·fi ÙË °ÂˆÚÁ›·88, Â›‰ËÛË Ô˘ ‰È·ÛÒ˙ÂÈ ÔPouqueville (ÚÔÊ·ÓÒ˜ Î·Ù¿ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ Bottu) ·ÏÏ¿ Û˘ÌÊˆÓÂ›Î·È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ÁÂˆÚÁÈ·Ó‹ ËÁ‹89. √ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó Â›¯Â ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ

28

87. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 505.88. Pouqueville, fi.., Ù. 3, ÛÛ. 167-168.89

1985 (πÂÚÔÌfiÓ·¯Ô˜ A-

ÙË ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›· ÙÔ˘ ˆ˜ ‰Ô‡ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∆ÛÂ˙¿Ú ·Û¿ ÙË˜ ÕÎÚ·˜, Ô Ô-Ô›Ô˜ Â›¯Â ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔÓ Á·ÏÏÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi. §fiÁˆ ÙÔ˘ ı¿ÚÚÔ˘˜ÙÔ˘ ·¤Û·ÛÂ ÙËÓ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÙÔ˘ ·Ê¤ÓÙË ÙÔ˘ Î·È ¤ÁÈÓÂ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ÙË˜ °È¿Ê·˜90. ∂ÎÂ› Â¤‚·ÏÂ Î·Ù·ıÏÈÙÈÎ¤˜ ÊÔÚÔÏÔÁ›Â˜ Î·È ·ÁÁ·ÚÂ›-Â˜. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ ˘Ô¯Ú¤ˆÛÂ ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ÚÔÛÎ˘-ÓËÙ¤˜ ÙˆÓ ∞Á›ˆÓ ∆fiˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ ÚÔÛÎ˘ÓË-Ù¤˜ ÙË˜ ª¤ÎÎ·˜, Ó· ÎÔ˘‚·ÏÔ‡Ó ¤ÙÚÂ˜ ·fi ÙÈ˜ ·ÎÙ¤˜ ÙË˜ ™˘Ú›·˜, ‰‹-ıÂÓ ÁÈ· ÎÚ·ÙÈÎ¿ ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·Ù·, ·ÏÏ¿ ÌÂ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÛÎÔfi Ó· Û˘Á-Î·Ï‡„ÂÈ ÙÈ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘. ∞Ô¤ÌÊıËÎÂ ·fi ÙËı¤ÛË ÙÔ˘ Î·È ‰È·Ù¿¯ıËÎÂ Ë ı·Ó¿ÙˆÛ‹ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·Ù¤Ê˘ÁÂ ÛÙËÓ ∞›-Á˘ÙÔ, fiÔ˘ ‚Ú‹ÎÂ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ªÂ¯Ì¤ÓÙ ∞Ï‹. Ã¿ÚË ÛÙËÛ˘ÓËÁÔÚ›· ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ Ô ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó ¤Ï·‚Â ¯¿ÚË Î·È ÙÔÔıÂ-Ù‹ıËÎÂ ÛÂ ˘Â‡ı˘ÓË ı¤ÛË ÛÙÔ ªÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ91.

™ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ô ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó ÂÂÈÁfiÓÙˆ˜ ¯Ú‹-Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›· Î·Ù¿ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ÁÈ· ÙÈ˜ ‰ÈÎ¤˜ ÙÔ˘ ·-Ó¿ÁÎÂ˜. ¶ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· Ù· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÛÙÚ·ÊÂ› Î·Ù¿ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ. ™ÙÈ˜ 4.10.1821 ·ÂÏÂ˘ıÂÚÒıËÎ·Ó ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ·fi ÙËÌËÙÚfiÔÏË. ∞fi ÊÔÚÔÏÔÁÈÎ‹˜ ·fi„Âˆ˜, ·Ó ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó ı· ‹Ù·Ó ÈÔ¯Ú‹ÛÈÌÔÈ ÛÙÔÓ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó. ∂›Ó·È fiÌˆ˜ ·ÌÊ›‚ÔÏÔ ·Ó ÌÔÚÔ‡ÛÂÓ· ÔÌ·ÏÔÔÈËıÂ› Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, Î·ıÒ˜ Ì›·-Ì›· Î·Ù·ÛÙÚ¤-ÊÔÓÙ·Ó ÔÈ ÎˆÌÔfiÏÂÈ˜: ∑·ÁÎÏÈ‚¤ÚÈ, ƒÂÛÓ›ÎÈ· Î·È ∞ÚÓ·›·. ™Ù· Ù¤ÏË¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ ÔÈ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ËÁ¤˜ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó fiÙÈ ‰È·ÎfiËÎÂ Ô ÙÚÔ-ÊÔ‰ÔÛ›· ÙË˜ fiÏË˜. ŸÙ·Ó Ô ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó Â¤ÛÙÚÂ„Â ÛÙË £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË, ÛÙ· Ù¤ÏË ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1822, Ë ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ÌÂÙÚËÙ¿ Ú¤ÂÈ Ó·‹Ù·Ó ·ÊfiÚËÙË, ÂÓ fi„ÂÈ Î·È ÙË˜ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›·˜ ÙÔ˘ Î·Ù¿ ÙË˜ ¡¿Ô˘Û·˜.™ÙÈ˜ 22.3.1822 ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È Ë Û‡ÏÏË„Ë ÙÔ˘ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡ ‹∆˙·ÓfiÁÏÔ˘92, Ô ÂÌÔÚÈÎfi˜ Ô›ÎÔ˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÈ˜ ÚÔÍÂ-ÓÈÎ¤˜ ÂÎı¤ÛÂÈ˜ ˆ˜ ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¤ÓÙÂ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›-

29

ÓÙÒÓÈÔ˜ ∞ÁÈÔÚÂ›ÙË˜, ¢ÔÎ›ÌÈÔ ˙ˆ‹˜ Î·È ¿ıÏˆÓ ÙÔ˘ °¤ÚÔÓÙ· ÈÂÚÔÌÔÓ¿¯Ô˘ πÏ·Ú›ˆÓ·ÙÔ˘ °ÂˆÚÁÈ·ÓÔ‡).

90. Pouqueville, fi.., Ù. 3, Û. 167Ø Raffenel, fi.., Û. 266 ÛËÌ. 1 (ÛËÌÂ›ˆÛË ÙÔ˘ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ‹): «√ ∞‚‰Ô˘ÏÔ˘‚Ô‡‰ ÁÓˆÛÙfi˜ ˘fi ÙÔ ÎÔÈÓfiÓ fiÓÔÌ· µ·Ï·‚Ô‡Ù, ËÓ ·Ú-ÓËÛ›ıÚËÛÎÔ˜ °ÂˆÚÁÈ·Ófi˜ ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹Ó, Ô›ÔÓ ¤ÁÓˆÓ ·˘ÙfiÓ ÂÓ πfiË ÙË˜ ¶·-Ï·ÈÛÙ›ÓË˜ ÙÔ 1815, fiÓÙ· ÙfiÙÂ ˘Ô‰ÈÔÈÎËÙ‹Ó, ¿ÓıÚˆÔ˜ ˆÌfiÙ·ÙÔ˜…».

91. Pouqueville, fi.., Ù. 3, ÛÛ. 167-169.92. ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜, «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ π∏ã Î·È ÙÈ˜

·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ π£ã ·ÈÒÓ·. ∂È‰‹ÛÂÈ˜ ·fi Ù· Á·ÏÏÈÎ¿ ·Ú¯Â›·», ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›-ÎË, √ıˆÌ·ÓÈÎ‹ ¶ÂÚ›Ô‰Ô˜ 1430-1912 ∞ã, ÛÛ. 50-51 (ÂÊÂÍ‹˜: «H £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·-Ù¿ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ IH′ Î·È ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ I£′ ·ÈÒÓ·»). µÏ. Î·È ÛËÌ. 72.

ÎË˜. √ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·Ù›·˜ ·˘Ùfi˜ Ê˘Ï·Î›ÛıËÎÂ Î·È ÂÎÙÂÏ¤ÛıËÎÂ ·fi ÙÔÓª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó, ÌÂ ÚÔÎÏËÙÈÎ‹ ÂÚÈÊÚfiÓËÛË ÙË˜ È‰ÈfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘ ˆ˜ ˘-ÔÚÔÍ¤ÓÔ˘ ÙË˜ ¢·Ó›·˜93. √ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ÌÂıfi‰Â˘ÛÂ ÙË Ê˘Ï¿ÎÈÛË, ÙËÓÎ·ı·›ÚÂÛË Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ·Ê·›Ì·ÍË ÙÔ˘ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï, ÒÛÙÂ fi¯ÈÌfiÓÔÓ Ó· ÙÔÓ ·Ô„ÈÏÒÛÂÈ ·fi Î¿ıÂ ÎÈÓËÙfi ÂÚÈÔ˘ÛÈ·Îfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô, ·Ï-Ï¿ Î·È Ó· È¤ÛÂÈ „˘¯ÔÏÔÁÈÎ¿ fiÛÔ˘˜ ıÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ›˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·Ù›Â˜ ‰ÂÓÂ›¯·Ó ·ÔÛÙÚ·ÁÁÈÛÙÂ› ÂÓÙÂÏÒ˜ ·fi ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘˜. ∞Ó¿ÏÔÁË Ô-ÏÈÙÈÎ‹ ÂÊ·ÚÌfiÛÙËÎÂ Î·È ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË94. ªÂÙ¿ ÙÔÓ ∂ÌÌ·-ÓÔ˘‹Ï Û˘ÓÂÏ‹ÊıËÛ·Ó Î·È ‚·Û·Ó›ÛıËÎ·Ó fi¯È ÌfiÓÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› –fiˆ˜Ô ™·Ó‰ˆÓ‹˜, Á·ÌÚfi˜ Î·È ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙ‹˜ ÙË˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ ÙÔ˘ ∫·-ÊÙ·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘95– ·ÏÏ¿ Î·È Â‚Ú·›ÔÈ Î·È ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ ÙÚ·Â˙›ÙÂ˜96.

ŒÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó ·Ó·˙ËÙÔ‡ÛÂÌÂ ÙÈ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ·˘Ù¤˜ ¯Ú‹Ì·Ù·, ‹Ù·Ó Ë ·Ó˘ÔÏfiÁÈÛÙË Û·Ù¿ÏË ÙË˜ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ÛÙÚ·ÙÔÎÚ·Ù›·˜. «§›ÁÔ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÁÎ·Ù¿ÛÙ·Û‹ ÌÔ˘ ÛÙË£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË», ‰ÈËÁÂ›Ù·È ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔ ¤ÙÔ˜ 1822 ¤Ó·˜ ∞ÈÁ‡-ÙÈÔ˜ Ù˘¯Ô‰ÈÒÎÙË˜, Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ ÙÔÓ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó, «‰ÈÔÚ›ÛÙË-Î· ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÏÈÌ¤ÓÔ˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·È Ì¤Û· ÛÂ ÌÂÚÈÎÔ‡˜Ì‹ÓÂ˜ ÔÈ ˘ËÚÂÛ›Â˜ ÌÔ˘ ÂÎÙÈÌ‹ıËÎ·Ó ÙfiÛÔ ÔÏ‡, ÒÛÙÂ ·Ó·‰Â›¯ıËÎ·ÛÂ ÛÙÂÓfi Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË ÙÔ˘ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜. §¤ÁÂÙ·È fiÙÈ fi-Ù·Ó ÎÂÚ‰›˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙËÓ Â‡ÓÔÈ· ÂÓfi˜ ·Û¿ Â›Ó·È Û·Ó Ó· ÎÂÚ‰›˙ÂÈ ÌÈ·ÂÚÈÔ˘Û›·. ∆Ô˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÂ fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÂÌ¤Ó·, ·˘Ùfi Û˘Ó¤‚Ë. ¢ÈfiÙÈÌfiÏÈ˜ Ì·ıÂ‡ÙËÎÂ fiÙÈ Â›¯· ÙËÓ Â‡ÓÔÈ· ÙÔ˘ ∞ÌÔ‡Ï §Ô˘ÌÔ‡Ù (‰ËÏ·‰‹ÙÔ˘ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó), Ë Ù‡¯Ë ¿Ú¯ÈÛÂ Ó· ÌÔ˘ Î¿ÓÂÈ ¯¿ÚÂ˜ Î·È Ó· ÌÔ˘¯·ÌÔÁÂÏ¿. ÃÚ‹Ì·, ÏÔ‡ÙÔ˜ Î·È ı·˘Ì¿ÛÈ· fiÏ·, fiÌÔÚÊÂ˜ ÛÎÏ¿‚Â˜Î·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ ¿ÏÔÁ·, ‹Ù·Ó fiÏ· ‰ÈÎ¿ ÌÔ˘. ∆· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÙˆÓ ÂÏÏËÓ›-‰ˆÓ ÛÎÏ¿‚ˆÓ Î·È Ù· ¯ÏÈÌÈÓÙÚ›ÛÌ·Ù· Ô˘ ¿ÊËÓ·Ó Ù· ÓÂ˘ÚÒ‰Ë ·Ú·-‚ÈÎ¿ ¿ÏÔÁ· ˙ˆÓÙ¿ÓÂ˘·Ó ÙÔ ¯·Ú¤ÌÈ Î·È ÙÔ ÛÙ¿‚ÏÔ ÌÔ˘. ŸÏ· Ù· fiÓÂÈ-Ú¿ ÌÔ˘ ÁÈ· Â˘Ù˘¯›· Î·È ‰fiÍ· Â›¯·Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËıÂ›…»97.

30

93. Pouqueville, fi.., Ù. 3, ÛÛ. 326-331Ø µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., ÛÛ. 22-26.

94. Ÿˆ˜ ÙÔÓ ÙÚ·Â˙›ÙË ¢·Ó¤˙Ë, Ô˘ ÙÂÏÔ‡ÛÂ ˘fi ÚˆÛÈÎ‹ ÚÔÛÙ·Û›·. µÏ.Raffenel, fi.., ÛÛ. 258-259.

95. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «H ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜», fi.., ÛÛ. 245-246.96. fi.., Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÊËÁÂ›Ù·È Ò˜ Ô °ÂˆÚ-

ÁÈ·Ófi˜ ÌÔÓ·¯fi˜ πÏ·Ú›ˆÓ ÂÚÈÔÈ‹ıËÎÂ ·Ï˘ÛÔ‰ÂÌ¤ÓÔ˘˜ ÂÌfiÚÔ˘˜, ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜Î·È Â‚Ú·›Ô˘˜, ÛÂ Ì›· ·Ú·ı·Ï¿ÛÛÈ· Ê˘Ï·Î‹, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎÒÓ ÙÂÈ¯ÒÓ (Èı·-ÓfiÙ·Ù· ÙÔ ·ÓÔ˘ÎÏfiÛÈÙÔ).

97. G. A. Perdikaris, The Greece and the Greeks, Ù. ∞ã, New York, Paine & Burgess,1845, ÛÛ. 218-219.

∏ Ù˘Ú·ÓÓ›· ÙÔ˘ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ ∂Ì›Ó ‰È‹ÚÎÂÛÂ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔÙÔ˘ 1823, ÔfiÙÂ ÌÂÙ·Ù¤ıËÎÂ ÛÙËÓ ∫·Ú·Ì·Ó›·, ›Ûˆ˜ ‰ÈfiÙÈ ÔÈ Ì¤ıÔ‰Ô›ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÎÚ›ÓÔÓÙ·Ó Ï¤ÔÓ ·Ô‰ÔÙÈÎ¤˜. º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ È¤ÛÂÈ˜ Û˘ÓÂ¯›-ÛıËÎ·Ó, ·Ó ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÌfiÏÈ˜ Ô ™·Ó‰ˆÓ‹˜ ·ÔÊ˘-Ï·Î›ÛÙËÎÂ ·fi ÙÔÓ ‰È¿‰Ô¯Ô ÙÔ˘ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ, ÂÎÔ›ËÛÂ ·fi Û˘ÌÊÒÓÔ˘ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÚÔÎÚ›ÙÔ˘˜, ÙÔ Ó¤Ô ÎÔÈÓÔÙÈÎfi ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô98. ∂Ó‰Â›-ÍÂÈ˜ ÁÈ· Û¯ÂÙÈÎ‹ ·Ó·ÎÔ‡ÊÈÛË ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·ÈÛÙ· 1825, fiÙ·Ó ÂÎÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ¤ÚÁ· ÛÙÔ ÎÔÈÓÔÙÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô99 Î·È ÂÎ‰›-‰ÂÙ·È ÊÂÚÌ¿ÓÈ ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂÈÒÓÂÙ·È ÙÔ ÊÔÚÔÏÔÁÈÎfi ÌÂÚ›‰ÈÔ ÙˆÓ ¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓÒÓ Î·È ·˘Í¿ÓÂÈ ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÙˆÓ E‚Ú·›ˆÓ100.

∆ÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1826 Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ Ë ÚÔÌÂÏÂÙËÌ¤ÓË ÛÊ·-Á‹ ÙˆÓ ÁÂÓÈÙÛ¿ÚˆÓ ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË ·fi ÛÙÚ·ÙÂ‡Ì·Ù· È-ÛÙ¿ ÛÙÔÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ ª·¯ÌÔ‡ÓÙ101. ∆ÔÓ ÂfiÌÂÓÔ Ì‹Ó· ÛËÌÂÈÒıËÎÂ Â-Í¤ÁÂÚÛË ÙˆÓ ÁÂÓÈÙÛ¿ÚˆÓ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Î˘Ú›ˆ˜ ‚˘ÚÛÔ‰Â„ÒÓ Î·ÈÎ·ÓÂÚÁ·ÙÒÓ, ÙËÓ ÔÔ›· Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Î·Ù¤ÛÙÂÈÏÂ ÌÂ Â˘ÎÔÏ›· Ô ÙfiÙÂ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ √Ì¤Ú µÚ˘ÒÓË˜102. √ ·ÓÙÈÎ·Ù·ÛÙ¿ÙË˜ ÙÔ˘ ™·Ï‹ ·Û¿˜ ¤ıÂ-ÛÂ ÂÎ Ó¤Ô˘ ˙‹ÙËÌ· ÏËÚˆÌ‹˜ ·Ó·‰ÚÔÌÈÎÒÓ ¯ÚÂÒÓ103.

√È Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙˆÓ ¯ˆÚÈÒÓ Á‡Úˆ ·fi ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ˘¤ÛÙËÛ·ÓÔÏ‡ ÛÎÏËÚfiÙÂÚ· ‰ÂÈÓ¿ ·fi ÙÔ˘˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙË˜ fiÏË˜, ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ˘ fi-ÙÈ –·ÎfiÌË Î·È ·Ó ÂÈ‚›ˆÓ·Ó ·fi ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ¯ˆÚÈÒÓ ÙÔ˘˜–Î·Ù¿ ÙÔ ÈÛÏ·ÌÈÎfi ÈÂÚfi ‰›Î·ÈÔ ‰È¤ÙÚÂ¯·Ó ¿ÌÂÛÔ Î›Ó‰˘ÓÔ Ó· Û˘ÏÏË-ÊıÔ‡Ó Î·È Ó· Ô˘ÏËıÔ‡Ó ˆ˜ ‰Ô‡ÏÔÈ. √ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÂÍÈÛÏ·ÌÈ-ÛÌÒÓ Ô˘ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È104 –·ÛÊ·ÏÒ˜ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎfi˜– ‰ÂÓ ‹Ù·Ó¿Û¯ÂÙÔ˜ ÌÂ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ ·˘Ùfi. ∆ÔÓ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1830 ÂÎ‰fiıËÎÂ ‚Â-

31

98. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., ÛÛ. 476-477Ø µ·Û›ÏË˜ ¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë˜, ∆ÔÔÁÚ·-Ê›· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ (1430-1912), £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË 1983, ÛÛ. 467-469Ø ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∆· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›·», fi..Ø °Î·Ï¿-°ÂˆÚÁÈÏ¿ – ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, fi..

99. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 513.100. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 35.101. ™·ÚÚ‹˜, fi.., Û. 508Ø Weissmann, fi.., Û. 97Ø E. S. Creasy, History of the

Ottoman Turks from the Beginning of their Empire to the Present Time, vol. II, London1856, ÛÛ. 408-412Ø Godfrey Goodwin, The Janissairies (√È °ÂÓ›ÙÛ·ÚÔÈ, ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÌÂ-Ù¿ÊÚ·ÛË ∆ÚÈÛÂ‡ÁÂÓË˜ ¶··˚ˆ¿ÓÓÔ˘), ∞ı‹Ó· 1994, ÛÛ. 287-302.

102. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, «¶Ò˜ Â›‰·Ó ÔÈ ∂˘Úˆ·›ÔÈ ¶ÚfiÍÂÓÔÈ ÙË˜£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ÙÔÓ ÂÚ·ÛÌ¤ÓÔ ·ÈÒÓ·», ª·ÎÂ‰ÔÓÈ-Î¿ 20 (1980) 79-80.

103. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 513.104. Iˆ¿ÓÓË˜ B·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, √È ª·ÎÂ‰fiÓÂ˜ ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ˘¤Ú ÙË˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜

·ÁÒÓ·˜ 1796-1832, ‚ã ¤Î‰ÔÛË, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1950, Û. 336 (ÂÊÂÍ‹˜: OÈ M·ÎÂ‰fiÓÂ˜).

˙˘ÚÈÎ‹ ‰È·Ù·Á‹ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ô˘ Â›¯·Ó ÂÍ·Ó-‰Ú·Ô‰ÈÛÙÂ›. √ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÙËÓ ·¤ÎÚ˘„Â Î·È ÔÈ Â˘-Úˆ·›ÔÈ ÚfiÍÂÓÔÈ ¤Ì·ı·Ó ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ ÙË˜ ·fi ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙË˜ ÛÙË™Ì‡ÚÓË! ¢ÂÓ ˘‹Ú¯Â Î·Ì›· ÚfiıÂÛË ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ Ó·ÙËÓ ÂÊ·ÚÌfiÛÔ˘Ó. √ ·Ó·ÏËÚˆÙ‹˜ ÙÔ˘ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ‰È·ÙËÚÔ‡ÛÂ ¯ÚÈÛÙÈ·-Ó¤˜ ‰Ô‡ÏÂ˜, ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ·ÚÓÔ‡ÓÙ·Ó Ó· ·ÂÏÂ˘ıÂÚÒÛÂÈ105. ∞ÎfiÌË Î·ÈÛÙ· 1831 ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Ó· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÛÂ ÂÚÂÈÈÒ‰Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛËÙ· ¯ˆÚÈ¿ Ô˘ Â›¯·Ó ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ÂÓÒ ÂÏ·ÙÙˆÓfi-Ù·Ó Û˘ÓÂ¯Ò˜ Ë ·ÁÚÔÙÈÎ‹ ·Ú·ÁˆÁ‹. √È È‰ÈÔÎÙ‹ÙÂ˜ ÙˆÓ ¯ˆÚÈÒÓ, Ô˘ ‹-Ù·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ, Â›¯·Ó Î·Ù·ÛÙÚ·ÊÂ› ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒ˜. ∂Í·ÎÔ-ÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ Ë Ê˘Á‹ ÙˆÓ ÂÏÏ‹ÓˆÓ ÌÂÁ·ÏÂÌfiÚˆÓ106, ÙËÓ ÔÔ›· ÂÈÙ¿¯˘-ÓÂ Ë ¤Î‰ÔÛË ÊÂÚÌ·Ó›Ô˘ Ô˘ Ú·ÎÙÈÎÒ˜ ·Î‡ÚˆÓÂ ÙÔ˘˜ ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ Ú·-ÁÈ¿‰ˆÓ ˆ˜ ÚÔÍÂÓÈÎÒÓ ˘·ÏÏ‹ÏˆÓ Î·È ˘Ô¯Ú¤ˆÓÂ ÙÔ˘˜ Î·Ù·ÁfiÌÂ-ÓÔ˘˜ ·fi Ù· Â‰¿ÊË ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ó· ÂÎÔÈ‹ÛÔ˘Ó ‚È·-ÛÙÈÎ¿ ÙÈ˜ ÂÚÈÔ˘Û›Â˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·Ô¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó107.

¢ËÌÔÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜

£· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘ÌÂ ÙÒÚ· Û˘ÓÔÙÈÎÒ˜ ÔÈÂ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈÎ¤˜ÂÍÂÏ›ÍÂÈ˜ ÙË˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ 1821-1835. ∆Ô 1835 ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÔıˆÌ·ÓÔ›˘‹ÎÔÔÈ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ÔÏ‡ 7.000, ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜, ÙÔ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ ÓÂÔÊÂÚÌ¤ÓÔÈ ÛÙËÓ fiÏË. √È ·Ï·ÈfiÙÂÚÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ, ‰ËÏ·‰‹,Î·È ÔÈ ·fiÁÔÓÔ› ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÂÚ›Ô˘ 4.500108. ™’ ·˘ÙÔ‡˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó·ÚÔÛı¤ÛÔ˘ÌÂ 250 ÚÔÛÙ·ÙÂ˘fiÌÂÓÔ˘˜ –ÂÚ› ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Î¿ÓÔ˘Ó ÏfiÁÔÔÈ ·ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ¤˜ ËÁ¤˜109. ª·˙› ÌÂ ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜, Ù· ·È‰È¿ Î·È ÙÔ˘˜Á¤ÚÔÓÙÂ˜ ‰ÂÓ ı· ÍÂÂÚÓÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ 1.000. ŒÙÛÈ, Û˘ÓÔÏÈÎÒ˜, Ô ÂÁ¯Ò-ÚÈÔ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ ¯ˆÚ›˜ ÙÔ˘˜ ÓÂÔÊÂÚÌ¤ÓÔ˘˜ ‹Ù·Ó 5.500„˘¯¤˜. ∆Ô 1792, ‹Ù·Ó, fiˆ˜ Â›‰·ÌÂ Â›ÛË˜ 5.500 „˘¯¤˜. ∂›ÙÂ ÏÔÈfiÓı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰Â¯ÙÔ‡ÌÂ fiÙÈ ÛÂ ÂÚ›Ô‰Ô ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹˜ Â˘Ì¿ÚÂÈ·˜ 30 Â-ÙÒÓ ‰ÂÓ ˘‹ÚÍÂ ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ·‡ÍËÛË, Â›ÙÂ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÌËÓÂ‡-ÛÔ˘ÌÂ ÙËÓ ÏËı˘ÛÌÈ·Î‹ ÌÂ›ˆÛË. √ µ·Û›ÏË˜ ¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë˜ ·¤‰ÂÈÍÂ fi-ÙÈ ˘‹ÚÍÂ ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ‰˘ÛÌÂÓ‹ ÂÚ›Ô-

32

105. ∫ˆÓ. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, «∆Ô ÂÌfiÚÈÔ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, 1796-1840», fi..,ÛÛ. 106-107.

106. °ÂˆÚÁ›· πˆ·ÓÓ›‰Ô˘-ªÈÙÛÈ¿‰Ô˘, «ÕÁÓˆÛÙÂ˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ÂÈ‰‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙËª·ÎÂ‰ÔÓ›· ·fi ÙÈ˜ ·ÌÂÚÈÎ·ÓÈÎ¤˜ ÚÔÍÂÓÈÎ¤˜ ÂÎı¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜» (1832-1840)», ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¿ 20 (1980) 351-352.

107. ¢È¿Ù·ÁÌ· ÙË˜ 12Ë˜ ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1831, ÛÙÔ µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 507.108. ¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÙË˜ ·Ú·ÎÌ‹˜, fi.., Û. 31.109. πˆ·ÓÓ›‰Ô˘-ªÈÙÛÈ¿‰Ô˘, fi..

‰Ô 1831-1835110. ÕÚ·, Î·Ù¿ ÌÂ›˙ÔÓ· ÏfiÁÔ ı· ¤ÚÂÂ Ó· ¤¯ÂÈ ˘¿ÚÍÂÈÎ·È ÛÙËÓ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÙË˜ Â˘ËÌÂÚ›·˜. ∏ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÔ-ÚÂ› Ó· ÂÚÌËÓÂ˘ÙÂ› ÌfiÓÔÓ ·fi Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙË˜ ÙÚÈÂÙ›·˜ 1821-1823.

∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÌÂÙÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÒ˜ ˘‹ÚÍÂ ÌÂ›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÛÂ Û‡ÁÎÚÈÛË ÌÂ ÙËÓ ÚÔÂ·Ó·-ÛÙ·ÙÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ÈÛÙÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÊÂÚÌ¿ÓÈ ÙÔ˘ 1825, ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ÚËÙÒ˜ «Ë ÂÏ¿ÙÙˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ Ú·ÁÈ¿‰ˆÓ Î·È ËÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ Î·¯ÂÍ›· ÙÔ˘˜», ¤ÓÂÎ· ÙË˜ ÔÔ›·˜ ÂÚÈÔÚ›ÛıËÎÂ ÙÔ ÊÔÚÔ-ÏÔÁÈÎfi ÌÂÚ›‰ÈÔ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ111. ŒÓ·˜ ÏfiÁÔ˜ ÙË˜ ÏËı˘ÛÌÈ·Î‹˜ Â-Ï¿ÙÙˆÛË˜ Â›Ó·È Ë ÌÂÁ¿ÏË ‚ÚÂÊÈÎ‹ ıÓËÛÈÌfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÙÒÓ 1821-1823,Ë ÔÔ›· ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È ·fi ÙÔ Î·Ù¿ÛÙÈ¯Ô ÙÔ˘ 1835, fiÔ˘ Î·Ù·ÁÚ¿-ÊÔÓÙ·È fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÚÚÂÓÂ˜ Ú·ÁÈ¿‰Â˜, ·fi Ù· ÓÂÔÁ¤ÓÓËÙ· Ì¤¯ÚÈ ÙÔ˘˜ ˘-ÂÚ‹ÏÈÎÂ˜. ∂ÎÂ› ··ÓÙÔ‡Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ‚Ú¤ÊË ÁÂÓÓËÌ¤Ó· Î·Ù¿ ÙËÓ ·Óˆ-Ù¤Úˆ ÂÚ›Ô‰Ô Î·È ·˘Ùfi –ÂÈ‰ÈÎÒ˜ ÁÈ· ÙÔ 1821112– ÛËÌ·›ÓÂÈ ÛÊ·Á¤˜.∞ÏÏ¿ ‚¤‚·È· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ‹Ù·Ó ·˘Ùfi˜ Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ Ô ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜·Ú·‰¤¯ıËÎÂ «ÂÏ¿ÙÙˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ Ú·ÁÈ¿‰ˆÓ». √‡ÙÂ Î·È Ë Â-Ï¿ÙÙˆÛË ‹Ù·Ó ÔÚÈ·Î‹, ‰ÈfiÙÈ ÙfiÙÂ ‰ÂÓ ı· Â¤ÊÂÚÂ ÛÔ‚·Ú‹ ·Ó·Î·Ù·-ÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ÊÔÚÔÏÔÁÈÎÔ‡ ‚¿ÚÔ˘˜.

¶fiÛË ‹Ù·Ó ÏÔÈfiÓ Ë ÏËı˘ÛÌÈ·Î‹ ÂÏ¿ÙÙˆÛË; √ ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ ÙÚfi-Ô˜ Ó· ÙËÓ ˘ÔÏÔÁ›ÛÔ˘ÌÂ Â›Ó·È Ó· ÚÔ‚¿ÏÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÙˆÓ5.500 „˘¯ÒÓ ÙÔ˘ 1792 ÛÂ ÙÂÛÛ·Ú·ÎÔÓÙ·ÂÙ¤˜ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· Î·ÈÓ· ·Ê·ÈÚ¤ÛÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÙÔ˘ 1835. ªÂ ÂÙ‹ÛÈÔ Ú˘ıÌfi ·‡ÍËÛË˜1% ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ı· ¤ÚÂÂ Ó· ‹Ù·Ó ÂÚ›Ô˘ 9.000. ªÂ ÂÙ‹ÛÈÔ Ú˘ı-Ìfi ·‡ÍËÛË˜ 2% ı· ¤ÚÂÂ Ó· ‹Ù·Ó ÂÚ›Ô˘ 13.000. √ «ÂÏÏÂ›ˆÓ»ÏËı˘ÛÌfi˜ ‹Ù·Ó ÌÂÙ·Í‡ 3.500 Î·È 7.500 „˘¯ÒÓ. ¢ËÏ·‰‹ ·ÒÏÂÈÂ˜ ÌÂ-Ù·Í‡ 40 Î·È 60%.

∞Ó Î·È, fiˆ˜ Â›‰·ÌÂ, Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ÛÊ·Á¤˜, ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜

33

110. ¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë˜, H £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÙË˜ ·Ú·ÎÌ‹˜, fi.., Û. 34. ∏ ·‡ÍËÛË ‹Ù·ÓÙË˜ Ù¿ÍË˜ ÙÔ˘ 7,8% ÂÙËÛ›ˆ˜.

111. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 487. µÏ. Â›ÛË˜ ›Ó·Î· ˘fi¯ÚÂˆÓ ÛÙËÓ ÏË-ÚˆÌ‹ ÎÂÊ·ÏÈÎÔ‡ ÊfiÚÔ˘ ÛÙËÓ fiÏË ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔ ÛÙ· 1834-1835, ·˘ÙfiıÈ, Û. 526, fiÔ˘ Ë ·Ó·ÏÔÁ›· Â›Ó·È 3,7 ∂‚Ú·›ÔÈ ÚÔ˜ 2,2 ƒˆÌÈÔ›.

112. ∫·È ·Ó ˘Ôı¤ÛÔ˘ÌÂ Â˘ÏfiÁˆ˜ fiÙÈ ÔÈ ÁÂÓÓ‹ÛÂÈ˜ ÌÂÈÒıËÎ·Ó ÂÎÔ‡ÛÈ· ÙÔ 1822Î·È 1823, ·˘Ùfi ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ¤¯ÂÈ Û˘Ì‚Â› ÁÈ· ÙÈ˜ ÁÂÓÓ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ 1821. ∆Ô ÁÂ-ÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ·È‰È¿ ÁÂÓÓËÌ¤Ó· ÙÔ ¤ÙÔ˜ ÂÎÂ›ÓÔ ··ÓÙÔ‡Ó ÛÙÔÓ ÎÒ‰ÈÎ· ÙÔ˘1835, ÌfiÓÔÓ ÌÂ Ì·˙ÈÎ¤˜ ÛÊ·Á¤˜ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÚÌËÓÂ˘ÙÂ›. ∏ ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ Pouqueville fi-ÙÈ Ë «£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ‹Ù·Ó ı¤·ÙÚÔ ‚·Û¿ÓˆÓ Î·È ÛÊ·ÁÒÓ» (fi.., Û. 331) ¤¯ÂÈ ‚¤‚·È·ÁÂÓÈÎ‹ ÈÛ¯‡, ·ÏÏ¿ ÔÈ ı·Ó·ÙÒÛÂÈ˜ ÓË›ˆÓ ÙÔ 1821 Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÙÈÌËıÂ› ·fiÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó·.

ÙÔ˘ «ÂÏÏÂ›ÔÓÙÔ˜» ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Â›Ó·È ÔÏ‡ ÌÂÁ¿ÏÔ ÁÈ·Ó· ÂÚÌËÓÂ˘ÙÂ› ÌfiÓÔÓ ·fi ‚È·ÈÔÚ·Á›Â˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ·Ì¿¯ˆÓ. µ¤‚·È·,Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ì·ÛÙÂ ÚÔÛÂÎÙÈÎÔ› ÌÂ ÙÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜ ÙˆÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎÒÓËÁÒÓ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÌÂ ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ∆Ô 1835 Û˘-Ó·ÓÙÔ‡ÌÂ 5.500 ·Ï·ÈÔ‡˜ Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜, 5.500 Î·È ÙÔ 1792. ∞ÏÏ¿ Î·ÈÛÙË ÊÔÚÔÏÔÁÈÎ‹ ·ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ 1530 ¿ÏÈ 5.500 ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› Î·Ù·ÁÚ¿-ÊÙËÎ·Ó113! ∂›Ó·È ÙfiÛ· ÔÏÏ¿ Ù· ÎÂÓ¿ Î·È ÔÈ ·Û˘Ó¤¯ÂÈÂ˜ ÒÛÙÂ ‰ÂÓÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Ï¿‚Ô˘ÌÂ ÙÔÈ˜ ÌÂÙÚËÙÔ›˜ ·˘Ù¿ Ù· ÛÙÔÈ¯Â›·. ¶Ú¤ÂÈ Ó·Û˘Ó˘ÔÏÔÁ›ÛÔ˘ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÈÎ›ÏÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜ ÌÂ›ˆÛË˜ ÙÔ˘ ÏËı˘-ÛÌÔ‡, fiˆ˜ Ë ˘„ËÏ‹ ÓÔÛËÚfiÙËÙ·, Ë ‚ÚÂÊÈÎ‹ ıÓËÛÈÌfiÙËÙ·, ÔÈ Û˘¯Ó¤˜ÂÈ‰ËÌ›Â˜ ·ÓÔ‡ÎÏ·˜ Î·È ¯ÔÏ¤Ú·˜, ÔÈ ÛÂÈÛÌÔ›, ÔÈ ˘ÚÎ·ÁÈ¤˜, ·ÏÏ¿Î·È ÔÈ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂÈ˜ Î·È ÌÂÙ·Ó·ÛÙÂ‡ÛÂÈ˜.

ª·˙ÈÎ‹ ·Ô‰ËÌ›· ·Ú¯fiÓÙˆÓ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi

∞Ó ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ Ù· ›¯ÓË ÙˆÓ ÏÔ˘Û›ˆÓ ÂÌfiÚˆÓ ÙË˜ ÚÔÂ-·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹˜ ÂÚÈfi‰Ô˘, ‰ÂÓ ı· ÙÔ˘˜ ‚ÚÂÈ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. ∞ÔÁfi-ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ∫·ÊÙ·ÓÙ˙fiÁÏÔ˘ (Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓÃ·Ú›ÛË Î·È ÙÔ˘˜ ¶Ú·Û·Î¿ÎË) ı· ‚ÚÔ‡ÌÂ ÛÙË °·ÏÏ›· Î·È ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈ-Îfi ‚·Û›ÏÂÈÔ114. ∆Ô ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ƒÔÁÎfiÙË115. ¶Ô-Ï‡ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ÁfiÓÔÈ ÙË˜ ı· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ó ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË‹ ı· ÚÔ‚Ô‡Ó ÛÂ ‰ˆÚÂ¤˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ·. √ Á·ÌÚfi˜ÙÔ˘ ∫·˘Ù·ÓÙ˙fiÁÏÔ˘, Ô ™·Ó‰ˆÓ‹˜, Ê˘Ï·Î›ÛıËÎÂ. √ ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘-Ù·›Ô˘, Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ™·Ó‰ˆÓ‹, ‰ÂÓ ·¤ÎÙËÛÂ ÔÙ¤ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÂÈ-Ê¿ÓÂÈ· Û˘ÁÎÚ›ÛÈÌË ÚÔ˜ ÂÎÂ›ÓË ÙÔ˘ ˙¿ÏÔ˘ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘¿ÌÏÔ˘ÙÔ˘ ·Ô‡ ÙÔ˘116. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ Â›Ó·È ¿ÌÏÔ˘ÙÂ˜ ÔÈÎÔ-

34

113. µ¿ÛÂÈ ÙÔ˘ Tahrir Defter TT #403, Î·Ù·ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó 899 ÓÔÈÎÔÎ˘ÚÈ¿ ÌÂ Â-ÈÎÂÊ·Ï‹˜ ·ÚÛÂÓÈÎfi Ì¤ÏÔ˜, 148 ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ¯‹Ú· Î·È 156 ¿Á·ÌÔÈ (Heath Lowry,«When Did the Sephardim Arrive in Salonica? The Testimony of the Ottoman Tax-Registers, 1478-1613», The Jews of the Ottoman Empire, Princeton 1994, Û. 210). √È Î·-Ù·ÁÚ·Ê¤˜ ·˘Ù¤˜ (Tahrir Defter) ¤¯Ô˘Ó ÊÔÚÔÏÔÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘ÓfiÛÔ˘˜ Â›Ó·È ˘fi¯ÚÂÔÈ ÊfiÚÔ˘. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÏËı˘ÛÌÈ·Î¤˜ ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎ¤˜. °È· Ó· ÂÎÙÈÌ‹-ÛÔ˘Ó ¯ÔÓ‰ÚÈÎ¿ ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÌÂ ‚¿ÛË Ù· Tahrir Defter, ÔÈ ÙÔ˘ÚÎÔÏfiÁÔÈ ˘ÔÏÔÁ›-˙Ô˘Ó fiÙÈ Ù· ÓÔÈÎÔÎ˘ÚÈ¿ ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ¿ÚÚÂÓ· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó 5 ¿ÙÔÌ·, Ù· ÓÔÈÎÔ-Î˘ÚÈ¿ ÌÂ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ¯‹Ú· 4 ¿ÙÔÌ· Î·È ÚÔÛÌÂÙÚÔ‡Ó Î¿ıÂ ¿Á·ÌÔ ˆ˜ ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ.ŒÙÛÈ, Ô ·ÚÈıÌfi˜ Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÂÈ ÁÈ· ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÙÔ˘ 1529 Â›Ó·È: [(899 ÓÔÈÎÔ-Î˘ÚÈ¿ × 5) + (148 ¯‹ÚÂ˜ × 4) + 156 ¿Á·ÌÔÈ] = 4.495 + 740 + 156 = 5.391 „˘¯¤˜.

114. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «H ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜», fi.., ÛÛ. 240-243.115. Ÿ.., ÛÛ. 188-194.116. Ÿ.., ÛÛ. 245-246.

Á¤ÓÂÈÂ˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ¯¿ıËÎ·Ó ·ÓÙÂÏÒ˜ Ù· ›¯ÓË. √ ª·ÓfiÏË˜ ƒ›˙Ô˜ Â-Í·Ê·Ó›˙ÂÙ·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ·fi ÙÈ˜ ËÁ¤˜, ·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÙÔ 1822 ˘-‹Ú¯Â ·ÎfiÌË ÙÔ Ì¤Á·Úfi ÙÔ˘ ÛÙËÓ fiÏË117. ∂Ï¿¯ÈÛÙÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ÏÔ‡-ÛÈÔÈ Ô˘ ··ÓÙÔ‡Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È Û¯Â‰fiÓ Î·Ó¤Ó·˜ ÌÂÙ¿ÙÔ 1830. ŒÙÛÈ ÂÈ‚Â‚·ÈÒÓÔÓÙ·È ÔÈ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ËÁ¤˜ Ô˘ ÛËÌÂ›ˆÓ·ÓÙfiÙÂ fiÙÈ Û˘ÓÂ¯È˙fiÙ·Ó Ë Ê˘Á‹ ÙˆÓ Â˘fiÚˆÓ.

∏ ÙÂÏÈÎ‹ Ú¿ÍË ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ÙˆÓ Â˘fiÚˆÓ

∆Ô 1834 Ô Á¿ÏÏÔ˜ ÚfiÍÂÓÔ˜ ·¤‰È‰Â ÙËÓ ·Ú·ÎÌ‹ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔ-Ó›ÎË˜ ÛÂ ÙÚÂÈ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜: ™ÙË Ê˘Á‹ ÙˆÓ ÂÏÏ‹ÓˆÓ ÌÂÁ·ÏÂÌfiÚˆÓ, ÙËÛ˘ÓÂ¯‹ ·‡ÍËÛË ÙˆÓ ÊfiÚˆÓ Î·È ÙË Û˘ÓÂ¯‹ ÙÒÛË ÙË˜ ÁÂˆÚÁÈÎ‹˜ ·-Ú·ÁˆÁ‹˜. ∆ÔÓ ™ÂÙ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1836, Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÌÂÚÈÎ·Ófi ÚfiÍÂÓÔ,ÙÔ ÔıˆÌ·ÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ÂÍ·Ó¿ÁÎ·ÛÂ ÙÔ˘˜ Í¤ÓÔ˘˜ ˘ËÎfiÔ˘˜ ÙË˜ £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË˜ Â›ÙÂ Ó· ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›„Ô˘Ó ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ· Â›ÙÂ Ó· ·Ú·ÌÂ›-ÓÔ˘Ó ÌÂ ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ú·ÁÈ¿. ªfiÓÔÓ 19 ¤ÌÂÈÓ·Ó, ÂÓÒ ÔÈ 250 ÚÔÙ›-ÌËÛ·Ó Ó· Ê‡ÁÔ˘Ó118. ∏ ÚÔÛˆÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó· ÛÙ· Ì¤Û· ÙÔ˘ 19Ô˘·È. ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ Ó¤ÔÈ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ› ËÁ¤ÙÂ˜ ‹Ù·Ó ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·Ù›Â˜ Ô˘ ‹Ú-ı·Ó ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ·fi ¿ÏÏÂ˜ Ì·ÎÂ‰ÔÓÈÎ¤˜ fiÏÂÈ˜. ∂Ï¿¯ÈÛÙÔÈ Â›-¯·Ó ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· Û˘ÁÎÚ›ÛÈÌË ÚÔ˜ ÂÎÂ›ÓË ÙˆÓ ÚÔÂ·Ó·-ÛÙ·ÙÈÎÒÓ ıÂÛÛ·ÏÔÓÈÎ¤ˆÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÒÓ. Ÿˆ˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Ù· ÙÂÎÌ‹-ÚÈ·, ÙÔ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi Û¯‹Ì· ÙˆÓ ÎÔÈÓÔÙÈÎÒÓ ÂÈÙÚfiˆÓ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎÂ Î·ÈÌÂÙÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÒ˜. °È· ÌÂÚÈÎ¿ ¯ÚfiÓÈ· Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‰È·Ù‹ÚËÛ·Ó ÙË ‰È-Ô›ÎËÛË ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔ‡˜ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜, ÙˆÓÔÔ›ˆÓ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ù· ›¯ÓË ¯¿ÓÔÓÙ·È119.

ŒÓ· ¿ÏÏÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú·‚ÔÏ‹ÙÔ˘ Î·Ù¿ÛÙÈ¯Ô˘ ÙÔ˘ 1835 ÚÔ˜ ÂÎÂ›ÓÔ ÙÔ˘ 1792 Â›Ó·È Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ÔÚÈ-ÛÌ¤ÓˆÓ ·fi Ù· ‚·ÛÈÎ¿ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ¿ Â·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· Î·È Ë ·Ô-‰˘Ó¿ÌˆÛË ¿ÏÏˆÓ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÈ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÙˆÓÎ·Ù·ÛÎÂ˘·ÛÙÒÓ Î¿·˜ (ÎÂÂÙ˙‹‰ˆÓ) Î·È ÙˆÓ ÂÌfiÚˆÓ ÙË˜ ∞ÈÁ˘-ÙÈ·Î‹˜ ∞ÁÔÚ¿˜ ÂÍ¤ÏÂÈ·Ó ÙÂÏÂ›ˆ˜, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÏfiÁˆ ÙË˜ ÌÂ›ˆÛË˜ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ Ì·ÏÏÈÔ‡ ·ÊÂÓfi˜ Î·È ÙË˜ Û˘ÚÚ›ÎÓˆÛË˜ ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘·ÊÂÙ¤ÚÔ˘. ∂È‰ÈÎÒ˜ ÔÈ ÁÔ˘Ó·Ú¿‰Â˜, ÙË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÁÈ· ÙËÓÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô ‹‰Ë ÙÔÓ›Û·ÌÂ, Â›¯·Ó Û˘ÚÚÈÎÓˆıÂ› ÙÔ ‹ÌÈÛ˘.

35

117. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 461.118. πˆ·ÓÓ›‰Ô˘-ªÈÙÛÈ¿‰Ô˘, fi..119. ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜ ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ∆ÚÈÎÔ‡Ë», ÛÙÔ

∫. ∞ÚÒÓË ∆Û›¯ÏË – §‡ÓÙÈ· ∆Ú›¯· (ÂÈÌ.), √ Ã·Ú›Ï·Ô˜ ∆ÚÈÎÔ‡Ë˜ Î·È Ë ÂÔ¯‹ ÙÔ˘,∞ı‹Ó· 2000, ÛÛ. 547-568.

ª¿ÏÈÛÙ·, Â›¯·Ó ÏÈÁfiÙÂÚ· ·È‰È¿ ·Ó·ÏÔÁÈÎÒ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ˘fiÏÔÈÔ ÏË-ı˘ÛÌfi. ∫·ÓÂ›˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÓ·ÔÌÂ›Ó·ÓÙÂ˜ ÁÔ˘Ó·Ú¿‰Â˜ ‰ÂÓ ‰È·‰Ú·Ì¿-ÙÈ˙Â Ï¤ÔÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÎÔÈÓÔÙÈÎ‹ ‰ÈÔ›ÎËÛË. ∏ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓËÙÂÙÚ¿ÌËÓË Ê˘Ï¿ÎÈÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÒÓ, Ë ·ÔÛÙÚ¿ÁÁÈÛË ÙË˜fiÏË˜ ·fi ¯ÚËÌ·ÙÈÎ¿ ‰È·ı¤ÛÈÌ·, ÔÈ ÛÊ·Á¤˜, ÔÈ ‚È·ÈÔÚ·Á›Â˜ ÁÂÓÈÙÛ¿-ÚˆÓ Î·È ·Ù¿ÎÙˆÓ, ÔÈ ·ÏÏÂ¿ÏÏËÏÂ˜ ÊÔÚÔÏÔÁ›Â˜, Ë Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙË˜ ÁÂ-ˆÚÁÈÎ‹˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ‹Ù·Ó ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜ Ô˘ Û˘Ó¤‰Ú·Ì·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔ-ÓÔÌÈÎ‹ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ Î·È ÙË Û˘ÓÂ·ÎfiÏÔ˘ıË ÏËı˘ÛÌÈ·Î‹ ÂÏ¿ÙÙˆÛËÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ. ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ fiÌˆ˜ Ó· ÍÂ¯ÓÔ‡ÌÂ fiÙÈ ÙÔ ÌfiÓÔ Ù˘¯·›ÔÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹Ó ‹Ù·Ó fiÙÈ ·˘ÙÔ› ÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜ ¤‰Ú·Û·Ó Ù·˘ÙÔ-¯ÚfiÓˆ˜. ¢ÈfiÙÈ Î¿ıÂ ¤Ó·˜ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¿ ‹Ù·Ó ÂÁÁÂÓ‹˜ ÛÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹ ÎÔÈ-ÓˆÓ›·. °È’ ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Î·È ÚÔÎ‡ÙÂÈ Ë ÏËı˘ÛÌÈ·Î‹ ÛÙ·ÛÈÌfiÙËÙ·ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ˘ËÎfiˆÓ Â› Ù¤ÛÛÂÚÈ˜ Û˘Ó·ÙÔ‡˜ ·ÈÒÓÂ˜.

™˘Ì¤Ú·ÛÌ·

ªÂ ÙÈ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ Ô˘ Û˘ÛÛˆÚÂ‡ÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ 1940 Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·,ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘ÌÂ Ù· Û˘Ì‚¿ÓÙ· ÌÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ. §Â›-Ô˘Ó fiÌˆ˜ ÔÏÏ¿ ·ÎfiÌË ÛÙÔÈ¯Â›· Î·È ı· ··ÈÙËıÂ› ¤ÚÂ˘Ó· ÁÈ· ÙËÛ˘ÌÏ‹ÚˆÛ‹ ÙÔ˘˜, È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙÈ˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ¤˜ ËÁ¤˜.

¢ÂÓ Â›Ó·È ÔÚıfi fiÙÈ ÔÈ ‰ÈˆÁÌÔ› ˘‹ÚÍ·Ó ·ÚÔ‰ÈÎÔ›, ¤Ó· Â›‰Ô˜ Ï¿-ıÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÂËÚ¤·ÛÂ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, Î·È fiÙÈ ÙÔ Ô-ıˆÌ·ÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ «‰ÂÓ Â›¯Â Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ Ó· ·Ô-ÛÙÚ·ÁÁ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ›˜». ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ÔÈ √ıˆÌ·ÓÔ› ·ÍÈˆÌ·-ÙÔ‡¯ÔÈ Î·Ù¤‚·Ï·Ó Î¿ıÂ ‰˘Ó·Ù‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÂÙ‡¯Ô˘Ó ÙËÓ ÔÈÎÔ-ÓÔÌÈÎ‹ ·ÔÛÙÚ¿ÁÁÈÛË Î·Ù·Ú¯¿˜ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· fi-ÏˆÓ ÙˆÓ ÂÌfiÚˆÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ˆ˜ Ì¤ÛÔ Î·ÈÙË Ê˘ÛÈÎ‹ ÂÍfiÓÙˆÛË. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ó¤‚ËÛÙÈ˜ ¿ÏÏÂ˜ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜. ¶¿ÓÙˆ˜, ÔÈÏfiÁÔÈ ÙË˜ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹˜ ÙË˜ ÚÔÂ·Ó·ÛÙ·ÙÈÎ‹˜ ·ÛÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ ÙË˜£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ‹Ù·Ó ÔÚÁ·ÓÈÎÔ›, ÔÊÂÈÏfiÌÂÓÔÈ ÛÙË Ê‡ÛË ÙË˜ ÔıˆÌ·ÓÈ-Î‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Î·È fi¯È ÂÚÈÛÙ·ÛÈ·ÎÔ›.

∏ ‰Â‡ÙÂÚË –ÌÂÙ¿ ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË– ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË fiÏË ÙÔ˘Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ ÔıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ Î·Ù·‰ÈÎ¿-ÛÙËÎÂ ÛÂ ·Ú·ÎÌ‹, ÛÂ ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ Ë ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ‚›ˆÓÂ ÙÔ ı·‡-Ì· ÈÏÈÁÁÈˆ‰ÒÓ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÌÂÙ·‚ÔÏÒÓ. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ ‹Ù·Ó·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ˘ ÊÂÔ˘‰·ÏÈÎÔ‡ ¯·-Ú·ÎÙ‹Ú· ÙË˜ √ıˆÌ·ÓÈÎ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ◊Ù·Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·˘Ùfi˜ Ô¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ô˘ Ë Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 ÂÈ¯Â›ÚËÛÂ Ó· Î·Ù·ÚÁ‹ÛÂÈ.

36

¶∞ƒ∞ƒ∆∏ª∞

¶ƒ√™ø¶√°ƒ∞ºπ∫∞ ∂£¡√ª∞ƒ∆Àƒø¡. ∫À¢ø¡π∞∆∏™,

µ§∞§∏™, ª∂¡∂•∂™, ª¶∞§∞¡√™, ∞°∞£√¡π∫√™, ¶∞π∫√™

∫˘‰ˆÓÈ¿ÙË˜

ªÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ÙË˜ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ 1821, ‰ÈÂÛÒıË ÙÔ fi-ÓÔÌ· ÙÔ˘ ∞Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ∫˘‰ˆÓÈ¿ÙË120. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘, Ô·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ∞Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜. √ ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜, Î·Ù¿ÙËÓ ›‰È· ËÁ‹, ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÂÚ› ÙÔ 1770, ‹Ù·Ó ÏÔ‡ÛÈÔ˜ ÁÔ˘Ó·Ú¿˜ Î·ÈÙ·Í›‰Â˘Â ÛÙËÓ ∆ÂÚÁ¤ÛÙË, ÛÙË §ÂÈ„›· Î·È ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË121.ªÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÁÔ˘Ó·Ú¿‰ˆÓ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1792 (fiÙ·Ó ‰ËÏ·‰‹ Ô ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂ-ÓÔ˜ ∫˘‰ˆÓÈ¿ÙË˜ ı· ‹Ù·Ó ÂÚ›Ô˘ 22 ÂÙÒÓ), ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ‰‡Ô ÚfiÛˆ-· ÌÂ ÙÔ ÚÔÛˆÓ‡ÌÈÔ «∫˘‰ˆÓ›ÙË˜» (·fi ÙÈ˜ ∫˘‰ˆÓÈ¤˜), Ô ∞ÚÁ‡ÚË˜Î·È Ô ∞ı·Ó¿ÛË˜, Î·È ÔÈ ‰‡Ô ÙÔ˘˜ ÊÙˆ¯Ô›. ∞Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È, Â›ÛË˜, ÔÎÙÒÁÔ˘Ó·Ú¿‰Â˜ ÌÂ ÙÔ fiÓÔÌ· ∞Ó·ÛÙ¿ÛË˜, ·ÏÏ¿ Î·Ó¤Ó· ‰ÂÓ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈÛÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ô˘ ‰fiıËÎÂ, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ÁÔ˘Ó·Ú¿ ∞Ó·ÛÙ¿ÛË, Ô˘‹Ù·Ó Û˘ÓÂÙ·›ÚÔ˜ Î¿ÔÈÔ˘ ª·ÓfiÏË ·fi ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË122.¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ fiÌˆ˜ Î·Ó¤Ó· ÙÂÎÌ‹ÚÈÔ Ô˘ Ó· Ì·˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ó· Ù·˘Ù›-ÛÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ∫˘‰ˆÓÈ¿ÙË ÌÂ ÙÔÓ Û˘Ó¤Ù·ÈÚÔ ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘ÔÏ›ÙËª·ÓfiÏË, ¤Ú·Ó ÙË˜ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Î‹˜ ·Ú·‰fiÛÂˆ˜ fiÙÈ Ô ÚÒÙÔ˜ Ù·Í›-‰Â˘Â ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË.

øÛÙfiÛÔ, ÙÔ ÚÔÛˆÓ‡ÌÈÔ «∫˘‰ˆÓÈ¿ÙË˜», Ô˘ Ë¯Â› ÂÍˆÚ·ÁÌ·ÙÈ-Î¿ ÏfiÁÈÔ ÛÙËÓ Î·ıÔÌÈÏÔ˘Ì¤ÓË ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È., ÔÊÂ›ÏÂÙ·ÈÛÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi π. ºÈÏ‹ÌÔÓ· Î·È fi¯È ÛÂ ÙÔÈÎ‹ ËÁ‹. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÛÙ·

37

120. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 16.121. ∞ÓÙÒÓË˜ £ÂÔ‰ˆÚ›‰Ë˜, H ‰Ú·Ì·ÙÈÎ‹ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ ÛÙÔÓ

·ÁÒÓ· ÙÔ˘ 1821, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1940, Û. 66.122. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜: ∞Ó·ÛÙ¿ÛË °Èfi‚ÈÙ˙·, ∆¿ÛÈÔ, ∞Ó·ÛÙ¿ÛË, Û‡ÓÙÚÔÊÔ

ÙÔ˘ ª¿ÏÔ˘ ÛÙ·ÌÔÏÔ‡, ∆¿ÛÈÔ ªÂÙ˙Ô‚›ÙË, ∞Ó·ÛÙ¿ÛË, ÁÈÔ ÙÔ˘ ·ÏÙ¿Î (ÎÔ˘ÙÛÔ‡)ª·ÓfiÏË, ∞Ó·ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘, ∞Ó·ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ Ã·Ù˙‹ ¡ÈÎfiÏ· Î·È ‚¤‚·È· ÙÔÓ*∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ πˆ¿ÓÓÔ˘. ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, ÛÛ. 68-78. ¶Ú‚Ï. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∏ ÂÚ›ÙˆÛËÙˆÓ ÁÔ˘Ó·Ú¿‰ˆÓ», fi..

ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿ ¤ÁÁÚ·Ê· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ÙË˜∂·Ó¿ÛÙ·ÛË˜ Ô ÁÔ˘Ó·Ú¿˜ ∞Ó·ÛÙ¿ÛË˜, Ô˘ Î·ÙÂ›¯Â ÌÈÎÚ‹ ÂÚÈÔ˘-Û›·123. ∫·Ù¿ ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ·, Ô ÁÔ˘Ó·Ú¿˜ ∞Ó·ÛÙ¿ÛË˜ Î·È Ô ÁÔ˘Ó·-Ú¿˜ ∞Ó·ÛÙ¿ÛË˜ ∫˘‰ˆÓÈ¿ÙË˜, Ô˘ Ê¤ÚÔÓÙ·È Ó· ··Á¯ÔÓ›ÛıËÎ·Ó ·Ì-ÊfiÙÂÚÔÈ ÙÔ 1821, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤Ó· Î·È ÙÔ ·˘Ùfi ÚfiÛˆÔ.

°ÂÒÚÁÈÔ˜ µÏ¿ÏË˜

√ °ÂÒÚÁÈÔ˜ µÏ¿ÏË˜ ‹Ù·Ó ¤ÌÔÚÔ˜. ∫·Ù·ÁfiÙ·Ó ·fi Ù· ÕÁÚ·Ê·124.¶Ú¤ÂÈ Ó· ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. ∏·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘ ·ÓÙÚÂ‡ÙËÎÂ ÙÔÓ £ˆÌ¿ ∫·Ó¤ÏÏË, Ô˘ ÂÌÔÚÂ˘fiÙ·Ó ÛÙËÓ∞ÁÁÏ›·125. √ °ÂÒÚÁÈÔ˜ µÏ¿ÏË˜ ·ÓÙÚÂ‡ÙËÎÂ ÙË ¢fiÌÓ·, ·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ªÂÓÂÍ¤126. ∫·Ù¿ ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ·, ‹Ù·Ó ºÈÏÈÎfi˜127.

ªÂÓÂÍ¤˜

√ ¤ÌÔÚÔ˜ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ˘Èfi˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘, Ô ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ˜ ªÂÓÂÍ¤˜,˘‹ÚÍÂ ›Ûˆ˜ ÙÔ ÚÒÙÔ Ì¤ÏÔ˜ ÙË˜ ºÈÏÈÎ‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ÛÙËÓ fiÏË128. ∏Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ·fi Ù· ÕÁÚ·Ê·129. √ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÂÓÂÍ¤˜ ¯ÚËÌ·-

38

123. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 15.124. £ÂÔ‰ˆÚ›‰Ë˜, fi.., Û. 74.125. Ÿ.. √ £ˆÌ¿˜ ∫·Ó¤ÏÏË˜ ‹Ù·Ó Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚË ∫·Ó¤ÏÏË Î·È ÙË˜ ÎfiÚË˜

ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ¡ÈÓÓ‹ Î·È fi¯È Ô £ˆÌ¿˜ ∫·Ó¤ÏÏË˜ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÔ 1782 ÛÙÔÓ ÎÒ-‰ÈÎ· ÙË˜ ÌÔÓ‹˜ µÏ·Ù¿‰ˆÓ.

126. Ÿ.. °È· ÙÔ ‚·ÙÈÛÙÈÎfi fiÓÔÌ· ÙË˜ Û˘˙‡ÁÔ˘ ÙÔ˘, ‚Ï. π. æ·ÚÚ¿˜, ∞fi ÙË£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÛÙË µÂÓÂÙ›·. πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ¡ÈÓÓ‹, 17Ô˜-20fi˜ ·ÈÒÓ·˜, £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË 1997, Û. 85.

127. £ÂÔ‰ˆÚ›‰Ë˜, fi.. √ µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·,fi.., Û. 16, ‰ÂÓ ‚Ú‹ÎÂ Î¿ÙÈ Û¯ÂÙÈÎfi ÚÔ˜ ÙÔÓ µÏ¿ÏË ÛÙ· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÌ¤Ó· ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿¤ÁÁÚ·Ê· Î·È ÂÍ¤ÊÚ·ÛÂ ÙËÓ ˘fiÓÔÈ· fiÙÈ ÌÔÚÂ› Ó· ‰È¤Ê˘ÁÂ. (µ¤‚·È· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·ÈÌÂÁ¿ÏË Ê·ÓÙ·Û›· ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ Ô ÙÔ‡ÚÎÔ˜ ÁÚ·Ê¤·˜ ÙÔ fi-ÓÔÌ· µÏ¿ÏË˜). ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Ô £ÂÔ‰ˆÚ›‰Ë˜ ‰È·‚Â‚·ÈÒÓÂÈ, ÂÈÎ·ÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÙÔ «·Ú¯Â›ÔÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ∆¿ÙÙË», fiÙÈ Ô µÏ¿ÏË˜ ÂÎÙÂÏ¤ÛıËÎÂ Î·È fiÙÈ Î·Ù¿ ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ÙË˜ Â-ÎÙ¤ÏÂÛ‹˜ ÙÔ˘ Ë Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÛÂ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔ˘Û·. °¤ÓÓËÛÂ ¤Ó· ÁÈÔ, Ô˘ ¤Ï·‚Â ÙÔfiÓÔÌ· ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ «ÂÚÁ·ÛıÂ›˜ ÌÂÙ¿ ˙‹ÏÔ˘ ÂÈ˜ ÙËÓ ∫ÔÈÓfiÙËÙ· £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜»(Ë ÊÚ¿ÛË Â›Ó·È ÛÂ ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎ¿ Î·È Èı·ÓfiÓ Ó· ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ∞ÁÁÂÏÈÎ‹ ªÂ-Ù·ÏÏÈÓÔ‡). ¢ÂÓ ¤¯Ô˘ÌÂ ÂÓÙÔ›ÛÂÈ Ù¤ÙÔÈÔ ÚfiÛˆÔ.

128. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 9.129. ™ÙËÓ ›Ûˆ ÛÂÏ›‰· ÙÔ˘ ÂÛˆÊ‡ÏÏÔ˘ ÂÓfi˜ ·ÓÙÈÙ‡Ô˘ ÙÔ˘ «¶ÚÔ¯Â›ÚÔ˘» ÙÔ˘

∫. ∞ÚÌÂÓÔÔ‡ÏÔ˘, Ô˘ ÂÎ‰fiıËÎÂ ÛÙË µÂÓÂÙ›· ÙÔ 1793 Î·È ·Ó‹ÎÂ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·∆¿ÙÙË, ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ÙÔ ÂÍ‹˜: «1802: ÔÎÙˆ‚Ú›Ô˘: 27: ÂÁÎ·ÈÓÈ¿ÛıË Ô ¡·fi˜ ÙË˜ ∫˘-Ú›·˜ ËÌÒÓ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Î·È ·Â› ·Úı¤ÓÔ˘ ª·Ú›·˜ Â’ ÔÓÔÌ·˙ÔÌ¤ÓË˜ §·Áˆ‰È·Ó‹˜ ÂÈ˜ÌÂÁ·ÏfiÔÏÈÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎËÓ Î·È ‹ÙÔÓ ÎÙ‹ÙˆÚ Ô ∫˘Ú ¯Ú›ÛÙÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘, Â’ ÔÓÔÌ·-

ÙÔ‰fiÙËÛÂ ÙÔ 1802 ÙËÓ ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÙË˜ ¶·Ó·Á›·˜ ÙÔ˘ §·ÁÔ˘‰È¿ÙË(§·ÁÔ˘‰È·Ó‹)130, ÌÂÙÔ¯›Ô˘ ÙË˜ ªÔÓ‹˜ ÙˆÓ µÏ·Ù¿‰ˆÓ, Î·È ·ÁfiÚ·ÛÂ ¤-Ó· ÛÙ·Û›‰È ÛÙËÓ ›‰È· ÂÎÎÏËÛ›·131. √È ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ·˘Ù¤˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈÔ ªÂÓÂÍ¤˜ Â›¯Â ·ÓıËÚ‹ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ·fi ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘·È. µÔ‹ıËÛÂ ÙËÓ ·Ó·ÛÙ‹ÏˆÛË ÙË˜ §·ÁÔ˘‰È·Ó‹˜, fi¯È ÂÂÈ‰‹ Î·ÙÔÈÎÔ‡-ÛÂ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹132, ·ÏÏ¿ Ì¿ÏÏÔÓ ‰ÈfiÙÈ Â›¯Â ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙËªÔÓ‹ ÙˆÓ µÏ·Ù¿‰ˆÓ. √ ›‰ÈÔ˜ ‹Ù·Ó ÂÓÔÚ›ÙË˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘133.

∏ Â›‰ËÛË ÙË˜ ‰ÔÏÔÊÔÓ›·˜ ÙÔ˘ ªÂÓÂÍ¤ ‰È·ÛÒıËÎÂ Î·È ÛÂ ·ÁÈÔÚÂÈ-ÙÈÎ¤˜ ÂÓı˘Ì‹ÛÂÈ˜134. °Ú·Ù‹ ÂÈ‚Â‚·›ˆÛË ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ Â›¯·ÌÂ ·fiÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÚÔÍ¤ÓÔ˘ ÙË˜ √ÏÏ·Ó‰›·˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÙÔ˘Mattatia d’Abram, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÂ ¤ÁÁÚ·Êfi ÙÔ˘ ÌÂ ËÌÂÚÔÌËÓ›· 23 πÔ˘Ï›-Ô˘ 1821 ÏËÚÔÊfiÚËÛÂ ÙÔ˘˜ ÚÔ˚ÛÙ·Ì¤ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ fiÙÈ Ô ªÂÓÂÍ¤˜ ·Ô-ÎÂÊ·Ï›ÛıËÎÂ, Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ Â›ÛÎÔÔ ∫›ÙÚÔ˘˜ ªÂÏ¤ÙÈÔ Î·È ÙÔÓ ¤ÌÔÚÔÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ ª·Ï¿ÓÔ135.

∏ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ¤ÁÈÓÂ ÙËÓ ›‰È· Ì¤Ú·, ·ÏÏ¿ fi¯È ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙfiÔ. √ ªÂ-Ï¤ÙÈÔ˜ Î·È Ô ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜ ª·Ï¿ÓÔ˜ ·Ú·‰fiıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ÈÛÏ·ÌÈÎfifi¯ÏÔ, Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÍ·ÁÚÈˆÌ¤ÓÔ˜ ÌÂÙ¿ ÙÈ˜ Ì¿¯Â˜ ÛÙË Ã·ÏÎÈ‰ÈÎ‹, Î·È Î·-Ù·ÎÚÂÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ÛÙËÓ Ï·ÙÂ›· ÙË˜ ·ÏÂ˘Ú·ÁÔÚ¿˜, ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ ∫·-¿ÓÈ. √ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ªÂÓÂÍ¤˜ ÎÚÂÌ¿ÛÙËÎÂ –Â›ÛË˜ ·fi ÙÔÓ fi¯ÏÔ– ÛÂ ¤-Ó· Ï·Ù¿ÓÈ ‰›Ï· ÛÙË ƒÔÙfiÓÙ·136.

°È· ÙÔÓ ‚›Ô ÙÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ªÂÓÂÍ¤ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ Ù· ÂÍ‹˜: ∂›¯Â ¤ÍÈ·È‰È¿137. ™‡¯Ó·˙Â ÛÂ ¤Ó· Î·ÊÂÓÂ›Ô, Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ‰›Ï· ÛÙÔ ∫·-˙·ÓÙ˙ÈÏ¿Ú Ù˙·Ì›138, ÙÔÓ ¿ÁÓˆÛÙÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi Ó·fi Ô˘ ÙÈÌÔ‡ÌÂ ÛÙËÓ¶·Ó·Á›· ÙˆÓ Ã·ÏÎ¤ˆÓ. ◊Ù·Ó ·ÎÙ¿ÚË˜ (=Ì˘ÚÔÒÏË˜). ™ÙÔ Î·Ù¿ÛÙÈ-¯Ô ÙˆÓ ·ÎÙ¿ÚË‰ˆÓ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ 1792, Ô ÏÔ˘ÛÈfiÙÂÚÔ˜ ‹Ù·Ó Ô «ÃÚÈÛÙÔ˘-Ï¿ÎÔ˜ °Ô˘Ó·ÚfiÔÁÏÔ˘»139. ∆ËÓ ÂÔ¯‹ ÂÎÂ›ÓË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ

39

˙ˆÌ¤Óˆ Ì˘ÓÈÍ¤ ÂÎ ÙË˜ ˘·Ú¯›·˜ ÙÔ˘ ·Á›Ô˘ º·Ó·Ú›Ô˘ Î·È ∞Óˆ¯ˆÚ›Ô˘, ÂÎ¯ˆÚ›ÔÓÌÂÁ¿Ï· µÚ·ÓÈ·Ó¿ ‰È· ÌÓËÌfiÛ˘ÓÔÓ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ÙÔ˘». ∞. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, «H £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË Î·È Ë EÏÏËÓÈÎ‹ E·Ó¿ÛÙ·ÛË», fi.., Û. 77.

130. µÏ. fi..131 ™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, H ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎ‹ ªÔÓ‹, fi.., Û. 280.132. ∏ §·ÁÔ˘‰È·Ó‹, ˆ˜ ÌÂÙfi¯È ÙË˜ ÌÔÓ‹˜ µÏ·Ù¿‰ˆÓ, ‰ÂÓ ‰È¤ıÂÙÂ ÂÓÔÚ›·, ÌÂ ÙË

‰ÈÔÈÎËÙÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ fiÚÔ˘. 133. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 14.134. °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ ™Ì˘ÚÓ¿ÎË˜, ∆Ô ÕÁÈÔÓ ŸÚÔ˜, ∫·Ú˘¤˜ 1988, Û. 173.135. ∫ˆÓ. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∞Ó¤Î‰ÔÙ· ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›·, fi.., Û. 69.136. ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘, fi.., Û. 428.137. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 14.138. ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘, fi.. °È· ÙÔ Î·ÊÂÓÂ›Ô, ¶·¿˙ÔÁÏÔ˘, fi.., Û. 425.139. ∫·Ù¿ÛÙÈ¯Ô, Û. 88.

Ó· ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ÙÔ ›‰ÈÔ ÚfiÛˆÔ ÌÂ ¿ÏÏÔ ÚÔÛˆÓ‡ÌÈÔ ÛÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ-Î¤˜ ÂÔ¯¤˜ ÙË˜ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘. ªÔÚÂ› ‰ËÏ·‰‹ Ô «ÃÚ‹ÛÙÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘» ÙÔ˘1802 Ó· Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙÔÓ «ÃÚËÛÙÔ˘Ï¿ÎÔ °Ô˘Ó·ÚfiÔÁÏÔ˘» (=ÁÈÔ˘ÙÔ˘ ÁÔ˘Ó·Ú¿) ÙÔ˘ 1792.

°È· ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘, ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ì·ÛÙÂ ·fi Ù· ÛËÌÂÈÒÌ·Ù·ÙˆÓ ÔıˆÌ·ÓÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ140. ∆Ô 1821 Ô ªÂÓÂÍ¤˜ ‹Ù·Ó È‰ÈÔÎÙ‹ÙË˜ ‰ÂÎ·-ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ·ÎÈÓ‹ÙˆÓ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÂÈ‚Â‚·ÈÒÓÂÈ fi-ÙÈ Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÛÙËÓ fiÏË ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÚfiÛÊ·ÙË. ∂Í›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi‹Ù·Ó ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ô˘ Â›¯Â ÂÂÓ‰‡ÛÂÈ ÛÙ· ÂÌÔÚÂ‡Ì·Ù¿ ÙÔ˘. ŸÌˆ˜,ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ Â›¯Â Î·Ù·ÛÙÂ› ÂÈÛÊ·Ï¤˜, ‰ÈfiÙÈ ‹Ù·Ó ÙÔÔ-ıÂÙËÌ¤ÓÔ ÛÂ ÂÌÔÚÈÎ¤˜ ÈÛÙÒÛÂÈ˜ ÚÔ˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·Ù›Â˜ Ô˘ Â›¯·Ó ‹-‰Ë Ùˆ¯Â‡ÛÂÈ ‹ ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙÂ› ÁÈ· Ó· ·ÔÊ‡ÁÔ˘Ó ÙË Û‡ÏÏË„Ë. ∞ÏÏ¿Î·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ªÂÓÂÍ¤ ÌÂÙ·Î‡Ï˘ÛÂ ÛÙÔ˘˜ ÈÛÙˆÙ¤˜ ÙÔ˘¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‚¿ÚÔ˜, ·fi Ù· ÔÛ¿ Ô˘ ÙÔ˘˜ fiÊÂÈÏÂ Ô ›‰ÈÔ˜. ªÂ ÙÔÓı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ Ì›· ÔÌ¿‰· ÈÛÙˆÙÒÓ Ô˘ ÂÚ›ÌÂÓÂ Ó·‰ÒÛÂÈ Ë À„ËÏ‹ ¶‡ÏË ÙËÓ ¿‰ÂÈ¿ ÙË˜ Ó· ÂÎÔÈËıÔ‡Ó Ù· ·Î›ÓËÙ· Î·È Ó·ÈÎ·ÓÔÔÈËıÔ‡Ó ÔÈ ··ÈÙ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜141.

∆Ô ÂÌÔÚÈÎfi Î·Ù¿ÛÙËÌ¿ ÙÔ˘, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô˘ÏÔ‡ÛÂ ·ÚÒÌ·Ù·,‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ·¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÙÔ ÙÂÏˆÓÂ›Ô ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ Ï·-ÙÂ›· ∂ÌÔÚ›Ô˘142, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ªËÓ¿. √ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ °Â-ˆÚÁ›Ô˘ ‹Ù·Ó Â›ÙÚÔÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ó·Ô‡143, Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ Î¤ÓÙÚÔ˘ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÙË˜ ÂÔ¯‹˜144. °ÈÔ˜ ÙÔ˘ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó Ô °ÂÒÚ-ÁÈÔ˜ ªÂÓÂÍ¤˜, Ô˘ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙ· ÔıˆÌ·ÓÈÎ¿ Î·Ù¿ÛÙÈ¯· ÛÙ·1840 ˆ˜ ÁËÁÂÓ‹˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÈfi˜ ÌÂ Î·ÙÔÈÎ›· ÛÙÔÓ ÕÁÈÔ ¡ÈÎfiÏ·Ô.◊Ù·Ó ¤ÌÔÚÔ˜ Î·È Â›¯Â ÂÏÏËÓÈÎ‹ ˘ËÎÔfiÙËÙ·145. °ÈÔ˜ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘‹Ù·Ó Ô ∞ÚÈÛÙÂ›‰Ë˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ªÂÓÂÍ¤˜146, Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó Ó·˘ÙÈÏÈ·Îfi˜Ú¿ÎÙˆÚ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ·ÓÙÈÚÔÛÒÂ˘Â ÙËÓ «∫˘ÎÏ·‰ÈÎ‹ ∞ÙÌÔ-

40

140. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 14.141. Ÿ..142. Ÿ..: «ÂÌÔÚÂ‡Ì·Ù· ÙÔ˘ Î·Ù·ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Â˘ÚÈÛÎÔÌ¤ÓÔ˘ ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ÙÂÏˆ-

ÓÂ›Ô˘». °È· ÙË ‰È·ÚÚ‡ıÌÈÛË ÙË˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ÙÂÏˆÓÂ›Ô˘, ‚Ï. ∂. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, ∆·ª˘ÛÙ‹ÚÈ· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2001, ÛÛ. 149, 152, 157.

143. ™Ì˘ÚÓ¿ÎË˜, fi..144. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÛËÌÂ›ˆÛË ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‰ÈÎ·ÛÙ‹ Ã·˚ÚÔ˘Ï¿¯, fiÙÈ ÔÈ ÚfiÎÚÈÙÔÈ Ì·-

˙Â‡ÔÓÙ·Ó Î¿Ùˆ ·fi ÙÈ˜ Î·Ì¿ÚÂ˜ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ Î·È Û˘˙ËÙÔ‡Û·Ó «ÁÈ· ÙÔ ªÔÚÈ¿». ¶·-¿˙ÔÁÏÔ˘, fi..

145. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 536.146. ∞fi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ Ô˘ ˘¤ÁÚ·„·Ó ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙË-

Ù·˜ Î·Ù¿ ‰ËÌÔÛÈÂ‡Ì·ÙÔ˜ Í¤ÓË˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ÙÔ 1880.

ÏÔ˝·»147, Î·ıÒ˜ Î·È È‰ÈÔÎÙ‹ÙË˜ ·ÎÈÓ‹ÙÔ˘ ÛÙËÓ Ô‰fi ∂ÁÓ·Ù›·, ÛÙËÛ˘Ì‚ÔÏ‹ ÙË˜ ÌÂ ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ∞Á›·˜ ™ÔÊ›·˜148. √ ∞ÚÈÛÙÂ›‰Ë˜ ‰ÈÂÙ¤-ÏÂÛÂ ¤ÊÔÚÔ˜ ÙˆÓ Û¯ÔÏÂ›ˆÓ ÙÔ 1878149. √È ÁÈÔÈ ÙÔ˘, Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó Ï¤-ÔÓ ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ÂÈÎÔÛÙÔ‡ ·ÈÒÓ·, ‹Ù·Ó Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜, Ô ¢ËÌÔÛı¤ÓË˜Î·È Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ªÂÓÂÍ¤150.

ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜ ª·Ï¿ÓÔ˜

√ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜ ª·Ï¿ÓÔ˜, ˘Èfi˜ ¶·Ó·ÁÈÒÙË, Î·Ù·ÁfiÙ·Ó ·fiÙÈ˜ ™¤ÚÚÂ˜151. ◊Ù·Ó ¤ÌÔÚÔ˜ ‚·Ì‚·ÎÈÔ‡ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÁÂˆÚÁÈÎÒÓÚÔ˚fiÓÙˆÓ. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 18Ô˘ Î·È ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È., ÔÈ ™¤ÚÚÂ˜‹Ù·Ó ÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙË˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ ÙÔ˘ ‚¿Ì‚·ÎÔ˜.∆ÂÚ¿ÛÙÈÂ˜ ÔÛfiÙËÙÂ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·Ó ÂÎÂ› Î·È ÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó ÛÂ «Ì¿-

41

147. πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜, ∞Ú¯Â›Ô ∆Ú·¤˙Ë˜ ÙË˜ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜, Ê¿ÎÂÏÔ˜1740.

148. ª·ÓÙÔÔ‡ÏÔ˘-¶·Ó·ÁÈˆÙÔÔ‡ÏÔ˘ – ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, fi.., Û. 294.149. ¡›ÎÔ˜ °Î·ÚÔÏ¿˜, ¶Ò˜ Ë M·ÎÂ‰ÔÓ›· ·Ú¤ÌÂÈÓÂ ÂÏÏËÓÈÎ‹. IÛÙÔÚÈÎ·› ÛÂ-

Ï›‰Â˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1933, Û. 101.150. ª·ÓÙÔÔ‡ÏÔ˘-¶·Ó·ÁÈˆÙÔÔ‡ÏÔ˘ – ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, fi., Û. 364.151. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 549. √ ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ ÏÂÁfiÙ·Ó µ¿˘ÏÔ˜, ‹ ¤ÙÛÈ

·Ô‰fiıËÎÂ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ Î·Ù¿ ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ÂÁÁÚ¿ÊÔ˘.¶Èı·ÓfiÙÂÚÔ Ê·›ÓÂÙ·È ÙÔ «ª¿ÈÏÔ˜» ‹ Î·È «ª¿ÏÈÔ˜», Ô˘ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ›‰È· Ú›˙· ÌÂÙÔÓ ª·Ï¿ÓÔ (Î·È ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÌÂ ÙÔ fiÓÔÌ· µÏ¿ÏË˜). ∞˜ ÛËÌÂÈˆıÂ› fiÙÈ ÛÙ· 1810 Î·È1811 Î·ÙÔÈÎÔ‡ÛÂ ÛÙËÓ ÂÓÔÚ›· Ì›· Á˘Ó·›Î·, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ «ÃÚÈÛÙÈ·Ó‹ ª¿-ÏÈÔ˘» Î·È ˆ˜ «¶·Ó·ÁÈÒÙÈÓ·». ∏ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÚÔÎ‡ÙÂÈ ·fi ¤ÁÁÚ·Ê· ÌÂÙ·‚›‚·-ÛË˜ ·ÎÈÓ‹ÙÔ˘, Ô˘ Û˘ÓfiÚÂ˘Â ÌÂ ÙÔÓ Ó·fi ÙË˜ «¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜» (™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «O ÂÓ£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜», fi.., 362-363). ∆Ô ÌÂÓ ÚÒÙÔ fiÓÔÌ· ÙË˜ ·-Ô‰›‰ÂÙ·È ·fi ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ ÁÚ·Ê¤· (ÎÈ ¤ÙÛÈ ÂÍËÁÂ›Ù·È ÙÔ «ÃÚÈÛÙÈ·Ó‹»), ÙÔ ‰Â‰Â‡ÙÂÚÔ ·fi ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi, Ô˘ ÙË ÁÓÒÚÈ˙Â Î·È ÙÔ˘ ·ÚÎÔ‡ÛÂ ÙÔ «¶·Ó·ÁÈÒÙÈÓ·». ∞Ó·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ ÙË Á˘Ó·›Î· ·˘Ù‹ ˆ˜ ¯‹Ú· Î¿ÔÈÔ˘ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ª¿ÏÈÔ˘, ›Ûˆ˜ ¤-¯Ô˘ÌÂ ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˘ ÙÔ˘ ÂÈÎÂÎÏËÌ¤ÓÔ˘ ª·Ï¿ÓÔ˘, ÁÈÔ˘ ÙÔ˘ ¶·-Ó·ÁÈÒÙË. ∆Ô ÂÚ›ÂÚÁÔ Â›Ó·È fiÙÈ ÛÂ Î·ÙÔÈÓfi Û˘Ì‚fiÏ·ÈÔ, ·ÓÙ› ÙË˜ ¶·Ó·ÁÈÒÙÈÓ·˜, ·-Ó·Ê¤ÚÂÙ·È È‰ÈÔÎÙËÛ›· ÙÔ˘ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ƒÔÁÎfiÙË (™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, fi.., 352), ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ÙÔ ·ÙÚÒÓ˘ÌÔ ‹Ù·Ó Â›ÛË˜ ¶·Ó·ÁÈÒÙË˜! ∏ È‰ÈÔÎÙËÛ›·, ‰ËÏ·‰‹, ÙË˜ ¯‹Ú·˜ ÙÔ˘ ¶·-Ó·ÁÈÒÙË ª¿ÏÈÔ˘ ¤Ú·ÛÂ ÛÙÔÓ ¡ÈÎfiÏ·Ô ƒÔÁÎfiÙË. ∏ ÂÚ›ÙˆÛË Ó· ·ÁfiÚ·ÛÂ Ô ƒÔ-ÁÎfiÙË˜ ÙÔ Û›ÙÈ ·fi ÙË ¯‹Ú· Â›Ó·È ÌË‰·ÌÈÓ‹, ‰ÈfiÙÈ ÙÚ›· ÌfiÏÈ˜ ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙfiÙÂ Ô˘·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ë ¯‹Ú· ˆ˜ È‰ÈÔÎÙ‹ÙÚÈ· (Î·È fi¯È Ô ƒÔÁÎfiÙË˜) Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ‰È·Ù¤ÏÂÛÂ Â-›ÙÚÔÔ˜ ÙÔ˘ Ó·Ô‡. ∂›Ó·È ·›ı·ÓÔ Ó· ÂÎÏÂÁfiÙ·Ó Â›ÙÚÔÔ˜ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ÙfiÛÔ Ó¤Ô˜Î¿ÙÔÈÎÔ˜ ÙË˜ ÂÓÔÚ›·˜. ∏ ÏËıÒÚ· ÙˆÓ ÂÓ‰Â¯ÔÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏË Î·È ÌfiÓÔÓ ÂÈÎ·-Û›Â˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰È·Ù˘ˆıÔ‡Ó, Ì›· ·fi ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Â›Ó·È fiÙÈ Ô ƒÔ-ÁÎfiÙË˜ Î·È Ô ª·Ï¿ÓÔ˜ ‹Ù·Ó ·‰¤ÏÊÈ· ‹ ¤ÛÙˆ ÂÍ·‰¤ÏÊÈ·. ∞ÏÏ¿, Ô ª·Ï¿ÓÔ˜ ‹Ù·Ó™ÂÚÚ·›Ô˜, ÂÓÒ Ô ƒÔÁÎfiÙË˜ ∏ÂÈÚÒÙË˜.

ÏÂ˜»152, ¤ÎÊÚ·ÛË Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ›Ûˆ˜ ¿Û¯ÂÙË ÌÂ ÙÔ ÚÔÛˆÓ‡ÌÈÔ«ª·Ï¿ÓÔ˜». ™ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Ô˘ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂÎÂ›ÓË ÂÍ‹Á·ÁÂ22.500 Ì¿ÏÂ˜ ‚·Ì‚·ÎÈÔ‡ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‹Ù·Ó ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ‰È·ÓÔÌ‹˜ÂÈÏ¤ÔÓ 15.000 ÁÈ· ÙÔÈÎ‹ ¯Ú‹ÛË153, Ô ª·Ï¿ÓÔ˜ ·Ó·‰Â›¯ıËÎÂ ÛÂ ¤-Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ˘˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·Ù›Â˜. ¶·ÓÙÚÂ‡ÙËÎÂ ÙËÓ ÕÓÓ·,ÎfiÚË ÙÔ˘ °È·ÎÔ˘Ì‹ ¶¿ÈÎÔ˘154.

™Ù· 1812-1813 ÔÈ Á·ÏÏÈÎ¤˜ ÚÔÍÂÓÈÎ¤˜ ÂÎı¤ÛÂÈ˜ ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·ÓÙÔÓ ª·Ï¿ÓÔ ÛÙÔ ›‰ÈÔ Â›Â‰Ô ÌÂ ÙÔ˘˜ ∫·ÊÙ·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘, ™·Ó‰ˆÓ‹,∫˘ÚÈ·ÎÔ‡, ¶¿ÈÎÔ Î·È ƒÔÁÎfiÙË. √È Ô›ÎÔÈ ·˘ÙÔ› ¤ÏÂÁ¯·Ó ÙÔ ÂÌfiÚÈÔÙË˜ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜ ÌÂ ÙÔ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi. √È Á¿ÏÏÔÈ ÚfiÍÂÓÔÈ ¤ÓÂ·Ó Ì¤ÓÂ·Î·Ù¿ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Ô›ÎˆÓ, ‰ÈfiÙÈ ÚÔÙÈÌÔ‡Û·Ó Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂ·˘ÛÙÚÈ·ÎÔ‡˜ Î·È ¿ÁÁÏÔ˘˜ ÂÌfiÚÔ˘˜, ÚÔ˜ ‚Ï¿‚Ë ÙÔ˘ Á·ÏÏÈÎÔ‡ Â-ÌÔÚ›Ô˘155.

√ ª·Ï¿ÓÔ˜ ‰È·Ù¤ÏÂÛÂ Â›ÙÚÔÔ˜ ÙˆÓ ·ÁÈÔÚÂÈÙÈÎÒÓ ÌÔÓÒÓ ÛÙË£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ·fi ÙËÓ 1Ë ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1810 Ì¤¯ÚÈ ÙÈ˜ 30 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘1813156. ∏ ÙÚÈÂÙ›· ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÌÔÓ·‰ÈÎ‹ ÂÚ›Ô‰Ô˜, Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›·‰ÈÂÎfiË Ë 30ÂÙ‹˜ ıËÙÂ›· ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË ∫·ÊÙ·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘ ˆ˜ ÂÈÙÚfiÔ˘ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ŸÚÔ˘˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË157. À‹ÚÍÂ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹,·ÊÔ‡ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙË˜ ‰È·Ù˘ÒıËÎÂ Ó¤Ô Ù˘ÈÎfi ÁÈ· ÙÈ˜ ·ÁÈÔÚÂÈÙÈÎ¤˜ÌÔÓ¤˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÈÎ˘ÚÒıËÎÂ ÛÙÔ 1811 ·fi ÙÔÓ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙË˜ £ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË˜ °ÈÔ˘ÛÔ‡Ê Ì¤Ë158. ªÂ ÙÔÓ Ì¤Ë ·˘ÙfiÓ –Ô˘ ÚÔÂÚ¯fiÙ·Ó Â-›ÛË˜ ·fi ÙÈ˜ ™¤ÚÚÂ˜– Ô ª·Ï¿ÓÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Â›¯Â Î·Ï¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜.¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ŸÚÔ˘˜ ‹Ù·Ó Ô Ã·Ï›Ï, ÂÍ¿‰ÂÏÊÔ˜ ÙÔ˘ °ÈÔ˘-

42

152. º. ªˆ˙Ô‡Ú, ¶›Ó·Î·˜ ÂÌÔÚ›Ô˘ ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÛÙËÓ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·, ∞ı‹-Ó· 1974, ÛÛ. 59-62. ∏ Â‰È¿‰· ÙˆÓ ™ÂÚÚÒÓ ·Ú‹Á·ÁÂ 70.000 Ì¿ÏÂ˜ ÙˆÓ 100 ÔÎ¿-‰ˆÓ Ë Ì›·.

153. D. Quataert, Ottoman Manufacturing in the Age of the Industrial Revolution,Cambridge 1993, Û. 27. ™Ù· Ì¤Û· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È., Ë ª·ÎÂ‰ÔÓ›· ·Ú‹Á·ÁÂ ÏÈÁfiÙÂÚÔ·fi 10.000 Ì¿ÏÂ˜, ÂÓÒ Ë ªÈÎÚ¿ ∞Û›· 50.000. Ÿ..

154. ™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «O ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜», fi.., 385-386. √Á¿ÌÔ˜ ¤ÁÈÓÂ ÚÔ ÙÔ˘ 1813, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÈ˜ ·Ú·ÁÁÂÏ›Â˜ ‚È‚Ï›ˆÓ ÙÔ˘ ˙Â‡-ÁÔ˜. ∏ ÚÔ›Î· ÙË˜ ÕÓÓ·˜ Ú¤ÂÈ Ó· ¤ÊÙ·ÓÂ Ù· 113.282 ÁÚfiÛÈ·, ‰ÈfiÙÈ Ô ª·Ï¿ÓÔ˜ÂÊ¤ÚÂÙÔ ¯ÚÂÒÛÙË˜ ÙÔ˘ ÔÛÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ÛÙË Û‡˙˘Áfi ÙÔ˘. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔ-Ó›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 14.

155. ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜, «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ π∏ã Î·È ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘π£ã ·ÈÒÓ·», fi.., ÛÛ. 50-51.

156. Ã. °¿Û·ÚË˜, ∞ıˆÓÈÎ¿ ™‡ÌÌÂÈÎÙ·, ∞Ú¯Â›Ô ¶ÚˆÙ¿ÙÔ˘, ∞ı‹Ó· 1991, Û. 207.157. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «πˆ¿ÓÓË˜ ∫·ÊÙ·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘», fi.., ÛÛ. 425-427.158. ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ §·˘ÚÈÒÙË˜ (§·˙·Ú›‰Ë˜), ∆Ô ÕÁÈÔÓ ŸÚÔ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÔıˆÌ·ÓÈ-

Î‹Ó Î·Ù¿ÎÙËÛÈÓ, ∞ı‹Ó·È 1963, ÛÛ. 20-21.

ÛÔ‡Ê159. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ËÁÂÌÔÓ›·˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ·ÍÈˆÌ·ÙÔ‡¯ˆÓ, ÔÈ ÌÔÓ¤˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ fiÚÔ˘˜ ‚Ú‹Î·Ó Î¿ÔÈ· ËÛ˘¯›· ·-fi ÙÈ˜ ·ÊfiÚËÙÂ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ È¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÚÔÁÂÓÂÛÙ¤ÚˆÓ Î·È ÙˆÓÂfiÌÂÓˆÓ ‰ÈÔÈÎËÙÒÓ. °È’ ·˘Ùfi, ÌÂ ·ÚfiÙÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ ª·Ï¿ÓÔ˘, ÙÔ1813, fiÙ·Ó ÙÂÏÂ›ˆÛÂ Ë ıËÙÂ›· ÙÔ˘ °ÈÔ˘ÛÔ‡Ê, Ë πÂÚ¿ ∫ÔÈÓfiÙËÙ· ¤-ÛÙÂÈÏÂ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ˙ËÙÒÓÙ·˜ Ó· ·Ú·-ÌÂ›ÓÂÈ ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘160. ∞˜ ÛËÌÂÈˆıÂ› fiÙÈ Ô ª·Ï¿ÓÔ˜ Î·È Ë Û‡˙˘Áfi˜ÙÔ˘ ‰¿ÓÂÈÛ·Ó Î·Ù’ Â·Ó¿ÏË„Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÔÛ¿ ÛÙÈ˜ ·ÁÈÔÚÂÈÙÈÎ¤˜ÌÔÓ¤˜.

√ ª·Ï¿ÓÔ˜ ‹Ù·Ó ÊÈÏÔÌ·ı‹˜. ∆Ô 1813 ÂÁÁÚ¿ÊËÎÂ Û˘Ó‰ÚÔÌËÙ‹˜ÁÈ· ‰‡Ô ·ÓÙ›Ù˘· ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ¡ÂfiÊ˘ÙÔ˘ ¢Ô‡Î· «§fiÁÔÈ ÙˆÓ ∞ÙÙÈ-ÎÒÓ ÚËÙfiÚˆÓ», Ô˘ ÂÎ‰fiıËÎÂ ÛÙË µÈ¤ÓÓË ÙÔ ›‰ÈÔ ¤ÙÔ˜161. ∞ÁfiÚ·ÛÂ,Â›ÛË˜, ‚È‚Ï›· ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ŸÚÔ˘˜ Î·È ÙË˜ ÌÔÓ‹˜ ÙË˜∞Á›·˜ ∞Ó·ÛÙ·Û›·˜, ÙË˜ ÔÔ›·˜ ‹Ù·Ó Â›ÛË˜ Â›ÙÚÔÔ˜. °È· ¤Ó· ÂÈ-Ï¤ÔÓ ·ÓÙ›Ù˘Ô ÂÓÂÁÚ¿ÊË Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ÙÚÈ· Î·È Ë Û‡˙˘Áfi˜ ÙÔ˘ ÕÓÓ·162.∆Ô 1817 ÂÓÂÁÚ¿ÊË ˆ˜ Û˘Ó‰ÚÔÌËÙ‹˜ ÁÈ· ¤ÓÙÂ ·ÓÙ›Ù˘· ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô«¶ÚÔ‰ÈÔ›ÎËÛÈ˜ ÂÈ˜ ÙÔÓ ∂ÚÌ‹ÏÔÓ ‹ ¢ËÌÔÎÚÈıËÚ¿ÎÏÂÈÙÔÓ» ªÈ¯·‹ÏÔ˘ÙÔ˘ ¶ÂÚ‰ÈÎ¿ÚÈ. °È· ¿ÏÏ· ¤ÓÙÂ ·ÓÙ›Ù˘· ÂÓÂÁÚ¿ÊË Ë Û‡˙˘Áfi˜ ÙÔ˘163.

ÿ¯ÓË ÙÔ˘ ª·Ï¿ÓÔ˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÂ ¤ÁÁÚ·Ê· ÙˆÓ ÂÓÔÚÈÒÓ ÙË˜ £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË˜. ∆Ô 1813 Î·È ÙÔ 1819 ˘¤ÁÚ·„Â ˆ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜ ÛÂ ·ÁÔÚ¤˜ ·-ÎÈÓ‹ÙˆÓ ·fi ÙÔÓ Ó·fi ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜164. ∆Ô 1818 Â›¯Â ‰·ÓÂ›ÛÂÈ ÛË-Ì·ÓÙÈÎfi ÔÛfi ÛÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘165, ÂÓÒ ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ¤-ÙÔ˜ «·ÁfiÚ·ÛÂ» ¤Ó· ÛÙ·Û›‰È ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ Ó·fi ·ÓÙ› ÙÔ˘ ˘¤ÚÔÁÎÔ˘ ÔÛÔ‡ÙˆÓ 600 ÁÚÔÛ›ˆÓ166. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜, ˘‹ÚÍÂ ÂÓÔÚ›ÙË˜ ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜.

∞fi ·Ï·ÈfiÙÂÚÂ˜ ¤ÚÂ˘ÓÂ˜ ÚÔÎ‡ÙÂÈ fiÙÈ Ô ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜ ª·-Ï¿ÓÔ˜ Ì˘‹ıËÎÂ ÛÙË ÊÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· ÙÔ ¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1820, ·fi ÙÔÓ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ⁄·ÙÚÔ167. À‹ÚÍÂ ¤Ó· ·fi Ù· ÙÚ›· ÁÓˆÛÙ¿ Ì¤ÏË ÙË˜ ºÈÏÈ-Î‹˜ ∂Ù·ÈÚÂ›·˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË168 Î·È Ë Û¯¤ÛË ÙÔ˘ ÌÂ ÙÈ˜ ™¤ÚÚÂ˜ Î·È

43

159. §·˘ÚÈÒÙË˜, fi.., Û. 43.160. °¿Û·ÚË˜, fi..Ø §·˘ÚÈÒÙË˜, fi.., ÛÛ. 23, 34.161. ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎÂÈ·, fi.., Û. 100. 162. Ÿ..163. Ÿ.., Û. 112.164. ™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «O ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜», fi.., 362 Î·È

353-354 ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ˆ˜.165. ∫Ò‰ÈÎ·˜ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘, Ê. 2.166. Ÿ.., Ê. 7.167. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, OÈ M·ÎÂ‰fiÓÂ˜ 1796-1832, fi.., ÛÛ. 73 Î·È 97.168. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 9.

ÙÔÓ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ¶·¿ Ú¤ÂÈ Ó· ¤·ÈÍÂ ›Ûˆ˜ Î¿ÔÈÔÓ ÚfiÏÔ Û’ ·˘-Ù‹Ó ÙËÓ ÙÈÌËÙÈÎ‹ È‰ÈfiÙËÙ·.

∂ÎÙÂÏ¤ÛıËÎÂ Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ Â›ÛÎÔÔ ∫›ÙÚÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ ¤ÌÔÚÔ *ªÂ-ÓÂÍ¤ ÛÙËÓ Ï·ÙÂ›· ÙË˜ ·ÏÂ˘Ú·ÁÔÚ¿˜, ÛÙÈ˜ 21 πÔ˘Ï›Ô˘ 1821169, ÌÂÙ¿ ·-fi ‰›ÌËÓË ·Ú·ÌÔÓ‹ ÛÙË Ê˘Ï·Î‹. ∏ ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘ Î·Ù·Û¯¤ıËÎÂ.∆ÚÂÈ˜ Ì‹ÓÂ˜ ÌÂÙ¿ ·fi ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· Î·È ÙËÓ Î·Ù¿Û¯ÂÛË ÙË˜ ÂÚÈÔ˘-Û›·˜ ÙÔ˘ ª·Ï¿ÓÔ˘, Û˘ÓÙ¿¯ıËÎÂ ‰ÈÎ·ÛÙÈÎ‹ Ú¿ÍË Ô˘ Î·Ù¤ÁÚ·„ÂÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓfi ÙË˜: ŒÓ· ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ (620.000 ÁÚfiÛÈ·) ‹Ù·ÓÂÂÓ‰˘Ì¤ÓÔ ÛÂ ‚·Ì‚¿ÎÈ·, Ù· ÔÔ›· Â›¯·Ó Ô˘ÏËıÂ›170. ∞fi ¿ÏÏÔ ¤Á-ÁÚ·ÊÔ Ì·ı·›ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ Â›¯·Ó ‰È·ÙÂıÂ› ÛÙË ª·ÛÛ·Ï›·. ∏ ¯‹Ú· ÙÔ˘ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˘ ¤Î·ÓÂ ÂÓ¤ÚÁÂÈÂ˜ Ó· ÂÈÛÚ¿ÍÂÈ ÙÔ ·ÓÙ›ÙÈÌÔ, ‰ÈfiÙÈ ÛÙ·1822 ÎÈÓ‰‡ÓÂ˘Â Ó· Ô˘ÏËıÂ› ˆ˜ ÛÎÏ¿‚·171.

∏ ÔÈÎ›· ª·Ï¿ÓÔ˘ ÛÙËÓ ÂÓÔÚ›· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘ ‹Ù·ÓÏÔ‡ÛÈ· ÂÈÏˆÌ¤ÓË Î·È ‰È¤ıÂÙÂ ÔÏÏ¿ ÎÔÌ„ÔÙÂ¯Ó‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›·«·ÁÔÚ¿ÛÙËÎ·Ó» ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ¯ÔÙ˙¿‰Â˜ ÙË˜ £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· Î·Ù·ÁÚ·ÊÂ› Ë ÙÈÌ‹ ·ÁÔÚ¿˜. ∆Ô ›‰ÈÔ Û˘Ó¤‚Ë Î·ÈÌÂ Ù· ¯Ú˘Û·ÊÈÎ¿. ∆· ·ÛËÌ¤ÓÈ· Â›‰Ë ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ˙‡ÁÈ˙·Ó ÔÎÙÒ ÔÎ¿-‰Â˜. ∆· ÂÌÔÚÂ‡Ì·Ù· Ô˘ Î·Ù·Û¯¤ıËÎ·Ó, ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Î·Ó¿Î·È ÁÔ˘Ó·ÚÈÎ¿, ÂÎÔÈ‹ıËÎ·Ó (ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÔÏ‡ Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ Ú·Á-Ì·ÙÈÎ‹ ·Í›· ÙÔ˘˜) ÁÈ· ÂÚ›Ô˘ 100.000 ÁÚfiÛÈ·, ÔÛfi Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔÈ-¯Ô‡ÛÂ ÛÂ 50.000 ˆ˜ 70.000 ËÌÂÚÔÌ›ÛıÈ· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜. ∏ Â›ÏˆÛ‹ ÙÔ˘ÛÈÙÈÔ‡ ÙÔ˘ ¿ÍÈ˙Â fiÛ· ¯Ú‹Ì·Ù· ı· Î¤Ú‰È˙Â ¤Ó·˜ Î·Ïfi˜ Ì·Ú·ÁÎfi˜ ÛÂ12 ¯ÚfiÓÈ·. ∏ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ‰È¤ıÂÙÂ, Â›ÛË˜, ÌÂÁ¿ÏË˜ ·Í›·˜ ÎÔÛÌ‹Ì·Ù·.ŸÏ· ·˘Ù¿ Î·Ù·Û¯¤ıËÎ·Ó172.

∏ ·Î›ÓËÙË ÂÚÈÔ˘Û›· Î·Ù·Ï‹ÊıËÎÂ ·fi ÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ. ™ÙÔ˘˜ ÎÏË-ÚÔÓfiÌÔ˘˜ ·¤ÌÂÈÓ·Ó Ë Î·ÙÔÈÎ›· ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˘ Î·È ÙË˜ ÕÓÓ·˜ÛÙËÓ ÂÓÔÚ›· ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘ Î·È ‰‡Ô ÌÂÁ¿Ï· ·Î›ÓËÙ· ÛÙË Û˘-ÓÔÈÎ›· ÙË˜ ª¿ÏÙ·˜, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ173. ∆Ô ¤Ó· ·Î›ÓËÙÔ ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡Î¿ËÎÂ ÙÔ 1825174 Î·È ·¤ÌÂÈÓÂ ÌfiÓÔ ÙÔ ÔÈÎfiÂ‰Ô175. ∆Ô ¿ÏÏÔ ·ÔÙÂ-

44

169. ∏ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· ·˘Ù‹ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi Ù· ÔÏÏ·Ó‰ÈÎ¿ ·Ú¯Â›· Î·È Â›Ó·È ÈÔ·ÏËıÔÊ·Ó‹˜ ·fi ÙÈ˜ 18 ª·˝Ô˘, Ô˘ ÓÔÌ›˙·ÌÂ ·Ï·ÈfiÙÂÚ·. ∫ˆÓ. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜,∞Ó¤Î‰ÔÙ· ÈÛÙÔÚÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›·, fi.., ÛÛ. 69-70.

170. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., Û. 14.171. ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È ª·ÎÂ‰ÔÓ›· 1800-1825, fi.., ÛÛ. 29-30.172. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ·, fi.., ÛÛ. 14-15.173. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., ÛÛ. 549-550.174. ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜, «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·Ù¿ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ π∏ã Î·È ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘

π£ã ·ÈÒÓ·», fi.., Û. 53.175. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., ÛÛ. 549-550: «ÔÈÎfiÂ‰ÔÓ ÂÓ ÙË Û˘ÓÔÈÎ›· ª¿Ï-

ÏÔ‡ÓÙ·Ó ·fi Ù¤ÛÛÂÚ· Ì·Á·˙È¿ Î·È ‰¤Î· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ·. ∫ÏËÚÔÓfiÌÔÈ ‹-Ù·Ó Ë ¯‹Ú· ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˘, ÕÓÓ· ¶¿ÈÎÔ˘, Î·Ù¿ ÙÔ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ Î·È Ô·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ µ¿ÈÏÔ˜ Î·Ù¿ Ù· ‰‡Ô ÙÚ›Ù·. ∏ ˘fiıÂÛË ÙË˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜·Ú¤ÌÂÓÂ ÂÎÎÚÂÌ‹˜ fiÙ·Ó ¤ı·ÓÂ Ô µ¿ÈÏÔ˜, ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1841, Î·È ÂÓ Û˘ÓÂ-¯Â›· Ë ÕÓÓ·, ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1857. ∫ÏËÚÔÓfiÌÔÈ ÙÔ˘ µ¿ÈÏÔ˘ ‹Ù·Ó Ë Û‡˙˘Áfi˜ ÙÔ˘™Ô˘ÏÙ¿Ó· Î·È Ô ÁÈÔ˜ ÙË˜ ™ˆÙ‹ÚÈÔ˜, ÂÓÒ ÙË˜ ÕÓÓ·˜ Ë Û˘ÓÒÓ˘ÌË ·ÓÈ„È¿ÙË˜, ı˘Á·Ù¤Ú· ÙË˜ ª·Ú›·˜176 ¶¿ÈÎÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘ ƒÔÁÎfiÙË. ªfi-ÏÈ˜ ÙÔ 1862, Ë ÕÓÓ· ƒÔÁÎfiÙË, ÂÎÚÔÛˆÔ‡ÌÂÓË ·fi ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙË˜¢ËÌ‹ÙÚÈÔ, ‹ÁÂÈÚÂ ·ÁˆÁ‹ ÚÔ˜ ÂÍ·ÁÔÚ¿ ÙˆÓ ÌÂÚÈ‰›ˆÓ ÙˆÓ Û˘ÁÎÏËÚÔ-ÓfiÌˆÓ, Ë ÔÔ›· ·ÔÚÚ›ÊıËÎÂ ÏfiÁˆ ·Ú·ÁÚ·Ê‹˜177.

ÕÓÓ· ¯‹Ú· ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˘ ª·Ï¿ÓÔ˘

°È· ÙËÓ ÕÓÓ·, ¯‹Ú· ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˘ ª·Ï¿ÓÔ˘, Î·Ù¤¯Ô˘ÌÂ ·-ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎ¤˜ ÂÈ‰‹ÛÂÈ˜. ◊Ù·Ó ÎfiÚË ÙÔ˘ °È·ÎÔ˘Ì‹ ¶¿ÈÎÔ˘, ÛËÌ·-ÓÙÈÎÔ‡ ¤ÌÔÚÔ˘ ÙË˜ fiÏË˜. ∆Ô 1845 ‰¿ÓÂÈÛÂ ÛÙÔ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎfi ÔÚ-Ê·ÓÔÙÚÔÊÂ›Ô ÙË˜ ªfiÛ¯·˜ 3.000 ¯¿ÚÙÈÓ· ÚÔ‡‚ÏÈ· Î·È ·ÊÈ¤ÚˆÛÂ ÙÔÓÌÈÛfi ÙfiÎÔ ÛÙ· Û¯ÔÏÂ›· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜178. ÿÛˆ˜ ˙Ô‡ÛÂ ÛÙË ªfiÛ¯·.¶¤ı·ÓÂ ÙÔ 1857. ∆Ô 1875, ÔÈ ÂÎÙÂÏÂÛÙ¤˜ ÙË˜ ‰È·ı‹ÎË˜ ÙË˜, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ·ÓÈ„ÈÔ› ÙË˜ π¿Îˆ‚Ô˜ Î·È ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ƒÔÁÎfiÙË˜, ÁÓˆÛÙÔÔ›ËÛ·Ó ÛÙËÓÂÏÏËÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜ fiÙÈ179 «‰È· ÙË˜ ‰È·ı‹ÎË˜ Î·-Ù·ÏÂ›ÂÈ 120.000 ÁÚfiÛÈ· ÂÈ˜ ÙÔ ÂÓ ªfiÛ¯· ÔÚÊ·ÓÔÙÚÔÊÂ›ÔÓ, ÙˆÓ Ùfi-ÎˆÓ ÌÂÚÈ˙ÔÌ¤ÓˆÓ ˆ˜ ÂÍ‹˜: ÂÓ ÙÚ›ÙÔÓ ÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›ÔÓ, ÂÓ ÙÚ›ÙÔÓ Ë ÂÓÔ-Ú›· ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜ Î·È ÂÓ ÙÚ›ÙÔÓ Ô πˆ¿ÓÓË˜ ƒÔÁÎfiÙË˜, ·ÓÈ„Èfi˜ ÙË˜·Ô‚ÈˆÛ¿ÛË˜, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔÓ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÂÈ˜ ÙÔÓ Â›ÙÚÔÔÓ ÙË˜Ê˘Ï·Î‹˜». √ πˆ¿ÓÓË˜ ƒÔÁÎfiÙË˜ Â›¯Â ÛÙÔ ÌÂÙ·Í‡ Âı¿ÓÂÈ ÛÙ· 1869180.ŒÙÛÈ, ÔÈ ÙfiÎÔÈ fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ÔÛÔ‡ ÂÚÈ‹Ïı·Ó ÛÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ·. ∂›ÛË˜, ËÕÓÓ· ¶¿ÈÎÔ˘ Î·È ÔÈ ·ÓÈ„ÈÔ› ÙË˜ ·ÊÈ¤ÚˆÛ·Ó ÛÙËÓ ÂÓÔÚ›· ÙË˜ ¶·Ó·-

45

Ù·˜ (ºÚ·ÁÎÔÌ·¯·Ï¿) Î·È ·Ú·ÏÂ‡Úˆ˜ ·˘ÙÔ‡ Ù¤ÛÛÂÚ· Ì·Á·˙Â›· Î·È Û˘ÓÂ¯fiÌÂ-Ó· ‰¤Î· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ·».

176. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., ÛÛ. 549-550.177. Ÿ.., Û. 550. ∆ÂÏÈÎÒ˜ ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ƒÔÁÎfiÙË ÎÏËÚÔÓfiÌËÛ·Ó ·fi ÙËÓ ∞ÓÓ¤Ù·

ÌÂÚ›‰ÈÔ ·fi ÙÔ ¯¿ÓÈ ÙÔ˘ ª·Ï¿ÓÔ˘. ∆Ô Èı·ÓfiÙÂÚÔ Â›Ó·È fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÌ‹Ì·ÙÔ˘ ÔÈÎÔ¤‰Ô˘ ÛÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÛËÌÂÚÈÓÒÓ Ô‰ÒÓ ºÚ¿ÁÎˆÓ, µ·ÛÈÏ¤ˆ˜ ∏Ú·ÎÏÂ›Ô˘Î·È ∂ÚÌÔ‡, ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·ÁfiÚ·ÛÂ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ô Â˘ÂÚÁ¤ÙË˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ∫·ÙÔ‡ÓË˜ Î·È ÙÔ ·ÊÈ¤ÚˆÛÂ ÛÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÙË˜.

178. ™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «O ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜», fi.., 385-386.179. πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ª·ÎÂ‰ÔÓ›·˜, π. ª. £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ∫Ò‰ÈÎ·˜ ¢ËÌÔÁÂÚÔ-

ÓÙ›·˜ 14, 115.180. ™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «O ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜», fi.., 397-398.

ÁÔ‡‰·˜ ¤Ó· ·Î›ÓËÙÔ, «·¯Ù·ÚÈÎfi ÈÙ˙·Ú¤»181, ‰ËÏ·‰‹ Î·Ù¿ÛÙËÌ· Ì˘-Úˆ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›¯Â ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·ÛË, ÂÓÒ Ë „ÈÏ‹ Î˘ÚÈfiÙËÙ· ·Ó‹-ÎÂ ÛÂ Î¿ÔÈÔ ‚·ÎÔ‡ÊÈ.

∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜ & °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶¿ÈÎÔ˜: ∞ÔÎ·Ù¿ÛÙ·ÛË Û˘Á¯‡ÛÂˆÓ

∏ ·Ú¿‰ÔÛË ‰È¤ÛˆÛÂ ÙËÓ Â›‰ËÛË fiÙÈ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÚÔÎÚ›ÙˆÓ ÙË˜£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, Ô˘ ÚÔÛ¯ÒÚËÛ·Ó ÛÙË ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· Î·È ÂÎÙÂÏ¤-ÛıËÎ·Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓfiÙ·Ó ¤Ó· Ì¤ÏÔ˜ ÙË˜ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ¶¿ÈÎÔ˘182 Î¿ÔÈÔ˜ ªÈÏÙÈ¿‰Ë˜ Ã·Ù˙‹ ¡¿ÓÔ˘, Ô ÂÔÓÔÌ·-˙fiÌÂÓÔ˜ ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜.

∆Ô 1820 ˙Ô‡ÛÂ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î¿ÔÈÔ˜ ¤ÌÔÚÔ˜, ÔÓÔÌ·˙fiÌÂ-ÓÔ˜ ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·Ê·ÈÚ¤ıËÎÂ Ë Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ ‰ÈÏˆÌ·ÙÈÎ‹ÚÔÛÙ·Û›· Î·È Â·Ó‹ÏıÂ ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÙÔ˘ Ú·ÁÈ¿183. °È· Ó· ‰È·ı¤ÙÂÈ ˆ˜ÙfiÙÂ ‰ÈÏˆÌ·ÙÈÎ‹ ÚÔÛÙ·Û›·, ‹Ù·Ó ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· ÔÏ‡ Â‡ÔÚÔ˜. ªÂ-ÚÈÎÔ‡˜ Ì‹ÓÂ˜ ÚÈÓ, Î¿ÔÈÔ˜ ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘ Â›¯Â Î·Ù·‚¿ÏÂÈ ÙÔÛÂ‚·ÛÙfi ÔÛfi ÙˆÓ 510 ÁÚÔÛ›ˆÓ ÁÈ· Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÂÈ ¤Ó· ÛÙ·Û›‰È ÛÙÔÓÓ·fi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘184, ¤Ó‰ÂÈÍË ÌÂÁ¿ÏË˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹˜ ¿ÓÂÛË˜.§·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë ÙË Û·ÓÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ-Î‹ Â˘Ì¿ÚÂÈ· ·ÌÊÔÙ¤ÚˆÓ ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ, Î·Ù·Ï‹ÁÔ˘ÌÂ ÛÙÔ Û˘-Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ ÚfiÛˆÔ.

√ ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· Â›¯Â Û¯¤ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙË µÈ¤ÓÓË,‰ÈfiÙÈ ÌÂ ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ Î·ÙÔ›ÎÔ˘ ÙË˜ fiÏË˜ ·˘Ù‹˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜Û˘Ó‰ÚÔÌËÙ‹˜ ‰‡Ô ÂÎ‰fiÛÂˆÓ ÛÙ· 1812 Î·È 1816185. ™Â ‰‡Ô ¿ÏÏÂ˜ Â-ÚÈÙÒÛÂÈ˜, Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· Î·Ù¿ Ù· ¤ÙË 1806 Î·È 1813, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜Û˘Ó‰ÚÔÌËÙ‹˜ Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘, ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ °ÂˆÚÁ›Ô˘186. √ ÙÂ-

46

181. ™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «O ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜», fi.., 365-368.∆Ô ·Î›ÓËÙÔ ‹Ù·Ó ·Ó··ÏÏÔÙÚ›ˆÙÔ Î·È Ë ÂÎÎÏËÛ›· Â›¯Â ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ÙÔ ·ÓÔÈÎÔ-‰ÔÌ‹ÛÂÈ, ·Ó Ù˘¯fiÓ Î·Ù¤ÚÚÂÂ. µÚÈÛÎfiÙ·Ó ‰›Ï· ÛÙÔÓ «ÙÂÎ¤», ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÔ Ù¤ÌÂÓÔ˜ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÔ‡ ¶·Û¿, Ô˘ ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ¯·ÚÙÔÁÚ·ÊÈÎÒ˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ Ô-‰Ô‡˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ˘ Î·È ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ô˘ πˆ·ÎÂ›Ì, ÛÙÔ ÙfiÙÂ ‡„Ô˜ ÙË˜∂ÁÓ·Ù›·˜. ™Â ·ÓÙÈÛÙ¿ıÌÈÛÌ· ÚÔ˜ ÙË ‰ˆÚÂ¿, Ë ÂÓÔÚ›· ·Ó¤Ï·‚Â Ó· ÙÂÏÂ› Î¿ıÂ ¯Úfi-ÓÔ, ÙËÓ ËÌ¤Ú· ÙË˜ ÂÔÚÙ‹˜ ÙÔ˘ ™Ù·˘ÚÔ‡, ÌÓËÌfiÛ˘ÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. ∏ ·Ó¿ÌÓË-ÛË ÙË˜ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË˜ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎÂ Ì¤¯ÚÈ ÙÈ˜ Ì¤ÚÂ˜ Ì·˜.

182. µÏ. fi.., ÛÛ. 382-383.183. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË˜, π∞ª, fi.., Û. 425.184. ∫Ò‰ÈÎ·˜ ∞Á›Ô˘ ∞ı·Ó·Û›Ô˘, º. 7.185. ™ËÌÂÈÒÓÂÙ·È ˆ˜ «∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘ £ÂÛ·ÏÔÓÈÎÂ‡˜» Î·È ˆ˜ «∞Á·ıfi-

ÓÈÎÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ‡˜». µÏ. ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎÂÈ·, fi.., ÛÛ. 96 Î·È 106.186. ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎÂÈ·, fi.., ÛÛ. 86 Î·È 101.

ÏÂ˘Ù·›Ô˜, Ô ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜, ‰Èfi-ÙÈ ˘‹ÚÍÂ Û˘Ó‰ÚÔÌËÙ‹˜ ÂÎ‰fiÛÂˆÓ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘, Û˘ÁÎÂ-ÎÚÈÌ¤Ó· Î·Ù¿ Ù· ¤ÙË 1802 Î·È 1804187.

∏ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˘ ·Ó·‰‡ÂÙ·È Î·È ·fi Ì›· ÊÚ¿-ÛË ÙË˜ ‰È·ı‹ÎË˜ ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË °Ô‡Ù· ∫·ÊÙ·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘, Ë ÔÔ›· Û˘ÓÙ¿-¯ıËÎÂ ÙÔ 1815: «…∞Ê›Óˆ ÂÈÙÚfiÔ˘˜ ÌÔ˘ ÙÔ˘˜ ‰‡Ô Á·Ì‚ÚÔ‡˜ ÌÔ˘,°ÂÒÚÁÈÔÓ Î·È ™·Ó‰ˆÓ‹Ó, Î·È ÙÔÓ Î˘Ú ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔÓ. ∆ÔÓ ÔÚÎ›˙ˆ ÂÈ˜ÙÔÓ £ÂfiÓ, ‰È· Ó· ÂÈÛÙ·Ù‹ Î·È ·˘Ùfi˜, Ó· ÂÓı˘ÌËı‹ Ù· fiÛ· ÂÁÒ ¤Î·-Ì· ‰È’ ·˘ÙfiÓ, Ó· Î¿ÌË Î·È ·˘Ùfi˜ ÂÈ˜ Ù· ÂÁÁfiÓÈ· ÌÔ˘188». °È· Ó· Û˘-ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ Ô πˆ¿ÓÓË˜ ∫·ÊÙ·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘ ÙÔÓ ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ ÛÙÔ˘˜ ÂÎÙÂÏÂ-ÛÙ¤˜ ÙË˜ ‰È·ı‹ÎË˜ ÙÔ˘, ı· ¤ÚÂÂ Ó· ÙÔÓ Â›¯Â ÛÂ ÌÂÁ¿ÏË ˘fiÏË„Ë,·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÙÔÓ ıÂˆÚÂ› ÈÎ·Ófi Ó· Û˘Ì‚È‚¿ÛÂÈ ÙÈ˜ ‰È·Ê·ÈÓfiÌÂÓÂ˜ ·ÓÙÈ-ı¤ÛÂÈ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ Á·ÌÚÒÓ ÙÔ˘189. ∞Ó·˙ËÙÔ‡ÌÂ, Û˘ÓÂÒ˜, ¤Ó· Úfi-ÛˆÔ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ÙÔ˘ ∫·ÊÙ·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘.

∞fi ÙÈ˜ Â‡ÔÚÂ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, ÙÔ fiÓÔÌ·∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˜ ··ÓÙ¿ ÌfiÓÔÓ ÛÙÔ˘˜ ¶¿ÈÎÔ˘˜. ∫·Ù¿ ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ·,ÏÔÈfiÓ, Ô ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜ Î·È Ô ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ‹Ù·Ó ÔÈ ÁÈÔÈ ÙÔ˘°ÂˆÚÁ›Ô˘ (˘ÈÔ‡ ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˘) ¶¿ÈÎÔ˘. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ Â·Ó¿ÏË„Ë ÙˆÓÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ÛÙË ‰È·‰Ô¯‹ ÙˆÓ ÁÂÓÂÒÓ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙˆÓ ¶¿È-ÎˆÓ (∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˜-°ÂÒÚÁÈÔ˜ ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˘-∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘), ¿Ï-ÏÔ˜ ÛÔ‚·Úfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· Ó· Î·Ù·Ï‹ÍÔ˘ÌÂ ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ·˘Ùfi Â›Ó·ÈÔ ÏÔ‡ÙÔ˜ ÙÔ˘ °ÂÒÚÁÈÔ˘ ¶¿ÈÎÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È Ë ‚È‚ÏÈÔÊÈÏ›· ÙÔ˘, ‰Â‰Ô-Ì¤ÓÔ˘ fiÙÈ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ï›ÁÔ˘˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·Ù›Â˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘Ô˘ ÁÚ·ÊfiÙ·Ó Û˘Ó‰ÚÔÌËÙ‹˜ ÛÂ ÂÎ‰fiÛÂÈ˜ ‹ ÙÈ˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â ˘ÏÈÎÒ˜190.

ªÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ºÈÏÈÎÒÓ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜, Ë ·Ú¿‰ÔÛË ‰È¤ÛˆÛÂ,¯ˆÚ›˜ ¿ÏÏ· ÛÙÔÈ¯Â›·, ÙÔ fiÓÔÌ· «ªÈÏÙÈ¿‰Ë˜ Ã·Ù˙‹ ¡¿ÓÔ˘, Ô ÂÔÓÔ-Ì·˙fiÌÂÓÔ˜ ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜»191. ∏ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈÂÈ‚Â‚·ÈˆıÂ›. ∂›ÛË˜, ‰È¤ÛˆÛÂ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˘ Ã·Ù˙‹°Ô‡ÛË ‹ ªÈÏÙÈ¿‰Ë ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ ıÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ‡˜ÓÔÌÈÎfi˜, Ô˘ ÛÔ‡‰·ÛÂ ÛÙËÓ π¤Ó· Î·È ÔÏ¤ÌËÛÂ ÛÙË ¡fiÙÈ· ∂ÏÏ¿‰·,

47

187. ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎÂÈ·, fi.., ÛÛ. 78 Î·È 81.188. °. ∞ÁÁÂÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∆· Î·Ù¿ ÙÔÓ ·Ô›‰ËÌÔÓ ÚˆÙ·ıÏËÙ‹Ó ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ÙˆÓ

∂ÏÏ‹ÓˆÓ ·ÁÒÓÔ˜ ÙÔÓ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯ËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiÏÂˆ˜ °ÚËÁfiÚÈÔÓ ÙÔÓ ∂′, ÙfiÌ. ∞′,∞ı‹Ó·È 1866, Û. 429. ¶Ú‚Ï. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «πˆ¿ÓÓË˜ ∫·ÊÙ·ÓÙ˙ÈfiÁÏÔ˘», fi.., Û. 439.

189. µÏ. ÙË Û¯ÂÙÈÎ‹ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ Á¿ÏÏÔ˘ ÚÔÍ¤ÓÔ˘ ÛÙÔ ∞. ∫·Ú·ı·Ó¿ÛË˜,£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È ª·ÎÂ‰ÔÓ›· 1800-1825, fi.., Û. 26.

190. ÃÂÎ›ÌÔÁÏÔ˘, «∏ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜», fi.., ÛÛ. 128-129.191. ∞. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, «∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È Ë ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË»,

fi.., Û. 77.

ÂÓÒ ·ÚÁfiÙÂÚ· ¤ÁÈÓÂ ‰ÈÏˆÌ¿ÙË˜ ÛÙÔ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜192.¶ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÂÚ› Û˘Á¯‡ÛÂˆ˜, fiˆ˜ ı· Ê·ÓÂ› ·Ì¤Ûˆ˜. ™‡Ì-ÊˆÓ· ÌÂ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ¤ÚÂ˘Ó· Ô ıÂÛÛ·ÏÔÓÈÎÂ‡˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ªÈÏ-ÙÈ¿‰Ë˜ ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˘ ‰È·Ù¤ÏÂÛÂ ‰ÈÂ˘ı˘ÓÙ‹˜ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô ÙÔ˘Brasov (1814;), ·ÏÏ¿ Î·È ÙË˜ ∑·ÁÔÚ¿˜, ÙÔ˘ Novi-Sad (1812-1816),ÙÔ˘ ∆›ÚÓ·‚Ô˘ (1819) Î·È ÙË˜ §¿ÚÈÛ·˜ (1820) Î·È ÙÔ 1825-1826 ‰ÈÂ˘-ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÂ›Ô˘ ÙÔ˘ ¡·˘Ï›Ô˘ Î·È ÁÂÓÈÎfi˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·˜ ÙÔ˘ ˘-Ô˘ÚÁÂ›Ô˘ ¶·È‰Â›·˜ Î·È ¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜193. √ ÁÈÔ˜ ÙÔ˘, Ô ∞¯ÈÏÏÂ‡˜ ∞Á·-ıÔÓ›ÎÔ˘ (1832-1892), ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÛÙË Ã·ÏÎ›‰· (fiÔ˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÂÁÎ·-Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘) Î·È ˘‹ÚÍÂ ·ÓÒÙ·ÙÔ˜ ‰ÈÎ·ÛÙÈÎfi˜. √ ÂÁ-ÁÔÓfi˜ ÙÔ˘ ªÈÏÙÈ¿‰Ë˜ ∞¯. ∞Á·ıÔÓ›ÎÔ˘ (1876-1938) ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Â›ÛË˜ÛÙË Ã·ÏÎ›‰· Î·È ˘‹ÚÍÂ ·ÓÒÙ·ÙÔ˜ ‰ÈÎ·ÛÙÈÎfi˜, fiˆ˜ Î·È Ô ·Ù¤Ú·˜ÙÔ˘194.

∞Ó Û˘Ó‰˘¿ÛÔ˘ÌÂ fiÏÂ˜ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜, ÚÔÎ‡ÙÂÈ fiÙÈ Ë·Ú¿‰ÔÛË ¤Î·ÓÂ Û‡Á¯˘ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ‰‡Ô ÚfiÛˆ·, ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔÁÈ·Ù› ¤ÊÂÚ·Ó ÙÔ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ fiÓÔÌ· ‹ ÚÔÛˆÓ‡ÌÈÔ «∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜». √¤Ó·˜ ‹Ù·Ó Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ (Î·È fi¯È ÓÔÌÈÎfi˜) Ô˘ Î·Ù·ÁfiÙ·Ó ÌÂÓ ·fiÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤‰Ú·ÛÂ Û’ ·˘Ù‹Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛËÙÔ˘ 1821 Î·È ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÚfiÎÚÈÙÔ˜ ÙË˜ fiÏË˜ (‰ËÏ·‰‹ Ô ªÈÏÙÈ¿‰Ë˜∞Á·ıfiÓÈÎÔ˘). √ ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ∞Á·ıfiÓÈÎÔ˜ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ¶¿ÈÎÔ˘, Ô˘˙Ô‡ÛÂ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ‹Ù·Ó Â‡ÔÚÔ˜ Î·È ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Â›Ó·ÈÚfiÎÚÈÙÔ˜. ∞˘Ùfi˜ ‹Ù·Ó Û˘ÓÂÒ˜ Ô ¿ÁÓˆÛÙÔ˜, Î·Ù¿ Ù· ¿ÏÏ·, ¶¿ÈÎÔ˜,Ô˘ ·Ó·˙ËÙÂ› Ë ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· Î·È ·˘Ùfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÎÙÂÏ¤ÛıËÎÂ ÙÔ1821195.

48

192. £ÂÔ‰ˆÚ›‰Ë˜, fi.., ÛÛ. 18 Î·È 76.193. A. Karathanasis, L’Hellenisme en Transylvanie, Thessalonique 1989, ÛÛ.

120-121 Î·È 210.194. ∂ÁÎ˘ÎÏÔ·È‰Â›· ¶¿˘ÚÔ˜-Larousse, Ù. 1, Û. 62.195. ∫·È fi¯È Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶¿ÈÎÔ˜ Ô˘ Â›¯Â Âı¿ÓÂÈ ÙÔ 1815. µÏ. ™ÙÔÁÈfiÁÏÔ˘, «O

ÂÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Ó·fi˜ ÙË˜ ¶·Ó·ÁÔ‡‰·˜», fi.., 373.

18. ∞ı. π. ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘, ∏ Î·ÙÔ¯‹ ÂÓ ª·ÎÂ‰ÔÓ›·. µÈ‚Ï›ÔÓ ¢ã, √È BÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ ÂÓ∞Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ª·ÎÂ‰ÔÓ›· Î·È £Ú¿ÎË, ÙÂ‡¯. µã, 1943 Î·È 1944, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË1951, 8Ô, ÛÂÏ. 308.

19. ∂ÌÌ. £. °ÚËÁÔÚ›Ô˘, ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È µÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ, ¤Î‰ÔÛÈ˜ 2·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›-ÎË 1954, 8Ô, ÛÂÏ. Ëã+662.

20. ¶·ÓËÁ˘ÚÈÎfiÓ ÏÂ‡ÎˆÌ· †°ÂÚÌ·ÓÔ‡ ∫·Ú·‚·ÁÁ¤ÏË, ÌËÙÚÔÔÏ›ÙÔ˘ ∫·ÛÙÔ-Ú›·˜, ÂÈÌÂÏÂ›· ∞ÏÂÍ. §¤ÙÛ·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1959, 4Ô, ÛÂÏ. 80 (92 ÂÈÎfiÓÂ˜).

21. ∞. ¡. §¤ÙÛ·, ¢‡Ô ‰È·Ï¤ÍÂÈ˜: ∞ã, ∆· ÂÏ·Ù‹ÚÈ·, ¿ÙÈÓ· ÒıËÛ·Ó ÙÔÓ ∫¿Û-Û·Ó‰ÚÔÓ Ó· È‰Ú‡ÛË ÙËÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎËÓ. µã, ∏ ÂÍ¤ÏÈÍÈ˜ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜Î·Ù¿ ÙËÓ Ì·ÎÂ‰ÔÓÈÎ‹Ó, ÚˆÌ·˚Î‹Ó Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹Ó ÂÚ›Ô‰ÔÓ, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË1964, 8Ô, ÛÂÏ. 72.

22. ∆. ª. ∫·ÙÛÔ˘ÁÈ¿ÓÓ Ë, ¶ÂÚ› ÙˆÓ µÏ¿¯ˆÓ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ¯ˆÚÒÓ. ∞ã,™˘Ì‚ÔÏ‹ ÂÈ˜ ÙËÓ ¤ÚÂ˘Ó·Ó ÂÚ› ÙË˜ Î·Ù·ÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ∫Ô˘ÙÛÔ‚Ï¿¯ˆÓ, £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË 1964, 8Ô, ÛÂÏ. 96+1 ¯¿ÚÙË˜.

23. ∆. ª. ∫·ÙÛÔ˘ÁÈ¿ÓÓ Ë, ¶ÂÚ› ÙˆÓ µÏ¿¯ˆÓ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ¯ˆÚÒÓ. µã, ∂ÎÙÔ˘ ‚›Ô˘ Î·È ÙË˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙˆÓ ∫Ô˘ÙÛÔ‚Ï¿¯ˆÓ Â› ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË 1966, 8Ô, ÛÂÏ. 120.

24. πˆÓ. ™Ù. ¢Ú·ÁÔ‡ÌË, ∫ÔÈÓfiÙË˜, ŒıÓÔ˜ Î·È ∫Ú¿ÙÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1967,8Ô, ÛÂÏ. 194.

25. π . ∫. µ·Û‰Ú·‚¤Ï ÏË, ∏ ºÈÏÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›·, Ô ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ Î·È Ë ÚˆÛÈ-Î‹ ÔÏÈÙÈÎ‹, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1968, 8Ô, ÛÂÏ. 20.

26. ¢ËÌ. Ã·Ù˙ËÁÈ¿ÓÓ Ë, ∞ÈÓ›ÁÌ·Ù· ÙË˜ πÛÙÔÚ›·˜. ∆Ô ÕÎÙÈÔÓ Î·È Ë ∫ÏÂÔ¿-ÙÚ·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1968, 8Ô, ÛÂÏ. 24.

27. µ. £. µÔÁÈ·Ù˙‹, ∏ ÁÂˆÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ÛÔ˘‰·ÈfiÙË˜ ‰È¿ ÙËÓ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ Ì·ÎÂ‰ÔÓÔıÚ·ÎÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1968, 8Ô, ÛÂÏ. 24.

28. ¶·Ó. ∫. °˘ÈfiÎ·, ∏ Û˘ÌÌ·¯›· ÙÔ˘ ºÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ ∂ã ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ ∞ÓÓ›‚· Î·-Ù¿ ÙË˜ ƒÒÌË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1969, 8Ô, ÛÂÏ. 62.

29. ∫ˆÓ. ∞. µ·‚Ô‡ÛÎÔ˜, ∏ ªÂÁ¿ÏË π‰¤· ˆ˜ È‰¤· Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙË˜,£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1970, 8Ô, ÛÂÏ. 43.

30. µ·Û. §·Ô‡Ú‰·, ∏ ÚÔÛˆÈÎfiÙË˜ ÙÔ˘ ªÂÁ¿ÏÔ˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ Î·Ù¿ ÙÔÓ∞ÚÚÈ·ÓfiÓ, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1971, 8Ô, ÛÂÏ. 30.

31. ∞ÊÈ¤ÚˆÌ· ÂÈ˜ Ù· 150 ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙË˜ ∂·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆ˜ ÙÔ˘ 1821 (‰È·Ï¤ÍÂÈ˜˘fi ÙˆÓ Î.Î. ∞. µ·Î·ÏÔÔ‡ÏÔ˘, Ã·Ú. ºÚ·ÁÎ›ÛÙ·, ÃÚ. §·ÌÚÈÓÔ‡, °.ª·Ì¤ÏË, °. ÃÈÔÓ›‰Ë, πˆ. µ·Û‰Ú·‚¤ÏÏË, ∂ÌÌ. ¶ÚˆÙÔ„¿ÏÙË, ∂Ï. ¶ÚÂ‚ÂÏ¿-ÎË, ∞. ¢·ÛÎ·Ï¿ÎË), £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1971, 8Ô, ÛÂÏ. 240.

32. °ÂÒÚÁÈÔ˘ ªfi‰Ë, Ô ‰ÈËÁËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÙÔ˘ ª·ÎÂ‰ÔÓÈÎÔ‡ ∞ÁÒÓÔ˜, £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË 1972, 8Ô, ÛÂÏ. 28.

33. π . ∫. µ·Û‰Ú·‚¤Ï ÏË, √ ÊÈÏÈÎfi˜ Î·È ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ °È¿ÓÓË˜ º·ÚÌ¿ÎË˜. ∏ËÚˆÈÎ‹ ¿Ì˘Ó· ÛÙË ªÔÏ‰·‚›·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1972, 8Ô, ÛÂÏ. 62.

34. ™Ù. •‡‰Ë, æ˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜ ÂÈ˜ ÙËÓ ÚÔ·Ú·ÛÎÂ˘‹Ó ÙÔ˘ ∂ÈÎÔ-ÛÈ¤Ó·, ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÚˆÙÔÂıÓÈÎÈÛÌfi˜ Î·È ÂıÓÈÎÈÛÌfi˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1972,8Ô, ÛÂÏ. 44.

35. π . ∫. µ·Û‰Ú·‚¤Ï ÏË, ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È Ë Ó·˘-Ì·¯›· ÙÔ˘ ¡·˘·Ú›ÓÔ˘, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1973, 8Ô, ÛÂÏ. 31.


∂£¡π∫∏ µπµ§π√£∏∫∏

36. ¡ÈÎ. ¶. ∞Ó‰ÚÈÒÙ Ë, ∫Ú˘ÙÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1974,8Ô, ÛÂÏ. 246.

37. π . ∫. µ·Û‰Ú·‚¤Ï ÏË, ∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821 Î·È Ù· Û˘ÌÊ¤-ÚÔÓÙ· ÙˆÓ ªÂÁ¿ÏˆÓ ¢˘Ó¿ÌÂˆÓ, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1975, 8Ô, ÛÂÏ. 35.

38. π . ™. ¡fiÙ·ÚË, √ ·ÙÚÈˆÙÈÎfi˜ ·ÁÒÓ·˜ ÙÔ˘ ∫ÔÚ·‹ ÚÈÓ Î·È Î·Ù¿ ÙËÓ Â-·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1821, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1976, 8Ô, ÛÂÏ. 37.

39. ∞ÔÛ Ù. E. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˘, √È ŒÏÏËÓÂ˜ ÛÔ˘‰·ÛÙ¤˜ ÛÙ· 1821, £ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË 1978, 8Ô ÌÈÎÚfi, ÛÂÏ. 59.

40. ¢ËÌ. ∫·Ó·ÙÛÔ‡ÏË, H £Ú¿ÎË Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÚˆÌ·˚ÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ (ProvinciaThracia), £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1979, 8Ô ÌÈÎÚfi, ÛÂÏ. 20.

41. ∫ˆÓ. ™‚ÔÏfiÔ˘ÏÔ˘, ∏ ·fiÊ·ÛË ÁÈ· ÙËÓ ˘Ô¯ÚÂˆÙÈÎ‹ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓÏËı˘ÛÌÒÓ ÌÂÙ·Í‡ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Î·È ∆Ô˘ÚÎ›·˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1981, 8Ô, ÛÂÏ. 27.

42. ÃÚ. §·ÌÚÈÓÔ‡, √ ∆‡Ô˜ ÛÙÔÓ ∞ÁÒÓ·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1982, 8Ô ÌÈÎÚfi,ÛÂÏ. 26.

43. ∞ÔÛ Ù. E. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˘, ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘ ∂ÏÏË-ÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙË˜ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, fiˆ˜ ÙÔ ÛÎ¤ÙÔÓÙ·Ó Î·È ÙÔÛ˘˙ËÙÔ‡Û·Ó ÔÈ ËÁ¤ÙÂ˜ ÙÔ˘, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1986, 8Ô ÌÈÎÚfi, ÛÂÏ. 29.

44. TÂÚ¤˙· ¶ÂÓÙ˙ÔÔ‡ÏÔ˘-B·Ï·Ï¿, √ ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓË˜ fiˆ˜ÊÈÏÔÛfiÊËÛÂ ¿Óˆ ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÙÔ˘ \21, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1987, 8Ô, ÛÂÏ. 28.

45. ¶. ÃÔÓ‰ÚÔÁÈ¿ÓÓ Ë, ∂ÚÁÔÁÚ·Ê›·, ‹ÙÔÈ ‰Â›ÎÙË˜ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ Î·ıË-ÁËÙÔ‡ ∞. ∂. µ·Î·ÏÔÔ‡ÏÔ˘ Î·È ÌÓÂ›· ÙˆÓ ‚È‚ÏÈÔÎÚÈÛÈÒÓ ÛÙ· ÂÈÛÙËÌÔ-ÓÈÎ¿ Î·È ¿ÏÏ· ÂÚÈÔ‰ÈÎ¿ Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙÔÓ ËÌÂÚ‹ÛÈÔ Ù‡Ô, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË1988, 8Ô ÌÈÎÚfi, ÛÂÏ. 53.

46. ªÓ‹ÌË ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË, 200 ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙË Á¤ÓÓËÛ‹ ÙÔ˘ (1792-1992), £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1995, 8Ô, ÛÂÏ. 88.

47. ¶. ÃÔÓ‰ÚÔÁÈ¿ÓÓ Ë, ∂ÚÁÔÁÚ·Ê›·, ‹ÙÔÈ ‰Â›ÎÙË˜ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ Î·ıË-ÁËÙÔ‡ ∞. ∂. µ·Î·ÏÔÔ‡ÏÔ˘ Î·È ÌÓÂ›· ÙˆÓ ‚È‚ÏÈÔÎÚÈÛÈÒÓ ÛÙ· ÂÈÛÙË-ÌÔÓÈÎ¿ Î·È ¿ÏÏ· ÂÚÈÔ‰ÈÎ¿ Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙÔÓ ËÌÂÚ‹ÛÈÔ Ù‡Ô, µã ¤Î‰ÔÛË Â-·˘ÍËÌ¤ÓË Î·È ‚ÂÏÙÈˆÌ¤ÓË, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1997, 8Ô ÌÈÎÚfi, ÛÂÏ. 54.

48. ¡. π . ª¤ÚÙ˙Ô˘, ∆Ô °¤ÓÔ˜ ÚÈÓ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔ \21, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2003, 8Ô,ÛÂÏ. 21.

49. ∫ˆÓ. ÃÈÒÏÔ˘, ∆Ô ÔÏ˘ıÚ‡ÏËÙÔ ªÂÏ¤ÓÈÎÔ Î·È Ô ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ¶ÔÏ˘-˙ˆ˝‰Ë˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2004, 8Ô, ÛÂÏ. 36.

50. TÂÚ¤˙· ¶ÂÓÙ˙ÔÔ‡ÏÔ˘-B·Ï·Ï¿, ∏ 25Ë ª·ÚÙ›Ô˘ Î·È Ô ·ÙÚÈˆÙÈ-ÛÌfi˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2005, 8Ô, ÛÂÏ. 20.

51. ∫ˆÓÛ Ù·ÓÙ›ÓÔ˘ ∞Ó. µ·‚Ô‡ÛÎÔ˘, ∏ Â·Ó¿ÛÙ·ÛÈ˜ ÙÔ˘ 1821 Î·È ÙÔª·ÎÂ‰ÔÓÈÎfiÓ ∑‹ÙËÌ·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2007, 8Ô, ÛÂÏ. 13.

52. ¡. ∫. ªÔ˘ÙÛfiÔ˘ÏÔ˘, ∏ «∫fiÎÎÈÓË ∂ÎÎÏËÛÈ¿» (Kızıl Kilise) ÎÔÓÙ¿ÛÙÔ Sivri Hisar ÙË˜ ∫··‰ÔÎ›·˜. ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ˜ Î·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ›,£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2007, 8Ô, ÛÂÏ. 55.

53. ∏ ·Ô‰fiÌËÛË ÙÔ˘ ∂ıÓÈÎÔ‡ ∫Ú¿ÙÔ˘˜ Î·È ÙË˜ πÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘. ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹∏ÌÂÚ›‰·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 29 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 2007, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2007, 8Ô, ÛÂÏ. 97.

ISBN 978-960-7265-92-0


∂£¡π∫∏ µπµ§π√£∏∫∏

Documents

koinon tis politeias