Embed Size (px)
Citation preview
1
Komuna e Skënderajit
PLANI ZHVILLIMOR KOMUNAL I SKENDËRAJIT
2017 - 2025
Shkurt, 2017
2
Plani Zhvillimor Komunal i Skënderajit është hartuar nga Komuna e Skënderajit, nën përkrahjen e Programit të Mbështetjes së Planifikimit Hapësinor Komunal në Kosovë (MuSPP), që zbatohet nga Ministrisa e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor.
Komuna e Skënderajit Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor
Programi i Mbështetjes së Planifikimit Hapësinor Komunal në Kosovë
3
PËRMBAJTJA
I. Vendimet administrative në lidhje me Planin Zhvillimor Komunal të Skenderajit.................................................. 7
I.1 Vendimi i Kuvendit të Komunës për hartimin e Planit Zhvillimor Komunal........................................................... 7
I.2 Vendimi i Kuvendit të Komunës për miratimin dhe zbatimin e Planit Zhvillimor Komunal .................................. 8
I.3 Vendimi për pëlqimin mjedisor për Raportin e Vlerësimit Strategjik Mjedisor të Planit Zhvillimor Komunal ....................................................................................................................................................................... 9
I.4 Vendimi i miratimit të Planit Zhvillimor Komunal nga Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor.............. 10
II. Korniza strategjike.................................................................................................................................................... 11
II.1 Plani Hapësinor i Kosovës...................................................................................................................................... 11
II.2 Plani Hapësinor i Zonës me Interes të veëantë "Manastiri i Deviçit"......... .......................................... ........ 13
II.3 Plani Hapësinor për komlpleksin memorial "Adem Jashari.................................................................... ...... 14
1. Hyrje.......................................................................................................................................................................... 15
1.1 Qëllimi i Planit Zhvillimor Komunal....................................................................................................................... 15
1.2 Procesi i pjesëmarrjes publike............................................................................................................................... 15
2. Profili komunal......................................................................................................................................................... 16
2.1 Historiku i shkurtë i Skenderajit............................................................................................................................. 16
2.2 Pozita dhe gjeografia fizike.................................................................................................................................... 17
2.2.1 Pozita Gjeografike ................................................................................................................................................ 17
2.2.2 Topografia ............................................................................................................................................................ 18
2.2.3 Klima ..................................................................................................................................................................... 18
2.2.4 Hidrografia ................................................................................................................................................................. 18
2.2.5 Rrjeti ekologjik ...................................................................................................................................................... 19
2.2.6 Karakteristikat pedologjike ................................................................................................................................ 19
2.6 Demografia............................................................................................................................................................ 20
2.6.1 Numri i popullsisë ................................................................................................................................................ 20
2.6.2 Mosha dhe gjinia ................................................................................................................................................. 20
2.6.3 Përkatësia etnike ................................................................................................................................................. 20
2.6.4 Ekonomitë familjare .............................................................................................................................................. 20
2.6.7 Niveli i arsimimit .................................................................................................................................................. 21
2.6.5 Lëvizjet natyrore .................................................................................................................................................. 21
2.6.6 Lëvizjet mekanike ................................................................................................................................................. 21
2.6.8 Fuqia punëtore, punësimi dhe papunësia ............................................................................................................ 22
2.6.9 Burimet kryesore te jetesës .................................................................................................................................. 22
2.10 Ekonomia............................................................................................................................................................... 23
2.10.1 Ndërmarrjet ........................................................................................................................................................ 24
2.10.2 Bujqësia .............................................................................................................................................................. 25
2.10.3 Toka pyjore ......................................................................................................................................................... 26
2.12 Infrastruktura dhe shërbimet e menaxhimit të ujërave...................................................................................... 28
2.12.1 Furnizimi me ujë ................................................................................................................................................ 28
2.12.2 Kanalizimi fekal ................................................................................................................................................... 28
2.14 Infrastruktura dhe shërbimet e telekomunikacionit........................................................................................... 28
2.14.1 Telefonia ............................................................................................................................................................. 28
2.13 Infrastruktura dhe shërbimet e furnizimit me energji elektrike......................................................................... 29
2.13.1 Rrjeti i shpërndarjes ............................................................................................................................................ 29
2.15 Menaxhimi i mbeturinave.................................................................................................................................... 30
4
2.15.1 Shtrirja e shërbimit dhe deponitë ...................................................................................................................... 30
2.15.2 Numri i shfrytëzuesve......................................................................................................................................... 30
2.16 Fatkeqësitë natyrore............................................................................................................................................. 30
2.16.1 Vërshimet ............................................................................................................................................................ 30
2.16.2 Thatësia ............................................................................................................................................................... 31
2.16.3 Erozioni ............................................................................................................................................................... 31
2.16.4 Tërmetet ............................................................................................................................................................. 31
2.16.5 Zjarret ................................................................................................................................................................. 31
2.11 Infrastruktura dhe shërbimet e transportit......................................................................................................... 32
2.11.1 Rrugët magjistrale ................................................................................................................................... 32
2.11.2 Rrugët regjionale ...................................................................................................................................... 32
2.11.3 Transporti publik rrugor ..................................................................................................................................... 33
2.11.4 Transporti hekurudhor ....................................................................................................................................... 34
2.11.5 Transporti ajror ................................................................................................................................................... 34
2.9 Infrastruktura dhe shërbimet sociale dhe publike................................................................................................. 34
2.9.1 Institucionet shëndetësore ................................................................................................................................... 34
2.9.2 Institucionet arsimore ........................................................................................................................................... 35
2.9.3 Institucionet kulturore .......................................................................................................................................... 36
2.9.4 Institucionet sportive dhe rekreative ................................................................................................................... 37
2.9.5 Institucionet e Mirëqenies Sociale dhe Komunitetit............................................................................................ 38
2.9.6 Institucionet fetare ............................................................................................................................................... 39
2.9.7 Institucionet administrative dhe të sigurisë ......................................................................................................... 39
22.3.6 Pronësia e tokës .................................................................................................................................................. 22
.9.8 Hapësirat publike .................................................................................................................................................. 39
2.17 Mjedisi dhe sipërfaqet me rrezikshmëri ......................................................................................................... 40
2.17.1 Ndotja e ajrit ...................................................................................................................................................... 40
2.17.2 Ndotja e ujit ....................................................................................................................................................... 40
2.17.3 Ndotja e tokës .................................................................................................................................................... 40
2.17.4 Ndotja akustike .................................................................................................................................................. 41
2.4 Trashëgimia natyrore............................................................................................................................................... 42
2.4.1 Monumentet natyrore .......................................................................................................................................... 42
2.5 Trashëgimia kulturore............................................................................................................................................ 42
2.5.1 Trashëgimia arkitekturale .................................................................................................................................... 46
2.5.2 Trashëgimia arkeologjike .................................................................................................................................... 46
2.5.3 Zona e veçantë e mbrojtur .................................................................................................................................. 46
2.7 Vendbanimet........................................................................................................................................................... 47
2.7.1 Qendra komunale ................................................................................................................................................. 47
2.7.2 Fshatrat ................................................................................................................................................................. 47
2.7.3 Vendbanimi joformal...................................................................................................................................................... 47
2.8 Banimi..................................................................................................................................................................... 51
2.8.1 Kapacitetet dhe tipologjia e banimit .................................................................................................................... 51
2.8.2 Shfrytëzimi i kapaciteteve të banimit ................................................................................................................... 51
2.8.3 Pronësia e fondit të banimit ................................................................................................................................. 52
2.8.4 Vjetërsia e fondit të banimit................................................................................................................................. 52
2.8.5 Furnizimi i kapaciteteve të banimit me infrastrukturë......................................................................................... 52
2.8.6 Përballueshmëria financiare................................................................................................................................. 52
Venbanimi joformal......................................................................................................................................................... 52
2.3 Shfrytëzimi i tokës.................................................................................................................................................. 53
5
2.3.1 Vendbanimet ........................................................................................................................................................ 53
2.3.2 Infrastruktura e transportit.................................................................................................................................... 54
2.3.3 Toka bujqësore ..................................................................................................................................................... 54
2.3.4 Toka pyjore .......................................................................................................................................................... 54
2.3.5 Sipërfaqet ujore .................................................................................................................................................... 55
2.3.5 Pronësia e tokës .................................................................................................................................................. 55
2.18 Kapacitetet administrative komunale................................................................................................................. 56
2.18.1 Punësimi ............................................................................................................................................................. 56
2.18.2 Kualifikimet ......................................................................................................................................................... 56
2.19 Kapacitetet financiare.......................................................................................................................................... 56
2.19.1 Buxheti komunal ................................................................................................................................................ 56
2.19.2 Shpenzimet ........................................................................................................................................................ 56
2.19.3 Investimet kapitale ............................................................................................................................................ 56
2.19.4 Korniza afatmesme buxhetore .......................................................................................................................... 57
2.19.5 Sektori privat dhe komuniteti ............................................................................................................................ 57
3. Vlerësimi i gjendjes.................................................................................................................................................. 58
3.1 Gjendja socio-demografike ..................................................................................................................................... 59
3.5 Zhvillimi ekonomik................................................................................................................................................. 60
3.7 Infrastruktura teknike dhe shërbimet përkatëse .................................................................................................. 61
3.6 Infrastruktura dhe transporti ................................................................................................................................. 62
3.2 Shërbimet sociale dhe publike............................................................................................................................... 63
3.9 Mjedisi..................................................................................................................................................................... 64
3.8 Trashëgimia............................................................................................................................................................. 65
3.3 Vendbanimet.......................................................................................................................................................... 66
3.4 Banimi..................................................................................................................................................................... 67
3.10 Vlerësimi i kapaciteteve investive........................................................................................................................ 69
4. Vizioni për të ardhmen e Komunës, qëllimet dhe objektivat.................................................................................. 71
4.1 Vizioni...................................................................................................................................................................... 71
4.2Qëllimet dhe objektivat ......................................................................................................................................... 72
5. Koncepti i Zhvillimit Hapësinor................................................................................................................................. 79
5.1 Zhvillimi sipas sektorëve......................................................................................................................................... 79
5.1.2 Zhvillimi ekonomik ................................................................................................................................................ 81
5.1.3 Zhvillimi social ...................................................................................................................................................... 84
5.1.4 Infrastruktura teknike .................................................................................................................................. 85
5.1.5 Infrastruktura publike dhe sociale........................................................................................................................ 86
5.1.6 Vendbanimi,banimi ...................................................................................................................................... 88
6.1Prioritetet e Zhvillimit Strategjik dhe Plani i Veprimit.......................................................................................... 90
6.1.1 Prioritetet e Zhvillimit Strategjik......................................................................................................................... 90
6.1.2 Plani i Veprimit..................................................................................................................................................... 91
6
Tabelat
Tabela 1. Shpërndarja e sipërfaqë së tokës
Tabela 2. Rrugët e komunës
Tabela 3. Struktura pronësore e siperfaqës së tokës së komunës
Tabela 4. Numri i ekonomive familjare brenda viteve
Tabela 5.Struktura arsimore në banimin kolektiv
Tabela 6. Struktura arsimore në banimin individual
Tabela 7. Tipologjia e vendbanimeve
Tabela 8. Tipologjia e banimit dhe lartësitë e ndërtimeve
Tabela 9. Fondi i banimit dhe numri i ekonomive familjare
Tabela 10. Shtëitë e ndërtuara të kateogrisë së (V) pestë sipas viteve
Tabela 11. Të dhëna për objektet sportive-rekreative të komunës
Tabela 12. Shfrytëzuesit e shërbimeve sociale sipas kategorive
Tabela 13.. Lista e Bankave prezente në Skënderaj
Tabela 14. Prodhimet mesatare vjetore të kulturave bujqësore
Tabela 15. Rrugët e nivelit kombëtar - gjatësia, gjendja, ngarkesa
Tabela 16. Shkalla e erozionit
Tabela 17. Rritja e popullsisë në vite
Anekset
Shënimet tabelare të gjendjes ekzistuese
ANEKS 1 - Qyteti në raport me Kosovën
ANEKS 2 - Ndarjet Administrative
ANEKS 5 - Pedologjia
ANEKS 7 - Shfrytëzimi i Tokës
ANEKS 9 - Trashëgimia Natyrore
ANEKS 10 - Trashëgimia Kulturore
ANEKS 11 - Shpërndarja e popullsisë
ANEKS 12 - Numri i ekonomive familjare
ANEKS 13 - Vendbanimet dhe Venbanimet jofortmale
ANEKS 15 - Institucionet Shëndetsore
ANEKS 16 - - Institucionet Arsimore
ANEKS1 9 - Objektet Fetare
ANEKS 21 - Infrastruktura Transportuese
ANEKS 2 - Shpërndarja e Rrjetit të Kanalizimit
ANEKS 24 - Menaxhimi i Mbeturinave
ANEKS 25 - Ndotësit e Mjedisit
Të dhënat kartografike
ANEKS 13 - Hartat e gjendjes ekzistuese
ANEKS 14 - Koncepti i Zhvillimit Hapësinor
7
I.Vendimet administrative në lidhje me Planin Zhvillimor Komunal të Skënderajit
I.1 Vendimi i Kuvendit të Komunës për hartimin e Planit Zhvillimor Komunal
8
I.2 Vendimi i Kuvendit të Komunës për miratimin dhe zbatimin e Planit Zhvillimor Komunal
9
I.3 Vendimi për pëlqimin mjedisor për Raportin e Vlerësimit Strategjik Mjedisor të Planit Zhvillimor
Komunal
10
I.4 Vendimi i miratimit të Planit Zhvillimor Komunal nga Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor
11
II. Korniza strategjike
II.1 Plani Hapësinor i Kosovës
Në Planin Hapësinor të Kosovës (2010-2020 +) Struktura hapësinore e territorit të Kosovës shkoqitet në zona të cilat zhvillimin e vet e bazojnë në veçanti të përbashkëta gjeografike, ekonomike dhe sociale. Zonat e propozuara janë:
Porti i Kosovës ‐ zona e kaltër / administrative, arsimore, shërbyese tregtare, agroindustriale dhe turistike. - Prishtina kryeqendër, qendër administrative dhe universitare - Zonë energjetike (prodhimit të energjisë) - Port kryesor i transportit në dhe prej Kosovës dhe port për veprimtari tregtare dhe Shërbyese.
Thesari i Kosovës ‐ zona e gjelbër ‐ industriale, shërbyese tregtare, agroindustriale - Mitrovica, qendër me rolin udhëheqës në industrinë e rëndë përpunuese të mineraleve, Zhvillim të agrobiznesit, tregtisë e industrisë shërbyese.
Urat e Kosovës ‐ zonat e verdha / shërbyese tregtare, agroindustriale e turistike - Ferizaji, Gjilani, Gjakova, qendra apo ura lidhjeje dhe bashkëpunimi me shtetet fqinje dhe më gjërë (Maqedoninë, SMZ, Shqipërinë,..) - Zhvillim të artizanateve, industrisë shërbyese dhe asaj tregtare, industrisë përpunuese të mineraleve, agroindustriale dhe turistike. Kopshtet e Kosovës ‐ zonat e portokallta / kulturore‐turistike, agroindustriale dhe shërbyese tregtare. - Prizreni, Peja, qendra me vlera të trashëgimisë natyrore dhe kulturore, atraktive për turizëm rekreativ dhe atij kulturor. - Zhvillim të tregtisë, agrobiznesit, industrisë shërbyese, industrisë përpunuese, artizanateve Skënderaj bën pjesë në zonën e Thesarit të Kosovës me qendër Mitrovicën. Rrjedhimisht Plani Zhvillimor Komunal i Skënderajt i prezentuar në këtë dokument përcjell vijat e përcaktuara nga PHK për zhvillim të hapësirës së gjelbër.
THESARI I KOSOVËS (HAPËSIRA E GJELBËR)
Karakteristikat kryesore – Karakterisikat e hapësirës së gjelbër ‐ Paraqet pjesën veriore të Kosovës të
përbërë nga komunat: Mitrovicë, Vushtrri, Skenderaj, Zveçan, Leposaviç dhe Zubin Potok në qendër me qytetin e Mitrovicës. Hapësira e gjelbër me një sipërfaqe prej 2.083 km², rreth 300.000 banorë (UNHCR, 1998) është zonë kryesisht rurale ku rreth 65% e popull‐sisë jeton në fshatra dhe rreth 35% në qytete. Qyteti I Mitrovicës kishte rreth 68.000 banorë(’98), ndërsa sot rreth 75.000 banorë (vlerësim). Komuna e Skenderajt në krahasim me 5 qendrat tjera ka shkallë të lartë të popullsisë rurale rreth 95%, që merren kryesisht me bujqësi dhe është ndër më të pa zhvilluarat në Kosovë. Sipërfaqet e mëdha me tokë bujqësore kualitative në komunën e Vushtrrisë, paraqesin bazë të mirë për zhvillimin e bujqësisë, ndërsa sipërfaqet me kullosa dhe pyje në pjesët më të larta malore të komunës së Leposaviqit dhe Zubin Potokut, ofrojnë mundësi për stimulimin e bujqësisë dhe pylltarisë.
VIZIONI PËR HAPËSIRËN E KOSOVËS
Zonë e zhvilluar industriale që merr rolin udhëheqës në industrinë përpunuese të mineraleve duke respektuar standardet për mjedis, zhvillim të agrobiznesit, tregtisë e industries shërbyese, rritjen e kualitetit të jetës, punësimit dhe barazisë sociale, përmes qeverive lokale aktive, transparente dhe efikase.
12
Qëllimet e përgjithshme:
• Bashkim i qytetit të Mitrovicës, të lidhur në rrjet me qendrat e tjera, • Zhvillimi i rrjetit të fuqishëm urban i vendbanimeve, me qeverisje e shërbime publike në favor të qytetarit, përmirësim të kualitetit të jetesës së qytetarëve, punësim dhe barazi sociale. • Mbështetje ZHEL për ZHEK – shfrytëzim të përparësive konkurruese.
• Zhvillimin e lidhjeve efikase brendaurbane, ndërurbane, rrjetit të infrastrukturës (rrugor, hekurudhor, TI‐së). • Zhvillimin e industrisë përpunuese‐metalurgjike, veprimtarive shërbyese tregtare, agroindustriale, me intensifikim të politikave të mbrojtjes dhe rimëkëmbjes së mjedisit.
Burimi: MMPH, Plani Hapësinor i Kosovës
13
II.2 Plani Hapësinor i Zonës me Interes të Veçantë "Manastiri i Deviçit,Skënderaj”
Në kuadër të komunës së Skënderajt ekziston Manastiri I Deviqit si Zonë e veqantë e mbrojtur me Planin e
Ahtisarit, dhe që duhet të trajtohet conform Ligjit për Zonat e Veqanta të Mbrojtura (Nr.3/L-039).
“Zonë e Veçantë e Mbrojtur” do të jetë një zonë e përcaktuar me hartë, ose me një zonë të përcaktuar që
rrethon një monument, ndërtesë, grup ndërtesash, tërësi, fshat, ose qendër historike të qytetit që mbrohet nga
çdo zhvillim apo aktivitet i cili mund të dëmtojë kontekstin e tij historik, kulturor, arkitektural apo
arkeologjik, mjedisin natyror apo kuadrin vizual estetik.
Ligjit për Zonat e Veqanta të Mbrojtura (Nr.3/L-039)
Manastiri I Deviçit bën pjesë në zonat e definuara me hartë të veqantë.
Llausha - kah manastiri i Deviçit gjenden gjurmët e një vendbanimi të vjetër, gjyteti i quajtur nga populli Gradina, Gradac. Në fshat është ruajtur mikrotoponimi Gradina e Vojvodëve, gërmadha të një kështjelle të lashtë afër kishës së Deviçit. Në lokalitetin e fshatit janë gjetur mbishkrime në pllaka mermeri të kohës antike që dëshmon për ekzistimin e vendbanimit dardan, si: Minerva Auc (=Augusta?). Në shtesën e realcionit të arqipeshkv Pjetër Karagiqit të vitit 1725, shkruan se në qytetin e Pejës misionar apostoli është don Ndre Braçani, misionit të së cilës i takon fshati Lauscia me 6 shtëpi e 21 anëtarë besimtarë katolikë.
Burimi: MMPH, Plani Hapësinor i Zonës me Interes të Veçantë "Shtabi i Përgjithshëm i UÇK-së në Kleçkë dhe Divjakë”
Harta1.Strategjia e ZhvillimitHapësinor (PlaniHapësinor i Kosovës2010-2020+)
14
II.3 Plani Hapësinor për kompleksin memorial "Adem Jashari" në Prekaz.
Vendbanimi karakterizohet me ndërtim të rralë, kryesisht rreth rrugës së rendit të katërt. Objektet janë të
vendosura në grupacione dhe formojnë blloqe të banimit.
E gjithë rruga është e shtruar ma asfalt, ku në të djathtë të kësaj tatëpjete në varrezat e dëshmorëve.
Gjatë luftës, në mars të vitit 1998, Prekazi bombardohet në mënyrë vandale nga ushtria dhe policia serbe.
Në varrezat e dëshmorëve prehen 61 trupat e Jasharajve, në krye me Shaban, Hamëz dhe Adem Jashari, të
cilët ranë heroikisht me 5, 6, dhe 7 Mars 1998, ne betejë me forcat paramilitare serbe.Në këtë tragjedi
vendbanimi pësoi shkatrrime të mëdha në shumicën e objekteve madje deri në shkatrrimin e tyre.
Objektet e shkatërruara në Prekaz janë dëshmi e dhunës, e vandalizimit dhe babrarisë së okupatorit serb, i
cili vrau dhe torturoi banorët në mënyrë barabre dhe shkallën më të ulët të njerzimit.
Në bazaë të gjurmëve në objektet e shkatërruara dëshmohet dhuna që ka ushtruar okupatori ndaj banorëve
të Prekazit, nga plumbat mizor që kan mbetur në koëto gërmadha kemi dëshmin se aty kemi të bëjm me
shkeljen e të drejtave dhe lirinë e njeriut.
Pozita e kompleksit me Kosovën, komunën e Skënderajit dhe Prekazin
Në kuadër të Kosovës fshati Prekaz i poshtëm zë pozitën veriperëndimore me një sipërfaqe prej 580ha, që
shtrihet në shkallën 42 46' të gjersisë veriore gjeografike dhe 21 51' të gjatësis lindore gjeografike(sipas
Griniçit). Prekazi i poshtëm në kuadër të Drenicës zë pozitën verilindore, kurse nga qendra e Skënderajit ka
distanc prej 2km, nga Prekazi i epërm 3km, nga rruga rajonale Drenas-Skënderaj 1km, Burimi - Pejë 58km,
nga Drenasi 16km.
Plani i kompleksit me pozitën e Skënderajit
Kompleksi memorial "Adem Jashari" përfshinë pjesërisht territorin e Prekazit dhe territorin e Skënderajit.
Sipërfaqa e përfshirë e kompleksit në kuadër te kufirit kadastral të Prekazit S1=23.50.67ha.
Sipërfaqa e përfshirë e kompleksit në kuafër të kufirit kadastral të Skënderajit S2=24.25.73
Kompleksi i Jashareve në Prekaz është potenciali kryesor i turizmit historik dhe vlerave të veçanta historike.
Ky kompleks vizitohet nga vizitorë të të gjitha trojeve shqipëtare, si dhe vizitohet nga turistë të huaj për të
njohur rezistencen heroike kombëtare të popullit shqipëtar.
Foto 1,2 Kompleksi memorial "Adem Jashari
15
1. Hyrje
1.1 Qëllimi i Planit Zhvillimor Komunal
Plani Zhvillimor Komunal i Skënderajt(PZHK) siguron një kornizë afatgjate të zhvillimit të Komunës dhe qytetit, duke përcaktuar qëllimet afatgjate të zhvillimit dhe duke identifikuar prioritetet strategjike. Kjo kornizë duhet të sigurojë
• ekonomi të zhvilluar dhe më shumë vende të reja të punës, • zhvillim të përparuar social dhe mundësi të barabarta për të gjithë • mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit, resurseve natyrore dhe kulturore • infrastrukturë të integruar dhe shërbime efikase për qytetarët
Plani Zhvillimor Komunal i Skënderajit (PZHK), si plan shumë-sektorial i përcakton qëllimet afatgjata ekonomike, sociale dhe hapësinore të Komunës për periudhën 2017-2025, në harmoni me Planin Hapësinor të Kosovës. Plani Zhvillimor Komunal është dokument strategjik, që përcjell një vizion të qartë për të cilin është arritur përputhja dhe angazhimi i të gjitha palëve të interesit, të specifikuar më tej përmes qëllimeve dhe drejtimeve strategjike. Duke qenë në rolin e harmonizuesit dhe udhërrëfyesit të zhvillimeve të ardhshme në Malishevë, në sfera të ndryshme të orientuara kah aktivitetet, PZHK-ja ofron mundësinë për të marrë vendime në lidhje me përdorimin e ardhshëm të hapësirës, përcaktimin e regjimit të mbrojtjes dhe zhvillimit të tij, si dhe aktiviteteve socio - ekonomike dhe mjedisore në territorin e Komunës së Skëderajit. Rëndësia e veçantë e PZHK-së, duke e pasur parasysh qasjen integruese përgjatë procesit të hartimit dhe karakterin shumë-sektorial, qëndron në zhvillimin e harmonizuartë mbështetur në potenciale të arritshme të Skënderajit.
Procesi i hartimit të PZHK-së po ashtu kontribuon në zhvillimin e kapaciteteve njerëzore dhe organizative në fushën e planifikimit strategjik hapësinor, duke marrë në konsideratë faktin se ky është plani i parë hapësinor për që hartohet me kapacitetet vetanake komunale.
Në procesin e planifikimit rol të rëndësishëm paraqet Vlerësimi Strategjik në Mjedis (VSM), si një proces obligues dhe përcjellës i hartimit të PZHK, me qëllim të vlerësimit ti ndikimeve potenciale mjedisore të këtij plani si dhe të përmirësimit të tij , duke sugjeruar objektiva apo strategji të reja apo duke i rishikuar ato ekzistuese. Për PZHK të Skënderajit është zhvilluar procesi i VSM që në fazat fillestare të saj, duke u integruar tërësisht në procesin e hartimit, si dhe duke e ngritur cilësinë e procesit dhe të dokumentit, të shoqëruar edhe me raportin e VSM.
1.2 Procesi i pjesëmarrjes publike
Duke u nisur nga qëllimet i PZHK-së dhe fushat që trajtohen në procesin e hartimit të këtij dokumenti, qasja ka qenë gjithëpërfshirëse përgjatë tërë procesit, me qëllim të ofrimit të një kornize të plotë dhe të qëndrueshme të zhvillimit, e cila do ta orientojë zhvillimin dhe do ti paraprijë planifikimit në nivel me specifik. Grupi punues komunal i formuar me qëllim të zhvillimit të procesit dhe hartimit të dokumentit ka qenë grup multi-profesional i përbërë nga stafi i disa drejtorive komunale, të cilët kanë analizuar zhvillimet dhe propozimet në fushat e zhvillimit hapësinor, ekonomik, social, infrastrukturor dhe mjedisor.
16
2. Profili komunal
2.1 Historiku i shkurtë i Skënderajit
Komuna e Skënderajt është një vend i cili daton që nga kohrat e lashta Ilire që dëshmohet me dokumentacionin paraprak të arkivave dhe që ka një parahistori si: Runiku Lokalitet i Neolitit të hershëm dhe të ri, pastaj monumentet mesjetare Surigana: Kështjellë antike dhe mesjetare; monumenti mesjetar në Tushilë “Gjytet” (gërmadha) etj.
Skënderaj është qendra e një krahine ndër me rezistueset, në gjithë trojet shqiptare. Populli i saj i ngulitur që nga lashtësia në këto troje, gjithmonë deri në ditët e sotme ishte i prirur që të mos nënshtorhet ndaj asnjë pushtuesi pa marrë parasysh fuqinë e tij dhe gjithëherë duke pasur për motiv mbrojtjën e trojeve të tyre etnike.
Pra, Skënderaj është një nga qendrat dhe trevat më kryengritëse në të gjitha trojet shqiptare. Ai u ngrit kundër Perandorisë Osmane dhe me 1891, ia bëri rrafsh me tokë Sarajin që po ngrehte për administratën turke, pikërisht në Skënderajn e sotëm.
Në vitin 1912, Hasan Prishtina, edhe ky bir Drenice, me prejardhje nga Palaci i Skënderajt, mbajti fjalimin mobilizues pranë Kullës së Ahmet Delisë së Prekazit, trimat e të cilit fshat, në periudha të ndryshme kohore ndërruan ritmin monoton të historisë dhe mbeten në kujtesën e kombit si shembujt më tipik se si vdiset për t’u bërë tapia e kësaj toke.
Më 1912, Ahmet Delia i kundërvihet hordhive të armatosura serbe që terrorizonin fshatin me ç’rast vret disa ushtarë serbë. Nga kjo ditë, për kohë të gjatë ndërron kursi i sjelljes së policisë dhe ushtrisë serbe ndaj popullatës së pafajshme. Nuk hyhet kohë e pa kohë për të bastisur shtëpitë shqiptare.
Por jo vetëm Prekazi sfidoi pushtuesit e sidomos hegjemoninë serbe. E gjithë Drenica ishte log betejash në krye me Azem e Shotë Galicën në vitet e njëzeta kur hegjemonia serbe po bënte përpjekje të shpërngulë me terror shqiptarët për ta konolizuar atë me sllavë, e gjthë Drenica u përgjak në vitin 1945 ngase bijt e sajë po kuptonin fare mirë se po bëhej tradhëti dhe trojet shqiptare prapë po ngelnin nën thundrën sllave.
Më 1981,Tahir Meha, i po këtij fshati, tregon se si i dilet zot vatanit . Ngujohet në kullë dhe lufton derisa me tanke ushtria moderne jugosllave ia bën rrafsh me tokë kullën e Emin Latifit – gjyshit të tij dhe bashkëluftëtarit të Azem Galicës.
Ushtria Çlirimatare e Kosovës (UÇK) është themeluar në këto troje dhe me të vërtetë Skënderaj konsiderohet treva më kryengritëse e Kosovës dhe trojeve tjera shqiptare.
Operacionet ushtarake të ushtrisë serbe në mars të vitit 1998 në Prekaz kundër udhëheqësit të UÇK Adem Jashari paraqesin fillimin e luftës së përgjakshme kundër pushtuesve serb. Adem Jashari, Komandanti legjendar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës(UÇK-së) përfundimisht i bëri të ditur botës se sa është i lidhur për trualli dhe çfarë sakrificash në përmasa mitike është në gjendje të përballojë për lirinë e atdheut njeriu shqiptar e në veçanti shqiptari i Drenicës.
Historiku i ri administrativ
Koncepti i zhvillimit lokal, i kuptuar si proces i ndryshimit dhe përmirësimit të strukturave ekonomike
brenda një territori homogjen nuk është i ri. Sipas ligjit për qeverisje lokale, Komunës i është dhënë roli
kryesor në krijimin e “kushteve themelore për zhvillim të qëndrueshëm ekonomik”. Komuna ka rolin kyq si
politikberes, inovatore dhe akter i rëndësishëm në krijimin e prosperitetit lokal.
Procesi efektiv i decentralizimit do të mundesoje demokracinë që të lejojë vullnetin e shoqërisë civile për të
marrë pjesë në qeverisjen e çështjeve lokale.
Zhvillimi i brendshëm i bazuar në resurse lokale njerzore dhe natyrore dhe qasja e vet determinimit bazuar
në nevojat lokale dhe në shfrytëzimin e njohuris në nivelin lokal, kërkojnë vizion të ri të qeverisë lokale duke
17
përfshirë: promovimin e rritjes ekonomike, reduktimin e pabarazisë, rritjen e pjesëmarrejes dhe eliminimin
e varfërisë. Pjesmarrja në zhvillimin ekonomik lokal nuk është e kuptuar si përfundim por si mjet, nëpërmes
të cilit mund të arrihen qëllimet e zhvillimit lokal.
Burimi- Rzhnj. Undp.2004
Qeveria lokale e Skënderajit përbëhet prej dy pjesëve kryesore:
- Kuvendi Komunal - trupit legjislativ
- Bordi i Drejtorëve - trup ekzekutiv
2.2 Pozita dhe gjeografia fizike
2.2.1 Pozita gjeografike
Në një sipërfaqe prej 378 km², e shtrirë në qendër të Drenicës, Komuna e Skënderajit kufizohet në veri me Komunën e Mitrovicës dhe Zubin Potokun, në lindje me Vushtrrinë, në juglindje me Drenasin (Gllogovcin), në jug me Malishevën, në jugperëndim me Klinën, ndërsa në perëndim me Burimin (Istogun). Kjo sipërfaqe prej 37, 439, 83 ha, ka mbi 40% tokë të punueshme.
Territori i Komunës së Skënderajit ka një konfiuracion kodrinoro-malor me lartësi mbidetare mesatare prej 500-700m, kurse pikën më të lartë e paraqet maja e Qyqavicës me lartësi 1, 117 m.Kjo komunë shtrihet rreth koordinantav gjeografike: 42° 44 48 V dhe 20° 47 19 L.
Nëpër Komunë kalojnë disa rrugë me karkter të rrugëve nacionale si:
Në pjesën veriore rruga Pejë- Mitrovicë, e cila ka akse Lindje - Perëndim.
Rruga Skënderaj- Drenas-Komoran -Prishtinë, ka aks Veri-Jug dhe është rrugë me karakter nacional
Me karkter të rrugës regjionale është rruga Skënderaj - Klinë.
Gjithashtu Skënderaji është i lidhur edhe me një rrugë të kategorisë së IV me qytetin e Vushtrrisë.
Harta 2. Pozita eSkënderajit në Kosovë
18
2.2.2 Topografia
Territori i Komunës së Skënderajit ka konfiguracion kodrinoro-malorë me lartësi mbidetare mesatare prej 500–700 m, kurse pikën më të lartë e paraqet maja e Qyqavicës me lartësi 1 117 m.
Ka reliev të butë, përshkohet me lugina lumenjësh të vegjël, kryesisht dominon klimë e mesme kontinentale që karakterizohet me dimëra të ashpër, vera të thata me temperatura të larta e reshje të pakta, ndërsa ka një florë dhe faunë të pasur.
2.2.3 Klima
Në komunën e Skënderajit si makroklimë mbizotëron klima kontinentale me verëra të nxehta dhe me dimëra shumë të ashpër dhe të ftohët. Meqënëse komuna ka një terren kodrinoro - malor me siguri ka edhe mikroklima të caktuara në pjesë të caktuara të territorit të saj, por në mungesë të një stacioni meteorologjik nuk ka të dhëna të sakta.Të dhënat për kushtet klimatike të komunës merren nga stacioni meteorologjik i Mitrovicës.
Temperatura mesatare vjetore është 10 0C
Muaji me i nxehët është Korriku dhe Gushti me 20.4 0C
Muji me i ftohtë është Janari me – 1.3 4 0C
Maksimumi absolut arrihet në Gusht me mbi 36.4 0C
Minimumi absolut arrihet në shkurt -25.24 0C
Erërat dominante në Skënderaj kanë drejtimin e veriperëndimit. Erërat verore dhe pranverore fryejn nga jugu. Shpejtësitë mesatare më të mëdha të erërave janë:
Perëndimore 9.3 m/sec;
Verilindore 4.2 m/sec;
Veriperëndimore 3.8 m/sec;
Jugore 2.8 m/sec dhe
Lindore1.6 m/sec.
Në komunë gjatë vitit të reshurat mesatare janë 604,8 mm
Vjetorja maksimale 850.9 mm (të reshura)
Vjetorja minimale 394.9 mm (të reshura)
Ditët më të hershme 5.11
Ditët më të vonshme 3.05
Lagështia relative mesatare vjetore e ajrit është 71,4 %. Lagështia relative mesatare sipas stinëve në verë ështe 62,5 %, në pranverë 68,5 %, në vjeshtë 72,6 % dhe ne dimër 81,6 %.
2.2.4 Hidrografia
Terreni në të cilin është komuna e Skënderajit i takojnë slivit të Detit Adriatik. Në lindje të komunës rrjedh lumi Klina, rrjedha e majtë e Drinit të Bardhë. Në lindje dhe juglindje rrjedhin lumejtë Sitnica dhe Drenica.
Lumi “Klina” buron në fshatin Kuqicë dhe përshkon territorin në aksin veri jug dhe kalon nëpër tërë territorin e Komunës si dhe në qendrën e qytetit të Skënderajit me një rrjedhë të ngadalshme, me një thellësi mesatare dhe një gjatesi prej 40 km.
Gjithashtu nëpër territorin e komunës ka edhe një numër të madh përrockash të cilat në tërësi derdhen në lumin “Klina”. Rrjedhat e lumenjëve nuk i rrezikojnë vendbanimet sepse ato deri më tani nuk kanë dalur nga shtrati i tyre.
19
2.2.5 Karakteristikat pedologjike
Komuna e Skenderajt shtrihet në terrenin me përbërje të llojllojshme pedologjike. Në bazë të shënimeve nga Plani Urbanistik i vitit 1974 shihet se territori i ngushtë i qendrës së qytetit ka një përbërje ranore, me prezencën e karbonateve, Aluvininë, ndërsa në pjesët tjera të terrenit të komunës përbërja e tokës është humusore dhe smonicë. Kualiteti i tokës variron nga toka e klasit të parë deri te toka e klasit të V-stë.
Kategoritë e tokës Sipas shënimeve katastrale dhe studimeve të mëhershme toka e komunës përfshihet në kategoritë I deri në VI si dhe tokën e pakategorizuar jopjellore (tokë shterrpë) Një pjesë shumë e vogël me afro 10 % të sipërfaqes së gjithmbarshme bënë pjesë në kategorinë e II-të dhe të I-rë, ndërsa pjesa dërmuese bënë pjesë në kat.e V dhe të VI.
2.2.6Rrjeti ekologjik
Komuna e Skënderajit karakterizohet me shumëllojshmëri në pikëpamje të përmbajtjes morfologjike, të klimës, përmbajtjes pedologjike, konfiguracionit të terrenit dhe lartësisë mbidetare e që kushtëzon llojllojshmërinë e botës bimore dhe shtazore. Bota bimore është e llojllojshme, kryesisht kultivohen drithërat si gruri, tërshëra, elbi, misri, thekra, etj. Sipërfaqe të mëdha gjinden nën pemishte, kurse një pjesë e konsiderueshme gjindet nën pyje, gjegjësisht male dhe dushkaja të cilat gjinden në tërë territorin. Pylli është faktorë dominant i hapësirës jetësore të njeriut, e këtë duhet shikuar si faktorë të domosdoshëm natyror e shoqëror të jetës dhe rregullatrë të jetës në tokë. Është I rendësishëm funksioni i pyllit si rregullatorë i regjimit të ujit, pengimit të erozionit të tokës dhe vërshimeve të sipërfaqeve bujqësore e lagjeve, si faktorë të sigurimit të ajrit të pastër dhe pengimit të aero-ndotjes në vendbanime. Është i rëndësishëm ndikimi i pyllit në temperaturën e ajrit, tokës dhe shpejtësisë së erërave dhe në përgjithësi mund të thuhet se është ndikim i madhë dhe i rendësishëm i pyllit në gjendjen shëndetësore të njeriut dhe rekreacionin e tij. Prej sipërafqeve të përgjithshme nën pyje në komunë 2,0% përbëjnë pyjet e larta, 19,9% të ulëta gjersa pyjet e degraduara dhe dushkaja përbëjnë 78,1%. Përveç bungut gjendet edhe frashëri, shelnja dhe dardha e egër. Prej llojeve të qubave takohen: therra, gjyli i egër, dhe shumë barishta të tjera. Bota shtazore është e pasur dhe e shumëllojshme. Shumica e prodhuesve bujqësor rrisin kryesisht: lopë, dele, kuaj dhe shpezë. Në territorin e Skenderajt është i përfaqësuar edhe një numër i madh i egërsirave siq janë: derri i egër, dreni, fëllanza, lepuri, ujku, dhelpëra dhe sqarfi. Këto lloje të egërsirave janë të përshtatshme për zhvillimin e gjuetisë. Fushat e gjyetisë janë të përshtatshme por mungojnë stazat e gjyetisë e mungojnë edhe objektet dhe mjetet e gjyetisë në mënyrë që të ruhet dhe rritet fondi i egërsirave.
Burimi: Komuna e Skënderajit
20
2.6 Demografia
2.6.1 Numri i popullsisë
Sipas vlerësimeve, aktualisht në Komunën e Skënderajit jetojnë 51,317 banorë, që përbëjnë rreth 3% të banorëve të Kosovës. Prej numrit të gjithmbarshëm të banorëve në komunë, 6612 (rreth 13%) jetojnë në zonën urbane, dhe 87% që jetojnë në zona rurale.
Përveç numrit të banorëve rezident, vlerësohet se janë edhe rreth 15.000 persona nga Skënderaji të cilët jetojnë jashtë vendit.
Dendësia e popullsisë në zonën urbane është të 1421.9 banorë për km², ndërsa në zonat rurale është 119.66 banorë km² për pothuaj se e njëjtë me nivelin e Kosovës - 177.4 banorë për km².
Prezantimi i të dhënave statistikore për vitet e mëparshme është bërë në bazë të regjistrimit të vitit 1948/71, ndërsa për vitet 1981/91 të dhënat janë mbledhur nga statistikat në Beograd. Nuk kishte asnjë regjistrim të duhur zyrtar në vitin 2001, por Agjencia e Statistikave të Kosovës ka kryer vlerësimin e popullsisë. Regjistrimi i mëparshëm dhe vlerësimi i popullsisë i kryer nga autoritetet e Kosovës përfshin numrin e përgjithshëm të popullsisë, ndërsa të dhënat e regjistrimit të vitit 2011 përfshijnë vetëm popullsinë rezidente. Duke marrë këtë konsideratë mungesën e konsistencës, është e vështirë të jepet një vlerësim i saktë për numrin e rritjes së popullsisë gjatë viteve.
2.6.2 Mosha dhe gjinia
Në Komunën e Skënderajit, pjesëmarrja e popullsisë me grupmoshë prej 0-20 vjet është 47%, me
grupmoshë 20-60 vjet është 48%, dhe mbi 60 vjet është 5%. Karakteristikë e Komunës së Skënderajit është
dominimi i moshës së re me 47%, dhe kjo paraqet një potencial të rëndësishëm për zhvillimin ekonomik të
saj në të ardhmen.
Sa i përket raporti gjinor në përbërjen e popullsisë në Komunën e Skënderajit, struktura gjinore është si
vijon:
meshkuj – 25, 879, ose 50,4%;
femra – 25,438 ose 49,6%.
vërehet një dominim i vogël prej rreth 0.8 %
2.6.3 Përkatësia etnike
Shumica e popullsisë në Komunën e Skënderajit është shqiptare me 99.81%. Pjesëtarë të nacionalitet serb janë 50 banorë (0,13%), të nacionalitet boshnjak 42 banorë ( 0.03%),të komunitetit ashkali janë 10( 0.0%),goran janë 1 dhe turq 1, ndërsa 4banorë (0,03%) janë të padeklaruar.
2.6.4 Ekonomitë familjare
Sipas regjistrimit të fundit të popullsisë komuna e Skënderajit ka 7.731 ekonomi familjare, ka 10620 njësi banesore, me madhësinë mesatare të familjes prej 4.8 persona (shih Aneksin 12- Harta e Numrit të Ekonomive familjare sipas Vendbanimeve). Komuna e Skënderajit në krahasim me komunat fqinje dhe në nivel të Kosovës është një nga komunat me familje të mëdha
Në bazë të të dhënave në dispozicion Komuna e Skënderajit ka pasur një trend në rritje të ekonomive familjare brenda viteve, me një rritje prej ~41% për periudhën 1948/1981, dhe një rritje prej 100% në numrin e ekonomive familjare nga viti 1981 e deri tek viti 2011. Kjo rritje e numrit të ekonomive familjare, përveç si rezultat i rritjes së numrit të gjithmbarshëm të banorëve, ka ardhur edhe si rezultat i ndryshimeve sociale-ekonomike dhe procesit të ndarjes së familjeve të mëdha në familje më të vogla.
21
EKONOMITË FAMILJARE NË VITE
Viti 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2008 2011
Numri i ekonomive familjare 2,632 2,751 2,754 3,015 3,127 4,137 6,127 7.731
Tabela 4. Numri i ekonomive familjare brenda viteve Burimi: Komuna Skënderaj
Lëvizjet natyrore
Edhe komuna e Skënderajit sa i perket levizjes natyrore te popullsise nuk dallon shume nga levizja natyrore e popullsise ne nivelin kombetar. Nataliteti ne kete komune eshte 28‰ (SzhEK Skënderaj 2005-2010) ndersa mortaliteti eshte 5‰. Për krahasim, vlerat në nivel të Kosovës për vitin 2006 janë: nataliteti 16.3‰ ndërsa mortaliteti 3.6‰ (ESK - Ndryshimet Demografike 1948- 2006). Pra edhe nataliteti edhe mortaliteti janë më të larta se sa mesatarja në nivel shtetëror. Sipas Entit të Statistikave të Kosovës, Lindjet në komunën e Skënderajt për vitin 2006 ishin 3.3%, ndërsa vdekjet 2.8% (Statistikat vitale të Kosovës 2006).
2.6.6 Lëvizjet mekanike
Kushtet për jetë më të mirë, qasja në shërbimet e kualitetit më të lartë, infrastruktura më e mirë është
faktor kryesor i cili ndikon në lëvizjen e banorëve të kësaj komune, dhe atë nga drejtimi rural për në
drejtimin urban. Shpopullimi i vendbanimeve edhe në këtë komunë është i theksuar dhe kjo ndodh
prej vendbanimeve kodrinore malore ne drejtim të qytetit të Skënderajit, dhe nga shkaku i koncentrimit të
aktiviteteve kryesore në këtë qytet, si shërbimet kryesore publike, administrative, kulturore dhe aktivitetet
ekonomike. Lëvizja mekanike e banorëve të kësaj komune është e theksuar gjatë viteve 90-ta, kur të rinjtë
nga presionet e pushtetit serb, mosperspektiva për një të ardhme të qëndrueshme për jetë, u detyruan të
lëvizin në drejtim të shteteve të Evropës, sidomos grupmoshat e reja dhe të afta për punë.
Në komunën e Skënderajit janë regjistruar migrime të 1230 familjeve nga fshatrat drejt qytetit si dhe 20
familje nga Skënderaji jashtë komunës (SZhEK Skënderaj 2005-2010)
2.6.7 Niveli i arsimimit
Sipas regjistrimit të fundit (2011) për nivelin e arsimit mbi 10 vjet, komuna e Skënderajit ka një nivel të ndryshueshëm krahasuar me normën mesatare të nivelit të Kosovës.Përgjithësisht, përqindja e arsimimit mbi 12 klasëështë më e ulët se ajo e Kosovës.
NR. ARSIMI NUMRI PËRQINDJE(%)
1 Pa shkollim 423 12.5
2 Fillorr 1208 35.6
3 Mesëm 1221 36.0
4 Student 228 6.7
5 Të lartë 314 9.3
Tabela6. Struktura arsimore në banimin individual Burimi: Komuna Skënderaj
22
NR. ARSIMI NUMRI PËRQINDJE(%)
1 Pa shkollim 74 9.6
2 Fillorr 313 40.6
3 Mesëm 289 37.5
4 Student 26 3.6
5 Të lartë 67 8.7
Tabela5.Struktura arsimore në banimin kolektiv Burimi: Komuna Skënderaj
2.6.8Fuqia punëtore, punësimi dhe papunësia
Shkalla e lartë e papunësisë është një nga çështjet më sfiduese në Kosovë, duke qenë një nga sfidat kryesore edhe për komunën e Skënderajit.
Për ta treguar nivelin e punësimit, në Kosovë merret në shqyrtim popullsia e aftë për punë, përkatësisht grup mosha 15-64 vjeç. Fillimisht bëhet ndarja e popullsisë aktive në dy kategori: popullsia aktive dhe joaktive. Popullsia aktive (fuqia punëtore) përfshinë personat që punojnë dhe ata që në mënyrë aktive kërkojnë punë. Popullsia joaktive përfshinë personat që nuk punojnë dhe që nuk janë duke kërkuar punë (studentët, amviset, pensionistët dhe ata që nuk janë në gjendje për të punuar).
Sipas vlerësimeve aktuale, në popullsinë aktive në komunë përfshihen gjithsej 11730 persona. Prej këtij numri të popullsisë aktive, 5137 janë të punësuar.Sa i përket raportit gjinor në kuadër të popullsisë aktive, përgjithësisht kjo kategori dominohet prej meshkujve. Në kuadër të numrit të të punësuarve, meshkujt përbëjnë 78%, ndërsa femrat 22%, derisa në kuadër të të papunësuarve, meshkujt përbëjnë 65%, ndërsa femrat 35%.
2.6.9 Burimet kryesore të jetesës
Duke u bazuar në burimet e të hyrave në komunën e Skënderajit, shihet se përqindja e të hyrave nga punësimi është shumë i ulët. Po ashtu, niveli i mbështetjes përmes pensioneve dhe skemave sociale është shumë i ulët. Banorët e Skënderajit janë kryesisht të varur nga të hyrat që vijnë nga persona të tjerë dhe nga remitancat.
Sipas të dhënave nga regjistrimi i vitit 2011, vetëm 13% e banorëve mbështeten në të hyrat nga punësimi, që është për 7.8% nën nivelin e Kosovës. Të ardhurat nga skema e pensioneve dhe mirëqenies sociale janë gjithë shumë të ulëta - 5.2% e banorëve mbështeten në të hyrat nga pensionet, 5.4% në ndihma sociale, ndërsa 0.1% janë përfitues nga statusi si i papunë, sëmundjet, pushimet e lehonisë apo bursat. Mbështetja kryesore financiare vjen nga personat e tjerë nga të cilat varen 46.5% e banorëve (14.7% nën nivelin e Kosovës), 24% nga remitancat (17.8% mbi nivelin e Kosovës) dhe 13.2% nga burime të tjera (4,96% mbi nivelin e Kosovës).
Shikuar përgjithësisht, niveli i varfërisë në komunë mbetet i lartë.
23
2.7 Ekonomia
Kosova ka një zhvillim jo të balancuar ekonomik nëpër komuna si pasojë e zhvillimit jo proporcional infrastrukturor, potencial të ndryshueshëm të zhvillimit bujqësor, turisti, industrial, tregtar, zhvillimeve jo të mirë menagjuara të kapaciteteve e resurseve humane dhe cilësisë së jetës së qytetarëve etj. Ky reflkti i zhvillimit jo të balancuar në aspekti ekonomik, shpreh çështjen e papunësisë, shkallën e ulët të të ardhurave personale, mungesën e investieve nëpër sektorë, si dhe investiet kapitale në lëmenj të ndryshëm. Të ardhurat për kokë banori – dallimet në të ardhura ndërmjet komunave janë të mëdha, banorët e komunave më të zhvilluara fiojnë gat tri herë më shumë se ata në ato të pazhvilluarat. Përderisa, vlera mesatare e shkallës së papunësisë për Kosovën është 34.07%.
Komuna e Skënderajit ka shkallën e papunësisë rreth 65-70%. Komunë relatiisht e varfër, e karakterizuar me mungesë të investieve në të gjitha fushat zhvillimore që nga koha e Jugosllavisë. Bujqësia mbetet themeli i ekonomisë në këtë komunë, mirëpo toka e punueshme nuk është shfrytëzuar aq shumë. Për momenti, pavarësisht remitencave, burim i të ardhurave janë ndërmarrjet e vogla si dyqanet familjare dhe restaurantet. Dy fabrika që janë privatiuar prodhojnë tulla dhe miell dhe kanë të punësuar disa qindra persona. Burim kryesor i punësimit është Shërbimi Civil Komunal. Në të vërtetë, Skënderaji historikisht është komuna më e varfër e Kosovës. Komuna ka pasur përfillje nga investimet e alokuara gjatë viteve 1970-80 nga autoritetet qëndrore.
Fabrikat kryesore janë themeluar gjatë kësaj periudhe, si: Fabrika e tjegullave, Fabrika për prodhimin eplastiës, Fabrika e municionit të gjuetië, Ndërmarrja për prodhime bujqësore “Produkt”. Të gjitha këto, në një sipërfaqe rreth 300 ha, kanë punësuar më shumë se 1000 persona. Gjithashtu, kishte edhe ndërmarrje të vogla publike e shërbyese. Si bazë e zhvillimit ekonomik të komunës konsiderohej përveç bujqësisë, industria e materialit ndërtior, duke patur parasysh lëndën e parë shumë kualitatie dhe rezervat e mëdha të saj, kapacitetet e instaluara punuese, kualiteti e prodhimit, përvojën në këtë lëmi etj. Në industrinë e materialit ndërtior ishin 3 fabrika (njësi). Fabrika - F1, me dy vija të prodhimit, me kapacitet prej 30,000,000 NFN (njësi të formati normal, tulla) apo 7,000,000 copë blloqe në një vijë (linjë) prodhuese, ndërsa vija tjetër me kapacitet prej 12,000,000 tjegulla. Kjo njësi para lufts është vjedhur e plaçkitur nga masat e dhunshme të aplikuara, ndërsa gjatë lufts është shkatërruar. Tani është jashtë funksionimit. Fabrika - F2, me kapacitet 30,000,000 NFN apo 7,000,000 blloqe, ka qenë më pak e shkatërruar dhe në saje të investieve të qeverisë japoneze, kjo fabrikë punon dhe në të janë të punësuar 100 punëtorë. Fabrika F2 - është privatiuar në viti 2004. Fabrika F3 është tjegullore e vjetër, klasike dhe është e shkatërruar.
Ndërmarrjet e tjera, si fabrika për prodhimin e Municionit të gjuetisë apo ajo e Plastikës po ashtu janë jashtë funksionit. E para ka punuar në kuadër të gjiganti Trepça dhe gjatë lufts së fundit ka shërbyer si kazermë dhe kamp famëkeq i okupatorit serb. Është bombarduar nga NATO. Fabrika e Plastikës përkohësisht ka shërbyer si qendër e strehimit kolekti. Më shumë se gjysma e pajisjeve të saj janë vjedhur dhe janë dërguar në Serbi, kurse objekt është në gjendje të mirë. Ndërmarrja prodhuese bujqësore “Produkti është vjedhur (plaçkitur), ndërsa toka është ende djerrinë ose një pjesë e uzurpuar nga fshatarët.
Bizneset në komunën e Skënderajit
Aktualisht si bartës kryesor të zhvillimit ekonomik të qyteti të Skënderajit konsiderohet të jenë: − Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme − Industria e materialit ndërtior − Bujqësia dhe agro-biznesi
Qendra e Bizneseve e cila funksionon brenda Komunës ka dhënë informacione lidhur me zhvillimin e veprimtarive të biznesit (përveç viti 2010). Gjithsej ekzistojnë 1,785 biznese, 121 të regjistruara vetëm gjatë viti të fundit. Qendra raporton rregullisht tek MTI- Agjensioni për Regjistrim të Bizneseve.
24
Gjithashtu, duhet theksuar se në Skënderaj aktivitetin e tyre e kanë të shtrirë edhe dy insitiucione tjera mikrofianciare siç janë: LESNA dhe START edhe pse si zyre nuk janë të vendosura në Skënderaj por në Drenas.
Bizneset kryesisht janë ndërmarrje bujqësore, prodhuese, ndërtiore, hoteliere, transportuese, tregëtare dhe shërbyese. Sipas zyrtarëve në këtë qendër, bujqësia është biznes familjar dhe ekziston shumë pak si formë legale e regjistruar e biznesit. Në komunën e Skenderajt funksionojnë 5 filiale të instiucioneve bankare si dhe 3 të atyre instiucione mikrofianciare:
NR 1 BANKAT KOMERCIALE NË
SKËNDERAJ ADRESA
1 Procredit Bank Sheshi "Adem Jashari" p.n
2 Raiffasen Bank Sheshi "Adem Jashari" p.n
3 TEB Sheshi "Adem Jashari" p.n
4 Banka Ekonomike Rr.Fehmi dhe Xhevë Lladrovci
p.n
5 NLB Prishtina Skënderaj
Tabela13. Lista e Bankave prezente në Skënderaj Burimi: Vetanak
Bujqësia paraqet potencialin kryesor të zhvillimit ekonomik të komunës, ndërsa nuk është trashëguar ndonjë industri nga periudha e para luftës. Skënderaji ka kushte të mira edhe për zhvillimin e industrisë ekstraktuese, ndërtimit, industrisë së ushqimit dhe përpunimit, industrisë së materialit ndërtimor, që do të mund të ishin shtysë e rëndësishme për zhvillimin ekonomik të komunës.
Potencialet për zhvillim ekonomik nuk janë shfrytëzuar plotësisht deri më tani, ndërsa Skënderaji i takon komunave më të pazhvilluara të Kosovës. Burimi kryesor i gjenerimit të të hyrave të qytetarëve të komunës sëSkënderajit janë prodhimtaria e vogël, bujqësia (ekonomitë familjare) dhe tregtia. Në përgjithësi, mjedisi për zhvillimin e ndërmarrjeve ende mbetet i pafavorshëm dhe me mbështetje të pamjaftueshme.
2.7.1Ndërmarrjet
Sipas të dhënave statistikore të Entit të Statistikës së Kosovës në Komunën e Skënderajit në fund të vitit 2002 kanë qenë të regjistruara gjithsej 1 083 biznese ( gjendja 31.12.2002) Nga ky numër i bizneseve të regjistruara , veprimtarinë e kanë ndërprerë 60 biznese , ç’ka do të thotë se numri i bizneseve aktive sipas shënimeve në zyrën e regjistrimit të bizneseve të komunës ka qenë 1 023. Në Kosovë numri total i bizneseve të regjistruara është 54 412 biznese. (viti 2002) Bizneset në Skënderaj marrin pjesë me vetëm 1,88% në numrin e gjithmbarshëm të bizneseve në Kosovë kurse me popullsi Skënderaj merrë pjesë me 3,6% dhe me territory 3,5%.. Krahasuar me numrin e popullsisë del se në çdo 70 banorë është regjistruar një biznes, kurse në nivel të Kosovës në çdo 36,7 banorë. Ose thënë ndryshe në çdo 100 banorë ekzistojnë 1,5 biznese, e në nivel të Kosovës në çdo100 banorë ekzistojnë 2.7 biznese
2.7.1.1 Sektorët ekonomik dhe pronësia e ndërmarrjeve
Sipas struktures se bizneseve te regjistruara 41.43% te bizneseve i takojne seksionit te tregetise dhe shërbimeve, kurse seksioni i bujqesisë, gjëuetisë dhe pylltarisë merr pjesë me vetëm 2.1%. Bizneset e regjistruara në Komunën e Skënderajit prejadhjen e kapitalit e kanë vendor. Në aspektin gjinor kryesisht pronare të bizneseve janë mashkujt, kurse vetem ne 42 biznese pronare janë femrat. Sipas evidencës së zyrës për regjistrim të bizneseve të Komunës, 500 ndërmarrje kanë të deklaruar selin në Skënderaj, ndërsa 523 biznese aktivitetitin e tyre e zhvillojne ne zona rurale.
25
2.7.1.2 Shpërndarja e ndërmarrjeve sipas vendbanimeve
Numri më i madh i ndërmarrjeve është i përqendruar në Skënderaj, si qendër komunale dhe udhëkryq regjional. Në Skënderaj veprojnë 664 ndërmarrje, që përbën 50% të numrit të ndërmarrjeve në nivel komunal. Duke i marrë për bazë sektorët në të cilat janë të orientuara ndërmarrjet, përqendrimi i tyre është në qendrën komunale, si dhe në vendbanimet e mëdha që shtrihen pranë rrugëve të rëndësishme në nivel regjional.
2.7.1.3 Punësimi
Sipas të dhënave zyrtare, numri i të punësuarve në ndërmarrjet e Komunës së Skënderajit është 5137, qëpërfshinëvetëm 2.4% të popullsisë së aftë për punë (15-64 vjeç). Nga ky numër,113 janë të punësuar ne bujqesi,gjueti dhe pylltari, (40 %),155 janë të punësuar nësektorin eprodhimit, 155 në sektorin e energjise elektrike, hazi dhe uji,34 shërbime shtepiake,ne tregti 717,hotele dhe restorante 179,transport,magazinimi dhe komunikacioni 300, ndermjetsimi financiar 105, dhenia me qera dhe sherbimet per ndermmarrjet 159, administrata publike dhe mbrojtja;sigurimi social i detyruar 1081, arsimimi 971,shendeti dhe veprimtarite sociale 237,aktivitete tjera te sherbimeve sociale dhe personale 154,aktivitete te organizmeve nderkomtare 17.
Në vitet e fundit, gjatë periudhës 2012-2015, në të gjithë sektorët numri i tëpunësuarve ka shënuar rritje në shkallë të ndryshme. Shkallën më të theksuar tërritjes e ka shënuar bujqësia, nga 24 të punësuar në vitin 2012, në 90 të punësuar në vitin 2015.
Sa i përket punësimit sipas vendbanimeve, dominon Skënderaji me 5137 të punësuar,prej ketyre 4301 meshkuj dhe 836 femra
2.7.2 Bujqësia
Bujqësia ka qenë dhe është një nga aktiitetet më të rëndësishme të Skënderajit. Kushtet jo të favorshme kanë dëshmuar për një zhvillim të ulët në bujqësi, si: huadhënjet jo të favorshme përkundër prezencës së katër instiucioneve bankare dhe tri instiucioneve tjera mikrofianciare, politika jo e favorshme fiskale, përqindja e madhe e importit, etj. Një fakt tjetër që tregon për kërcënimet në fushën e bujqësisë është humbja e tokës bujqësore e cila shkaktohet nga ndërtiet e pakontrolluara si rezultat i mungesës së planeve dhe nevojës së madhe për ndërtie të reja. Si masë preventie për ndërtiet e pakontrolluara në fushat bujqësore, Komuna e Skënderajit në Planin e saj të zhvillimit urban ka paraparë masa mbrojtëse për rivitalizimin e këti sektori (bujqësisë)
Sipërfaqja e përgjithshme e tokës bujqësore në komunën e Skënderajt përfshinë 21 149 ha gjegjësisht 56,5% kurse tokë e punueshme janë 17 915 ha gjegjësisht 47,8% dhe kullosa 8,6%. Nga sipërfaqja e përgjithshme e komunës sipërfaqe pyjore janë 14 685 ha ose 39,2% kurse sipërfaqja tjetër është tokë jopjellore gjegjësisht 1 606 ha ose 4,3%. Nga sipërfaqja e tërësishme bujqësore 2 449 ha ose 11,6% janë në pronësi shoqërore kurse pjesa tjetër është në pronësi private gjegjësisht 88,4% ose 18 696 ha. Nje pjesë shumë e vogël me afro 10 % të sipërfaqes së gjithmbarëshme bën pjesë në kategorin e II-të dhe të I-rë, ndërsa pjesa dërmuese bënë pjesë në kat.e V dhe të VI. Në zonat rurale jetojnë 90.07% e popullsisë së tërësishme të komunës dhe mbi 63% e kësaj popullate janë të moshës punuese (15-65 vjet). Bujqësia është burim kryesor i të ardhurave për popullatën e komunës. Punonjësit që merren me veprimtari bujqësore në shkallën më të madhe janë me arsim të mesëm, por të kualifikimeve të ndryshme
26
Edhe qyteti i Skënderajit ka tokë të konsiderueshme bujqësore por që një pjesë e konsiderueshme është në degradim e sipër nga ndërtimet. Popullsia agrare është në rënie e sipër.
Diagram. Shpërndarja e sipërfaqes së tokës ne komunë Burim: SzhEK Skënderaj 2005-2010, DUKMM KK Skënderaj
Bujqësia ka potencial të jetë aktivitet primar ekonomik për rreth të 80% të popullsisë së komunës,mirëpo, sipas regjistrimit të fundit të ekonomive familjare (2011), vetëm rreth 2.5% të të punësuarve janë angazhuar në bujqësi. Para luftës ka qenë i zhvilluar edhe sektori publik, por shumica e kapaciteteve u shkatërruan gjatë viteve ’90, sidomos gjatë luftës. Bujqësia e sektorit privat sot është zhvilluar kryesisht në formë të bujqësisë familjare, fermave për jetesë, dhe tokave të vogla private bujqësore, si pasojë e nivelit të ulët të mekanizmit, ujitjes dhe aplikimit të masave intensive agro-teknike (shih Aneksin 05 si dhe Aneksin 07-( Harta e bonitetit të tokës dhe Harta e shfrytëzimit të tokës). Viteve të fundit ka filluar përkrahja e fermerëve përmes subvencionimit, ndërsa nevojat për përkrahje janë ende më të mëdha se mundësitë buxhetore.
2.7.2.1 Ndërmarrjet bujqësore
Edhe pse Skënderaji është komunë që ofron potencial për zhvillim të bujqësisë, numri i ndërmarrjeve bujqësore ështët i ulët. Siç u përmend me lartë, numri total i ndërmarrjeve të regjistruara bujqësore përbën vetëm 4% të ndërmarrjeve në komunë. Gjatë periudhës 2012-2015, numri i ndërmarrjeve bujqësore është shtuar për më shumë se 4.5 herë,. Numri aktual i tëpunësuarve në ndërmarrje bujqësore është 113, që tregon përgjithësisht për kapacitete të vogla të ndërmarrjeve, dhe strukturim kryesisht familjar.
2.7.2.2 Toka bujqësore
Toka e Komunës së Skënderajit sipas shënimeve kadastrale dhe studimeve të mëhershme përbëhet nga toka e kategorisë së I-rë, II-të, e III-të, deri në kategorinë e VI-të si dhe tokën e pakategorizuar (tokë shterpë, jopjellore). Afërsisht, vetëm 10% e tokës bën pjesë në kategorinë e I-rë dhe të II-të, kurse pjesa më e madhe e tokës bën pjesë në kategorinë e V-të dhe të VI-të.
Sipas të dhënave nga komuna, sipërfaqja e përgjithshme e tokës bujqësore është21 149ha. Nga kjo sipërfaqe28,747 (%) ha janë në pronësi private, ndërsa 8.964 (53%) ha në pronësi shoqërore.
Si i përket shfrytëzimit, 17,916 ha (47.9%) e tokave bujqësore janë të kultivuara. Niveli i kultivimit të tokave bujqësore është edhe një tregues i shfrytëzimit të pamjaftueshëm të potencialit bujqësor.
Pyjet përfshijnë 14,685 ha( 39.2%)
Livadhet dhe kullosat përfshijnë 3,234 ha(8.6%).
0
1
2
3
4
5
6
tokë bujqësore
ara dhe koposhte
livadhe
kullosa
27
2.7.2.3 Prodhimtaria bujqësore
Prodhimi bujqësor bazohet në drithëra (78% e zonës së kultivuar) dhe foragjere (18% të zonës së kultivuar), që tregon për mungesë të ujitjes dhe cilësinë e tokës. Në Skënderaj kryesisht kultivohen drithërat si: gruri, tërshëra, elbi, misri, thekra, etj. Duhet theksuar se Komuna e Skënderajit zë vendin e parë në raport me komunat e Kosovës për nga sasia e sipërfaqeve të mbjellura me grurë për viti 2010 me 6.700 ha,
ndërsa rendiment mesatar kg/ha është 3.000kg për hektar të korrur. Në këtë komunë sipërfaqet më të mëdha bujqësore mbillen me kulturat e drithërave gjegjësisht 16, 112 ha ose 76, 2 % të tokës bujqësore. Në përgjithësi rendimentet vjetore (prodhimi vjetor) të kulturave bujqësore të shprehura në ton janë si vijon:
NR.RENDOR KULTURAT BUJQËSORE PRODHIME VJETORE NË
TONELATA
1 Grurë 11,970
2 Misër 13,120
3 Tërshërë 1,999
4 Perime 9,570
5 Patate 7,200
Tabela14. Prodhimet mesatare vjetore të kulturave bujqësore Burimi: Komuna Skënderaj
Në këtë komunë kultivohen edhe perimet siç janë: patatja, domatja, specat, trangujt, shalqiri, bizelja, qepa, hudhra etj. Vlenë të theksohet se dominojnë këto tie të tokës: smonicë 22%, ngjyrë kafeje malore, rendzin 7%, tokë e kuqe 6%, tokë kafe 5% dhe tokë aluviale 5%. Kultiimi i dredhëzës ka krijuar tanimë një brand për Skënderajin dhe më gjerë. Dita Nacionale e Dredhëzës mbahet për çdo vit.
2.7.2.4 Prodhimtaria blegtorale
Sipërfaqja poseduese e livadheve, terreni i përshtatshëm për kullosa si dhe interesimi i vazhdueshëm i fermerëve për blegtorinë dhe shpeztarinë janë potenciale të rëndësishme për zhvillimin ekonomik dhe zbutjen e problemeve në fshat. Nga pasojat e luftës fondi blegtoral i sektorit privat është dëmtuar shumë. Para lufte fondi blegtoral ka qenë 43 846 krerë, kurse sot është diku rreth 30.668 krerë , domethënë është zvogëluar për 30%. Bagëtit kryesisht kultivohen për majmëri dhe për prodhimin e produkteve të ndryshme blegtorale. Në pëgjithësi bagëtia mbahet për prodhimin e produkteve të tyre. Përpunimi I produkteve blegtorale bëhet me metoda të vjetra dhe atë bëhet vetëm në ekonomitë familjare (nuk ka fabrika për përpunimin e produkteve blegtorale ), ndërsa shitja e këtyre produkteve bëhet pa ndonjë organizim të veçantë . Si në tërë Kosovën edhe në komunën e Skënderajit madhësia e fermës është relatiisht e vogël, 2.3 ha/fermë mesatarisht. Bagëtië kryesisht rriten për majmëri dhe për prodhimin e produkteve të ndryshme blegtoriale. Në përgjithësi bagëtië mbahen për prodhimin e produkteve të ndryshme blegtoriale. Momentalisht, Komuna e Skënderajit posedon 6 qendra grumbulluese të qumështi, 5 janë funksionale ndërsa njëra është në konstruktim e sipër. Përpunimi I produkteve blegtorale bëhet me metoda të vjetra dhe atë bëhet vetëm në ekonomitë familjare (nuk ka fabrika për përpunimin e produkteve blegtorale ), ndërsa shitja e këtyre produkteve bëhet pa ndonjë organizim të veçantë.
28
Sa i përket kapaciteteve blegtorale, komuna karakterizohet me dominim numerik të gjedheve. Numri i gjithmbarshëm është 12000, përkatësisht 8300 lopë dhe 4224 mëshqerre. Po ashtu, numri i deleve ishte 5860, ndërsa i dhive 1253.Niveli mesatar i prodhimit të qumështit ka arriturnë 10,000 litra/ditë
Numri i shpezëve, pula është 100 417
2.7.3 Toka pyjore
Sipas të dhënave, tokat pyjore përfshijnë 6951.2ha. Sipërfaqa pyjore kategorizohet si e mbrojtur, pa ndonjë qëllim komercial
2.8Infrastruktrura teknike
2.8.1 Infrastruktura dhe dhe shërbimet e menaxhimit të ujërave
2.8.1.1 Furnizimi me ujë
Furnizimi me ujë i qytetit të Skënderajit sipas drejtorisë për Urbanizëm të Komunës së Skenderajt, nuk është në gjendje të mirë; në disa pjesë të qytetit ky sistem është ndërtuar që në vitin 1963, mirëpo falë ndihmës së donatorëve të ndryshëm është bërë rehabilitimi i disa pjesëve, si dhe rritja e kapacitetit të pompimit në rezervuarin kryesor në Shipol. Në periudhën e pasluftës, vitet 1999-2003, është bërë ndërtimi i rrjetit të ri të ujësjellësit në Skënderaj me një gjatësi prej afro 1,300 m me gypa tip DIN 200. Ndërsa, nga viti 2003 është bërë përgatitja për rehabilitimin e afro 900 m të sistemit të ujësjellësit. Gjatësia e tërësishme e rrjetit të ujësjellësit në qendër të qytetit është afro L = 7,500 m’. Gjatësia e rrjetit prej Fabrikës së Ujit në Shipol deri të rezervuari është afro 22 km. Kapaciteti i mundshëm është 99 l / sec. ndërsa, faktikisht ujë nga fabrika e ujit në Shipol për Skënderaj vjen 75 l /sec.20
2.8.1.2 Kanalizmi fekal
Sipas shënimeve të unazës së Planit Urbanisti, Qytet i Skenderajt përmban një sistem të kanalizimit primar me një gjatësi prej 7,258 m’ i cili sistem është realizuar nga donatorë të ndryshëm dhe me pjesëmarrje nga komunitet dhe buxhet komunal, ndërsa sistemi i kanalizimit sekondar është në një pozitë tejet të vështië, kështu që në bazë të kërkesave dhe nevojave duhet të arrihet realizimi i 5,912 m të domosdoshme.
(shih Aneksin 23- Harta e Shpërndarjes së rrjetit të kanalizimit).
2.8.1.3 Kanalizmi atmosferik
Sa i përket kanalizimit atmosferik, qytet ka një qasje të pamjafteshme. Vetëm një numër i vogël i rrugëve posedon me këtë pjesë të infrastrukturës. Deri më tani, vetëm rruga “28 Nëntori” posedon kanalizim atmosferik me gjatësi 1,300m’, e është në realizim e sipër sistem i kanalizimit atmosferik në rrugën “Ilaz Kodra” me gjatësi 500 m.
2.9 Infrastruktura dhe shërbimet e telekomunikacionit
2.9.1 Telefonia
Në territorin e Komunës së Skënderajit veprojnë tre operatorë: Vala, Telekomunikacioni i Kosovës (TK) dhe IPKO të cilat ofrojnë telefoni fikse dhe internet brenda zonës urbane. Niveli i ulët i shërbimeve dhe shërbimeve të telekomunikacionit në krahasim me mesataren e Kosovës është një tjetër tregues për zhvillimin social dhe ekonomik të Skënderajit.
Megjithatë dallimi pozitiv në raport me mesataren e Kosovës në rastin e posedimit të telefonit mobil tregon një tendencë të banorëve të Skënderajit për kompensimin e nivelit të përgjithshëm të ulët të shërbimeve të telekomunikacionit të paktën me një formë të komunikimit
29
2.10 Infrastruktura dhe shërbimet e furnizimit me energji elektrike
Momentalisht qyteti dhe tërë komuna e Skëndarajit furnizohet nga TS 35/10kV me fuqi 3x8MVA që merr energji nga LP 35kV në Vushtrri me seksion 70mm2. Si furnizime reserve shëreben edhe LP 35 kV nga Mitrovica.Eshtë me rëndësi të ceket se paisjet shpërndarëse të këtij trafostacioni janë të gjitha të reja dhe çka është me rëndësi se të gjitha janë të dimenzionuara për tension 20kv. Kjo është me rëndësi sepse sipas standardeve të IEC-s I gjithë sistemi 10kv në një të afërm jo të largët duhet të kaloj në 20kv. Përgjithsisht I tere sistemi furnizues 35kv I Skënderajit nuk është i knaqshëm . E para sepse burimet prej nga ai furnizohet janë te dobta dhe e dyta sepse linjat deri ne Skënderaj janë të vjetra dhe me përçues të hollë për ta përballuar tërë ngarkesën. Si rrezultat paraqiten ramjet e mëdha të tensionit dhe furnizim jo kualitativ te konsumatoreve. Rrjeti 10(20)kv në Komunën e SkënderajIt është në gjendje më të mirë në krahasim me viset tjera të Kosovës, madje edhe në krahasim me vetë qytetin e SkënderajIt.Përgjithsisht i tërë sistemi furnizues 35kv i Skënderajit nuk është i knaqshëm . E para sepse burimet prej nga ai furnizohet janë te dobta dhe e dyta sepse linjat deri në Skënderaj janë te vjetra dhe me përçues te hollë për ta përballuar tërë ngarkesën. Si rrezultat paraqiten ramjet e mëdha të tensionit dhe furnizim jo kualitativ të konsumatoreve. Rrjeti 10(20)kv në Komunën e Skënderajit është në gjendje më të mirë në krahasim me viset tjera të Kosovë, madje edhe në krahasim me vetë qytetin e Skënderajit.
Furnizimi me energji elektrike sigurohet nëpërmjet një sistemi të përbashkët me komunat fqinje Gjakovë, Rahovec dhe Therandë. Njësia punuese KEK mbulon 34 vendbanime, ndërsa 10 vendbanime mbulohen nga njësite punuese të komunave fqinje.
2.10.1 Rrjeti i shpërndarjes
Skënderaj furnizohet nga dy drejtime me linja të tensionit 35kv.Linja e parë vijë nga VUSHTRRIA 1. Eshtë e gjatë afërsisht 18km. Eshtë linjë ajrore me përçues Al/Çe 70mm².Linja e dytë vie nga trafostacioni MITROVICA2. Eshtë e gjatë afërsisht 17km. Eshtë linjë ajrore me perques Al/Çe 95mm². Linja e parë,kjo qe vie nga Vushtrria është linjë kryesore për dy arsye; E para sepse është rruga më e shkurtër nga gjenerimi(Obiliqi) dhe e dyta sepse kapacitetet transmetuese në Vushtrri janë më të mira, ndërsa furnizimi nga Mitrovica nga këto aspekte është më i dobët. Linja e dytë, kjo që vjen nga Mitrovica shërben për të plotësuar kushtin ‘n-1’ që është kusht i detyruar për ta plotësuar sistemet elektroenergjetike. Kushti ‘n-1 ’ do të thotë se nëse bie një linje në secilën pike të sistemit (në rastin tonë të KOSOVES) sistemi edhe më tutje funksionon pa nëdrprërje. Përgjithsisht i tërë sistemi furnizues 35kv i Skënderajt nuk është i knaqshëm . E para sepse burimet prej nga ai furnizohet janë te dobta dhe e dyta sepse linjat deri ne Skënderaj janë të vjetra dhe me pëtrçues të hollë për ta përballuar tërë ngarkesën. Si rrezultat paraqiten ramjet e mëdha të tensionit dhe furnizim jo kualitativ te konsumatorëve.
Harta 3. Skenderaji në rrjetin shtetror elektroenergjetik
30
2.11 Menaxhimi i mbeturinave
2.11.1 Shtrirja e shërbimit dhe deponitë
Menaxhimi i mbeturinave në komunë kryhet nga Kompania Ragjionale e Mbeturinave "UNITETI" Aktualisht nga 49 njësi (fshatra/qytet) që ka Komuna e Skënderajt, shërbimi i grumbullimit, transportit dhe deponimit të mbeturinave kryhet vetëm në 20 njësitë e komunës, ndërkohë që 29 prej tyre janë pa shërbim. Pra 41% e njësive mbulohen me shërbim në këtë komunë.
Shtrirja e këtij shërbimi i përfshinë 39 vendbanime, ndërsa të papërfshira mbeten Berisha, Lladroviqi, Pllaqica, Fshati i Ri dhe Gollubovci (shih Aneksin 24 - Harta e menaxhimit të mbeturinave).
Mbeturinat e grumbulluara komunale dërgohen në lokacionin e deponisë në Gërmovë- Mitrovicës, e ndërtuar nga organizata qeveritare DANIDA. Pagesa për këtë deponi është 6€/ton, por komuna Skënderaj për monetin nuk paguan pasi e njëjta kompani që menaxhon mbeturinat manaxhon edhe deponinë.
2.11.1 Numri i shfrytëzuesve
Në të gjithë terriorin e komunës janë 7,731 amvisëri dhe vetëm 1,338 prej tyre janë pjesë e sistemit të inkasimit dhe mundësohen me shërbim. Numri i amvisërive që mundësohen me shërbim derë më derëështë më i madh (744 amvisëri) se numri i amvisërive që marrin shërbim kolektiv (594 amvisëri).
Në komunë Skënderaj, përveç njësisë Skënderaj ku shërbimi ofrohet në nivelin 75%, në të gjithë njësitë e tjera shërbimi nuk kalon nivelin 30%.
Shikuar përgjithësisht, menaxhimi i mbeturinave ende paraqet problem të pazgjidhur plotësisht, pasi ende ka shfaqje të deponive ilegale(71), që janë ndër ndotësit kryesorë të tokës në komunë.
2.12Fatkeqësitë natyrore
2.12.1Vërshimet
Lumi Klinaa në rastin e reshjeve të mëdha atmosferike vërshon dhe shkakton dëme të konsiderueshme në objekte të banimit, prona bujqësore, infrastrukturë, etj. Në vitet e fundit janë disa raste vërshimesh,
Sipërfaqet e tokave të mbjella me kultura bujqësore që përmbyten mbulojnë deri 300ha, ndërsa rrugët e
nivelit ulët në gjatësi prej 4.8 km. Faktorët përkeqësues të përmbytjeve kryesisht janë: sistemi i dendur
hidrografik, intensiteti dhe kohëzgjatja e reshjeve, thellësia e pamjaftueshme e shtretërve të lumenjve,
vegjetacioni dhe kapacitetet përthithëse, pengesat fizike në qarkullimin e ujit.
Foto 8. Sipërfaqe të përmbytura
31
2.12.2Thatësia
Si rezultat i mungesës së shiut gjatë periudhës kohore nga mesi i qershorit deri më mesi i shtatorit, disa fshatra ballafaqohen me mungesën e ujit të pijshëm. Sipas të dhënave nga Drejtoria për Mbrojtje dhe Shpëtim, nuk ka të dhëna për shfaqjen e një epidemie, përveç disa rasteve të izoluara të hepatitit.
2.12.3 Erozioni
Deri me tani në Komunën e Skënderajit nuk është marrë ndonjë aktiitet për luftën kundër erozionit. Gjithashtu kohëve të fundit është rritur rreziku i erodimit të tokave për shkak të prerjes së drunjëve dhe të shkurreve si me paraqitjen e zjarreve nëpër pyje të kësaj komune. Erozioni paraqitet sidomos tek luginat e prrojeve. Në këto pjesë erozioni është në thellësi të formës ekstensive që d.m.th. në këto lugina krijohen kanale të thella të cilat gjatë reshjeve grryejnë dheun, shkulin drunjët dhe rrisin gjerësinë e kanalit. Koefiçienti i erozionit në këto pjesë shkon nga Z=0.45-0.58.
Shkalla e rreziqeve është në rritje si rezultat i faktorëve natyror dhe njerëzor. Niveli i erozionit është nën mesataren e Kosovës.
Tabela 16. Shkalla e erozionit Burimi: Plani Hapësinore i Kosovës,Analiza Hapësinore e Skënderajit
2.16.4 Tërmetet
Territori i Kosovës në aspektin sizmik përfaqëson një terren mjaft aktiv, në të cilin mund të ndodhin tërmete me karakter autokton, apo nga vatrat jashtë territorit të Kosovës - në Maqedoni, Shqipëri, Mal të Zi dhe Serbi.Komuna e Skënderajt bënë pjesë në dy zona sizmike:
Në zonën me dridhje prej VI shkallë të Rihterit dhe Në zonën me dridhje prej VII shkallë të Rihterit
Në zonën prej VI shkallë të Rihterit bënë pjesë 5/6 e sipërfaqes së përgjithshme të Komunës në përgjithësi. kryesisht pjesa përendimore e komunës.
Në zonën prej VII shkallë të Rihterit bënë pjesë 1/6 e sipërfaqes së përgjithshme të Komunës kryesihst pjesa lindore e komunës. Në bazë të karakteristikave gjeodezike dhe karkteristikave të zonës sizmike të Skënderaji paraqet një mesatare të dridhjeve sizmike.
(Burimi; Plani Hapësinor i Kosovës, Plani Hapësinor i Skënderajit)
2.12.4Zjarret
Sipas të dhënave të Drejtorisë për Mbrojtje dhe Shpëtim, në territorin e komunës së Skënderajit nga viti 2001 deri në vitin 2010 ka pasur disa raste të zjarrit, një pjesë prej të cilave ishin në njësi të banimit dhe objekteve të tjera shtesë, ndërsa rastet e tjera të zjarrit ishin në male dhe fusha. Pas luftës rreth 110 hektar të drurëve të pyllit janë shkatërruar nga zjarri, nga të cilat 25 hektar pisha dhe 75hektar drurë të tjerë.
Njësia e zjarrfikësve nuk ka resurse ose pajisje të mjaftueshme për t'u marrë me zjarret e pyjeve.
(Burimi: Drejtoria për mbrojtje dhe shpëtim, Skënderaj)
SHKALLA E EROZIONIT SIPËRFAQJA.
HEKTAR %
Erozion shumë i dobët 1186 3.8
Erozion i dobët 14501 47.4
Erozion mesatar 13184 43.1
Erozion i fortë dhe shumë i fortë 1759 5.7
32
2.13 Infrastruktura e transportit dhe transporti
Rrjeti I trafikut në komunën e Skënderajit përbëhet nga rrugë magjistrale Mitrovicë‐Pejë, rruga regjionale Skënderaj‐Drenas dhe Skënderaj‐Klinë, pastaj rrugët kryesore lokale dhe rrugët tjera lokale. Financimi i rrjetit të rrugëve duhet të përqendrohet në zonat me rrugë të dobëta dhe zonat e destinuara për zhvillim duke i lidhur këto zona me rrugët magjistrale, rajonale dhe rrugët kryesore lokale.
Ministria është përgjegjëse për autoudhët, rrugët magjistrale dhe rajonale, kurse komuna për rrugët lokale të cilat në komunën e Skënderajit janë kategorizuar si:
• Rrugë kryesore lokale
• Rrugë lokale • Rrugë të fshatrave
Shtrirja e rrjetit rrugor në territorin e Skënderajit si dhe përmbajtja e të gjitha niveleve të hierarkisë rrugore kombëtare dhe komunale, mundësojnë lidhje të mira brenda Kosovës si dhe në nivel ndërkombëtar. Duke qenë një udhëkryq lokal regjional, rruga magjistrale dhe ato regjionale përballojnë trafik të ngarkuar apo mesatarisht të ngarkuar, që vërehet sidomos në qytetin e Skënderajit, ku kryqëzohen rrugët regjionale (shih Aneksin 21 -Harta e infrastrukturës së transportit).
Intervenimet e viteve të fundit kanë bërë që cilësia e rrugëve që lidhin komunën dhe vendbanimet të jetë kryesisht e mirë, ndërsa ende ka nevojë për intervenime në krijimin e kushteve më të mira të sigurisë dhe për lëvizjen e këmbësorëve.
2.13.1 Magjistralja Mitrovicë–Pejë
Rruga magjistrale Mitrovicë–Skënderaj‐Drenas‐Komoran, e cila kalon nëpër zonën urbane të Skënderajt, është një korridor i cili përmes rrugëve rajonale, lidh komunë në e Skënderajt me komunat fqinje.
2.13.2 Rrugët regjionale
Rruga regjionale: Në hyrje nga Drenasi gjendet rruga regjionale e cila është mjaf mirë e profiizuar me shiriti lëvizës dykahor prej 7-8 m, hapësirës për gjëlbërim dhe trotuarit për lëvizjen këmbësore në një sipërfaqe të mjafteshme. Është karakteristie se profiin e rrugës nuk e përcjellin shiritat gjelbërues në të dy anët. Kjo është e vetmja rrugë regjionale që e lidhë qyteti e Skënderajit me Mitrovicën dhe Drenasin.
GJATËSIA (KM) GJENDJA FIZIKE NGARKESA
Rruga magjistrale 25 E mirë Mes. e ngarkuar
Rrugë egjionale 34.2 E mirë Mes. e ngarkuar
Rrugë lokale 630 E mirë Mes. e ngarkuar
Tabela15. Rrugët, gjatësia, gjendja, ngarkesa Burimi: Komuna Skënderaj
33
2.13.2 Rrugët e nivelit komunal
2.13.2.1 Rrugët lokale
Komuna ka zhvilluar infrastrukturën në të gjithë territorin e saj, ndërsa të gjitha vendbanimet janë të lidhura mirë me njëra-tjetrën.
Gjendja e rrugëve në Skënderaj nuk është e mirë. Shumica e rrugëve lokale janë të kategorisë së tretë dhe të katërt , por edhe rrugët regjionale që kalojnë nëpër territorin e komunës së Skënderajit nuk janë në gjendje shumë të mirë. Rruga që lidh qytetin e Skënderajin me Klinën dhe gjatësia e kësaj rruge që kalon nëpër territorin e komunës është gjithsejt 20 km është në gjendje të mjeruar, ndërsa rrugët regjionale të tjera si rruga Skënderaj-Drenas dhe rruga Mitrovicë-Pejë janë në gjendje shumë të mirë.
2.13.2.2 Rrugët e vendbanimeve
Përmirësimi i rrugëve brenda vendbanimeve është në vijim e sipër viteve të fundit. Përgjithësisht, për shkak të dendësisë rurale të ndërtimit dhe zhvillimit të vendbanimeve në lagje të ndara, rrugët e vendbanimeve karakterizohen me shpërndarje të madhe në raport me njësitë e banimit të cilave ju shërbejnë.
Disa vendbanime për shkak të pozitës së largët ose topografisë së terrenit, nuk mund te kenë qasje të drejtpërdrejtë në rrugët kryesore lokale. Prandaj për t’u mundësuar lidhjen në rrugën kryesore lokale shërbejnë rrugët lokale. Të gjitha lidhjet tjera që lidhin vendbanimet‐ fshatrat rangohen si rrugë të fshatrave.
2.13.2.3 Rrugët urbane
Rruga kryesore në qytet e cila kalonte nëpërmes qyteti tani është ndërprerë për qarkullim për t’u krijuar Sheshi ”Adem Jashari”. Kjo rrugë lidhet me rrugën që del pas ndërtesës së Kuvendit Komunal ekzistues dhe e njëjta vazhdon të lidhet me rrugën që shpien në Drenas dhe Llaushë. Shiritat janë të pasur me drunjë dhe gjelbërim të ulët vende vende të rrethuar me barriera “për mbrojtjen e tyre”. Një tjetër karakteristië është pjesa e lëvizjes për këmbësor— trotuari mjaf i gjërë por që për fat të keq nuk është gjithnjë në shërbim të qytetarëve.
Në mungësë te vendeparkingjeve në këtë zonë qëndrore të qyteti e cila në të njëjtën kohë ofron pothuajse të gjitha shërbimet publike-administratie dhe komerciale për qyteti, veturat zënë vend pikërisht në zonat për lëvizje të këmbësorëve duke vështiësuar lëvizjen.
Rrugët tjera janë rrugë përmbledhëse dhe furnizuese, ndërsa ekzistojnë edhe mjaf rrugë lokale .Të gjitha rrugët kryesore janë të asfaltuara dhe janë të ndriçuara. Trotuaret janë kryesisht të punuara me kubëza të betonit .
2.13.3 Transporti publik rrugor
Në komunën e Skënderajit ekzistojnë kompani private për transport të udhëtarëve. Vlenë të theksohet së këto kompani janë shumë më të fuqishme se ajo shtetërore dhe kanë vija të regjistruara të cilat janë të ndryshme. Këto vija nisin nga vijat lokale (lidhjet e qendrës me fshatra të ndryshme) duke kaluar në vija regjionale (Lidhja e qytetit të Skënderajit me qendrat e tjera të Kosovës) duke ardhur deri tek vijat ndërkombëtare (këto vija janë të theksuara sidomos gjatë sezonit turistik të verës). Numri i kompanive private të udhëtimit është i madh dhe janë më të fuqishme. Pas luftës, si në çdo qendër të Kosovës ka lindë edhe një mundësi tjetër e transportit privat të udhëtarëve me makina të mesme, përkatësisht me kombibus të cilët mbajnë vija lokale dhe regjionale me qytetet fqinje.
Vlen të theksohet se Stacioni i Autobusave është privatizuar prandaj është propozuar që të gjendet lokacion i ri për këtë lloj të shërbimit.
34
Sipas të dhënave që disponojmë në komunë janë të regjistruar 115 kombibusë pa llogaritur këtu edhe kombibusët të cilët janë të regjistruar në komunat tjera por të cilët si vijë e kanë qytetin e Skënderajt dhe për të cilët nuk disponojmë më të dhëna. Duhet të theksohet se ekzistojnë edhe kombibus të cilët mbajnë këto vija dhe që nuk e kanë licencën për të kryer këtë punë, mirëpo ky numër është i vogël dhe në të ardhmen edhe këto makina duhet të futen nën licenca ose puna e tyre duhet të ndërprehet.
Gjithashtu në komunë funksionojnë edhe taksi me makina të vogla dhe që janë të licensuar për ta kryer këtë punë por sipas të dhënave që kemi këto makina nuk e kalojnë nr 15 dhe nuk janë të mbledhura në ndonjë shoqatë të taksive por punojnë individualisht.
2.13.4 Transport hekurudhor
Në Komunën e Skënderajit nuk ka shtrirje të rrjetit hekurudhor. Nëse shikohet pozita në raport me rrjetin hekurudhor në nivel të Kosovës, mund të thuhet se Skënderaji ka lidhje të përshtatshme rrugore me nyjet kryesore hekurudhore.
2.13.5 Transporti ajror
Për nevoja të lidhjes në distanca të largëta përmes transportit ajror, banorët e Komunës së Skënderajit përdorin Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës, i cili gjendet në një distancë prej 38 km nga qendra komunale.
2.14 Infrastruktura publike dhe sociale
2.14.1 Institucionet shëndetësore
Shërbimet e shëndetësore në komunë kryhen në nivelin parësor, i cili përfshinë Qendrën Kryesore të Mjekësisë Familjare, Qendrat e Mjekësisë Familjare dhe Ambulancat(shih Aneksin 15, si dhe Aneksin 16 - Harta e institucioneve shëndetësore dhe Harta e instituticioneve arsimore).
Qendra Kryesore e Mjekësisë Familjare (QKMF) funksionon në Skënderaj. Është funksionale dhe ofron shërbime për qytetarët 24 orë në ditë. QKMF ofron këto shërbime: ekzaminim i përgjithshëm, ekzaminime të brendshme të specializuara, pediatri, gjinekologji, analiza laboratorike, trajtim urgjent, rreze rentgen dhe stomatologji.
Qendrat e Mjekësisë Familjare (QMF) - janë gjithsej 5 dhe funksionojnë në fshatrat Runik, Turiqefc, Likofc, Qirez, Prekaz.Sigurojnë shërbime gjatë ditëve të punës nga ora 07:00 -15:00
Ambulancat e fshatit - janë gjithsej 8 dhe funksionojnë në fshatrat Izbice, Polac, Rrezalle, Llaushe, Qubrel, Kllodernice, Aqarave, Klinë e Epërme.Sigurojnë shërbime gjatë ditëve të punës nga ora 07:00 -15:00
Personeli i përgjithshëm i shërbimit publik shëndetësor komunal përbëhet prej më shumë se 122 personave, 19 prej të cilëve janë mjekë. Skënderaji ka vetëm 1 mjek për 2770 banorë, që paraqet një shkallë të ulët.
Edhe pse infrastruktura e shëndetit publik mbulon të gjithë territorin e komunës së Skënderajit, të gjitha qendrat janë plotësisht funksionale.
2.14.1.1 Sektori privat
Në kuadër të sektorit privat funksionojnë disa klinika mjekësore.
2.14.2 Institucionet arsimore
Organizimi i arsimit në komunën e Skënderajit realizohet në tri nivele: Edukimi Parashkollor/ parafilor, Arsimi Fillor dhe i Mesëm i Ulët, si dhe i Mesëm i Lartë. (shih Aneksin 16 - Harta institucioneve arsimore). Të gjitha institucionet arsimore funksionojnë në kuadër të sistemit të arsimit publik, dhe deri më tani nuk është hapur asnjë institucion arsimor privat.
35
2.14.2.1 Arsimi parashkollor
Arsimi parashkollor organizohet në të vetmen çerdhe në Qytetin e Skënderajit e cila nuk i plotëson nevojat e qytetarëve të Skënderajit. Çerdhe/kopshti “Drita ” momentalisht ka kapacitet për 57 fëmijë. Gravitimi në këtë institucion vjen kryesisht nga zona urbane. Të punësuar në çerdhe-kopsht janë 5 persona . Objekti është ndërtuar në vitin 1982 dhe ka sipërfaqe prej 570 m2 I shtrirë në përdhese në ngastrën me sipërfaqe prej 47 ari. Për arsimimin parashkollor si nevojë urgjente del ndërtimi I dy objekteve te reja te çerdhe/kopshtieve. Nevoja për keto objekte të reja të edukimit parashkollor vjen jo vetëm nga kapaciteti jo I mjaftueshëm I objektit ekzistues por edhe nga fakti se në aspektin hapësinor objekti nuk mbulon gjithë territorin e vendbanimit ku bazuar në normat urbane distance më e largët prej shtëpisë deri te një shërbim I tillë duhet të jetë prej 250 deri max. 500 m.Arsimi parashkollor,i cili përfshinë fëmijët prej 3‐6 vjeç, sipas nenit 2.4 të Ligjit për Arsimin parashkollor, nuk është ende i obligueshëm. Arsimi parashkollor mund të organizohet brenda hapësirave të shkollave fillore ose si klasë e veçantë brenda institucioneve parashkollore.
Shkollimi fillor
Paraqet arsimin e obliguar 9 vjeçar dhe përfshin nivelet 1, shkolla filore (klasat 1-5) dhe nivelin 2, shkolla e mesme e ulët (klasat 6-9) duke i përfshirë grup-moshat 6 deri në 15 vjeç.
Në kuadër të këtij niveli funksionojnë 41 shkolla fillore . Numri dhe shpërndarja e institucioneve i përfshinë pothuaj se të gjitha vendbanimet me nga një shkollë, përjashtu 13 vendbanime që nuk kan shkolla fillore.
Sa i përket kushteve hapësinore, sipërfaqja mesatare e ngastrave të shkollave është 7200m2, me ngastra prej rreth 1000-3000 m2 në shkollat më të vogla, deri në 12000-20000m2 te shkollat më të mëdha. Më tepër se gjysme e shkollave janë të pajisura me terrene sportive.
Në nivel komunal, procesi arsimor zhvillohet në tri nivele, arsimin parashkollor,f illor dhe të mesëm. Rrjeti i ndërtesave të arsimit përbëhet prej 19 shkollave fillore te plota dhe 15 paraleleve të ndara fizike të shkollimit fillor, 3 shkollave të nivelit të mesëm dhe 1 çerdhe e fëmijëve. Shpërndarja hapësinore e rrjetit të ndërtesave shkollore si dhe kapacitetet hapësinore të vetë ndërtesave nuk japin pasqyrë të kënaqshme. Gjendjen në arsim e bënë më të vështirë edhe infrastruktura rrugore e zhvilluar. Kjo gjendje është më e rëndë në vendbanimet në zonat e thella malore të cilat nuk kanë rrugë të asfaltuara dhe në ndonjërën mungon edhe transporti publik. Kjo ka për pasojë shërbime të pamjaftueshme arsimore dhe në përgjithësi, ngecje në zhvillimin. Në anën tjetër, për shkak të distancave të mëdha shtëpi-shkollë, transporti publik është element kyç në vijimin e mësimit. Kjo vlen idomos për arsimin e mesëm pasi që të dy shkollat e mesme të cilat funksionojnë në komunë, janë në qytetin e Skënderajit. Shpopullimi si proces, në komunën e Skënderajit ka ndikim negativ në frytëzimin racional të hapësirës shkollore. Ky proces është më i theksuar në endbanimet kodrinore-malore, popullata e të cilave orientohet kah vendbanimeve më të mëdha, sidomos në qytetin e Skënderajit. Mbingarkesa e shkaktuar në këto vendbanime ka për pasojë që shërbimet arsimore, por edhe shërbimet e tjera publike, të jenë më të ulëta krahasuar me pjesët tjera të komunës.
Në shumicën e shkollave mësimi zhvillohet në dy ndërrime.
Arsimi i femijeve me nevoja speciale ne Komunen e Skënderajit organizohet ne shkollen fillore dhe ne hapesirat e Hendikosit.
36
Foto 6 .Institucione dhe hapësira shkollore
Shkollimi i mesëm
Në kuadër të këtij niveli funksionojnë 2 shkolla te mesme, dhe 1 gjimnaz.Për rreth 80% të nxënësve distanca mesatare nga shtëpia në shkollë është 1.5 km. Për një numër të vogël të nxënësve të cilët jetojnë më larg se 3 km nga shkollat e tyre dhe për ata me aftësi të kufizuara transporti sigurohet nga komuna.
2.14.3 Institucionet kulturore
Sikurse shumica e komunave në Kosovë, në Komunën e Skënderajit numri i ndërtesave kulturore në nuk është i madh dhe shumica janë në gjendje jo të mirë fizike ose të pakomletuara, në mungesë të investimeve. Shpërndarja hapësinore dhe kapacitetet e këtyre ndërtesave nuk janë të mjaftueshme në raport me numrin e banorëve. Ato janë të përqendrura në qytetin e Skënderajit. Në tërë komunën ekzistojnë shtëpi e kultures. është e varfër sa i përket ndërtesave dhe hapësirave të destinuara për aktivitete kulturore (shih Aneksin 17 - Harta e institucioneve të kulturës).
Komuna ka vetëm një bibliotek, biblioteka e qytetit gjendet në lokalet e Shtëpisë së kulturës me një fond të pakët të librave. Librat që kanë mbijetuar nga lufta arrijnë diku rreth 20 253 tituj. Para lufte kjo bibliotekëkishte edhe 6 degë të tjera (Runikë, Turiqefc, Likofc, Qirez, Prekaz dhe Klinë) me 68344 tituj.Fondi i librave është dëmtuar jashëzakonisht shumë, diku rreth 70,4% e librave. Këto dy biblioteka nuk i plotësojnë nevojat si në aspektin e ndërtimit, të hapësirës së mjaftueshme dhe në aspektin e ofrimit të literaturës së nevojshme për nxënësit.
37
Foto 7 .Shtëpia e kulturës,Skënderaj
Sa i përket artit skenik, në komunë nuk ka teatër apo kinema, prandaj për plotësimin e nevojave dhe kërkesave nga lëmia e kulturës në komunën e Skënderajit, shfrytëzohet objekti i Qendrës Kulturore (Shtëpia e Kulturës) në të cilën aktivitetet kulturore i zhvillojnë pothuajse të gjtha insitucionet kulturore: Teatri amator i Qytetit, SHKA “Drenica”, Shoqata e Artit figurativ, Shoqata e Krijuesve letrar, katër OJQ lokalerinore, Muzeu, Arkivi Historik, Biblioteka e qytetit etj. Në këtë qendër mbahen aktivitete me karakter kulturor siq janë: pjesë të ndryshme teatrale, koncerte muzikore, akademi përkujtimore për dëshmorët e kombit, dhe tubime me karater të gjërë shoqëror si tubime promovuese të partive politike, tubime të organizatave të të rinjëve, tubime të ndryshme të organizatave joqeveritare (të grave, fëmijëve, të shoqatave të dala nga lufta e UÇKsë etj) materiali i sistemuar arkivor me çka janë të rrezikuara drejt zhdukjes së tyre. Githashtu, është me rëndësi të ceket se prej ndërtimit të këtij objekti (1982) asnjëherë nuk është bërë gëlqerosja e tij, andaj është evidente moshigjiena.
Objekti i muzeut dhe arkivit historik janë të vendosura në podrumin e shtëpisë së kulturës ku eksponatet e tyre janë të rrezikuara nga lagështia e cila është prezente. Për këtë arsye është i domosdoshëm ndërtimi i objekteve përkatëse për to. Në komunën e Skënderajit gjithashtu veprojnë edhe SH.K.A ”Drenica “, Teatri amator I qytetit, Shoqata e artit figurativ, Shoqata e krijuesve letrar, katër O. J.Q.rinore, etj.
2.14.4Institucionet sportive dhe rekreative
Në përgjithësi infrastruktura sportive në Skënderaj, ashtu si në nivel të Kosovës, nuk është nivel optimal. Mungesa e infrastrukturës për të gjitha disiplinat e sportit dhe financimi i kufizuar janë disa nga faktorët kryesorë sfidues në nivelin komunal
2.14.4.1 Salla e sportit Edhe sporti sikurse shumica e fushave të tjera doli me shumë probleme pas luftës. Objektet sportive me të cilat disponon komuna janë të pamjaftueshme për zhvillimin e aktiviteteve sportive të klubeve të ndryshme, të të rinjëve dhe qytetarëve, andaj shumë klube sportive për zhvillimin e aktiviteteve të tyre sportive shfrytëzojnë sallën e sportit të shkollës së mesme në Skënderaj, e shumë shpesh edhe sallat sportive në Mitrovicë. Në komunë ekzistojnë 11-klube të ndryshme sportive si klube fudbollistike,basketbollistike, në ping-pong, në volejboll, karate, skijim etj.
Për momentin në Komunën e Skënderajit ekzistojnë dy salla të vogla për sport (Skënderaj dhe Klinë); dy fusha sportive (Skënderaj dhe Polac) dhe Stadiumi i fudbollit në Skënderaj.
Ndër aktivitetet sportie tradicionale të cilat zhvillohen në Komunën e Skënderajit janë: Netët e Zjarrit të Komandant Adem Jasharit, turnir në futboll të vogël, krosi humanitar, turnire etj.
38
Është shumë e rendësishme që të ndërtohet një sallë sportive e cila do të plotësonte nevojën e disa klubeve sportive, e shumë aktiviteteve sportive, manifestimeve të ndryshme kulturore të të rinjëve dhe qytetarëve. Gjithashtu është e një rendësie të veçant ndërtimi i stadionit të futbollit; ndërtimi i fushave sportive në të gjitha zonat rurale; ndërtimi i sallave sportive në pesë zona rurale: Runikë, Turiqevc, Likofc, Qirezë dhe Prekazë. Këto fusha mundësojnë masovizimin dhe aktivizimin e sporteve ku kishin për tu përfshirë të rinjët që e përbëjnë 65 % të popullatës në komunën e Skënderajit.
2.1.4.2 Stadium
Në qershor të vitit 2012 Komuna ka përfunduar ndërtimin e stadiumit të qytetit, në një lokacion në vazhdim të sallës sportive. Stadiumi ka kapacitet prej 2000 ulësesh, ndërsa posedon edhe hapësirat ndihmëse– fushën rezervë, dhomat e veshjes. Për shkak të lokacionit, niveli i shfrytëzimit mbetet i ulët
OBJEKTI VENDI KAPACITETI MENAXHIMI
Sip m2 ulëse Komunal
Palestra sportive Skënderaj
Stadiumi i qytetit Skënderaj 5000 Komunal
Fusha e futbollit Polac 800 Privat
Fusha e handbollit Skënderaj 800 Komunal
Pishina Marin Privat
Pishina Qerez Privat
Tabela 11. Të dhëna për objektet sportive-rekreative të komunës Burimi: Drejtoria e Urbanizmit,Skënderaj
2.14.5Institucionet e Mirëqenies Sociale dhe Komunitetit
Përkrahja për nevojat sociale dhe kategoritë e veçanta ofrohet përmes Qendrës për Punë Sociale. Kjo qendër kryen këto shërbime: shërbimet e asistencës sociale, shërbimet sociale dhe shërbimet administratie fianciare. Dhënia e asistencës sociale bëhet në bazë të ligjit 2003/15 përmes aplikimit që më vonë komisioni pas verifiimit të gjendjes në terren vendos për mbështetje. Qendra për punë sociale në Skenderaj, ka edhe zyrën e saj në Bajë ( që ofron shërbime për minoriteti serb). Numri i punëtoreve është gjithesejt 17 punëtor, prej tyre 5 në shërbimin social, 10 në shërbimin e asistencës sociale, 1 në shërbimin administratio-fianciar dhe drejtori. 24 Llogaritet që shkalla e papunësisë në Komunën e Skenderajt të jetë më e larta në Kosovë, me rreth 60-75% e popullatës aktie për punë të jetë e papunë. Mbi 20,000 të papunë janë të regjistruar në Qendrën për Punësim, mbi 65% prej tyre femra. Brenda këti vit janë regjistruar rreth 150 familje me varfëri ekstreme, çka nënkupton edhe mungesë të kushteve elementare për jetë si: strehim, punë dhe ushqim.
Në komunën e Skënderajit funksionon edhe "shtëpia për të moshuarit" që gjendet pran lokacionit të ashtëquajtur te pishat.
KATEGORIA I 1167
Kategoria II 609
Gjithsej 1776
Tabela12. Shfrytëzuesit e shërbimeve sociale sipas kategorive Burimi: Komuna e Skënderajit
39
2.14.6Institucionet fetare
Në komunën e Skënderajit funksionojnë ndërtesa fetare të bashkësive fetare islame dhe katolike (shih Aneksin 19- Harta e objekteve fetare).
Sa i përket trashëgimisë fetare në Komunën e Skënderijt janë 18 xhami. Tetë (8) nga ato janë renovuar pas lufts dhe gjashtë (6) janë të reja. Poashtu ekzistojn 3 kisha.
2.14.7 Institucionet Administrative dhe të Sigurisë
Kuvendi Komunal - funksionon në qendër të Skënderaj,rruga"28 Nëntori" afërsheshit "Adem Jashari" dhe ofron shërbime administrative për tërë territorin e komunës. Ndërtesa e saj është ndërtuar në 2012.
Gjykata Komunale - po ashtu është e vendosur në qendër të Skëderajit. Është objekt kryesisht i ri dhe shtrihet në sipërfaqe prej 460m2 e zhvilluar në 2 etazhe i rinovuar viteve të fundit. Ky institucion ka të punësuar 35 persona
Zyra e Postës - Funksionon në Skënderaj, kryen shërbime postare dhe telefonike për qytetin e Skënderajit dhe territorin e komunës. Objekti është në 2 etazhe B + P +1 dhe shtrihet pran indit kryesor - përballe sheshit "Adem Jashari" .Të punësuar në këtë institucion janë 26 persona,
Stacioni Policor - funksionon në Skënderaj dhe është i lokalizuar afër qendrës. Ky stacion është ndërtuar në vitet ‘90.
Stacioni i Zjarrfikësve -Stacioni i zjarrfikësve gjendet në dalje te qytetit në rrugën për Drenas.Përmes këtij stacioni ofrohet mbrojtja nga zjarri dhe shërbime përkatëse të sigurisë për tërë territorin e komunës.
2.14.8 Hapësirat Publike
2.14.8.1 Sheshet
Në qendrën komunale gjendet sheshi"Adem Jashari" me sipërfaqe S=10.000m2 ky shesh shtrihet ne lokacion tejet te volitshëm, me qasje të drejtpërdrejt në qendër, si dhe në distancë të afërt me sallën e kulturës"Hasan Prishtina"
2.14.9.8.2 Parqet
Park/pylli I qytetit është në të dy anët rrugës tranzite/lokale e cila dreton nga Drenasi dhe Prekaz të ulët gjegjësisht, dhe shtrihet përgjatë rrugës " Skenderbeu “ në drejtim të Veri/ perendimit . Në kuadër të tijë është edhe Fabrika e Muncionit . Ka një pozitë mjaft të mirë të vendodhjes në qytet dhe është i arritshëm nga shumë kënde. Gjithashtu edhe në pjesën perëndimore ekziston edhe një park jo formal i ashtuquajtur “te pishat” me sipërfaqe S=46,000m2.Parku është mjaft I begatshëm me drunjë ( pisha dhe drunj gjethrënës) dhe gjelbërim të ultë, i cili nuk mirëmbahet si duhet.Si dhe parku" Shaban Polluzha" me sipërfaqe 1,500m2 214.8.3
Parku Teknologjik
Industria dhe ndërmarrjet prodhuese ekzistuese nuk janë të përqëndruara në një zonë, edhepse zona industriale e vjetër ka një shtrirje pak a shumë kompakte. Kjo paraqet një vështirësi për transportin transit, qasjen në këtë zona dhe sigurimin e infrastrukturës së re. Komuna e Skënderajt ka marrë vendim për parkun e ri teknologjik, i cili do të krijojë hapësirë për industrinë e re. Kjo hapësirë mbulon 19.3 ha. Ky park nuk është larg ish‐zonës industriale. Ish‐zona industriale parashihet të transformohet në zonë të Ndërmarrjeve të Vogla dhe të Mesme, si dhe industrisë jo‐ ndotëse. Pozita e Parkut teknologjik në afërsi të ish‐Zonës industriale dhe pranë unazës së Brendshme të qytetit mundëson:
40
- Qasje e mirë në të gjitha korridoret rrugore – dhe dalje të lehtë jashtë vendbanimeve; - Minimizojë ndikimet e dëmshme në vendbanim dhe peizazh; - Potencialin për zgjerim - Qasje të lehtë në infrastrukturë të duhur.
Aktualisht, në nivel komunal, ka shumë pak hapësira të gjelbra të pa rregulluara në zonën urbane apo zonat rurale (shih Aneksin 18- Harta parqeve dhe hapësirave për sport dhe rekreacion).
2.14.8.4 Lumi Klina
Lumi më i madh i komunës dhe arteria kryesore hidrografike është lumi Klina. Ky lumë burimin e vetë e ka nga ujërat nëntokësore të maleve mbi Skënderaj. Lumi Klina është një ndër degët e majta të lumit, më të madh në Kosovë, Drini i Bardhë.Sipërfaqja e pellgut të Klina është F=423km2, kurse gjatësia e lumit është L=60.0km’. Lumi Klina kalon kalon nëpër qytetin të Skënderaj. Mbi gjysma e sipërfaqes së pellgut janë toka punuese dhe livadhe e kullosa, mirëpo ka shumë sipërfaqe me djerrina, 8% male etj.
Gjate vitit 2009 është punuar projekti për rregullimin e shtratit te lumit Klina i cili e nda qytetin nga ana lindore dhe perendimore . Dhe gjatë ketij viti janë bërë investime në rregullimin e stratit të lumit në zonën urbane. Sipas te dhënave gojore nga banoret e Skënderajt ky lum ben përmbytje një herë në vit dhe bën dëme të konsiderueshme . Pos lumit Klina, në kohë të shirave janë të pasur me ujë edhe lumenjtë më të vegjël, si Prroni i Keq, Lumi i Rezallës, Likocit, Runikut etj
2.14.8.45Varrezat
Në përgjithësi, secili vendbanim në Komunën e Skënderajit i ka të ndara sipërfaqet e veta që i shfrytëzon për varreza. Numri i lokacioneve të varrezave në komunës është171, prej tye 161 muslimane,9 ortodokse. Përveç funksionit primar, sipërfaqet e varrezave nuk posedojnëndonjë përmbajtje tjetër plotësuese.
Rol të veçantë paraqet kompleksi memorial" Adem Jashari".
2.15 Mjedisi dhe sipërfaqet me rrezikshmëri
Si një nga komunat më e pazhvilluara në vend, Skënderaji ka një mjedis relativisht të pastër, por ajo është larg nga të qenit jo e ndotur.
Ndotja e mjedisit është një problem mjaft serioz, prezent pothuaj kudo në territorin e Kosovës e poashtu edhe në komunën e Skënderajit. Ndotja dhe degradimi i mjedisit në këtë komunë bëhet më së shumti me: - lëshimin e ujërave të zeza nga kanalizimet e vendbanimeve si dhe nga objektet industriale direkt në lumenj, - hedhja e mbeturinave të ngurta pranë rrugëve dhe lumenjve , - prerja e drunjëve dhe dëmtimi I pyjeve pa kriter.
Studimet hulumtuese dhe profesionale për përcaktimin e normës së ndotjes (ujit, tokës dhe ajrit) në komunë nuk janë bërë ende. Ky problem nuk është i pranishëm vetëm në komunë, por është i pranishëm edhe në nivel vendi. Zgjidhja e këtyre çështjeve do të përmirësojë ndjeshëm gjendjen në mbrojtjen e mjedisit.
41
2.15.1 Ndotja e ajrit
Të dhënat për cilësinë e ajrit në Kosovë janë të mangëta për shkak të mungesës së një sistemi për monitorimin e cilësisë së ajrit. Gjithashtu, inventari i ndotësve nuk është zhvilluar ende nga kadastra e ndotësve të ajrit. Si rezultat i kësaj gjendje nuk mund të flasin me kompetencë për nivelin aktual të ndotjes dhe cilësinë e tij.
Bazuar në njohuritë e përgjithshme mbi situatën në Kosovë dhe sondazheve në terren, burimet kryesore të ndotjes në komunën e Skënderajit mund të konsiderohet se janë:
- pluhuri, si pasojë e djegies industriale dhe komunikacioni (gazrat e liruara nga makinat e vjetra dhe pa katalizator). Kjo eshte zgjidhur pjeserisht medevijimin/nderprerjen e rruges kryesore dhe krijimin e sheshit "Adem Jashari"
- gurëthyesit
- ndezja e mbetjeve të plastikës dhe gomës
- ndezja e mbetjeve në deponi të egra
- shkarkimi i ujërave të zeza pa trajtim paraprak;
2.15.2 Ndotja e ujit
Burimi kryesor i ndotjes së lumenjve në komunë janë ujërat e kanalizimit, si pasojë e sistemit të pakompletuar dhe joadekuat të menaxhimit të tyre. Ky rrjet shkakton derdhjen e ujërave të zeza pa trajtim paraprak, me një ndikim negativ në cilësinë e ujit si dhe në jetën bimore dhe shtazore. Pasojat e kësaj ndotje mund të shkojnë edhe më tej duke shkaktuar ndikime negative në tokë dhe në ajër. Si përgjigje ndaj kësaj dukurie, dhe me qëllim të ofrimit të shërbimeve cilësore, komuna është duke e ndërtuar sistemin kryesor të kanalizimit ku do të përfshihen rreth 70% të fshatrave të komunës së bashku me qytetin e Skënderajit.
2.15.3 Ndotja e tokës
Mbeturinat e ngurta të akumuluara në deponitë ilegale(71) janë ndër ndotësit kryesorë të tokës në komunë. Këto janë kryesisht deponi ilegale të mbeturinave shtëpiake, dhe në disa raste mbetjeve të ndërtimit, të cilat kryesisht gjenden në afërsi të rrugëve (shih aneksin 10 - Harta e deponive ilegale). Ndikimet negative të këtyre deponive janë të shumta, ku përveç kontaminimit të drejtpërdrejtë të tokës dhe ajrit, ndikimi i tyre mund të bartet në rrjedhat e ujërave sipërfaqësorë dhe nëntokësorë nëpërmjet reshjeve. Drejtoria e Shërbimeve Publike për çdo vit e bën evidentimin e deponive ilegale dhe organizon pastrimin e tyre.
Foto 9,10. Deponi ilegale
Në mungesë të një sistemi të kompletuar dhe të mjaftueshme të kanalizimit, ujërat e zeza duhet të trajtohen si ndotës potencial të tokës. Kjo ndotje mund të shkaktohet nga kalimi i ujërave të zeza në zonat e ujit sipërfaqësor apo rrjedhave nëntokësore, varësisht nga forma e shkarkimit të tyre - drejtpërdrejtë në rrjedhat e ujit (në shumicën e rasteve) ose në sipërfaqen e tokës.
42
Përveç ndotjes së drejtpërdrejtë, si një formë tjetër e degradimit të tokës është ndryshimi i destinimit të tokës bujqësore në tokë ndërtimore. Po ashtu, problem të veçantë paraqet edhe degradimi i pyjeve përmes prerjes ilegale.
2.15.4 Ndotja akustike
Sa i përket ndotjes nga akustike nuk ka të dhëna në dispozicion për nivelin e ndotjes në komunë, andaj mund të jepen vetëm vlerësime të përgjithshme.Fakti që përmes territorit të komunës kalon rruga magjistrale Mitrovicë - Skënderaj - Komaran, si dhe rrugët regjionale, do të thotë se komuna është e ndikuar nga zhurma . Gjithashtu ndotësit tjerë janë veprimtaritë përpunuese/industriale siç janë fabrikat e betonit/çimentos pranë vendbanimit dhe gërmimet grumbulluese (gurthyesit) brenda territorit të komunës.
2.16. Asetet e tyrashëgimisë natyre , kulturore dhe turistike
2.6.1 Trashëgimia natyrore
2.6.2 Monumentet natyrore
Trashëgimia dhe resurset natyrore
Në komunën e Skënderajit ekzistojnë shumë monumente dhe tërësi natyrore të mbrojtura sipas Ligjit për Konservimin e Natyrës dhe vendimit përkatës Nr. 30‐46, datë 27.06.2007 të Kuvendit Komunal – Drejtoria për Kulturë, Rini e Sport. Biodiversiteti dhe peizazhet e larmishme me vlerë duhet të mbrohen me çdo kusht. Komuna duhet të ndërmerr masa dhe veprime adekuate për të penguar veprimet e dëmshme të njeriut në natyrë.
Në territorin e komunës së Skënderajt janë regjistruar këto monumente natyrore (Pëlqim Nr. 63‐180, datë 31.05.2007 – KK Skënderaj):
Mbrojtja e natyrës duhet të jetë e intruar dhe të zhvillohet në bashkëpunim të ngushtë me Agjencionin për Mbrojtjen e Mjedisit në Ministrinë e mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor. Llojet e ndryshme të monumenteve natyrore duhet të trajtohen metoda të ndryshme të mbrojtjes. Janë tri tipe të monumenteve natyrore të mbrojtura sipas Ligjit për Konservimin e Natyrës, neni 20, të cilat bazohen në veçoritë e tyre: — Botanik — Hidrologjik — Gjeomorfologjik
2.17 Trashëgimia kulturore
Edhe pse në vet qytetin e Skënderajit pothuajse nuk ekziston asnje objekt me vlerë kulturore përkundrazi,Komunën e Skënderajit e karakterizon edhe trashëgimia kulturore ku ekzistojnë dy vendbanime të lashta: në Tushillë dhe Syriganë. Në Tushillë është “Gjyteti” apo mbeturinat e një kalaje e cila sipas hulumtimeve të kryera vlerësohet të jetë më i vjetër se 3000 vjet para Erës Sonë. Ky “Gjytet” siq e quan populli është i ngritur në një kodrinë mbi fshatin Tushillë. Gjithashtu vendbanim i lashtë konsiderohet edhe regjioni i Syriganës duke përfshirë fshatrat Bajë dhe Runikë . Këto vendbanime sipas hulumtimeve arkeologjike janë më të vjetra se 6000 Në komunën e Skënderajt në një të kaluar të afërt nëpër fshatra kanë ekzistuar një numër i konsideruar i kullave, kurse tani nuk ekziston asnjë. Zhdukja e një begatie të tillë kulturore është një humbje e madhe për kulturën e Skënderajt dhe Kosovës.
Territori i Komunës së Skënderajit është vendbanim i lashtë i cili karakterizohet me trashëgimi të pasur kulturore materiale dhe shpirtërore. Në kronologji, zhvillimi i jetesës në këtë vend ka shtegtim historik në harkun kohor mijëvjeçare, prandaj trashëgimia kulturore u shtresua që nga kulturat e para parahistorike, duke vijuar me gërshetim elementesh indoevropiane eneolitikë dhe krijoi shtratin ilir. Mbi këtë shtrat
43
ilir, duke ngritur vendbanim me prirje eklektike të mendimit dhe të dukurive të natyrës shqiptare, të rimbushura me kultura nga ndikime të tjera si ato romake, bizantine, sllave, osmane, zhvillimi i jetesës vijojë në antikë, mesjetë dhe deri më sot. Popullata e Skenderaj, e ngulitur që nga kohët e lashta në këtë truall, gjithherë pati prirje që të mos nënshtrohet ndaj asnjë pushtuesi. Duke pasur për motiv mbrojtjen e trojeve të tyre etnike, në mënyre kompakte ka luftuar me dinjitet dhe ka përjetuar gjenocide. Prandaj sot, në vend, rajon dhe më gjerë është e njohur si qendër tradicionale historike e simbolit të rezistencës për liri dhe pavarësi. Deri nga mesi i shekullit XX, pasuritë mijëvjeçare të trashëguara ndër breza janë vlerësuar dhe ruajtur ekskluziv nga përkujdesjet tradicionale intuitive popullore. Trashëgimia kulturore ‐ e ne veçanti ajo materiale, në të kaluarën e afërt nuk pati përparësinë e duhur vlerësimi, studimi, ruajtje dhe konservimi, si dhe kryesisht u trajtua me metodologji denigruese, injoruese, përvetësuese dhe shkatërruese nga politikat shoviniste serbe. Nga i njëjti aktor, qasja sistematike zhvlerësuese ndaj morfologjisë së pasur të trashëgimisë arkitekturore dhe arkeologjike, me pretekste nënçmuese dhe mbi baza të pastrimeve etnike gjatë luftës në vitet 1998/99, pasoi me vrasje dhe dëbim të popullatës, dëmtime dhe rrënime të mijëra ndërtesave dhe ansambleve tradicionale të kulturës tradicionale. Në periudhën e pasluftës, aktorë të ndryshëm vendorë dhe ndërkombëtarë zhvilluan sërë aktivitetesh dhe ndërmarrje me karakter vlerësimi dhe konservimi të trashëgimisë kulturore, por në masë të pamjaftueshme në raport me nevojat aktuale. Këto rrethana vepruese kanë lënë pasoja tejet negative në sektorin e trashëgimisë kulturore, përfshirë stagnime në promovimin real të trashëgimisë kulturore që bart trualli i Skenderajt, përfshirë edhe zhvillimin e planeve të drejta konservimi dhe restaurim. Edhe pranë veprimeve destruktive në të kaluarën e afërt, trualli i Skenderajt ende sot bart në vete diversitet të pasur të trashëgimisë tradicionale arkeologjike dhe arkitekturore, në përbërje variacionesh të ndryshme me vlera artistike, estetike, kulturore, historike, shoqërore, shkencore dhe mjedisore. Institucionet e trashëgimisë kulturore gjatë procesit të identifikimit të trashëgimisë kulturore – arkitekturore dhe arkeologjike në territorin e Skënderajit, kanë identifikuar dhe regjistruar lokalitetet e specifikuara në vijim:
44
LISTA E MONUMENTEVE / LOKACIONEVE KULTURORE HISTORIKE
Status të definuar ligjor‐monumente dhe tërësi kulturore në mbrojtje të shtetit Periudha 1948‐ 1981 Runik - Lokaliteti arkeologjik, Parahistori nr.v. E.K. 02‐338/81 Kopiliqi epërm ‐ Nekropola romake, shek. II, nr.v.E.K. 02‐345/72
Syriganë - Gjytetit i Syriganës
Leocinë ‐ Mbetjet e kishës së Shëngjonit, shek. XIV nr.v.E.K. 588/65 Leocinë ‐Mbetjet e kishës “Kishat e murgeshave”, shek.XIV nr.v.E.K. 02‐959/64
Izbicë - ‐Mbetjet e kishës paleokristiane
nr.v.E.K. 003704
Rezallë - Kisha e Madhe(kisha e Radecit)
nr.v.E.K 000012
Laushë ‐ Manastiri i Deviqit, nr.v. E.K. 439/48
Mikushnicë - Gjurmët e lokalitetit arkeologjik
nr.v. E.K. 003705
Syriganë - Lokalitet arkeologjik "Gardina" - kalaja
nr.v. E.K. 003707
Ticë - Lokalitet arkeologjikë në Ticë
nr.v. E.K. 003484 Runik ‐ Kishë varrore e Shën Gjergjit, shek. XVI, nr.v. E.K. 02‐248/58 BANJË ‐Sarkofagu i mermerit në kishën e Shën Nikollës, 1436, nr.v. E.K. 02‐259/58
Tushilë - Fortifikata "Gjyteti i Madh" në Tushilë
nr.v. E.K. 000730 Leocinë ‐ Skalitja e kryqit të farkuar, shek. XVI, nr.v. E.K. 506/66 Trajtuar si ansamble/lokacione historiko kulturore Periudha : 1999 ‐ 2008 Prekaz ‐ Kompleksi Adem Jashari
nr.v. E.K.003494 Skënderaj - Kullë - Rexhë Gashi
nr.v. E.K. 002573
Kuqicë - Mulliri Zenel Beka
nr.v. E.K. 001830
45
Burojë - Rexhep Thaaqi
nr.v. E.K. 002579
Syriganë - Xhamia
nr.v. E.K. 003493
Cubrel - Mulliri i Fetah Osman Baliqit
nr.v. E.K.003382
Kuqicë - Flladnikë - Ramadan Ismaili
nr.v. E.K. 002569
Açarevë - Kullë - Tahir Rrahmani
nr.v. E.K.001794
Likovc - Hambar - Smail Veseli
nr.v. E.K. 002577
Kopiliq i Ulët - Mulliri Jetish Mala
nr.v. E.K. 002579
Kopoliq i Epërm - Shtëpi banimi - Ismet Veseli
nr.v. E.K. 002636
Turiqefc - Hambar i Iliaz Fazliut
nr.v. E.K.002576
Tushillë - Shtëpi banimi - Idriz Hajdarit
nr.v. E.K. 004013
Runik - Kulla e GanI Sejdiu
nr.v. E.K. 002643
Plluzhinë - Kulla e Ramë Sylejman Hoxha
nr.v. E.K. 003262
Pemishte - Shtëpi banimi - Fetah Loshi
nr.v. E.K.002670
Likovc - Shkolla fillore Emin Duraku
nr.v. E.K. 004014
Prekaz i Epërm - Kulla e Ilaz Kodrës
nr.v. E.K. 004015
Prekaz i Epërm -Kulla e Ahmet Delisë
nr.v. E.K. 004016
Prekaz i Epërm - Kulla e Tahir Mehës
nr.v. E.K. 004017
Lubovec - Kulla e Bajram Halitit
nr.v. E.K. 004018
46
Polac - Hambari i Gani Kocit
nr.v. E.K. 00410
2.17.1 Trashëgimia arkitekturale
Në kuadër të listës së trashëgimisë arkitekturale përfshihen 23 objekte, të ndërtuara gjatë shekujve XVI - XX. Kjo listë përfshinë një shumëllojshmëri objektesh - kulla, shtëpi,hambar, fflanik janë të shpërndara përgjatë tërë territorit.
2.17.2 Trashëgimia arkeologjike
Lista e trashëgimisë arkeologjike është mjaftë e pasur dhe e përfshinë tërë territorin komunal. Në kuadër të trashëgimisë arkeologjike përfshihen13 monumente arkeologjike. Periudha që përfshijnë këto monumente daton që nga parahistoria e deri në mesjetë.
2.17.3 Zona e veçantë e mbrojtur
Në kuadër të komunës së Skënderajt ekziston Manastiri I Deviqit si Zonë e veçantë e mbrojtur (Nr.3/L-039 dhe kompleksi memorial "Adem Jashari"
Burimi: Komuna e Skënderajit
47
2.18 Vendbanimet
Komuna e Skënderajit përbehet prej 52 vendbanimeve. Qyteti i Skënderajit është qendër komunale,dhe 51 fshatra , ndërsa Llausha, Polaci, Prekazi dhe Klina mund të konsiderohen vendbanime periferike të qytetit. Vendbanimi si Runiku, Qirezi, Turiqevci dhe Polaci, per nga karakteristikat e tyre bëjne pjesë në vendbanime gjysëmurbane, ndërsa të gjitha vendbanimet tjera të komunës karakterizohen si fshatra. Vendbanimet e komunës së Skënderajit edhe më tutje kanë ruajtur karakterin tyre agrar, duke e patur parasysh se në të gjitha këto vendbanime aktivitetet kryesor është bujqësia.
(shih Aneksin 13- Harta e Vendbanimeve).
2.18.1 Qendra komunale
Zhvillimet e dekadave të fundit të Skënderajit si qendër administrative janë kryekëput të lidhura me zhvillimet dhe statusin e Skënderajit si komunë. Themelimi i komunës me 1986, suspendimi i saj në vitin 1991, si dhe rithemelimi pas luftës me 2000, kanë si pasojë që edhe zhvillimet urbane të Skënderaitj të jenë të vonshme, duke e lënë atë ende në proces të urbanizimit.
Skënderaji si vendbanim ka 6612banorë,pas vin Llausha me 2744banorë dhe Polaci me 2701banorë. Për shkak të pozitës dhe rolit që e ka, numri i njerëzve që punojnë në Skënderaj apo shfrytëzojnë shërbimet që i ofron është dukshëm më i madh se numri aktual i banorëve, gjë që ndikon edhe në kapacitetet aktuale në qendrën komunale.
2.18.1.1Përmbajtjet kryesore
Duke qenë qendër komunale, përmbajtjet kryesore publike në nivel komunal janë përqendruar në Skënderaj: shkollimi i mesëm, Qendra Kryesore e Mjekësisë Familjare, qendra sportive, administrata komunale, shërbimet postare, tregu i gjelbër, tregu i automjeteve, transporti, siguria etj. Rrjedhimisht, një pozitë e tillë ka joshur edhe përmbajte të shumta biznesore, kryesisht tregti, hoteleri dhe turizëm, të përqendruara përgjatë rrugëve qendrore.
2.18.1.2 Zhvillimi hapësinor
Komuna e Skënderajit si qendër komunale është zhvilluar me një hov më të madh pas luftës së dytë botërore kryesisht përgjatë linjës komunikuese Mitrovice - Drenas dhe I diktuar nga pengesat natyrore dhe lumi u zhvillua dhe në drejtimin Veri –jug. Është qendër e rëndësishme meqenëse gjendet në rrugën që lidh Mitrovicën, Vushtrrinë, Istogun,Drenasin dhe Klinën. Nëse e vështrojmë shtrirjen territoriale të Skënderajit, konstatojmë se ky qytet është vendbanim i tipit të pjesërisht te grumbulluar që shtrihet pranë lumit Klina, në terren të pjesërisht te rrafshët, ndërsa pjesa perëndimore është zhvilluar në bregore . Për kah gjeomorfologjia e terrenit dhe forma e relievit, komuna e Skënderajit përbëhet kryesisht nga terrenet kodrinore, e më pak terrene fushore dhe malore. Terrene malore me pyje të ulta përbëjnë një pjesë të zonës lindore të komunës dhe një pjesë të zonës veriore. Terrene fushore shtrihen në një rrip të ngushtë veri‐jug të zonës qendore‐lindore të komunës me tokë cilësore bujqësore. Pjesa tjetër e komunës së Skënderajt është tokë kryesisht kodrinore me rrafshlarta, e pasur me pyje, shkurre e kullosa.
TIPI I
VENDBANIMEVE
NUMRI VENDBANIMET(%) BANORËT(%) MESATARJA E
BANORËVE SIPAST
TIPIT TË
VENDBANIMIT
Të shpërndara 26 51 44 1204
Gjysmë të grumbulluara 16 31 29 1271
Të grumbulluara 9 18 27 21600
Total 51 100 100
48
Tabela7. Tipologjia e vendbanimeve(Burimi: Drejtoria e Urbanizmit,Skënderaj)
Pasi që Skënderaji është zgjeruar edhe në tërësi tjera kadastrale ,atëherë në kuadër të zonës së planifikuar urbane të Skënderajt duhet të përfshihet edhe një pjese e Klinës se ulet dhe atë ne sipërfaqe 230.09ha(nga sip.e tëresishme kadastrale485hadhe 1140 ban),nje pjese e Llaushes me sipërfaqe 79.5ha(nga sip.e tëresishme kadastrale 219 ha dhe 3259 ban.) Dmth pjesë e planit e cila do te trajtohet është me sipërfaqe kadastrale te qytetit te Skënderajtpjesërisht te Klinës se ulet ,pjesërisht Llaushës dhe pjesërisht Prekazit te ulet ne sipërfaqen e përgjithshme.
2.18.1.3 Struktura, karakteri
Vendbanimet e shpërndara krijojnë shpenzime të mëdha me rastin e shtrirjes së infrastrukturës teknike po edhe asaj sociale. Një pjesë e madhe e këtyre vendbanimeve marrin tokë të mira bujqësore. Prandaj, për të siguruar një shfrytëzim racional dhe efikas të tokës, banimi duhet të zhvillohet në mënyrë të përqendruar duke shfrytëzuar parimet e densifikimit dhe shfrytëzimit të zbrazëtirave brenda zonave të ndërtuara.
Skënderaji veçohet me një dendësi më të madhe të ndërtimit përgjatë rrugëve kryesore, sidomos në zonën përreth rrethrrotullimit dhe aksit kryesor,sidomos në dy anët e sheshit"Adem Jashari" ka një densitet të lartë, dominojn ndërtime kolektive me etazhitet të lartë deri P+7.
2.18.1.4 Lidhjet dhe qarkullimi
Rruga që e lidhë Mitrovicën me Drenasin dhe fshatrat ne jug te Skënderajit është boshti i zhvillimit të qytetit të Skënderajit. Përveç se indi kryesor ndërlidhës është po ashtu edhe indi kryesor social pasi të gjitha shërbimet publike pothuajse janë të vendosura përgjatë tij. Para disa vitesh ky ind i qarkullimit edhe për automjete ,është ndërprerë dhe u shëndrrua në bulevard duke u krijuar sheshi "Adem Jashari" . Rruga tjetër me rëndësi në zhvillimin e qytetit është ajo Veri—Jug “ transiti” që anashkalon zonën qendrore dhe pa e degraduar zonën urbane lidhet qytetin me Drenasit.
Rrugët tjera janë rrugë përmbledhëse dhe furnizuese ndërsa ekzistojnë edhe mjaft rruge lokale . Të gjitha rrugët kryesore janë të asfaltuara dhe janë të ndriqyara, trotoaret janë kryesisht të punuara me kubëza te betonit .Gjate kohës ,disa rruge kan pësuar edhe dëmtime fizike dhe duhet që të riparohen . Ka ende rrugë të cilat ende janë me zhavor në ndërkohë Kuvendi. Komunal ka bërë investime në rregullimin e rrugëve..
2.18.2 Fshatrat
2.18.2.1 Funksionet, raportet
Vendbanimet e Komunës së Skënderajit dominohen nga banimi rural, edhe pse aktivitetet bujqësore kanë pësuar rënie, sidomos pas vitit 1999. Skënderaji si qendër komunale ka rol qendror në ofrimin e shërbimeve të nivelit komunal për të gjitha fshatrat – arsim, shëndetësi, administratë, biznes, duke e joshur gravitimin e fshatrave në drejtim saj.
Në kuadër të 51 fshatrave të komunës, mund të vërehen disa dallime për sa i përket madhësisë, funksioneve dhe rolit në kuadër të komunës.Si vendbanime periferike mund të skonsiderohen Llausha, Polaci dhe Klina.
Vendbanimi si Runiku, Qirezi, Turiqevci dhe Polaci për nga karakteristika e tyre bëjnë pjesë në vendbanime suburbane.Sa i përket numrit të banorëve, dallohen fshatrat Llaushë me 2744 banorë (vendbanimi më i madh në komunë) dhe Polaci me 2701 banorë. Qasja e fshatit Prekaz me qytetin e Skënderajit ndikuar në një përqendrim pak më të shtuar të turizmit në krahasim me fshatrat tjerë. Llausha është vendbanimi më madh në pjesën perëndimore të komunës. Fshatrat tjerë kanë madhësinë deri në 1700 banorë, dhe karakterizohen me banim rural. Sa i përket shërbimeve publike, të gjitha fshatrat nuk kanë shkolla fillore(13 prejt tyre), ndërsa shërbimet shëndetësore janë të shpërndara në 13 prej tyre. Një numër pak më i shtuar i bizneseve, në krahasim me fshatrat tjerë, vërehet në fshatrat që shtrihen përgjatë rrugës magjistrale apo atyre regjionale.
49
2.18.2.2 Zhvillimi hapësinor dhe tipologjia
Në shumicën e vendbanimeve të tipit fshat në komunën e Skënderajit, mbizotërojnë vendbanimet e zhvilluara të tipit të lagjeve, të cilat kryesisht janë zhvilluar ne mënyre stihike në hapësirë. Pozita, renditja dhe vendosja e vendbanimeve të komunës së Skënderajit, si dhe lokacioni i tyre që i përket terrenit, është rezultat i relievit dhe elementet e tjera të bazës natyrore gjeografike. Në varshmëri nga relievi gjeografik ekzistojnë vendbanime të rrafshta, vendbanime në terrene kodrinore dhe vendbanimet malore. Vendbanimet e rrafshta gjenden në pjesën fushore përgjatë lumenjëve, buzë luginave ose rrugëve kryesore dhe janë të tipit të dendur, disa janë edhe në formë te zgjatur. Vendbanimet në terrenet kodrinore shtrihen kryesisht rreth kodrave, shpateve dhe nëpër qafa. Këto janë vendbanime të tipit të grumbulluar. Vendbanimet malore shtrihenë shpate të përshtatshme malore. Në pjesë rrafshnalta dhe rreth përrenjëve malore, disa nga to jane të tipit të shpërndarë të ndarë nëpër lagje. Sipas pozitës gjeografike në teritorin e komunës së Skënderajit 12 vendbanimegjenden në teren kryesisht të rrafshtë, 18 vendbanime janë në terrene kodrinore dhe 21 janë në terrene kryesisht malore..
50
2.19 Banimi
Komuna e Skënderajit në pjesën më të madhe karakterizohet me banim me veçori rurale dhe me dendësi të ulët (shih Anekset 14 - Numri i njësive të banimit sipas vendbanimeve). Shumica e njësive të banimit janë të reja, të ndërtuara pas luftës, si rezultat i shkatërrimeve të konsiderueshme. Përkundër ndërtimeve të reja, pasojat e luftës nuk janë eliminuar plotësisht. Nevoja për përmirësim e kushteve të banimit, qoftë drejtpërdrejt në njësi të banimit apo në shërbime të tjera që ndikojnë cilësinë e banimit është ende e dukshme, sidomos në zonat rurale. Ndërtimet nuk janë përcjellë gjithmonë shërbime adekuate publike, duke ndikuaredhenëkushtet mjedisore. Ndërkaq kapacitetet e krijuara banimore nuk përputhen plotësisht me nevojat aktuale për banim, duke lënënjë pjesë të kapaciteteve të pashfrytëzuara.
2.19.1 Kapacitetet dhe tipologjia e banimit
Sipërfaqja e ndërtuar në Komunën e Skënderajit në pjesën më të madhe përbëhet nga sipërfaqet e banimit.
Duke e pasur parasysh se mbi 80% e banorëve të komunës jetojnë në fshatra, tipi dominant i banimit është
ai individual. Numri i përgjithshëm i njësive të banimit është mbi 850000, prej të cilave shumica i përkasin
banimit individual ndërsa një pjesë më e vogël atij shumëbanesor (në zonën urbane). Prej këtij numri të
përgjithshëm, rreth 1100 njësi banesore (12.9%) janë të ndërtuara në zonën urbane dhe në këtë numër
përfshihen edhe i tërë fondi i banimit shumëbanesor.
Në nivel komunal banimi përfshinë 2071 ha. Sipas regjistrimit të vitit 2011 Komuna e Skënderajit ka pasur gjithsej 10620 njësi të banimit.
Skënderaji si komunë rurale karakterizohet me banim me dendësi të ulët, me dominim të banimit individual.
2.19.1.1 Banimi në qendrën komunale
Banimi në kuadër të Skënderajit si vendbanim përfshinë 131.1 ha. Pjesën më të madhe e përbën banimi kolektiv me etazhitet deri P+7. Banimi individual është i përqëndruar në zonat periferike ,etazhiteti i njësive individuale të banimit shkon deri në P+3..
2.19.1.2 Banimi në fshatra
Banimi në fshatra përfshinë 1940.8ha. Fondi i përgjithshëm i banimit në zonën rurale në tërësi përbëhet prej banimit individual, si banim me dendësi të ulët. Etazhiteti i njësive individuale të banimit shkon deri në P+3 .Fshatrat që shquhen me numër më të madh të njësive të banimit janë LLausha (2744), Polaci (2701), Prekaz i Epërm (2126) dhe Klina e Poshtme (1927). Numri i njësive banesore në fshatrat tjerë është nën 557 njësi banimi.
2.19.2 Shfrytëzimi i kapaciteteve të banimit
Shikuar përgjithësisht, në nivel të komunës ekziston një shpërputhje në mes numrit të njësive të banimit (9864) dhe numrit të familjeve (7731). Nga fondi i tërësishëm i banimit në Skënderaj, rreth një e pesta, përkatësisht 23.5% mbetet i pashfrytëzuar. Mendohet që një numër i madh i njësive vakante të banimit janë në pronësi të njerëzve që jetojnë dhe punojnë jashtë vendit.
Duke qenë se situatë e ngjashme është edhe në nivel të Kosovës, një përqindje kaq e lartë e njësive vakante duhet të merret parasysh gjatë shqyrtimit të banimit në aspekt të politikave dhe kapaciteteve.
Njësitë e banimit
Të banuara Vakante Familje Madhësia mesatare e familjeve
Banor për /km
2
Skënderaji 9864 76.2 23.8% 7731 4.6 135
Kosova 403,459 71.6% 28.4% 336,765 5.88 175.0
Tabela 9. Fondi i banimit dhe numri i ekonomive familjare Burimi: REKOS,regjistrimi 2011
51
Foto3 .Banimi në zonën urbane
2.19.3 Pronësia e fondit të banimit
Pothuaj se tërë fondi i banimitnë Komunën e Skënderajit, përkatësisht99.4%, është në pronë private. Ky nivel është gati i njejtë me përqindjen e pronave private në nivel të Kosovës, që arrin 99%. Skënderaji pothuajse nuk ka trashëguar njësi banimi në pronës publike apo komunale nga sistemi ish-Jugosllav, duke qenë se ndërtimet shumëbanesore që u bënë në Kosovë gjatë viteve ‘60,’70 dhe ‘80 përmes fondeve publike nuk e përfshinë Skënderajin.
2.19.4Vjetërsia e fondit të banimit
Sipas të dhënave të regjistrimit të fundit të vitit 2011, 90% e njësive të banimit janë ndërtuar në 30 vitet e fundit. Më shumë se 50% e njësive të banimit janë ndërtuar gjatë periudhës 2000-2010, që është më e lartë në krahasim me nivelin e Kosovës prej 35.8%.
Ekziston një shtysë e madhe për ndërtimin e njësive të banimit, duke nënkuptuar jo vetëm rindërtimin e shtëpive të shkatërruara gjatë luftës, por edhe një rritje të fondit të banimit në periudhën 2000 - 2009 në krahasim me periudhat e mëparshme.
NR. I
SHTËPIVE NË
KATEGORINË
V
TË
NDËRTUARA
VITI 2000
TË
NDËRTUARA
VITI 200
TË
NDËRTUARA
VITI 2001
TË
NDËRTUARA
VITI 2002
PËRQINDJET E
NDËRTIMIT %
4287 567 722 396 1685 39.31
Tabela10. Shtëpitë e ndërtuara të kateogrisë së (V) pestë sipas viteve Burimi: Drejtoria e Urbanizmit,Skënderaj
52
2.19.5Furnizimi i kapaciteteve të banimit me infrastrukturë
Kushtet e banimit në Komunën e Skënderajit (posedimit të infrastrukturës bazë), sipas regjistrimit të fundit (2011), ishin pak më të ulëta se sa niveli mesatar në Kosovë. Si tregues për kushtet e banimit janë marrë niveli i infrastrukturës bazike brenda shtëpisë, siç janë furnizimi me ujë, pajisjet sanitare, pajisjet e kuzhinës dhe ngrohjes. Përveç kësaj, sfide mbetet edhe eficiença energjetike e objekteve të banimit, në aspekt të dizajnimit, materialeve të aplikuara, si dhe burimeve dhe shpenzimit të energjisë.
2.19.6Përballueshmëria financiare
Banimi me qira -Bazuar në të dhënat nga Drejtoria e Shërbimeve Publike në Skënderaj, sektori i banimit me qira është aktualisht i pazhvilluar. Për momentin funksionon vetëm sektori i asistencës sociale i cili i përfshinë familjet që jetojnë në banesa sociale me qira joprofitabile.
2.20 Vendbanimi joformal
Vendbanimet joformale janë vendbanimet e njerëzve të cilat nuk iu ofrojnë banorëvemundësinë për realizimin e të drejtave të tyre për të pasur standard të përshtatshëm jetese. Vendbanimi joformal karakerizohet si : • i paplanifikuar, • me banim joformal apo të pasigurtë, • me pjesëmarrje joadekuate apo mospjesëmarrje në qeveri, gjë që rezulton me mungesën e shërbimeve themelore, mungesën e regjistrimit dhe të infrastrukturës, • vend ku ka mundësi të diskriminimit të banorëve. (Fletushka Vendbanimet Joformale, dhjetor 2007, MMPH – AKK – Unhabitat - OSBE). Skënderaj ka dy vendbanime joformale të evidentuara në Runik dhe Kopiliq. Këto vendbanime duhet të trajtohen sipas udhëzimeve të Strategjisë Kombëtare dhe Planin e veprimit për Vendbanimet Joformale.
53
2.21 Shfrytëzimi i tokës
Në komunën e Skënderajit ka një përzierje të sipërfaqeve pyjore , sipërfaqe bujqësore –ara, sipërfaqe kullosa, sipërfaqe kodrinore, si dhe mes tyre zonat e ndërtuara. Komuna e Skënderajit ka gjithsej 12.352.763 m2 tokë bujqësore (rurale) të evidentuar si të tillë (DUKMM, KK Skënderaj) dhe të pakategorizuar 361.337.735 m2 (pyje, lumenj etj.)Viteve të fundit ka pasur një rritje të ndjeshme në ndërtim, e cila ka shkaktuar presione mbi sipërfaqet e tokës. Informatat e mbledhura mbi shfrytëzimin e tokës ofrojnë një bazë për menaxhimin e zhvillimit të qëndrueshëm të sipërfaqeve të tokës, duke siguruar të dhëna për politikat zhvillimore në të gjithë sektorët.
(shih Aneksin 07- Harta e Shfrytëzimit të tokës).
HA PËRQINDJA
Tokë bujqësore 1,606 4.3%
Pyje 14,685 39.2%
Tokë e punueshme 17,16 47.9%
kullosa 3,234 8.6%
gjithsej 37,441 100%
Tabela 1. Shpërndarja e sipërfaqë së tokës
2.21.1 Vendbanimet
Nga sipërfaqja totale në Komunën e Skënderajit e cila është 37,438,53 ha, 69,40 ha përbëjnë vendbanimet (hapësirat e ndërtuara). Karakteristikat e vendbanimeve për nga madhësia nuk kanë ndonjë ndryshim të rëndësishëm.
Komuna e Skënderajit përbëhet prej 51 vendbanimeve. Qyteti i Skënderajit është qendër komunale, ndërsa Llausha, Polaci dhe Klina mund të konsiderohen vendbanime periferike.
Vendbanimi si Runiku, Qirezi, Turiqevci dhe Polaci për nga karakteristika e tyre bëjnë pjesë në vendbanime gjysëmurbane, ndërsa të gjitha vendbanimet tjera të komunës karakterizohen si fshatra.
Sipërfaqja e gjithmbarshme e vendbanimeve të Skënderajit është 69,40ha. Vendbanimet që dallohen për nga shtrirja më e gjerë janë Drenoci - 175 ha, Bellanica - 174 ha, Skënderaji si qendër komunale - 166 ha, Banja - 145 ha, Lladroci - 137 ha dhe Carralluka -115 ha. Vendbanimet tjera shtrihen në sipërfaqe prej përafërsisht 25 deri 75 ha. Përgjithësisht, vendbanimet e Komunës së Skënderajit karakterizohen me dendësi të ulët të ndërtimit, të zhvilluara në trajtë lagjeve të shpërndara.
Në kuadër të vendbanimeve, banimi si funksion përfshinë sipërfaqen më të madhe. Sipërfaqja e gjithmbarshme e banimit është 1458 ha, që përbën 58% të sipërfaqes së vendbanimeve, përkatësisht 4.8% të territorit komunal.
Infrastruktura sociale dhe publike shtrihet në gjithsej 126.49 ha, ku përfshihen hapësirat dhe ndërtesat e shëndetësisë, arsimit, kulturës, sportit, administratës, sigurisë, religjionit, si dhe hapësirat publike. Pjesën më të madhe e përbëjnë hapësirat publike me 107 ha.Kategori tjera që dallohen për nga shtrirja sipërfaqësore janëobjektet/hapësirat për religjion - 5.9 ha, arsim - 5 ha, shëndetësi - 2 ha. Pjesa më e madhe e këtyre institucioneve është e përqendruar në Skënderaj si qendër komunale.
54
2.21.2 Infrastruktura e transportit
Komuna e Skënderajit ka një sistem rrugorë të shumënduarshëm duke filluar nga rrugët me karakter
nacional e deri tek rrugët e karakterit lokal të kategorisë së katërt Në rrjetin rrugorë të komunës rrugët e
kategorisë së katërt e përbëjnë shumicën e rrugëve. Këto rrugë lidhin qytetin me fshatrat e ndryshme si dhe
fshatrat në mes veti në përgjithësi. Gjendja e rrugëve në Skënderaj nuk është e mirë. Shumica e rrugëve
lokale janë të kategorisë së tretë dhe të katërt , por edhe rrugët regjionale që kalojnë nëpër territorin e
komunës së Skenderajit nuk janë në gjendje shumë të mirë. Rruga që lidh qytetin e Skënderajit me Klinën
dhe gjatësia e kësaj rruge që kalon nëpër territorin e komunës është gjithsejt 20 km është në gjendje të
mjeruar, ndërsa rrugët regjionale të tjera si rruga Skënderaj-Drenas dhe rruga Mitrovicë-Pejë janë në
gjendje shumë të mirë. Rrugët nacionale dhe ato rajonale janë nën përgjegjësinë dhe menagjimin e
drejtpërdrejtë të Drejtorisë së Rrugëve të Kosovës e cila Drejtori është në kuadër të Ministrisë së Transportit
dhe Telekomuniakcionit Sistemi rrugor i qytetit është nën përgjegjësinë dhe menagjimin e Kuvendit
Komunal si dhe rrugët lokale gjegjësisht ato të kategorisë se katërt.
.
LLOJI I RRUGËS GJENDJA GJATËSIA (KM)
Rrugë kombëtare-regjionale Të asfaltuara 60
Rrugë të qytetit Të asfaltuare 5.5
Rrugë të qytetit Të paasfaltuara 17
Rrugët e kategorisë së katërt Të shtruara me zhavore 96
gjithsejt 178.5
Tabela2. Rrugët e komunës
2.21.3 Toka bujqësore
Sipërfaqja e përgjithshme e tokës në komunën e Skënderajit është 37438,53 ha. Nga kjo siperfaqe tokë bujqesore është 21149 ha, ose 56.5%, kurse tokë e punueshme janë 17915 ha, gjegjësisht 47.8 % dhe kullosa 8.6%. Nga sipërfaqja e përgjithshme e komunës,sipërfaqe pyjore janë 14685 ha, ose 39.2%, kurse sipërfaqja tjetër është tokë jopjelloere. Boniteti i tokës është 10% i sipërfaqes së gjithëmbarshme i takon kategorisë së parë dhe asaj të dytë, ndërsa pjesa dërmuse është e kategorisë së pestë dhe gjashtë.re 4.3%.
Në komunën e Skënderajit sipërfaqe më të mëdha bujqësore mbillen me kultura të drithërave, në sipërfaqe prej 16112 ha, ose 76.2% i tokës bujqësore. Kulturat kryesore bujqësore që kultivohen në komunë janë: gruri, misri, tërshëra, elbi, jongja, patatja, perime, pemë etj.
2.21.4 Toka pyjore
Këtu përfshihen të gjitha sipërfaqet në mënyrë të dendur nga drunjtë gjetherënës dhe halor. Pyjet mund të shfrytëzohen për kultivimin e drurit dhe prodhimtari si dhe prodhimtarit tjera nga pyjet. PYLLËZIMI ‐ Në kuadër të territorit të komunës janë sipërfaqe të cilat nuk shfrytëzohen dhe të kategorizuara si djerrina. Këto sipërfaqe duhet të shfrytëzohen për zhvillim të ardhshëm, natyrisht aty ku është e mundur që nënkupton pjesët të cilat shtrihen pranë vendbanimeve, ndërsa pjesët tjera duhet të pyllëzohen
55
Zona malore ofron mundësi të zhvillimit të veprimtarive të lidhura me resurset pyjore. Zona malore është e mbuluar me pyje të ulëta. Shfrytëzimi i këtyre resurseve duhet të jetë i qëndrueshëm, me prerje të kontrolluar dhe politikë të mirë të pyllëzimit. Një pjesë e madhe e pyjeve duhetn të ripyllëzohen.
Detyrë e komunës është që së bashku me institucionet përgjegjëse të ndalojë prerjen ilegale të pa kontrolluar të pyjeve.
Pylltaria nuk është shumë e bujshme në këtë pjesë dhe duhet të stimulohet ripyllëzimi I një pjese të madhe të saj. Megjithatë edhe me resurset ekzistuese mund të zhvillohen disa veprimtari në shkallë të ulët siç janë: Përpunim i drurit, prodhimi i biomasës.
2.21.5 Sipërfaqet ujore
Të gjitha ujërat sipërfaqësore të vazhdueshme ose periodike si lumenjtë, pellgjet, liqenet dhe sipërfaqe të ngjashme
2.21.6 Pronësia e tokës
Territori i Komunës së Skënderajit përfshihet nën tri kategori të pronës: private, publike dhe komunale. Nga i gjithë territori, 28,747ha është në pronësi private, 28,694ha është nën pronësi publike,(shih Aneksin 08 - Harta e Pronës Komunale).
Toka komunale: Përbën vetëm4,2% të territorit komunal, nga të cilat 8,694 ha shtrihen në zonën urbane të Skënderajit, duke mbuluar 1.5% saj. Për shkak të sipërfaqes së vogël dhe parcelave të fragmentuara komuna do ta ketë të vështirë të sigurojë tokë të mjaftueshme për projektet e infrastrukturës sociale.
Toka publike: janë rrugët (duke përfshirë ato magjistrale dhe rajonale) lumenjtë, kullosat, pyjet, ndërtesat publike, shkollat dhe objektet e kujdesit shëndetësor.
Toka private: Edhe pse përfshijnë pjesën dërmuese të territorit, karakterizohen nga parcelat e çrregullta të dimensioneve të ndryshme. Në zonën urbane të Skënderajit parcelat dallojnë në madhësi prej asaj të vogël deri tek e madhe. Shumica e pronave që gjenden përballë rrugëve kryesore dhe që rrethojnë qendrën e qytetit janë të vogla dhe të fragmentuara. Situata ndryshon në periferi dhe pjesën rurale të komunës ku parcelat janë të mëdha me zhvillime tradicionale, veprimtari bujqësore dhe zhvillime tjera sociale.
PRONËSIA SIPËRFAQE
Tokë në pronësi pivate 28,747
Tokë në pronësi shoqërore 8,694
Gjithsejt 37,441
Tabela3. Struktura pronësore e siperfaqës së tokës së komunës Burimi: Komuna e Skënderajit
56
2.22 Kapacitetet administrative komunale
2.23 Kapacitetet finaciare
Investimet publike në Komunën e Skënderajit pothuaj se tërësisht kryhen përmes buxhetit komunal. Bashkë-investime publiko-private me biznese deri më tani nuk ka pasur. Bashkë-investimet me komunitetin kanë qenë simbolike, por nuk janë aplikuar viteve të fundit
2.23.1 Buxheti komunal
Viteve të fundit buxheti komunal ka shënuar rritje, përveç në vitin 2015, kur shënon një rënie të lehtë. Në vitin 2012 buxheti i përgjithshëm komunal ishte 10,269,390 Euro, duke u rritur vazhdimisht deri në 11,247,434Euro në2016.
Sa i përket strukturës së të hyrave, pjesa më e madhe e buxhetit komunal realizohet nga Buxheti i Konsoliduar i Kosovës. Gjatë periudhës 2012-2015, 90.9% të buxhetit komunal është realizuar nga Buxheti i Konsoliduar i Kosovës (BKK), 6.4% nga Të Hyrat Vetanake (THV), dhe 2.7% nga donatorët apo pranime tjera.
2.23.1.2 Të Hyrat Vetanake (THV)
Viteve të fundit THV kanë shënuar luhatje sa i përket vlerës sipas viteve. Në periudhën 2012-2015, vlera më e ulët e THV është shënuar në vitin e fundit 2015 me509,980.75 Euro. Kjo vlerë është rritur në 2016, me 955,000.00 Euro.
Sipas strukturës së THV, gjatë periudhës 2012-2015 më së shumti të ardhura janë realizuar nga Tatimi në Pronë të THV, ndërrimi i destinimit të tokës – , dokumente të gjendjes civile –, regjistrimi i automjeteve - dhe të hyra tjera.
2.23.2 Shpenzimet
Më tepër se gjysma e buxhetit shpenzohet në paga dhe mëditje, duke e pasur parasysh kontingjentin e të punësuarve në sektorin publik, sidomos në arsim dhe shëndetësi. Gjatë periudhës 2012-2015, 59,7% të buxhetit komunal është shpenzuar për paga dhe mëditje. Investimet kapitale përbëjnë shpenzimin e dytë më të madh gjatë kësaj periudhe (duke i përfshirë edhe investimet nga donatorët dhe pranimet tjera) me 29.3%. Shpenzimet tjera gjatë kësaj periudhe janë mallra dhe shërbime me 7,4%, shpenzime komunale me 2,4%, transfere dhe subvencione me 0,5%.
2.23.3 Investimet kapitale
Investimet kapitale gjatë periudhës 2012-2015 janë karakterizuar me rritje në tri vitet e para, për të pësuar rënie në 2015. Në vitin 2016 vlera e investimeve kapitale ishte2,363,203.00
Sa i përket strukturës së investimeve gjatë periudhës 2012-2015, pjesa më e madhe, përkatësisht 79.1% e investimeve është ndarë për infrastrukturë të transportit, 15% për infrastrukturë teknike, dhe 6% për infrastrukturë sociale dhe publike.
2.23.4 Korniza Afatmesme Buxhetore (KAB)
Korniza Afatmesme Buxhetorepërfshinë periudhën 2017-2019. Sipas kësaj kornize të miratuar, parashihet një rritje e buxheti vjetor komunal në 12,423,320.89 Euro/vit.
Struktura e parashikuar e shpenzimeve përmban nivel të njejtë pjesëmarrjes së pagave dhe mëditjeve në59.8%, rritje të pjesëmarrjes së investimeve kapitale në 31.2%, dhe rënie të mallrave dhe shërbimeve në 5.9%.
57
2.23.5 Sektori privat dhe komuniteti
Deri më tani nuk ka pasur bashkëpjesëmarrje në investime publike nga sektori privat, qoftë me mjete financiare, mjete/pajisje, apo kapacitete njerëzore. Sa i përket pjesëmarrjes së komunitetit dhe shoqërisë civile, bashkëfinancimet kanë qenë simbolike, mirëpo viteve të fundit, me rritjen e të hyrave nga BKK, nuk ka pasur bashkëfinancime të tilla.
58
3. Vlerësimi i situatës ekzistuese
3.1 Gjendja socio-demografike
3.1.1 Projeksioni demografik
Me qëllim të përcaktimit të nevojave zhvillimore dhe adresimit adekuat të tyre, si parakusht na paraqitet projeksioni demografik. Duke e pasur parasysh se dinamikat e zhvillimeve politike, ekonomike dhe sociale gjatë viteve ‘90 patën impakt të madh në ndryshimet demografike, për të cilat nuk ka të dhëna të mjaftueshme, është vështirë të përcaktohen trendet nga kjo periudhë. Andaj do të merren parasysh të dhënat prej vitit 2001 e këndej.
Tabela 17. Rritja e popullsisë në vite Burimi:Zyra e Statistikave, Skënderaj
Duke qenë se projeksionet demografike nga Agjencia e Statistikave të Kosovës janë kryer vetëm për nivelin e Kosovës, për nivelin komunal është e nevojshme të bëhen llogaritje të veçanta. Për rastin e Sksënderajit, do projeksioni demografik do të bëhet përmes një metode të thjeshtë, të bazuar në numrin aktual të popullsisë dhe indeksin mesatar të rritjes
Janë marrë paraysh këto vlera:
Indeksi mesatar i rritjes 1.17% nga viti 2001-2015
Numri aktual i popullsisë - 51317
Rritja e popullsisë në 10 vjet (2017-2027) llogaritet:
I10 = 51317x (1+1.17/100)10
I10 = 51317 x 1, 12
I10 = 57475
Bazuar në këtë projeksion, Komuna e Skënderajit në vitin 2027 do të ketë 5745 banorë.
Rritja e nr. të banorëve sipas periudhave
Nr. i banorëve Periudha indeksi Nr.banore/km2
24149 1948/53 100 64.50
26375 1953/61 111.3 70.45
30479 1961/71 118.1 81.41
36660 1971/81 129.0 97.92
46000 1981/91 122.86
54437 1991/01 145.40
2001/11
51317 2011/2015 135.8
59
3.1.2 Analiza SWOT
ANALIZA SWOT
Përparësitë
- Popullsia me moshë mesatare të re
- Popullsia me moshë ekonomikisht
aktive
- Popullsia relativisht mirë e arsimuar
- Ekonomi të mëdha familjare
Dobësitë
- Papunësia e lartë
- Shkalla e varfërisë
- Migrimi i banorëve nga komuna
- Shenja të rënies në trendin e rritjes
së popullsisë
- Aktivitete jo të mjaftueshme socio-
kulturore
Mundësitë
- Mbështetja e bujqësisë dhe
blegtorisë
- Mbështetja e NVM
- Dërgesat e bashkatdhetareve
(remitancat)
- Shkollimi i mesëm i profilizuar
profesional (ngritja në karrierë)
Rreziqet
- Kriza ekonomike
- Dukuritë negative në shoqëri
- Largimi i popullsisë ekonomikisht
aktive jashtë vendit
- Largimi i fuqisë punëtore të
kualifikuar jashtë vendit
Sfidat kryesore të identifikuara janë:
Rritja e nivelit të punësimit
Ulja e varfërisë
Përfshirja e të rinjve në sferën socio-kulturore
3.1.3 Nevojat zhvillimore
Shikuar në aspekt të përgjithshëm, nevojat kryesore zhvillimore socio-demografike janë:
Vlerësimi i kapaciteteve njerëzore dhe aftësimi sipas kërkesave në tregun e punës
Përkrahja e të rinjve dhe femrave në zhvillimin e aftësive për punësim
Adaptimi i kurrikulave arsimore sipas potencialeve zhvillimore lokale
Zhvillimi i programeve për punësim, duke u bazuar në potencialet lokale
Përfshirja e të rinjve në zhvillimin e mëtejmë të organizimit social dhe kulturor
60
3.2 Zhvillimi ekonomik
3.2.1 Analiza SWOT
ANALIZA SWOT
Përparësitë
- Pozita e volitshme gjeografike
- Qasje e mirë në infrastrukturë të
transportit
- Shtrirja e tokës bujqësore
- Burimet minerale: bakër, gur
mermeri, qymyri
- Potencialet turistike
- Qendra e biznesit
- Popullsia e re dhe vitale
Dobësitë
- Shfrytëzimi jo i mjaftueshëm i
potencialit bujqësor
- Mungesa e kapaciteteve industriale
- Mungesa e infrastrukturës
ekstraktuese minerale
- Numri i vogël i bizneseve të
prodhimit -përpunimit
- Mungesa e promovimit të
potencialeve turistike
Mundësitë
- Konsolidimi i tokës
- Ringjallja e traditës kultivuese
- Pikat e mundshme për zonë
ekonomike/industriale
- Atraksionet e mundshme turistike
( Kompleksi Memorial Adem Jashari,
dhe trashegimi tjera)
- Përshtatja e programeve
profesionale shkollore , në nivelin e
mesëm, kërkesave të tregut
- Partneriteti publik-privat
- Mbështetja nga qeveria - donatorët
Rreziqet
- Degradimi i tokës bujqësore
- Shfrytëzimi joracional i burimeve
natyrore
- Zhvillimi i ulët ekonomik në nivel
vendi
- Konkurrenca e pa drejtë dhe
joformale
- Çështjet e pronësore
Sfidat kryesore të identifikuara janë:
Stimulimi i prodhimit bujqësor dhe blegtorisë
Krijimi i kushteve për zhvillimin e agro-industrisë
Zhvillimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme
Promovimi i potencialeve turistike
Krijimi i kushteve për shfrytëzimin e resurseve minerale
61
3.2.2 Nevojat zhvillimore
Shikuar në aspekt të përgjithshëm, nevojat kryesore zhvillimore sa i përket ekonomisë lokale të Malishevës janë:
Konsolidimi dhe zgjerimi i kapaciteteve lokale bujqësore dhe blegtorale
Zgjerimi i gamës së prodhimeve dhe promovimi i tyre
Shqyrtimi i mundësive për zhvillimin e kapaciteteve agro-industriale
Zhvillimi dhe konsolidimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme duke u i shfrytëzuar potencialet lokale, raportet komplementare ndër-sektoriale, si dhe kërkesat e tregut
Mbrojtja dhe promovimi i i potencialeve lokale natyrore dhe kulturore, si dhe zhvillimi i kapaciteteve turistike të ndërlidhura
Shqyrtimi i mundësive për zhvillimin e kapaciteteve ekstraktuese minerale
3.3 Infrastruktura teknike dhe shërbimet përkatëse
3.3.1 Analiza SWOT
ANALIZA SWOT
Përparësitë
- Zgjerimi i rrjetit të ujësjellësit dhe
kanalizimit
- Lokacioni i përcaktuar për impiantin
e ujërave të zeza
- Mbulimi i vendbanimeve me rrjet të
energjisë elektrike
- Mbulimi me rrjet të telefonisë
mobile
Dobësitë
- Një pjesë e vendbanimeve rurale
nuk kanë furnizim me ujë
- Shumë vendbanime rurale nuk
kanë rrjet të kanalizimit
- Deponitë joformale të
mbeturinave (rreth 71 deponi)
- Cilësia e pamjaftueshme e
furnizimit me energji elektrike
- Shtirja e jo e mirë e rrjetit të
telefonisë fikse
- Ngrohja e objekteve në mënyrë
individuale
Mundësitë
- Nivel i përshtatshëm rënës të
kanalizimeve lokale në rrjetin
kryesor të kanalizimeve – kolektorin
- Mundësi e aplikimit të energjisë
efiçiente
- Partneriteti Publiko-Privat
- Ndërtimi i impiantit për trajtimin e
ujërave të zeza
Rreziqet
- Ndikimet shëndetësore nga cilësia
e ujit të puseve
- Degradimi mjedisit si pasojë e
ndotjes nga ujërat e zeza dhe
mbeturinat
- Ulja e cilësisë së infrastrukturës
dhe funksionimit për shkak të
buxhetit të kufizuar
62
Sfidat kryesore të identifikuara janë:
Shtrirja e rrjetit të ujësjellësit në tërë komunën
Shtrirja e rrjetit të kanalizimit në tërë komunën
Trajtimi i ujërave të zeza
Përmirësimi i infrastrukturës energjetike
Menaxhimi adekuat me mbeturinat 3.7.2 Nevojat zhvillimore
Nevojat kryesore zhvillimore të infrastrukturës teknike dhe shërbimeve përkatëse janë:
Hulumtimi për burime të ujit dhe sigurimi i kapaciteteve të mjaftueshme për furnizim
Sigurimi i furnizimit me ujë përmes sistemit të ujësjellësit për të gjitha vendbanimet
Promovimi i masave për shfrytëzimin racional të resurseve ujore
Sigurimi i sistemit për shkarkimin e ujërave të zeza në të gjitha vendbanimet
Kompletimi i kolektorit kryesor komunal të ujërave të zeza
Sigurimi i furnizimit adekuat me energji elektrike në të gjitha vendbanimet
Përfshirja e të gjitha vendbanimeve me shërbimin e rregullt për menaxhimin e mbeturinave
3.4 Infrastruktura dhe transporti
3.4.1 Analiza SWOT
ANALIZA SWOT
Përparësitë
- Pozita e mirë gjeografike
- Qasje e mirë në rrjetin regjional të
transportit
- Lidhje e mira rrugore lokale
- Transporti publik
- Rekonstruimi dhe mirëmbajtja e
rrjetit rrugor
Dobësitë
- Mungesa e shtigjeve/korsive për
qarkullim jomotorik
- Mungesa e rrugës transite në
qendrën komunale
- Ndërtimet afër rrugëve regjionale
dhe lokale jashtë rregullave
ndërtimore
- Mungesa e parkingjeve
- Sistemi i dobët i sinjalizimit
Mundësitë
- Konfiguracioni i terrenit i
përshtatshëm për rregullimin e
infrastrukturës
- Përmirësimi i shërbimeve të
transportit publik
- Shfrytëzimi i partneritetit publiko-
privat
- Zhvillimi i rrjetit të transportit të jo-
motorizuar
Rreziqet
- Siguri e pamjaftueshme në
komunikacionin rrugor
- kufizimi i sigurisë në trafik nga
ndërtimet afër rrugëve
- Ndotja e mjedisit nga transporti i
motorizuar
- Cilësi e ulet infrastrukturës dhe
funksionimit për shkak të buxhetit
të kufizuar
63
Sfidat kryesore të identifikuara janë:
Përmirësimi i sigurisë në trafik
Krijimi kushteve për qarkullim jomotorik
Përmirësimi i rrjetit të transportit publik
Shkarkimi i qendrës komunale nga trafiku transit
Zgjidhje e çështjes së parkimit në qendrën komunale
3.4.2 Nevojat zhvillimore
Nevojat kryesore zhvillimore të infrastrukturës së transportit janë:
Kompletimi i rrjetit të infrastrukturës me elementet që mundësojnë qarkullim për të gjithë pjesëmarrësit në komunikacion, duke përfshirë edhe qarkullimin jomotorik
Kompletimi/konsolidimi i rrjetit rrugor në të gjitha lagjet e vendbanimeve rurale
Sigurimi i elementeve që mundësojnë menaxhim adekuat të qarkullimit dhe mbajtje të nivelit të sigurisë
Sigurimi i mbulueshmërisë së të gjitha vendbanimeve me transport adekuat dhe të rregullt publik
Shmangia e qarkullimit transit përmes qendrës komunale
3.5 Shërbimet sociale dhe publike
3.5.1 Analiza SWOT
ANALIZA SWOT
Përparësitë
- Infrastruktura e mirë shkollore
- Kuadri i kualifikuar arsimor
- Infrastruktura e mirë shëndetësore
- Infrastruktura e re kulturo-sportive
në qendrën komunale
Dobësitë
- Mungesa e rrjetit të institucioneve
parashkollore
- Funksionimi jo i plote i rrjetit të
objekteve shëndetësore ne zonën
rurale
- Rrjeti i pamjaftueshëm i objekteve
sportive në zonat rurale
- Aktivitete të mangëta kulturo -
sportive
- Aktivitete të pamjaftueshme për te
moshuar
Mundësitë
- Mundësitë për programet e trajnimit
për stafin arsimor
- Gjithëpërfshirja në arsim
- Mundësitë për programet e trajnimit
për stafin shëndetësor
- Sigurimi i fondeve nga niveli qendror
dhe donatorët për zhvillim të
infrastrukturës teknike dhe
profesionale
Rreziqet
- Përkujdesja e kufizuar shëndetësore
në disa pjesë rurale në mungesë të
kuadrit profesional shëndetësor
- Mungesa e kapaciteteve absorbuese
shkollore dhe shëndetësore në
qendrën komunale si pasojë e
migrimit nga zonat rurale
64
Sfidat kryesore të identifikuara janë:
Arritja e cilësisë dhe gjithëpërfshirhjes në arsim
Ofrimi i shërbimeve cilësore shëndetësore dhe shërbimeve sociale
Zgjerimi i aktiviteteve kulturore
Zgjerimi i rrjetit të objekteve të sportit dhe rekreacionit
Zgjerimi i rrjetit të hapësirave publike dhe mirëmbajtja e tyre
Orientimi i të rinjve drejt sportit, rekreacionit dhe kulturës
3.5.2 Nevojat zhvillimore
Shikuar në aspekt të përgjithshëm, nevojat kryesore zhvillimore sa i përket ofrimit të shërbimeve sociale dhe publike janë:
Sigurimi i arsimit adekuat për të gjitha moshat shkollore nëpër të gjitha vendbanimet
Përmirësimi i mëtejmë i infrastrukturës shkollore në aspekt të përmbajtjeve dhe kapaciteteve
Sigurimi i stafit profesional shëndetësor dhe shërbimeve adekuate shëndetësore nëpër të gjitha vendbanimet
Zgjerimi i mëtejmë i aktiviteteve kulturore në qendrën komunale dhe vendbanimet tjera
Përmirësimi dhe zgjerimi i infrastrukturës sportive, duke përfshirë edhe atë shkollore
Zgjerimi i rrjetit të hapësirave publike duke i shfrytëzuar potencialet në qendrën komunale dhe pjesët rurale
65
3.6 Mjedisi
3.6.1 Analiza SWOT
ANALIZA SWOT
Përparësitë
- Cilësia e ajrit
- Burimet natyrore
- Biodiversitet i pasur
- Cilësia e tokës bujqësore
- Cilësia e pyjeve
Dobësitë
- Shkarkimi i ujërave të zeza të patrajtuara
- Deponitë joformale të mbeturinave(71)
- Prerja dhe dëmtimi i pyjeve
- Ndërtimet dhe ndotja e tokës bujqësore
- Ndotja nga trafiku
- Ngrohja individuale e objekteve
-
Mundësitë
- Rigjenerim i pyllit
- Përkufizimi i zonave për mbrojtjen e tokës bujqësore
- Trajtimi i ujërave të zeza
- Avancimi i menaxhimit me mbeturina
- Mirëmbajtja dhe rregullimit i shtratit të lumit
- Masat anti-erozion
- Studimi i biodiversitetit
- Promovimi i vlerave mjedisore
- Bashkëpunimi ndër-komunal
Rreziqet
- Degradimi i mjedisit - ujit, ajrit, tokës
- Ndikimi negativ në shëndetin e banorëve
- Ndikimi negativ në biodiverzitet
- Humbja e tokës bujqësore
- Rreziku i shendit nga ethet hemorragjike
- Rreziku nga vërshimet
- Rreziku në zonat erozive
Sfidat kryesore të identifikuara janë:
Menaxhimi adekuat dhe i plotë me mbeturina
Trajtimi i ujërave të zeza
Mbrojtja e pyjeve dhe tokës bujqësore
Trajtimi adekuat i etheve hemorragjike
Mbrojtja nga fatkeqësit
66
3.7 Trashëgimia
3.7.1 Analiza SWOT
ANALIZA SWOT
Përparësitë
- Burimet natyrore
- Ujëvarat e Mirushës,
- Burimi termal në Banjë,
- Biodiversitet i pasur
- Shpellat
- Cilësia e tokës bujqësore, pyjeve, kullosave etj.
- Trashëgimia kulturore materiale
- Trashëgimia kulturore shpirtërore
Dobësitë
- Zbatimi jo i plotë i masave mbrojtëse për trashëgiminë
- Moskultivimi i traditave
- Mungesa e promovimit të trashëgimisë natyrore
- Mungesa e promovimit të trashëgimisë kulturore
Mundësitë
- Studimi dhe promovimi i vlerave të trashëgimisë natyrore
- Studimi dhe promovimi i vlerave të trashëgimisëkulturore
- Joshja e vizitorëve
- Bashkëpunimi ndër-komunal
Rreziqet
- Degradimi i monumenteve natyrore
- Degradimi i pyjeve
- Rrezikimi i objekteve të trashëgimisë kulturore
- Humbja e kulturës bujqësore / traditës së kultivimit
Sfidat kryesore të identifikuara janë:
Mbrojtja e trashëgimisë natyrore
Mbrojtja e trashëgimisë kulturore
Promovimi i vlerave të trashëgimisë natyrore dhe kulturore
3.7.2 Nevojat zhvillimore
Nevojat kryesore zhvillimore të infrastrukturës teknike dhe shërbimeve përkatëse janë:
Mbrojtja e monumenteve të trashëgimisë natyrore (hidrologjike, speleologjike, dhe të tjera) nga ndërtimet, ndotja dhe llojet tjera të degradimeve
Mbrojtja e monumenteve dhe zonave të trashëgimisë kulturore (arkitektonike, arkeologjike dhe peizazhore) nga ndërtimet, ndotja dhe llojet tjera të degradimeve
Hulumtimi dhe evidentimi i vazhdueshëm i vlerave të reja të trashëgimisë
Krijimi i infrastrukturës përcjellëse për promovimin e vlerave të trashëgimisë dhe integrimi i qëndrueshëm i saj në zhvillimin lokal
67
3.8 Vendbanimet
3.8.1 Analiza SWOT
ANALIZA SWOT
Përparësitë
- Lidhja e mirë e vendbanimeve me
qendrën komunale
- Ekzistimi i vendbanimeve me pozitë
të përshtatshme për organizim të
subqendrës
- Shpërndarje relativisht e mirë e
shërbimeve shkollore dhe
shëndetësore
- Toka ndërtimore e vlerësuar
Dobësitë
- Përqendrimi i shërbimeve
administrative ne qendrën
komunale
- Dendësia e ulët e ndërtimit
- Zhvillimi i vendbanimeve në trajtë
të lagjeve të shpërndara
- Zgjerimi i ndërtimit në tokë
bujqësore
- Ndërtimet pa leje
- Niveli i pamjaftueshëm i shtrirjes së
infrastrukturës teknike në zonat
rurale (ujësjellës, kanalizim)
Mundësitë
- Hartimi i planeve hapësinore
- Densifikimi dhe rigjenerimi
- Krijimi i nën-qendrave
- Rregullimi-kompletimi, i
infrastrukturës fizike
Rreziqet
- Vazhdimi i trendit të zgjerimit të
vendbanimeve pa kritere
- Humbja e tokës bujqësore
- Mungesa e ofrimit të shërbimeve
adekuate publike
- Kapacitetet e pashfrytëzuara si
pasojë e migrimit rural-urban
Sfidat kryesore të identifikuara janë:
Ndalimi i zhvillimeve të pakontrolluara hapësinore
Ofrimi i kushteve më të mira të planifikuara brenda zonave të ndërtuara
Zhvillimi i vendbanimeve me dendësi adekuate
Menaxhimi i migrimit rural-urban
3.8.2 Nevojat zhvillimore
Sa i përket zhvillimit të vendbanimeve, nevojat kryesore zhvillimore mund të përmblidhen në:
Konsolidimi i strukturës së ndërtuar të qendrës komunale brenda zonës aktuale të ndërtuar
Përforcimi i mëtejmë i karakterit shumëfunksional të qendrës komunale
Konsolidimi i strukturës së ndërtuar të vendbanimeve tjera brenda zonave aktuale të ndërtuara, duke e ruajtur karakterin e tyre lokal
Ofrimi i shërbimeve adekuate sociale dhe publike në të gjitha vendbanimet rurale
68
3.9 Banimi
3.9.1 Analiza SWOT
ANALIZA SWOT
Përparësitë
- Numër i konsiderueshëm i njësive të
banimit
- Njësi relativisht të reja të banimit
(më pak se 20 vite të vjetra)
- Shumica e njësive të banimit kanë
cilësi të mirë në aspekt ndërtimor
- Mungesa e kontesteve pronësore të
njësive të banimit
- Pjesa dërmuese e njësive të banimit
në pronësi private
Dobësitë
- Mungesa e politikave të banimit,
- Mungesa e banimit të
përballueshëm financiarisht
- Njësitë e pashfrytëzuara të banimit
- Ndërtimet pa leje
- Shërbimet në distancë të madhe si
pasojë e vendbanimeve të
shpërndara
- Niveli i pamjaftueshëm i qasjes në
infrastrukturë teknike (ujësjellës,
kanalizim)
Mundësitë
- Hartimi i politikave të banimit
- Zhvillimi i banimit me dendësi
adekuate
- Përmirësimi i cilësisë banimitpërmes
ofrimit të shërbimeve
- Përmirësimi i cilësisë së banimit
përmes masave adekuate mjedisore
Rreziqet
- Kapacitetet e pashfrytëzuara të
banimit si pasojë e migrimit
- Mungesa e njësive të banimit për
kategoritë e cenueshme
- Cenimi i cilësisë së banimit jashtë
konditave të planifikimit
- Rrezikimi i qasjes adekuate në
infrastrukturën teknike funksionale
- Rreziku nga fatkeqësitë natyrore
dhe te tjera
Sfidat kryesore të identifikuara janë:
Sigurimi i banimit financiarisht të përballueshëm
Ndalimi i zhvillimeve të pakontrolluara/paligjshme të banimit
Përmirësimi i kushteve të banimit dhe ofrimi i shërbimeve adekuate
Mbrojtja nga fatkeqësitë natyrore dhe të tjera
3.9.2 Nevojat zhvillimore
Nevojat kryesore zhvillimore në fushën e banimit mund të përmblidhen në:
Vlerësimi i kapaciteteve ekzistuese të banimit dhe nevojave për banim
Sigurimi i banimit adekuat për kategoritë në nevojë, të përcjellë edhe me masa konkrete për integrim social dhe aftësim për punë
Monitorimi dhe menaxhimi i vazhdueshëm i zhvillimit hapësinor të banimit
Ofrimi i shërbimeve adekuate publike dhe sociale që mbështesin zhvillimin e qëndrueshëm të banimit
69
3.9.2 Nevojat zhvillimore
Nevojat kryesore zhvillimore në mbrojtjen e mjedisit janë:
Largimi i deponive joformale dhe monitorimi i vazhdueshëm i gjendjes
Zvogëlimi i sasisë së mbeturinave dhe reciklimi i tyre
Trajtimi i ujërave të para shkarkimit në rrjedha natyrore ujore
Menaxhimi/monitorimi i zhvillimit hapësinor të vendbanimeve dhe ndalimi i ndërtimit në toka bujqësore
Monitorimi i përdorimit të plehrave kimike në toka bujqësore
Ndalimi i prerjeve ilegale dhe degradimit të pyjeve
Parandalimi i pasojave nga ethet hemorragjike krime kongo
Pastrimi dhe rregullimi i brezave dhe shtretërve të lumenjve me qëllim të sigurimit të rrjedhjes dhe shmangies së vërshimeve
Ngritja e sistemit/kapaciteteve paralajmëruese, mbrojtëse dhe menaxhuese në rast të fatkeqësive
3.10 Vlerësimi i kapaciteteve investive
Kapacitetet investive duhet të shqyrtohen duke marrë për bazë kapacitetet ekzistuese dhe ato potenciale, duke përfshirë sektorin publik dhe atë privat.
Kapacitetet ekzistuese u prezantuan në pikën 2.19 të Profilit. Sa i përket buxhetit komunal, të dhënat kryesore mund të prezantohen edhe një herë në mënyrë të përmbledhur. Prej vitit 2012, vlera e buxhetit
70
vjetor komunal është sillur prej 10.2 deri në 12.8 milionë euro, ndërsa në vitin 2015 ishte 11.8 milionë. Rreth 90% të buxhetit realizohet nga BKK, ndërsa vetëm 6.4% nga THV. THV në pjesën më të të madhe realizohen nga Tatimi në Pronë (30.3%), ndërrimi i destinimit të tokës (20%), dokumente të gjendjes civile (12,6%) etj.
Sa i përket shpenzimeve, pjesa më e madhe e buxhetit shkon për paga dhe mëditje (59.7%), ndërsa kategorinë e dytë e përbëjnë investimet kapitale (30.1%). Në kuadër të investimeve kapitale, prej vitit 2012 pjesa më e është ndarë për infrastrukturë të transportit (79%), infrastrukturë teknike (15%) dhe infrastrukturë sociale dhe publike (6%).
Përveç buxhetit komunal, përmes të cilit janë kanalizuar edhe donacionet, deri më tani pothuajse nuk ka pasur burime tjera. Bashkë-investime publiko-private me biznese deri më tani nuk ka pasur, ndërsa bashkë-investimet me komunitetin kanë qenë simbolike në vitet e mëhershme.
Kapacitetet potenciale në të ardhmen
Siç u prezantua në Profil, sipas Kornizës Afatmesme Buxhetore (KAB) 2017-2019, parashihet buxheti vjetor prej 12,423,320 Euro/vit.Struktura e parashikuar e shpenzimeve nuk parasheh ndryshim të pjesëmarrjes së pagave dhe mëditjeve (59.8%), ndërkaq parashihet një rritje e lehtë e pjesëmarrjes së investimeve kapitale (31.2%).
Siç shihet nga struktura, në kuadër të buxhetit komunal nuk parashihen ndryshime të mëdha në raport me vitet e deritashme. Ky fakt nuk mund të jetë i kënaqshëm, duke e pasur parasysh se buxheti komunal mbetet i kufizuar në raport me nevojat zhvillimore në aspekt social dhe ekonomik. Buxheti komunal do të mbetet kryesisht në nivel të plotësimit të nevojave më elementare, ku përveç pagave që përfshijnë afërsisht 60%, mund të plotësohen nevojat për kompletimin e infrastrukturës teknike, dhe deri diku përmirësimit të rrjetit të shërbimeve sociale dhe publike. Në këtë nivel, është vështirë e pritshme që përmes buxhetit komunal të ndikohet substancialisht në rritje të punësimit, si dhe në zhvillim të qëndrueshëm komunal.
Në plan më afatgjatë komuna duhet të synojë që ta ndryshojë këtë qasje. Sa i përket menaxhimit të buxhetit komunal, duhet të synohet në rritjen e THV, racionalizimin e shpenzimeve, si dhe uljen e nivelittë varshmërisë nga BKK. Gjithashtu, duhet të shqyrtohen mënyrat për identifikimin dhe mobilizimin e kapaciteteve financiare në kuadër të sektorit privat, të cilat përveç përfitimeve për këtë sektor, mund të ofrojnë përfitime edhe nga aspekti publik.
Sa do që kjo në situatën aktuale ekonomike këto nuk janë lehtë të arritshme, janë një varg masash që mund të ndërmerren hapa pas hapi, që mund të rezultojnë me një bazë më të gjerë buxhetore, drejt një zhvillimi më të qëndrueshëm të sektorit publik dhe privat. Disa prej këtyre masave janë dhënë në vijim:
Hartimi i dokumenteve strategjike zhvillimore për Komunën e Skënderajit apo në raporte komplementare me komunat fqinje, ku identifikohen qartë nevojat, mundësitë, potencialet, prej të cilave derivojnë projekte të qëndrueshme. Dokumentet strategjike mbështesin prezantimin e komunës pranë investitorëve potencial dhe donatorëve, me qëllim të përfitimit të përkrahjes për projekte zhvillimore, me interes të balancuar publik dhe privat.
Identifikimi dhe vlerësimi i potencialeve komunale në funksion të nxitjes së partneriteteve publiko-private, duke përfshirë edhe asetet komunale (prona, infrastrukturë, shërbime), si dhe mbështetjes me kornizë rregullative lokale dhe procedura administrative
Shtimi i vlerës së tokave në pronësi komunale dhe futja e tyre në shfrytëzim përmes identifikimit dhe vlerësimit të potencialeve, planifikimit të shfrytëzimit adekuat, furnizimit me infrastrukturë etj.
Azhurnimi i bazës së të dhënave pronësore dhe kadastrale, duke përfshirë edhe shfrytëzimin aktual, do ta mbështeste përmirësimin e të hyrave nga tatimi në pronë.
Trajtimi i ndërtimeve pa leje sipas ligjit përkatës në fuqi, do të mundësojë të hyra nga taksat e legalizimit dhe zgjerimin e bazës së tatimit në pronë.
71
Nxitjen e pagesës së rregullt të tatimit në pronë përmes ofrimit të ngritjes së cilësisë në shërbime komunale.
72
4. Vizioni për të ardhmen e Komunës, qëllimet dhe objektivat
4.1 Vizioni
Vizioni për zhvillimin e ardhshëm të komunës shprehë qëllimet afatgjata të synuara për tu arritur, të përcaktuara përmes procesit pjesëmarrës të palëve të interesit dhe analizave shumë-sektoriale, duke u nisur nga gjendja aktuale, sfidat e identifikuara, nevojat për zhvillim, si dhe potencialet lokale.
Në baz të Planit Hapësinor të Kosovës(Korniza e Zhvillimit Hapësinor) përkatësisht Koncepteve të Zhvillimit Hapësinor, Skënderaji përfshihet në zonë që PHK e identifikon me emërtimin Thesari I Kosovës.
Sipas kësaj kornize vizioni që përfshin edhe Skenderajin është : Zonë e zhvilluar industriale që merr rolin udhëheqës në industrinë përpunuese të mineraleve duke respektuar standardet për mjedis, zhvillim të agrobiznesit, tregtisë e industrisë shërbyese, rritjen e kualitetit të jetës, punësimit dhe barazisë sociale, përmes qeverive lokale aktive, transparente dhe efikase.
Vizioni për Skënderajin:
“Skënderaji qendër e insustrisë bashkëkohore, trashëguese natyrore e kulturore dhe shërbimeve”
• me ekonomi të mbështetur në industri primare (agroindustri, industri ushqimore, industri ndërtimore, industri e lehtë, industri shërbyese etj.) që përcjell trendet ekologjike dhe produkte të përsosura • me treg të zhvilluar rajonal dhe më gjerë • rajon me zhvillim të përparuar social dhe mundësi të barabarta për të gjithë • me turizëm të zhvilluar rekreativ dhe kulturor • me efiçiencë në shfrytëzimin e energjisë • rajon I gjelbër i cili kujdeset për mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit te vet,resurseve natyrore dhe kulturore • rajon me infrastrukturë të integruar dhe shërbime efikase për qytetarët
Ky vizion e parasheh përcjell trajektoren e vizionit dhe qëllimeve të përcaktuara me Planin Hapësinor të Kosovës, ku territori i kësaj komune është përcaktuar si zonë e Thesarit të Kosovës – Hapësira e Gjelbër. Në saje të potencialeve dhe resurseve natyrore të komunës, dhe parimeve të përgjithshme të zhvillimit vizioni I Skënderajt është I bazuar dhe zhvilluar në këto drejtime strategjike:
Skënderaj – qytet/komunë me industri të gjelbër Skënderaij ka potenciale për zhvillimin e industrisë në të gjitha nivelet, primare, sekondare e terciare. Stimulimi I zhvillimit të këtij sektori duhet të orientohet sipas trendeve të reja për ruajtjen dhe shfrytëzimin racional të ambientit. Shkolla profesionale dhe arsimimi në përgjithësi është kusht për zhvillimin e këtij sektori.
Skënder aj – qytet/komunë kompakt/e
Zhvillimi kompakt i komunës së Skënderajt në aspektin fizik – të shtrirjes së vendbanimeve dhe ruajtjes së tokës bujqësore, pastaj në aspektin social – shtrirja e balansuar e shërbimeve të arsimit, kujdesit shëndetësor e social si dhe sigurimi i barazisë në zhvillimin social. Skënderaj – qytet/komunë dinamik/e
Zhvillimi i NVM përshtatet me dy konceptet e paraprijëse dhe kërkon një përkrahje për ngritjen e potencialit ekonomik.
73
4.2 Qëllimet dhe objektivat zhvillimore
Përcaktimi i qëllimeve për fusha përkatëse paraqet hapin e mëtejmë dhe më specifik drejt arritjes së vizionit, gjithmonë duke i pasur parasysh çështjet e identifikuara, nevojat dhe kërkesat, si dhe potencialet e mundshme në dispozicion. Për secilin qëllim janë përcaktuar edhe objektivat përkatëse, si elemente më specifike, të matshme dhe të arritshme, në mënyrë që të jepet një kornizë më konkrete për zbatimin dhe monitorimin e Planit Zhvillimor Komunal.
74
Qëllimet dhe objektivat
Qëllimi 1 –Përmirësimi i mirëqenies sociale
Objektivat
Zhvillimi i aftësive për punësim, me fokusim te femrat dhe të rinjtë
Zhvillimi i programeve për punësim
Zhvillimi i skemave të përkrahjes financiare dhe sociale për kategoritë në nevojë
Qëllimi 2 – Përmirësimi i nivelit të shërbimeve shëndetësore
Objektivat
Rritja e numrit të stafit mjekësor në përputhje me normat e aplikueshme
Rritja e llojeve të shërbimeve në QKMF
Përmirësimi i infrastrukturës shëndetësore
Qëllimi 3 – Përmirësimi i nivelit të arsimit
Objektivat
Sigurimi i edukimit parashkollor, sipas nevojave të identifikuara
Sigurimi i qasjes në arsimim për të gjitha moshat shkollore
Sigurimi i qasjes në arsimim joformal në tërë territorin e komunës
Kompletimi i infrastrukturës shkollore, sipas nevojave të identifikuara
Qëllimi 4 – Përmirësimi dhe zgjerimi i rrjetit të ndërtesave të kulturës
Objektivat
Funksionalizimi i ndërtesave ekzistuese të kulturës
Shfrytëzimi kontinual i ndërtesave të kulturës
Shfrytëzimi i infrastrukturës ekzistuese në zonat rurale për zhvillimin e ngjarjeve kulturore - shkollat, hapësirat publike
Qëllimi 5 – Përmirësimi dhe zgjerimi i infrastrukturës për sport dhe rekreacion
Objektivat
Funksionalizimi i objekteve ekzistuese sportive
Shfrytëzimi kontinual i objekteve sportive
Qëllimi 6 – Përmirësimi dhe zgjerimi i rrjetit të hapësirave publike
Objektivat
Përmirësimi i hapësirave ekzistuese publike
Krijimi i hapësirave të reja publike
Qëllimi 7 – Ofrimi i banimit të qëndrueshëm
Objektivat
Ofrimi zgjidhjeve të qëndrueshme të banimit për familjet në nevojë
75
Qëllimi 8 – Rritja e densitetit në qendrën komunale
Objektivat
Konsolidimi i lagjeve të qendrës komunale
Konsolidimi i qendrës dhe përmbajtjeve shumëfunksionale
Qëllimi 9 – Zhvillimi i vendbanimeve në mënyrë kompakte
Objektivat
Konsolidimi i lagjeve të vendbanimeve duke e ruajtur karakterin
Qëllimi 10 - Zhvillimi i bujqësisë, blegtorisë dhe kapaciteteve përpunuese
Objektivat
Konsolidimi dhe rritja e kapaciteteve bujqësore
Konsolidimi dhe rritja e kapaciteteve blegtorale
Stimulimi i pemëtarisë
Përkrahja në zhvillimin e kapaciteteve përpunuese agro-industriale
Qëllimi 11 – Zhvillimi i qëndrueshëm i industrisë minerale
Objektivat
Shfrytëzimi racional i burimeve minerale
Qëllimi 12 – Zhvillimi i kapaciteteve turistike
Objektivat
Shfrytëzimi i qëndrueshëm i potencialeve natyrore dhe kulturore
Zhvillimi i kapaciteteve shërbyese dhe hoteliere
Qëllimi 13 – Zhvillimi i NVM-ve dhe industrisë së lehtë
Objektivat
Zhvillimi i NVM-ve sipas kërkesave në tregun vendor dhe regjional
Bashkëpunimi ndër-sektorial në nivel komunal dhe ndër-komunal
Shfrytëzimi i potencialeve hapësinore të ndërlidhura me autostradën
Qëllimi 14 – Zhvillimi i transportit dhe infrastrukturës së mobilitetit
Objektivat
Përmirësimi i qarkullimit në qendrën komunale
Kompletimi i rrjetit i rrjetit rrugor në zonat rurale
Rritja e shfrytëzimit të transportit publik
Sigurimi i kushteve për qarkullim jo-motorik
Përmirësimi i sigurisë së qarkullimit
Qëllimi 15 - Menaxhimi adekuat me ujëra
Objektivat
Sigurimi i burimeve të mjaftueshme të ujit për nevojat e banimit dhe të zhvillimit
Ofrimi i sistemeve funksionale te ujësjellësitpër të gjitha vendbanimet
76
Ofrimi i sistemeve funksionale te kanalizimit për të gjitha vendbanimet
Trajtimi i ujërave të zeza
Zhvillimi i sistemit të ujitjes së tokave bujqësore
Zhvillimi i sistemit për menaxhimin e ujërave atmosferik
Qëllimi 16 – Furnizimi i qëndrueshëm me energji elektrike
Objektivat
Ngritja e kapaciteteve të rrjetit të shpërndarjes
Përmirësimi i efiçiencës energjetike
Qëllimi 17 – Menaxhim adekuat i mbeturinave
Objektivat
Deponimi adekuat i mbeturinave
Mbulimi i të gjitha vendbanimeve me shërbimin e mbledhjes së mbeturinave
Bashkëpunimi ndër-komunal për menaxhimin e mbeturinave
Reduktimi i vëllimit të mbeturinave që prodhohen dhe deponohen
Qëllimi 18 – Mbrojtja e mjedisit
Objektivat
Reduktimi i ndotjes së ujërave dhe tokës
Reduktimi i ndotjes së ajrit
Mbrojtja dhe shfrytëzimi racional i tokës bujqësore
Mbrojtja e pyjeve dhe ripyllëzimi
Mbrojtja nga përmbytjet
Mbrojtja nga zjarret
Zvogëlimi i impakteve negative nga kafshët
Qëllimi 19 – Mbrojtja dhe promovimi i trashëgimisë kulturore, natyrore dhe biodiversitetit
Objektivat
Mbrojtja e vlerave të trashëgimisë natyrore dhe peizazhit
Mbrojtja e vlerave të trashëgimisë kulturore
Mbrojtja e biodiversitetit
Promovimi i vlerave të trashëgimisë lokale
77
4.2.1 Qëllimet afatgjata
(Skënderaj –komunë me industri të gjelbër)
1 – Industri e gjelbër bashkëkohore ‐ agroindustri, blegtori, industri shërbyese, ndërtimore, etj.
Qëllimet specifike:
• Prodhimi në ndërmarrjet e vogla dhe të mesme.
• Shfrytëzimi I resurseve natyrore e potecialit local në bujqësi, blegtori dhe shërbime.
• Rritja dhe riaktivizimi i tokave ekzistuese të bujqësisë.
• Krijimi e një qendre aftësimi ‐ shkollë e mesme profesionale, me hapësira për hulumtim, seminare dhe
kurse për grupe të ndryshme ‐ aftësim profesional dhe trajnime.
• Nxitja dhe përkrahja e bujqësisë, blegtorisë dhe industrisë ekologjike me arritjen e njohurive përkatëse.
• Ndërtimi i objekteve për grumbullimin e prodhimeve bujqësore
• Ndërtimi i objekteve të përbashkëta për prodhimin e produkteve specifike dhe masat për agrikulturë.
• Ndërtimi I objekteve për prodhime blegtorale.
• Ngritja e tregut dhe marketingut për prodhimet rajonale.
2 ‐ Turizëm rekreativ e kulturor – gërshetim i natyrës dhe historisë
Qëllimet specifike:
• Krijimi i koncepteve dhe ngritja e infrastrukturës për turizëm e rekreacion.
• Mirëmbajtja dhe zhvillimi I zonave me potencial turistik rekreativ e kulturor
• Krijimi i një bordi lokal të menaxhimit të turizmit
• Krijimi i hapësirave adekuate për turizëm.
• Ndërtimi i njësive të akomodimit dhe qendrës informuese turistike.
• Seminare dhe kurse për ngritjen e kapaciteteve të stafit
• Krijimi i një sinergjie në mes turizmit, agrikulturës dhe ndërmarrjeve te vogla.
• Zhvillimi dhe zbatimi i veprimeve për përmirësimin e peizazhit të qytetit dhe ruajtjen
peizazheve natyrore.
(Skënderaj – komunë kompakte)
3 ‐ Arritja e zhvillimit kompakt
Qëllimet specifike:
• Përcaktimi i tokës së ndërtuar
• Definimi i qendrës
• Rritja e dendësisë banimore
• Qasja e lehtë në shërbimet sociale dhe infrastrukturore
• Rigjenerimi i hapësirave banimore, vecanërisht ato të qendrës së qytetit
• Rigjenerimi i hapësirave industriale
• Mbrojtja e hapësirave të gjelbra dhe tokës bujqësore
4 ‐ Arri tja e zhvillimit social të balancuar me mundësi të barabarta të qasjes në shërbime për të
gjithë
Qëllimet specifike: • Sigurimi i hapësirave shkollore në bazë të funksionit dhe hierarkisë së tyre • Sigurimi i hapësirave shëndetësore në bazë të funksionit dhe hierarkisë së tyre • Sigurimi i hapësirave për sport dhe rekreacion sipas funksionit dhe hierarkisë • Sigurim i hapësirave për kulturë sipas funksionit dhe hierarkisë • Sigurimi i hapësirave për qendra komunitare në qendrat lokale
78
5 ‐ Zhvillim i qëndrueshëm hapësinor, në mjedis të gjelbër natyror duke mbrojtur resurset ‐ trashëgiminë natyrore dhe kulturore të qytetit
Qëllimet specifike: • Kufizimi i zgjerimit të qytetit dhe sigurimi se Skënderaj është hapësirë tërheqëse për të jetuar ku mund të jetohet mirë • Minimizimi i ndikimeve të rrezikshme të fatkeqësive elementare në qytet. • Përmirësimi i kualitetit të hapësirave të gjelbra • Mbrojtja e llojllojshmërisë së peizazheve natyrore • Minimizimi i ndikimeve të dëmshme të veprimeve të njeriut në mjedis (Skënderaj –komunë dinamike)
6 ‐ Përkrahja e tregut me zhvillimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme NVM
Qëllimet specifike: • Ndërtimi i agjensisë lokale për hulumtim dhe menaxhim të lokacioneve. • Sigurimi i hapësirave të përshtatshme për zhvillim ekonomik. • Zhvillimi i zonave për biznes dhe atyre industriale me infrastrukturë të përshtatshme, me furnizim vetanak me energji ripërtrirëse. • Trajnime për zeje dhe profesione të ndryshme, seminare dhe kurse për zhvillim ekonomik dhe njohuri marketingu. • Implementimi i një “inkubatori të biznesit – parku teknologjik” me infrastrukturë të përbashkët dhe me qira të ulëta. 7 ‐ Ndërtim i një infrastrukture të integruar me shërbime efikase për qytetarët
Qëllimet specifike: • Ndërtimi i një sistemi të transportit efikas, të sigurt dhe të përshtatshëm, me qasje të lehta duke mbrojtur natyrën dhe peizazhin dhe duke plotësuar nevojat e banorëve. • Ndërtimi i sistemit të burimeve të ujit të Skënderajt • Ndërtimi i një sistemi të integruar të furnizimit me ujë për tërë qytetitn e Skënderajt • Përparimi dhe ndërtimi i sistemit të ri të ndarë të kanalizimit fekal dhe atij atmosferik • Ndërtimi i nënstacionit për trajtimin e ujërave të zeza në rajonin e Skënderajt • Kalimi nga rrjeti i furnizimit me energji i tensionit 10(20)kV në rrjetin me tension 20kV • Zgjerimi i rrjetit dhe integrimi i telekomunikimeve në Skënderaj dhe nëpër zonat rurale
79
Harta e Konceptit të zhvillimit Hapësinor
80
5. Koncepti i Zhvillimit Hapësinor
Koncepti I zhvillimit hapësinor të Skënderajit klasifikon territorin e komunës së Skënderajit në tri zona – tërësi hapësinore bazuar në vetitë e tyre gjeomorfologjike dhe resurset e ndryshme natyrore. Këto zona karakterizohen me disa veqori hapësinore specifike që kushtëzojnë zhvillimin e ardhshëm, ndërkaq në anën tjetër komplementojnë zhvillimin ndër‐zonal dhe të komunës në përgjithësi. Bazuar në veqoritë e tyre karakteristike ndahen edhe funksionet e planifikuara për zhvillim. Zona “malore” – e ndarë në dy tërësi – zona malore lindore dhe zona malore veriore – ka një numër të vogël të popullsisë, me ekonomi kryesisht bujqësore e blegtorale.
Zona “fushore” – pjesa qendrore‐lindore e komunës ‐ me numër të madh të banorëve dhe përpos bujqësisë zhvillon edhe veprimari tjera ekonomike, si tregti, zejtari etj. Zona “kodrinore” – është pjesa dominante e komunës me përzierje të rrafshlartave dhe pyjeve e shkurreve – numër I madh I banorëve.
ZONA “Fushore” – qendër, lindje
Kjo pjesë e Komunës është kryesisht rrafshinore me lartësi mbidetare 590 m deri në 710 m lartësi mbidetare. Është e rrethuar me peizazhe të bukura kodrinore, ngjyra tërheqëse të gjelbërimit, breza të gjelbërimit. Zona Fushore mbulon afërsisht 21% të territorit, e banuar me rreth 33% të numrit te tërësishëm të banorëve të komunës së Skënderajt. Toka bujqësore e kualitetit të lartë I takon kategorisë II deri IV dhe pjesërisht V, gjë që e bën agrikulturën veprimtari kryesore ekonomike. Në kuadër të kësaj zone janë edhe qendrat e komunës – Skënderaj qendër kryesore komunale dhe sub‐qendra Klina e Epërme, si dhe kompleksi memorial Adem Jashari në Prekaz. Në këtë zonë ngritet edhe unaza e jashtme e qytetit si dhe e përshkojnë rrugët regjionale që e lidhin qytetin e Skënderajit me komunat tjera. Këto rrugë janë të rëndësishme për vendosjen e parkut teknologjik të planifikuar për këtë zonë. Shumica e veprimtarive ekonomike dhe vendet e punës janë të vendosura këtu dhe këto fakte tregojnë se zona Fushore do të jetë qendra e zhvillimit të Komunës së Skënderajit. Kërkesat për rritjen urbane dhe shtimin e zonave industriale janë në konflikt me agrikulturën për shkak të okupimit të tokës kualitative bujqësore. Prandaj, mbrojtja e tokës bujqësore duhet të konsiderohet si faktor i rëndësishëm gjatë alokimit të tokës për ndërtim. Veprimtaritë kryesore ekonomike në këtë zonë janë: - Agrikultura - Apikultura - Veprimtaritë industriale dhe bizneset NVM - Shërbimet kryesore.
ZONA “Malore” – jug dhe veri
Kemi dy zona “Malore” në komunën e Skënderajit ‐ zona Jugore me malet e Qyqavicës dhe zona Veriore – të cilat përbëhen kryesisht nga malet dhe pjesërisht kanë tokë bujqësore dhe livadhe e kullosa me veprimtari kryesore ekonomike blegtorinë. Toka është e klasit VI. Peizazhi i kësaj zone është dinamik me lartësi të ndryshueshme mbidetare prej 520 deri 1100 m’ lartësi mbidetare për zonën malore lindore dhe prej 700 deri në 1280m lartësi për zonën malore veriore, me një llojllojshmëri të atraksioneve natyrore, pamjeve dhe përjetimeve të mrekullueshme të peizazhit . Këto zona janë po ashtu të njohura për ajrin e pastër. Shfrytëzimi ekstensiv i pyjeve ofron mundësi për format e ndryshme të turizmit të bazuar në resurse natyrore siç është turizmi shëndetësor i cili në anën tjetër është komplementar me mbrojtjen e mjedisit. Shumica e veprimtarive ekonomike të cilat mund të zhvillohen në këtë zonë janë të lidhura me shfrytëzimin e qëndrueshëm të natyrës. Kjo zonë ka një dendësi shumë të ulët të popullsisë; vetëm 34%
81
të numrit të tërësishëm të banorëve të komunës së Skënderajt jetojnë në këtë zonë e cila përfshinë afërsisht 44% të sipërfaqes së territorit. Sub –qendër për këtë zonën jugore malore është Qirezi dhe Likoci. Zona veriore bën pjesë pjesërisht në subqendrën e Runikut.
ZONA „Kodrinore“
Zona Kodrinore perfshine pjesë të madhë të komunës së SkënderajIt e që është pjesa qendrore dhe perëndimore. Edhe pse nuk ekziston ndonjë kufi i qartë me dy zonat tjera, pjesa Kodrinore mbulon afërsisht 35% të territorit të komunës. Në këtë zonë janë një numër i fshatrave të vogla me afërsisht 33% nga numri i tërësishëm i banorëve të komunës. Toka është e kualitetit I deri IV, kurse lartësia mbidetare nga 650 – 900 m’ lartësi mbidetare. Trajtat tipike gjeografike këtu janë kodrinat, livadhet dhe pyjet. Struktura e vendbanimeve është kryesisht e shpërndarë. Të gjitha këto elemente fiziko gjeografike, një kombinim i pamjeve të fshatrave të rrethuara me kodrina, krijojnë një imazh të peizazheve skenike. Qendrat me potencial të planifikuara për zhvillim në sub‐qendra në këtë zonë janë: Likoci, Turiqeci dhe Runiku.
82
5.1 Zhvillimi sipas sektorëve
5.1.1Mbrojtja e mjedisit dhe trashëgimisë natyrore dhe kulturore
Sipërfaqet pyjore dhe të gjelbra në pjesët lindore dhe perëndimore, si dhe lidhja me korridore të gjelbra përgjatë rrjedhave ujore, përbëjnë rrjetin e gjelbër të shpërndarë përgjatë tërë territorit komunal. Përveç rëndësisë së madhe mjedisore, ky rrjet do të mundësojë edhe qarkullimin alternativ ndaj rrjetit rrugor, si opsion i shëndoshë dhe jomotorik. Aset të veçantë paraqet Park/pylli I qytetit është i aksesueshëm në të dy anët rrugës tranzite/lokale e cila drejton nga Drenasi dhe Prekaz te ulet gjegjësisht dhe shtrihet përgjatë rruges Skënderbeu “ në drejtim të Veri/ perëndimit.
Në kuadër të masave për reduktimin e ndotjes, do të bëhet monitorimi i burimeve të ndotjes së ajrit, ujit dhe tokës. Përmes masave konkrete do të bëhet eliminimi i ndotësve - deponive joformale përmes menaxhimit të mbeturinave; ujërave të zeza për sistemeve të kanalizimeve; ndalimit të emetimeve të pluhurit dhe tymit nga gurëthyesit dhe furrat e gëlqeres; dhe aplikimit të tamponëve të gjelbërimit. Toka bujqësore, si aset ekonomik dhe mjedisor, do të mbrohet nga degradimet dhe ndërtimi i shpërhapur. Si masë veçantë në këtë drejtim do të jetë respektimi i kufijve të zonave ndërtimore. Ndërkaq toka bujqësore do të ketë trajtim të veçantë sa i përket mbrojtjes nga ndotja. Në kuadër të këtyre masave përfshihen edhe monitorimi dhe kufizimi i përdorimit të pesticideve dhe plehrave kimike. Pyjet do të jenë të mbrojtura nga degradimet dhe prerjet ilegale. Pjesët e degraduara do të rigjenerohen përmes ri-pyllëzimit. Përveç rolit mjedisor dhe zhvillimit të biodiversitetit, mbrojtja dhe rehabilitimi i pyjeve do të ketë ndikim pozitiv edhe në shmangien e erozioneve.Masa të veçanta mbrojtëse do të aplikohen edhe për mbrojtjen e biodiversitetit dhe peizazhit. Në kuadër të masave mbrojtëse, do të aplikohen edhe masat ndaj fatkeqësive natyrore apo atyre të shkaktuara nga njeriu, me qëllim të mbrojtjes së jetës së qytetarëve, mjedisit, pasurisë, si dhe aseteve zhvillimore. Masat e mbrojtjes nga përmbytjet përfshijnë rregullimin dhe mirëmbajtjen e shtretërve të rrjedhave ujore, përmirësimin dhe menaxhimin brezave hapësinor përgjatë rrjedhave ujore, si dhe përmirësimin dhe menaxhimin e digave. Mbrojtja nga zjarret do të bëhet përmes aplikimit të masave organizative dhe teknike.
5.1.2 Zhvillimi Ekonomik
Potencialet kryesore mbi të cilat mbështetet zhvillimi ekonomik dhe gjenerimi i punësimit për Skënderajin janë potencialet bujqësore,industriale si dhe qasja në rrjetin e qarkullimit rrugor të nivelit kombëtar dhe rajonal
Bujqësia
Bujqësia ka qenë dhe është një nga aktivitetet më të rëndësishme të Skënderajit. Kushtet jo të favorshme kanë dëshmuar për një zhvillim të ulët në bujqësi, si: huadhënjet jo të favorshme përkundër prezencës së katër institucioneve bankare dhe tri institucioneve tjera mikrofinanciare, politika jo e favorshme fiskale, përqindja e madhe e importit, etj. Një fakt tjetër që tregon për kërcënimet në fushën e bujqësisë është humbja e tokës bujqësore e cila shkaktohet nga ndërtimet e pakontrolluara si rezultat i mungesës së planeve dhe nevojës së madhe për ndërtime të reja. Si masë preventive për ndërtimet e pakontrolluara në fushat bujqësore, Komuna e Sknderajit në Planin e saj të zhvillimit urban ka paraparë masa mbrojtëse për rivitalizimin e këtij sektori (bujqësisë).
Prodhimi bujqësor bazohet në drithëra (78% e zonës së kultivuar) dhe foragjere (18% të zonës së kultivuar), që tregon për mungesë të ujitjes dhe cilësinë e tokës. Në Skenderaj kryesisht kultivohen drithërat si: gruri, tërshëra, elbi, misri, thekra, etj. Duhet theksuar se Komuna e Skënderajit zë vendin e parë në raport me komunat e Kosovës për nga sasia e sipërfaqeve të mbjellura me grurë për vitin 2010 me 6.700 ha13,ndërsa rendimenti mesatar kg/ha është 3.000kg për hektar të korrur. Në këtë komunë sipërfaqet më të mëdha bujqësore mbillen me kulturat e drithërave gjegjësisht 16, 112 ha ose 76, 2 % të tokës bujqësore.
83
Industria
Komuna e Skënderajit ka qenë e njohur si komunë industriale në Kosovë, me këto objekte industriale: Fabrika e tjegullave dhe e prodhimeve të materialeve ndërtimore mbi bazë të argjilës, pastaj fabrika e municionit të gjuetisë, si dhe fabrika për prodhimin e plastikës. Fabrika për prodhimin e materialit ndërtimor – funksionon me dy vija të prodhimit me kapacitet prej 30 milionë njësi të formatit normal – tulla, apo 7 milionë copë blloqe dhe vija tjetër prodhuese me kapacitet prej 12 milionë tjegulla dhe ka të punësuar 100 punëtorë. Fabrika për prodhimin e municionit të gjuetisë dhe ajo e plastikës janë jashtë funksionit. Parku teknologjik: Industria dhe ndërmarrjet prodhuese ekzistuese nuk janë të përqëndruara në një zonë, edhepse zona industriale e vjetër ka një shtrirje pak a shumë kompakte. Kjo paraqet një vështirësi për transportin tranzit, qasjen në këtë zona dhe sigurimin e infrastrukturës së re. Komuna e Skënderajit ka marrë vendim për parkun e ri teknologjik, i cili do të krijojë hapësirë për industrinë e re. Kjo hapësirë mbulon 19.3 ha. Ky park nuk është larg ish‐zonës industriale. Ish‐ zona industrial parashihet të transformohet në zonë të Ndërmarrjeve të Vogla dhe të Mesme, si dhe industrisë jondotëse. Pozita e Parkut Teknologjik në afërsi të ish‐Zonës industriale dhe pranë unazës së brendshme të qytetit mundëson të: − Ketë qasje të mirë në të gjitha korridoret rrugore – dhe dalje të lehtë jashtë vendbanimeve; − Minimizojë ndikimet e dëmshme në vendbanim dhe natyrë; − Ofroj potencialin për zgjerim − Ofroj qasje të lehtë në infrastrukturë të duhur.
Ndërmarrjet dhe biznesi
Pozita e Komunës së Skënderajit është mjaft e volitshme por duhet edhe të forcohet. Punësimi rajonal duhet të shtohet dhe atraktiviteti i lokacioneve të veprimtarive ekonomike të përmirësohet. Veprimtaritë e përshtatshme për zhvillimin e ekonomisë rajonale mund të jenë: • Industria dhe bizneset me ndotje të vogël • Industritë/ bizneset të cilat prodhimin e bazojnë në lëndën e parë nga resurset vendore • Prodhimtaria dhe bizneset e përqendruara në produktet bujqësore
Më poshtë janë listuar disa koncepte themelore të cilat duhet të zhvillohen nga komuna për ta përkrahur zhvillimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme: - Ndërmarrësit e rinj ‐ kapaciteti i njohurive në teknologjinë informative ka hapur dyert për shumë njerëz të rinj të jenë të suksesshme në nismën bizneseve të reja - Diaspora ‐ një numër i madh I banorëve të Skënderajit punon në vendet e BE, në SHBA, Kanada e gjetiu. Komuna duhet ta ketë në konsideratë këtë si një potencial për zhvillimin e NVM, përmes lidhjeve të bizneseve vendore dhe ndërkombëtare. - Investimet e huaja, nevoja për ekonominë shërbyese dhe të bazuar në dije, zhvillimi I ekoturizmit mund të kontribuojnë në shtimin e bizneseve. - Të mbrohen interesat e NVM. - Roli i femrës ‐ NVM janë mundësi e mirë për ato femra të cilat kanë kualifikime superiore dhe iniciativë.
Potencialet turistike
Territori komunal i Skënderajit ka potencial të madh për tërheqjen e vizitorëve me pasurinë e saj natyrore, kulturore, historike dhe, në të ardhmen – sipas planit zhvillimor, edhe teknologjike. Zhvillimi i veprimtarive turistike duhet të organizohet në nivel komunal e poashtu duhet të sigurojë mbështetjen edhe të nivelit qendror. Duhet të sigurohet infrastruktura rrugore e teknike për zhvillimin e këtyre formave të turizmit. Turizmi duhet të orientohet në shfrytëzim të qëndrueshëm të potencialeve turistike dhe programet turistike duhet të përshtaten me kërkesat e grupeve të interesit – vizitorëve të ndryshëm. Për këtë sugjerohet të themelohet bordi komunal për menagjimin e turizmit.Aktorët kryesor të cilët duhet ta zhvillojnë turizmin duhet të jenë agjensionet publike, ndërmarrjet komerciale dhe individët e aftë në këtë veprimtari.
84
Janë tre elemente të cilat mund t’i japin drejtimine duhur zhvillimit të ardhshëm të turizmit në komunën e Skënderajit.
Qasja – a) në informacion mbi atraksionin turistik dhe b) në atraksion. Komuna e Skënderajit dhe Bordi Menaxhues i Turizmit duhet të zhvillojnë kampanjë të gjerë dhe të studiuar mirë mbi potencialet turistike dhe pikat atraktive në komunë, duke shfrytëzuar të gjitha mediumet për këtë qëllim. Përveq kësaj duhet të sigurohet edhe mundësia e qasjes në këto pika turistike me mjete të ndryshme transporti, si mjete motorike, bicikleta etj, të cilat duhet të jenë konform me parimet e zhvillimit të qëndrueshëm dhe me mbrojtjen e ambientit. Kjo formë e transportit do duhej të stimulonte edhe shfrytëzimin e të njëjtave në jetën e përditshme të banorëve të kësaj komune.
Pejsazhi Pejsazhi është informatë e parë dhe plotësuese për vizitorët që nisen drejt vizitimit të pikave turistike. Pejsazhi duhet t’i forcojë cilësitë e vizitës turistike në komunën e Skënderajit. Zonat e kategorizuara në këtë plan duhet të theksojnë atraktivitetin e tyre pejsazhor duke forcuar kualitetet e tyre malore ‐ natyra, fushore ‐ agrikultura dhe kodrinore ‐ rurale respektivisht.
Format e identifikuara të turizmit në komunën e Skënderajit janë: Turizmi natyror Zona malore e komunës shquhet me potencial të madh të zhvillimit të turizmit të bazuar në natyrë. Zonat duhet të pajisen me përmbajtje për sporte malore si shtigje të ecjes dhe shëtitje, vrapime dhe çiklizmi malor, kalërim. Këto aktivitete të rekreacionit mundësojnë zhvillimin e shërbimeve të akomodimit privat nëpër fshatra duke dhënë me qira shtëpitë në fermat të cilat mund të sjellin të ardhura shtesë për fermerët. Monumentet e trashëgimisë natyrore dhe kulturore paraqesin pikat e atraksioneve turistike të cilat e zgjerojnë ofertën turistike. Prandaj gjatë procesit të planifikimit të shtigjeve, ato duhet të merren në konsideratë për të ndërtuar një rrjet pikave atraktive turistike të lidhura mirë në mes veti. Turizmi historik/kulturor
Komuna e Skënderajt është e pasur me monumente historike e kulturore dhe me veprimtarikulturore që lidhen me këto monumente. Turizmi historik/kulturor mund të funskionojë ndaras ose në kombinim me turizmin natyror.
Turizmi shëndetësor Ajri i pastër, mjedisi i qetë dhe peizazhet e bukura në zonën malore veriore të komunës, janë të përshtatshme për zhvillimin e turizmit shëndetësor. Lokacionet me lartësi mbidetare më të larta se 1400m, me peizazhe të bukura mund të shfrytëzohet për rehabilitimin e personave që vuajnë nga problemet kardiovaskulare, të frymëmarrjes, diabeti, sëmundjet e gjakut, depresioni dhe problemet tjera.
Ndërtimi i rrugës unazore – unaza e jashtme e qytetit si dhe rruga përmbledhëse kryesore lokale mes subqendrave do të ngritë kapacitetet turistike të komunës.
Kompleksi memorial “Adem Jashari”
Është pika më e zhvilluar në kuadër të këtij tipi të turizmit, ku ky kompleks vizitohet pandërpre nga të interesuarit për historinë e vendit por që ky kompleks me aktivitetet tashmë të rregullta që zhvillohen për nder të familjes Jashari dhe historisë së saj janë shndërruar në një aktivitet kulturor më rëndësi primare për komunën por edhe për tërë vendin.
Është propozuar që të ndërtohet një hotel i qytetit i cili do të pranonte mysafirët e shumtë të cilët e vizitojnë kompleksin memorial të Jasharajve.
85
5.1.3 Zhvillimi social
Zhvillimi i mëtejmë social i Skënderajit, përmes ofrimit të shërbimeve përkatëse, është parakusht për ngritjen e mëtejme të potencialit njerëzor dhe mundësimit të një jete cilësore. Si pjesë e këtij zhvillimi parashihen masa brenda sektorëve të arsimit, shëndetësisë, kulturës, sportit dhe shërbimeve tjera publike, që ofrohen në kuadër të rrjetit të vendbanimeve (shih Aneksin 14 - Harta e Konceptit të Zhvillimit Social).
Arsimi
Shikuar përgjithësisht, shtrirja e rrjetit të ndërtesave shkollore të nivelit fillor dhe të mesëm në Skënderaj konsiderohet e kënaqshme. Hierarkia e institucioneve shkollore përputhet edhe me heirarkinë dhe rolin e vendbanimeve. Dy institucione të shkollimit të mesëm parashihen të mbesin në Skënderaj. Numri i institucioneve të shkollimit fillor mbetet i njejtë, me 41 njësi.
Në aspekt të infrastrukturës shkollore parashihen përmirësime në kapacitete dhe cilësi. Në nivelin parafillor, përveç institucionit të posathemeluar në Skënderaj , parashihen edhe dy institucione të reja të Duke e pasur parasysh rolin e këtyre dy vendbanimeve si nën-qendra, është i nevojshëm edhe ofrimi i shërbimeve të shkollimit parafillor. Zhvillimit i mëtejmë të rrjetit të institucioneve parafillore në vendbanimet tjera do të bëhet sipas nevojave të identifikuara.
Në nivel të shkollimit fillor parashihet ndërtimi i katër objekteve të reja shkollore dhe një çerdhe.Ndërkaq në fshatra parashihet renovimi i objekteve shkollore. Me qëllim të kompletimit të infrastrukturës shkollore, parashihet që terrenet sportive të kompletohen në të gjitha shkollat, duke përfshirë edhe shkolla që aktualisht nuk i kanë. Sa i përket laboratoreve shkollore dhe hapësirat për punë praktike do ngritën në shkollat ku ka gravitim më të madh të nxënësve.
Përveç zhvillimit të kapaciteteve hapësinore dhe përmbajtësore të infrastrukturës shkollore, arsimi do të avancohet më tej si platformë e zhvillimit social dhe rrjedhimisht edhe atij ekonomik. Në këtë mes rol të veçantë do të kenë kurrikulat e shkollimit të mesëm.
Shëndetësia
Qendra Kryesore e Mjekësisë Familjare (QKMF), e vendosur në zonën urbane të Skënderajt mbulon me shërbime gjithë territorin e Skënderajt. Qendra e Mjekësisë Familiare (QMF) duhet të vendosen në sub‐qendra dhe qendrat e bashkësive lokale. Numri i tyre arine deri në 7, janë ekzistuese dhe nga një në Klinë të epërme dhe në Klinë të Ultë.
Ambulancat mund të vendosen në të gjitha fshatrat me popullatë mbi 2000 banorë dhe përkohësisht në fshatrat me më pak banorë, deri sa të përmirësohet rruga për qendrën e bashkësisë lokale ose fshatin më të afërt me ambulancë. Janë propozuar 8 ambullanta.
Kultura
Zhvillimi i kulturës në Skënderajtë bëhet përmes rrjetit ekzistues të ndërtesave të kulturës, si dhe ndërtesave shkollore. Në qendrën komunale do të bëhet përmirësimi i kushteve në dy ndërtesat e kulturës - në Shtëpinë e Kulturës..
Sa i përket shtëpive të kulturës në vendbanimet tjera do të renovohen dhe funksionalizohen për të ju shërbyer vendbanimeve ku ato gjenden, si dhe janë prpozuar tre shtëpi të kulturës.Duke parë se nuk kemi muze të qytetit është propozuar që të ndërtohet një muze.
Në vendbanimet tjera, zhvillimi i aktiviteteve kulturore do të bëhet në kuadër të rrjetit të shkollave. Duke qenë se ky rrjet është mirë i përhapur nëpër vendbanimet e Skënderajit, roli i objekteve shkollore do të zgjerohet edhe në shërbim të komunitetit, në periudhat kohore kur nuk pengohet procesi mësimor.
86
Komuna, në radhë të parë drejtoritë përgjegjëse për kulturë dhe arsim, me përfshirjen e shoqërisë civile dhe komunitetit, do të vazhdojnë dhe zgjerojnë më tej mbështetjen për zhvillimin e aktiviteteve dhe ngjarjeve kulturore. Përveç rolit të këtyre aktiviteteve në zhvillim të shëndoshë social, ato kanë rol edhe në njohjen dhe avancimin e identitetit lokal, si dhe promovimin e vlerave kulturore të Skënderajit.
Sporti
Ndërtesat e sportit në qendrën komunale, si dhe rrjeti i përhapur i institucioneve shkollore, ofrojnë një strukturë të mirë për zgjerimin e mëtejmë të rrjetit të hapësirave të sportit në komunë.
Me qëllim të përmirësimit të kushteve për shfrytëzimin e këtyre ndërtesave, është e nevojshme të rregullohet qasja dhe hapësirat përreth tyre. Ndërkaq stadiumi ka nevojë për përmirësim të kushteve edhe brenda tij.
Sa i përket rrjetit të hapësirave sportive në zonat rurale, do të shfrytëzohen kapacitetet ekzistuese dhe ato të planifikuara në kuadër të shkollave. Rrjedhimisht, këto hapësira do të ju shërbejnë moshave shkollore, si dhe komunitetit. Natyrisht, ky shfrytëzim i zgjeruar duhet të menaxhohet ashtu që të mos cenohet procesi i rregullt mësimor. Në këtë mënyrë do të mundësohet një shtrirje e gjerë e hapësirave sportive për të gjithë banorët, duke mbetur brenda kufijve të arsyeshëm të investimeve financiare.
Përveç zgjerimit dhe përmirësimit të kapaciteteve hapësinore për sport, ky sektor duhet të zhvillohet edhe përmes vetëdijesimit për jetë të shëndetshme dhe mbështetjes së aktiviteteve sportive. Këto aktivitete do të përkrahen në radhë të parë nga drejtoritë komunale përgjegjëse për sport dhe arsim, me pjesëmarrjen e klubeve sportive dhe grupeve të komunitetit, po ashtu jan propozuar edhe 8 terrene sportive.
5.1.4 Infrastruktura teknike
Infrastruktura teknike përfshinë sistemet përkatëse të menaxhimit me ujëra, menaxhimit me mbeturina dhe furnizimit me energji. Kapacitetet e këtyre sistemeve dhe cilësia e shërbimit do të përmbushin nevojat e banimit, si dhe do ta mbështesin zhvillimin ekonomik
Menaxhimi i ujërave
Furnizimi i banorëve të Komunës së Skënderajit me ujë të pijshëm, momentalisht nuk ka ndonjë problem të madh. Me probleme përcillen disa nga fshatrat që kanë sistemin e ujësjellësit.
Furnizimi me ujë i qytetit Koncepti i zgjidhjes së sistemit të ujësjellësit është bazuar në rrjetin ekzistues të ujësjellësit dhe në planifikimin hapësinorë të qytetit. Pasi që sistemi ekzistues garanton furnizim të mirë edhe në të ardhëm përpiluesi i këtij dokumentacioni konsideron që edhe në të ardhëm sistemi i furnizimit me ujë të jetë i njejti me ekzistuesi me dimensione të reja të stacionit të pompimit, gypsjellësve, rezervuarit etj.
Pra, furnizimi me ujë i qytetit të Skënderajit bëhet nga Impianti për pastrimin ujërave në Shipol. Uji nga Shipoli vjen në Skënderaj me anë të pompave deri në rezervuarin në Tërnavc. Ky rezervuar është në kuotën 711 mlm. Vëllimi i rezervuarit është V=580m³. Uji nga Shipoli deri në rezervuar në Tërnavc është gyp çeliku me diametër DN 355 6/6. Në këtë gyp janë të kyçur edhe fshatrat Lushta, Braboniqi dhe Koshtova vendbanimeve të komunës së Mitrovicë.
Sa i përket ujërave të zeza, të gjitha vendbanimet do të përfshihen me sisteme përkatëse për menaxhimin dhe shkarkimin e tyre. Në shumicën e vendbanimeve do të ndërtohen sistemet e reja të kanalizimit, ndërsa në 6 vendbanime do të bëhet kompletimi i sistemeve (pasi aktualisht nuk janë të kompletuara).
Në master planin e ujërave në territorit e komunës së Skënderajit janë të parapara të ndërtohen disa akumulacione të vogla prej të cilave mund të furnizohen me ujë vendbanimet e komunës. Këto akumulacione të vogla janë të parapara në: Qitak, Runik, Kotorr, Klinë të mesme, Turjan, Bezhenicë
Nga këta akumulacione uji mund të përdoret për ujitje dhe për furnizimi me ujë të pijës për tërë vendbanimet e komunës. Uji nga këto akumulacione do të grumbullohen në rezervuarin kryesor prej nga do të furnizohen të gjitha vendbanimet. Uji do të merret nga impianti për pastrimin e ujërave (IPU) në Shipol.
87
Pra, nga sistemi i ujësjellësit të Mitrovicës prej nga edhe tash furnizohen me ujë qyteti i Skënderajit dhe 7 vendbanimet tjera. Pa marrë parasysh se nga do të merret uji sistemi për furnizimi i vendbanimeve do të bëhet nga tri nënsisteme.
Menaxhimi i mbeturinave
Si pikënisje për menaxhimin plotë dhe të sistemuar të mbeturinave, do të bëhet përfshirja e të gjithë vendbanimeve me shërbimin e mbledhjes së tyre. Do të përfshihen fshatrat që aktualisht nuk mbulohen me shërbim nga kompania e pastrimit. Si masë tjetër për menaxhimin e mirëfilltë të mbeturinave është eliminimi i të gjitha deponive joformale dhe parandalimi i krijimit periodik të tyre. Përveç masave të drejtpëdrejta për largimin e mbeturinave, do të aplikohen edhe masa për reduktimin e sasisë së mbeturinave që hudhen. Në këtë kuadër, parashihet të zhvillohen projekte për klasifikimin e mbeturinave në mënyrë që të mundësohet reciklimi i tyre. po ashtu, do të shqyrtohen mundësitë për zhvillimin e projekteve për kompostimin e mbeturinave organike.
Furnizimi me energji
Me përmirësimin e kapaciteteve të rrjetit shpërndarës do të mundësohet furnizim cilësor me energji elektrike për të gjitha vendbanimet. Kapacitetet e përmirësuara duhet të parashihen edhe për nevojat zhvillimore, ku përveç nevojave për banim dhe sektorë të ndërlidhur me banimin, duhet të parashihen edhe nevojat për zhvillimin e aktiviteteve ekonomike.
Me qëllim të mbështetjes së një furnizimi cilësor me energji, si dhe shfrytëzim racional të saj, parashihen masat për rritjen e efiçiencës energjetike. Në kuadër të ndërtesave dhe hapësirave publike, rritja e efiçiencës do të bëhet përmes aplikimit të masave konkrete teknike. Ndërkaq në shkallë më të gjerë, do të aplikohen masa për vetëdijesimin e qytetarëve për rëndësinë dhe përfitimet nga efiçienca energjetike, sidomos në objektet e banimit.
5.1.5 Infrastruktura publike dhe sociale
Rrjeti funksional i trafikut është një kusht i domosdoshëm për zhvillim ekonomik. Faktor përcaktues për vendosjen e rrjetit të trafikut është lidhja e vendbanimeve me rrjet rrugor dhe mundesia e udhetimit, qarkullimit mes pikave të zhvillimit të komunës. Kategoritë e rrugëve dhe përgjegjësia për to është e përcaktuar me Ligjin mbi rrugët (2003/11).
Shkoqitja e rrjetit të rrugëve brenda komunës në bazë të rëndësisë së lidhjeve funksionale në mes tyre, përbën bazën e diferencimit të standardeve kualitative të nevojshme për llojet e ndryshme të rrugëve dhe për përcaktimin e prioriteteve të përmirësimit të domosdoshëm dhe vendimet për ndërtimin e rrugëve të reja. Rrjeti i trafikut brenda konceptit kryesor të zhvillimit ka për qëllim përcaktimin e hierarkisë së lidhjeve të rrjetit të vendbanimeve, sigurojë qasje dhe mobilitet – lëvizshmëri për banorët dhe përmirësojë funksionimin e sistemit të transportit publik brenda komunës së Skënderajit.
Rruga magjistrale Mitrovicë–Pejë, e cila kalon nëpër zonën urbane të Skënderajit,do të zgjerohet dhe ne aksin e saj do jetë zona e e biznesit të mesëm dhe të lartë. është një korridor i cili, përmes rrugëve rajonale, lidh komunë në e Skënderajit me komunat fqinje. Ndikimi i saj në qytetin e Skënderajit duhet të zbutet me ndërtimin e unazës së brendshme e cila duhet të mundësojë lëvizjen tranzite jashtë qytetit.
Rrugët regjionale Skënderaj-Klinë do të zgjerohet,dhe në aksin e saj do të ket mundsi zhvilimi zona e biznesit të vogël.
Rrugët kryesore lokale duhet të lidhin bashkësitë lokale me subqendrat më të afërta dhe bashkësitë lokale në mes veti. Koncepti i propozuar parasheh një rrugë përmbledhëse kryesore për t’i mundësuar të gjitha subqendrave lidhje mes veti pa pasur nevojë kalimin nëpër qendër ‐ Skënderaj. Krijimi I këtij rrjeti do të
88
mundësojë një lëvishmëri më të madhë në zonat rurale të komunës së Skënderajit, do të kursejë kohë në lëvizjen e banorëve të këtyre trevave dhe do të kontribuojë në ndërprerjen e migrimit – shpopullimit të fshatrave. Për përmbylljen e rrgës përmbledhëse duhet të ndërtohet segmeni I rrugës kryesore lokale që do të lidhë subqendrat Likoc dhe Turiqec. Subqendrat tjera janë të lidhura, por kualiteti I rrugës duhet të kontrollohet dhe në raste të caktuara të përmirësohet.
Disa vendbanime për shkak të pozitës së largët ose topografisë së terrenit, nuk mund te kenë qasje të drejtpërdrejtë në rrugët kryesore lokale. Prandaj për t’u mundësuar lidhjen në rrugën kryesore lokale shërbejnë rrugët lokale. Të gjitha lidhjet tjera që lidhin vendbanimet - fshatrat rangohen si rrugë të fshatrave.
Përveq rrugës kryesore lokale përmbledhëse edhe unaza e jashtme e qytetit të Skënderajt përfshinë disa qendra si Prekazi, kompleksi "Adem Jashari" dhe Klina e Epërme, e cila duhet të ndërtohet duke përfshirë segmente të caktuara të rrugëve ekzistuese. Krijimi i lidhjeve të mira funksionale në mes të vendbanimeve do të duhej të pengojë zgjerimin e panevojshëm të vendbanimeve dhe ruajë tokën bujqësore dhe peizazhet me vlerë në tërë territorin e komunës së Skënderajit.
Transporti publik
Shërbimi i transportit publik do ti përfshijë të gjitha vendbanimet e Skënderajit. Cilësia e ofrimit të shërbimit, në kuptim të frekuencës, infrastrukturës përcjellëse, dhe mjeteve të transportit do të jetë e nivelit të kënaqshëm. Si shërbim i mirëfilltë, transporti publik do të ofrohet si alternativë ndaj qarkullimit me automjete individuale.
Meqense stacioni i autobusa është privatizuar,j është propozuar që të ndërtohet stacioni i ri i autbousave.
Çiklistët, këmbsorët dhe personat me aftësi të kufizuar të lëvizjes
Komuna duhet të marrë masa për përmirësimin e qasjes së personave më aftësi të kufizuar si dhe do të ndikojnë në rritjen e numrit të çiklistëve dhe këmbësorëve. Këto masa përfshijnë edhe sigurimin e hapësirave dhe objekteve për çiklistë dhe këmbësorë. Shtigjet e sigurta për çiklistë dhe këmbësorë stimulojnë zvogëlimin e përdorimit të automjeteve në trafik.
Këmbësorët Promovimi i ecjes ka rëndësi të veçantë, posaçërisht për shëndetin si formë e aktiviteti fizik, pastaj zvogëlimit të emisionit të gazrave nga trafiku i reduktuar me vetura dhe shtimin e sigurisë në trafik. Komuna duhet të ndërmerr masa për përmirësimin e sigurisë dhe komoditetin e këmbësorëve, mekalime në udhëkryqe, të përmirësojë ndriçimin, mirëmbajtjen e shtigjeve. Shtigjet janë posaçërisht të rëndësishme në zonat me potenciale turistike ‐ peizazhet e hapura, komplekset përkujtimore etj. Personat me aftësi të kufizuara.Përgjat lumi Llina do bëhen korsi bicikletesh dhe shteg këmbsoresh Autoritetet komunale duhet t’i kushtojnë rëndësi edhe nevojave të njerëzve me aftësi të kufizuar të lëvizjes duke i trajtuar këto nevoja gjatë menaxhimit të trafikut, ndërtimit të rrugëve, transportit publik dhe projekteve tjera.
Çiklistët
Komuna duhet t’i kushtojë rëndësi të madhe në zhvillimin e çiklizmit si pjesë integrale të sistemit të transportit. Rrjeti i shtigjeve të çiklistëve duhet të planifikohet me kujdes duke u bazuar jo vetëm në nevojat e udhëtimit, por kërkesat e turizmit si në pjesën rrafshinore, po ashtu edhe në ate kodrinore‐malore,
propozohet korsi biçikletash përgjat lumit Klina
Transporti i mallërave
Transporti i mallërave duhet të përqëndrohet në unazat e jashtme dhe të brendshme të qytetit si rrugë tranzite dhe në rrugën kryesore lokale përmbledhëse. Zona industriale dhe parku teknologjik duhet të furnizohen përmes këtyre unazave. Duhet të shmanget transportimi i mallërave me shumice në brendi të
89
qytetit dhe vendbanimeve.
Parkimi
Parkimi duhet të zgjidhet sipas standardeve dhe duhet të plotesojë nevojat e banorëve në vendbanime. Më hollësisht parkimi duhet të zgjidhet në planet rregulluese, dhe duhet të jepet për zonat veq e veq, si dhe për rrugët e lagjet e vendbanimeve.
5.1.5 Vendbanimet,banimi i planifikuar dhe trajnimi i vendbanimeve joformale
Vendbanimet e shpërndara krijojnë shpenzime të mëdha me rastin e shtrirjes së infrastrukturës teknike po edhe asaj sociale. Një pjesë e madhe e këtyre vendbanimeve marrin tokë të mira bujqësore. Prandaj, për të siguruar një shfrytëzim racional dhe efikas të tokës, banimi duhet të zhvillohet në mënyrë të përqendruar duke shfrytëzuar parimet e densifikimit dhe shfrytëzimit të zbrazëtirave brenda zonave të ndërtuara. Për rritjen e vendbanimeve janë marrë parasysh: — Parashikimet demografike, — Dendësia e popullsisë, — Zona ekzistuese e ndërtuar, — Toka bujqësore. Rritja e vendbanimeve është planifikuar ashtu që të mbushen zbraztësirat në vendbanimet ekzistuese kryesisht te shpërndara, me qëllim të ruajtjes së tokave bujqësore dhe uljes së kostos së furnizimit me infrastrukturë. Shtimi i popullsisë është brenda kapaciteteve të zbraztësirave ekzistuese nëpër vendbanime dhe shkalla e dendësisë nuk do të tejkalojë standardet për vendbanime të tilla. Principet e shfrytëzuara gjatë planifikimit janë: planifikimit rregullues janë: • Densifikimi – shmangja e zgjerimit urban • Mbrojtja e tokës bujqësore kualitative • Mbrojtja e peizazhit • Shfrytëzimi racional i tokës
Hierarkia e vendbanimeve është përcaktuar me tri faza dhe vendimet në lidhje me dendësinë e popullsisë
janë marrë në përputhje me rrethanat. Qendra e Qyteti të Skënderajit që ka një karakter të dendur urban,
planifikohet të këtë densitetin më të madh që është 200 b/ha.
Zonat e nivelit të dytë të densitetit janë fshatrat qendrore. Këto vendbanime kanë një densitet mesatar prej
100 b/ha.
Vendbanimet rurale kanë një densitet të vogël prej 50 b/ha.
Vendbanimet joformale
Vendbanimet joformale janë definuar si vendbanime me standard të ultë të jetësës, në veçanti banim joadekuat. Si të tilla ato shquhen me karakteristikat si vijon: • Zotërimi joformal ose jo i sigurt i pronësisë • mungesa e shërbimeve elementare ose qasje joadekuate • Pjesëmarrje joadekuate ose mospjesëmarrje në qeverisje • Rrezikshmëria deri në diskriminim Harta 7. Zgjerimi i vendbanimeve Rregullimi i vendbanimeve joformale është çështje e planifikimit hapësinor. Siguria e pronës, qasja në infrastrukturë adekuate, pjesëmarrja në qeverisje, mund të sigurohen përmes Planifikimit Urban Zhvillimor. Sipas veprimit 8.3, Standardi 6 nga Plani i Zbatimit të Standardeve për Kosovën, komunat duhet t’i identifikojnë dhe përfshijnë në planet zhvillimore dhe rregulluese vendbanime joformale. Edhe pse standardi 6 – veprimet 8.3 dhe 9.3, kryesisht është i orientuar në zgjidhjen e problemeve të vendbanimeve joformale të grupeve etnike të rrezikuara – grupet etnike romë, ashkali dhe egjiptas, sipas Udhëzuesit të planifikimit hapësinor të vendbanimeve joformale, edhe pjesë tjera të vendbanimeve, pa marrë parasysh përbërjen etnike, të cilat shquhen me karakteristikat e cekura më lartë, duhet t’i
90
nënshtrohen rregullimit të çështjeve pronësore si dhe do të përmirësonin kualitetin e jetës në vendbanim. Komuna e Skënderajit sipas përshkrimit të mësipërm nuk ka identifikuar ndonjë vendbanim joformal të cilin duhet ta trajtojë në mënyrë të posaçme, mirëpo mënyra e zhvillimit të disa pjesëve të zonës urbane kërkon një qasje pothuaj identike për hartimin e planeve rregulluese në zonat të cilat janë zhvilluar pa plan dhe ku mungon infrastruktura themelore. Krijimi i kadastrit të ri dhe procesi i hartimit të planeve rregulluese do të identifikojë nëse ndonjë vendbanim apo pjesë e tij mund të konsiderohet si joformal.
5.1.6 Shfrytëzimi i planifikuar i tokës
Hierarkia e vendbanimeve është përcaktuar me tri faza dhe vendimet në lidhje me dendësinë e popullsisë
janë marrë në përputhje me rrethanat. Qendra e Qyteti të Skënderajit që ka një karakter të dendur urban,
planifikohet të këtë densitetin më të madh që është 200 b/ha.
Zonat e nivelit të dytë subqendra. Këto vendbanime kanë një densitet mesatar prej 100 b/ha. Vendbanimet rurale kanë një densitet të vogël prej 50 b/ha
Zona ekonomike
Duke marrë parasysh potencialin bujqësor të Skënderajit, propozohet një zonë e posaçme prej 5-7ha për ekonominë . Zona ekonomike propozohet të jetë në magjistralen Mitrovicë - Pejë, në afërsi të fshatit Runik.
Zona turistike
Sipas analizës për vendndodhjen e shërbimeve turistike dhe të akomodimit dhe në përputhje me zonat e propozuara të turizmit del se zonat më të përshtatshme turistike gjenden në Kompleksin Memorial "Adem Jashari" , Prekaz dhe parku i qytetit.
Zonat e mbrojtura Natyrore
Parku i qytetit është nën mbrojtje, është një ndër parkqet më të mdha kombëtar në Kosovë i cila mbulon
rreth ha brenda kufijve administrativ të Komunës së Skënderajit.
Prerja e drunjve është e ndaluar në pyjeve të dendura që kanë një shkallë të lartë apo jashtëzakonisht të
lartë të erozionit. Zonat pyjore që nuk kanë shkallë të lartë të erozionit këtu mund të lejohet prerja e
kontrolluar e drunjve.
Zona e Mbrojtur
Sipas Ligjit për Zonat e Veqanta të Mbrojtura (Nr.3/L-039 Manastiri i Deviçit shpallet si zonë e veçant e
mbrojtur dhe kompleksi memorial "Adem Jashari"
91
6. Prioritetet Zhvillimore Strategjike dhe Plani i veprimit
6.1 Prioritetet Zhvillimore Strategjike
Qëllimet dhe objektivat e përcaktuara janë prioritizuar sipas rëndësisë me qëllim të zbatimit të Planit Zhvillimor Komunal si dhe alokimit të kapaciteteve financiare dhe njerëzore.
Prioritetet Kryesore të Zhvillimit Strategjik Fusha tematike përkatëse
Përkrahja e bujqësisë dhe blegtorisë
Ekonomia Transporti Infrastruktura teknike Mjedisi
Përkrahja e zhvillimit ekonomik sipas potencialeve lokale dhe kërkesave ne nivel kombëtar dhe regjional
Ekonomia Transporti Infrastruktura teknike
Zhvillimi i qëndrueshëm hapësinor i vendbanimeve
Vendbanimet dhe banimi Ekonomia Shërbimet sociale Infrastruktura sociale&publike Transporti Infrastruktura teknike Mjedisi
Furnizimi cilësor me ujë dhe menaxhimi i ujërave të zeza Infrastruktura teknike Vendbanimet dhe banimi Mjedisi
Mbrojtja e mjedisit dhe menaxhimi i mbeturinave
Mjedisi Vendbanimet dhe banimi Ekonomia Shërbimet publike Infrastruktura teknike Transporti
Mbrojtja e trashëgimisë kulturore e natyrore, dhe promovimi i kapaciteteve turistike
Mjedisi Trashëgimia Ekonomia Infrastruktura teknike
Prioritetet tjera të Zhvillimit Strategjik Fusha tematike përkatëse
Edukimi cilësor dhe gjithëpërfshirës Arsimi Infrastruktura sociale Ekonomia
Shërbime shëndetësore cilësore Shëndetësia Infrastruktura sociale
Sigurimi i banimit të qëndrueshëm
Vendbanimet dhe banimi Ekonomia Shërbimet sociale Infrastruktura sociale&publike Infrastruktura teknike
Përmirësimi i infrastrukturës rrugore dhe transportit publik, si dhe menaxhimii qarkullimit
Transporti Infrastruktura teknike Vendbanimet dhe banimi Ekonomia Mjedisi
Furnizimi i qëndrueshëm me energji elektrike (kapacitetet, burimet alternative)
Infrastruktura teknike Vendbanimet dhe banimi Ekonomia Mjedisi
Shqyrtimi i mundësive për eksploatimin e potencialeve minerale
Ekonomia Transporti Infrastruktura teknike Mjedisi
Përmirësimi dhe zgjerimi i kapaciteteve të infrastrukturës sociale (kulturë, sport, rekreacion)
Kultura Sporti dhe rekreacioni Infrastruktura publike
92
6.2 Plani i Veprimit
QEL
LIM
I 1.
PËR
MIR
ËSIM
I I M
IRËQ
ENIE
S SO
CIA
LE
OBJEKTIVI 1.1 : Zhvillimi i aftësive për punësim me fokusim te femrat dhe të rinjtë
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR (Euro)
PERIUDHA INDIKATORËT
1.1.1 Përfshirja e profileve teknike në kurrikulën e shkollës së mesme profesionale
DAE -MASHT - Kryetari i Komunës -DEF -Qendra e Biznesit
-Buxheti Qendror i Kosovës (MASHT) -Buxheti Komunal
i lartë
afatgjatë
Nr. i nxënësve të diplomuar në degët e reja
1.1.2 Përfshirja e profileve të bujqësisë në kurrikulën e shkollës së mesme profesionale
DAE -MASHT - Kryetari i Komunës -DEF -DBPZHR -Qendra e Biznesit
-Buxheti Qendror i Kosovës (MASHT) -Buxheti Komunal
i lartë
afatgjatë
Nr. i nxënësve të diplomuar në degët e reja
1.1.3
Organizimi i trajnimeve profesionale sipas nevojave në tregun e punës
QPS -DEF -DAE -DSHMS -Qendra e Biznesit -MPMS
-Buxheti Komunal i lartë
20,000.00
afatmesëm
Nr. i personave të trajnuar
OBJEKTIVI 1.2: Zhvillimi i programeve për punësim
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR (Euro)
PERIUDHA INDIKATORËT
1.2.1 Programet/aktivitetet për punësim sezonal: -pastrimi i lumenjve, hapësirave publike dhe parqeve -zbatimi i masave mbrojtëse kundër etheve Krime Kongo -mbledhja e frutave malore dhe bimëve shëruese etj.
QPS Zyra për Punësim DSHMS DSHP DBPZHR
-Buxheti Komunal i lartë
150,000.00
afatmesëm
Numri i të punësuarve
1.2.2 Krijimi i i databazës së kapaciteteve njerëzore të Skënderajit dhe promovimi i saj për programet e punësimit në Kosovë apo jashtë saj
DAP (Zyra e Statistikave)
Kryetari i Komunës DAE DEF QPS ASK
-Buxheti Komunal
i lartë
10,000.00
afatshkurtër
Databaza e përditësuar e fuqisë punëtore
OBJEKTIVI 1.3 : Zhvillimi i skemave të përkrahjes financiare dhe sociale për kategoritë në nevojë
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR (Euro)
PERIUDHA INDIKATORËT
1.3.1 Krijimi i fondit për përkrahje financiare të kategorive në nevojë
Kuvendi Zyra e kryetarit
DSHMS -Buxheti Komunal i lartë
80,000.00
afatmesëm
Nr. i rasteve të përkrahuara
1.3.2 Rritja e nr. të bursave për nxënësit nevojë dhe studentët
DAE Zyra e kryetarit DEF
-Buxheti Komunal i lartë
100,000.00
afatmesëm
Nr. i bursave të dhëna
Gjithsej kosto e vlerësuar 360,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 2.
PËR
MIR
ËSIM
I I N
IVEL
IT T
Ë SH
ËRB
IMEV
E SH
ËND
ETËS
OR
E
OBJEKTIVI 2.1 : Rritja e numrit të stafit mjekësor në përputhje me normat e aplikueshme
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR (Euro)
PERIUDHA INDIKATORËT
2.1.1 Rritja e numrit të stafit profesional mjekësor në QMF dhe ambulanca
DSHMS Kryetari i Komunës MSH MF
-Buxheti Komunal i lartë
200,000.00
afatmesëm
Nr. i mjekëve për kokë banori
OBJEKTIVI 2.2 : Rritja e llojeve të shërbimeve në QKMF
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR (Euro)
PERIUDHA INDIKATORËT
2.2.1 Rritja e kapaciteteve të repartit të emergjencës në QKMF
DSHMS MSH -Buxheti Komunal i lartë
300,000.00
afatshkurtër
Nr. i rasteve emergjente të trajtuara në QKMF
OBJEKTIVI 2.3 : Përmirësimi i infrastrukturës shëndetësore
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR (Euro)
PERIUDHA INDIKATORËT
2.3.1 Furnizimi me pajisje të nevojshme mjekësore për QKMF
DSHMS MSH
-Buxheti Komunal i mesëm
200,000.00
afatmesëm
Nr. i reparteve të kompletuara
2.3.2 Furnizimi me pajisje të nevojshme mjekësore për QMF dhe Ambulanca(një makin transporti
DSHMS MSH
-Buxheti Komunal i lartë
30,000.00
afatshkurtër
Nr. i qendrave të pajisura
Gjithsej kosto e vlerësuar 730,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5vjet),
QEL
LIM
I 3.
PËR
MIR
ËSIM
I I N
IVEL
IT T
Ë A
RSI
MIT
OBJEKTIVI 3.1 : Sigurimi i edukimit parashkollor, sipas nevojave të identifikuara
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
3.1.1 Hulumtimi i nevojave për edukim parashkollor në komunë
DAE MASHT -Buxheti Komunal i ulët
5,000.00
afatshkurtër
Raporti i hulumtimit
3.1.2 Ngritja e nje çerdheje DAE
DU -Buxheti Komunal i ulët
450,000.00????
afatmesëm
Objektet e ndërtuara funksionale
OBJEKTIVI 3.2 : Sigurimi i qasjes në arsim për të gjitha moshat shkollore
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
3.2.1 Shtimi i numrit të klasave të bashkangjitura (NVM) për nxënësit me nevoja të veçanta
DAE DSHMS DSHP
-Buxheti Komunal i lartë
50,000.00
afatmesëm
Nr. i nxënësve të integruar
3.2.2 Organizimi i aktiviteteve informuese/ vetëdijesuese për rëndësinë e gjithëpërfshirjes në arsim
DAE DSHMS -Buxheti Komunal i mesëm 10,000.00
afatshkurtër
Nr. i personave të informuar
OBJEKTIVI 3.3: Sigurimi i qasjes në arsimim joformal në territorin e komunës
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
3.3.1 Krijimi i programeve për arsimim joformal (nëbashkëpunim me institucione të akredituara)
DAE MASHT MPMS QPS Zyra për punësim
-Buxheti Komunal i ulët
afatmesëm
Nr. i personave të certifikuar në programin përkatës
OBJEKTIVI 3.4: Kompletimi I infrastukturës shkollore, sipas nevojave të identifikuara
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
3.4.1 Ndërtimi i një çerdheje në Skënderaj
DAE DU MASHT komuniteti
-Buxheti Komunal i lartë
1,000,000.00
afatmesëm
Objektet e ndërtuara dhe funksionale shkollore
3.4.2 Ndërtimi i objekteve shkollore
DAE DU MASHT komuniteti
-Buxheti Komunal i lartë
1,000,000.00
afatshkurtër
Objektet e renovuara shkollore
3.4.3 Ndërtimi i terreneve sportive në shkollat ku aktualisht mungojnë
DAE DU MASHT komuniteti
-Buxheti Komunal i mesëm
400,000.00
afatgjatë
Numri i shkollave me terrene sportive
3.4.4 Pajisja e shkollave (me numër më të madh të nxënësve) me laboratorë shkollor
DAE DU MASHT komuniteti
-Buxheti Komunal i mesëm
150,000.00
afatgjatë
Numri i shkollave të pajisura me laboratorë
Gjithsej kosto e vlerësuar 2,075,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 4.
PËR
MIR
ËSIM
I DH
E ZG
JER
IMI I
RR
JETI
T TË
ND
ËRTE
SSA
VE
TË
KU
LTU
RËS
OBJEKTIVI 4.1 : Funksionalizimi i ndërtesave ekzistuese të kulturës
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
4.1.1 Përmirësimi i sistemeve teknike në Shtëpinë e Kulturës në Skënderaj
DKRS DU
-Buxheti Komunal i mesëm
20,000.00
afatgjatë
Sistemet teknike funksionale
4.1.2 Ndërtimi i muzeut DKRS MKRS Instuti Arkeologjik
-Buxheti Komunal i ulët
350,000.00
afatgjatë
Shtimi i numrit të vizitorëve
4.1.3 Funksionalizimi i shtëpive të kulturës në vendbanime
DKRS DU -Buxheti Komunal i ulët
80,000.00
afatgjatë
Shtepite funksionale te kulturës
OBJEKTIVI 4.2 : Shfrytëzimi kontinual i ndërtesave të kulturës
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
4.2.1 Shtimi i aktiviteteve kulturore DKRS DAE Institucionet Shkollore OJQ-të
-Buxheti Komunal i mesëm
150,000.00
afatmesëm
Nr. i aktiviteteve të organizuara
4.2.2
Pasurimi i fondit librar DKRS DAE Institucionet Shkollore
-Buxheti Komunal i mesëm
40,000.00
afatmesëm
Nr. i librave të shtuar
OBJEKTIVI 4.3 : Shfrytëzimi I infrastrukturës ekzistuese në zonat rurale për zhvillimin e aktiviteteve kulturore - shkollat, hapësirat publike
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
4.3.1 Organizimi i aktiviteteve kulturore ne fshatra
DKRS DAE Institucionet Shkollore OJQ Komuniteti
-Buxheti Komunal i mesëm
10,000.00
i vazhdueshëm
Nr. i aktiviteteve të organizara
Gjithsej kosto e vlerësuar 340,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 5.
PËR
MIR
ËSIM
I DH
E ZG
JER
IMI I
INFR
AST
RU
KTU
RËS
PËR
SPO
RT
DH
E R
EKR
EAC
ION
OBJEKTIVI 5.1 : Funksionalizimi i objekteve ekzistuese sportive
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
5.1.1 Rregullimi i infrastrukturës në stadiumin e Skënderajit dhe ambientit përreth
DU DKRS
-Buxheti Komunal i mesëm
120,000.00
afatmesëm
Stadiumi funksional
5.1.2 Rregullimi i ambienteve Sportive në
DU DKRS
-Buxheti Komunal i mesëm
100,000.00
afatmesëm
ambienti i rregulluar
OBJEKTIVI 5.2 : Shfrytëzimi kontinual i objekteve sportive
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
5.2.1 Organizimi i vazhdueshëm i aktiviteteve sportive
DKRS Klubet sportive DAE Institucionet Shkollore
-Buxheti Komunal i mesëm
80,000.00
i vazhdueshëm
Nr. i aktiviteteve sportive
Gjithsej kosto e vlerësuar 300,000.00
Koment: Qëllimi 5 arrihet edhe përmes Objektivit 3.4, aktivitetit 3.4.2
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 6.
PËR
MIR
ËSIM
I DH
E ZG
JER
IMI I
RR
JETI
T TË
HA
PËS
IRA
VE
PU
BLI
KE
OBJEKTIVI 6.1 : Përmirësimi i hapësirave ekzistuese publike
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
6.1.1 Funksionalizimi i këndit për fëmijë në parkun e qytetit
DSHP DU -Buxheti Komunal i mesëm
10,000.00
afatshkurtër
Këndi funksional për fëmijë
6.1.2 Mbjellja e gjelbërimit të lartë në parkun e qytetit dhe përkujdesja për rritjen
DSHP DBPZHR DU
-Buxheti Komunal i mesëm
5,000.00
i vazhdueshëm
Numri i drunjëve të rritur
6.1.3 Ndërtimi i infrastrukturës (shtigjet, ndriçimi, gjelbërimi i lartë, mobiliari urban)
DU DSHP DBPZHR
-Buxheti Komunal
i mesëm
300,000.00
afatmesëm
Parku i kompletuar
OBJEKTIVI 6.2: Krijimi i hapësirave të reja publike
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
6.2.1 Rregullimi i hapësirave publike në fshatra
DU DSHP DBPZHR Komuniteti
-Buxheti Komunal i ulët
250,000.00
afatgjatë
numri i parqeve të rregulluara
6.2.2 Ndërtimi i hapësirave/shtigjeve për këmbësorë dhe çiklistë përgjatë Lumit Klina,Parkut të qytetit
DU MMPH DSHP Komuniteti
Buxheti Komunal i mesëm
500,000.00
afatmesëm
Gjatësia e segmenteve të kompletuara
Gjithsej kosto e vlerësuar 1,065,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QËL
LIM
I 7 –
OFR
IMI I
BA
NIM
IT T
Ë Q
ËND
RU
ESH
ËM
OBJEKTIVI 7.1: Ofrimi zgjidhjeve të qëndrueshme të banimit për familjet në nevojë
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
7.1.1 Hartimi i programit 3 vjeçar te banimit
DSHP DU DSHMS QPS MMPH
-Buxheti Komunal i lartë
10,000.00
afatshkurtër
Programi i miratuar
7.1.2 Monitorimi i dhe vlerësimi i gjendjes së përfituesve të shfrytëzimit të banimit social
DSHP DSHMS QPS DEF
-Buxheti Komunal i lartë
5,000.00
i vazhdueshëm
Numri i rasteve të vlerësuara
7.1.3 Zgjidhja e çështjes së banimit për rastet në nevojë në vendbanimet e tyre
DSHP DSHMS QPS DU DGJK MMPH
-Buxheti Komunal -Buxheti Qendror i Kosovës
i lartë
400,000.00
i vazhdueshëm
Numri i rasteve të zgjidhura
Gjithsej kosto e vlerësuar 415,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 8. R
RIT
JA E
DEN
SITE
TIT
NË
QEN
DR
ËN K
OM
UN
ALE
OBJEKTIVI 8.1 : Konsolidimi i lagjeve të qendrës komunale
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
8.1.1 Ndalimi i ndërtimit jashtë zonës ndërtimore
DI DU DGJK Komuniteti
Buxheti Komunal
i lartë
20,000.00
i vazhdueshëm
Numri i ndërtimeve jashtë zonës së ndërtimit
8.1.2 Konsolidimi gradual i ngastrave ndërtimore brenda zonës ndërtimore (specifikohet më tutje përmes Hartës Zonale apo Planit të Hollësishëm Urban)
DU DGJK DI Komuniteti Investitorët
Komuniteti Investitorët Buxheti Komunal
i mesëm
afatgjatë
Sipërfaqja me ngastra të konsoliduara urbane
8.1.3 Organizimi i fushatave informuese për qytetarët në lidhje me zbatimin e planeve dhe lejet ndërtimore
DU DGJK DI DAE Komuniteti OJQ-të
Buxheti Komunal i lartë
20,000.00
afatshkurtër
Rritja e numrit të aplikuesve për leje ndërtimi në krahasim me numrin e përgjithshëm të ndërtimeve
OBJEKTIVI 8.2: Konsolidimi i qendrës dhe përmbajtjeve shumëfunksionale
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
8.2.1 Koeficentët e ndërtimit që mbështesin konsolidimin dhe densifikimin e qendrës (specifikohet më tutje përmes Hartës Zonale apo Planit të Hollësishëm Urban)
DU DGJK DI Komuniteti Investitorët
Komuniteti Investitorët Buxheti Komunal
i mesëm
i vazhdueshëm
Rritja e koeficientit të shfrytëzimit të tokës ndërtimore në qendër
8.2.2 Mbështetja e zhvillimit të mëtutjeshëm të qendrës shumëfunksionale - përmbajtje shërbyese-tregtare, sociale dhe publike (specifikohet më tutje përmes Hartës Zonale apo Planit të Hollësishëm Urban)
DU DGJK DEF DI Komuniteti Investitorët
Investitorët Komuniteti Buxheti Komunal
i mesëm
i vazhdueshëm
Numri i përmbajtjeve shërbyese-tregtare, sociale dhe publike në qendër.
Gjithsej kosto e vlerësuar 40,000.00
Koment: Qëllimi 8 arrihet edhe përmes Objektivit 14.1
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 9. Z
HV
ILLI
MI i
VEN
DB
AN
IMEV
E N
Ë M
ËNY
RË
KO
MP
AK
TE
OBJEKTIVI 9.1: Konsolidimi i lagjeve të vendbanimeve duke e ruajtur karakterin
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
9.1.1 Ndalimi i ndërtimit jashtë zonës ndërtimore
DI DU DGJK Komuniteti
Buxheti Komunal
i lartë
i vazhdueshëm
Numri i ndërtimeve jashtë zonës së ndërtimit
9.1.2 Konsolidimi gradual i zonës ndërtimore të fshatrave (specifikohet më tutje përmes Hartës Zonale apo Planit të Hollësishëm Urban)
DU DGJK DI Komuniteti
Komuniteti Buxheti Komunal
i mesëm
afatgjatë
Sipërfaqja e zonave të konsoliduara ndërtimore
9.1.3 Organizimi i fushatave informuese për qytetarët në lidhje me zbatimin e planeve dhe lejet ndërtimore në fshatra
DU DGJK DI DAE Komuniteti OJQ-të
Buxheti Komunal i lartë
10,000.00
afatshkurtër
Rritja e numrit të aplikuesve për leje ndërtimi në krahasim me numrin e përgjithshëm të ndërtimeve
Gjithsej kosto e vlerësuar 10,000.00
Koment: Qëllimi 9 arrihet edhe përmes Objektivave 2.1, 2.3, 3.4, 4.4, 14.2, 15.2, 15.3, 15.5, 16.1, 17.1
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QËL
LIM
I 10
: ZH
VIL
LIM
I I B
UJQ
ËSIS
Ë, B
LEG
TOR
ISË
DH
E K
AP
AC
ITET
EVE
PËR
PU
NU
ESE
OBJEKTIVI 10.1: Konsolidimi dhe rritja e kapaciteteve bujqësore
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
10.1.1 Komasacioni i tokave bujqësore
DBPZHR DGJK Agjencioni Kadastral i Kosoves MBPZHR Komuniteti i feremrëve
Buxheti Komunal i mesëm
100,000.00
afatgjatë
Siperfaqja e tokës bujqësore e përfshirë me komasacion
10.1.2 Trajnimi i fermerëve për ndërmarrësi dhe qasjet bashkëkohore në bujqësi
DBPZHR Shoqata e Biznesit DAE MBPZHR
Buxheti Komunal Komuniteti i fermerëve
i lartë
20,000.00
afatshkurtër
Numri i fermereve te trajnuar
10.1.3 Mbështetja e financiare e fermerëvepër pajisje dhe mekanizëmbujqësor
DBPZHR DEF
Buxheti Komunal i lartë
1,250,000.00
afatmesëm
Numri i mekanizmit dhe pajisjeve te dhena
10.1.4 Mbështetja e financiare e fermerëvepër sigurimin e farës dhe plehrave cilësore
DBPZHR DEF MBPZHR
Buxheti Komunal Buxheti Qendror i Kosovës (MBPZHR)
i lartë
200,000.00
afatmesëm
Numri i i fermerëve/sipërfaqe tokësore të subvencionuar
OBJEKTIVI 10.2: Konsolidimi dhe rritja e kapaciteteve blegtorale
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
10.2.1 Mbështetje financiare e fermerëve me potencial për rritje te veprimtarive blegtorale
DBPZHR DEF Buxheti Komunal i lartë
200,000.00
afatmesëm
Numri i fermereve/kapaciteteve te subvencionuara
OBJEKTIVI 10.3:Stimulimi i pemëtarisë, bletarisë
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
10.3.1 Hulumtimi i mundësive për zgjerimin e llojeve të prodhimeve, sipas potencialeve natyrore dhe kërkesave në treg
DBPZHR DEF Buxheti Komunal i lartë
20,000.00
afatshkurtër
Hulumtimi i kompletuar
10.3.2 Mbështetje financiare e fermerëve me potencial për tu zhvilluar me pemëtari
DBPZHR DEF Buxheti Komunal i lartë
300.000.00
afatmesëm
Numri i fermerëve/sipërfaqe tokësore të subvencionuar
10.3.3 Mbështetje financiare e me potencial për tu zhvilluar bletaria, fermat e bylmetit
DBPZHR DEF Buxheti Komunal i lartë
200,000.00
afatmesëm
Numri i fermerëve/sipërfaqe me vreshta të subvencionuara
OBJEKTIVI 10.4: Përkrahja ne zhvillimin te kapaciteteve përpunuese bujqësore-industriale
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
10.4.1 Studimi i fizibilitetit për kapacitetet potenciale agro-industriale
DBPZHR
DEF Shoqata e Biznesit Komuniteti i fermerëve MBPZHR MTI
Buxheti Komunal i lartë
50,000.00
afatshkurtër
Studimi i kryer
10.4.2 Ngritja te kapaciteteve profesionale për agropërpunuesit
DBPZHR
Shoqata e Biznesit MBPZHR MTI
Buxheti Komunal i lartë
10,000.00
afatmesëm
Numri i agropërpunuesve te trajnuar
10.4.3 Mbështetje financiare e përpunuesve ne grumbullimin dhe përpunimin e produkteve bujqësore
DBPZHR
DEF
Buxheti Komunal i lartë
150,000.00
afatmesëm
Nr i agropërpunuesve perfitues
Gjithsej kosto e vlerësuar 2,500,000.00
Koment: Qëllimi 10 arrihet edhe përmes Objektivave 15.3, 15.4, 15.5, 15.6, 17.1, 17.3, 17.4, 18.1, 18.2, 18.3, 18.5, 18.6
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QËL
LIM
I 11
: ZH
VIL
LIM
I I Q
ËND
RU
ESH
ËM I
IND
UST
RIS
Ë M
INER
AR
E
OBJEKTIVI 11.1: Shfrytëzimi racional i burimeve minerale
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
11.1.1 Studim fizibiliteti për zhvillimin e industrisë ekstraktuese minerale
DEF DU DGJK MTI
Buxheti Komunal i mesëm
50,000.00
afatshkurtër
Studimi i kryer
11.1.2 Monitorim i vazhdueshëm i gurëthyesve rreth shfrytëzimit te resurseve sipas lejes se dhëne
D I DGJK Kompanitë gurëthyese
Buxheti Komunal i lartë
i vazhdueshëm
Numri i gurethyesve qe operojne brenda lejes se dhene (ne krahasim me numrin e gjithmbarshëm)
Gjithsej kosto e vlerësuar 50,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QËL
LIM
I 12
: ZH
VIL
LIM
I I
KA
PA
CIT
ETEV
E TU
RIS
TIK
E OBJEKTIVI 12.1: Shfrytëzimi i qëndrueshëm i potencialeve natyrore dhe kulturore
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
12.1.1 Studimi i mundësive të zhvillimit të turizmit të mbështetur në potencialet natyrore dhe kulturore
DEF DU MMPH MTI Shoqata e Biznesit
Buxheti Komunal
i mesëm
10,000.00
afatshkurtër
Studimi i kryer
OBJEKTIVI 12.2: Zhvillimi i kapaciteteve shërbyese dhe hoteliere
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
12.2.1 Trajnimet për aktivitetet shërbyese dhe hoteliere ne funksion te zhvillimit te turizmit
DEF DU DKRS DAE Komuniteti i biznesit
Buxheti komunal Komuniteti i biznesit
i mesëm
10,000.00
afatmesëm
Numri i personave te trajnuar
12.2.2 Rritja e kapaciteteve shërbyese dhe hoteliere me qasje në drejtimet që çojnë tek pikat atraktive
DEF DU DKRS Komuniteti i biznesit
Komuniteti i biznesit i mesëm
afatgjatë
Kapacitetet e shtuara shërbyese dhe hoteliere
Gjithsej kosto e vlerësuar 20,000.00
Koment: Qëllimi 12 arrihet edhe përmes Objektivave në Qëllimet 14, 15, 16, 17, 18, 19
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QËL
LIM
I 13
: ZH
VIL
LIM
I I N
VM
-ve
DH
E IN
DU
STR
ISË
SË L
EHTË
OBJEKTIVI 13.1: Zhvillimi i NVM-ve sipas kërkesave ne tregun vendor dhe regjional
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
13.1.1 Studim i fizibilitetit për zhvillim te NVM-ve ne Skënderaj
DEF Shoqata për Biznese MZHE MTI
Buxheti komunal i lartë
10,000.00
afatshkurtër
Studimi i kryer
13.1.2 Krijimi i qendrës trajnuese përndërmarrësi
DEF Shoqata për BIznese
Buxheti komunal Komuniteti i Biznesit
i lartë
20,000.00
afatmesëm
Numri i ndermarresve te trajnuar
OBJEKTIVI 13.2: Bashkepunimi nder-sektoral ne nivel komunal dhe nderkomunal
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
13.2.1 Organizimi i trajnimeve për nxitje te bashkëpunimit mes bizneseve
Shoqata e Bizneseve
DEF DBPZHR
Buxheti komunal Komuniteti i Biznesit
i lartë
10,000.00
afatmesëm
Numri i afaristeve te trajnuar
13.2.2 Organizimi i panaireve the konferencave/takimeve për promovim te produkteve dhe bashkëpunimit
Shoqata e bizneseve
DEF DBPZHR
Buxheti komunal Komuniteti i Biznesit
i lartë
40,000.00
i vazhdueshëm
Numri i bashkëpunimeve të iniciuara
OBJEKTIVI 13.3: Shfrytëzimi i potencialeve hapësinore të ndërlidhura me autostradën
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
13.3.1 Studimi i fizibilitetit për krijimin e zonës ekonomike në afërsi të kyçjes jugore në autostradë
DEF MTI MI DGJK DU
Buxheti Komunal i lartë
50,000.00
afatshkurtër
Studimi i kryer i fizibilitetit
Gjithsej kosto e vlerësuar 130,000.00
Koment: Qëllimi 13 arrihet edhe përmes Objektivave në Qëllimet 14, 15, 16
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 14
: ZH
VIL
LIM
I I T
RA
NSP
OR
TIT
DH
E
INFR
AST
RU
KTU
RES
SE
MO
BIL
ITET
IT
OBJEKTIVI 14.1: Përmirësimi i qarkullimit ne qendrën komunale
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
14.1.1 Ndërtimi i rrugës unazore që e shmang trafikun transit nëpër qendrën komunale
DU Kryetari i Komunës MI DGJK DSHP
Buxheti Qendor i Kosovës (MI) Buxheti Komunal
i lartë
3,000,000.00
afatgjatë
% e kryer e segmenteve të unazës
14.1.2 Konsolidimi i rrjetit rrugor - lidhja e rrugëve qorre - në pjesët periferike te qendrës komunale
DU DSHP DGJK Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i mesëm
300,000.00
afatgjatë
Gjatësia e rrjetit rrugor të konsoliduar (m) në krahasim me gjatësinë gjithmbarshme
14.1.3 Rregullimi/asfaltimi i traseve ekzistuese rrugore në pjesët periferike te qendrës komunale
DU DSHP Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i lartë
200,000.00
afatmesëm
Gjatësia e rrugëve të rregulluara/asfaltuara (m) në krahasim me gjatësinë gjithmbarshme
14.1.4 Ndërtimi i rrugëve DU DSHP DGJK Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i lartë
1,000,000.00
afatgjatë
Gjatësia e rrugëve të ndërtuara (m)
14.1.5 Ndërtimi i trotuareve - kompletimi i profileve rrugore
DU DSHP DGJK Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i lartë
200,000.00
afatmesëm
Gjatësia e rrugëve me trotoare të kompletuara (m) në krahasim me gjatësinë gjithmbarshme
OBJEKTIVI 14.2: Kompletimi i rrjetit rrugor ne zonat rurale
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
14.2.1 Konsolidimi/kompletimi i rrjetit rrugor në vendbanimet me rrjet të papërfunduar
DU DSHP DGJK Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i lartë
2,000,000.00
afatgjatë
Gjatësia e rrjetit rrugor të kompletuar (m) në krahasim me gjatësinë gjithmbarshme
14.2.2 Ndërtimi i trotuareve përrethrrugëve magjistrale dhe regjionale brenda zonës se fshatrave
DU DSHP MI Komuniteti
Buxheti Komunal Buxheti Qendor i Kosovës (MI)
i lartë
200,000.00
afatmesëm
Gjatësia e segmenteve magjistrale/regjionale me trotoare të kompletuara (m)
14.2.3 Ndërtimi i trotuareve në vendbanimet me profile të pakompletuara rrugore
DU DSHP DGJK Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i lartë
900,000.00
afatmesëm
Gjatësia e rrugëve me trotoare të kompletuara (m) në krahasim me gjatësinë gjithmbarshme
14.2.4 Përmirësimi i rrjetit rrugor për qasje ne toka bujqësore
DBPZHR DU DSHP
Buxheti Komunal Komuniteti i fermerëve
i mesëm
200,000.00
afatgjatë
Gjatësia e rrugëve të rregulluara në zonat bujqësore (m)
14.2.5 Rregullimi i infrastrukturës për qasje në park
DU MMPH DSHP
Buxheti komunal i mesëm
600,000.00
afatgjatë
Gjatësia e rrugës së rregulluar (m)
OBJEKTIVI 14.3: Rritja e shfrytëzimit te transportit publik
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
14.3.1 Zbatimi i lehtësirave tatimore për transportuesit që mbulojnë fshatrat e Skënderajit
DEF
DSHP Kompanitë transportuese
Buxheti Komunal i lartë
afatmesëm
Rritja e kapacitetit transportues ditor
14.3.2 Hulumtimi i alternative te transportit drejt fshatrave me mbulueshmëri të kufizuar jashtërrugëve magjistrale/regjionale
DSHP
DEF Kompanitë transportuese
Buxheti Komunal i lartë
afatshkurtër
Frekuenca e shtuar linjave transportuese
14.3.3 Vendosja e strehëve adekuate dhe ulëseve në vend-ndaljet e autobusëve në qendrën komunale dhe zonën rurale
DU DSHP Komuniteti
Buxheti Komunal i mesëm
250,000.00
afatmesëm
Numri i vend-ndaljeve të autobusëve me strehë dhe ulëese
14.3.4 Ndërtimi i Stacionit të autobusave në Skënderaj
DSHP DU Kompanitë transportuese
Buxheti Komunal i mesëm
1,000,000.00 afatmesëm
Ndërtesa dhe hapësirat e restauruara të ndërtesës autobusëve
OBJEKTIVI 14.4: Sigurimi i kushteve për qarkullim jo-motorik
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
14.4.1 Ndërtimi i shtegut jo-motorik (çiklistë, këmbësorë)
DU MI DSHP Komuniteti
Buxheti Komunal i mesëm
200,000.00
afatgjatë
Gjatësia e ndertuar e shtegut
14.4.2 Ndërtimi i shtegut jo-motorik (ciklistë, këmbësorë)
DU MI DSHP Komuniteti
Buxheti Komunal i mesëm
100,000.00
afatgjatë
Gjatësia e ndertuar e shtegut
Koment: Objektivi 14.4 arrihet edhe përmes aktiviteteve 6.2.2, 14.1.5, 14.2.2, 14.2.3
OBJEKTIVI 14.5: Përmirësimi i sigurisë se qarkullimit
AKTIVITETI
INST. PËRGJEGJËS KOMUNAL
AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI KOSTO E
VLERËSUAR PERIUDHA INDIKATORËT
14.5.1 Hartimi i vlerësimit te rrezikut ne trafik për rruget magjistrale/regjionale
DU MI DSHP Policia e Trafikut
Buxheti Komunal
i lartë
10,000.00
afatshkurtër
Masat e propozuara
14.5.2 Ndërtimi i nënkalimeve dhe mbikalimeve për këmbësor
DU MI Komuniteti
Buxheti Komunal i lartë
80,000.00
afatshkurtër
Nenkalimi funksional
14.5.3 Kompletimi i sistemit te sinjalizimit
DSHP DU MI Policia e Trafikut Komuniteti
Buxheti Komunal
i lartë
10,000.00
afatshkurtër
Gjatësia e rrugëve të përfshira me sistem të kompletuar të sinjalizimit
14.5.4 Aplikimi i masave për kufizimin e shpejtësisë së qarkullimit motorik - ndryshimi i materialit rrugor, kunjat sipërfaqësor etj. Regullimi i sistemit te sinjalizimit/pengesave ne rruget locale
DSHP DU MI Policia e trafikut Komuniteti
Buxheti Komunal
i lartë
10,000.00
afatmesëm
Numri i pikave ku janë aplikuar masat për kufizimin e shpejtësisë
14.5.5 Zgjerimi i sistemit te ndriçimit publik ne qendrën komunale
DU DSHP KEDS Komuniteti
Buxheti Komunal i lartë
100,000.00
afatshkurtër
Gjatësia e rrugeve-trotuareve te ndricuara
14.5.6 Zgjerimi i sistemit te ndriçimit publik ne vendbanimet rurale
DU DSHP KEDS Komuniteti
Buxheti Komunal
i lartë
200,000.00
afatgjatë Gjatësia e rrugeve-trotuareve te ndricuara
Gjithsej kosto e vlerësuar 9,560,000.00
Koment: Objektivi 14.5 arrihet edhe përmes aktiviteteve 14.1.5, 14.2.2, 14.2.3
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 15
: MEN
AX
HIM
I
AD
EKU
AR
ME
UJË
RA
OBJEKTIVI 15.1: Sigurimi i burimeve të mjaftueshme të ujit për nevojat e banimit dhe të zhvillimit
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
15.1.1 Hulumtimi i burimeve shtesë të ujit dhe vlerësimi i kapaciteteve
DU Hidroregjioni MMPH
Buxheti Komunal
i lartë
150,000.00
afatshkurtër Hulumtimi i kryer
15.1.2 Përcaktimi i zonave të mbrojtjes së burimeve të ujit
DU Hidroregjioni DI DGJK MMPH
Buxheti Komunal i lartë
afatshkurtër Burimet ujore të mbrojtura
OBJEKTIVI 15.2: Ofrimi i sistemeve funksionale te ujësjellësitpër te gjitha vendbanimet
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
15.2.1 Ndërtimi i sistemeve te ujësjellësit ne vendbanimet ku ky sistem mungon
DU Hidroregjioni DGJK DSHP Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i lartë
1,500,000.00
afatgjatë
Numri i njësive të banimit me furnizim adekuat përmes sistemeve të reja të ujësjellësit
15.2.2 Funksionalizimi i i sistemeve te ujësjellësit ekzistues ne vendbanimet ku ky sistem është jofunksional
DU Hidroregjioni DSHP Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i lartë
100,000.00
afatmesëm
Numri i njësive të banimit me furnizim adekuat përmes sistemeve të funksionalizuara të ujësjellësit
15.2.3 Mirëmbajtja permanente e sistemeve të ujësjellësit
DSHP Hidroregjioni DI Komuniteti
Buxheti Komunal Hidroregjioni Komuniteti
i lartë
50,000.00
i vazhdueshëm
Furnizimi i rregullt me ujë për të gjitha vendbanimet
OBJEKTIVI 15.3: Ofrimi i sistemeve funksionale te kanalizimit për te gjitha vendbanimet
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
15.3.1 Ndërtimi i sistemeve te kanalizimit ne vendbanimet ku ky sistem mungon
DU Hidroregjioni DGJK DSHP Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i lartë
300,000.00
afatmesëm
Numri i njësive të banimit me lidhje adekuate ne sistemet e reja të kanalizimit
15.3.2 Kompletimi i sistemeve te kanalizimit ne vendbanimet ku ky sistem ka shtrirje te pjeshme
DU Hidroregjioni DGJK DSHP Komuniteti
Buxheti Komunal Komuniteti
i lartë
150,000.00
afatmesëm
Numri i njësive të banimit me lidhje adekuate ne sistemet e kompletuara të kanalizimit
15.3.3 Mirëmbajtja permanente e sistemeve të kanalizimit
DSHP Hidroregjioni DI Komuniteti
Buxheti Komunal Hidroregjioni Komuniteti
i lartë
200,000.00
i vazhdueshëm
Funksionimi i rregullt sistemeve të kanalizimit në të gjitha vendbanimet
OBJEKTIVI 15.4: Trajtimi i ujerave te zeza
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
15.4.1 Hulumtimet dhe analizat për impiantin e trajtimit te ujerave te zeza - lokacioni dhe kapacitetet
DU MMPH Kryetari i Komunës Komunat e regjionit Hidroregjioni
Buxheti Qendror i Kosovës (MMPH) Buxheti Komunal Donator
i lartë
80,000.00
afatshkurtër
Përcaktimi i lokacionit dhe kapaciteteve të impiantit
15.4.2 Ndërtimi i impiantit për trajtimin te ujerave te zeza
MMPH i lartë
15,000,000.00
OBJEKTIVI 15.5: Zhvillimi i sistemit të ujitjes së tokave bujqësore
AKTIVITETI
INST. PËRGJEGJËS KOMUNAL
AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI KOSTO E
VLERËSUAR PERIUDHA INDIKATORËT
15.5.1 Ngritja e pendave të reja akumuluese
DBPZHR DU DSHP MMPH
Buxheti Komunal Komuniteti i fermerëve
i lartë
1,200,000.00
afatgjatë
Numri i akumulacioneve te reja
15.5.2 Rregullimi i sistemit të ujitjes përmes kanaleve
DBPZHR DU DSHP
Buxheti Komunal Komuniteti i fermerëve
i lartë
200,000.00
afatgjatë
Siperfaqja e mbuluar me ujitje
OBJEKTIVI 15.6: Zhvillimi i sistemit për menaxhimin e ujerave atmosferik
AKTIVITETI
INST. PËRGJEGJËS KOMUNAL
AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI KOSTO E
VLERËSUAR PERIUDHA INDIKATORËT
15.6.1 Sanimi/pastrimi i kanalizimeve te mbyllura atmosferike ne zonën urbane
DSHP Hidroregjioni Buxheti Komunal i lartë
20,000.00
afatshkurtër
Gjatësia e kanaleve te sanuar/pastruar (m)
15.6.2 Ndërtimi i kanalizimeve atmosferike te hapura përgjatë segmenteve të rrugëve lokale ku ato mungojnë
DU DSHP Hidroregjioni
Buxheti Komunal
i lartë
10,000.00
afatmesëm
Gjatësia e kanaleve te ndertuara (m)
15.6.3 Mirëmbajtja e vazhdueshme e kanalizimeve atmosferike
DSHP Hidroregjioni DI
Buxheti Komunal HIdroregjion
i lartë
10,000.00
i vazhdueshëm
Gjatësia e kanaleve funksionale (m)
15.6.4 Rregullimi i shtratit te lumit Klina
DU -DSHP -DMSH -MMPH
-Buxheti Komunal -Buxheti Qendror i Kosovës
i lartë
1,600,000.00
afatgjatë
Metra gjatësi të shtratit të rregulluar
Gjithsej kosto e vlerësuar 20,570,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I: 1
6 F
UR
NIZ
IMI I
QEN
DR
UES
HEM
ME
ENER
GJI
OBJEKTIVI 16.1: Ngritja e kapacitetit te rrjetit të shperndarjes
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
16.1.1 Riparimi i sistemit elektrik neper fshatra
DSHP KEDS DI
KEDS Buxheti Komunal
i mesëm
500,000.00
afatgjatë
Nr. i konsumatorëve me furnizim cilësor me energji elektrike
OBJEKTIVI 16.2: Përmirësimi i eficiençes se energjisë
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
16.2.1 Rritja e efiçiencës energjetike në objektet publike - administrative, shkollore, shëndetësore, kulturore dhe sportive
DU DSHP DAE DKRS DSHMS
-Buxheti Komunal -(Donatorët potencial)
i lartë
300,000.00
afatgjatë
Ulja e shpenzimeve të energjisë elektrike dhe për ngrohje
16.2.2 Rritja a efiçiencës energjetike të ndriçimit publik
DSHP
DU
-Buxheti Komunal -(Donatorët potencial)
i lartë
50,000.00
afatgjatë
Ulja e shpenzimeve të energjisë elektrike
16.2.3 Plotësimi i standardeve sipas Kodit të ndërtimit gjatë aplikimit për leje të ndërtimit
DU MMPH -Buxheti Komunal i lartë
-
i vazhdueshëm
Numri i aplikacioneve të kompletuara
16.2.4 Fushatat vetëdijësuese për eficiençe energjetike
DU DAE MMPH
-Buxheti Komunal
i lartë
10,000.00 afatmesëm
Numri i i personave të informuar
Gjithsej kosto e vlerësuar 560,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QËL
LIM
I 17
. MEN
AX
HIM
AD
EKU
AT
I MB
ETU
RIN
AV
E
OBJEKTIVI 17.1: Deponimi adekuat i mbeturinave
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
17.1.1 Hartimi i planit për menaxhimin e mbeturinave
DSHP Ekoregjioni DI DU MMPH
Buxheti Komunal i mesëm
10,000.00
afatmesëm Plani kryer
17.1.2 Eliminimi i deponive joformale
DSHP Ekoregjioni DI MMPH
Buxheti Komunal i lartë
8,000.00
afatshkurtër
Deponia e eliminuar dhe hapesira e rehabilituar
17.1.3 Eliminimi i deponive ilegale te mbeturinave komunale ne sipërfaqe te tokës (mbeturina shtëpiake dhe të ngjashme)
DSHP Ekoregjioni DI DBPZHR
Buxheti Komunal i lartë
40,000.00
afatshkurtër
Sipërfaqe të pastruara (m2)
17.1.4 Eliminimi i deponive ilegale te mbeturinave ndërtimore ne sipërfaqe te tokës
DSHP DI Buxheti Komunal i lartë
20,000.00
afatmesëm
Sipërfaqe të pastruara (m2)
17.1.5 Eliminimi i mbeturinave nga shtretërit e rrjedhave ujore
DSHP Ekoregjioni DI
Buxheti Komunal i lartë
15,000.00
afatshkurtër
Sipërfaqe të pastruara (m2)
17.1.6 Koordinimi i amvisërive dhe kompanisë regjionale gjatë mbledhjes së mbeturinave shtëpiake.
DI Ekoregjioni DSHP Komuniteti
Komuniteti Buxheti Komunal
i mesëm
-
i vazhdueshëm
Koha e shkurtuar e qendrimit të mbeturinave para se te mblidhen kompania
OBJEKTIVI 17.2: Mbulimi i te gjitha vendbanimeve ne sherbimin e mbledhjes se mbeturinave
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
17.2.1 Përfshirja e gjithë fshatrave
DSHP Ekoregjioni Amviserite e fshatrave
Komuniteti Ekoregjioni
i lartë
afatshkurtër
Numri i amviserive te perfshira ne sistemin e menaxhimit te mbeturinave
OBJEKTIVI 17.3: Bashkepunimi nder-komunal për menaxhimin e mbeturinave
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
17.3.1 Hulumtimi për avancimine bashkëpunimit ndërkomunal ne menaxhimin e mbeturinave
DSHP Kryteri i Komunes DU Ekoregjioni
Buxheti Komunal Komunat fqinje MMPH
i mesëm
10,000.00
afatmesëm
Hulumtimi i kryer
OBJEKTIVI 17.4: Reduktimi i vellimit e mbeturinave qe prodhohen dhe deponohen
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
17.4.1 Zhvillimi i projekteve për klasifikim te mbeturinave në nivel të lagjeve
DSHP Ekoregjioni DAE
Buxheti Komunal (Donatore potencial)
i mesëm
10,000.00
afatmesëm
Sasia e mbeturinave te klasifikuara
17.4.2 Zhvillimi i projekteve për kompostim te mbeturinave organike në nivel të lagjeve
DSHP Ekoregjioni DAE
Buxheti Komunal (Donatore potencial)
i mesëm
30,000.00
afatgjatë
Sasia e mbeturinave te kompostuara
Gjithsej kosto e vlerësuar 143,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 18
. MB
RO
JTJA
E M
JED
ISIT
DH
E M
BR
OJT
JA N
GA
FA
TKEQ
ËSIT
Ë
OBJEKTIVI 18.1: Reduktimi i ndotjes së ujërave dhe tokës
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
18.1.1 Monitorimi i nivelit të ndotjes së ujërave
DI DU DBPZHR MMPH
Buxheti Komunal Buxheti Qendror i Kosovës (MMPH)
i lartë
10,000.00
i vazhdueshëm
Numri i matjeve/vit
18.1.2 Monitorimi i nivelit të ndotjes së tokës
DI DU DBPZHR MMPH
Buxheti Komunal Buxheti Qendror i Kosovës (MMPH)
i lartë
10,000.00
i vazhdueshëm
Numri i matjeve/vit
18.1.3 Rehabilitimi i sipërfaqeve tokësore pas eliminimit të mbeturinave
DSHP DBPZHR DU
Buxheti Komunal i lartë
10,000.00
afatgjatë
Sipërfaqet e rehabilituara (m2)
18.1.4 Ngritja e kapaciteteve inspektuese te Drejtorisë së Inspektoratit
DI -DBPZHR -DU
-Buxheti Komunal i lartë
3,200.00 + 8,000.00 afatmesëm
Numri i shtuar i inspektoreve te trajnuar
Koment: Objektivi 18.1 arrihet edhe përmes aktiviteteve në kuadër të Objektivave 15.3, 15.4, 15.6, 17.1, 17.2, 17.3, 17.4
OBJEKTIVI 18.2: Reduktimi i ndotjes së ajrit
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
18.2.1 Ndalimi i djegies së gomave për prodhimin e gëlqeres
DI MMPH Buxheti Komunal i lartë
afatshkurtër
Numri i zvogëluar i prodhuesve të gëlqeres që ndezin goma 18.2.2 Përdorimi i masave filtruese
për eliminimin e pluhurit nga ana e gurëthyesve
DI MMPH Kompanitë gurëthyese Buxheti komunal
i lartë
afatshkurtër
Numri i kompanive gurëthyese që aplikojnë masat filtruese 18.2.3 Monitorimi i nivelit të ndotjes
së ajrit DI DU
DBPZHR MMPH
Buxheti Komunal Buxheti Qendror i Kosovës (MMPH)
i lartë
10,000.00
i vazhdueshëm
Numri i matjeve/vit
Koment: Objektivi 18.2 arrihet edhe përmes aktiviteteve në kuadër të Objektivave 15.3, 15.4, 16.2, 17.1, 17.2, 17.3, 17.4
OBJEKTIVI 18.3: Mbrojtja dhe shfrytëzimi racional i tokës bujqësore
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
18.3.1
Kufizimi i përdorimit të pesticideve dhe plehrave artificiale në tokat bujqësore përgjatë Lumit Klina
DI DBPZHR DU MMPH
Buxheti Komunal i lartë
i vazhdueshëm
Sipërfaqet e tokës (ha) përgjatë Mirushës me aplikim të kufizuar të pesticideve dhe plehërave artificiale
18.3.2
Monitorimi i përdorimit të pesticideve dhe plehrave artificiale në toka bujqësore
DBPZHR MBPZHR Buxheti Komunal i lartë
i vazhdueshëm
Sipërfaqet e tokës (ha) të monitoruara
Koment: Objektivi 18.3 arrihet edhe përmes aktiviteteve në kuadër të Objektivave 8.1, 9.1, 15.3, 15.4, 15.5, 15.6, 17.1, 17.2, 17.3, 17.4, 18.1, 18.2
OBJEKTIVI 18.4: Mbrojtja e pyjeve dhe ripyllëzimi
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
18.4.1 Plani për menaxhimin e pyjeve në nivel komunal
DPBZHR MPBZHR (agjencioni i pyjeve)
Buxheti Komunal i mesëm 5,000.00
afatmesëm Plani i hartuar
18.4.2 Ripyllëzimi i zonave të degraduara
DPBZHR MMPH MPBZHR (agjencioni i pyjeve)
Buxheti Komunal i lartë 200,000.00
afatgjatë Sipërfaqe të ripyllëzuara (ha)
18.4.3 Parandalimi i prerjeve ilegale të pyjeve
DPBZHR MMPH MPBZHR (agjencioni i pyjeve)
Buxheti Komunal i lartë i vazhdueshëm Sipërfaqe pyjore të mbrojtura (ha)
Koment: Objektivi 18.4 arrihet edhe përmes aktiviteteve në kuadër të Objektivit 18.6
OBJEKTIVI 18.5: Mbrojtja nga përmbytjet
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
18.5.1 Largimi i barrierave natyrore dhe ose të krijuara nga njeriu nga shtretërit e lumenjve
DSHP DMSH DU
Buxheti komunal i lartë
10,000.00
afatshkurtër
Gjatësia e lumit pa barriera (m)
18.5.2 Pyllëzimi i brigjeve të lumenjve si masa parandaluese të vërshimeve
DSHP DMSH DBPZHR DU DGJK
Buxheti komunal i lartë
12,000.00
afatgjatë
Gjatësia e brigjeve lumore e mbuluar me pyllëim (m)
18.5.3 Kontrollimi i zhvillimeve
përgjatë lumenjve që rrisin rrezikun nga vërshimet (ndërtimet dhe veprime tjera)
DI DMSH DSHP DU
Buxheti komunal i lartë
i vazhdueshëm
Gjatësia e brigjeve lumore pa zhvillime që rrisin rrezikun (m)
18.5.4 Rregullimi i shtratit të lumenjve
DSHP DMSH DU DGJK
Buxheti komunal i lartë
100,000.00
afatgjatë
Gjatësi e shtratit të rregulluer (m)
18.5.5 Përmirësimi i gjendjes së urave DSHP DMSH DU
Buxheti komunal i lartë 50,000.00
afatmesëm Numri i urave të përforcuara
OBJEKTIVI 18.6: Mbrojtja nga zjarret
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
18.6.1 Vendosja e vëzhguesve sezonal për lajmërim të parakohshëm të zjarreve
DMSH Agjencioni i menaxhimit të emrgjencave
Buxheti Komunal(Agjencioni për menaxhimin e emergjencave)
i mesëm
100,000.00
afatshkurtër
Shoqata funksionale
18.6.2 Furnizimi me pajisje bashkëkohore për njësitë e zjarrfikjes
DMSH DU MPB
Buxheti Komunal Buxheti Qendror i Kosovës (Agjencioni për menaxhimin e emergjencave)
i lartë
100,000.00
afatshkurtër
Punkti funksional në Kijevë
18.6.3 Mbështetja e shoqatës së vullnetarëve për zjarrfikje dhe shpëtim
DMSH
DPBZHR MPBZHR (agjencioni i pyjeve) Agjencioni për menaxhimin e emergjencave
Buxheti Komunal i lartë
50,000.00
i vazhdueshëm
Sipërfaqe pyjore nën vëzhgim sezonal (ha)
18.6. Themelimi i qendrës operative DMSH DSHP DU
Buxheti Komunal i lartë 100,000.00 afatshkurtër
Qendra Operative funksionale
18.6.6 Kampanja informuese mbi veprimet në rastet e fatkeqësive
DMSH DAE DKRS
Buxheti Komunal i lartë 20,000.00
afatshkurtër
Nr. i qytetarëve të informuar
OBJEKTIVI 18.7: Zvogëlimi i impakteve negative nga kafshët
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
18.7.1 Trajtimi i kafshëve të braktisura
DMSH DSHP DU DSHMS
Buxheti Komunal i mesëm
i vazhdueshëm
Nr. i kafshëve të trajtuara
Gjithsej kosto e vlerësuar 1,283,200.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet),
QEL
LIM
I 19
. MB
RO
JTJA
DH
E
PR
OM
OV
IMI i
TR
ASH
ËGIM
ISË
KU
LTU
RO
RE,
NA
TYR
OR
E D
HE
BIO
DIV
ERSI
TETI
T
OBJEKTIVI 19.1: Mbrojtja e vlerave të trashëgimisë natyrore dhe peizazhit
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
19.1.1 Shënjimi i monumenteve të natyrës në terren
DKRS MMPH DSHP DU
Buxheti Komunal i lartë
20,000.00
afatshkurtër
Nr. i monumenteve të shenjuara të natyrës
19.1.2 Mbrojtja e monumenteve të natyrës nga ndërtimet brenda zonës mbrojtëse
DI DU MMPH
Buxheti Komunal i lartë
-
i vazhdueshëm
Numri i monumenteve të pandikuara nga ndërtimet
19.1.3 Mbrojtja e monumenteve të natyrës nga ndotja dhe degradimet
DI DSHP DU MMPH
Buxheti Komunal i lartë
10,000.00 i vazhdueshëm
Numri i monumenteve të pandikuara nga ndotja dhe degradimet
Koment: Objektivi 19.1 arrihet edhe përmes aktiviteteve në kuadër të Objektivave 9.1, 15.3, 15.4, 15.6, 17.1, 17.2, 17.4, 18.1, 18.2, 18.3, 18.4, 18.5, 18.6
OBJEKTIVI 19.2: Mbrojtja e vlerave të trashëgimisë kulturore
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
19.2.1 Shënjimi i monumenteve të trashëgimisë kulturore në terren
DKRS MKRS DSHP DU
Buxheti Komunal i lartë
10,000.00
afatshkurtër
Nr. i monumenteve të shenjuara të trashëgimisë kulturore
19.2.2 Mbrojtja e monumenteve të trashëgimisë kulturore nga ndërtimet brenda zonës mbrojtëse
DI DU DKRS MKRS
Buxheti Komunal i lartë
10,000.00 i vazhdueshëm
Numri i monumenteve të pandikuara nga ndërtimet
19.2.3 Mbrojtja e monumenteve të trashëgimisë kulturore nga ndotja dhe degradimet
DI DSHP DU MKRS
Buxheti Komunal i lartë
10,000.00 i vazhdueshëm
Numri i monumenteve të pandikuara nga ndotja dhe degradimet
Koment: Objektivi 19.2 arrihet edhe përmes aktiviteteve në kuadër të Objektivave 9.1, 15.3, 15.4, 15.6, 17.1, 17.2, 17.4, 18.1, 18.2, 18.5, 18.6
OBJEKTIVI 19.3: Mbrojtja e biodiversitetit
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
19.3.1 Kompletimi i regjistrit të biodiversitetit në territorin e komunës
DKRS DBPZHR DU MMPH
Buxheti Komunal Buxheti Qendror i Kosovës (MMPH)
i mesëm
5,000.00
afatgjatë
Regjistri i kompletuar
19.3.2 Mbrojtja e biodiversitetit nga degradimi dhe zhdukja e specieve
DI DKRS DU DSHP MMPH
Buxheti Komunal Buxheti Qendror i Kosovës (MMPH)
i lartë
10,000.00
i vazhdueshëm
Numri i llojeve të specieve të mbrojtura
Koment: Objektivi 19.3 arrihet edhe përmes aktiviteteve në kuadër të Objektivave 9.1, 15.3, 15.4, 15.6, 17.1, 17.2, 17.4, 18.1, 18.2, 18.3, 18.4, 18.5, 18.6
OBJEKTIVI 19.5: Promovimi i vlerave të trashëgimisë lokale
AKTIVITETI INST. PËRGJEGJËS
KOMUNAL AKTERËT KYÇ BURIMET PRIORITETI
KOSTO E VLERËSUAR
PERIUDHA INDIKATORËT
19.5.1 Publikimi i databazës së trashëgimisë kulturore (materiale dhe shpirtërore) dhe natyrore Skënderajit në portalin e komunës
DKRS DU MKRS MMPH
Buxheti komunal i mesëm
5,000.00
afatmesëm
Numri i vizitave të databazës në portal
19.5.2 Evidentimi dhe vlerësimi i elementeve të reja të trashëgimisë kulturore materiale dhe shpirtërore, si dhe përfshirja në databazë
DKRS MKRS Buxheti komunal Buxheti Qendror i Kosovës (MKRS)
i mesëm
5,000.00
i vazhdueshëm
Numri i monumenteve të reja të përfshira
19.5.3 Ngritja e pikave informative/promovuese të trashëgimisë kulturore dhe natyrore
DKRS Kryetari i Komunës Komunat fqinje
Buxheti komunal i mesëm
15,000.00
afatmesëm
Nr. i info pikave të krijuara
19.5.4 Shenjëzimi i drejtimeve rrugore që çojnë drejt monumenteve të trashëgimisë
DKRS DSHP DU
Buxheti komunal i mesëm
10,000.00 afatmesëm
Nr. i monumenteve të shënjuara
19.5.5 Festivali vjetor që promovon vlerat e trashëgimisë lokale të Skënderajit
DKRS Kryetari i Komunës DBPZHR DEA DU DSHP
Buxheti komunal i mesëm
15,000.00
i vazhdueshëm
Nr. i vizitorëve në festival
Gjithsej kosto e vlerësuar 125,000.00
AFATSHKURTËR (1-3 vjet), AFATMESËM (deri 5 vjet), AFATGJATË (mbi 5 vjet), I VAZHDUESHËM
Gjithsej kosto e vlerësuar e planit të veprimit (Euro) 42,476,000.00
