2015-10-16

1

Komunikacja dydaktyczna1. Specyfika komunikacji

interpersonalnej w edukacji

Bernadeta Niesporek-Szamburska

Edukacja a komunikacja. Komunikacja

dla myślenia

By człowiek nauczył się myśleć i uczyć, musi informacje odbierać, produkować, ale i nadawać. Małe dziecko zadaje pytanie „dlaczego?”.

Dorosły odpowiada tak długo, aż się jakoś wykręci.

Czy powinien? A gdyby zachował się inaczej?

Tak, by rozpocząć komunikację dla myślenia…

Myślenie i uczenie się a komunikacja

W strategii nauki myślenia i uczenia się Robert Fisher określa 2 tezy wyjściowe: uczenie się i myślenie powinno być wspólne i otwarte.

Wspólne – to znaczy, że nauczyciel (wykładowca) ma obok ucznia/ studenta i na jego oczach wykonywać takie same zadania, które są przedmiotem myślenia i nauki studenta.

Otwarte – to znaczy wydobyte z nieświadomości, umyślnie poddane świadomej kontroli, świadomemu planowaniu i decydowaniu – słowem – czynnościom metapoznawczym i metauczeniu się.

Warunkiem obu cech dobrego myślenia i uczenia się jest efektywna komunikacja.

Co może zdziałać dobra komunikacja?https://www.youtube.com/watch?v=0_TegyqKwM8

Pytania na rozgrzewkę…

Czym jest komunikacja dydaktyczna/edukacyjna?

Jakie bariery się w niej pojawiają?

Jakie kompetencje komunikacyjne powinien mieć nauczyciel akademicki?

Jak się komunikować z dorosłymi i jak ich uczyć?

Komunikacja, komunikacja dydaktyczna

Komunikacja – proces przekazywania(wymiany) informacji między jej uczestnikami.

[„komunikacja” - z jęz. łacińskiego: „communicatio” oznaczało użyczenie, doniesienie; „communico” - 1. „coś mieć z kimś wspólnego, coś z kimś dzielić”, 2. „komuś czegoś użyczyć, udzielić, dopuścić do udziału, dać”]

W tym sensie komunikacja dydaktyczna/edukacyjna może być sytuowana w szerokiej społecznej i kognitywnej perspektywie dyskursu jako każda forma transmisji wiedzy z perspektywy eksperta do perspektywy nowicjusza w obrębie określonego horyzontu kognitywnego.

W naszym przypadku horyzontem tym będzie dyskurs akademicki.

Napięcia w dyskursie akademickim

Dyskurs akademicki (jak każdy edukacyjny) charakteryzuje napięcie między włączaniem we wspólny horyzontdyskursywny a staraniami o rozumienie przez nowicjusza nowej wiedzy, między własnymi nawykami dyskursu a koniecznością dopasowania się do możliwości odbiorcy.

Komunikacja dydaktyczna będzie więc także rodzajem translacji na różnym poziomie ukonkretniania problemów.

By dyskurs akademicki spełnił wymóg fortunności, translacja musi być warunkowana perspektywą odbiorcy, czyli w obrębie horyzontu danego dyskursu powinna być zakładana perspektywa odbiorcy.

Nośnikami danych w komunikacji mogą być słowa (komunikacja werbalna), gesty, teksty, obrazy, dźwięki (też sygnały elektryczne albo fale radiowe). Ważne jest, aby były one zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy.

55%-38%-7%

2015-10-16

2

Rodzaje przekazu

Udział rodzaju przekazu w komunikacji według Mehrabiana

7

3855

przekaz werbalny

przekaz głosowy niewerbalny

przekaz niewerbalny

Komunikacja interpersonalna w

dyskursie edukacyjnym

Jedni wykładowcy potrafią zjednać sobie grupę i odnieść sukces, a inni – nie.Co ich różni?

Umiejętność komunikowania z otoczeniem, czyli kompetencja komunikacyjna, a w jej obrębie kompetencja interakcyjna.Jak odnieść sukces?- koncentrować się na odbiorcach (studentach), - na ich potrzebach, możliwościach i predyspozycjach oraz na chęci porozumienia z nimi,- szanować studenta i respektować jego prawa, uwzględniać jego predyspozycje i możliwości, a także porozumiewać się z nim jak z człowiekiem dorosłym.

Student (od 3 do 5 lat na uczelni), jego postawa – warunkuje konstruktywny dialog między obojgiem.

Czym jest komunikacja interpersonalna?

Komunikacja interpersonalna jest swego rodzaju transakcją – opiera się na wymianie myśli oraz współuczestnictwie wszystkich członków aktu komunikacyjnego.

W akcie komunikacyjnym uczestniczy bowiem nadawca i odbiorca (pierwszym nadawcą jest wykładowca, który przekłada własne myśli, wiedzę oraz emocje na słowną –zrozumiałą – wypowiedź; odbiorcą – student, jego zadaniem jest aktywny odbiór tej wypowiedzi, a także interpretacja jej znaczenia).

Model R. Jakobsona czy H. Lasswella ujmuje proces komunikacji w pięciu zasadniczych elementach:1) kto mówi? – nadawca 2) co mówi? – treść

3) jakim środkiem – kanał 4) do kogo mówi? – odbiorca5) z jakim skutkiem? – efekt

Łańcuch komunikacyjnyJeśli nadawca i odbiorca angażują się z taką samą siłą w proces porozumienia, ich motywacja i cele są zgodne – pojawia się wówczas łańcuch komunikacyjny, gdyż w procesie komunikacyjnym mamy ciąg informacji zwrotnych.

Nadawca i odbiorca zawsze się różnią (bagaż wnoszony w interakcje społeczne)– różnice dotyczą: osobowości, doświadczenia życiowego, postaw, przekonań, motywacji, percepcji rzeczywistości, kultury, wiedzy, emocji, umiejętności.

Przekaz komunikatu jest narażony na zakłócenia w postaci szumów informacyjnych (zakłócenia dźwięku, obrazu, niedyspozycje nadawcy czy odbiorcy).Kodowanie u nadawcy, nadawanie sensu - dekodowanie u odbiorcy, tłumaczenie myśli nadawcy.

Sprzężenie zwrotneJeśli motywacja obu stron aktu komunikacyjnego jest duża, jest chęć kontynuowania komunikacji, dochodzi do sprzężenia zwrotnego, w którym następuje zamiana ról: odbiorca staje się nadawcą, a nadawca odbiorcą.

Sprężenie zwrotne jest odwróceniem procesu komunikowania się, którym wyraża się reakcja na komunikat nadawcy.

Taka wymiana komunikatów i zamiana ról może trwać dopóty, dopóki obie strony będą usatysfakcjonowane wymianą.

Jeśli motywacja jest mała lub pojawią się bariery komunikacyjne, akt komunikacyjny zostaje przerwany.

Model procesu komunikacji

2015-10-16

3

Bariery komunikacyjneBariery wewnętrzne i zewnętrzne

Bariery wewnętrzne po stronie nadawcy (wykładowcy):- niedostosowanie się do odbiorcy:w zakresie języka (używanie zbyt trudnej terminologii, zbyt

skomplikowanego języka);w zakresie tempa wypowiedzi (niedostosowanie do zdolności

poznawczych studentów – na wykładach, kiedy nie ma możliwości dopytania);- brak spójności między mową niewerbalną a komunikatami werbalnymi (np. etyk biznesu z rękami w kieszeniach itp.);- niewłaściwa emisja głosu, kultura żywego słowa (monotonny tembr głosu, nieodpowiednia modulacja, powodująca znużenie; kłopoty z emisją głosu utrudniające kontakt);- chęć dominacji w relacji, ubezwłasnowolnienie w myśleniu, lekceważenie autonomicznej opinii odbiorcy, ośmieszanie go;

Dysonans między przekazem werbalnym

i niewerbalnym

Bariery komunikacyjne c.d.

Bariery wewnętrzne po stronie nadawcy, c.d.:- koncentracja uwagi na sobie i na tym, jak wypadnie się przed słuchaczami (szczególnie widoczna u młodych wykładowców) – utrudnia przyjęcie punktu widzenia słuchacza;- problemy osobowościowe (neurotyczne lub introwertyczne osobowości utrudniające szczerą i jasną relację).

Bariery wewnętrzne po stronie odbiorcy:

- niski poziom motywacji wewnętrznej do aktywnego uczestnictwa w zajęciach;- wiek studentów, a także specyfika pokolenia (np. dla współczesnego studenta podstawą są prace projektowe, zespołowe, a najlepszą formą przekazu – prezentacje multimedialne).

Bariery zewnętrzne

- zbyt liczne grupy, ograniczające indywidualny kontakt, powodujące anonimowość w kontaktach;

- zbyt mała liczba godzin, uniemożliwiająca poznanie studenta i wykładowcy;

- zbyt późne godziny zajęć (spadek aktywności poznawczej studentów i wykładowców);

- niesprzyjające warunki, w jakich przebiegają zajęcia (mała sala, tłok, zaduch, brak miejsc siedzących).

Szczególnie istotne bariery

- nieumiejętność przyjęcia punktu widzenia drugiej osoby (powodowana różnicami w postrzeganiu otoczenia). Ludzie o odmiennej wiedzy i doświadczeniu często patrzą na to samo zjawisko z różnych punktów widzenia.

- różnice językowe – są one często związane z różnicami w indywidualnym postrzeganiu. Aby komunikat został dobrze przekazany, słowa muszą znaczyć to samo dla nadawcy i dla odbiorcy. Znaczenie symboli musi być wspólne.

- emocje, takie jak: gniew, odruchy obronne, nienawiść, zazdrość, lęk, zakłopotanie, wpływają na zrozumienie przez nas cudzych komunikatów i na to, jak nasze komunikaty oddziałują na innych.

Punkt widzenia – „czynnik podmiotowo-kulturowy, decydujący o sposobie mówienia

o przedmiocie, w tym m.in. o kategoryzacji przedmiotu…

Perspektywa – „zespół właściwości struktury semantycznej słów, skorelowany z

punktem widzenia i będący, przynajmniej w pewnym zakresie, jego rezultatem”

(Bartmiński 1990).

2015-10-16

4

Kto odpowiada za skuteczność

komunikacji?

Obie strony – nadawca i odbiorca. W rzeczywistości akademickiej odpowiedzialność spoczywa jednak w znacznej mierze na nadawcy –wykładowcy. Wykładowca musi więc musi być wyposażony w wiele kompetencji. Te kompetencje komunikacyjne (a w ich ramach także kompetencja interakcyjna) sprowadzają się głównie do:- empatii (a), - umiejętności dostosowania się do sytuacji (b);- umiejętności dostosowania się do innych i umiejętności podlegania oddziaływaniu innych (c).

Kompetencja komunikacyjna w

lingwistyce

Kompetencja komunikacyjna (pojęcie wprowadzone przez Della Hymesa) - jednostkowa umiejętność używania odpowiednich środków językowych w zależności od odbiorcy oraz okoliczności towarzyszących procesowi komunikacji. Oznacza umiejętność stosowania reguł gramatycznych, konstruowania wypowiedzi poprawnych i adekwatnych do danej sytuacji. W jej zakres wchodzą cztery główne komponenty:- sprawność systemowa, przejawiająca się umiejętnością posługiwania się elementami leksykalnymi i regułami gramatycznymi w danym systemie językowym;- socjolingwistyczna: umiejętność tworzenia wypowiedzi odpowiednio do odbiorcy i różnych kontekstów społecznych;- sytuacyjna: umiejętność dopasowywania wypowiedzi do tematu, miejsca, czasu, liczby odbiorców, kanału przekazu;- pragmatyczna: umiejętność osiągania zamierzonych

celów za pomocą wypowiedzi językowych (Grabias 1994).- kulturowa.

Kompetencja komunikacyjna w

lingwistyce, c.d.

Opanowanie wszystkich poziomów sprawności umożliwia człowiekowi dorosłemu pełne uczestnictwo w komunikacji.

Dotyczy to także wykładowcy w interakcji ze studentem.

Sprawność systemowa, socjolingwistyczna i sytuacyjna pozwalają wykładowcy właściwie rozpoznać wszystkie składniki aktu komunikacji: umiejętnie ocenić relację między nadawcą i odbiorcą, sytuację.

Wykładowca kompetentny wie, jak przekazać komunikat, co przekazać, dobrze posługuje się kodem.

Kompetencja interakcyjna

Za powodzenie komunikacji odpowiada również nastawienie interakcyjne rozmówców, polegające na rozpoznaniu „komunikacyjnych możliwości odbiorcy” i „wejściu w aktualizowany kontekst funkcjonalny wypowiedzi”.

Dobra komunikacja zależna jest więc także od kompetencji interakcyjnej, czyli umiejętności „rozpoznawania różnicy między nadawcą a odbiorcą w zakresie wspólnej wiedzy o świecie i stosownego do tego rozpoznania doboru strategii komunikacyjnych oraz środków językowych”, niepozostawania przy tym wyłącznie w „kontekście własnych możliwości nadawczych” (Skudrzyk, Warchala 2001, Skudrzyk 2005:66).

KI: a) umiejętność dostosowania się do odbiorcySpecyfika pokolenia studentów (Y – 1985-1995, Z – 96-2009: - wzbraniają się przed autorytarnym narzucaniem przekonań,- wychowani na środkach masowego przekazu, komputerach, Internecie i multimediach,- najlepszą dla nich formą: kanały przekazu, które uaktywniają jednocześnie kilka zmysłów, np. wzrok i słuch (student lubi widzieć, o czym wykładowca mówi).https://www.youtube.com/watch?v=PF7EpEnglgk (reakcje dzieci na stary

komputer)

Nauczyciel akademicki – poza wiedzą powinien mieć umiejętności w komunikacji wirtualnej, stosować wirtualne formy przekazu.

Chcąc nawiązać dialog, musi uznać, że pokolenie Y i Z preferuje samodzielność w nauce, pracę w zespołach projektowych (co umożliwia im branie odpowiedzialności za swoje prace, projekty, wypowiedzi oraz praktyczne stosowanie wiedzy). M. Richtel, „Gazeta Wyborcza” 22 XII 2010, Pokolenie z inaczej

rozwiniętymi mózgami,

http://wyborcza.pl/2029020,75402,8864748.html

KI: b) poszanowanie dla odmiennego zdania studenta

Będzie polegało na:- poszanowaniu odrębności studenta; - nienarzucaniu przekonań i opinii, lecz umiejętności nawiązywania żywej i merytorycznej dyskusji prowadzącej do wspólnych wniosków; - nawiązaniu prawdziwego dialogu ze studentami, czyli o komunikowanie się współpracujące, partnerskie, a nie autorytarne.Dobry nauczyciel akademicki będzie otwarty na to, co student ma do powiedzenia - uwzględnienie perspektywy słuchacza może wzbogacić przekaz, przynieść cenne doświadczenia, a nawet unikatowe informacje i ciekawe dane, których wykładowca nie zna.

2015-10-16

5

Kompetencja interakcyjna wykładowcy

c) umiejętność słuchania i empatii wykładowcy:otwarty, wrażliwy na potrzeby studentów, umie wykorzystywać sytuacje do dyskutowania z nimi, empatia pozwala nawiązać relację opartą na poszanowaniu, zrozumieniu i współodczuwaniu.

d) pozytywne nastawienie i akceptacja: pozwalają zbudować między nauczycielem a studentem relację bez stereotypowych uprzedzeń.

e) kultura posługiwania się słowem wykładowcy: daje wypowiedzi jasne, jednoznaczne, bez błędów językowych, odpowiednio intonowane.

f) poczucie humoru: zapewnia dobry nastrój na zajęciach [w dalszych wykładach].

Jak poprawić efektywność komunikacji?

Czego potrzebujemy do powstania konkretnego dzieła?

Wykonawcy, materiału, narzędzi…

W komunikacji: wrażliwego, otwartego na innych człowieka (wykonawca), komunikatów werbalnych i niewerbalnych (tworzywo).

Co stanowi narzędzia efektywnej komunikacji?

- aktywne słuchanie,- parafrazowanie wypowiedzi rozmówcy,- informacja zwrotna,- odzwierciedlanie,- klaryfikacja,- gratyfikowanie.

Aktywne słuchanie

AS to aktywne odbieranie (przesłanki niewerbalne, zadawanie pytań, odpowiadanie na pytania).

Cechy dobrego słuchacza (Z. Nęcki)

zmotywowany, z ciekawością poznawczą,

pozytywnie nastawiony do rozmówcy, obiektywny – z szacunkiem do argumentów rozmówcy,

wolny od uprzedzeń,

cierpliwy, otwarty, wnikliwy,

umie dawać wsparcie mówcy, okazywać aprobatę i zainteresowanie.

Wykładowca a aktywne słuchanie?

Parafrazowanie i odzwierciedlanie

Parafrazowanie - powtórzenie wypowiedzi rozmówcyTo przydatne narzędzie, kiedy wypowiadający się student ma trudności w sformułowaniu swoich myśli. Możemy skorzystać ze zwrotów:

Z tego, co pan powiedział, wynika…Jeśli dobrze panią rozumiem, to…Innymi słowy, ma pan na myśli to, że…

Odzwierciedlanie – świadome (bez manipulowania) dopasowanie się do rozmówcyDopasowanie – pod względem mowy ciała, sposobu mówienia, zachowania, mikrogestów – by osoba czuła się w naszym towarzystwie jak najlepiej (zasada kamertonów). Np. nie dowcipkujemy na temat niezapowiedzianego kolokwium.

Informacja zwrotna (feedback)

IZ - przydatna przy ocenie studenta lub jego niewłaściwego zachowania

Zasady udzielania informacji zwrotnej- właściwy czas i miejsce, odpowiedni nastrój prowadzenia rozmowy (niewskazane – w stanie wzburzenia emocjonalnego);- przekazywać informacje zwrotne w sposób sprawiedliwy i uczciwy, odnosząc się do konkretnych zachowań, sytuacji i wyników, a nie do osoby (konkretna, rzeczowa, przejrzysta);- negatywne aspekty informacji równoważyć pozytywnymi;- unikać informacji zwrotnych „bez pokrycia” (sami powinniśmy reprezentować postawy, które wpajamy studentom);- udzielić wskazówek do dalszego działania (by uniknąć uczucia zagubienia u studenta).Zasada „kanapki” (pochwała – uwaga – pochwała) – jednak wtedy komunikat rozwojowy traci na sile. Zwolennicy – to zasada bezpieczna dla ego osoby, która ją otrzymuje.

Klaryfikacja i gratyfikowanie

Klaryfikacja – wyjaśnienie niezrozumiałego wątkuOdbywa się przez zadawanie pytań zmierzających do uzyskania większej liczby informacji (np. gdy nie można zrozumieć wypowiedzi studenta).

Gratyfikowanie – pozytywne wzmocnienieGratyfikowaniem docenia się wysiłek studentów i motywuje do nauki, dowartościowuje, aktywizuje na kolejnych zajęciach.

2015-10-16

6

Komunikacja dydaktyczna a wiek

studentów (edukacja dorosłych)Student to osoba dorosła (o ukształtowanym światopoglądzie i systemie wartości).Nie tylko odmienność w etykiecie (zwrot: pan/pani).

Specyfika uczenia się ludzi dorosłych (świadomość –dobrowolność uczenia się, samoświadomość niekompetencji, 25-40)

Sytuacja społeczna: postęp społeczny i oczekiwania rynku pracy powodują aktywność ludzi na wszystkich etapach życia (rozwijanie się i zdobywanie nowych umiejętności).Formy komunikowania się z nimi muszą być odmienne od form komunikowania się z dziećmi!Najistotniejsza w kształceniu dorosłych – empiria.

Na tym oparł swą teorię doświadczalnego uczenia się David Kolb. Zgodnie z nią człowiek dorosły uczy się eksperymentalnie. Dlaczego w ten sposób?

4 etapy cyklu uczenia się wg KolbaDla dorosłego nauka musi być poparta doświadczeniem.

Etapy:- doświadczenie (dominująca czynność – odczuwanie), S- refleksyjna obserwacja (obserwowanie i dzielenie się wnioskami), S+S- abstrakcyjna konceptualizacja (myślenie, konfrontowanie wniosków z teorią), S, N- aktywne eksperymentowanie (działanie, zastosowanie wiedzy w praktyce), S, S.

Według Kolba cykl uczenia rozpoczyna się od konkretnego doświadczenia (lub odwołania do doświadczeń - człowiek dorosły ma ich sporo – „sprawdził na własnej skórze”), ale może się rozpocząć w każdym innym stadium. Ważne: uczący się przechodzi przez wszystkie kolejne stadia (najpierw empiria, potem teoria).

Etapy i czynności procesu uczenia się

Stąd 4 style uczenia się:- przez doświadczenie, pokazy, symulacje;- przez dyskusje, pracę w małych grupach;- dzielenie się koncepcjami;- zastosowanie, eksperyment,

staż

Kolejne czynniki uczenia dorosłych:

inteligencja i krytyczne myślenieZa procesy uczenia się dorosłych odpowiada także inteligencja skrystalizowana (Raymond Cattell) - rozwijająca się przez całe życie – na podstawie: wiedzy, umiejętności, doświadczeń. Osoby uczące się i aktywne umysłowo przez całe życie - większy poziom inteligencji skrystalizowanej, wysoka sprawność intelektualna do późnej starości (jak sprawność fizyczna przy ćwiczeniach fizycznych).

Krytyczne myślenie – różni zasadniczo uczenie się dzieci od uczenia się dorosłych. Dzieci przyswajają wiedzę bezwarunkowo - dorośli uczą się przez selekcję, weryfikację i analizę. Na podstawie własnego zasobu wiedzy uczą się nowych treści, poddając je krytycznej obróbce. Im więcej wątpliwości budzi materiał, tym więcej czasu zajmuje jego przyswojenie.Dorośli uczą się więc wolniej niż dzieci, ale lepiej zapamiętują fakty. [dorosły w wieku 19-20 lat ma najbardziej pojemny umysł – zapamiętuje najwięcej faktów].

Motywacja do nauki

Częstym motywem jest chęć wykorzystania wiedzy w praktyce. Nauka - narzędziem (a nie celem samym w sobie).

Proces kształcenia jest najefektywniejszy, gdy student jest świadomy celów edukacyjnych, ale ma też świadomość własnej odpowiedzialności i konieczności zaangażowania się w proces uczenia.

Istotne - zaangażowanie wykładowcy. Powinien być:- osobą kompetentną w swej dziedzinie (student oczekuje kompetencji merytorycznych, jest nastawiony na dyskusję, na uzyskanie odpowiedzi na zadane pytania),- mentorem modelującym konstruktywne zachowania i postawy (student nie lubi hipokryzji i udawania); zawód nauczyciela akademickiego zobowiązuje;- komunikatywny i tolerancyjny – sprzyjają wypracowaniu dobrego kontaktu działania bezpośrednie (z szacunkiem do autonomii i suwerenności studenta, uwzględniające jego poziom motywacji do nauki).

Działania wykładowcy na rzecz

efektywnego uczenia się

1. Respektowanie autonomii (wspólne ustalanie zasad obowiązujących podczas zajęć, opracowanie kontraktu, zezwalanie na wyrażanie własnego zdania – w granicach dopuszczalnych norm).

2. Umożliwianie wyboru (wybór zakresu i tempa zajęć, formy uczenia się – w granicach dopuszczalnych norm).

3. Wykazywanie się tolerancją (uwzględnianie odmiennych poglądów i opinii studentów).

4. Aktywizowanie studentów (formy zajęć).5. Stwarzanie bezpiecznych warunków nauki

(eliminujących lęk społeczny).6. Nauczanie przez doświadczenie (wg specyfiki

edukacji dorosłych).

2015-10-16

7

Reguły motywowania uczącej się grupy

(wg Józefa Z. Sztykiela)

Należy:1. Skupiaj uwagę uczestników zajęć.

2. Wzmacniaj ich poczucie pewności siebie.

3. Omawiaj stosowane metody uczenia.

4. Wydobywaj ujawnianą w czasie zajęć wiedzę i doświadczenia uczestników oraz opieraj się na nich.

5. Interpretuj błędy jako cenne odkrycia dla procesu uczenia się.

6. Podkreślaj współodpowiedzialność uczestników za proces uczenia się.

Asertywność w kontakcie ze

studentamiAsertywność – sztuka mówienia „nie”.

To nie tylko zbiór zachowań, ale postawa życiowa wyrażona uczciwym, otwartym, acz stanowczym wyrażaniem własnego JA (swoich uczuć, opinii, postaw, przekonań) przy jednoczesnej gotowości do poszanowania odrębności innych osób.

Postawy agresywna i uległa powodują podobne negatywne skutki w relacjach interpersonalnych, prowadzące do zerwania tych relacji. Postawa a styl pracy.

Trójkąt postaw społecznych a postawa

nauczyciela

Postawa agresywna = JA idealizowane (nauczyciel autorytarny)

Postawa bierna = JA uległe

Postawa asertywna: JA = TY

Cienka granica między postawą asertywną a agresywną. Różnicuje je świadomość przysługujących im praw (każdy może żyć w dowolny sposób, jednak bez krzywdzenia innych).

Asertywność względem samego siebie – to jak myślimy o sobie, ma ścisły związek z naszym zachowaniem.

Nieasertywne myśli nauczyciela

akademickiego

1. Negatywne zdanie na własny temat(koncentrujemy się na swoich wadach, a nie zaletach). Przykład?2. Powinności związane z normami i zachowaniami- dotyczą kulturowych norm zachowań np. (muszę, powinienem, nie powinnam, nie wolno mi), uniemożliwiają wyrażanie własnego zdania. Przykład?

3. Myśli warunkowe (obiecujemy, że zachowamy się asertywnie w określonych warunkach). Przykład?

4. Myśli katastroficzne (antycypują porażkę). Przykład?5. Samokaranie (reakcja na doznaną porażkę). Przykład?

Modele asertywnych zachowań

Ja mam prawo prosić – ty masz prawo odmówić (i odwrotnie)

Model asertywnej odmowy:

NIE – Informacja o DECYZJI – Podanie MOTYWU odmowy – PODTRZYMANIE relacji

Technika zdartej płyty

Model asertywnego wyrażania swoich oczekiwań:

Konkretne i krótkie WYJAŚNIENIE sytuacji –Pytanie o gotowość lub DECYZJĘ – KLARYFIKACJA wypowiedzi – konkretne USTALENIA

Dysonans komunikacyjnyHarmonia komunikacyjna

2015-10-16

8

Model wyrażania uczuć

Wykładowca w sytuacjach krytycznych powinien pamiętać o naczelnej zasadzie krytykowania.

Krytyka powinna się odnosić zawsze do:1) Zachowania, a nie osoby2) Wyrażania się komunikatem JA.

Model wyrażania uczuć:JA (czuję, wyrażanie uczuć) – kiedy TY (opis

zachowania osoby) – ponieważ (opis wpływu zachowania na mnie) – chciałbym (określenie swoich potrzeb)

Przykład komunikatu „ja” w czasie

zajęć

„Panie Marku, czuję się niekomfortowo, gdy żuje Pan gumę w trakcie zajęć. Wydaje mi się, że utrudnia to Panu komunikację, jest niewłaściwe w stosunku do koleżanek i kolegów, a także również w stosunku do mnie. Dlatego proszę, aby pan się pozbył w sposóbkulturalny tej gumy. Bardzo dziękuję”.Powyższy komunikat składa się z czterech części:• Komunikat ja: czuję odczuwam /uważam/myślę/…• Opis zachowania innej osoby: gdy Ty

żujesz/robisz/mówisz/twierdzisz/…• Opis sposobu, w jaki to zachowanie wpływa na mnie:

ponieważ z powodu/dlatego, że/…• Wskazanie swoich potrzeb: chciałbym/proszę

o/zależy mi abyś/…

- https://www.youtube.com/watch?v=ZbJJF68YZuc

Literatura Baran A., 2013: Komunikacja dydaktyczna. W: Wykładowca doskonały. Red. A. Rozmus. Warszawa.Jedliński K., 2008: Trening interpersonalny. Warszawa.FISHER R., 1999: Uczymy, jak myśleć. Przekł. K. KRUSZEWSKI. Warszawa. FISHER R., 1999: Uczymy, jak się uczyć. Przekł. K. KRUSZEWSKI. Warszawa.Nęcki Z., 2000: Komunikacja międzyludzka. Kraków.Niesporek-Szamburska B., 2014: Komunikacja w szkole. W: Pedagogika szkolna. (materiały dla studentów na platformie UŚ: http://el.us.edu.pl/upgow).MORREALE S.P., SPITZBERG B.H., BARGE J.K., 2007: Komunikacja między ludźmi. Przekł. P. IZDEBSKI, A. JAWORSKA, D. KOBYLIŃSKA.Warszawa. SIKORSKI M., 2010: Kompetencje komunikacyjne nauczycieli. „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych”. Rocznik 2010/II.SZTEJNBERG A., 2006: Komunikacyjne środowisko nauczania i uczenia się. Wrocław.