12
baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis gazeTi #8. oqtomberi. 2013. C M Y K oqtombris Tbili mziTa da sasiamovno susxiT Segvegeba stumarTmoyvare ereva- ni 2013 wlis 10 oqtombers. qalaqis gac- noba erevnis matareblis sadguridan da- viwyeT da gavagrZeleT erevnis samedici- no universitetiT, sadac unda Catarebu- liyo seminarebi umaRlesi ganaTlebis xarisxis marTvisa da ganaTlebis interna- cionalizaciis sferoSi gamocdilebis gaziarebis mizniT. seminarze baTumis sa- xelmwifo universiteti warmomadgenlo- biTi delegaciiT gaxldiT, kerZod saga- reo urTierTobaTa samsaxuris ufrosi nana yurSubaZe, amave samsaxuris specia- listi sofiko cqvitiniZe, teqnologiuri fakultetis agroekologiisa da satyeo saqmis departamentis ufrosi darejan jaSi, socialur mecnierebaTa, biznesisa da samarTalmcodneobis fakultetis xa- risxis samsaxuris ufrosi asiko cincaZe da sabunebismetyvelo mecnierebaTa da jandacvis xarisxis uzrunvelyofis sam- saxuris ufrosi leila axvlediani. erevnis samedicino universitetis pompezuri Senobis foieSi uamravi xalxi ireoda, maT Soris saqarTvelodan iyvnen Tbilisis, quTaisis da ilias saxelobis saxelmwifo universitetebis, aseve, sa- qarTvelos ganaTlebis xarisxis ganviTa- rebis erovnuli centris TanamSromlebi. mravlad iyo ucxoeli eqspertebi da som- xeTis sxvadasxva universitetis adminis- traciuli da akademiuri sferos warmo- madgenlebi. seminari gaxsna PICOA proeqtis koor- dinatorma Jana Möhren-ma. saqarTvelos delegacia seminaris mo- nawileTa winaSe wardga swavla/swavlebis xarisxis amaRlebisa da universitetebis konkurentunarianobis gazrdisaTvis xa- risxis uzrunvelyofis samsaxurebis mier gaweuli samuSaoebis mokle mimoxilviT. baTumis universitetis mxridan prezen- taciaSi monawileobda leila axvlediani. TiToeuli universitetis warmomadge- nelma isaubra, Tu raoden mniSvnelovani iyo saqarTvelosaTvis evropuli univer- sitetebis gamocdilebis gaziareba da msmenels gaacno xarisxis marTvis qarTu- li modeli. yuradReba gamaxvilda im as- peqtebzec, rom universitetebis akredi- taciis procesSi aucilebelia damsaqmeb- lisa da stunentTa CarTva. prezentaciis Semdeg gaimarTa cxare diskusia, sadac ga- moikveTa qarTuli universitetebis arc- Tu warumatebeli svla boloniis proce- sis fexdafex. ucoelma eqspertebma xaz- gasmiT aRniSnes da madloba gadauxades qarTul delegacias da zogadad saqarT- velos universitetebs gaweuli muSaobi- saTvis. seminari mravalmxrivi gaxldaT da mo- icavda ara mxolod akreditaciisaTvis mniSvnelovani, aramed zogadad swav- la/swavlebis xarisxis amaRlebisaTvis aucilebeli sakiTxebis ganxilvas. dRei- saTvis aRaravin davobs imaze, rom umaR- les saswavleblebSi swavla/swavlebis xa- risxis amaRleba gadaudebeli saWiroebaa gamomdinare iqedan, rom qveynis konku- rentunarianobas metwilad gansazRvravs maRalkvalificiuri kadrebi. swavlebis xarisxi es ara mxolod Teoriuli codniT gajerebuli, aramed praqtikuli unar- CvevebiT aRWurvili kursdamTavrebulia. es dReisaTvis upirvelesi sakiTxia, ro- gorc universitetisaTvis, aseve calkeu- li studentisaTvis. swavla/swavlebis axali midgomiT studenti CarTuli unda iyos rogorc leqciis, aseve jgufSi muSaobis procesSi (anu aqtiuri swavleba). swavlebis xarisxs gansazRvravs mrava- li faqtori: calkeuli studentis unari da motivacia swavlisadmi damokidebule- baSi. swavlis motivacia moiTxovs stu- dentSi stimulis aRZvras, romlis Semoq- medi maswavlebelia. swored aRniSnul me- Todebsa da midgomebze mosmenili moxse- nebebi, warmodgenili erevnis samedicino universitetSi iZleva saSualebas Sevada- konferencia tempusis proeqtis egidiT (gagrZeleba me-2 gverdze) baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti ukve 16 tempusis proeqtis monawilea. maT Soris xuTi mimdinare wels dafinansda. mkiTxvelis yuradReba gvinda SevaCeroT erT-erT maTganze: umaRlesi ganaTlebis inter- nacionalizacia xarisxis uzrunvelyofis sistemis SedarebiTobis gziT (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis umaRlesi sagan- manaTleblo programebis akreditaciis saagento, proeqtSi CarTulia saf- rangeTis pedagogTa momzadebis profesiuli centri, alikantes universite- ti (espaneTi), roterdamis universiteti (holandia), aseve saqarTvelosa da somxeTis ganaTlebis xarisxis ganviTarebis centrebi da oTx-oTxi umaRlesi saganmanaTleblo dawesebuleba saqarTvelosa da somxeTisgan. Cvens univer- sitetSi proeqts koordinacias uwevs asocirebuli profesori lela Turma- niZe. gasuli sami wlis ganmavlobaSi proeqtis farglebSi araerTi sasargeb- lo viziti Tu seminari Catarda xarisxis uzrunvelyofisa da ganaTlebis in- ternacionalizaciis sakiTxebSi evropuli gamocdilebis gaziarebis Tval- sazrisiT. mimdinare wlis 10-11 oqtombers ki somxeTis qalaq erevanSi Catar- da konferencia, mis muSaobaSi Cveni universitetis warmomadgenlebic Rebu- lobdnen monawileobas. Sedegebze qalbatoni leila axvlediani da asi- ko cincaZe gviamboben. Tavisuflebisa da demokratiis gzaze saqarTvelom ki- dev erTi warmatebuli nabiji gadadga. 2013 wlis 27 oqtom- bris saprezidento arCevnebSi kidev erTxel gaibrwyina qarTlosianTa sibrZnem da koalicia `qarTuli ocnebis~ saprezidento kandidatma xmebis absoluturi umravleso- ba miiRo. `xma RvTisa xma erisao~, _ vulocavT baton gi- orgi margvelaSvils damajerebel, Rirseul gamarjvebas uprecedentod samarTlian, gamWvirvale, Tavisufal ar- CevnebSi da vusurvebT qarTveli eris, Cveni qveynis TiTo- euli moqalaqis sasikeTod da sakeTildReod muxlCaux- rel garjasa da Sromas, raTa maqsimalurad gamovlindes sikeTis, urTierTpativiscemis, siyvarulis, Tanadgomis, mimteveblobis istoriuli niWi, unari da Tvisebebi, ro- melmac mogviyvana da gadagvarCina dRemde. gvjera da gvwams arCevanisa _ Rirseuli, erTiani, Zlieri, naTeli, warmatebuli saqarTvelosi. kidev erTxel gilocavT!!!

konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis gazeTi #8. oqtomberi. 2013.

C M Y K

oqtombris Tbili mziTa da sasiamovno

susxiT Segvegeba stumarTmoyvare ereva-

ni 2013 wlis 10 oqtombers. qalaqis gac-

noba erevnis matareblis sadguridan da-

viwyeT da gavagrZeleT erevnis samedici-

no universitetiT, sadac unda Catarebu-

liyo seminarebi umaRlesi ganaTlebis

xarisxis marTvisa da ganaTlebis interna-

cionalizaciis sferoSi gamocdilebis

gaziarebis mizniT. seminarze baTumis sa-

xelmwifo universiteti warmomadgenlo-

biTi delegaciiT gaxldiT, kerZod saga-

reo urTierTobaTa samsaxuris ufrosi

nana yurSubaZe, amave samsaxuris specia-

listi sofiko cqvitiniZe, teqnologiuri

fakultetis agroekologiisa da satyeo

saqmis departamentis ufrosi darejan

jaSi, socialur mecnierebaTa, biznesisa

da samarTalmcodneobis fakultetis xa-

risxis samsaxuris ufrosi asiko cincaZe

da sabunebismetyvelo mecnierebaTa da

jandacvis xarisxis uzrunvelyofis sam-

saxuris ufrosi leila axvlediani.

erevnis samedicino universitetis

pompezuri Senobis foieSi uamravi xalxi

ireoda, maT Soris saqarTvelodan iyvnen

Tbilisis, quTaisis da ilias saxelobis

saxelmwifo universitetebis, aseve, sa-

qarTvelos ganaTlebis xarisxis ganviTa-

rebis erovnuli centris TanamSromlebi.

mravlad iyo ucxoeli eqspertebi da som-

xeTis sxvadasxva universitetis adminis-

traciuli da akademiuri sferos warmo-

madgenlebi.

seminari gaxsna PICOA proeqtis koor-

dinatorma Jana Möhren-ma.

saqarTvelos delegacia seminaris mo-

nawileTa winaSe wardga swavla/swavlebis

xarisxis amaRlebisa da universitetebis

konkurentunarianobis gazrdisaTvis xa-

risxis uzrunvelyofis samsaxurebis mier

gaweuli samuSaoebis mokle mimoxilviT.

baTumis universitetis mxridan prezen-

taciaSi monawileobda leila axvlediani.

TiToeuli universitetis warmomadge-

nelma isaubra, Tu raoden mniSvnelovani

iyo saqarTvelosaTvis evropuli univer-

sitetebis gamocdilebis gaziareba da

msmenels gaacno xarisxis marTvis qarTu-

li modeli. yuradReba gamaxvilda im as-

peqtebzec, rom universitetebis akredi-

taciis procesSi aucilebelia damsaqmeb-

lisa da stunentTa CarTva. prezentaciis

Semdeg gaimarTa cxare diskusia, sadac ga-

moikveTa qarTuli universitetebis arc-

Tu warumatebeli svla boloniis proce-

sis fexdafex. ucoelma eqspertebma xaz-

gasmiT aRniSnes da madloba gadauxades

qarTul delegacias da zogadad saqarT-

velos universitetebs gaweuli muSaobi-

saTvis.

seminari mravalmxrivi gaxldaT da mo-

icavda ara mxolod akreditaciisaTvis

mniSvnelovani, aramed zogadad swav-

la/swavlebis xarisxis amaRlebisaTvis

aucilebeli sakiTxebis ganxilvas. dRei-

saTvis aRaravin davobs imaze, rom umaR-

les saswavleblebSi swavla/swavlebis xa-

risxis amaRleba gadaudebeli saWiroebaa

gamomdinare iqedan, rom qveynis konku-

rentunarianobas metwilad gansazRvravs

maRalkvalificiuri kadrebi. swavlebis

xarisxi es ara mxolod Teoriuli codniT

gajerebuli, aramed praqtikuli unar-

CvevebiT aRWurvili kursdamTavrebulia.

es dReisaTvis upirvelesi sakiTxia, ro-

gorc universitetisaTvis, aseve calkeu-

li studentisaTvis.

swavla/swavlebis axali midgomiT

studenti CarTuli unda iyos rogorc

leqciis, aseve jgufSi muSaobis procesSi

(anu aqtiuri swavleba).

swavlebis xarisxs gansazRvravs mrava-

li faqtori: calkeuli studentis unari

da motivacia swavlisadmi damokidebule-

baSi. swavlis motivacia moiTxovs stu-

dentSi stimulis aRZvras, romlis Semoq-

medi maswavlebelia. swored aRniSnul me-

Todebsa da midgomebze mosmenili moxse-

nebebi, warmodgenili erevnis samedicino

universitetSi iZleva saSualebas Sevada-

konferencia tempusis proeqtis egidiT

(gagrZeleba me-2 gverdze)

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti ukve 16 tempusis

proeqtis monawilea. maT Soris xuTi mimdinare wels dafinansda. mkiTxvelis

yuradReba gvinda SevaCeroT erT-erT maTganze: umaRlesi ganaTlebis inter-

nacionalizacia xarisxis uzrunvelyofis sistemis SedarebiTobis gziT

(PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis

maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis umaRlesi sagan-

manaTleblo programebis akreditaciis saagento, proeqtSi CarTulia saf-

rangeTis pedagogTa momzadebis profesiuli centri, alikantes universite-

ti (espaneTi), roterdamis universiteti (holandia), aseve saqarTvelosa da

somxeTis ganaTlebis xarisxis ganviTarebis centrebi da oTx-oTxi umaRlesi

saganmanaTleblo dawesebuleba saqarTvelosa da somxeTisgan. Cvens univer-

sitetSi proeqts koordinacias uwevs asocirebuli profesori lela Turma-

niZe. gasuli sami wlis ganmavlobaSi proeqtis farglebSi araerTi sasargeb-

lo viziti Tu seminari Catarda xarisxis uzrunvelyofisa da ganaTlebis in-

ternacionalizaciis sakiTxebSi evropuli gamocdilebis gaziarebis Tval-

sazrisiT. mimdinare wlis 10-11 oqtombers ki somxeTis qalaq erevanSi Catar-

da konferencia, mis muSaobaSi Cveni universitetis warmomadgenlebic Rebu-

lobdnen monawileobas. Sedegebze qalbatoni lleiilla axvllediiannii da asii-

kkoo ciinncaZe gviamboben.

Tavisuflebisa da demokratiis gzaze saqarTvelom ki-

dev erTi warmatebuli nabiji gadadga. 2013 wlis 27 oqtom-

bris saprezidento arCevnebSi kidev erTxel gaibrwyina

qarTlosianTa sibrZnem da koalicia `qarTuli ocnebis~

saprezidento kandidatma xmebis absoluturi umravleso-

ba miiRo. `xma RvTisa xma erisao~, _ vulocavT baton gi-

orgi margvelaSvils damajerebel, Rirseul gamarjvebas

uprecedentod samarTlian, gamWvirvale, Tavisufal ar-

CevnebSi da vusurvebT qarTveli eris, Cveni qveynis TiTo-

euli moqalaqis sasikeTod da sakeTildReod muxlCaux-

rel garjasa da Sromas, raTa maqsimalurad gamovlindes

sikeTis, urTierTpativiscemis, siyvarulis, Tanadgomis,

mimteveblobis istoriuli niWi, unari da Tvisebebi, ro-

melmac mogviyvana da gadagvarCina dRemde. gvjera da

gvwams arCevanisa _ Rirseuli, erTiani, Zlieri, naTeli,

warmatebuli saqarTvelosi. kidev erTxel gilocavT!!!

Page 2: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

2 ooqqttoommbbeerrii

DAAD-is sainformacio

Sexvedra gaimarTa

DAAD-is (ger-

maniis akademiuri

gacvlis samsaxu-

ri) quTaisis sain-

formacio cent-

ris xelmZRvanel-

ma rolf cailerma

baTumis SoTa rus-

Tavelis saxelmwi-

fo universitetis

studentebisa da

profesor-maswav-

leblebisaTvis sa-

informacio Sex-

vedra gamarTa.

germanelma profesorma Sexvedraze mimdinare sastipen-

dio programebi warmoadgina, isaubra sazafxulo skoleb-

ze, kvleviT da saswavlo stipendiebze. DAAD-is warmomad-

genelma detalurad ganixila sakonkurso pirobebi, ga-

nacxadis Sefasebis specifika da konkursantTa SerCevis

kriteriumebi.

baTumis SoTa rusTavelis saxelm-

wifo universitetSi vaxtang gorgas-

lis I xarisxis ordenosanis, V qveiTi

brigadis kapral amiran mamalaZis me-

morialuri dafa gaixsna. umaRlesi sa-

ganmanaTleblo dawesebulebis akade-

miurma sabWom agvistos omSi daRupu-

li gmiris ukvdavsayofad universite-

tis mcire sportul darbazs student

amiran mamalaZis saxeli mianiWa. axal-

gazrda mebrZoli erTaderTi studen-

ti iyo aWaris regionidan, romelic

2008 wlis 9 agvistos okupantebis wina-

aRmdeg brZolis dros daiRupa. igi sa-

cecxle zonaSi daWrili TanamebrZo-

lebisa da meTauris gamosayvanad dab-

runda da gmirulad daeca. memorialu-

ri dafa universitetis reqtorma,

profesorma alioSa bakuriZem da da-

Rupuli gmiris mamam, guram mamalaZem

gaxsnes.

sazogadoebis warmomadgenlebma

amiran mamalaZe kidev erTxel gaixse-

nes da wuTieri dumiliT pativi miages

mis xsovnas. tragikulad daRupuli

gmiris Rvawlze isaubres Suaxevis mu-

nicipalitetis gamgeblis moadgilem

zurab zoiZem, aWaris a.r.

sportisa da axalgazrdo-

bis saqmeTa departamentis

ufrosma merab nagervaZem,

universitetis profesor-

ma besik cicagma, Suaxevis

amiran mamalaZis saxelo-

bis baraTaulis sajaro

skolis direqtorma nodar

jinWaraZem, adliis samxed-

ro batalionis jariska-

cebma, studentebma, Tana-

kurselebma da megobrebma.

memorialuri dafis

gaxsnis Semdeg „Savfaros-

nebma“ qarTuli sabrZolo xelovneba

warmoadgines. aseve gaimarTa amiran ma-

malaZis xsovnisadmi miZRvnili pirve-

loba mklavWidsa da bagiris gadaweva-

Si. pirveli adgili malxaz WeliZes er-

go, meore adgili - paata

SavaZes da mesame adgili -

zura vanaZes.

amiran guramis Ze mama-

laZe daibada 1985 wlis 21

ivliss, Suaxevis raionis

sofel baraTaulSi. 2002

wels daamTavra amave sof-

lis sajaro skola da 2004

wels Cairicxa baTumis So-

Ta rusTavelis saxelobis

saxelmwifo universite-

tis dawyebiTi samxedro

momzadebisa da fizikuri aRzrdis fa-

kultetze.

amiran mamalaZes 2005 wels proeqt-

Si -„sasoflo turizmi“ aqtiuri mona-

wileobisaTvis gadaeca diplomi. amave

wels axalgazrda sportsmens aWaris

mosaxleobis gajansaRebisa da masob-

rivi sportis federacia ajildoebs

diplomiT saqarTvelos damoukideb-

lobis aRdgenis dRisadmi miZRvnil

mZleosnur krosSi mesame adgilis da-

kavebisaTvis.

2008 wels aWaris a.r. turizmisa da

kurortebis departamenti, Suaxevis

municipalitetis sakrebulo da qobu-

leTis turizmis saswavlo centri

ajildoebs sigeliT vaJebs Sors sam-

To-saTxilamuro sportSi, 4000 metr-

ze rbolaSi III adgilis dakavebisaTvis.

2008 wlis 2 maiss amiran mamalaZe Ca-

iricxa qarTuli jaris 53-e batalio-

nis me-5 brigadaSi.

2008 wlis 16 seqtembers saqarTve-

los prezidentis #610 gankargule-

biT amiran mamalaZe dajildovda vax-

tang gorgaslis I xarisxis ordeniT.

2009 wlis 9 agvistos amiran mama-

laZe aWaris sakoordinacio sabWom da

saqarTvelos karates federaciam

gadasca diplomi, mieniWa aRmosavlur

orTabrZolebSi, karateSi pirveli

dani da Savi qamari.

saqarTvelos ganaTlebisa da mec-

nierebis ministris ¹96/n brZanebis

safuZvelze, sofel baraTaulis sa-

jaro skolas mieniWa samSoblos er-

TianobisaTvis brZolaSi daRupuli

gmiris amiran mamalaZis saxeli.

treningebi studentebisa da

profesor-maswavleblebisaTvis

detroitis mersis universitetis ganaTlebis departa-

mentis xelmZRvaneli, asocirebuli profesori lori mak-

donaldi baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universi-

tets ewvia. amerikelma profesorma umaRlesi saganmanaT-

leblo dawesebulebis profesor-maswavleblebisaTvis

treningi Caatara Temaze: `swavlebisa da Sefasebis Tana-

medrove meTodebi umaRles skolaSi“ da dargis siaxleebi

gaacno. ganaTlebis fakultetis studentebisTvis gamar-

Tul seminarze ucxoelma momxsenebelma iseT mniSvnelovan

sakiTxebze isaubra, rogoricaa ,,maswavleblis profesiis

Taviseburebani“ da `swavlebis Tanamedrove meTodebi“.

roT Cvens universitetSi gamoyenebul

meTodebTan da gamovitanoT daskvna Zli-

er da sust mxareebze.

unda aRiniSnos, rom midgoma studen-

tisadmi, rogorc ganaTlebuli moqala-

qis aRzrda-CamoyalibebaSi moiTxovs ara

mxolod konkretuli disciplinebis

swavlebas, aramed arasaauditorio muSa-

obas maTTan. rogorc mosmenili moxsene-

bebidan Canda profesorebi studenteb-

Tan erTad ganixilaven socialur sa-

kiTxebs, calkeuli studentis moTxov-

nebs swavlebisas misTvis advilad aRqma-

di meTodebis CarTvas, arsebulis koreq-

tirebas da. a,S.

gamokveTa isic, rom aranakleb mniSv-

nelovania saganmanaTleblo programebi-

sa Tu swavlebis meTodebis gadamuSaveba-

sa Tu axlis SemuSavebaSi damsaqmeblis

CarTva. anu Seikra wre: studenti-uni-

versiteti-damsaqmebeli - da kvlav stu-

denti. am mimarTulebiT baTumis univer-

sitetma ukve gadadga konkretuli nabi-

jebi. tempusis proeqtis Cap4Com farg-

lebSi male aqtiur muSaobas daiwyebs sa-

warmoebTan TanamSromlobis centri, ro-

melic mudmivad gamoikvlevs regionSi

arsebuli sawarmoebis, sxvadasxva firmi-

sa da organizaciis saWiroebebs rogorc

specialistebze, aseve inovaciur kvle-

vebze. specialurad Seqmnili sabWo Sei-

muSavebs rekomendaciebs raTa saganma-

naTleblo da kvleviTi saqmianoba pasu-

xobdes dasaqmebis bazarze arsebul

moTxovnebs.

rogorc Cans, kargi swavlebis konk-

retuli recepti ar arsebobs, iseve ro-

gorc ar arsebobs gamzadebuli recepti

swavlebis xarisxis marTvisa da uzrun-

velyofis sferoSi. aris instruqciebi,

romelTa bazisad gamoyeneba SeiZleba.

universitetma da akademiurma personal-

ma unda SeZlos swavlebis konkretuli

meTodebis SemuSaveba, anu aq vgulisx-

mobT, rom kontroli unda mimarTos ara

SemuSavebuli instruqciebis Sesruleba-

ze, aramed gamoyenebuli meTodebiT mi-

Rebuli Sedegis xarisxze da izrunos mis

gaumjobesebaze. aRniSnul sakiTxze ere-

vanSi warmodgenil moxsenebebSi konkre-

tuli midgomebi ar ganxilula, magram

naTlad ikveTeboda, rom xarisxis marT-

vis yvela RonisZieba mimarTuli iyo Se-

degze da ara romelime konkretuli me-

Todis realizaciaze swavlebis proces-

Si.

seminaris bolos daigegma xarisxis

uzrunvelyofis regionaluri qselis

Seqmna. amasTan dakavSirebiT auditoria

daiyo jgufebad, sakuTari mosazrebebis

Camosayalibeblad. Cveni universitetis

delegaciac aqtiurad CaerTo am proces-

Si. Semajamebel sxdomaze gamoikveTa

garkveuli detalebi, romelTac xeli un-

da Seuwyon aseTi qselis efeqtur funq-

cionirebas. gamoiTqva uamravi mosazreba

Tu raoden mniSvnelovani iqneba es qseli

gamocdilebis gaziarebisaTvis, rac gu-

lisxmobs ukve aprobirebuli da warma-

tebuli meTodebis swraf da efeqtur da-

nergvas.

amgvari seminarebi saSualebas iZleva

gaecno gamocdili universitetebis

miRwevebs, moiwono Tavi miRweuliT,

SeiZino axali megobrebi da kerZod,

pirad saubrebSi daakonkreto zogadi

detalebi. swored aseTi Sexvedrebis

dros ibadeba genialuri ideebi da

problemaTa gadaWris kreatiuli gzebi.

leila axvlediani,

asiko cincaZe

(dasawyisi pirvel gverdze)

konferencia tempusis proeqtis egidiT

universitetSi agvistos omSi daRupuli gmiris

amiran mamalaZis memorialuri dafa gaixsna

saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros

umaRlesi ganaTlebisa da mecnierebis ganviTarebis depar-

tamentis ufrosi mamuka beriaSvili baTumis SoTa rusTave-

lis saxelmwifo universitetis reqtorTan, profesor ali-

oSa bakuriZesTan erTad profesor-maswavleblebsa da stu-

dentebs Sexvda. saministros warmomadgenelma Sexvedraze

ganaTlebisa da mecnierebis reformebsa da umaRlesi ga-

naTlebis Sesaxeb kanonSi Sesatan cvlilebebze isaubra. yu-

radReba gaamaxvila umaRlesi saganmanaTleblo dawesebu-

lebebis axal mmarTvelobiT organoze - senatze, statusze,

avtonomiurobaze, saganmanaTleblo da samecniero prog-

ramebze, akademiuri personalis arCevis wesze, studenturi

parlamentis Seqmnasa da sxva mniSvnelovan sakiTxebze. mamu-

ka beriaSvilma studentebs sadoqtoro programebis dafi-

nansebis axali wesi, gacvliTi programebi da stipendiebi

gaacno. saministros dafinansebiT gaizrdeba wignebis fon-

dis biujeti da interdisciplinaruli samecniero proeq-

tebi mecnierebis sxvadasxva dargSi. Sexvedra dialogis re-

JimSi warimarTa da departamentis ufrosma profesor-mas-

wavleblebisa da studentebis aqtualur SekiTxvebs upasu-

xa.

ggaannaaTTlleebbiissaa ddaa mmeeccnniieerreebbiiss ggaannvviiTTaarreebbiiss ddeeppaarrttaammeennttiiss uuffrroossii

mmaammuukkaa bbeerriiaaSSvviillii pprrooffeessoorr-mmaasswwaavvlleebblleebbssaa ddaa ssttuuddeenntteebbss SSeexxvvddaa

Page 3: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

3ooqqttoommbbeerrii

arian adamianebi, romle-

bic wynarad, yovelgvari xma-

urisa da reklamis gareSe ake-

Teben saqmes, maRali pasuxis-

mgeblobiT asruleben dakis-

rebul movaleobas. garemoe-

baTa cvalebadobis miuxeda-

vad, isini arasdros Ralato-

ben sakuTar mrwamss, zneob-

riv principebs da yovelTvis

rCebian pirovnebad. aseT ada-

mianTa ricxvs miekuTvneba ba-

Tumis SoTa rusTavelis saxe-

lobis saxelmwifo universi-

tetis socialur mecniereba-

Ta departamentis leqtori,

fsiqologiis mecnierebaTa

kandidati (akademiuri doq-

tori) ilia kalenikes Ze ke-

WaymaZe, romelsac dabadebi-

dan 85 weli Seusrulda. 15

wlis winaTac me saSualeba

mqonda sagazeTo weriliT mi-

meloca misTvis dabadebidan

70-wlisTavi. vaRiareb, ganv-

lili wlebis manZilze baton

ilias SemarTebaSi, mrwamsSi,

saqmisadmi damokidebulebaSi

araferi Secvlila. vinc ic-

nobs baton ilias, misi muSao-

bis stils, Sromismoyvareo-

bas, energiulobas, sruliad

dameTanxmeba naTqvamSi. iubi-

lari Cveul formaSia.

ilia keWaymaZem metad Sina-

arsiani da saintereso cxovre-

bis gza ganvlo. igi daibada

ozurgeTis raionis sofel na-

RobilevSi. 1947 wels daamTav-

ra meriis saSualo skola da

imave wels Cairicxa stalinis

saxelobis Tbilisis saxelmwi-

fo universitetSi filosofi-

is fakultetze fsiqologiis

specialobiT. am periodSi uni-

versitetSi fsiqologiasa da

filosofiaSi leqciebs kiTxu-

lobdnen: d.uznaZe, r.naTaZe,

a.frangiSvili, b.xaWapuraZe,

n.adamaSvili, e.abaSiZe, d.baq-

raZe, g.keCxuaSvili, k.baqraZe,

s.wereTeli, p.Saria, S. xidaSli,

a. quTelia, S.gabelaia da sxve-

bi. baton ilias wilad xvda bed-

nierebamoesmina qarTuli fsi-

qologiuri skolis fuZemdeb-

lis, universitetis erT-erTi

damaarseblis akad. dimitri

uznaZis leqciebi. es ki momava-

li fsiqologisaTvis TavisTa-

vad Zalian bevrs niSnavda.

universitetis damTavrebis

Semdeg, 1952 wlis seqtemberSi

i. keWaymaZe ganawilebiT muSao-

bas iwyebs aWariswylis pedago-

giur saswavlebelSi fsiqolo-

giis, logikis, pedagogikis da

istoriis maswavleblad. aRsa-

niSnavia, rom sxvebTan erTad aq

misi moswavle iyo SemdegSi

cnobili mecnieri, istorikosi

da arqeologi, profesori ami-

ran kaxiZe. rogorc TviTon

araerTxel ganucxadebia, am

saswavlebelSi muSaobam didi

roli Seasrula i. keWaymaZis,

rogorc pedagogis Camoyali-

bebis saqmeSi.

1953 wlis seqtembridan

i.keWaymaZe muSabs q.baTumis

vaJTa 1, 6, qalTa 4 da 9 saSua-

lo skolebSi fsiqologiisa da

logikis maswavleblad. 1954

wlidan SeTavsebiT aswavlis

bavSvis fsiqologiasa da sko-

lamdelTa pedagogikas leninis

saxelobis baTumis pedagogiur

saswavlebelSi.

1956 wlis maisidan iniSneba

SoTa rusTavelis saxelobis

baTumis saxelmwifo pedagogi-

uri institutis SemdegSi uni-

versitetis, pedagogika-fsiqo-

logiis kaTedris ufros labo-

rantad. 1959 wlidan aris peda-

gogika-fsiqologiis(1990 wli-

dan fsiqologiis) kaTedris,

Semdeg socialuri mecniereba-

Ta departamentis maswavlebe-

li, ufrosi maswavlebeli da

docenti. kiTxulobs leqciebs

fsiqologiis wamyvan dargebSi,

xelmZRvanelobs sakurso, saba-

kalavro da samagistro naSro-

mebis Sesrulebas, pedagogiur

praqtikas skolebsa da sabavSo

baRebSi. sistematurad amza-

debs studentebs samecniero

konferenciebSi monawileobi-

saTvis, wlebis manZilze iyo ka-

TedrasTan arsebuli student-

Ta samecniero wris xelmZRva-

neli, kaTedris da departamen-

tis meTodkomisiis Tavjdoma-

re.

es CamonaTvali sakmaod

grZelia, magram

mSralia da sqematu-

ri. igi arafers gve-

ubneba baton ilias,

rogorc leqtoris,

aRmzrdelisa da dam-

rigeblis faqtobri-

vi muSaobis xasiaTze

studentebTan. es mu-

Saoba ki uaRresad in-

tensiuria. maSin, ro-

desac zogierTi

cuRluti leqtori

sapatio mizezebs

eZebs, raTa daigvia-

nos, anda gaacdinos

leqcia, baton ilias,

piriqiT, araerTi ma-

Rali donis, mniSvne-

lovani safakulte-

to Tu sauniversite-

to RonisZieba gauc-

denia, Sesvenebaze da

dasvenebaze uari uT-

qvams, banketze Tu

pur-marilze dagvianebiT misu-

la, an saerTod ar misula mxo-

lod imis gamo, rom leqcia ar

gaecdina, studentebisTvis ra-

ime ar daeklo. igi mTlianad

ixarjeba studentebTan muSao-

baSi. yvelaze ufro sapatio da

sapasuxismgeblo saqme misTvis

studentebTan muSaobaa.

da ra gasakviria, rom i.ke-

WaymaZe aris momTxovnic, prin-

cipulic da mkacric. misTvis

ar arsebobs avtoriteti, gar-

da studentis codnisa. amito-

mac Zalian Znelia masTan saqmis

Cawyoba, CaZroma, amitom aris,

rom adamianebi (misi kolegebi,

xelmZRvaneli muSakebi Tu

sxvebi) ver midian masTan am ri-

gis sakiTxebis mosagvareblad.

samarTlianoba moiTxovs aRi-

niSnos, rom aseTi viTareba ma-

indamainc arc students swyins

da arc mis patrons. da es imi-

tom, rom dawerili niSani abso-

luturad obieqturia, leqto-

ri ki yovelmxriv marTali.

batoni ilia WeSmariti pro-

fesionalia. rodesac fsiqo-

logiis axlad gaxsnil specia-

lobaze ?anwyobis fsiqologi-

is axali, sistematuri kursis

wakiTxva gaxda aucilebeli,

departamentis xelmZRvanelma

profesorma guram Caganavam es

saqme uyoymanod mas miando.

marTlac vis, Tu ara ilia ke-

WaymaZes, romelsac Tavis dro-

ze ganwyobis fsiqologiis Te-

oriis avtorisTvis hqonda

mosmenili, unda waekiTxa es

kursi da batonma iliamac

axalgazrduli SemarTebiT, ma-

Ral profesiul doneze war-

marTa es saqme.

i. keWaymaZe pedagogiur saq-

mianobasTan erTad eweva nayo-

fier mecnierul muSaobas. misi

pirveli naSromis Tezisebi da-

ibeWda Tbilisis universite-

tis studentTa konferenciis

masalebSi 1952 wels. aqedan mo-

yolebuli man mravali samecni-

ero naSromi gamoaqveyna peda-

gogiuri fsiqologiis aqtua-

lur sakiTxebze. 1972 wlidan

profesor Salva CxartiSvilis

rCeviTa da xelmZRvanelobiT

daiwyo eqvswlian bavSvTa sas-

kolo cxovrebisaTvis fsiqo-

logiuri mzadyofnis eqsperi-

mentuli gamokvleva, ris Sede-

gebic daibeWda calke wignebad.

1984 wels eqvswlian bavSvTa

swavlebis problemaze Tbili-

sis saxelmwifo universitetis

fsiqologiis samecniro sabWos

sxdomaze daicva disertacia,

risTvisac mieniWa fsiqologi-

is mecnierebaTa kandidadtis

samecniero xarisxi, Semdeg ki

docentis wodeba.

aqve ar SeiZleba ar iTqvas

Semdegic. i.keWaymaZis samecni-

ero xarisxis dacva rom TviT-

miznad eqcia, SesaniSnavi bib-

lioTekisa da misi codna-ga-

mocdilebis mqone pirovnebas,

cxadia, ufro adre unda daecva

disertacia. magram rogorc sa-

jaro dacvaze sityviT gamo-

sulma akad. r. naTaZem aRniSna,

- ?ogorc Cans disertants arc

samecniro xarisxis dacva eCqa-

reboda da arc am xarisxiT mi-

Rebuli jamagiri aintereseb-

da. amitomac warmoadgina man

aseTi mSvenieri naSromi. gamo-

Cenili mecnierisa da pedago-

gis am sityvebs Cvenc vadastu-

rebT.

sagulisxmoa, rom 1990-iani

wlebidan ilia keWaymaZe inten-

siurad muSaobs esoden saWiro

skolis fsiqologiuri samsa-

xuris sakiTxebze. misi mecnie-

ruli da pedagogiuri gamoc-

dilebis amsaxveli masalebi

xSirad dabeWdila rogorc

qarTul, ise rusul Jurnal-

gazeTebSi. rogorc didi ga-

mocdilebis mqone fsiqologi,

wlebis manZilze warmatebiT

muSabda baTumis profiluri

gimnaziis praqtikos-fsiqolo-

gad. iyo aWaris ganaTlebis sa-

ministros mediko-pedagogiu-

ri komisiis wevri.

garda mecnieruli da peda-

gogiuri saqmianobisa, i.keWay-

maZe iyo da aris aqtiuri sazo-

gadoebrivi muSaki. igi axagazr-

dobis dauzareli mrCevelicaa.

departamentis axalgazrda

leqtor-maswavleblebic xSi-

rad mimarTaven mas daxmarebis-

Tvis da maTi sayvareli moZRva-

ric yovelTvis mzadaa amisT-

vis. misTvis ar arsebobs gamoT-

qmebi: ar SemiZlia, dro ara

maqvs, SeuZlod var da a.S. muSa-

obis yvela ubanze da yovelT-

vis batoni ilia avlens did

energias da Tavdadebas saqmis

interesebisTvis. am mxriv igi

ara marto fsiqologiis depar-

tamentis, aramed mTeli uni-

versitetis sanimuSo leqto-

ria. swored am Rirsebebis gamo

igi Tavis droze daajildoves

sakavSiro mniSvnelobis orde-

niT, rac universitetis sinam-

dvileSi sakmaod iSviaT movle-

nas warmoadgenda.

yvela sikeTesTan erTad, ba-

toni ilia saukeTeso meurne-

caa. man SesaniSnavad icis me-

citruseobasa da mefutkreo-

basTan, kivisa Tu feihoiis mov-

la-patronobasTan dakavSire-

buli sakiTxebi. ara marto

icis, aramed praqtikuladac

xelewifeba es. amaSi me pirada-

dac davrwmundi, rodesac vna-

xe, Tu rogori simarjviT

sxlavda (da maswavlida kidec)

80 wels gadacilebuli batoni

ilia misive naCuqari nergebiT

gaSenebul, ukve msxmoiare ki-

vis kulturas CemTan, gonioSi.

barem aqve imasac davumateb,

rom iubilars molxenac, Rvi-

nis smac da qarTuli simRerac

exerxeba. igi am mxrivac gamor-

Ceulia.

ilia keWaymaZe uRalato,

sityvaZunwi da saqmis kacia. man

icis WeSmariti megobrobac,

Tanadgomac da TanagrZnobac.

am striqonebis avtors eamaye-

ba, rom Cvens departamentSi mu-

Saobs aseTi pirovneba, moqala-

qe da mamuliSvili, romelTa-

nac mas saqmiani da megobruli

urTierTobebi akavSirebs. am

urTierTobebis safuZveli ki,

cxadia, Cveni mrwamsisa da

msoflmxedvelobis erTiano-

baa.

vusurvebT baton ilias,

Cvens moZRvarT-moZRvars, Se-

marTebas da kvlavac nayofier

muSaobas momavali Taobis swav-

lebisa da aRzrdis saqveynod

mniSvnelovan sferoSi.

nnooddaarr bbaarraammiiZZee,

fsiqologiis

mecnierebaTa doqtori,

profesori

aRiarebuli pedagogi da WeSmariti pirovneba

(fsiqologiis doqtori ilia keWaymaZe 85 wlisaa)

baton iliasZalian Znelia advilad moi-

Zebnos sityvebi im werilis da-

sawyebad, romelic Tqvenze unda

daiweros da mainc, batono ilia

... Tqven xarT adamiani, leqtori,

romelic yvelas uyvarxarT da

yvelasaTvis usayvarlesi leq-

tori iqnebiT mudam. albaT, mo-

saZebni sityvebiviT isic Znelia,

iyo leqtori da Tanac mkacri

leqtori, magram mainc mouTmen-

lad elodebian studentebi

Tqvens gamoCenas auditoriis

zRurblTan... win xom 50 wuTia.

50 wuTi, romelic Tqven da-

geTxovebiT da tanjvis zariT

iwyeba da Svebis zariT mTavrde-

ba. ai, aqac Tqveni gonebamaxvi-

luri iumori.

dRes ukve mesame kursze

varT. pirveli kursis mere ar

gvqonia TqvenTan saleqcio Sex-

vedra da isev TqvenTan Sexved-

ris molodinSi varT. ufro me-

tic, yoveldRiurad vixsenebT

fsiqologiis mesame kursis

studentebi Tqvens e.w. gamo-

naTqvamebs, romelic ase Tavis-

Tavad SemorCa Cvens mexsiereba-

Si.

naTqvamia, `xis simaRle miwis

zemodan ki ara, misi fesvebidan

izomebao da albaT, vin icis, ram-

deni dagvakldeboda, Cveni fsi-

qologiuri ganaTlebisaTvis

Tqven rom ar CageyaraT fesvebi,

batono ilia. Tqven xom is ,,bato-

ni ilia xarT, romelTanac stu-

denti didi siamovnebiT atarebs

,,Svebis zariT dawyebul ,,tanj-

vis zaramde damTavrebul drois

monakveTsac ki.

Cven pirvel rigSi, did mad-

lobas gixdiT imisaTvis,rom ar-

sebobT da Cvens gverdiT xarT.

gisurvebT janmrTelobas, did-

xans sicocxles da mraval aseT

iubileze daswrebas.

albaT, es is mciredia, risi

gadmocemac realurad SegviZ-

lia, Tu ra grZnobiT varT savse

Tqvens mimarT.

pativiscemiT,

fsiqologiis

specialobis mesame

kursis studentebi

Zvirfaso batono ilia!didi siyvaruliT da pativiscemiT gilocavT am

RirsSesaniSnav TariRs 85 wlis iubiles. gisurvebT

RvTiswyalobas, bednierebasa da janmrTelobas. yo-

velTvis iyaviT aseTive mosiyvarule, mxiaruli da

saintereso.

ukve meoTxe welia gvaswavliT, gvarigebT, dau-

Ralavad cdilobT gulwrfelad SegvayvaroT fsi-

qologia da es SesaniSnavad gamogdiT. Tqveni leq-

ciebi xom yovelTvis Zalian informaciuli da gan-

sakuTrebuli muxtis matarebelia. es upirvelesad

ganpirobebulia Tqveni unariT, miudgeT TiToeul

sakiTxs udidesi pasuxismgeblobiT da iumoriT.

Zalian gviyvarxarT da yvelaze, yvelaze sayva-

reli, keTili, Tbili, megobruli, CvenTvis pir-

vel rigSi sayvareli babua da Semdeg leqtori

xarT!..

Tqveni sayvareli

IV kursi

Page 4: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

4 ooqqttoommbbeerrii

WeSmaritad svebednieria is

kaci, vinc qveynis winaSe keTil-

sindisierad ixdis vals da misi

gavlili gzac misive cxovrebaSi

keTil kvals tovebs. aseTi adamia-

nebi TavianTi cxovrebis wesiT ma-

galiTs aZleven sxvebs _ ase iwye-

ba wignis Sesavali, romelic ba-

ton jemal gaxokiZis mRelvare,

xifaTiT savse saqmianobas, mra-

valferovan cxovrebas da moRva-

weobas exeba da romelsac avtor-

Semdgenelma `bewvis xidze~ daar-

qva.

Tavidanve unda mogaxsenoT,

rom wignSi, romelic jemal gaxoki-

Zis 60 wlisTavs mieZRvna, ZiriTa-

dad gadmocemulia mis pirovnul

portretTan dakavSirebuli nark-

vevebi, aseve sxvadasxva dros pre-

sis furclebze mis mier gamoqvey-

nebuli masalebi, misi TanamebrZo-

lebis azrebi da maTi Sefasebebi,

razedac qvemoT ufro detaluri

saubari gveqneba.

imis miuxedavad, rom baton

jemalis mkiTxveli isedac kargad

icnobs, aRniSnuliT kidev ufro na-

Teli warmodgena SegeqmnebaT am

marTlac Rirseul da keTilSobil

pirovnebaze, SesaniSnav moqalaqe-

ze, metad ganswavlul mecnierze,

sazogadoebisaTvis magaliTis mim-

cem adamianze da uRalato megobar-

ze, did meojaxeze, Rirseul mamaze

da madlierebis grZnobiT ganimsW-

valebiT mis mimarT. is amas namdvi-

lad imsaxurebs.

wignis Semdgenelma dasawyis-

Sive jemal gaxokiZis monologi Se-

mogvTavaza, sadac is mis warsulze,

ganvlil gzebze da dRemde gatare-

bul wlebze gvesaubreba.

marTlac saintereso cxovrebis

gza ganvlo jemal gaxokiZem. daiba-

da da saSualo ganaTleba miiRo qa-

laq TbilisSi. 1967 wels Cairicxa

Tbilisis saxelmwifo universite-

tis iuridiul fakultetze, rome-

lic warCinebiT daamTavra da reko-

mendacia mieca swavlis aspirantu-

raSi gasagrZeleblad. Tumca praq-

tikuli muSaobis gamocdilebis

mizniT 1972 wels Sinagan saqmeTa sa-

ministros sistemaSi mivida gamom-

Zieblad.

1972-1979 wlebSi muSaobda saga-

moZiebo sammarTveloSi jer gamom-

Zieblad, xolo Semdeg gansakuTre-

biT mniSvnelovan saqmeTa ufros

gamomZieblad, Semdeg amave sammar-

Tvelos erT-erTi ganyofilebis

ufrosis moadgile iyo.

1980-1981 wlebSi swavlobda

moskovSi, Sinagan saqmeTa saminist-

ros akademiaSi, romelic aseve war-

CinebiT daamTavra. samSobloSi

dabrunebis Semdeg, 1983-85 wlebSi

muSaobda Tbilisis Sinagan saqmeTa

sammarTvelos sagamoZiebo ganyo-

filebis ufrosad.

1985 wlidan aris Sinagan saqme-

Ta saministros sagamoZiebo sammar-

Tvelos ufrosis moadgile, saga-

moZiebo departamentis Tavmjdoma-

re, Sinagan saqmeTa ministris moad-

gile, 1997-1998 wlebSi saqarTve-

los saxelmwifo uSiSroebis minis-

tri, 1999-2004 wlebSi saqarTvelos

erovnuli uSiSroebis sabWos mdiv-

nis moadgile, 2004-2005 wlebSi –

saqarTvelos uzenaesi sasamarT-

los mosamarTle.

1986 wels daicva sakandidato

disertacia iudidiul mecniereba-

Si, xolo 2004 wels sadoqtoro di-

sertacia ukve politikis sferoSi.

gamoqveynebuli aqvs 40-mde sa-

mecniero Sroma, 100-mde sagazeTo

statia, aris sami saxelmZRvanelos

avtori, kriminalistikis kursis sa-

xelmZRvanelos Tanaavtori.

rogorc mecniersa da mkvle-

vars, monawileoba aqvs miRebuli

30-mde adgilobriv da saerTaSori-

so konferenciaSi, aseve gavlili

aqvs specialuri kursebi da tre-

ningebi terorizmis, narkotizmis,

korufciisa da samarTaldamcavi

sistemis reformis xaziT ucxoeTis

wamyvan qveynebSi.

samarTaldamcav organoebsa da

uSiSroebis sferoSi samsaxuris pa-

ralelurad jemal gaxokiZe wlebis

manZilze, kerZod 1989 wlidan sa-

mecniero-pedagogiur saqmianobas

eweoda Tbilisis saxelmwifo uni-

versitetSi, xolo 2004 wlidan ki

saqarTvelos teqnikur universi-

tetSi, sadac igi sisxlis samar-

Tals da sisxlis samarTlis pro-

cess kiTxulobs. aris teqnikuri

universitetis sruli profesori.

mas Zalian mowons pedagogiuri

saqmianoba da axalgazrdebs siamov-

nebiT gadascems Tavis codnas, xan-

grZliv praqtikul gamocdilebas

da aziarebs im WeSmaritebas, rom

marTlmsajulebis ganxorcielebi-

sas udidesi mniSvneloba aqvs adami-

anur faqtors, rom saxelmwifo Sem-

dgarad maSin iTvleba, roca TiToe-

uli moqalaqis uflebebi maqsima-

lurad aris daculi, rom Cven Rir-

sebiT savse samoqalaqo sazogadoe-

ba gvWirdeba, romelic ukeTes qve-

yanas aaSenebs da mTeli arsebiT da-

ixarjeba samSoblos samsaxurSi.

amJamad batoni jemali saqarT-

velos teqnikuri universitetis

senatis spikeria, romlis movaleo-

bis Sesrulebas didi enTuziazmiT

da pasuxismgeblobiT ekideba.

nayofieri sazogadoebrivi

moRvaweobisaTvis jemal gaxokiZe

dajildoebulia vaxtang gorgasa-

lis me-3 xarisxis da Rirsebis or-

denebiT, aseve sxva samTavrobo

jildoebiT, miniWebuli aqvs gene-

ral-leitenantis wodeba..

am mSral biografiul cnobebSi

udidesi garja, codnis SeZenis

survili, Tavisi saqmisadmi erTgu-

leba da dasaxuli miznisaken swraf-

va Cans. Tumca, Cveni sazogadoebi-

saTvis isedac kargad aris cnobili

marTlmsajulebisa da uSiSroebis

xaziT baton jemalis fasdaudebe-

li Rvawli da saxelmwifoebrivi

moRvaweoba.

wignSi erTi adamianis biogra-

fiiT qveynis istoriaa moyolili.

batoni jemali mkiTxvels yvela-

fers uyveba, rac mis mexsierebas Se-

morCa. wignSi asaxulia saqarTve-

los istoriis metad rTuli perio-

di, Sida politikisa da qveynis

uSiSroebis sakiTxebi.

baton jemalis monologis Sem-

deg, wignSi gadmocemulia Zalian

saintereso masalebi jixaSkaris

cnobili movlenebis, kerZod goCa

esebuas mier gaeros oTxi ucxoeli

damkvirveblis gatacebis Sesaxeb,

sadac obieqturad aris gaSuqebuli

am tragikuli movlenebis qronika,

dialogi saqarTvelos uSiSroebis

ministrs jemal gaxokiZesa da goCa

esebuas Soris, rasac Jurnalisti

gia galogre gvTavazobs cnobil

wignSi `erTi teraqtis anatomia~.

aqvea saintereso masalebi sa-

zogadoebisaTvis kargad cnobili

eliavas amboxis Sesaxeb. es SemTxve-

va, romelic mis cxovrebaSi samuda-

mod darCeba saamayod, iyo 1998

wels xonSi kbilebamde SeiaraRebu-

li senakis ajanyebuli samxedro

brigadis erT-erT organizator-

Tan, akaki eliavasTan pirispir Sex-

vedra da misi darwmuneba imaSi, rom

uari eTqva quTaisSi Casvlasa da

Semdgom TbilisSi galaSqrebaze.

wignSi aseve gadmocemulia imd-

roindel qarTul presaSi Jurna-

listebis mier gamoqveynebuli sta-

tiebi da interviuebi jixaSkarSi

d a t r i a l e b u l i

tragediisa da eli-

avas amboxis dros

sisxlisRvris Ta-

vidan acilebis saq-

meSi imdroindeli

uSiSroebis minist-

ris jemal gaxoki-

Zis rolis Sesaxeb,

sadac avtorebi si-

amayiT, yovelgvari

gadaWarbebis gare-

Se aRniSnaven, rom

jixaSkarSi datrialebuli trage-

diis, xolo Semdeg eliavas amboxis

dros faqtobrivad Cveni qveynis

usafrTxoeba bewvze ekida, magram

jemal gaxokiZis saqcieli jixaS-

karSi pirveli qarTuli qristianu-

li Segnebis uSiSroebis ministris

sakadrisi iyo. jixaSkarSi rom yve-

laferi RvTisnieri gziT warimar-

Ta, amaSi jemal gaxokiZis did rols

xedavdnen. man gadadga brZnuli na-

biji, Tavad sikvdilze wavida, mag-

ram qveyana ixsna gansacdelisagan.

es yvelaferi kargad gvaxsovs, amis

daviwyeba SeuZlebelia.

Semdgom wignSi ganTavsebulia

baton jemalis kolegebis, megobre-

bis werilebi zogadad misi pirovne-

bis da jixaSkaris movlenebSi misi

rolis da damsaxurebis Taobaze,

sadac isini erTxmad aRniSnaven,

rom batonma jemalma vaJkacuri na-

biji gadadga da rom ara misi udi-

desi avtoriteti da Tavganwirva im

boboqar dReebSi, situacia jixaS-

karSi sul sxvanairad warimarTebo-

da da cudi SedegebiT damTavrde-

boda.

marTlac, roca 1998 wlis 9 Te-

bervlis (prezident e. SevardnaZe-

ze ganxorcielebul teraqtis), 19

Tebervlis (qalaq zugdidSi gaeros

damkvirveblebis mZevlad ayvanis)

da 19 oqtombris (akaki eliavas mier

mowyobili amboxis) faqtebs vixse-

nebT da jemal gaxokiZis mier miRe-

bul gadawyvetilebebs vaanali-

zebT, vrwmundebiT imaSi, Tu rogo-

ri erTgulia is Tavisi qveynis, ro-

gor uyvars mas samSoblo.

im boboqar dReebSi jemal gaxo-

kiZe swored rom erTgulebiTa da

mamulis siyvaruliT moqmedebda.

jixaSkarSic da eliavas mier mowyo-

bili amboxis dros is upirvelesad

Tavis qveyanas icavda.

wignis Semdeg TavSi gadmocemu-

lia rogorc sxvebis, aseve TviT je-

mal gaxokiZis mogonebebi garda-

sul dReTa Sesaxeb.

aqvea sxvadasxva dros gazeTeb-

Si gamoqveynebuli misi metad sain-

tereso werilebi da interviuebi

sxvadasxva Temebze, statiebi misi

ojaxis, meuRlis, Svilebisa da Svi-

liSvilebis Sesaxeb.

gansakuTrebiT unda aRiniSnos

is momentebi, sadac batoni jemali

madlierebiT ixsenebs mis uaxloes

megobrebs, maTTan gatarebul saq-

mian urTierTobebs da ganvlil

wlebs.

Zalian STambeWdavia baton je-

malis da misi meuRlis qalbaton

cicinos mokrZalebuli werili

eris sulieri winamZRolis, saqarT-

velos kaTalikos-patriarqis, uw-

mindesisa da unetaresis ilia meo-

risadmi, rac mkiTxvelSi amaRle-

bul sulier grZnobebs aRZravs da

romelic ra Tqma unda, garkveuli

tkiviliT, magram Zlieri sulieri

gancdebis gareSe ar ikiTxeba.

wignSi gansakuTrebuli adgili

aqvs daTmobili baton jemalis

ojaxis yvelaze did tkivils, am

qveynidan udrood wasuli, 21 wlis

Svilis gogitas tragikulad da-

Rupvas, rac wignSi Canaxatis saxiT

aris gadmocemuli. unda aRiniSnos,

rom batoni jemali da qalbatoni

cicino Svilis tragikulad daRup-

viT gamowveuli didi tkivilis miu-

xedavad sasowarkveTas ar miecnen,

oci welia am wuTisofelSi tkivil-

Tan da sixarulTan erTad cxovro-

ben. aRniSnuli wigni swored gogi-

tas naTel xsovnas eZRvneba.

wignis Semdeg TavSi batoni je-

mali gansakuTrebuli siyvaruliT,

siamayiT da RirsebiT ixsenebs rain-

debs auxdeneli ocnebis samyaro-

dan _ Tavisi cxovrebis yvelaze sa-

ukeTeso megobrebs, Tanamoazreebs

da TanamebrZolebs: genadi giorga-

Zes, gurami qarqaSaZes, nugzar sa-

jaias, SoTa megreliSvils, iuri ga-

bisonias, karlo zonenaSvils da

nugzar gabriCiZes.

wignis bolo TavSi Tavmoyrilia

baton jemal gaxokiZis mier ukanas-

knel wlebSi gamoqveynebuli metad

saintereso publikaciebi politi-

kisa da samarTlis problemebze.

maTSi mkiTxveli TvalnaTliv dai-

naxavs jemal gaxokiZis, rogorc

iurisprudenciaze Seyvarebuli

mkvlevarisa da mecnieris, saocrad

niWieri Teoretikosis pirovnebas.

wignis Sesavals Tu davesesxe-

biT, amqveynad sami kategoriis ada-

mianebi arseboben: erTni, romelnic

sakuTari TavisaTvis, sakuTari

ojaxisaTvis irjebian da sxvas ara-

fers uSaveben, meoreni, romlebic

sakuTar TanamoZmeTa gasamwareb-

lad Tu qveynis mavneblebad arian

movlenilni da mesameni _ mTeli

cxovreba xalxisa da qveynis samsa-

xurSi dganan, maTi sikeTisaTvis si-

cocxlesac ki swiraven, anu `kai yme-

bi~ arian, rogorc maT vaJa-fSavela

uwodebs.

swored aseTi adamiania batoni

jemali, romelmac qveynis winaSe ke-

Tilsindisierad moixada Tavisi va-

li da misma gavlilma gzamac mis

cxovrebaSi keTili kvali datova,

misi cxovrebis wesiT magaliTi mis-

ca sxvas.

wignSi gamokveTilad sCans ba-

ton jemalis yvelaze aSkara, Tval-

Sisacemi adamianuri Tvisebebi. is

Zalian Tbili da yuradRebiani ada-

miania, SeuZlia kargis danaxva da

misi dafaseba, mxolod da mxolod

sikeTis mTesvelia, usazRvrodaa

Seyvarebuli iurisprudenciaze,

saocrad niWieri Teoretikosia da

udidesi praqtikuli gamocdileba

aqvs, aris udidesi organizatoru-

li niWiT dajildoebuli pirovne-

ba.

baton jemalis kidev erTi ga-

morCeuli adamianuri Tvisebaa is,

rom ar iviwyebs gardacvlil megob-

rebs, romelTa mogonebebs da xsov-

nas, rogorc zemoT aRvniSneT, wign-

Si calke Tavi daeTmo. is Tbili da

keTili sityvebiT ixsenebs maTTan

gatarebul wlebs, saTuTad efere-

ba maT xsovnas.

amis samagaliTod erTi faqtis

gaxsenebac sakmarisia, rac wignSic

aris moyvanili Cveni megobris,

profesoris mixeil mamniaSvilis

werilSi. kerZod, es exeba amqveyni-

dan udrood wasuli misi megobris,

saqveynod cnobili pirovnebis ba-

ton nugzar gabriCiZis xsovnis ukv-

davsayofad jer misdami miZRvnili

samecniero naSromebis krebulis,

xolo Semdeg misi gardacvalebis

wlisTavze gardacvlili megobris

naSromebis krebulis gamoqveyne-

bas, romlis momzadebaSi Zalian di-

di wvlili baton jemalis ekuTvnis.

misi aseTi adamianuri saqcieli mi-

sabaZia yvela adamianisaTvis.

mec bednier adamianad vTvli

Cems Tavs, rom rogorc saqmiani, ise

adamianuri urTierToba maqvs iseT

SesaniSnav adamianTan, ganswavlul

mecnierTan da maRali donis pro-

fesionalTan, uRalato da erTgul

megobarTan, did pirovnebasTan,

Rirseul qarTvelTan, rogoric

jemal gaxokiZe gaxlavT.

mec im uamrav bednier adamianTa

ricxvs vekuTvni, romelTac araer-

Txel ugvrZniaT batoni jemalis

adamianuri Tanadgoma, gulisxmie-

reba da didi yuradReba, ris gamoc

mas kidev erTxel vuxdi did madlo-

bas, vusurveb pirovnul da ojaxur

bednierebas.

swored jemal gaxokiZis es Tvi-

sebebi daedo safuZvlad am upre-

tenzio wignis Seqmnas, romelic

mniSvnelovani SenaZenia qarTveli

mkiTxvelisaTvis, Zalian saintere-

sod ikiTxeba da miZRvnilia gonie-

rebiT, Sinagani energiiT da gmiro-

bis tolfasi gambedaobiT gamorCe-

uli pirovnebisadmi, romelsac

upirveles movaleobad saqveyno

saqmis keTeba miaCnda, miaCnia da mo-

mavalSic ase iqneba.

wigns garkveul dadebiT efeqts

sZens jemal gaxokiZis cxovrebis

amsaxveli feradi fotoebi, maRa-

lia wignis poligrafiuli gafor-

mebis done.

bolos, minda madloba movaxse-

no wignis ideis avtors da mis Semd-

genels jemal gabelias, wignis re-

daqtorebs nana lomaias da irakli

gabisonias gaweuli SromisaTvis da

mkiTxvelisaTvis metad saintereso

wignis miwodebisaTvis.

ggiivvii aabbaaSSiiZZee,,

samarTlis doqtori,

baTumis SoTa rusTavelis

saxelmwifo universitetis

asocirebuli profesori

kacurad gavlili wlebiramdenime sityva wignis Sesaxeb, ro-

melic yvela Taobis mkiTxvels Caafiq-

rebs sakuTar qcevaze, Caaxedebs saku-

Tar sulSi da iq adgils mxolod siyva-

ruls dauTmobs, radgan siyvarulia yo-

velgvari borotebisa da mtrobis Sem-

musvrel-damangreveli.

Page 5: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

5ooqqttoommbbeerrii

m u r m a n d a v i T a Z e 7 0 w l i s a a

weliwadis droTa Soris, WirnaxuliT yvela-

ze mdidar-Semodgomis pirveli Tvis pirvel

ricxvSi davibade. 1943 wlis pirvel seqtembers

daiwyo Cemi sicocxlis dila. cxovrebis am mo-

nakveTSi, mniSvnelovani mSobliur sofel tbe-

Tis Svidwlian skolaSi swavlaa. `pirvel klasSi

maswavleblis mier Serqmeuli saxeli, TiTqmis

bolomde SemomrCa, miuxedavad imisa, rom sam-

Soblos mtrisa da SeyvarebulTa Soris eklad

amosulis saxels verasodes vitandi. RmerTma

miSvela da siberiswina Jams mirianad momnaT-

les. es ise umniSvnelo CarTva, Torem eTer mas-

wavlebelma miTxra `Senze Zlieri murmanis saxe-

li rom ar damerqva, profesori ver gamoxvido-

dio.“

merve klasidan uCambis saSualo skolaSi

vswavlobdi. tbeTidan samoleTis koncxze mde-

bare skolaSi aqeT-iqiT qvisasrolias da qedru-

nas aRmarTebze gavliT 9 km-s davdiodi, zogjer

TovliT gadabardnul maRaras, uzenaReles da

qvabTas xeobebSi zvavi Camowveboda, skolaSi

ver mivdiodiT, gakveTilebi gvicdeboda. zam-

Tar-zafxul mTis pirobebSi, tbeTidan qvisas-

rolia-kviriaulis gavliT samoleTSi siarulma

Sedegi gamoiRo, 1959 wels davamTavre aTwledi.

iaSa (zaqareiSvili) maswavlebels unda vumad-

lode, rom umaRles saswavlebelSi, sicocxlis

Semswavleli mecnierebis dargi - biologia

avirCie. botanikosoba ki 2-3 metriani Tovlis

saburvelis aWrelebisTanave, CxikveTsa da zva-

res mSral, qvaRorRian muxnarebSi babilos (fu-

risulas) da kvarakunCxas (yoCivardas) yvavi-

lebma ganapirobes. mcenareebma, romlebic si-

cocxlis gaRviZebis mauwyebelni arian xangrZ-

livi, civi, yinviani zamTris Semdeg. biolo-

giurze swavlis meore kursze, sakurso Temac

`Cveni mTis adre moyvavile mcenareebi~ SemirCi-

es.

dRes, rodesac vityviT pirveladi, xelux-

lebeli garemo, tbeTis midamoebis xuciarSi Se-

morCenili uRrani naZvnar-wiflnari maradmwva-

ne qvetyiT romaa is warmomidgeba. iSviaTia am-

dagvari adgilebi ara marto Cvens samSobloSi,

aramed mTel duniaze. versad ver SexvdebiT xe-

luxlebel mcenareulobas, iseTs rogorc Cemi

soflis uZvelesi, daburuli tyeebia. maTma si-

diadem da TviTmyofadobam, CemSi uCumrad in-

teresis grZnoba gamoiwvia. umaRlesi saswav-

leblis dasrulebis Semdeg ki saidumlos Sec-

nobisaken mibiZga. albaT amitomac, aRmovCndi,

aWaraSi pirvel samecniero dawesebulebaSi- ba-

Tumis botanikur baRSi. aqac bedma gamiRima da

Cemi cxovrebis SuadRes, damoukidebeli saqmia-

noba, aWaris floris gamoCenil mkvlevarTan,

`aWaris floris didnened“ wodebul aleqsand-

ra dmitrievasTan momiwia samecniero muSaoba.

masTan erTad moviare aWaris mTa da bari: mti-

rala, xino, gomani, Roma, Ciruxi, goderZi da

sxva; mdinare kintriSis, Caqviswylis, maWaxelas,

akavreTas (merisiswylis), Wvaniswylis, sxalTis,

uCambis da sxvaTa xeobebi. gavecani bunebis uni-

kaluri qmnilebis-mcenareulobis Semqmneli

calkeuli dajgufebebis: Waobis, buCqnaris,

tyis, mdelos adgils da arss, maT mniSvnelobas

dedamiwaze. gansakuTrebiT maT rols mTiani

qveynebis garemoSi, rogoric Cveni samSobloa.

mcenareuloba mTa-baris mwvane samkaulia, Cveni

marCenali da mfarvelicaa. is Seucvlel mniSv-

nelobas da sidiades bunebaSi bevrjer movuxib-

livar da gavucvifrebivar: saxalinsa da kuri-

liis kunZulebze, cimbiris taigaSi da baikalis-

pireTSi, kolis naxevarkunZulze da karpatebSi,

kavkasiis mTebsa da SavSeTis qedis mTagrexileb-

ze. igi ganumeorebel silamazes qmnis kolxeT-

Sic. aWaraSi (samxreT kolxeTSi) kifloris uZve-

lesi reliqturi saxeobebiT Seqmnili

mcenareuli safari bunebis unikalur qmnile-

badaa miCneuli. mis mdidar mravalferovnebas

bevri stumari ganucvifrebia, CemSi ki siamayis

grZnoba gauRviZebia da bavSvobis droindeli

gancda gauxsenebia.

mmiirriiaann ((mmuurrmmaann)) ddaavviiTTaaZZee

cxovrebis dila

Cveni sazogadoeba siyvaruliT da

madlierebiT aRniSnavs botanikosis, sa-

qarTvelos ekologiur mecnierebaTa

akademiis akademikosis, profesor- eme-

ritusis - murman daviTaZis dabadebi-

dan 70 wlisTavs.

murman daviTaZe Tavisi Semoqmede-

biT im iSviaT pirovnebad gvevlineba,

romelmac erTmaneTs originalurad Se-

uxama ojaxi, samecniero da pedagogiuri

moRvaweoba.

igi 1968-1985 wlebSi samecniero-

kvleviT saqmianobas eweoda saqarTve-

los mecnierebaTa akademiis baTumis bo-

tanikur baRSi, 1969 wels monawileobda

sakavSiro botanikuri sazogadoebis mi-

er Soreul aRmosavleTSi kunZul saxa-

linsa da kuriliis arqipelagis samxreT

(kunaSiri, Sikotani, iturepi) kunZuleb-

ze mowyobil eqspediciaSi. daamTavra

moskovis saxelmwifo universitetis bo-

tanikis kaTedris aspirantura da iqve

daicva sakandidato disertacia.

1985-89 wlebSi saqarTvelos sagegmo

komitetTan arsebuli ekonomikis, da-

gegmvisa da marTvis samecniero-kvlevi-

Ti institutis aWaris ekonomikuri da

socialuri problemebis ganyofilebis

bunebrivi resursebisa da garemos dac-

vis seqtoris gamgea, imavdroulad 1979

wlidan kiTxulobs leqciebs baTumis sa-

xelmwifo pedagogiuri institutis bio-

logiis kaTedraze. 1980 wlidan igi ama-

ve kaTedris docentia.

1998 wels daicva biologiis mecnie-

rebaTa doqtoris xarisxi Temaze “aWa-

ris adventur mcenareTa floristiku-

li da biomorfologiuri analizi”.

1995-2005 wlebSi xelmZRvanelobda

botanikis kaTedras baTumis SoTa rusT-

velis saxelmwifo universitetSi. 1999

wels m.daviTaZe airCies saqarTvelos

ekologiur mecnierebaTa akademiis aka-

demikosad, 2006 wlidan igi biologiis

departamentis profesoria. 2010 wels

mas mieniWa profesor-emeritusis sapa-

tio wodeba. misi xelmZRvanelobiT mox-

da biologiis doqtoris xarisxis mosa-

povebeli ara erTi disertaciis momza-

deba da warmatebiT dacva. maT Soris aR-

saniSnavia: “aWaris muxnarebis sezonuri

ganviTarebis ritmi da bioekologia”,

“maradmwvane egzotur mcenareTa bioe-

kologia baTumis botanikur baRSi”, “

vardis (Rosa L.) introduqcia baTumis

botanikur baRSi”. amasTan, igi mravali

samagistro naSromis xelmZRvanelia. is

aris CarTuli universitetis samecnie-

ro Tematikis SesrulebaSi. amJamad aris

fitopaTologiisa da biomravalferov-

nebis institutis samecniero Tematikis

ZiriTadi Semsrulebeli Temaze:

`zRvispira aWaris adventuri flora”.

gamoqveynebuli aqvs 100–ze meti sa-

mecniero statia da aTeulobiT samecni-

ero-popularuli werili. maT Sorisaa 7

monografia, saxelmZRvanelo da meTo-

duri miTiTeba. maTgan aRsaniSnavia: “a-

Waris adventuri flora” (2001), “adgi-

lobrivi flora” (2000). “aWaris adven-

turi floris biomorfologiuri ana-

lizi” (2002), “yvavili TovlSi” (2003),

“mTis Zaxili” (2010), prof. m.daviTaZis

samecniero Sromebi exeba mcenareTa

morfologiis, maTi Tanamedrove gav-

rcelebis, aRdgenisa da dacvis proble-

mebs. gamokvlevebis didi nawili eZRvne-

ba samxreT kolxeTis – aWaris bunebis

RirsSesaniSnaobaTa popularizacias,

misi mdidari da unikaluri mcenareu-

lobis gonivrul gamoyenebasa da dac-

vas.

saxelmZRvanelo adgilobriv flo-

raSi Sedgenilia adgilobrivi floris

sagnis (florisikis) sauniversiteto

programis Sesabamisad. wignSi farTodaa

warmodgenili saqarTvelos fitogeog-

rafiuli sakiTxebi, misi florisa da

mcenareuli safaris Taviseburebebi,

botanikur-istoriuli (eTnografiuli)

raionebis mixedviT. ganxilulia mcena-

reulobis vertikaluri ganawilebis Ta-

viseburebani. mocemulia floristuli

kompleqsebis taqsonomiuri, botanikur

geografiuli, vertikaluri gavrcele-

bis ekotopologiuri analizi. axsnilia

saqarTvelos floris simdidrisa da

TviTmyofadobis mizezebi. ganxilulia

saqarTvelos daculi teritoriebis

floris Taviseburebebi. iSviaTi, re-

liqturi da endemuri saxeobebis Tana-

medrove mdgomareoba, maTi dacvis Ro-

nisZiebebi.

saxelmZRvaneloSi yovel Tavs erT-

vis saWiro literatura. bolos mocemu-

lia ucxo terminTa ganmartebiTi leqsi-

koni da ZiriTadi literatura. saxelm-

ZRvanelo Sedgenilia ivane javaxiSvi-

lis saxelmwifo universitetsa da SoTa

rusTavelis saxelmwifo universitetis

botanikis kaTedraze da ZiriTadad gan-

kuTvnilia universitetis biologiis

specialobis studentebisaTvis.

monografiaSi - aWaris adventuri

flora - ganxilulia saqarTveloSi ad-

venturi saxeobebiT yvelaze mdidari

botanikur-istoriuli mxaris - aWaris

adventuri floris Camoyalibebis isto-

ria, misi sistematikuro struqtura,

ucxo mcenareTa samxreT-kolxeTSi mig-

raciis gzebi da saSualebebi. am ukanask-

nelze, amasTanave SemoWris drosa da na-

turalizaciis doneze dayrdnobiT mo-

cemulia adventur mcenareTa klasifi-

kacia. gaanalizebulia TiToeuli saxeo-

bis geografiuli warmoSoba, maTi aWara-

Si gavrceleba da aborigenul mcenareu-

lobaSi invaziis Taviseburebani.

amasTan erTad naSromi floris kon-

speqticaa, sadac TiToeul saxeobaze mi-

TiTebulia sasicocxlo forma, gavrce-

lebis Tavdaperveli areali, aWaraSi ga-

moCenis dro da Tanamedrove gansaxleba.

krebulSi - yvavili TovlSi - dabeW-

dilia is statiebi da werilebi, romle-

bic ukanaskneli sami aTeuli wlis gan-

mavlobaSi ibeWdeboda respublikur da

adgilobriv Jurnal-gazeTebSi. isini

ZiriTadad Cveni bunebis mSvenebis -

florisa da mcenareulobis unikalu-

robis warmoCenasa da dacvas eZRvneba da

radganac maTi umetesoba ekologiur

ganaTlebas Seexeba, amitom dResac aq-

tualuria da ar daukargavs mniSvnelo-

ba.

krebulSi - mTis Zaxili - wignSi war-

modgeni statiebSi, werilebsa da mogo-

nebebSi, gadmocemulia biosferos um-

niSvnelovanesi biokomponentis- mTisa

da baris mcenareulobis mniSvnelobasa

da silamazeze. misi mravalferovnebis

SenarCunebis da dacvis aucileblobaze.

moTxrobilia tbeTis bunebaze, topo-

nimTa da mosaxleobaze; mTis mcenareu-

lobis momWirneobiT sargeblobaze. aR-

werilia baTumis sanapiros adreuli da

Tanamedrove ganaSenianeba.

vulocavT baton murmans saxelovan

iubiles da vusurvebT, kvlavac Cveuli

energiiT didxans iRvawos Tavisi, cno-

bismoyvareobis - mSobliuri bunebis

usazRvro saidumloebis Secnobisa da

axalgazrdobis aRzrdisaTvis.

biologiis departamentis

asocirebuli profesori

n. varSaniZe

asistent profesori

i. diasamiZe

murman daviTaZe _

saxelovani

mecnieri da bunebis qomagi

Sexvedra aWaris turizmisa

da kurortebis departamentis

warmomadgenlebTan

turizmis saerTaSoriso dRes mieZRvna baTumis

SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetSi gamar-

Tuli aWaris turizmisa da kurortebis departamen-

tis warmomadgenlebisa da turizmis fakultetis

studentebis Sexvedra. departamentis Tavmjdoma-

rem demur diasamiZem axalgazrdebs turizmis po-

litika, ganxorcielebuli da dagegmili proeqtebi

gaacno da regionis sareklamo-sainformacio masa-

lebi warudgina. daigegma erToblivi proeqtebis Se-

muSaveba da ganxorcieleba. Sexvedra kiTxva-pasuxis

reJimSi warimarTa da uwyebis xelmZRvanelma moma-

vali kolegebis aqtualur SekiTxvebs upasuxa.

tempusis proeqti `studentTa

karieris ganviTarebis

centris Seqmna saqarTveloSi~

tempusis proeqtis „studentTa karieris ganviTa-

rebis centris Seqmna saqarTveloSi“ farglebSi semi-

nari gaimarTa baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo

universitetSi. proeqtis koordinatorma, doqtorma

iolanta vaiCiunaitem (vilniusis universiteti, lit-

va), eqspertebma: jilian devisma (eseqsis universite-

ti, didi britaneTi), monika andrasim (korvinus uni-

versiteti, ungreTi) da profesorma Caba forgasma

(korvinus universiteti, ungreTi) moxsenebebi wai-

kiTxes karieruli ganviTarebis servisis Seqmnis, gan-

viTarebisa da danergvis Sesaxeb. momxseneblebma pro-

eqtis partniori umaRlesi saganmanaTleblo dawese-

bulebebis warmomadgenlebTan erTad aseve ganixiles

damsaqmeblebTan urTierTobis, dasaqmebul kursdam-

TavrebulebTan uwyveti kavSiris SenarCunebisa da

damsaqmebelTa forumis organizebis sakiTxebi.

Page 6: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

6 ooqqttoommbbeerrii

SavSeTSi pirvelad 2005 wels

movxvdiT. im kompleqsuri eqspedi-

ciis wevrebi viyaviT, romelsac ma-

mia faRava xelmZRvanelobda. pir-

veli qarTuli sofeli, romelsac

maSin vnaxeT, bazgireTi gaxldaT.

bazgireTi gansakuTrebuli xiblis

sofelia. iseTi SegrZneba gvqonda,

TiTqos XIX saukunis aWarul so-

felSi davabijebdiT. roca `SavSu-

ri Canawerebi~ wavikiTxeT, da-

sawyisSive swored im 2005 wlis

aseT STabeWdilebas wavawydi: ,,gu-

liT gvimaspinZla bazgireTma... gu-

lis karic gagviRes da sul ramde-

nime saaTSi Segvayvares sazgireli

Tu sakupria, saxaxvia Tu janjiri,

qvakibe Tu kurtukli seri... isic

gagvimxiles, rom bazgireTSi agvis-

toSic mosula Tovli da Sairic

moayoles: `bazgireTi vis uqia,

marÁobisTveSi ubuqia...~

Cveni emociacaa es, Cveni gan-

wyobac, iseve, rogorc Cveni eqspe-

diciis nebismieri wevrisa: `SavSu-

ri Canawerebi~ xom Cvens gverdiT,

Cveni TandaswrebiT iwereboda. aq

moTxrobili bevri ambavi Cveni yu-

riTac gagonilia. amitomacaa Zvir-

fasi da RirsSesaniSnavi. magram

RirsSesaniSnavi ara mxolod CvenT-

vis. igi sxva, ,,ucxo” mkiTxvelisT-

vis kidev ufro meti interesis aR-

mZvreli unda iyos. Cven ki, ra ga-

sakviria da, gagvaCnia rogorc su-

bieqturi, aseve obieqturi damoki-

debuleba, amasTan vfiqrobT, rom

es kargi wigni erTgvarad CrdilSi

moeqca: daibeWda, viRacam waikiTxa

da avtors Seexmiana an megobarTa

wreSi gamoxata damokidebuleba,

viRacam ver waikiTxa da... swored

,,ver waikiTxaze” unda SevCerdeT.

wignze miTiTebuli araa, magram

zustad viciT, rom sul raRac 150

egzemplari daibeWda. es rom dal-

xenili cxovrebis Sedegi araa, cxa-

dia, magram ,,SavSur Canawerebze”

saubari swored am ,,nakliT” unda

daviwyoT: tiraJia mcire... tao-

klarjeTze dRes uamravi avi Tu

kargi masala arsebobs. bevri maT-

gani imsaxurebs mkiTxvelis yu-

radRebas. miuxedavad amisa sazoga-

doebisTvis popularul enaze da-

werili wignebi arc Tu ise bevria.

,,SavSuri Canawerebis” struqtura-

sa da Sinaarss qvemoT farTod Se-

vexebiT, magram winaswar unda Sev-

niSnoT, rom ara mxolod tao-

klarjeTis mimarT sazogadod ar-

sebuli gansakuTrebuli interesis

gamo hyavs mas mkiTxveli da kidev

ufro meti eyoleba, rom ara

SezRuduli tiraJi.

vinc ase Tu ise icnobs mamia fa-

Ravas samecniero saqmianobas, uTu-

od dagveTanxmeba, rom ,,SavSur Ca-

nawerebze” saubari SeuZlebelia

gasul wels dabeWdili vrceli mo-

nografiis ,,SavSeTis” gareSe. mo-

nografia, rogorc cnobilia, Seiq-

mna SoTa rusTavelis erovnuli sa-

mecniero fondis saxelmwifo gran-

tis farglebSi. mas TerTmeti av-

tori hyavs, xolo grantis samecni-

ero xelmZRvaneli mamia faRava

gaxldaT da Tavadvea monografiis

redaqtori. gvinda vTqvaT, rom es

ori wigni erTgvar garemoebaTa

pirmSoa, saqmianobis erTi mimar-

Tulebis ori Sto.

kidev erTi winaswari mosazreba

avtoris mizandasaxulobas, saku-

Tari naSromis mimarT damokidebu-

lebas, pozicias exeba. SesavalSi

igi wers: ,,vcdilobdi, yvelaferi

pirveli naxvis STabeWdilebaSi

myofs damewera da ara damSvide-

buls, civi gonebiT... vfiqrobdi,

ase ufro movaxerxebdi mkiTxvel-

Tan dialogs...” mkiTxvelTan dia-

logi namdvilad Sedga. emocia dia-

xac Tanamdevia am wignisa. amaze qve-

moT araerTxel mogvixdeba miniS-

neba. amjerad erT garemoebas mi-

vapyrob mxolod yuradRebas: qro-

nologiurad pirvel CanawerSi

(,,moxetiale Jurnalistis Canawe-

rebi”) emocia sWarbobs. nervebis

tokva ufroa es fragmenti (nacno-

bi grZnoba da ganwyoba unda iyos

yvela qarTvelisTvis, visac Woro-

xis auzi dauvlia, gansakuTrebiT

maTTvis, vinc pirvelad xvdeba iq).

mere da mere ufro mSviddeba emo-

cia. cxadia, ar qreba, magram is pir-

veli mainc sxva sinjis da sxva xa-

risxisaa. tkivili iwvevs am emoci-

as. is tkivili, saqarTvelo rom

hqvia...

* * *

oriode sityviT SevCerdebiT

,,SavSuri Canawerebis” struqtura-

ze. naSromi dayofilia calkeul

nawilebad aq aRwerili eqspedicie-

bis Tu mogzaurobaTa kvalobaze.

amdenad, SeiZleba iTqvas, rom Ti-

Toeuli Tavi erTi konkretulad

aRebuli eqspediciis dRiuria.

Tumca, aqac saWiroa dazusteba:

wignis kompozicia gulisxmobs Ca-

narTebsac _ erTgvar avtonomiur

qveTavebs, romelTa Sinaarsi scil-

deba erTi eqspediciis farglebs.

formalurad wigni sami Canawe-

risagan Sedgeba. TiToeuli Canawe-

ri dayofilia qveTavebad _ eqspe-

diciis marSrutisa Tu gansaxilve-

li sakiTxis Sesabamisad. bolo Ta-

via ,,gansja”, romelSic ganzogade-

bulia samecniero masala da moce-

mulia daskvnebi. wigns daerTvis

citirebuli literaturis sia da

SemoklebaTa ganmarteba.

pirveli Canaweris safuZveli

2005 wlis zafxulis eqspediciaa. es

iyo pirveli kompleqsuri eqspedi-

cia SavSeTSi, romelmac imJamin-

del samxreT-dasavleT saqarTve-

los samecniero kvleviT centrSi

daamkvidra axali formati Woro-

xis auzis `qveynebis~ kvlevisa da am

formats, am ideas saTave swored

`SavSuri Canawerebis~ avtorma da-

udo.

amave pirveli Canaweris, ro-

gorc zemoT mivuTiTebdi, avtono-

miuri nawilia mogzauroba tao-

klarjeTis savaneebSi, romelsac

avtori eqskursias uwodebs. SeiZ-

leba asec iTqvas, magram Cven mainc

davazustebT^ _ es ufro momaval

mizanTa farglebis moniSnva iyo da

amis dasturi swored Semdgomi saq-

mianoba gaxlavT.

meore CanawerSi asaxulia 2009

wlis SavSeTis eqspedicia, agreTve

mocemulia klarjeTis, taosa da

speris eqspediciis masalebi, am Ca-

naweris Sinaarsic scildeba SavSe-

Tis farglebs da garkveuli ,,avto-

nomiurobiT” xasiaTdeba. kerZod,

esenia:

1. klarjeTis wminda savaneeb-

Si,

2. taosa da sperSi,

3. taos meqarTule soflebi,

4. moxetiale Jurnalistis Ca-

nawerebi.

es ukanaskneli CanarTi ufro

Zvel, Cvidmeti wlis winandel, 1995

wlis taos eqspedicias aRwers. mo-

cemuli nawilis Setana wignSi im

TvalsazrisiTac hmatebs Rirsebas

naSroms, rom mkiTxvels garkveuli

drois monakveTSi arsebul viTare-

baze dakvirvebis saSualeba eZleva.

mesame Canaweri 2010 wlis oq-

tombris eqspediciis aRweraa. aqve

CarTulia zogierTi masala 2010

wlisave zafxulis klarjeTis eqs-

pediciisa.

wigni, rogorc vTqviT, srul-

deba ,,gansjiT” da aq asaxulia ara

mxolod eqspediciebis, aramed mra-

valwliani samecniero kvlevis Se-

degebi.

amdenad, qronologiurad Tu

davalagebT naSromSi asaxul eqspe-

diciebs, aseT suraTs miviRebT:

1995 weli_ eqspedicia taoSi.

2005 weli_ a) SavSeTis eqspedi-

cia

b) tao-klarjeTis savaneebi.

2009 weli_ a) SavSeTis eqspedi-

cia

b) eqspedicia klarjeTSi

g) dazverviTi eqspedicia taosa

da sperSi

2010 weli_ a) zafxuli _ eqs-

pediciebi taosa ( parxliswylis xe-

oba) da klarjeTSi (forTa da kar-

Cxlis xeoba)

b) Semodgoma _ eq-

spedicia SavSeTSi.

am CamonaTvalSi

ver moxvda 2007 da

2011 wlebis uaRresad

nayofieri eqspedicie-

bi. am ukanasknelis mi-

zezi martivia _ 2011

wlis zafxulSi wigni

ukve gamocemuli iyo.

rac Seexeba 2007 wels,

es kidev erTi, lamis

tragikuli istoriaa

da unda movyveT:

2007 wlis eqspedi-

ciaSi 28 ivliss wave-

diT. es iyo kompleqsu-

ri eqspedicia klar-

jeTSi, kerZod, liva-

nasa da murRulSi. amis

Semdeg dagegmili iyo

axali eqspedicia axa-

li SemadgenlobiT la-

zeTSi, xolo kidev er-

Ti dazverviTi eqspe-

dicia _ taosa da

sperSi. es gegma Sesrulda kidec,

magram, samwuxarod, saxetialod

gasuli kacis gza, metadre ucxo

qveyanaSi, ia-vardiT mofenili ro-

dia. araerTxel wamogvwevia xifaTi

da gansacdeli. es albaT yvelaze

didi gamocda iyo Cveni eqspedicii-

sa: 2 agvistos mamia faRava tkivi-

lebma Seawuxa. maSin kidev erTxel

davrwmundiT, WirTa Tmena rom Se-

uZlia. im dRes devesqilis xeobaSi

mivdiodiT da arc wamosvlaze uTq-

vams uari. Cvenc es tkivilebi Tavi-

dan avis momaswaveblad ar CagviTv-

lia. bedad, aRmarTSi mimaval avto-

mobils ,,resori” gautyda da iZu-

lebuli gavxdiT, ukan, borCxaSi

mivbrunebuliyaviT. SekeTebas er-

Ti saaTi mainc dasWirda da am xnis

ganmavlobaSi ise umata tkivileb-

ma, rom mamia sastumroSi davto-

veT, am recenziis avtorebic davr-

CiT patronad. borCxasa da maxlo-

bel midamoebSi kvalificiuri eqi-

mi ver gvirCies, arada mdgomareoba

TvaldaTval mZimdeboda. beno We-

liZes davurekeT baTumSi da roca

dawvrilebiT aRvuwereT simptome-

bi, madloba RmerTs, am madlianma

kacma dabejiTebiT moiTxova misi

baTumSi Cayvana. devesqelSi wasul

avtobuss vin daelodeboda da taq-

siT CamoviyvaneT sarfamde, gzi-

danve gavafrTxileT damxvdurebi

da CavabareT gadmoRma sarfSi gad-

mosul zurab SaSikaZes. saswrafo,

gadaudebeli operacia im dResve

gaukeTes, cxadia, mSvidobianad.

uTuod RvTis neba iyo, im diliT

manqana rom gafuWda, Tanac ise,

rom SevZeliT borCxaSi dabruneba,

Torem vin icis, devesqelSi asule-

bi ramdenad movaxerxebdiT droul

reagirebas.

* * *

rogorc vxedavT, eqspediciaTa

CamonaTvali sakmaod STambeWdavia.

magram isic unda vTqvaT, rom maTi

organizeba ar iyo martivi _ upi-

ratesad vgulisxmob dafinansebas,

xan individualuri, xanac koleq-

tiuri Zalisxmevis nayofs. gasaWi-

ri bevrjer dagvdgomia, magram mu-

dam vcdilobdiT saqme gvekeTebina

_ xan gagvdioda Txovna, xan _

ara... 2005 wlisa da 2007 wlis

(klarjeTis nawili) eqspediciebi

universitetma daafinansa. 2009 da

2010 wlis Semodgomis eqspediciebi

rusTavelis fondis grantis farg-

lebSi dafinansda. 2009 wlis eqspe-

diciis taosa da speris nawili, ase-

ve 2010 wlis zafxulis taosa da

klarjeTis, 2011 wlis SavSeT-

klarjeTis eqspedicia isev univer-

sitetma daafinansa, oRond amje-

rad mosamzadebeli centris xaziT.

2007 wlis lazeTis, aseve taosa da

speris eqspedicia baTumis meris

damsaxurebaa. me minda madloba

vuTxra yvelas. imedi maqvs, Tanamd-

gomni momavalSic gveyoleba _

universitetSi Tu mis farglebs

gareT, mTavari mainc mizani da saq-

mea: am eqspediciebis, wlebis gan-

mavlobaSi mimdinare kvleva-Ziebis

Sedegad dagrovda mniSvnelovani

codna da gamocdileba Woroxis

qveynebis kvlevisaTvis. es gamoc-

dileba qveyanas gamoadgeba upir-

velesad da amitom varT darwmune-

buli, mxarSi amomdgomi momaval-

Sic rom araerTi iqneba _ aq mxo-

lod ,,SavSuri Canawerebis” avtors

rodi vgulisxmobT: sakvlevi da sa-

Ziebeli imdenia tao-klarjeTSi,

rom mas ver gaswvdeba verc erTi ka-

ci da verc erTi jgufi. metic, ara-

Tu Cvens Taobas, momaval Taobeb-

sac ar gamoelevaT saqme da gasakvi-

ri araa, rom araerTi Cveni kolega

nayofierad muSaobs am problemeb-

ze da rom Cveni universiteti miis-

wrafvis, kvlevis es mimarTuleba

aqcios erT-erT prioritetad!

* * *

mivubrundeT ,,SavSur Canawe-

rebs”. zemoT aRiniSna, rom avtori

wignis erT fragments ,,moxetiale

Jurnalistis Canawerebs. uwodebs.”

amiT uTuod am fragmentisa da sa-

zogadod wignisTvis Tanamdevi

emociis xazgasma surs. sinamdvile-

Si ,,SavSuri Canawerebi” oden gamv-

lelis STabeWdilebebze agebuli

wigni rodia. es mecnieris Canawere-

bia da Sesabamisad, scildeba sa-

mogzauro Janris tradiciul Car-

Coebs. erTmaneTs enacvleba erTi

mxriv Tval da gulmoSiebuli mog-

zauris Tanmimdevruli aRwera Tu

Txroba, xan mSvidi, xanac, danaxu-

lis da gagonilis Sinaarsidan ga-

momdinare _ emociiT gajerebuli,

meore mxriv ki mecnieris obieqtu-

ri gansja da analizi. safiqrals ki

ra gamolevs im lamis qarTveloba-

daSretil miwaze. amitomacaa, rom

zemoxsenebul aRwera-Txrobasa da

msjelobas xSirad enacvleba xol-

me patriotis mZime oxvra _ maga-

liTad, amgvari:

,,speri feodalur xanaSi saqar-

Tvelos samxreTi karibWe iyo. pir-

velad Rebulobdnen sperelni mom-

xvdurTa dartymebs. speris beber

kedlebs bevri ram axsovT, _ avic

da kargic... maT kedlebTan ara-

erTs usaxelebia Tavica da qveya-

nac da saflavic iqve unaxavs. maTi

saxelebi icis am cixem, saTiTaod

axsovs yvela; ra daaviwyebs, isini

xom mis kedlebTan gaizardnen, aqve

davaJkacdnen, aq iswavles xmlis

alesvaca da xmarebac, guSagobaca

da samxedro wyobac. man Caunerga

biWebs speris mdinaris, Woroxis

siyvaruli, da im qveynisac, saiTke-

nac miedineboda deda mdinare...”

aq oxvrasTan erTad emociac

sagrZnobia. kidev ufro Tu dava-

konkretebT, wignSi patiosani mog-

zauris gulmodginebiTa da keTil-

sindisierebiT moTxrobilia, kva-

lificiuri mecnieris profesiona-

lizmiT gansjilia Woroxis ,,qvey-

nebis” warsulisa Tu Tanamedrove-

obis araerTi faqtisa da movlenis

Sesaxeb.

* * *

Tavdapirvelad swored samec-

niero nawils unda SevexoT. mok-

led, gakvriT, Torem wignis samec-

niero Sris bejiT analizs metad

didi dro da adgili dasWirdeba,

imitom, rom aq ganxilulia qarTve-

lologiis araerTi saWirboroto

sakiTxi: wignis avtoris interesebi

mravalgvari da mravalferovania.

igi guldagul, ZirisZiramde Cas-

devs ,,parex” fuZis etimologias

Tu CveneburTa qarTulis foneti-

kur Taviseburebebs, ,,wefTis” is-

torias da toponimis raobas Tu

xanZTisa da Satberdis lokaliza-

cias problemas, ,,gurji vaizis”

sevdian intonacias Tu Turquli

istoriografiis subieqtivizms.

mamia faRava upirvelesad enaT-

mecnieria. amitom bunebrivia, rom

,,SavSuri Canawerebis” araerT

fragmentSi vxvdebiT SavSuri dia-

leqtis da sazogadod, samxruli

metyvelebis analizs. am sakiTxebSi

,,CaRrmavebas” aq ar vapirebT, miTu-

metes, rom zemoxsenebul monogra-

fiaSi (,,SavSeTi”) SavSuri kilos

vrceli gamokvlevis erT-erTi av-

tori swored mamia faRavaa. amje-

rad SevniSnavT mxolod, rom Cveni

lingvistebis saqmianoba, Turqe-

Tis saqarTveloSi samxruli dia-

leqtebis Seswavlis procesi, mago-

nebs im mecnieris muSaobas, rome-

lic palimfsestebis Zveli fenebis

amokiTxvas cdilobs. palimfsesti,

mogexsenebaT, xelnaweria, ZiriTa-

dad, etratze Sesrulebuli, ro-

melzedac Zveli teqsti gadafxeki-

lia da axalia dawerili. marTalia

Zalian Znelad, magram Tanamedrove

paleografiis miRwevebi iZleva

aseT etratze arsebuli wina teqs-

tebis wakiTxvis SesaZleblobas.

Tanamedrove enaTmecnierTa

muSaoba _ taour, klarjul Tu

SavSur dialeqtebze dakvirvebac

mamia faRavas `SavSuri Canawerebi~

Page 7: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

7ooqqttoommbbeerrii

eg aris: Turqulma udidesi gavlena moaxdina

aqaurTa metyvelebaze. gavlena Seexo upir-

velesad leqsikas. fonetikas da gramatikas

_ naklebad, da, rac aranakleb mniSvnelova-

nia, intonaciasac da diqciasac.

Tanamedrove enaTmecnierma es SemdgomSi

SeZenili Taviseburebebi rogorme, SeZle-

bisdagvarad, unda moaSoros CveneburTa

qarTuls da Tavdapirvel metyvelebamde un-

da davides, anu ,,Zveli fena”, ,,Zveli teqste-

bi” unda waikiTxs.

idealuri sizustiT amis gakeTeba SeuZ-

lebelia, amitomac aris enaTmecnierTa muSa-

oba Zneli da pativsacemi.

magram ,,SavSuri Canawerebis” mecnieru-

li xibli enaTmecnierebiT rodi Semoifarg-

leba. avtori xan eTnografis dakvirvebul

Tvals gaadevnebs SavSelTa Tanamedrove yo-

fis detalebs (magaliTad, ase: ,,bazgireTSi

da aramarto aq, moSlilia qarTuli tradi-

ciuli meurneoba, aq aRar misdeven memindv-

reobas, nakleb yuradRebas aqceven mexileo-

bas da mebaxCeobas. gadaSenebis gzazea xorb-

lisa da xexilis endemuri jiSebi... TavisTa-

vad iSleba qarTuli yofa...), xan kidev isto-

rikosis gulmodginebiT uRrmavdeba warsu-

lisa da Tanamedroveobis faqtebs. (magali-

Tad, ase: ,,...Tu gaviTvaliswinebT tbeTis

mdebareobas, uwindel gzebs, cixis strate-

giul mniSvnelobas, SeiZleba davuSvaT, rom

awindeli saTlelis cixe uwindeli ,,cixe su-

etisaa”, romelic, mematianis cnobiT, mtbe-

varma episkoposma sabam aago”...)

am yvelaferze metismetad mokled vsa-

ubrobT, vcdilobT, sityva ar gagvigrZel-

des, gasagebia, rom erTi statiis Tu moxsene-

bis farglebSi yvela samecniero ,,ZarRvis”

ganxilva SeuZlebelia, magram erT sakiTxze

mainc ufro dawvrilebiT unda SevCerdeT.

kerZod, xanZTaze.

niko maridan da pavle ingoroyvadan mo-

yolebuli xanZTis adgilmdebareobasTan da-

kavSirebiT dRemde ori ZiriTadi versia ar-

sebobs.

mkvlevarTa erTi nawili, upiratesad

,,grigol xanZTelis cxovrebis” analizis, ag-

reTve eklesiis mimdebare teritoriis Ses-

wavlis safuZvelze miiCnevs, rom mdinare

karCxalas xeobaSi mdebare nuka-saydris sa-

xeliT cnobili eklesia aris swored xanZTa.

sxvani aranaklebi damajereblobiT asa-

buTeben, rom X saukunis dasawyisSi agebuli

,,axali da Suenieri” eklesia xanZTisa aris

qvemo forTaSi mdebare didi usaxelo samo-

nastro kompleqsi;

xanZTis nuka-saydarTan gaigivebis versi-

as saTave daudo niko marma XX saukunis da-

sawyisSi. amave saukunis 50-ian wlebamde es

mosazreba savsebiT misaRebi iyo samecniero

wreebisTvis. swavlulTa azrebi mas Semdeg

gaiyo, rac pavle ingoroyvam qvemo forTis

usaxelo savane (romelic niko mars Satberdi

egona) miiCnia xanZTad.

mas Semdeg xanZTis lokalizaciasTan da-

kavSirebul qarTvel Tu ucxoel mecnierTa

mosazrebebi swored am or savanes ukavSir-

deba. pavle ingoroyvas versias ukanasknel

periodSi mxari dauWires da axali argumen-

tebiT ganamtkices vaxtang jobaZem, daviT

xoStariam, darejan kldiaSvilma da sxvebma.

xanZTis adgilmdebareobis Tavdapirvel, ma-

riseul versias ki mxari dauWira mamia faRa-

vam, romelic am Temas farTod ganixilavs

,,SavSur CanawerebSi” (pirveli werili am

problemis Taobaze dabeWda 2007 wels): gi-

orgi merCules teqstis analizis da nuka-

saydris midamoebis Seswavlis safuZvelze

axali sicocxles aniWebs TiTqos miviwyebul

Tvalsazriss.

Cven ,,CanawerebSi” aRnusxuli yvela eqs-

pediciis monawileni varT (garda 1995 wlis

taos eqspediciisa), ase Tu ise vicnobT

,,aTormet savaneTa” mxares, nabij-nabij dav-

lili gvaqvs forTas da nukas Semogareni, iq

arsebuli ,,ficxeli kldeebi”, amitom savse-

biT bunebrivad da misaRebad migvaCnia, rom

mamia faRava miubrunda TiTqos ukve miviwye-

bul problemas, SeiZleba iTqvas, rom ganaax-

la niko maris _ xanZTelis nakvalevis maZie-

beli mecnieris gza da sazogadoebis yu-

radReba savsebiT dasabuTebulad isev miapy-

ro, mdinare karCxalas xeobaSi mdebare nukas

saydrisken.

sakiTxis kvlevis amJamindeli mdgomare-

oba jer kidev ver scems pasuxs yvela kiTx-

vas. vin icis, iqneb odesme misawvdomi gaxdes

zemoxsenebuli savaneebis arqeologiuri

kvleva, amasTan, SesaZloa TurqeTis sacaveb-

Si mikvleul iqnas pirdapiri mtkicebulebis

Semcveli dokumentebi.

asea Tu ise, rogorc erTi, iseve meore sa-

vane gansakuTrebul yuradRebas saWiroebs.

gavixsenoT, rom qvemo forTis eklesias

Cvens droSi, sul axlaxan (2007 wlis dekem-

berSi) Camoengra gumbaTi. darCenili nawile-

bic savalalo dReSia da es ubedureba mxo-

lod zemoxsenebul Zeglebs rodi sWirT. sa-

mecniero kvleva-Zieba diaxac saSuri saqmea,

magram realobis Secvla amas naklebad SeuZ-

lia. Tumca, vin icis, iqneb swored mecnierTa

da enTuziastTa Zalisxmevam SeZlos am Zeg-

lebze yuradRebis koncentrireba da gadar-

Cena imisa, risi gadarCena jer kidev SesaZle-

belia.

* * *

samecniero xazi ,,SavSuri Canawerebis”

mxolod erTi arsebiTi nawilia. bunebrivia,

gacilebiT meti adgili aRwerasa da Txrobas

eTmoba. mamia faRava SesaniSnavi mTxrobelia

da am Txrobis ramdenime aspeqts minda Seve-

xoT. avtori axerxebs ucxo qveyanaSi gancdi-

li, nanaxi Tu gagonili uamravi faqtisagan

aarCios Rirebuli da erTi SexedviT Cveu-

lebrivi, yofiTi faqtiT STabeWdileba moax-

dinos mkiTxvelze. amis dasturad erT rigiT

epizods moviyvan, romelic ara imdenad sa-

kuTriv SavSeTs, aramed eqspediciis wevrTa

keTilsindisierebas exeba:

,,sauzmis Semdeg valutis gasacvlelad

wavediT. 400 dolari gadavcvaleT Turqul

liraze. 530 liris nacvlad karga xnis anga-

riSis Semdeg 750 lira mogviTvala gadamcv-

lelma. zedmeti ukan davubruneT. gaukvirda

,,valutCiks”. gaxarebulma daibruna Tavisi

kuTvnili. ukvirda Turqs, magram ar gvikvir-

da Cven... zazam daiWira Turqis, SeiZleba ga-

Turqebuli SavSisac, dabneuloba da waitra-

baxa: ase viciTo qarTvelebma...

kargad moviqeciT. Rirda 220 larad Cveni

galaReba.”

sityvam moitana da eqspediciis wevreb-

Tan, anu megobrebTan, kolegebTan damokide-

buleba ara mxolod am epizodiT mJRavndeba.

SigadaSig avtori vrceli monologebiT Tu,

ufro metad, mokle frazebiT, xSirad Tbili

iumoriTac, exeba maTs profesiul Tu arap-

rofesiul saqmianobas, Tvisebebs, uSurve-

lad gascems siTbos. dasturad mxolod ram-

denime fragments movixmob wignidan:

,,merim dRes kidev erTxel dagvimtkica,

rom mtkiced dgas. xevwvrilidan momavlebi

mdinaris piras gavCerdiT sasadilod. cica-

bo biliki iyo Casavleli. merim vaJkacurad

daZlia dabrkoleba gzidan mdinaremde da

mdinaridan gzamde” (vinc ar icis, imaT gasa-

gonad vityviT, rom meri cincaZeze _ eqspe-

diciis oTxmocwelsmikakunebul wevrzea sa-

ubari).

,,yvelam movsinjeT Tirifani. arcTu

ioli saqmea. Tamazi da nugzari kargad axer-

xeben. ramazmac icis Tibva kargad, magram ax-

losac ar gakarebia cels, bavSvobidan mejav-

rebao...”

,,Tinam aiyolia bebia da SviliSvili Tan-

riverdebi, romelTac qarTuli simRera wa-

moiwyes Turqul kiloze...”

,,xmamaRla fiqroben biWebi, gaamayebuli

dadian taZris wmida ezoSi da uxariaT. ra

uxariaT, arc Tavad ician, ubralod, uxari-

aT, rom aq arian da ganicdian am mSveniere-

bas...”

,,SoTa mamulaZe SemTxvevas ar uSvebs xe-

lidan da aWaraSi gadamaval gzebs kiTxu-

lobs...”

,,zaza sadRegrZeloebs ambobs, magram ar

svams. osmani aZalebs, dalie, kargiao.

_ ra dRe damidga, me Rvinoze uars vam-

bob da ,,bazgireli osmanaÁ” maZalebso, _

amoioxra zazam...”

,,malxazi dardobs, dardobs beber par-

xals da aqvs kidec sadardebeli...”

es Cveno fragmentebi imitom movitoveT

bolos, rom Cvenca gaqvs erTi Canaweri mamia-

saTvis. im brilel jemals exeba _ ,,remezan-

Si ver vmarxulob, gareuli Roris xorcsac

vWam SigadaSig, Rvinosac vsvam xolme da jen-

neTSi moxvedris Sansi Tu damrCao” _ amis

dazustebas rom cdilobda yovlismcodne

profesorebTan. Cveni epizodi ,,SavSur Cana-

werebSi” ver moxvda. rogorc davazusteT,

ar CauniSnavs da arc axsovda.

brilSi yofnisas mamiasa da jemals Soris

aseTi dialogi gaimarTa:

_ Sen ras saqmob?

_ universitetis profesori var.

_ ras kiTxulob?

_ gurji iazis (qarTul enas).

_ wvit baRnebs aswavli?

_ ara, didebs, studentebs.

_ ras aswavli? _ xelaxla CahkiTxa je-

malma.

_ qarTul enas.

aq jemali Cafiqrda da karga xans ifiqra.

mere (roca gvegona, rom es Tema amowuruli

iyo), isev hkiTxa:

_ didvanebs vaswavlio, ar Tqvi?

mamia aqamde Tan meri cincaZes esaubre-

boda da jemalis kiTxvebs meqanikurad pasu-

xobda. axlaRa Seatyo gansakuTrebuli inte-

resi da Tavadac gafacicda:

_ ho, didvanebs vaswavli.

_ lapariks aswavli?

_ ara, enas.

_ didvanebma gurji ena ar ician?

_ ician.

_ aba Sen raRas aswavli?

es im iSviaT SemTxvevaTagani iyo, mamia

faRavas pasuxis gacema rom gauWirda. _ ro-

gor ginda auxsna ubir (keTil, Tbil, madli-

an kacs, magram ubirs), ras niSnavs enis mecni-

eruli swavleba didebisTvis, maTTvis, vinc

am enaze laparaki imTaviTve icis...

mokled, brilelma jemal Celiqma ,,sok-

ratuli meTodiT” _ sul ramdenime kiTxvis

dasmiT wyalSi Cagviyara filologebs amdeni

xnis naRvaw-naamagari.

es ambavi mxolod salaRobod rodi gavix-

seneT. TurqeTis saqarTveloSi axali Taoba

veRar laparakobs mSobliur enaze. iSriteba,

qreba winaprebTan damakavSirebeli kidev er-

Ti Zafi, romelic yvelaze gamZle gamodga.

,,Tu ician raRas aswavliTo”, _ ukvirs je-

mals, magram SavSeTSi rom daiviwyes, _ aRar

ukvirs. misTvis es bunebrivi procesia da

aRarc tkiva. arada ramodena satkivaria, mo-

urCeneli, gardauvali, SeuCerebeli... ,,Cana-

werebis” avtori am Temas araerTxel exeba,

ganicdis, Civis, gansjis:

,,bevr sofelSi gaigoneb, Turqulad mo-

laparake ar iyoo CvenTan arcTu didi xnis

winaT. gvian gadabrundnen gurjebi. iZule-

buli gaxdnen, eswavlaT Turquli, _ saxelm-

wifo ena. sxvagvarad verc samuSaod wavi-

dodnen did qalaqebSi da verc Svilebs Seiy-

vandnen skolebSi. pirvelyofili wesiT

cxovreba aRar SeiZleboda...

yvelaferi es ar iyo ioli. ,,Turqulze

gadabruneba” iyo xangrZlivi da damTrgunve-

li procesi, romelic dResac grZeldeba...”

* * *

sagangebod unda SevCerdeT wignSi fene-

bad Calagebul romantikul Sreebze. aseTi

wignebi xom romantikis gareSe ar arsebobs.

es romantika igrZnoba calkeul frazebSic

ki _Promlebic Zalumad gagrZnobineben

mogzaurobis xiblsac da CveneburTa cxov-

rebis realobasac. mxedvelobaSi gvaqvs, ma-

galiTad, aseTi fragmentebi:

,,modi da nu daijerebT. dedeÁs naTqvami

aq gadasinjvas ar eqvemdebareba! dedeÁ

ityoda, ese igi ase iyo...”

,,isames kidec gulis gakoWvamde.”

,,aq Tavazianad eqcevian saqonelsac. Co-

mas ki ar dauyrian Tivas an mols, ,,miarTu-

men.”

,,aqaur xvatSi airani miswrebaa pirdapir,

sicxiT Sewuxebuli kacis gamacocxlebeli

saSualeba...”

frazebi frazebad da romantikis mTava-

ri wyaro mainc wignSi Setanili zogierTi am-

bavia. magaliTad, Sexvedra memed ilmazTan,

ziosel momReralTan. memedi SavSeTSi popu-

laruli kacia. ukravs akordionze, mReris

qarTul da Turqul simRerebs, mas xSirad

iwveven mariobaze Tu sxva Tavyrilobaze _

sasimRerod. SemdgomSi araerTxel Sevxved-

rivarT ilmazs, magram ziosSi mamia faRava

SemTxveviT moxda mis ojaxSi. roca memedma

gaigo, rom stumari orTabaTumidan iyo, mo-

ulodnelad ganacxada: ,,_ orTabaTumle-

bo, Tqvengan didma dedeebma muzika isesxes

da axlana digibrunoTo.” daubruna kidec,

gznebiT daukra orTabaTumuri xorumi.

,,SavSur CanawerebSi” TvalnTliv Cans ,,valis

dabrunebiT” gaamayebuli avtoris emocia:

,,...daukra Cveneburi sacekvao, xorumis

erT-erTi varianti, orTabaTumuri xorumi,

romelic orTabaTumSi da, rogorc Cans,

mTel saqarTveloSic, daiviwyes, magram Sei-

naxes igi zioselebma, imerxevlebma zogadad.

Cvenma moZmeebma Woroxis xeobaSi da axla,

didi xnis Semdeg orTabaTumlebs, da mTel

saqarTvelosac, gvibruneben am vals da me ma-

taneben.

da mec miviRe es vali, gaxarebulma da ga-

amayebulma...”

dabrunebuli xorumis romantika xom

STambeWdavia, magram am Temaze saubars ise

ver davasrulebT, CanawerebSi asaxul zRap-

rul istoriebs da avtoris maTTan damoki-

debulebebs rom ar SevexoT.

aseT istoriebs CvenSi naklebad yvebian.

miTumetes, didi xania gafermkrTalebulia

avsulebis da qajebis gulubryvilo roman-

tika. SavSeTSi ki, kargad Tu moZebni, jer ki-

dev gadaeyrebi tyis kacebs da jazi-nenes, Se-

iTnebs da jinebs... ,,Canawerebis” avtors moh-

yavs ibraim Caxmaxis (goraZis) monaTxrobi:

,,erTi kaci Rame wisqvilSi darCenila.

Rame jinebi moviden, ferxuloben. jinebi am-

boben qi, ,,oTxSabaTi”, ,,oTxSabaTio”... ase sa-

moben. isac, kacic samobs da oTxSafaTs am-

bofs. sabaxlamazixan jinebi dafantvilan.

dafantvixan uTqvaman qi:

_Cven visameT, amanac isama qi, Cven oTx-

SafaTi vTqviT, amanac Tqva qi... ra eilugi vu-

yoTo?

_kai kacia, aq kuzi movxsnaT da gavuswo-

roTo _ uTqmian qi.

gaaswores da deifanten...”

es istoria kidev grZeldeba da misi kiTx-

visas, ufro ki mosmenisas raRac gaucnobie-

rebeli naRveliT ivseba kaci, maincdamainc

saxels rom davarqmev, iseTi naRveliT. al-

baT Zvelebur, ukve dasakargad ganwirul gu-

lubryvilo romantikasTan uneblie Sexebis

gamo...

* * *

wardgineba wignisa srulyofili ver iq-

neba, Tu oriode sityviT mainc ar SevexeT

,,SavSuri Canawerebis” iumors. cxadia, es ar

aris ZiriTadi xazi naSromisa. miuxedavad

amisa, SigadaSig zomierad aris gabneuli max-

vilgonivruli iumori _ zogjer pirdapiri,

Ria, zogjer Semparavi, daxvewilad, miniSne-

biT Tqmuli. ,,Canawerebiseuli” iumori or

jgufad SeiZleba davyoT: erTia uSualod

avtoriseuli iumori, konkretuli faqtis

Tu ambis STabeWdilebiT gamowveuli. maga-

liTad iseTi, rogoricaa dialogi erT imer-

xevel moxucTan:

,,_baTomi hiTkenaa axla?

_ baTumi gurjistania, saqarTvelo, misi

nawili.

_ alla razi olsun, kargia! gorbaSov

madloba uTxariT, erTaT rom xarT (zaqieT-

lebs gorbaCovi demokratiisa da Tavisuf-

lebis Tavkacad miaCniaT. didi avtoriteti

aqvs gorbaCovs zaqieTSi.)”

,,baTomi hiTkenaas” rom Tavi davaneboT,

am dialogis Jams sabWoTa kavSiri karga xnis

daSlili gaxldaT...

xumrobaTa meore jgufi maxvili TvaliT

da yuriT akrefili arakebia SavSelTa. aqac

mxolod erT araks movitan:

erTi imerxeveli Turme daTvze wasula

sanadirod.

,,Sexda daTvi. duumizna, esrola da aaci-

la.

gahersebuli daTvi wamovida kacisken.

dieglijana. kacma Tofi miido da daTvs die-

muqra, ar momekaro, Tvara Tavs movklavo...

aba kaio, yeza ar mogivideso, uTqmia

daTvs da wesula...”

* * *

kargi wigni iolad ganawyobs kacs sasaub-

rod. ,,SavSur Canawerebze” kidev bevris Tqma

SeiZleba. Cven mkiTxvelTagani varT, magram

amave dros mowme da TviTmxilveli aq aRwe-

rili ambebisa. kargad viciT, rom wigni ori

aTeuli wlis ganmavlobaSi, gasuli saukunis

90-iani wlebidan dRemde gaweuli didi Sro-

misa da Zalisxmevis nayofia. akademiuri saq-

mianoba warmoudgenelia aseTi garjis gare-

Se, es yvelaferi ki sauniversiteto cxovre-

bis Zvirfasi nawilia upirvelesad, amitom

gasagebia wignis avtoris madliereba mSob-

liuri universitetis mimarT: ,,madloba un-

da vuTxra Cems universitets yvelafrisT-

vis: rasac vakeTebdiT da gavakeTeT, misi sa-

xeliTa da saxelisTvis vakeTebdiT...”

vfiqrobT, ,,SavSuri Canawerebis” avtori

aseve imsaxurebs madlobas. amjerad, ro-

gorc kargi wignis avtori da Cvenc Cven wil

madlobas veubnebiT mxolod...

malxaz CoxaraZe

zaza SaSikaZe

Page 8: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

8 ooqqttoommbbeerrii

2013-2014 saswavlo wlidan baTumis

SoTa rusTavelis saxelmwifo uni-

versitetSi socialur mecnierebaTa

departaments asocirebuli profe-

sori iirakkllii goorgiillaZe xelmZRva-

nelobs. igi gazeT `baTumis universi-

tets~ departamentSi Semavali prog-

ramuli mimarTulebebisa da samomav-

lo miznebis Sesaxeb esaubreba:

socialur mecnierebaTa departa-

menti universitetSi erT-erTi komp-

leqsuri, mravaldargobrivi erTeu-

lia, romelic moicavs fsiqologiis,

saerTaSoriso urTierTobebisa da

evropismcodneobis programul mi-

marTulebebs.

Cveni saganmanaTleblo programebi-

dan yvelaze xangrZlivi istoria fsi-

qologiis mimarTulebas aqvs. amitom

swored aqedan daviwyeb. is damoukide-

beli saswavlo-samecniero kaTedris

(departamentis) saxiT universitetSi

1990 wels Camoyalibda, rac upirve-

les yovlisa ganpirobebuli iyo fsi-

qologTa rogorc raodenobrivi, aseve

xarisxobrivi zrdiT. xarisxobrivi

zrdis erTi mTavari maCvenebeli gaxda

2006 wels dimitri uznaZis saiubileo

medliT dajildoeba. amJamad fsiqo-

logiis programul mimarTulebas

xelmZRvanelobs sruli profesori,

batoni guram Caganava. saganmanaTleb-

lo programas fsiqologiis mimarTu-

lebiT vaxorcielebT or, bakalavria-

tisa (2009w.) da magistraturis (2006w.)

safexurze, ramac kidev ufro gazarda

universitetSi da mis farglebs miRma

fsiqologTa aqtivoba, romlis uSua-

lo Semadgenel nawilad iqca universi-

tetis fsiqologTa mier warmoebuli

sareabilitacio, saintervencio da sa-

konsultacio samuSaoebi.

SedarebiT axalgazrdaa, Tumca sak-

mao gamocdileba SeiZina da warmate-

biT xorcieldeba saerTaSoriso urTi-

erTobebis saganmanaTleblo progra-

ma, romelsac asocirebuli profeso-

ri, batoni irakli manveliZe xelmZRva-

nelobs (2006 wlidan). faqtia da sasia-

movnocaa, rom aman politikuri mecni-

erebebis kuTxiT saswavlo da samecnie-

ro muSaobis gaaqtiureba moiTxova. am

mimarTulebiT aqtiurad vTanamSrom-

lobT saqarTvelos wamyvan umaRles

saswavleblebTan da kvleviT institu-

tebTan, maT Soris Tsu-sa da saqarTve-

los politologiis institutTan,

romlebTanac gaformda TanamSromlo-

bis memorandumi, ramac Segviqmna sa-

marTlebrivi safuZveli erToblivi

saswavlo, samecniero da sxva RonisZi-

ebebis gansaxorcieleblad. ukve mom-

zadebuli gvaqvs da imeds vitoveb, rom

momavalSi amoqmeddeba samagistro

programac.

meore welia ukve, rac aseve warma-

tebiT vaxorcielebT evropismcodne-

obis saganmanaTleblo programas. aqve

minda giTxraT, miuxedavad imisa, rom

es ori saganmanaTleblo programa ax-

laxans avamoqmedeT, sauniversiteto

masStabiT, erT-erTi yvelaze moTxov-

nadi specialobebia. 2013 wels saerTa-

Soriso urTierTobebis mimarTuleba-

Si erT sakonkurso adgilze oTxi abi-

turienti modioda, konkursi gvqonda

evropismcodneobis mimarTulebaSic.

samomavlod vfiqrobT, rom gavzar-

doT misaRebi kontingenti.

rac Seexeba departamentis aqtivo-

bebs, vcdilobT ar CamovrCeT Tanamed-

rove moTxovnebs da fexi avubaT axal

gamowvevebs. 2009 wels damuSavda sag-

ranto Tema `transnacionaluri kompa-

niebi amierkavkasis sqveynebis politi-

kasa da ekonomikaSi: problemebi, ten-

denciebi, perspeqtivebi. imave saxel-

wodebiT 2009 wels TbilisSi gamoqvey-

nda monografia, romelmac specialis-

tebis dadebiTi Sefaseba daimsaxura.

2009 welsve Tqveni mona morCili

ERASMUS MUNDUS proeqtis farg-

lebSi kvalifikaciis amaRlebis mizniT

vimyofebodi portugaliaSi, vianas po-

liteqnikur institutSi.

wina weli CvenTvis nayofieri iyo

sakuTriv samecniero akedemiuri aqti-

vobis TvalsazrisiT. warmatebiT Cata-

rda konkursi, Sesabamisad dRes sam sa-

ganmanaTleblo programas vemsaxure-

biT erTi sruli, oTxi asocirebuli da

xuTi asistent profesori. departa-

mentSi momzadda da gamoica araerTi

monografia Tu saxelmZRvanelo, ramac

studentebs gauadvila rTulad xel-

misawvdomi masalis damuaSaveba da aT-

viseba.

departamenti aqtiurad muSaobs

saerTaSoriso kavSirebis moZiebaze.

momzadebuli gvaqvs ramdenime wina-

dadeba (ar minda winaswar gavaxmiano)

evropis umaRlesi saswavleblebis Se-

sabamis departamentebTan mravalmx-

rivi TanamSromlobis Sesaxeb. rac Se-

exeba qveynis SigniT, aq es kavSirebi

arsebobs da vfiqrobT, mis gaRrmave-

baze.

ase rom _ bevri ram gavakeTeT da

bevric gvaqvs gasakeTebeli.

dasasruls, minda mivuloco socia-

lur mecnierebaTa departaments axali

saswavlo wlis dawyeba. imeds vitoveb,

rom momaval axal saswavlo welsac

gveqneba bevri axali iniciativa da war-

matebebi Sesajamebeli.

irakli gorgilaZe,

asocirebuli profesori,

socialur mecnierebaTa

departamentis xelmZRvaneli

SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti im universi-

tetebs Sorisaa, romelic zrunavs ganaTlebuli momavali

Taobis aRzrdisaTvis. universitetis profesorma lela

TavdgiriZem, romelic amave dros maswavleblis momzadebis

programis xelmZRvanelia, ganacxada, rom 2010 wlidan saqar-

Tvelos universitetebSi, kerZod, ilia WavWavaZis saxelmwi-

fo universitetsa da baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo

universitetSi moqmedebs maswavleblis momzadebis 60-kre-

ditiani programa, sadac studentebi minor-is anu damatebi-

Ti specialobis saxiT swavloben. garda amisa, SesaZlebelia

gamocxaddes erTwliani miReba, damwyebma pedagogebma mii-

Ron Sesabamisi ganaTleba da rac mTavaria, am programis gav-

lis Semdeg mzad iqnebian maswavlebelTa sasertifikato ga-

mocdis Casabareblad.

maswavleblis momzadebis programis meoTxe kursis stu-

dentma nana iremaZem kiTxvaze: Tu risTvis airCia pedagogika

da ra aris am specialobis arCevis mizani ganacxada: `ukve me-

ore welia rac maswavleblis momzadebis programas gavdi-

var, viswavle saintereso sagnebi da iseTi sakiTxebi iswav-

leba rac yoveldRiuria da yvela qalma unda icodes. Tu pe-

dagogi ar gaxdebi, isic raoden mniSvnelovania, rom Sens Svi-

lebs daexmarebi da aswavli. urTierToba gvaqvs namdvil pe-

dagogebTan, adamianebTan, romlebTanac gvsiamovnebs yvela

sakiTxze saubari~.

`qveyanam win rom waiwios, rom ganviTardes da yavdes Zli-

eri da ganaTlebuli sazogadoeba, aucilebeli Zala aris aR-

mzrdeli da kargi xelmZRaneli, aseTi pirovneba ki aris pe-

dagogi. Cven ganaTlebis fakultetis profsorebi vzrunavT

pedagogTa aRzrdisaTvis, Cveni mizania, is gamocdileba rac

Cven gagvaCnia, gadavceT Cvens studetebs da erTad vizru-

noT Cveni qveynis ganviTarebisaken~, _ ganacxada guliko

ServaSiZem.

meoTxe welia, rac es programa univrsitetSi moqmedebs

da bevr ganaTlebul kursdamTavrebuls uSvebs, romelTa

umetesoba dasaqmebulia, rogorc kerZo, aseve sajaro

skolebSi. am programis paralelurad universitetSi

moqmedebs ganaTlebis administrirebis magistraturis pro-

grama, romlis gavlis Semdegac studentebs ufleba aqvT

direqtoris Tanamdebobebi daikavon da aseve ganaTlebis

saministroSic dasaqmdnen. am programis yvela studneti

gadis praqtikas da skolebSi atareben rogorc sacdel, aseve

damoukidebel gakveTilebsac.

salome mJavanaZe,

istoriis specialobis

meoTxe kursis studenti

seminari tempusis sagranto proeqtis farglebSi

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universi-

tetSi tempusis sagranto proeqtis „universiteti-

sawarmo urTierTobis gaumjobeseba kompetenciebze

dafuZnebuli swavlebis gziT somxeTSi, ukrainasa da

saqarTveloSi“ farglebSi seminari tardeba. xuTi

dRis ganmavlobaSi belgiis sant-liuvenis kaToli-

kuri universitetis profesori kris van keri da saf-

rangeTis grenoblis akademiis saerTaSoriso urTi-

erTobaTa samsaxuris warmomadgeneli ester grunke-

maijeri profesor-maswavleblebsa da doqtoran-

tebs siaxleebs gaacnoben universitetis kursdam-

TavrebulTa damsaqmeblebTan, sawarmoebTan da par-

tnior organizaciebTan TanamSromlobis gaumjobesebis meqanizmebze. seminarze ganxiluli iqneba univer-

sitetis ganviTarebisTvis iseTi mniSvnelovani sakiTxebi, rogoricaa: dawesebulebis Zlieri da susti mxa-

reebis analizi, politikuri da socialuri riskebis analizi, proeqtebis marTva, saganmanaTleblo progra-

mis profilis gansazRvra, dawesebulebis strategiuli gegmis SemuSavebis specifika da Taviseburebebi.

erTmoqmedebiani speqtakli

`stumari~ gaimarTa

studenturi TviTmmarTvelobis mxardaWe-

riT baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo

universtetetSi „SiSvelma Teatrma“ speqtak-

li „stumari“ warmoadgina. erTmoqmedebiani

speqtakli reJisorma nana kvasxvaZem vudi ale-

nis motivebze dadga da adamianisa da sikvdi-

lis urTierTobas eZRvneba. 2005 wels saqarT-

velos Teatrisa da kinos universitetis kurs-

damTavrebulTa bazaze daarsebuli „SiSveli

Teatris“ mxatvruli mimarTuleba postmo-

dernistulia da piter brukisa da grotovskis

Teoriul postulatebs eyrdnoba.

universitets mwerlebi ewvivnen

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universitets saqarTvelos mweralTa kavSiris Tavmj-

domare mayvala gonaSvili, aWaris mweralTa kavSiris Tavmjdomare daviT TedoraZe, Jurnal „cis-

kris“ redaqtori baRaTer arabuli, poetebi vaxtang Rlonti da bela qeburia ewvivnen. umaRlesi

saganmanaTleblo dawesebulebis reqtorTan, profesor alioSa bakuriZesTan da profesor-mas-

wavleblebTan gamarTul Sexvedraze mwer-

lebma samomavlo TanamSromlobis mimarTu-

lebebsa da erToblivi proeqtebis mniSvne-

lobaze isaubres. saqarTvelos mweralTa

kavSirma Jurnal „ciskiris“ 120 wlis iubi-

lesTan dakavSirebiT saqarTvelos kultu-

risa da ZeglTa dacvis saministros mier

ganxorcielebuli saganmanaTleblo-Semec-

nebiTi proeqtis „biblioTeka borblebze“

farglebSi, universitetis biblioTekas sa-

Cuqrad wignebi da Jurnalebi gadasca.

qveynis ganviTarebis

mamoZravebeli Zala _

Zlieri pedagogia

socialur mecnierebaTa

departamentis saqmianoba

Page 9: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

9ooqqttoommbbeerrii

aWaris eTnografiul (eTnolo-

giur) Seswavlas TiTqmis saukune na-

xevris istoria aqvs. igi dakavSire-

bulia cnobili qarTveli mogzauri-

mkvlevarebis _ dimitri baqraZis,

giorgi yazbegis, zaqaria WiWinaZis,

Tedo saxokias da sxvaTa saxelebTan.

maT fexiT moiares aWaris da samx-

reT-dasavleT saqarTvelos sxva re-

gionebis (Woroxis mxare, lazeTi)

calkeuli xeobebi da soflebi da

mniSvnelovani istoriul-eTnolo-

giuri xasiaTis cnobebi dagvitoves.

am cnobebs dRes am kuTxeTa war-

sulis SeswavlaSi wyaros mniS-

vneloba aqvs. aseve didia rus da da-

savleT evropel mogzaur-mkvlevar-

Ta Canawerebis mniSvneloba samxreT-

dasavleT saqarTvelos istoriul-

eTnografiul SeswavlaSi.

saqarTvelos calkeuli istori-

ul-eTnografiuli regionebis

srulyofil SeswavlaSi werilobiT

cnobebTan erTad mainc gadamwyveti

mniSvneloba eniWeba savele eTnog-

rafiul saeqspedicio Semkreblo-

biT muSaobas, rasac Tavisi prin-

cipebi da meTodologiuri aspeqte-

bi gaaCnia. amgvar muSaobas saqarTve-

loSi XX saukunis 20-30-ian wlebidan

eyreba safuZveli, romelic Semdgom

wlebSi kidev ufro intensiuri xde-

ba. pirveli eTnografiuli eqspedi-

ciebi samcxe-javaxeTSi gaimarTa

194-1926 wlebSi. amas mohyva sxva eqs-

pediciebi qvemo qarTlsa da xevsu-

reTSi (1927-1929 wlebi), svaneTSi

(1931 weli), TuSeTSi (1932 weli). ri-

giT mexuTe eqspedicia Catarda aWa-

raSi, romelic aWarisaTvis pirveli

iyo. momdevno eqspediciebi ganxor-

cielda TrialeTsa (walka) da ime-

reTSi (1936-1937) wlebi). 1940-1950-

iani wlebidan eTnografiuli saeqs-

pedicio muSaobis masStabebi gafar-

Tovda da man moicva ara marto sa-

qarTvelos calkeuli regionebi,

aramed mezobeli Crdilo kavkasiis

sxva raionebi. bolo wlebSi Tbilis-

sa da baTumSi momuSave eTnologebi,

mecnierebis sxva dargis warmomad-

genlebi, eqspediciebs marTaven

TurqeTis respublikis sazRvrebSi

moqceuli ZirZveli da muhajiri

qarTvelebiT dasaxlebul kuTxeeb-

Si.

davubrundeT aWaris pirvel eT-

nografiul eqspedicias, romlis 80

wlisTavsac wels aRvniSnavT. eqspe-

dicias win uswrebda mosamzadebeli

muSaoba. 1933 wlis 24 ivniss saqarT-

velos muzeumis warmomadgenlebi

ewvivnen aWaris saxalxo ganaTlebis

komisariats da aWaris mxareTmcod-

neobis biuros, anu dRevandel xari-

ton axvledianis saxelobis saxel-

mwifo muzeums. mxareTmcodneobis

biuroSi gaimarTa sagangebo sxdoma,

sadac gadawyda aWaraSi Casatarebe-

li pirveli eqspediciis vadebi da

marSrutebi. amave dRes gaimarTa

aWaris mxareTmcodneobis biuros

calke gafarToebuli sxdoma, ro-

melmac imsjela eqspediciis mizneb-

sa da amocanebze. aqve gadawyda eqs-

pediciis muSaobaSi adgilobrivi sa-

mecniero Zalebis monawileobaze.

amis Sesaxeb iuwyeboda maSindeli ga-

zeTi `sabWoTa aWaristani~ (1933

wlis 27 ivnisi).

aWaris pirveli eTnografiuli

eqspedicia 8 kaciT iyo dakompleq-

tebuli. saqarTvelos saxelmwifo

muzeumidan masSi monawileobdnen

giorgi Citaia, vera bardaveliZe,

rusudan xaraZe, fafala qiqoZe da

erTi fotografi,

aWaris mxareTmcod-

neobis biurodan _

folkloristi da eT-

nografi jemal no-

Raideli, istorikosi

vukol iaSvili.

eqspedicias xelm-

ZRvanelobda Semdeg-

Si farTod cnobili

mecnieri _ eT-

nologi, qarTuli eT-

nografiuli skolis

fuZemdebeli, akade-

mikosi giorgi Citaia,

romelic maSin saqar-

Tvelos muzeumis eT-

nografiis ganyo-

filebis xelmZRvane-

lad muSaobda. am

droisaTvis muzeumi

warmoadgenda saqarTveloSi eTnog-

rafiuli kvleva-Ziebis ZiriTad ke-

ras. giorgi Citaias xelmZRvanelo-

biT igegmeboda da tardeboda eqspe-

diciebi saqarTveloSi.

eqspedicia baTumidan 26 ivliss,

diliT 9.30 saaTze, gaemgzavra da

dRis 4 saaTze ukve xuloSi Cavida da

aqaur sastumroSi dabanakda. eqspe-

dicias, romelic Tvenaxevris man-

Zilze grZeldeboda, metad rTul

pirobebSi uxdeboda muSaoba. amas

eqspediciis xelmZRvaneli batoni

giorgi Citaia Tavis mogonebebSic

ixsenebda, romelic 1984 wels gamoq-

veynda (g.Citaia. Cemi cxovrebis

gzebsa da bilikebze. Tbilisi, 1991,

gv. 86-87). miuxedavad amisa, eqspedi-

ciam SeZlo mieRwia dasaxuli mizni-

saTvis. man moiara xulos, Rorjo-

mis, sxalTa-xixaZiris, Wvanis, meri-

sis xeobaTa 30-mde sofeli. ewvia, ag-

reTve, goderZis uReltexilis, be-

Sumis, sariCairis, zotiyelis, so-

fel didaWaris alpuri saZovrebis

zonas, sadac moialaRe mesaqonle

mosaxleoba imyofeboda. pirveli sa-

vele gasvla eqspediciam xulos rai-

onis sofel dekanaSvilebSi moawyo.

eqspediciis periodSi Seikriba

metad saintereso da mravalferova-

ni eTnografiuli, folklorul-di-

aleqtologiuri, leqsikuri, foto

da sxva saxis masala, romlebSic asa-

xulia imdroindeli aWaris mosax-

leobis tradiciuli da Tanamedro-

ve sameurneo cxovreba, materialu-

ri da sulieri kulturis sakiTxebi,

soflad damkvidrebuli axali cxov-

rebis Taviseburebani, rac dakav-

Sirebuli iyo sakolmeurneo moZra-

obasTan.

giorgi Citaias mier Sekrebili

saeqspedicio masalebis didi nawili

2001 wels gamoqveynda. manamde igi

farTo mkiTxvelisaTvis TiTqmis mi-

uwvdomeli iyo. man vertikaluri

zonalobis WrilSi Seiswavla aWaris

miwaTmoqmedeba da gamoyo misi sami

tipi (baruli, mTuri, alpuri) da

mogvca TiToeuli maTganis aRwera-

daxasiaTeba. es klasifikacia dRe-

sac ZalaSia. mecnieris saeqspedicio

dRiurebSi daculia cnobebi aWaris

niadagebze, mis terminologiaze,

rac aWaraSi xalxuri niadagTmcod-

neobis maRal doneze miuTiTebs.

mecnieri aWaris marcvleuli kul-

turebis SeswavliTac dainteresda

da `aWarlebis monapovrad~ CaTvala

xorblis erTi saxeoba, romelic

`tredisferi puris marcvlis~ saxe-

liT iyo cnobili da romlis msgavsi

xorbali saqarTvelos sxva kuTxee-

bisaTvis maSin cnobili ar iyo. eqs-

pediciis dros aWaraSi simindis 17

jiSi gamovlinda. mkvlevaris azriT,

es jiSebi adgilobrivi warmoSobi-

saa da miRebulia xalxuri seleqci-

is gziT. giorgi Citaiam pirvelma

mogvca aWaraSi gavrcelebuli saxv-

neli iaraRebis (jilRa, aruna) aRwe-

riloba da xazi gausva maT mniSvne-

lobas qarTuli saxvneli iaraRebis

istoriis SeswavlaSi.

eqspediciis dros Sekrebili da

sxva eTnografiuli monacemebis sa-

fuZvelze giorgi Citaiam pirvelma

SeimuSava aWaris sacxovrebel nage-

bobaTa klasifikacia da mogvca

sacxovrebeli saxlebis calkeuli

tipebis aRweriloba, ramac Semdgom

sxvaTa gamokvlevebSi srulyofili

saxe miiRo.

zogadi eTnologiis Suqzea Ses-

wavlili da Sefasebuli giorgi Ci-

taias mier aWaraSi gavrcelebuli

tradiciuli xis saketi `daTva-boy-

va~, romelsac man Rorjomis xeobaSi

miakvlia. aseTi xis saketebis Ses-

wavlisas, romelTac zemo aWaraSi

nawilobriv dResac ar daukargavs

pirvandeli funqcia, praqtikuli

gamoyeneba, mecnierma moiSvelia uc-

xouri literaturis Sesabamisi mo-

nacemebi da daadgina, rom aWaruli

`daTva-boyvas~ saxiT Cven saqme

gvaqvs uZvelesi tipis xis saketTan,

romlis msgavsi gamosaxulia ori

aTasi wliT daTariRebul babilo-

nur Zeglebze.

aWaris pirveli eTnografiuli

eqspediciis erT-erT mniSvnelovan

monapovrad unda miviCnioT naqala-

qar akvaneTaSi aRmoCenili veSapoi-

debi da ciklopuri nagebobani, rom-

lebic giorgi Citaias varaudiT VIII-

IX saukuneebs ganekuTvneba da `aWa-

ris istoriis siRrmeSi gvaxedeben~

(g.Citaia. 1933 wlis aWaristanis eqs-

pedicia (dRiuri). – Sromebi, III, Tbi-

lisi, 2001, gv. 357). samwuxarod, es

Zeglebi dRemde Seuswavlelia.

eqspediciis sxva wevrebisa da pi-

radad giorgi Citaias dakvirvebis

Tema iyo aWaris soflad axali yofis

damkvidrebis procesebis (sakol-

meurneo cxovreba, kulturul-sa-

ganmanaTleblo dawesebulebebi,

swavla-ganaTleba, gzebis mSeneblo-

ba da a.S.) Seswavla. eqspediciis sa-

muSao gegmiT masalebi ikribeboda

sazogadoebriv da saojaxo yofaze,

qorwinebaze, naTesaur urTier-

Tobaze, gvarobriv Semadgenlobaze,

xelosnoba-Sinamrewvelobaze, yofa-

Si SemorCenil religiur gadmonaS-

Tebze, dReoba-dResaswaulebze,

sxvadasxva saxis wes-Cveulebebze. es

sakiTxebi asaxulia rusudan xara-

Zis, fafala qiqoZis dRiurebSi. me-

urneobis calkeul dargebTan da-

kavSirebul terminologiaze masa-

lebs krebda enaTmecnieri stefane

menTeSaSvili. masalebi, saxelwode-

biT `aWaris eTnografiuli masale-

bi~, daibeWda krebulSi `enimkis mo-

ambe~ (t. 1, Tbilisi, 1937).

mravalmxriv sayuradReboa eqs-

pediciis wevris, eTnografisa da

folkloristis jemal noRaidelis

mier Sekrebili masalebi. baton je-

mals maSin axlad hqonda damTavre-

buli Tbilisis saxelmwifo univer-

siteti da muSaobda aWaris mxareTm-

codneobis biuroSi. igi swavlobda

aWaris eTnografiisa da folk-

loris sxvadasxva sakiTxebs (wes-Cve-

ulebebi, Tqmuleba-gadmocemebi,

zRaprebi, zepirsityvierebis sxva

nimuSebi). eqspedicia droSi zemo

aWaraSi gavrcelebul SuamTobis

xalxur dResaswaulsac daemTxva da,

bunebrivia, mis CanawerebSi amis Se-

saxebac saintereso monacemebia da-

culi. misi cnobiT, zemo aWaris ad-

gilobriv mosaxleobasTan erTad

SuamTobaSi monawiloebdnen mesxebi,

kaxaberSi, gonioSi, sarfSi mcxov-

rebi qurT_xemSilebi, romlebic

aWaris sazafxulo saZovrebiT sar-

geblobdnen. igi aRwers SuamTobis

dResaswauls, aWarul, lazur da

qurT-xemSilTa cekvebs, romelTa

Sesaxeb cnobebs vxvdebiT agreTve

giorgi Citaias saeqspedicio dRiu-

rebSic.

jemal noRaidelis mier

1933 wlis eqspediciis dros

da momdevno wlebSi Sek-

rebili masalebis didi na-

wili Sesulia wignSi `eTno-

grafiuli narkvevi aWa-

relTa yofacxovrebidan~,

romelic 1936 wels baTumSi

gamoica. es iyo pirveli eT-

nografiuli narkvevi aWa-

raze, xolo misi avtori _

pirveli eTnografi da

folklorist-dialeqto-

logi aWaridan. man didi

amagi dasdo aWaris eTno-

g r a f i u l - f o l k l o r u l

Seswavlas, romelsac Tavis

droze didi Sefaseba misca

saqarTvelos istoriis pat-

riarqma, akademikosma ivane

javaxiSvilma.

1933 wlis aWaris pirve-

li eTnografiuli eqspedi-

ciis mniSvnelovan monapov-

rad unda CaiTvalos am

dros gadaRebuli fotoe-

bi, romelTac didi eTno-

grafiuli Rirebuleba gaaCnia. fo-

toebis nawili inaxeba saqarTvelos

erovnul muzeumSi, nawili aWaris

xariton axvledianis saxelobis sa-

xelmwifo muzeumSi, agreTve, ivane

javaxiSvilis istoriisa da eTno-

logiis institutis eTnologiis

ganyofilebis fondebSi. giorgi Ci-

taiam da stefane menTeSaSvilma aWa-

ris saxelmwifo muzeums maSin ga-

dasces 1.165 maneTad Sefasebuli 36

eqsponati, romlebic am eqspediciis

dros iqna Sekrebili (x.axvlediani.

aWaris saxelmwifo muzeumi. baTumi,

1958, gv. 20).

eTnografiuli saeqspedicio mu-

Saobis popularizaciis mizniT eqs-

pediciam xulosa da qedaSi moawyo

moZravi gamofenebi, rasac damTva-

lierebelTa gansakuTrebuli inte-

resi gamouwvevia.

2013 wels aWaris pirveli eTnog-

rafiuli eqspediciis Catarebidan 80

weli gavida. am xnis manZilze aWaraSi

mniSvnelovnad gafarTovda ara mar-

to savele-saeqspedicio eTnografi-

uli muSaoba, aramed saerTod eTno-

logiuri kvleva-Zieba da mniSvnelo-

vani warmatebebicaa mopovebuli. eT-

nografiuli saqmianoba Tavdapirve-

lad koncentrirebuli iyo aWaris

mxareTmcodneobis biuroSi, rome-

lic Semdeg aWaris saxelmwifo muze-

umad gadakeTda. 1958 wels daarsda

baTumis samecniero-kvleviTi insi-

tituti, romlis erT-erT wamyvan sa-

mecniero ganyofilebad eTnografi-

is (eTnologiis) ganyofileba iTvle-

ba. ganyofilebam warmatebiT gaagr-

Zela aWaris pirveli eTnografiuli

eqspediciis dros dawyebuli savele

eTnografiuli SemkreblobiTi muSa-

oba, romelic meoTxedi saukunis man-

Zilze TiTqmis miviwyebuli iyo.

mxedvelobaSia gegmazomieri saeqspe-

dicio saqmianoba, romelic Catarda

da tardeba ara marto aWaris, aramed

misi mezobeli regionebis eTnologi-

uri SeswavlisaTvis. ganyofilebam

dRemde 50-mde eqspedicia Caatara

aRniSnul regionebSi. Sekrebili eT-

nografiuli masalebi (dRiurebis sa-

xiT), romlebic 350 erTeuls iTvlis,

inaxeba ganyofilebis fondebSi. am

masalebis safuZvelze gamoica 20-ze

meti monografia, 20 dargobrivi kre-

buli, Catarda da tardeba samecnie-

ro sesiebi da konferenciebi. es aris

qarTuli eTnologiuri mecnierebis

Zvirfasi SenaZeni, romelsac fasdau-

debeli mniSvneloba aqvs ara marto

aWaris, aramed saerTod samxreT-da-

savleT saqarTvelos mosaxleobis

tradiciuli da Tanamedrove yofis

SeswavlaSi.

winamdebare statia eZRvneba aWa-

ris pirveli eTnografiuli eqspedi-

ciis 80 wlisTavs. analogiuri Sina-

arsis statia Cvens mier daibeWda ga-

zeT `aWaraSi~ (2003 wlis 10 oqtombe-

ri) da igi mieZRvna am eqspediciis 70

wlisTavs. amave wlisTavs mieZRvna

2003 wlis oqtomberSi institutis

samecniero sesia, romelSic Tbili-

seli eTnologebic monawileobdnen.

eqspediciis 80 wlisTavs mieZRvneba

institutisa da xariton axvledia-

nis saxelobis saxelmwifo muzeumis

erToblivi samecniero sesia, rome-

lic uaxloes dReebSi Catardeba.

nodar kaxiZe

baTumis SoTa rusTavelis

saxelmwifo universitetis

niko berZeniSvilis institutis

eTnologiisa da sociologiuri

kvlevis ganyofilebis ufrosi,

institutis samecniero

sabWos Tavmjdomare,

istoriis mecnierebaTa doqtori

savele eTnografiuli kvleva-Ziebis istoriidan aWaraSi

(aWaris pirveli eTnografiuli eqspediciis 80 wlisTavis gamo)

Page 10: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

10 ooqqttoommbbeerrii

ggiiuullii bbeerriiZZee _ aWarisa da arTvinis vi-

laieTis subtropikuli zonis agrocenozTa al-

gofloris sistematika da ekologiuri aspeqti

samecniero xelmZRvanelebi:

-biologiis mecnierebaTa doqtori, sruli

profesori, oTar SainiZe

- ekologiis mecnierebaTa doqtori, sruli

profesori, aidin TofeqCioglu

Temis aqtualoba: wyalmcenareebs udidesi

mniSvneloba aqvT bunebaSi da saxalxo meurneo-

baSi. isini aqtiurad monawileoben mTel rig sa-

sicocxlo procesebSi; gamoiyenebian: adamianis,

uxerxemlo da xerxemliani cxovelebis sakvebad;

biologiur kvlevebSi; qimiur da msubuq mrewve-

lobaSi, medicinaSi, kosmosSi da sxv. wyalmcena-

reebs didi saxalxo-sameurneo mniSvnelobis

garda, axasiaTebT garkveuli naklovanebebi bu-

nebaSi, kerZod, cnobilia saxeobaTa garkveuli

jgufi, romelTa masiuri gamravleba iwvevs cal-

keuli hidroekosistemebis dabinZurebas, xolo

zogierTi mcenareuli da cxoveluri organizme-

bis daavadebas-toqsikacias.

imis gaTvaliswinebiT, rom aWara Taviseburi

orografiiTa da klimaturi pirobebiT gamoir-

Ceva, rac mTlianobaSi xelsayrel pirobebs uqm-

nis wyalmcenareTa gamravlebas da gavrceleba-

gansaxlebas, bunebrivia arsebul saxeobaTa

ricxvi realur sinamdviles ar Seesabameba. aR-

niSnuli ganpirobebulia imiTac, rom aWaraSi da

TiTqmis mTel saqarTveloSi agroekosistemebis,

gansakuTrebiT, niadagis, wylis mcenareebisa da

sasoflo sameurneo kulturebis algoflora

saerTod ar aris Seswavlili. aqedan gamomdina-

re, Tema aqtualuria, rogorc mecnieruli, ase-

ve praqtikuli Rirebulebis TvalsazrisiT.

kvlevis obieqti da mecnieruli siaxle:

kvlevis obieqts warmoadgens aWarisa da arTvi-

nis subtropikuli zonis agrocenozTa ekosis-

temebi (wyali, niadagi, mcenare) da maTi algof-

lora. doqtorantis mier pirveladaa Catarebu-

li aWarisa da arTvinis subtropikuli zonis ag-

roekosistemebis algofloris Seswavla. gamov-

lenilia wyalmcenareTa 521 saxeoba da 16 saxesx-

vaoba (forma). dazustebulia TiToeuli agroe-

kosistemebisaTvis damaxasiaTebeli, dominanti

da iSviaTi saxeobebi; wyalmcenareTa sezonuro-

ba; gamovlenil saxeobebs Soris aWaris algof-

lorisaTvis axalia 78 saxeoba, saqarTvelos al-

goflorisaTvis 17 saxeoba, xolo 10 saxeoba

SPiT aRiniSna. ZiriTad taqsonamde maTi dayvana

kvlav grZeldeba. calkeuli agroekosistemi-

saTvis dadginda wyalmcenareTa farTod gavr-

celebuli, dominanti da iSviaTi saxeobebi da

sezonuroba. saqarTvelos maStabiT pirveladaa

Seswavlili konsorciumis CamoyalibebaSi mona-

wile mikobiontTa roli.

praqtikuli mniSvneloba: disertaciis ma-

salebi SeiZleba gamoyenebuli iqnas agroekosis-

temebis algofloris kompleqsuri Seswavli-

saTvis, calkeul agrocenozTa algofloris mo-

nitoringisa da inventarizaciisaTvis. mopove-

buli floristuli monacemebi gamoyenebuli

iqneba wyalmcenareTa bankis SeqmnaSi wyalmce-

nareTa regionaluri siis Sedgenisas. miRebuli

monacemebi amdidrebs wyalmcenareTa biologiis

da ekologiis Sesaxeb codnas, rac mniSvnelov-

nad waadgeba studentebs algologiaSi, protis-

tologiaSi, botanikaSi da mcenareTa ekologia-

Si saleqcio kursis Seswavlisas.

mmiirraannddaa wweerrooZZee _ fitofagi mwerebis

ekologiuri Taviseburebani da maTi paTogeni

sokoebi aWaris subtropikul zonaSi

samecniero xelmZRvaneli:

avTandil murvaniZe soflis meurneobis aka-

demiuri doqtori, asocirebuli profesori

Temis aqtualoba: ekologiurad sufTa

produqciis miReba da ekologiuri meurneobis

principebi dafuZnebulia imaze, rom buneba me-

tad rTuli da gawonasworebuli sistemaa, rome-

lic uamrav urTierTdamokidebul elements Se-

icavs. yvelaferi dResac ar aris cnobili, mag-

ram dazustebiT SeiZleba iTqvas, rom mcenaris

srulyofili zrda da maRali mosavlianoba mra-

val ekologiur faqtorzea damokidebuli rom-

lis irgvliv uamravi organizmi poulobs TavSe-

safars. maTi umravlesoba mcenareebis ganviTa-

rebisaTvis metad mniSvnelovania da erTic rom

gamovricxoT, SeiZleba Seuqcevadi Sedegi mivi-

RoT. ase, magaliTad, pesticidebi mavneblebleb-

Tan erTad spoben im sasargeblo organizmebsac,

romelTa saSualebiTac xdeba mavneblebis bu-

nebrivi regulireba. aqedan gamomdinare, irRve-

va bunebaSi arsebul wonasworoba, es ki, Tavis

mxriv, “aavadebs” garemos.

mavneblebis afeTqebebi, daavadebebi, epide-

miebi da sxv. daavadebuli garemos Sedegia, rac,

Tavis mxriv, gavlenas axdens miRebuli produq-

ciis raodenobaze da mis xarisxze, sabolood ki

soflis meurneobis ganviTarebaze. amas Tan erT-

vis garemoze qimiuri naerTebis (pesticidebis)

uaryofiTi ekologiuri zemoqmedeba.

yovelive aman mavnebel-daavadebaTa winaaRm-

deg brZolisas, mavne biocidebisa da pesticide-

bis sxva alternatiuli nivTierebebiT an meTo-

debiT Secvlis moTxovnileba warmoSva. magram

mwerebis sasicocxlo procesebis, tyisa da kul-

turuli mcenareebis mavneblebis, daavadebaTa

gadamtani mwerebis ekologiis Seswavlis gareSe

SeuZlebelia maTTan racionaluri meTodebiT

brZola.

aRniSnulidan gamomdinare mcenaresTan aso-

cirebuli mwerebis aRweras, maT Soris yvelaze

meti mavneobiT gamorCeuli dominanti saxeobe-

bis dadgenas, ekologiis Seswavlas, maTi buneb-

rivi mtrebis gamovlenas, didi mniSvneloba aqvs

mcenareTa dacvis sakiTxebis racionaluri ga-

dawyvetisaTvis. miT umetes, rom es sakiTxi Cven-

Tan naklebad Seswavlilia da Sesabamisad didi

Teoriuli, praqtikuli da mecnieruli Rirebu-

leba aqvs.

mecnieruli siaxle: naSromis specifiku-

roba da originaloba isaa, rom doqtorantis mi-

er dazustda amerikuli TeTri peplis ekolo-

gia, Sedgenili iqna fenologiuri kalendari da

moxda regionis dayofa mavneblis gavrcelebis

kerebis mixedviT. pirvelad aWaris pirobebSi

dadginda mavneblis ricxobriobis cvalebado-

bis cikli dinamikaSi, savegetacio periodSi da

wlebis mixedviT. dazustda gazafxulze zamT-

ris diapauzidan peplebis gamofrenisa da Semod-

gomiT zamTris diapauzaSi gadasvlis vadebi.

Seswavlili iqna amerikul TeTri peplis buneb-

rivi mtrebi da maTi gamoyenebis SesaZleblobani

mavneblis ricxovnobis regulirebis saqmeSi.

praqtikuli mniSvneloba: naSromSi moce-

mul masalebs aqvs rogorc Teoriuli, aseve

praqtikuli mniSvneloba. radganac amerikuli

TeTri peplis gavrcelebis zonebis, fenologi-

uri vadebis, misi bunebrivi mtrebis Seswavlis

safuZvelze iolia maTi SesaZlo gavrcelebis

prognozireba, gamovlenili kerebis monitorin-

gi da sxv. rac mcenareTa dacvis specialistebs

da fermerebs saSualebas miscems sworad da

droulad dagegmon mavneblis winaaRmdeg brZo-

lis efeqturi RonisZiebebi.

mmzziiuurrii ggaabbaaiiZZee _ xorblis nacris gamom-

wvevi paTogenis virulenturi struqtura saqar-

TveloSi

samecniero xelmZRvanelebi:

biologiis akademiuri doqtori: lamziri

beraZe

biologiis mecnierebaTa doqtori, sr. pro-

fesori: oTar SainiZe

Temis aqtualoba: adamiani odiTganve did

yuradRebas aqcevda marcvlovnebs, gansakuTre-

biT ki xorbals, rogorc ZiriTad sakveb kultu-

ras. sasursaTo problemis gadawyvetaSi mas pir-

veli adgili uWiravs msoflioSi. xorblis geno-

fondis SenarCuneba, mosavlianobis amaRleba,

produqciis xarisxis gaumjobeseba da raciona-

luri gamoyeneba didi saxelmwifoebrivi mniSv-

nelobis problemaa.

xorblis maRali da xarisxiani mosavlis mi-

Rebas, sxvadasxva mavne organizmebTan erTad,

xels uSlis sokovan daavadebaTa gamomwvevi or-

ganizmebi. maT Soris sayuradReboa obligati

soko Blumeria (Erysiphe) graminis DC. f.sp. triticiMarch-i, romelic epifitotiurad vrceldeba da

mniSvnelovani ziani moaqvs. aRniSnuli daavade-

bis winaaRmdeg gamoiyeneba brZolis agroteqni-

kuri, sanitarul higienuri, fizikuri, qimiuri

da sxva RonisZiebebi, magram SedarebiT dabale-

feqturia. dReisaTvis mcenareTa dacvis erT-

erTi efeqturi da ekologiurad gamarTlebuli

meTodia daavadebebisadmi gamZle xorblis ji-

Sebis gamoyvana da warmoebaSi danergva. saqarT-

veloSi am mimarTulebiT kvlevebi ar Catarebu-

la ar aris Seswavlili xorblis qarTul jiSeb-

ze da qarTul endemur saxeobebze gavrcelebu-

li nacris gamomwvevi sokos virulenturi

struqtura da daavadebis mimarT gamZle genebis

Semcveli jiSebi. xSirad gamZleobis donorebad

iyeneben jiSebs an xazebs, romelTa genetika nac-

ris gamomwvevi sokos mimarT Seuswavlelia. aqe-

dan gamomdinare, Tema aqtualuria da rogorc

Teoriuli, aseve praqtikuli mniSvneloba aqvs.

mecnieruli siaxle: saqarTveloSi pirve-

lad dadginda xorblis nacris gamomwvevi sokos

Blumeria (Erysiphe) graminis DC. f.sp. tritici March-

is Sidasaxeobrivi mravalferovneba; sokos qar-

Tuli populaciis gavrcelebis areali, raione-

bisa da wlebis mixedviT (populaciur-geneti-

kur aspeqtSi Catarebuli sistematikuri kvleve-

bis Sedegad); cnobili gamZleobis genebis mqone

izogenuri xazebis gamoyenebiT SeviswavleT

xorblis nacris gamomwvevi paTogenis virulen-

turi struqtura; CavatareT xorblis qarTuli

jiSebis, qarTuli endemuri saxeobebis da msof-

lio koleqciis gamZleobis Canasaxovani plazmis

bankis imunologiuri Sefaseba paTogenis qarTu-

li populaciis mimarT; gamovavlinet, gamZleo-

bis efeqturi genebi, WeSmariti da savele gamZ-

leobis wyaroebi, sokos Blumeria (Erysiphe) gra-

minis graminis DC.f.sp.tritici March-is qarTul

populaciaSi dominirebuli da iSviaTi paToti-

pebi.

pirvelad saqarTveloSi molekuluri bio-

logiis meTodebis gamoyenebiT dadginda xorb-

lis nacris gamomwvevi sokos Blumeria (Erysiphe)graminis DC. f.sp. tritici March-is Sidasaxeobrivi

mravalferovneba, xolo populaciur-geneti-

kur aspeqtSi Catarebuli sistematikuri kvleve-

bis Sedegad am paTogenis qarTuli populaciis

gavrcelebis areali raionebisa da wlebis mixed-

viT; cnobili gamZleobis genebis mqone izogenu-

ri xazebis gamoyenebiT dazustda xorblis nac-

ris gamomwvevi paTogenis virulenturi struq-

tura; Catarda msoflio koleqciis gamZleobis

Canasaxovani plazmis bankis, qarTuli seleqciu-

ri xazebis da qarTuli endemuri jiSebis imuno-

logiuri Sefaseba parazitis qarTuli popula-

ciis mimarT; gamovlinda gamZleobis efeqturi

genebi, WeSmariti da savele gamZleobis wyaroe-

bi, sokos Blumeria (Erysiphe) graminis graminis

DC.f.sp.tritici March-is qarTul populaciaSi do-

minirebuli da iSviaTi paTotipebi.

praqtikuli mniSvneloba: xorblis nacris

mimarT gamovlenil gamZleobis efeqtur genebs,

rogorc WeSmarit da savele gamZleobis wyaro-

ebs, seleqcionerebi gamoiyeneben nacrisadmi

gamZle jiSebis gamoyvanisa da daraionebis

dros. miRebuli Sedegebi gaamdidrebs nacris

gamomwvevi sokos biologiis, ekologiis da gene-

tikis Sesaxeb codnas, rac studentebs mcenare-

Ta dacvis, fitopaTologiis, genetikisa da se-

leqciis saleqcio kursis safuZvlian Seswavla-

Si mniSvnelovnad daexmareba.

rreezzoo jjaabbnniiZZee

(gagrZeleba ixileT Semdeg nomerSi)

pirvelad aWaris istoriaSi _ rva qalbatoni

akademiuri doqtori agrarul mecnierebaSi

qveynis prioritetebs Soris agrarul dargs erT-erTi mniSvnelo-

vani adgili ukavia. dargis ganviTareba mniSvnelovanwilad dakavSi-

rebulia glexuri da fermeruli meurneobebis maRalkvalificiuri

specialistebiT uzrunvelyofaze. samwuxarod, dRemde sasoflo-

sameurneo sawarmoebi praqtikasTan orientirebuli agronomiuli ga-

naTlebis kadrebis naklebobas ganicdian. maT mimarT ki bazris

moTxovnileba dRiTidRe izrdeba. amitomacaa aqtualuri agraruli

ganaTlebis maRalkvalificiuri specialistebis momzadeba, romleb-

sac eqnebaT farTo Teoriuli da praqtikuli codna sasoflo-sameur-

neo kulturebis Tanamedrove mowinave teqnologiebiT warmoebis,

ekologiurad sufTa sakvebi produqciis miReba-realizaciis da agra-

ruli dargis marTvis saqmeSi. amasTan, saqarTvelos erovnuli inte-

resebis, qveynis agraruli politikis, SoTa rusTavelis saxelmwifo

universitetis misiis gaTvaliswinebiT, agraruli teqnologiebisa da

ekologiis fakulteti orientirebulia aRzardos Tanamedrove

moTxovnebis Sesabamisi kompetenciis mqone maRalkvalificiuri, kon-

kurentunariani specialisti, romelic martivad Seegueba cvalebad

profesiul garemos.

2008-2009 saswavlo wels universitetis reqtoris, profesor ali-

oSa bakuriZis didi ZalisxmeviTa da xelSewyobis Sedegad fakultet-

ze SemuSavda akademiuri umaRlesi ganaTlebis pirveli (bakalavria-

ti), meore (samagistro), da mesame (sadoqtoro) safexuris saganmanaT-

leblo programebi, sadac universitetSi fakultetebze Cairicxa

doqtorantebi specialobebis mixedviT. gamonaklisi arc agraruli

teqnologiebisa da agroekologiis fakulteti iyo, sadac ocamde abi-

turientma gaagrZela swavleba. maT daeniSnaT xelmZRvanelebi da da-

umtkicdaT samecniero Temebi.

saganmanaTleblo programis farglebSi, swavlis periodSi maT ga-

iares individualuri gegmiTa da debulebiT gaTvaliswinebuli yvela

komponenti da departamentebis sxdomebze winaswari aprobaciis Sem-

deg rekomendacia miecaT naSromebis sajaro dacvaze gasatanad, rome-

lic Zalzed SemWidrovebul vadebSi unda Catarebuliyo. sadiserta-

cio sabWos ZalisxmeviTa da debulebis zusti dacviT sistematurad

tardeboda sabWos sxdomebi, gamoiyo specialobebis mixedviT sam-sami

Semfasebeli. daigzavna orasamde werili, daibeWda oTxmocgverdiani

anotaciebi qarTul da inglisur enebze, reqtoris brZanebiT Seiqmna

TiToeul dacvaze cametkaciani specializebuli sadisertacio komi-

sia, romlis SemadgenlobaSi Seyvanilni iyvnen qveynis sxvadasxva

umaRlesi saswavleblebisa da samecniero kvleviTi institutebis ga-

moCenili mecnierebi da wamyvani specialistebi (saqarTvelos agra-

ruli universiteti, baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo universi-

teti, quTaisis akaki wereTlis saxelmwifo universiteti, Telavis

iakob gogebaSvilis saxelmwifo universiteti, sau-s Cais, subtropi-

kuli kulturebisa da Cais mrewvelobis instituti, baTumis botani-

kuri baRis, saqarTvelos soflis meurneobis saministrosa da sxva).

specializebul sadisertacio sabWos komisiis Tavmjdomareebad

dainiSnen da sxdomebs uZRvebodnen saqarTvelos soflis meurneobis

mecnierebaTa akademiis prezidenti, akademikosi guram aleqsiZe, sa-

qarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademiis mecnierebisa

da teqnikis ganyofilebis gamge, akademikosi elguja SafaqiZe, saqarT-

velos erovnuli akademiis wevr-korespondenti, sruli profesori

vano papuniZe, saqarTvelos soflis meurneobis mecnierebaTa akademi-

is akademikosi jemal kacitaZe, aWaris avtonomiuri respublikis sof-

lis meurneobis ministri, teqnikis akademiuri doqtori zaur futka-

raZe, saqarTvelos ekologiis mecnierebaTa akademiis akademikosi,

sruli profesori oTar SainiZe da am werilis avtori.

sadisertacio sabWos sxdomebze warmodgenili naSromebi Tavisi

aqtualobiT, mecnieruli siaxliT, praqtikuli mniSvnelobiTa da sak-

vlevi Temis irgvliv naSromebis gamoqveynebuli Sromebis SinaarsiT

imdenad mniSvnelovania, rom TiToeul maTganze SevCerdebi.

Page 11: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

11ooqqttoommbbeerrii

ggaammoossaaTTxxoovvaarrii ssiittyyvvaa

pprrooffeessoorr

aalleeqqssaannddrree jjaayyeellss m/wlis 16 seqtembers qarT-

vel mecnierTa rigebs, 86 wlis

asakSi gamoaklda istoriis mecni-

erebaTa kandidati, baTumis pedin-

stitutis (amJamad universitetis)

sazogadoebriv mecnierebaTa ka-

Tedris yofili gamge, profesori

aleqsandre iosebis Ze jayeli.

dagvrCenia erTi ram, kidev er-

Txel aRvniSnoT misi Rvawli da

damsaxureba erisa da qveynis, aWa-

risa da misi raionis winaSe da uka-

nasknel gzaze gavaciloT igi.

eris istoriaSi gamoCenil Tu

Cveulebriv adamianebs TavianTi

niWiT, erudiciiT, mamacobiT Tu

saTnoebiT, patiosnebiT, sityvisa

da saqmis erTianobiT, uangaro Sroma-garjiT Tu sxva zneobrivi Tvisebe-

biT garkveuli wvlili SeaqvT saerTo RirebulebebSi. erTi aseTTgani ba-

toni aleqsandre jayelicaa. aleqsandre STamomavalia istoriaSi cnobi-

li jayelTa gvarisa, romelic gamudmebiT ebrZoda mtrebs. sainteresoa,

rom uTanasworo brZolaSi jayelebis razmis gawyvetis Semdeg, erT-erT-

ma jayelma Tavi Seafara aWaras, kerZod xulos raionis jer sofel agaras,

Semdeg ki vaSlovanSi gadmovida da iq gamravlda. marto aleqsandres ba-

bua iunus jayeli da misi meuRle qalbatoni elmasi 150-mde namravls mo-

iTvlian. am STamomavalTa Soris iyo Cveni `samgloviaro iubilari~.

mZime, magram Sinaarsiani cxovrebis gza gamoiara man. daibada 1927 w.

25 ianvars xulos raionis sof. vaSlovanSi. aRiarebuli iusuf-ioseb ja-

yelis Sromismoyvare da patiosan ojaxSi. qveyana axali cxovrebis Senebis

ferxulSi iyo, 20-30-iani wlebis represiebi, meore msoflio omis siZne-

leebi. jayelebis welgamarTulma ojaxma SeZlo da xeli Seuwyo Svilis

aRzrdas da ganaTlebis miRebas. xulos pedsaswavlebis damTavrebis Sem-

deg, 1948 w. batonma aleqsandrem daamTavra SoTa rusTavelis saxelobis

baTumis saxelmwifo pedagogiuri institutis istoriis fakulteti da

daiwyo SromiTi saqmianoba. sxvadasxva dros muSaobda sofel kvatiisa da

qedlebis 8-wliani skolebis direqtorad, partiis xulos raikomis inst-

ruqtorad. amave raionis komkavSiris raikomis pirvel mdivnad, partiis

aWaris saolqo komitetis instruqtorad, daawinaures xulos raionis aR-

maskomis Tavmjdomared.

batoni aleqsandre, raionis sxva xelmZRvanelebTan (al. qoniaZe, ar-

Cil da simon beriZe, giorgi daviTaZe, griSa ToiZe, Salva CxaiZe, arCil

bolqvaZe, mixeil beriZe, eTer abulaZe, ioseb SavaZe da sxvebi) erTad,

principulad hkidebs xels xulos raionSi warsulis mavne gadmonaSTebis

daZlevas, ekonomikis, ganaTlebis, kulturis ganviTarebis sakiTxebis ga-

dawyvetas da warmatebebsac aRwevs. is zrunavs raionis Warbi mosaxleo-

bis problemebis gadasaWrelad _ saqarTvelos sxadasxva raionebSi gan-

saxlebisaTvis.

1961-1962 wlebSi batoni aleqsandre erTdroulad amTavrebs umaR-

les partiul skolasa da aspiranturas. 1967 wels daicva sakandidato di-

sertacia, istoriis mecnierebaTa pirveli kandidati gaxda xulos raio-

nidan. muSaobas iwyebs SoTa rusTavelis saxelobis baTumis saxelmwifo

pedagogiur institutSi leqtorad. iyo partbiuros mdivani. samecniero

sabWom igi 2-jer airCia sazogadoebriv mecnierebaTa kaTedris gamged,

rasac warmatebiT arTmevda Tavs. misi xelSewyobiT araerTma niWierma

axalgazrdam daamTavra aspirantura, daicva disertacia Tbilisis saxel-

mwifo universitetSi, gaikafa gza mecnierebis labirinTebSi moRvaweobi-

saTvis, mravalTagan erT-erTi me gaxlavarT. didi madloba Tqven, batono

aleqsandre. igi zrunavda sxvebze da Tavadac dainteresebuli iyo mTiani

raionis problemebis Seswavla-gadaWris gzebis ZiebiT. misi sadiserta-

cio Tema exeboda mTis problemebs aWaris magaliTze, rasac 14, xolo par-

tiuli mSeneblobis sakiTxebs 25 naSromi miuZRvna. Sromebi daibeWda Te-

zisebad an statiebad sxvadasxva umaRlesi saswavleblis SromebSi, gamo-

vida wignadac. Tavisi moRvaweobis bolo wlebSi, kaTedris sxva muSakeb-

Tan erTad, aleqsandre ikvlevda ekonomikis, politikis, kulturis, de-

mografiis sxvadasxva mniSvnelovan problemas. mas arasdros uRalatia

pedagogiuri da mecnieruli sindisisaTvis, axalgazrdobis aRzrdis di-

di saqmisaTvis, erTgulad emsaxureboda samSoblos.

al. jayeli patiosnebiT gamorCeuli pirovneba, lamazi- cxovrebiT,

fizikuri aRnagobiT- warmosadegi, darbaiseli kaci iyo, TavmdablobiT,

znekeTilobiT, ubraloebiT, maRali pasuxismgeblobiT, erovnuli tra-

diciebisadmi erTgulebiT aRiarebuli moqalaqe da mecnieri gaxldaT.

hqonda mSvidi xasiaTi, SeeZlo miteveba, gverdiT dgoma, ufros-umcro-

sobis institutis aqtiuri damcveli da gamtarebelic iyo.

baton aleqsandres 70-wliani cxovrebisa da moRvaweobis gza kaTed-

ris iniciativiTa da reqtoratis mxardaWeriT aRiniSna 1997 wels. dajil-

doebuli iyo ordeniT, medlebiT, aWaris umaRlesi sabWos sapatio sige-

liT, 2007 wlidan gavida pensiaSi.

batonma aleqsandrem nayofieri saswavlo pedagogiur da samecniero

moRvaweobasTan erTad Seqmna kargi ojaxi. man Tavisi bedi daukavSira aR-

niSnuli gvaris Rirseul warmomadgenels, profesiiT eqims, qalbaton na-

dide qiqavas, aRzardes ori Svili: merabi da nato da 5 SviliSvili. Svi-

lebma miiRes ganaTleba, daojaxebuli arian da agrZeleben gvarsa da oja-

xis tradiciebs.

meuRlis jer avadmyofobam, Semdeg adre gardacvalebam, aleqsandre

uRlis calad datova, ramac imoqmeda mis janmrTelobaze da bolos mous-

wrafa sicocxle. aleqsandres pirovnuli Tvisebebi, misi kaikacoba, naTe-

li xsovna, didxans gahyveba ojaxis wevrebs, naTesaobas, axloblebs, me-

gobrebs, pedinstitutis Tu universitetis ufrosi Taobis kolegebs, maT

aRzrdilebs.

batono aleqsandre, Seni wasvliT dagvwyvite guli, magram albaT, ga-

axare mSoblebi da meuRle.

gpirdebiT, sicocxlis bolomde ar dagiviwyebT Seni megobrebi. mSvi-

dad iZine sasufevelSi. msubuqi iyos Sens gulze nayari mSobliuri miwa.

Zvirfaso da dauviwyaro batono aleqsandre. aq kargi kaci iyav, iqac naTe-

li dagidges, ufroso Zmao da megobaro.

sseerrggoo dduummbbaaZZee,

istoriis mecnierebaTa doqtori,

profesori

fizikis calkeuli sakiTxe-

bis Seswavlisas studentebis

mxridan xSirad ibadeba iseTi

kiTxvebi, romlebzedac srul-

yofili pasuxis gacema zogjer

leqciis formatidan gamomdina-

re, zogjer drois ukmarisobis

gamo, ver xerxdeba. erT-erTi

aseTi saintereso kiTxvaa: SeiZ-

leba Tu ara droSi mogzauroba?

da saerTod, ra aris dro? sta-

tiis farglebSi me Sevecade am

kiTxvebze gameca mecnierulad

dasabuTebuli pasuxi. vimedov-

neb, studentebisaTvis da ara

mxolod studentebisaTvis, ga-

sagebi da saintereso iqneba.

garkveulwilad yvela mamaka-

ci, qali Tu bavSvi am planetaze

droSi mogzaurobas axorciele-

ben. mogvwons Tu ara Cven yvelani

TandaTanobiT gavdivarT gzas da-

badebidan sikvdilamde da ukan

dabrunebis saSualeba ar gveZle-

va, magram Cven ar SegviZlia momav-

lis naxva. Tu SegviZlia?... ra mox-

deba Tu SevZlebdiT davbrunebu-

liyaviT ukan warsulSi da vyofi-

liyaviT uaxloesi warsulis

TviTmxilvelebi an kidev gavemg-

zavroT momavalSi Cveni momavali

bedis sanaxavad... warmoidgineT,

rom vipoveT gasaRebi, romliTac

saSualeba mogvecema Cvens Tval-

win gadaiSaolos istoriis furc-

lebi. umravlesobisaTvis yvela-

ze did samwuxaro movlenad iTv-

leba axlo adamianis dakargva.

drom, romelic Cven vatareT bav-

SvobaSi Cvens bebiebTan, babueb-

Tan da a.S. mogviyvana dRevande-

lobamde. Cven xSirad gviCndeba

maTi xelmeored naxvis survili,

an ukan dabrunebis survili, raTa

maT vaCvenoT is, Tu rogorebi gav-

xdiT. es ararealur sizmars

hgavs... magram nuTu marTla mxo-

lod ganuxorcielebeli sizma-

ria? SeuZlia mecnierebas daang-

rios kedeli warsulsa da awmyos

Soris? am kiTxvaze pasuxi rom

gavceT saWiroa gavigoT TviT

drois buneba. es bevrad rTulia

vidre erTi SexedviT Cans.

ai ras ambobs stif jefersoni

mecnieri atomisti da drois Zi-

riTadi mfarveli: ?iToeuli

Cvengani vTvliT, rom viciT ra

aris dro, is miedineba Cvensgan

damoukideblad, Cven vberdebiT,

rac iyo guSin ar meordeba dRes

da a.S. magram ar mgonia, rom rome-

lime Tqvengani imis miuxedavad

fizikosebi xarT, Tu Cveulebrivi

adamianebi, realurad xvdebodes

ra aris dro... stivi muSaobs ko-

lorados standartebisa da teq-

nologiebis nacionalur insti-

tutSi, romelic msoflios eqvsi

laboratoriidan erT-erTia, ro-

melic aTanxmebs da adgens erTian

msoflio dros. aq arsebuli ato-

muri saaTebi zomaven atomebis

birTvul rxevebs. es saaTebi as-

ruleben 9000 rxevas wamSi, rome-

lic nanowamis aTi memilionedi

nawilia. isini zomaven droiTi in-

tervalis sixSires 16 ricxviani

sizustiT. ratom gaxda saWiro ase

didi sizustiT drois gansazRv-

ra? aris ramdenime mizezi... zogi-

erTi mecnierul xasiaTs atarebs,

zogic Zalian praqtikulia. maga-

liTad navigaciis sistemebSi xe-

lovnur TanamgzavrebSi atomuri

saaTebis gamoyeneba didi sizus-

tiT obieqtis mdebareobis gan-

sazRvris saSualebas iZleva. dro

ar miedineba ise, rogoradac Cven

mas aviTvliT. dro universaluri

ar aris. is personaluria. ra

droa axla? es damokidebulia

imaze Tu sad vimyofebiT, da ra

mdgomareobaSia dedamiwa Cvens

fexebqveS... yovelTvis rodesac

saaTs vaTavsebT Zlier gravita-

ciul velSi saaTi neldeba. deda-

miwa iqceva drekadi burTis

msgavsad. yoveldRe rodesac ad-

gili aqvs miqcevebsa da moqcevebs

dedamiwa deformirdeba rogorc

burTi da dedamiwis zedapiri

Cvens fexebs qveS ganuwyvetliv

moZraobaSia. yvelaferi damoki-

debulia imaze, romel nawilSi

vimyofebiT. Tu saaTs dedamiwis

zedapiridan erT metr simaRleze

avwevT gravitaciuli Zalebis

moqmedeba Sesustdeba da saaTi

daiwyebs SedarebiT swraf svlas.

es Zalian kargad gamoCndeba maRa-

li sizustis saaTebze, romlebic

aCveneben dros 17 cifris sizus-

tiT. aseTi saaTebiT Cven davina-

xavT, Tu rogor icvleba saaTis

siCqare, zogjer Seneldeba, zog-

jer aCqardeba imis da mixedviT

Tu rogor moZraobas asrulebs

dedamiwis zedapiri Cvens qveviT.

adamianebi ver vamCnevT saaTis

siCqaris aseT mcire cvlilebas,

magram atomuri saaTebiT es Se-

saZlebelia. am saaTebiT SesaZle-

belia wamis dayofa miliard nawi-

lad da Cvenc saSuleba gveZleva

davinaxoT rogor icvleba dro.

sivrce da dro mWidrod aris

erTmaneTTan dakavSirebuli. mec-

nierebi mividnen im daskvnamde,

rom sivrce da dro erTi mTliania

da ara sxvadasxva parametri. gra-

vitacia anelebs dros da es aris

droSi mogzaurobis gasaRebi. ro-

ca Cven vtovebT gravitaciul

vels CvenTvis da Cveni megobrebi-

saTvis dro sxvadasxvagvarad mie-

dineba. es cvlileba ki gansakuT-

rebiT SesamCnevia, rodesac vmoZ-

raobT didi siCqariT. maSasadame

droSi mogzaurobis moyvarulebi

daxetialoben Cvens irgvliv. kos-

monavti sergei krikaliovi war-

moadgens msoflioSi erT-erT

udides droSi mogzaurs. man 803

dRe gaatara xomaldze romelic

moZraobda 27 000 km/sT siCqariT.

is swarafad gadaadgildeboda

aramiwir gravitaciul velSi, ami-

tom dro misTvis nela miedinebo-

da vidre CvenTvis. vinaidan misT-

vis dro sxvagvarad miedineboda,

mas mieca saSuleba momavalisaT-

vis Seexeda wamis 48-e nawiliT ad-

re. ra Tqmaunda es arc Tu STam-

beWdavia, magram Tu mas kidev uf-

ro avaCqarebT daaxloebiT sinaT-

lis siCqaris maxlobeli siCqa-

riT, yvelaferi araCveulebrivi

da ucnauri gaxdeba. Tu is am pi-

robebSi imoZravebda mTeli weli,

dedamiwaze dabrunebisas aRmoa-

Cenda, rom dedamiwa 10 wliT uf-

rosi gaxda, maSin rodesac mas

mxolod 12 Tve moemata.

kidev erTi Tanamedroveobis

drois manqana aris giganturi ad-

ronuli kolaideri evropaSi.

msoflioSi elementaluri nawi-

lakebis yvelaze didi amaCqarebe-

li. aTasamde mecnieri msoflios

sxvadasxva qveynidan da maT Soris

saqarTvelodan atomur nawila-

kebs droSi mogzaurebad aqceven.

mecnierebi protonebs aCqareben

TiTqmis sinaTlis siCqaremde da

Semdeg ajaxeben erTmaneTs. daja-

xebisas afeTqebis Sedegad warmo-

iqmneba elementaluri nawilake-

bi, romlebic cocxloben mxolod

wamis memilioned nawilSi. magram

kolaiderSi es wamis nawilebi

Cvens dromde iweleba. kolaide-

ris 27 kilometrian wreze TiTq-

mis sinaTlis siCqariT moZravi

protonebi veRad aCqardebian ki-

dev ufro swrafad. dro maT irgv-

liv ki ar neldeba, ubralod maTi

wamebi ufro xangrZlivi xdeba,

amitom garkveuli mosazrebiT,

protonebi, romlebic trialeben

kolaidaris wreze moZraoben

droSi da dro maTvis nela miedi-

neba. protonebis droSi mogzau-

robis SesaZlebloba aris erTgva-

ri demonstrireba imisa, rom

Cvenc SegviZlia droSi gadaadgi-

leba. ramodenime aTeuli weliwa-

dis Semdeg xomaldebi romlebic

sinaTlis maxlobeli siCqariT

imoZraveben da SeZleben varskv-

lavebamde mifrindnen sul raRac

10 weliwadSi, bortze myofi pi-

lotisaTvisac 10 weli gaivlis,

magram dedamiwaze es TiTqmis 1000

wlis tolfasi iqneba. piloti

dabrundeba sruliad sxva samya-

roSi - momavalSi. maSasadame mog-

zauroba momavalSi SesaZlebelia,

magram nuTu es aris bileTi mxo-

lod erTi mimarTulebiT. SegviZ-

lia Tu ara ganvaxorcileoT oc-

neba, romelic ukavSirdeba mogza-

urobas momavlidan warsulSi?

aucilebeli teqnologiebis dax-

marebiT xomaldebs SeuZliaT mo-

mavalSi Cveni gadayvana, magram

SevZlebT Tu ara mogzaurobas

warsulSi? SesaZloa es arc Tu ise

rTulia, rogorc erTi SexedviT

Cans, radgan Cven gars gvakravs

warsuli... ubralod davfiqrdeT,

sinaTlis siCqare Seadgens 299 000

km/sT, magram imisaTvis, rom si-

naTlis sxivi moxvdes magaliTad

mzis zedapiridan dedamiwis zeda-

piramde saWiroa dro, romelic

daaxloebiT 8 wuTs Seadgens. ma-

(gagrZeleba me-12 gverdze)

ra aris dro da SeiZleba Tu ara droSi mogzauroba?

Page 12: konferencia tempusis proeqtis egidiT · 2014-09-10 · (PICQA). proeqti 2010 wels dafinansda. proeqtis koordinatoria germaniis maTematikis, sabunebismetyvelo mecnierebaTa da inJineriis

Sasadame Cven mudmivad vxedavT

warsuls. imisaTvis raTa sinaTlem

gadalaxos 30 sm manZili dasWir-

deba wamis 30 memiliardedi nawi-

li, amitom bunebrivia 30 sm man-

Zilze gverdiT mjdomi adamiani

Cvensgan yovelTvis imyofeba wamis

30 memiliardedi nawiliT warsul-

Si. rac ufro didxans vuyurebT

cis TaRs, miT ufro Rrmad vixede-

biT warsulSi. xelovnuri Tanamg-

zavrebiT gadaRebuli iqna samya-

ros kideebi, romlebic Cvengan im-

yofebian 30 miliardi sinaTlis

weliT, rac martivi gaTvlebiT

rom vTqvaT 30 miliardi wliT ad-

reuli warsulia. Cven mudmivad

viyurebiT warsulSi, magram SeiZ-

leba Tu ara ufro Rrmad wasvla?

Tu ainSteins davujerebT dro

sivrces gavs. radgan sivrce arse-

bobs aq da axla, Sesabamisad droc

arsebobs aq da axla.

kaliforniis teqnikuri uni-

versitetis fizikosi Son karoli

ambobs: fizikosebs uyvarT usas-

ruloba, isini amboben, rom mTeli

samyaro, sivrce da dro romelSi-

dac cven vcxovrobT realuria,

Cven varsebobT droiTi kontinuu-

mis sxvadasxva momentebSi da sxva-

dasxva momentebSi aRviqvamT sxva-

dasxva sagnebs. drois mimdinareo-

basTan erTad momavalic realuri

xdeba, is mudmivad arsebobs Cvens

irgvliv, rogorc warsuli da awm-

yo. droTa ganmavlobaSi Cven gavi-

gebT ra xdeba momavalSi, magram is

xdeba aranakleb realuri rogorc

warsuli da awmyo. momavali arse-

bobs iseve, rogorc warsuli da

awmyo.

dro trialebs Cvens irgvliv,

magram SegviZlia Tu ara gadavx-

teT awmyodan warsulSi? SesaZloa

ainStainma gvaCuqa xerxi, romli-

Tac SeiZleba ukan davbrundeT.

samuSaosaken mimavalma tramvaiSi

mjdomma Sexeda saaTs da mixvda,

rom dro damokidebulia imaze sad

vimyofebiT da ra siCqariT gadava-

adgildebiT. dro es meoTxe gan-

zomilebaa, romelic mimagrebu-

lia sigrZiT, siganiTa da siRrmiT

sivrciT ganzomilebebTan. ramo-

denime wlis Semdeg ainStaini See-

cada Seeqmna kosmosis maTematiku-

ri ruka gravitaciuli velis siv-

rce-droze gavlenis safuZvelze.

man daamtkica, rom sivrce-dro

gamrudebulia. Tu samyaro gamru-

debulia, SesaZlebelia mis gav-

liT Seiqmnas xidebi an gasasvle-

lebi, romlebic droSi mogzauro-

bis SesaZleblobas mogvcems. aseT

daskvnamde mivida maTemakuri ge-

niosi kurt gedeli 1949 wels. ge-

deli iyo ainStainis axlo megoba-

ri da Seecada gaego, gaxdeboda

Tu ara msgavsi gamoTvlebi droSi

mogzaurobis safuZveli. aRmoCn-

da, rom ... ki. Tu samyaro ibrunebs

Tavisi RerZis irgvliv, xo-

lo Cven viqnebiT uZravi,

Cven SevZlebT gadavadgil-

deT samyaros nebismier

droSi da sivrceSi. es araC-

veulebrivi aRmoCenaa, mag-

ram Cven viciT, rom samya-

ro ar brunavs... xolo

brunvis gareSe SeuZlebe-

lia droSi mogzauroba. ge-

delis gadawyveta ararea-

luri armoCnda, magram mis-

ma radikalurma azrovne-

bam mkvlevarebis axal Tao-

bas gansxvavebuli azrov-

nebis safuZveli Cauyara.

profesori frenk teple-

ri iyo erT-erTi fizikos

novatori, romelic gahyva

gedelis mosazrebebs... is ambobs:

Cven ar SegviZlia davabrunoT sam-

yaro, is an brunavs an ara, magram

Cven SegviZlia gavakeToT raRac

naklebad grandiozuli masSta-

biT. man aCvena, rom Tu SevqmniT

mbrunav cilindrs, misi saSuale-

biT SesaZlebelia gavxsnaT arxebi,

romliTac SesaZlebeli gaxdeba

warsulSi dabruneba. tepleris

giganturi cilindri aerSi daki-

debul mdgomareobaSi brunavs

TiTqmis sinaTlis siCqariT. sivr-

ce gardaiqmneba droSi, xolo dro

sivrceSi da orive mWidrod ix-

larTeba cilindris SigniT. mii-

Reba, rom cilindris wris

gaswvriv moZraobisas Cven

vbrundebiT ukan warsulSi.

tepleris Sroma ?rois manqa-

nis Seqmnis Sesaxeb redaqto-

rebma ar gauSves dasabeWdad,

radgan daiwunes naSromis sa-

Tauri miiCnies ra is Zalian

ambiciurad, amitom tepler-

ma Secvala Sromis saTauri

mbrunavi cilindrebi da

msoflio kavSirebis globa-

luri darRvevis SesaZleb-

loba . mogvianebiT teplerma aR-

moaCina, rom mis ideas aqvs ramde-

nime xvreli. is mixvda, rom miuxe-

davad imisa, rom mbrunavi cilind-

ris ageba SesaZlebelia, ainStai-

nis gantolebis amoxsna ararelis-

turia, radgan es cilindri unda

iyos usasrulo, romlis Seqmnac

iseTive rTulia, rogorc samya-

ros Seqmna, e.i. SeuZlebelia.

SesaZlebelia tepleris mbru-

navi cilindri ar moqmedebs, mag-

ram samyaroSi arsebobs didi obi-

eqtebi saxelwodebiT - Savi xvre-

lebi, romlebic brunaven TiTqmis

sinaTlis siCqariT. Savi xvrelebis

kolosaruli gravitacia STanT-

qavs fizikis yvela kanons. nuTu

warsulSi dabrunebis saidumloe-

ba Savi xvrelebis siRrmeebSia. Savi

xvrelebi arabunebrivad masiuri

obieqtebia, romlebic gabneulia

mTels samyaroSi. Savi xvrelis ko-

losaruli gravitacia aCqarebs

sivrcesa da dros imaze Cqara vid-

re nebismieri cnobili astronomi-

uli obieqti. SeiZleba Tu ara Savi

xvrelebis Tvisebebis gamoyeneba

drois deformirebisaTvis da SeiZ-

leba Tu ara misi saSualebiT dro-

Si mogzauroba? Savi xvreli drois

manqana araa... Tu movxvdebiT mis

kolosalur gravitaciul velSi,

maSinve gamovesalmebiT sicocx-

les, magram jer-jerobiT ucnobia

ra movlenasTan gvaqvs saqme Savi

xvrelis siRrmeebSi. Savi xvreli es

aris bileTi erTi miarTulebiT,

Tu masSi movxvdebiT ukan veRar

davbrundebiT, maSasadame Savi

xvrelebi ver dagvexmareba. mag-

ram ai kidev erTi kosmosuri

anomalia romelsac xSirad ax-

seneben fantastebi Savi Wiawer-

tilebi, rogorc jadosnuri xi-

debi SesaZloa dagvexmaros siv-

rcesa da droSi gadaadgilebSi.

Tu movxvdebiT Sav Wiawerti-

lebSi SeiZleba aRmovCndeT

sxva adgilas da dros, magram

Cven ar gvaqvs maTi arsebobis

damadasturebeli faqtebi,

Tumca maT ukan aris myari mec-

niereba. am Savi Wiawertilebis Se-

saxeb imaze meti aravin ar icis vid-

re fizikos novatorma kiptorma.

is gvixsnis: ?armoidgineT Cveni

samyaro gavs vaSls. rogorc viciT

vaSlia Wias SeuZlia gaRrRnas vaS-

li erTi bolodan meore bolosa-

ken. Tu maT msgavsad SevqmniT am-

dagvar xvrelebs SeiZleba aRmovC-

ndeT samyaros erTi ganzomilebi-

dan meoreSi. Tu isini arseboben

Savi Wiawertilebi atomebze mcire

unda iyos. Tu gvsurs maT gavliT

gavideT, aucilebelia isini gava-

farTovoT da davafiqsiroT aseT

mdgomareobaSi. Savi Wiawertile-

bis gasafarToeblad saWiroa ener-

giis arabunebrivi raodenoba, Ta-

nac ara Cveulebrivi, aramed uar-

yofiTi energia. es antigravitaci-

uli energiaa, romelic ganizidavs

materiasa da sivrces da ar aZlevs

gravitacias Caylapos Savi Wiawer-

tilebi. kiptori Tvlis rom mec-

nierTa umravlesoba ubralod

uaryofs uaryofiTi energiis ar-

sebobas, magram realurad aseTi

energia laboratoriebSi warmoim-

neba TiTqmis yoveldRe. umniSvne-

lo odenobis uaryofiTi energia

aramdgradia, magram mainc ener-

giaa. fundamenturi sakiTxi mdgo-

mareobs imaSi, rom SesaZlebelia

Tu ara progresulma mecnierebam

Seqmnas sakmarisi raodenobis uar-

yofiTi energia, raTa gaafarTo-

von Savi Wiawertilebi da SevuSvaT

masSi adamiani. am kiTxvaze pasuxi

ucnobia.

riCard gotma moaxmara mrava-

li aTeuli weli droSi mogzauro-

bis problemis mogvarebas. gotis

droiTi manqana iyenebs gravitaci-

as, raTa Seqmnas kosmosuri simebi.

kosmosuri simebi viwro energeti-

kuli Zafebia, romlebic gadis sam-

yaros gavliT. misi mosazrebiT,

sinaTles ver gavuswrebT, magram

Tu mas CavuWriT gzas SeiZleba da-

vaswroT sinaTlis sxivs. aravin ar

icis arsebobs Tu ara kosmosuri

simebi, Tumca fizikosTa umrav-

lesoba Tvlis, rom isini arian.

zogierTi simi moklea, zogierTi

grZeli, magram yvela maTgans gaaC-

nia arabunebrivi gravitacia, xo-

lo iq sadac aris aseTi gravitacia

aris Sansi Seiqmnas xidebi drosa

da sivrceSi. magram aris erTi

problema. kerZod, Tu ori didi

siCqariT moZravi kosmosuri simi

TanxvedraSi moxvdeba maT SeiZle-

ba Seqmnan Savi xvreli. Cven SeiZ-

leba daviRupoT gadaadgilebis

Semdeg an manamde sanam movxvdebiT

kosmosur simSi. amasTan es simebi

SeiZleba iwonidnen vTqvaT Cveni

galaqtikis naxevars, rac CvenTvis

miuwvdomelia da SeiZleba CavTva-

loT, rom mxolod umaRlesi civi-

lizaciisaTvis aris SesaZlebeli.

mecnierebi Tvlian rom

droSi mogzaurobis gasaRebi

SeiZleba iyos kvanturi gra-

vitaciis kanonebSi, romlebic

bolomde Seswavlili da aRq-

muli ar aris. Cven viciT ro-

gor moqmedebs gravitacia

Cvenze, makroskopul sagneb-

ze, magram Cven ar viciT ro-

gor moqmedebs gravitacia

kvantur doneze. rogorc Cans

ainStainis sivrce-droiT

kontinuumSi droSi mogzau-

roba ararealuria, magram arse-

bobs sxva samyaro da sxva fizika,

sadac yovelTvis ar aris vargisi

ainStainis racionaluri wesebi. es

aris atomis SigniT samyaro, sadac

boboqrobs kvanturi meqanikis ka-

nonebi. kvanturi meqnika amtki-

cebs, rom rodesac nawilaks ver

vxedavT is SeiZleba imyofebodes

yvelgan, xolo roca vxedavT is

erT adgilzea. kvanturi meqanikis

erT-erTi ucnaurobaa araloka-

luroba, roca ori nawilaki myisi-

er gavlenas axdens erTmaneTze ma-

Sinac ki, roca erTmaneTisagan

mravali kilometriT aris daSo-

rebuli. kvanturi aralokaluro-

ba mecnierulad dasabuTebulia.

Sveicariis banki afinansebs

kvlevebs, romlis mizania kvantu-

ri aralokalurobis safuZvelze

Seiqmnas gautexavi kompiuteruli

dacvis meqanizmebi. kvlevebs xel-

mZRvanelobs profesori nikolas

gisoni. misi kvlevebi fotonebis

sinqronizaciaze iZleva Semdegi

daskvnebis keTebis safuZvels.

Tu raime saxiT gavlenas movax-

denT erT fotonze msgavs gavle-

nas ganicdis meore fotonic, ro-

melic SesaZloa misgan sakmaod

moSorebiT iyos. es ori fotoni

garkveulwilad warmoadgens erT

mTlians. giseni mTels JenevaSi

daqselili optikirboWkovani ka-

belis gavliT agzavnida fotonur

signalebs. kabelis erT boloze

fotonTa zemoqmedebas axdenda

lazeriT da imavdroulad zemoq-

medebas ganicdida kabelis me-

ore bolos fotonebic. TiT-

qos araferi ar moZraobs, ad-

gili ar aqvs energiis gacvlas,

magram amis miuxedavad nawila-

kebi rogorRac gadascemen in-

formacias erTmaneTs. ainSta-

ini am movlenis asaxsnelad

xmarobda termins ucnauri

moqmedeba manZilze. zogierTi

mecnieri Tvlis, rom kvanturi

aralokaruloba SeiZleba ga-

moyenebuli iqnas informaciis

gacvlisaTvis drois gavliT.

am ideas amuSavebs da swavlobs va-

Singtonis universitetis fiziko-

si jon krameri. isic gisenic

msgavsad eqsperimentebs atarebs

rTul fotonebze, romelTaTvi-

sac aralokaluroba iyo damaxasi-

aTebeli. is cdilobs gaagzavnos

signalebi awmyodan axlo warsul-

Si. Tu krameris mowyobiloba amu-

Savdeba SesaZlebeli iqneba gag-

zavnili iqnas signali awmyodan

warsulSi gagzavnidan wamis memi-

lioned nawilis Semdeg. amiT Se-

saZloa damtkicdes, rom movlena

momavalSi gavlenas axdens movle-

naze warsulSi marTalia. Tu es

damtkicda iqneba didi garRveva

mecnierebaSi, didi garRveva ko-

munikaciis industriaSi, medici-

naSi da yvela sferoSi. magram kra-

meri miiCnevs, rom eqsperimenti

ar iqneba warmatebuli, radgan bu-

neba ar moisurvebs, rom Cven ga-

vagzavnoT informacia warsulSi.

erTi sityviT, drois aRqma da

fizikuri buneba jer kidev sakma-

risad ar aris Seswavlili. CavTva-

loT rom odesRac ukeT gavecno-

biT drois saidumloebas, mas Sem-

deg rac amovxsniT kvanturi gra-

vitaciis amocanas, SevZlebT ava-

goT moqmedi drois manqana da....

Semdeg? ras SevcvliT warsulSi?

pasuxi ucnobia. mecnierebi Tvli-

an, rom Tu droSi mogzaurebi ra-

Rac gziT moxvdebian warsulSi

isini ukve warsulis nawilebi gax-

debian da ver SeZleben mis cvli-

lebas.

amrigad, momavalSi mogzauro-

ba SesaZlebelia, magram es aris bi-

leTi erTi mimarTulebiT. mogza-

uroba warsulSi Teoriulad Se-

saZlebelia, magram praqtikulad

SeuZlebelia, radgan teqnologia,

romelic amisaTvis aris saWiro,

bevrad aRemateba Tanamedrove Se-

saZleblobebs.

nugzar RomiZe

fizikis departamentis

sruli profesori

12 ooqqttoommbbeerrii

gazeTi daibeWda

gamomcemloba

`samSobloSi~

2 18 07 76; 5 99 95 31 90

mis.: q. Tbilisi,

robaqiZis 7

C M Y K

(dasawyisi me-11 gverdze)

redaqtori:

ioseb sanikiZe

specialisti

nestan mamuWaZe

ra aris dro da SeiZleba Tu ara droSi mogzauroba?