Konflikt Konflikt wewnątrzpsychicznywewnątrzpsychiczny

Jarosław GliszczyńskiJarosław Gliszczyński wykład trzeciwykład trzeci

KONFLIKT KONFLIKT WEWNĄTRZPSYCHICZNY WEWNĄTRZPSYCHICZNY

Oznacza walkę pomiędzy Oznacza walkę pomiędzy różnymi siłami lub różnymi siłami lub strukturami wewnątrz strukturami wewnątrz psychiki.psychiki.

U podstaw nerwicy leżą U podstaw nerwicy leżą przede wszystkim przede wszystkim konflikty konflikty nieświadome.nieświadome.

Rodzaje konfliktówRodzaje konfliktów

Z punktu widzenia strukturalnego Z punktu widzenia strukturalnego konflikty mogą być:konflikty mogą być:

1/ wewnątrzsystemowe1/ wewnątrzsystemowe 2/ międzysystemowe2/ międzysystemowe Ad.1/ w opozycji do siebie pozostają Ad.1/ w opozycji do siebie pozostają

elementy stanowiące części tej samej elementy stanowiące części tej samej struktury psychicznej (instancji)struktury psychicznej (instancji)

Ad.2/ w konflikcie pozostają elementy Ad.2/ w konflikcie pozostają elementy różnych struktur (instancji)różnych struktur (instancji)

Wg Freuda prawie zawsze Wg Freuda prawie zawsze jedną ze stron konfliktu jest jedną ze stron konfliktu jest popęd seksualny.popęd seksualny.

Konflikt podstawowy Konflikt podstawowy wywodzi się z kompleksu wywodzi się z kompleksu Edypa.Edypa.

Nerwica dziecięcaNerwica dziecięca U podłoża wszystkich nerwic leży U podłoża wszystkich nerwic leży nerwica nerwica

dziecięca.dziecięca. Jest to zespół zaburzeń psychicznych wspólny dla Jest to zespół zaburzeń psychicznych wspólny dla

wszystkich ludzi (uniwersalny) gdy staja oni wszystkich ludzi (uniwersalny) gdy staja oni wobec kompleksu Edypa.wobec kompleksu Edypa.

Nerwica dziecięca nie może być rozumiana jako Nerwica dziecięca nie może być rozumiana jako zespół objawów klinicznych.zespół objawów klinicznych.

Można ją rozumieć dwojako:Można ją rozumieć dwojako: 1/ Jako prototyp konfliktu wewnątrzpsychicznego 1/ Jako prototyp konfliktu wewnątrzpsychicznego

w przebiegu kompleksu Edypaw przebiegu kompleksu Edypa 2/ Jako konstrukt teoretyczny odnoszący się do 2/ Jako konstrukt teoretyczny odnoszący się do

wewnętrznej struktury i organizacji dziecięcej wewnętrznej struktury i organizacji dziecięcej osobowości będącej rezultatem tego konfliktu osobowości będącej rezultatem tego konfliktu (czyli charakter jako struktura obron, zespół (czyli charakter jako struktura obron, zespół kompromisów, struktury ego)kompromisów, struktury ego)

Nerwica dziecięca jest bazą dla Nerwica dziecięca jest bazą dla późniejszej nerwicy wieku dorosłego.późniejszej nerwicy wieku dorosłego.

Konflikt wtórny (aktualny) uruchamia konflikt Konflikt wtórny (aktualny) uruchamia konflikt podstawowy (pierwotny).podstawowy (pierwotny).

W późniejszym rozwoju psychoanalizy coraz W późniejszym rozwoju psychoanalizy coraz większą wagę zaczęto przykładać do tego, że większą wagę zaczęto przykładać do tego, że konflikty mogą się również tworzyć w konflikty mogą się również tworzyć w preedypalnych stadiach rozwoju.preedypalnych stadiach rozwoju.

W tworzeniu konfliktów biorą wtedy udział W tworzeniu konfliktów biorą wtedy udział niedojrzałe formy rozwoju ego i super-ego - niedojrzałe formy rozwoju ego i super-ego - ich ich zwiastuny.zwiastuny.

Wynika z tego, że u pacjentów nerwicowych Wynika z tego, że u pacjentów nerwicowych mogą występować konflikty o charakterze mogą występować konflikty o charakterze preedypalnym, a u pacjentów głębiej preedypalnym, a u pacjentów głębiej zaburzonych mogą występować też typowe zaburzonych mogą występować też typowe konflikty edypalne. konflikty edypalne.

Konflikt neurotycznyKonflikt neurotyczny

W wyniku nie rozwiązania konfliktów W wyniku nie rozwiązania konfliktów wewnątrzpsychicznych następuje wewnątrzpsychicznych następuje zablokowanie rozładowania na zablokowanie rozładowania na zewnątrz energii dostarczanej zewnątrz energii dostarczanej aparatowi psychicznemu poprzez aparatowi psychicznemu poprzez bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne. bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne. Efektem tej blokady jest utrzymujące Efektem tej blokady jest utrzymujące się napięcie i trudności w panowaniu się napięcie i trudności w panowaniu nad pobudzeniem.nad pobudzeniem.

Konflikty są neurotyczne jedynie Konflikty są neurotyczne jedynie wówczas, gdy co najmniej wówczas, gdy co najmniej jedna część konfliktu jest jedna część konfliktu jest nieświadoma i/lub gdy są nieświadoma i/lub gdy są rozwiązywane z użyciem innych rozwiązywane z użyciem innych mechanizmów obronnych niż mechanizmów obronnych niż sublimacja (ew. tłumienie).sublimacja (ew. tłumienie).

Trzy stanowiska wobec konfliktu Trzy stanowiska wobec konfliktu

1/ Konflikt jest obecny od urodzenia, a 1/ Konflikt jest obecny od urodzenia, a cała psychopatologia jest oparta na cała psychopatologia jest oparta na nim właśnie (np. M.Klein)nim właśnie (np. M.Klein)

2/ Konflikt powinien być ograniczony do 2/ Konflikt powinien być ograniczony do intersystemowego-wszelka inna intersystemowego-wszelka inna patologia wychodzi poza obszar patologia wychodzi poza obszar psychoanalizypsychoanalizy

3/Konflikt relacji z obiektem3/Konflikt relacji z obiektem (za Gościniak i Raginia)(za Gościniak i Raginia)

Od kiedy dziecko może Od kiedy dziecko może doświadczać konfliktu doświadczać konfliktu

wewnętrznego?wewnętrznego?Różne stanowiska:Różne stanowiska:

1/ Od urodzenia (M.Klein)1/ Od urodzenia (M.Klein)

2/ Od osiągnięcia 3-go poziomu organizacji 2/ Od osiągnięcia 3-go poziomu organizacji psychiki (możliwości negacji i afirmacji psychiki (możliwości negacji i afirmacji (Spitz)(Spitz)

3/ Od około 18-go miesiąca życia (Robbins)3/ Od około 18-go miesiąca życia (Robbins)

4/ Od 3-go roku życia – czyli wytworzenia 4/ Od 3-go roku życia – czyli wytworzenia trzyczęściowej struktury psychicznej i trzyczęściowej struktury psychicznej i pojawienia się wyparcia jako głównego pojawienia się wyparcia jako głównego mechanizmu obronnego (np.. Kilingmo)mechanizmu obronnego (np.. Kilingmo)

Praktycznym aspektem rozumienia Praktycznym aspektem rozumienia materiału dostarczanego terapeucie przez materiału dostarczanego terapeucie przez pacjenta w kategoriach konfliktu pacjenta w kategoriach konfliktu wewnątrzpsychicznego jest rozumienie wewnątrzpsychicznego jest rozumienie zachowania, przeżywania, myślenia zachowania, przeżywania, myślenia człowieka nie w kategoriach prostej człowieka nie w kategoriach prostej przyczynowości, lecz w kategoriach przyczynowości, lecz w kategoriach złożonych interakcji różnych elementów złożonych interakcji różnych elementów składowych konfliktu, rozwiązań składowych konfliktu, rozwiązań kompromisowych, obron oraz elementów ze kompromisowych, obron oraz elementów ze świata zewnętrznego.świata zewnętrznego.

Karen Horney (1885-1952)Karen Horney (1885-1952)

KONFLIKT KONFLIKT WEWNĄTRZPSYCHICZNY U WEWNĄTRZPSYCHICZNY U

KAREN HORNEYKAREN HORNEY

U podłoża każdej nerwicy leży U podłoża każdej nerwicy leży neurotyczna neurotyczna osobowośćosobowość, czyli taka, która jest rozdzierana , czyli taka, która jest rozdzierana wewnętrznymi konfliktami. Freud uważał, że wewnętrznymi konfliktami. Freud uważał, że kompulsywne popędy mają charakter kompulsywne popędy mają charakter uniwersalny. Horney twierdzi, że są one uniwersalny. Horney twierdzi, że są one specyficznie neurotyczne.specyficznie neurotyczne.

Wynikają z czynników kulturowych i rodzą się na Wynikają z czynników kulturowych i rodzą się na bazie wyizolowania, bezradności, strachu i bazie wyizolowania, bezradności, strachu i wrogości. Ich celem jest przede wszystkim wrogości. Ich celem jest przede wszystkim bezpieczeństwo, bezpieczeństwo, a przymusowy charakter a przymusowy charakter wynika z kryjącego się za nimi lęku.wynika z kryjącego się za nimi lęku.

Najważniejsze z tych „popędów” to Najważniejsze z tych „popędów” to neurotyczna potrzeba miłości neurotyczna potrzeba miłości oraz oraz władzywładzy

(skłonności neurotyczne)(skłonności neurotyczne)

Nerwica rodzi się z kolizji (konfliktu) Nerwica rodzi się z kolizji (konfliktu) różnych trendów (skłonności) różnych trendów (skłonności)

neurotycznych.neurotycznych. FREUD FREUD

Konflikt sił Konflikt sił wypieranychwypieranych

i wypierającychi wypierających

HORNEY HORNEY

Konflikt Konflikt sprzecznych w sprzecznych w stosunku do siebie stosunku do siebie postaw, postaw, wykluczającewykluczające

się cechy oraz się cechy oraz sprzeczne sprzeczne hierarchie hierarchie wartości wartości

Konflikty znajdują Konflikty znajdują neurotyczne rozwiązanie, neurotyczne rozwiązanie, polegające na zaprzeczaniu polegające na zaprzeczaniu ich istnienia oraz różnych ich istnienia oraz różnych próbach stworzenia próbach stworzenia „sztucznej harmonii”.„sztucznej harmonii”.

Cztery kategorie neurotycznych Cztery kategorie neurotycznych rozwiązańrozwiązań

1/ Tłumienie jednej z dwóch sprzecznych 1/ Tłumienie jednej z dwóch sprzecznych tendencji i przypisywanie roli dominującej tendencji i przypisywanie roli dominującej tendencji przeciwnejtendencji przeciwnej

2/ Izolowanie się od ludzi – w ten sposób próba 2/ Izolowanie się od ludzi – w ten sposób próba uzyskania dystansu emocjonalnego i nie uzyskania dystansu emocjonalnego i nie odczuwanie konfliktu.odczuwanie konfliktu.

3/ Izolacja od samego siebie – oddalanie się od 3/ Izolacja od samego siebie – oddalanie się od rzeczywistego Ja i zamiast tego tworzenie rzeczywistego Ja i zamiast tego tworzenie wyidealizowanego obrazu siebiewyidealizowanego obrazu siebie, w którym , w którym sprzeczne elementy przestają być konfliktogenne.sprzeczne elementy przestają być konfliktogenne.

4/ 4/ Eksternalizacja Eksternalizacja – procesy (konflikty) – procesy (konflikty) wewnętrzne odczuwane są tak, jakby przebiegały wewnętrzne odczuwane są tak, jakby przebiegały poza jednostką.poza jednostką.

Osiąganiu „pseudo-rozwiązań” Osiąganiu „pseudo-rozwiązań” konfliktów mogą również służyć:konfliktów mogą również służyć:

dławienie na siłę wszelkich dławienie na siłę wszelkich wewnętrznych wątpliwościwewnętrznych wątpliwości

surowa samokontrolasurowa samokontrola cynizm lekceważący wszelkie cynizm lekceważący wszelkie

wartości wartości

Człowiek, który nie jest w stanie Człowiek, który nie jest w stanie rozwiązać swych konfliktów rozwiązać swych konfliktów marnotrawi energią życiową, marnotrawi energią życiową, przeżywa lęki, osłabienie ładu przeżywa lęki, osłabienie ładu moralnego, rozpacz, beznadzieję. W moralnego, rozpacz, beznadzieję. W efekcie może dojść do rozwoju efekcie może dojść do rozwoju tendencji sadystycznych.tendencji sadystycznych.

Dynamicznym jądrem Dynamicznym jądrem nerwicy jest zasadniczy nerwicy jest zasadniczy konflikt między konflikt między nastawieniami „do”, nastawieniami „do”, „przeciwko” i „od” ludzi.„przeciwko” i „od” ludzi.

Neurotyk próbuje osiągnąć Neurotyk próbuje osiągnąć rozwiązanie, ale stwarza tylko rozwiązanie, ale stwarza tylko sztuczną równowagę.sztuczną równowagę.

Cechy konfliktów u neurotykówCechy konfliktów u neurotyków

1/ Elementy składowe konfliktu są 1/ Elementy składowe konfliktu są całkowicie nieprzystawalne do siebiecałkowicie nieprzystawalne do siebie

2/ Cały konflikt ma charter 2/ Cały konflikt ma charter nieświadomy, sprzeczne dążenia są nieświadomy, sprzeczne dążenia są wypierane, czynniki emocjonalne wypierane, czynniki emocjonalne ulegają racjonalizacjiulegają racjonalizacji

3/ Konfliktowe sprzeczne dążenia 3/ Konfliktowe sprzeczne dążenia mają charakter przymusowymają charakter przymusowy

W efekcie niemożliwe staje się W efekcie niemożliwe staje się dokonywanie wyborów pomiędzy dokonywanie wyborów pomiędzy przeciwstawnymi możliwościami.przeciwstawnymi możliwościami.

Neurotyk nie ma wolności wyboruNeurotyk nie ma wolności wyboru Neurotyk pozbywa się konfliktu a Neurotyk pozbywa się konfliktu a

nie rozwiązuje go.nie rozwiązuje go. Podstawowy konflikt to sprzeczne Podstawowy konflikt to sprzeczne

postawy jakie neurotyk przyjął postawy jakie neurotyk przyjął wobec innych ludzi.wobec innych ludzi.

Cechy wyidealizowanego obrazu Cechy wyidealizowanego obrazu siebie siebie

1/Wiara we własną wszechmoc1/Wiara we własną wszechmoc 2/ Poczucie słabości wynikające z poczucia 2/ Poczucie słabości wynikające z poczucia

neurotyka, że żyje w świecie pełnym neurotyka, że żyje w świecie pełnym wrogów – stąd ciągła potrzeba wrogów – stąd ciągła potrzeba porównywania się z innymi i potrzeba porównywania się z innymi i potrzeba czucia się lepszymczucia się lepszym

3/ Obraz taki jest pewnym „ułomnym 3/ Obraz taki jest pewnym „ułomnym drogowskazem” – stąd neurotyk nie może drogowskazem” – stąd neurotyk nie może się go pozbyć bez znalezienia czegoś się go pozbyć bez znalezienia czegoś lepszego w to miejsce.lepszego w to miejsce.

4/ Pewne elementy tego obrazu mogą być 4/ Pewne elementy tego obrazu mogą być rzeczywiste, ale są one przemieszane z rzeczywiste, ale są one przemieszane z elementami całkowicie nierealnymielementami całkowicie nierealnymi

EKSTERNALIZACJAEKSTERNALIZACJA Ma na celu głównie pozbywanie się poczucia Ma na celu głównie pozbywanie się poczucia

winy i niepodejmowanie odpowiedzialności. winy i niepodejmowanie odpowiedzialności. Formy eksternalizacji wściekłości i gniewu to Formy eksternalizacji wściekłości i gniewu to m.in.:m.in.:

1/ Niewspółmierne poirytowanie z powodu 1/ Niewspółmierne poirytowanie z powodu „przywar otoczenia”„przywar otoczenia”

2/ Strach, że nasze przywary wywołają 2/ Strach, że nasze przywary wywołają negatywne reakcje innych ludzi.negatywne reakcje innych ludzi.

3/ Koncentracja na zaburzeniach somatycznych3/ Koncentracja na zaburzeniach somatycznych Eksternalizacja prowadzi do coraz większego Eksternalizacja prowadzi do coraz większego

wyobcowania z własnego Ja, konflikty wyobcowania z własnego Ja, konflikty wewnętrzne zostają zastępowane wewnętrzne zostają zastępowane zewnętrznymi. zewnętrznymi.

SKUTKI NIE ROZWIĄZANYCH SKUTKI NIE ROZWIĄZANYCH WEWNETRZNYCH KONFLIKTÓWWEWNETRZNYCH KONFLIKTÓW

LękiLęki 1/ Lęk przed zakłóceniem 1/ Lęk przed zakłóceniem

równowagi wewnętrznejrównowagi wewnętrznej 2/ Lęk przed odsłonięciem się2/ Lęk przed odsłonięciem się 3/ Lęk przed upokorzeniem, 3/ Lęk przed upokorzeniem,

ośmieszeniem, lekceważeniemośmieszeniem, lekceważeniem 4/ Lęk przed zmianą czegokolwiek 4/ Lęk przed zmianą czegokolwiek

w sobiew sobie

Skutki –c.d.Skutki –c.d.

Zubożenie osobowościZubożenie osobowości Wynika ze straty własnej energii w Wynika ze straty własnej energii w

wyniku nierozwiązanych konfliktówwyniku nierozwiązanych konfliktów Jest skutkiem:Jest skutkiem: 1/ Niezdecydowania1/ Niezdecydowania 2/ Nieefektywności działania2/ Nieefektywności działania 3/ Ogólnej inercji3/ Ogólnej inercji Nierozwiązane konflikty prowadzą też Nierozwiązane konflikty prowadzą też

do kolizji w sferze wartości (moralnej) – do kolizji w sferze wartości (moralnej) – chodzi m.in. o zanik szczerości i wzrost chodzi m.in. o zanik szczerości i wzrost egocentryzmu.egocentryzmu.

Skutki – c.d.Skutki – c.d.

Neurotyk przybiera nieświadomie Neurotyk przybiera nieświadomie pewne pozy i przypisuje sobie pewne pozy i przypisuje sobie przymioty, których nie posiada:przymioty, których nie posiada:

1/ Udawana miłość 1/ Udawana miłość 2/ Udawana dobroć2/ Udawana dobroć 3/ Udawana wiedza3/ Udawana wiedza 4/ Udawana uczciwość4/ Udawana uczciwość 5/ Udawane cierpienie5/ Udawane cierpienie

Skutki – c.d.Skutki – c.d.

Neurotyczny brak Neurotyczny brak nadziei. nadziei.

Skłonności Skłonności sadystyczne.sadystyczne.

TERAPIATERAPIA Konflikty wewnętrzne można rozwiązać tylko poprzez Konflikty wewnętrzne można rozwiązać tylko poprzez

zmianę tych aspektów osobowości, które zmianę tych aspektów osobowości, które doprowadziły do ich powstania.doprowadziły do ich powstania.

Ponieważ nerwica to Ponieważ nerwica to struktura obronna struktura obronna nadbudowana wokół konfliktu podstawowego nadbudowana wokół konfliktu podstawowego to głównym zadaniem terapii jest analiza całej to głównym zadaniem terapii jest analiza całej nerwicowej struktury charakteru.nerwicowej struktury charakteru.

Analizę można podzielić na dwa etapy:Analizę można podzielić na dwa etapy: 1/ Szczegółowa analiza wszystkich podświadomych 1/ Szczegółowa analiza wszystkich podświadomych

prób rozwiązania konfliktu przez pacjenta, łącznie z prób rozwiązania konfliktu przez pacjenta, łącznie z analizą ich oddziaływania na osobowość.analizą ich oddziaływania na osobowość.

2/ Praca nad samym konfliktem – należy pacjentowi 2/ Praca nad samym konfliktem – należy pacjentowi uświadomić znaczenie jego konfliktów, ich ogólny uświadomić znaczenie jego konfliktów, ich ogólny wpływ na osobowość i ukazać powiązanie pomiędzy wpływ na osobowość i ukazać powiązanie pomiędzy nimi a symptomami nerwicy.nimi a symptomami nerwicy.

Zasady terapiiZasady terapii 1/ Nie szkodzić1/ Nie szkodzić 2/ Terapia powinna prowadzić do rzeczywistych efektów2/ Terapia powinna prowadzić do rzeczywistych efektów 3/ Najpierw pacjent ma zobaczyć swoje „ułudy”, a dopiero 3/ Najpierw pacjent ma zobaczyć swoje „ułudy”, a dopiero

potem konfrontacja z poważnymi konfliktamipotem konfrontacja z poważnymi konfliktami 4/ Z wyidealizowanym obrazem należy pracować stopniowo 4/ Z wyidealizowanym obrazem należy pracować stopniowo

i ostrożniei ostrożnie 5/ Nie należy (na ogół) skupiać się na skłonnościach 5/ Nie należy (na ogół) skupiać się na skłonnościach

sadystycznych w początkowym okresie terapiisadystycznych w początkowym okresie terapii 6/ Jeżeli pacjent przejawia oznaki braku nadziei, to najpierw 6/ Jeżeli pacjent przejawia oznaki braku nadziei, to najpierw

należy się tym zająćnależy się tym zająć 7/ Każda postawa neurotyczna i konflikt powinny być 7/ Każda postawa neurotyczna i konflikt powinny być

rozpatrywane w stosunku do całej osobowości pacjentarozpatrywane w stosunku do całej osobowości pacjenta 8/ Pacjenta należy powstrzymać przed nadmierną ucieczką 8/ Pacjenta należy powstrzymać przed nadmierną ucieczką

w przeszłość w przeszłość 9/ Gdy w analizie uwidoczni się konflikt p-t musi stać się 9/ Gdy w analizie uwidoczni się konflikt p-t musi stać się

świadom jego wpływu na swoje życie.świadom jego wpływu na swoje życie.

Dziękuję za uwagęDziękuję za uwagę

Do zobaczenia w grudniuDo zobaczenia w grudniu