KORWIN-MIKKEVademecum ojca

1

Projekt okadki Grayna Lange Zdjcia na okadk Robert Krl Ilustracje Szymon Kobyliski Redaktor techniczny Elbieta Kacprzak Korektor Teresa Twardziak ISBN 83-225-0345-9 Printed in Poland Copyright by Janusz Korwin-Mikke 1991

2

Wielkiemu Janowi Gbin ksik t powicam

3

Aby zrobi z tej ksiki moliwie najlepszy uytek, naley przeczyta tekst poniszy.

Droga Kandydatko na Czytelniczk!Jeli wykrada Pani podstpem t ksik z zamiarem jej przeczytania to radz poniecha tego zamiaru. Nic to Pani nie da, gdy s to rady dla mczyzny. Co wicej, znajomo tych rad moe Pani zaszkodzi w dokadnie taki sam sposb, w jaki wiadomo, e je jajka szaraczy, szkodzi czowiekowi, ktry jeszcze przed chwil oblizywa si po zjedzeniu tego przysmaku. O pewnych rzeczach lepiej nie wiedzie. Musi mie Pani zaufanie do siebie! Oddaa si Pani wybranemu przez Siebie mczynie i na pewno uczynia Pani dobry wybr!Musi wic Pani mie te zaufanie do Niego: On dziaa dla Pani dobra! (Jeli uwaa Pani, e jest inaczej to nie naley czyta tej ksiki, lecz czym prdzej odej ode i zwia na drug pkul!). Jeli mimo ostrzee, ksik t Pani przeczyta, to prosz pamita, e ja za skutki nie odpowiadam. Nie uznam te pozww cywilnych: o stracony czas, o obraz itp.; podsuchujcy cudz rozmow sam jest sobie winien a ja rozmawiam z Pani mem. Mam nadziej, e powstrzymaem Pani od popenienia tego gupstwa! Jest duo poytecznych ksiek o wychowywaniu dzieci pisanych przez panie dla pa i gorco je polecam. yczliwy, acz zniechcajcy Autor

4

Szanowny Panie!

Spodziewa si Pan zosta ojcem mem kochankiem narzeczonym i stwierdzi Pan, e na ten temat nie ma odpowiednich podrcznikw. I bardzo dobrze, e ich nie ma! Twrczo polega wanie na samodzielnym rozwizywaniu problemw. Gdyby posugiwa si Pan radami z podrcznika, staby si Pan odtwrc i zmniejszyaby si w spoeczestwie jake podana rnorodno (vide RNORODNO). Zagldanie do podrcznika to specjalno kobieca. Kobiety wol bezpieczn przecitno ni twrcze ryzyko. Pan jednak chce zapewne wychowa Swoje dzieci tak, by byy one najlepszymi dziemi a najlepsze", to takie, ktre Pan uwaa za najlepsze. I aden autor nie bdzie tu wtrynia swego nosa. Gdyby ta ksika podawaa idealne recepty na wszystko, to naleaoby j zniszczy, by nie ujednolicia urychoteania. Ale moe Pan by spokojny: nie podaje. Obiektywnie najlepsze wychowanie" nie istnieje. Ksik t radz dobrze ukry przed on (moe to nie jest ona, lecz kochanka metresa konkubina, ale bd uywa tego krtkiego okrelenia). Ona zreszt nie przeczyta jej do koca, tego co przeczyta, nie zrozumie waciwie, a co zrozumie, to le. Kobieta np. powinna traktowa swe dziecko jak ppek wiata, i porady, by dziecka tak nie traktowaa, mogyby jej zaszkodzi. To jest ksika dla kogo, kto rozumuje na zimno i bez uprzedze. Uczucia i emocje moe Pan i powinien mie, ale ich istnienie nie powinno przeszkadza w chodnym rozumowaniu. U kobiet te sfery nie s rozdzielone. Ksika ta nie zawiera poza kilkoma wyjtkami bezporednich rad praktycznych, np. do jakiej temperatury podgrzewa mleko i gdzie kupi Bebiko 2R". Od tego s inni specjalici. Ja pragn tylko skoni Pana do nieco odmiennego spojrzenia na pewne sprawy zwizane z posiadaniem dziecka. Z szerszej perspektywy atwiej podj waciw decyzj, cho sam proces jej podejmowania moe by bardziej skomplikowany. Jest to ksika dla ludzi mylcych, a nie dla poszukiwaczy gotowych receptur! Mylenie mimo5

wszystko bardzo si jak sadz opaca. Wychowanie dzieci nie powinno by racjonalne" gdy to sowo oznacza dzi zgodne z pewnym pseudonaukowym wzorcem". Powinno by za to wewntrznie spjne. Te bez przesady, ale nie ma obawy gdyby nawet przeczyta Pan t ksik sto razy, to i tak nie zdoa Pan zredukowa zupenie spontanicznoci/ Wychowywanie dzieci natomiast cierpi dzi na niedomiar konsekwencji, co spowodowane jest zanikiem roli ojca. Gdy mwi si o zwikszeniu roli mczyzny w rodzinie, to rozumie si przez to na og zwikszenie jego udziau w gotowaniu zupek i zupene odsunicie od podstawowego zadania ojca: nadawania oglnego kierunku i zasad (vide ZASADY) wychowywaniu. Gdy przed wielu laty zaczynaem pisa t ksieczk, miaem trzech synw. Obecnie swj stan posiadania mniej wicej podwoiem, zwikszajc rnorodno pci (pisz: mniej wicej, gdy przy znanym okresie produkcji ksiek mog dorobi si jeszcze tuzina, zanim Pan j przeczyta!). Wwczas nie zdecydowaem si na podanie swoich uwag do publicznej wiadomoci. I dobrze uczyniem, gdy wiele z napisanych wtedy hase troch przerobiem pod wpywem pniejszych dowiadcze. Z gry pisz: s to czsto dowiadczenia negatywne. Czsto po niewczasie dopiero dowiadywaem si, jak powinienem by postpi i ta ksika ma da Panu szans nauki na moich bdach. Wicej, uwaam, e jestem ojcem gorszym ni przecitny. Jednak dowiadczenia ojca-ideau mog by mniej pouczajce. Zreszt ojciec-idea ksiki takiej nie napisze, gdy pienidze atwiej zarabia si inaczej, a polepszenie wychowania przyszych konkurentw jego dzieci nie ley w interesie ojca-ideau. Gdy zabieraem si za t ksik, za punkt wyjcia wzi chciaem Emila" Jana Jakuba Rousseau. Mao kto dzi o tej ksice sysza, prawie nikt (ze studentami pedagogiki wcznie) nie czyta. A szkoda! Co prawda pewne jej zasady byy wwczas susznie uznane za wywrotowe dzi nie polecam wychowywania dziecka wedug wskaza Emila (co byoby zreszt zbyt kosztowne w naszej ubogiej, w porwnaniu z XVIII wiekiem, epoce), ale sposb podejcia do zagadnienia wydaje si by interesujcy. W kadym razie dedykuj t ksik zupenie komu innemu, cho te Francuzowi... Niech Pan pamita, e Pan rwnie nie uniknie popenienia bdw wychowawczych (vide BD) i nie zawsze wiadomo, co jest bdem, gdy nie ma tego zego, co by na dobre nie wyszo (poza zaszociami nieodwracalnymi, rzecz prosta). Jednak koszty bdnych decyzji wychowawczych s ogromne, tak wielkie, e jeli jest nawet 1/100 szansy uniknicia jednego bdu i tak warto kupi t ksieczk. Na ktrym to rozumowaniu i ja, i Wydawnictwo bezczelnie erujemy.6

To tyle. Teraz technikalia. Nie warto tej ksiczyny czyta na raz. Raczej: tu haseko potem przenie si do innego, do ktrego prowadzi odnonik zamieszczony w tekcie. Hasa uoone s alfabetycznie. Ich tytuy s do oryginalnie powizane z treci. Prosz zauway, e ta ksieczka w ogle nie ma paginacji! yczc Panu przyjemnej i poytecznej lektury (poyteczna jest lektura, przy ktrej wykrzyknie Pan: Nie zgadzam si z tym facetem!" i przemyli problem sam!) oraz otrznicia si z pltaniny poj, ktrymi oplata nas od lat prbuje kobiece lobby. Pozostaj do usug Janusz Korwin-Mikke

7

adaptacja Z kim przestajesz, takim si stajesz gosi znane przysowie. Std mczyni, by zachowa sw spjno wewntrzn, staraj si nie przebywa zbyt dugo z kobietami i z dziemi. Kobieta, oczywicie, nie moe zazwyczaj tego unikn. Wyjtkiem bya arystokracja. Wyksztacenie kobiety z arystokracji kosztowao tyle, e spoeczestwa nie byo sta, by osoba, znajca pi jzykw, savoir-vivre na najwyszym poziomie i co najwaniejsze sztuk absolutnego panowania nad sob, tracia czas na zajmowanie si dziemi. Std zajmoway si nimi mamki, bony, opiekunki i nauczycielki, a matki odrywano od potomstwa i kazano przebywa na salonach. Noblesse oblige... Kobieta wspczesna przebywajc z bobasami, wysuchujc ich gaworzenia musi schodzi na poziom rozumowa dziecicych. Jednak Natura pomylaa to znacznie lepiej! Pamitam swoje zdumienie, kiedy w pewnym momencie moja znajoma, z ktr toczyo si dugie dyskusje o filozofii, matematyce itp. w tonie cakowicie zimnym i suchym, nagle przechodzc koo wzeczka z dzieckiem schylia si i powiedziaa: Jakie toto ma liczne milutkie apeczki, ti-ti-ti-ti...". Obecny przy tym jej m omal nie usiad na ziemi! Po miesicu sprawa si wyjania: bya w ciy... Jest rzecz oczywist, e normalny inteligentny czowiek oszalaby prowadzc dyskusje na poziomie dziecinnym. Natura wic zadbaa, by poziom umysowy kobiety jeszcze przed urodzeniem dziecka dopasowa si do niego. Kobieta potrafi (mczyzna zreszt te!) przystosowa swj poziom mowy tak, by zawsze o par tygodni wyprzedza on gaworzenie (tzn. z dzieckiem trzymiesicznym rozmawia" ona sownictwem dziecka czteromiesicznego). Skd ona to wie, skoro by moe nigdy nie syszaa trzymiesicznego niemowlaka? Ale sama nim kiedy bya! A kobiety maj jak o tym kilka razy w tej ksice napomykam fenomenaln pami. Nie naley si z tego wymiewa trzeba podziwia! To, co nam zajmuje p dnia nauki kobieta po prostu wie. Czsto te zdarza si fenomen: po klimakterium, gdy hormony kobiece przestaj dziaa, sodka Idiotka i Mamuka wyrasta nagle na zupenie poprawnie cho moe nie byskotliwie rozumujc matron. Braku wiedzy nic ju nie wyrwna ale poza tym... Innocenty M. Bocheski OP. w swych Stu Zabobonach moe. uwaa Ojciec nawet, e Matrona popiera stoi to umysowo autorytetem powyej swoich przecitnego mczyzny. By Bocheski dziewidziesiciu lat...8

Natura dziaa jeszcze bardziej przewidujco. Jeszcze nie wiadomo, czy z dziewczynki bdzie kobieta, a z chopca mczyzna, gdy ju dziaaj pewne instynkty. Chopcy angauj si w gry i zabawy wymagajce siy, zrcznoci, orientacji i szybkiego refleksu, a dziewczynki rozwijaj raczej wyobrani i harmoni ruchw (prosz zreszt zajrze do hasa ZABAWA). Ot, wida wyranie, e spokojne zabawy dziewczynek maj na celu nie wyrobienie w nich ywoci, inteligencji itp., ktre to cechy w przyszoci mogyby narazi je na konflikt rodzinny (bo matka inteligentna gorzej znosi dziecko!). Te zabawy, np. przewijanie przez godzin lalki, w gruncie rzeczy otpiaj. I tak to, niestety, powinno by... Prby ingerencji w naturalny mechanizm doprowadz do tego, e bdzie Pan mia inteligentn crk, ale nie bdzie Pan mia wnukw. Najoglniej mona wyrni trzy podejcia. Skrajna lewica stwierdza, e chopcy i dziewczynki maj bawi si tym samym i np. amerykaskie ministerstwo edukacji wydao oklnik nakazujcy nauczycielom zabierajcym dzieci na mecz, by proporcja dziewczynek bya taka sama jak w klasie i by obydwie grupy klaskay jednakowo entuzjastycznie (ciekawe, jak nauczyciele osigali to np. na pokazach mody bo chopcw trudno zmusi do oklaskiwania czego, co ich nudzi...). Skrajna prawica przekazuje surowo, by adnej dziewczynce nie wolno byo gra w futbol, a adnemu chopcu bawi si lalk. Czowiek rozsdny natomiast pozwala dziaa Naturze; i tak 85% bdzie bawio si, jak chce prawicowiec, a dziki nieamaniu owych wyjtkowych 15% selekcja cech pci bdzie lepsza (bo bd odpada...). Tak! Baba--chop za m nie wyjdzie i spokj, a przymuszona do lalek znajdzie ma (oszukanego ma, dodam) i bdzie, niestety, miaa crk...

9

agresja Bardzo czstym obrazkiem jest dzi matka krzyczca na dziecko, szarpica je, bijca. To widok wysoce nieestetyczny i zachowanie takie bywa bardzo szkodliwe dla rozwoju dziecka, ktre w matce winno widzie osob kochajc zawsze i wszdzie, pomimo wszelkich grzeszkw. Odpowiedzialno za taki stan rzeczy ponosz, rzecz jasna, mczyni. Jedn z niewtpliwie wanych przyczyn jest wyprowadzenie kobiet do pracy poza domem gdzie si brutalizuj, ale -przede wszystkim po prostu nie maj czasu dla dzieci. Za to nie ponosimy odpowiedzialnoci ani ja, ani Pan, lecz ci, co w imi dogmatw lub zwykej wygody (by mie pod rk obiekty seksualne) do tego doprowadzili. Jednak inna przyczyna ley w nas i przed dalszym czytaniem proponuj wysuchanie pani Danuty Rinn w piosence: Gdzie ci mczyni... ? Ot: kobiety s agresywne, gdy my jestemy zbyt mao agresywni! Proponuj jeli ju ma Pan dzieci by zrobi Pan (oczywicie nie specjalnie, ale przy nadarzajcej si okazji) pewien eksperyment. Niech Pan sprbuje za jakie przewinienie skarci dziecko ostrzej ni zwykle. Zobaczy Pan wtedy, jak ona, ktra zazwyczaj narzekaa, e dzieci s rozpuszczone, natychmiast przybierze postaw odwrotn: przy najbliszej okazji (a jeli nie jest nauczona panowa nad sob, to bezporednio!) wemie dziecko w obron. Pewna surowo wobec dzieci jest Pana obowizkiem! Nic w przyrodzie nie ginie (vide HOMEOSTAZA) i jeli Pan nie bdzie agresywny, to agresywna stanie si ona oraz dzieci w stosunkach midzy sob. Dlatego e Panu nie chce si by brutalem zbrutalizuje Pan cae ycie rodzinne. Chce Pan by kochany, a bdzie Pan pogardzanym safandu. Dzieci powinny si Pana troch ba i dzieci chc si Pana troch ba. Przyczyn jasno wyoy genialny Cyryl N. Parkinson: Dzieci potrzebuj opieki. Potrzebuj ojca, ktry w razie czego by je obroni. Obroni je moe tylko taki ojciec, ktrego ludzie si boj. A czy ludzie bd ba si kogo, kogo nie boi10

si jego wasne dziecko??". Musi Pan pamita, e poza bakteriami nasz gatunek nie ma na Ziemi przeciwnikw. Posiadanie przeciwnika za jest jest koniecznym ale warunkiem wojna to rozwoju. Ludzie tworz wic surogaty przeciwnikw, by w ogle istniao wspzawodnictwo. Najwaniejszym wojna, wspzawodnictwo jednostronne, a poza tym nie mona nieustannie y w stanie wojny. Zamiast tego cz selekcji odbywa si poprzez walk pci". Ta wojna nigdy nie ustaje. Mczyni wic uwodz kobiety ale te, ktre daj si uwie, traktuj z nalenym brakiem szacunku. Twierdz, e ceni w kobietach inteligencj i nie zwracaj uwagi na urod, ale w pogardzie majc te, ktre wpadn w puapk, eni si z adnymi idiotkami. Podobnie kobiety usilnie twierdz, e poszukuj u mczyzn zrozumienia, dobroci i agodnoci, a przy pierwszej okazji odchodz z partnerem agresywnym. Jest to prosty efekt doboru naturalnego. Mczyzna agresywny, cho ogranicza swobod ekspresji kobiety, zapewnia jej potomstwu lepsze warunki ycia dlatego kobiet lubicych mczyzn agresywnych nigdy nie zabraknie (vide PCI ROLE), a kobiety lubice mczyzn cichych i spokojnych pozostan w mniejszoci. Inna sprawa, e zawsze si znajd. Natura dba, by nie zagina rnorodno i nawet miercionone geny przechowywane s w naszej populacji na wszelki wypadek". Biada genetykom, a raczej biada nam, jeli genetycy wezm si za polepszanie ludzkoci. Niedawno zdarzyo mi si polemizowa z do zabawn tez, ktr przytaczam dla uprzytomnienia Panu, jakie bdy popeniaj osoby (niekoniecznie pci eskiej) z tytuami profesorskimi, jeli zamiast myle wierz w dogmaty. Ot, osoba ta skonstatowaa, e im wyej w hierarchii znajduj si dzieci, tym bardziej s agresywne. Miaoby to wiadczy, e wysoka pozycja wyzwala agresj. Natomiast znacznie prostsze wyjanienie, e wysok pozycj w hierarchii ojciec zawdzicza swojej agresywnoci a dziecko t agresywno po prostu odziedziczyo jako nie przyszo Autorce do gowy. Skonno do agresji dziedziczy si prosto i czysto fizjologicznie. Okrelenie agresywnego mczyzny przez chop z jajami" jest wyjtkowo celne, gdy testosteron produkuj jdra. Jest wic zwizany z chromosomem Y co dodatkowo potwierdza fakt, e supermczyni", tj. XYY, s prawie zawsze bardzo agresywni, najczciej przekraczajc barier dzielc agresj od przestpstwa. Tak wic, jeli jest Pan agresywny, to nie musi si Pan wstydzi, wrcz przeciwnie! Sztuka polega na tym, by ten dar Boy zuywa na korzy swoj, rodziny i spoecznoci a nie przeciwko innym... i sobie. Nie zawsze jest to atwe, gdy reakcj na nieludzko obu wielkich wojen jest11

obecny lk przed agresj, sformalizowany nawet w przepisach prawnych. Jednak moliwe. Moliwe jest te okazywanie agresji pod warunkiem niewchodzenia w kolizj z Kodeksem i dobrymi obyczajami. Prosz przy tym pamita, e szachista moe wykonywa bardzo agresywne posunicia z cakowitym spokojem i agodnym ruchem. Agresja nie polega na miotaniu si i krzyku! Wrzeszcze znakomicie potrafi kobiety, wcale przecie jder nie posiadajce!! Agresja jest motorem postpu. By agresorem Galileusz ogaszajc: A jednak si porusza!". Jest agresorem spekulant giedowy i bokser na ringu. Zanik agresji to zanik postpu. Z tym e agresorw nie moe by zbyt wielu. Prba egalitaryzacji agresji doprowadziaby do stanu niesychanego napicia. Tote prawdziwe jest powiedzenie, e wiat istnieje dziki potulnoci kobiet. One odbieraj nadmiar naszej agresji i mczyzna bdcy panem w swoim domu nie musi wyywa si na interesantach. To ju sprawa kobiety, by ta agresja wyadowywaa si w przyjemny dla niej sposb, ale i mczyzna musi nad swoj agresj panowa. Widomym wskanikiem, e obecny stan rzeczy to nasza wina, jest stanowisko kobiet wobec maestwa. Maestwo przed stu laty byo okowami nakadanymi na kobiety", byo niewol" obecnie natomiast prawo i nasza sabo daj kobiecie niez pozycj. Efekt: wtedy praktycznie wszystkie chciay wychodzi za m obecnie demonstruj niezadowolenie i nie chc. Wyranie wida, e wspczesne maestwo a raczej pseudomaestwo wanie im (a nie nam) nie odpowiada! vide ROZWD (TEORIA). Gdy wprowadzono rozwody, wszyscy myleli, e grozi masowe porzucanie on. Obecnie w wielu krajach wystpuje masowe porzucanie mw przez ony, rozczarowane do wanie pseudomaestwa. Panowie! Pamitajcie, e kobieta czego innego chce a co innego deklaruje jako swoj ch! I oczywicie ma pretensje, e stosujemy si do oznajmianych przez ni ycze. I ma racj!

12

autorytet

Istniej w tym wzgldzie trzy rne szkoy (vide TEORIE WYCHOWAWCZE). Pierwsza tradycyjna, przyznaje rodzicom racj a priori i wymaga od dzieci posuszestwa. Metoda ta jest znakomita z jednym wyjtkiem: kiedy Pan pomyli si i cay autorytet diabli wezm. Moe po drugim bdzie. Albo trzecim. Druga nowoczesna, wolnoamerykaska" (cho goszono j zarwno podczas owiecenia, jak i za Cesarstwa Rzymskiego) nie grozi tak katastrof. Dziecko ma wychowywa si bez autorytetw i dopiero budowa je sobie samodzielnie w odpowiednim wieku. Wbrew pozorom ryzyko pjcia faszyw drog nie jest tu wielkie; hippisi, narkomani itp. s w kocu niewielkim marginesem. Ale stwarza to trudne problemy wychowawcze, jako e nie mona uy argumentu: Nie rb tego, bo ja ci to mwi", nieodzownego, by odwie dziecko od czynu, ktrego konsekwencji nie moe sobie ono nawet wyobrazi. W gruncie rzeczy jest to metoda dobra dla rodzicw do bogatych, by cierpie np. podpalenie przez dziecko mieszkania czy samochodu. Trzecia pragmatyczna, polega na budowaniu kapitau zaufania i ostronym korzystaniu ze. Autorytet u dziecka mamy niejako z natury, umiejc robi rzeczy dla niemoliwe. Polecenia oparte o ten autorytet radz Panu jednak wydawa rzadko i tu paradoks najlepiej wtedy, gdy dziecko nie posucha. atwo mona przepowiedzie, e sparzy si prbujc Pana naladowa w zapaleniu zapaki. Trzeba przedtem spokojnie powiedzie: Nie rb tego, bo si sparzysz" i spokojnie czeka w pogotowiu, aby upuszczon z wrzaskiem zapak zgasi, nim zapali si dywan (ojciec ze szkoy tradycyjnej zabroni zapalania, z nowoczesnej nie powie nic). Caa sztuka polega w gruncie rzeczy na czstszym dokadaniu do kapitau

13

ni korzystaniu ze, tzn. wicej razy winno dziecko przekonywa si, e Pan mia racj, ni sucha autorytetu na wiar. Nie ma zazwyczaj mowy, by do takiej dyscypliny skoni kobiet. Nie zoszczc si musi Pan wzi pod uwag, e polecenia wydawane s przez matk przy jednoczesnej pracy na kilku stanowiskach (sama co sprzta, w kuchni buzuje, pralka warczy). Std w miar dorastania dziecka trzeba mu tumaczy, e kobiety maj prawo do fantazji, humorw itp. co nie umniejszajc mioci dziecka wyjani nieuniknione niekonsekwencje w wydawanych przez matk poleceniach. Rzecz prosta argumentu z drugiego pitra abstrakcji: Musz mnie sucha, bo ja mam autorytet" uywa nie wolno.

14

bakterie Zacznijmy od bojowego stwierdzenia: Bakterii nie ma! Nie ma i ju! Nie istniej! Przez setki lat ludzko zupenie nie dbaa o higien i efekty byy nie najlepsze. Odkd Ludwik Pasteur odkry bakterie, sytuacja zacza si odwraca i obecnie nasza cywilizacja cierpi raczej na nadmiar higieny. Tymczasem pewne choroby zwaszcza dziecinne s nam niezbdne. Mam tu na myli wink, odr, osp wietrzn i szkarlatyn. Nie s one szkodliwe, przebieg ich w dziecistwie jest lekki. Najprawdopodobniej uodparnia nas na jakie inne choroby, w przeciwnym przypadku w wyniku ewolucji nasz gatunek uodporniby si na nie. Skoro opaca" nam si przechodzi szkarlatyn, to widocznie ma to w przyszoci jakie korzystne skutki. Uniknicie w dziecistwie tych chorb jest natomiast powanym zagroeniem przyszoci Paskiego dziecka. Najlepiej znany jest przypadek bardzo bolesnego ppaca bdcego po prostu osp wietrzn, ktrej udao si unikn w dziecistwie. Przejcie ospy wietrznej praktycznie uodparnia na t chorob. Kto wie, czy AIDS nie jest rezultatem zlikwidowania jakiej choroby, ktra przez tysiclecia gnbia ludzko? Jak susznie pisa Stanisaw Lem: Kto wie, przed jakimi chorobami chroni nas zwyky katar?" Pojawienie si AIDS dziwnie zbiega si w czasie z tryumfalnym obwieszczeniem przez WHO, e zlikwidowano ju malari... Bakterie wspyj z nami od dziesitkw tysicy lat. Nie s zabjcze, bo gdyby byy, to same by wymary z nami. W zasadzie wic widzc, e synek ssiadw choruje na odr, powinien Pan, jako czowiek rozsdny, zoy mu wizyt ze swymi dziemi. Jednake wyobraam sobie furi Paskiej ony! Poza tym raz na dziesi tysicy trafiaj si powikania i wwczas miaby Pan wyrzuty sumienia oraz wyrzuty ony przez lat par. Dlatego bakterie naley ignorowa. Dokadnie tak, jak gdyby ich nie byo. Sam Pasteur mia kiedy wykad o bakteriach. Rozwodzi si o tym, ile ich jest w kropli wody ktr to wod demonstrowa w szklance. Nastpnie rysowa na tablicy, przemawia, a wreszcie rozgrzany wykadem... wypi t szklank (ku przeraeniu suchaczy). Oczywicie, nic mu si nie stao, bo niby dlaczego miaoby si sta? Bakterie s naszymi symbiontami, organizmami, z ktrymi wspyjemy. Ich zwalczanie koczy si na og nie najlepiej, jak kade zniszczenie rodowiska naturalnego. Protestowaby Pan przeciwko wybiciu ubra? Tak? A przecie wybicie bakterii odry jest znacznie wikszym zakceniem rodowiska naturalnego!!!15

Przypadek odry jest szczeglnie kopotliwy. Odr dobrze byoby przej. Jednake bye Ministerstwo Zdrowia wprowadzio obowizkowe szczepienia przeciw tej chorobie. Byo to jawne wtargnicie w prerogatywy rodzicw ktrzy zaczli to zarzdzenie bojkotowa (oczywicie, gdyby Ministerstwo zaczo zaatwia takie szczepienia za protekcj, to placwki suby zdrowia nie mogyby opdzi si przed tumami...). W praktyce przeto mona obecnie podpisa owiadczenie, e nie chce si szczepienia i wola rodzicw jest respektowana. To jednak nie koniec sprawy. Szczepienia mona unikn. Poniewa znaczna wikszo dzieci jest mimo to szczepiona, istnieje ogromna szansa, e Paskie dziecko uniknie przejcia odry. Trudno powiedzie, jakie to w przyszoci moe mie skutki. Najprawdopodobniej wobec takiej perspektywy lepiej by szczepionym, dziki czemu w organizmie wytwarzaj si sabsze, bo sabsze, ale jednak przeciwciaa. Wydaje mi si, e optymalne jest przeciganie szczepienia dopki si da, prba normalnego zaraenia odr a potem, mimo wszystko, zaszczepienie dziecka... Co do innych chorb trzeba pamita, e bakterie yj z nami stale. Nie powoduj te objaww choroby, jeli nie nastpi nadwtlenie organizmu. Tak jak wilki zjedz tylko osabionego osia (wilki tak sprawne, e zjadyby kadego, wyginyby z godu z braku osi), tak bakterie atakuj tylko osabiony organizm. Organizm moe by sabszy z braku poywienia i z nadmiaru poywienia. Z zimna i z gorca. Kontrolowanie tego jest moliwe, cho kosztowne. Przede wszystkim dba trzeba, by dziecko nie byo nazbyt zmczone i by nie byo nazbyt rozleniwione. Co prawda zazwyczaj samo o to dba, ale rozmaite wynalazki, do ktrych ludzko si jeszcze nie zaadaptowaa, jak TV, powoduj zachwianie si rwnowagi. W przyszoci zapewne ludzie nazbyt dugo lczcy przed odbiornikami wymr na jak przypado, ale nie radz na to czeka! Gdy choroby typu grypa, angina itp. bd u nas goci zbyt czsto, wskazuje to (midzy nami, mczyznami), e bez pomocy wspczesnej medycyny Paskie dziecko byoby ju wyselekcjonowane ujemnie... Radz w takim przypadku pomyle o zmianie klimatu na przychylniejszy. Rada lekarza o szerokich horyzontach nieodzowna! Nie warto na to oszczdza. Rada za kilkadziesit tysicy zaoszczdzi milionw zmarnowanych na walk z chorobami tu lub na przeniesienie si w miejsce, by moe, jeszcze gorsze. Prosz nie zawa swoich moliwoci: dzi Polak moe pracowa i w Libii, i na Syberii. Trzeba tylko chcie. Nie wici garnki lepi. Czym innym s bakterie nowe, jeszcze nie zaadaptowane. Te bywaj16

nadmiernie grone i nie ma potrzeby, by wywoane nimi choroby przechodzi. Kolejne wersje gryp azjatyckich, dumy, cholery itp. s do uniknicia, nasz organizm ich nie potrzebuje w tym sensie, mona zapa na nie bdc cakiem zdrowym. Stosunek midzy tymi drobnoustrojami a nami jest daleki od rwnowagi. W tym wic przypadku zetknicia z bakteriami radykalnie unikamy. Dziecko naley natychmiast zabra z zagroonego obka przedszkola szkoy i epidemi przeczeka. Prbowa przeczeka. Moe to bowiem by nieskuteczne. Bakterie unosz si w powietrzu, siadaj na naszej skrze a jeli trwa jaka epidemia grypy, na ktr sami nie chorujemy, to moemy by przekonani, e mamy je w sobie. Trafi i na dziecko. Jest do obojtne, czy trafi ich tysic, czy milion. Jednak pidziesit, le ulokowane, moe zgin. Dlatego w okresie takiej epidemii naley przestrzega hasa; Kaszlc lub kichajc zasaniaj rk lub nog nos lub usta, a bdziesz zdrowy lub chory". W innych okolicznociach jest to raczej obyczaj towarzyski ni higieniczny. Co do innych zabobonw XX wieku: synny warszawski pediatra, dr Jan Bogdanowicz mawia zawsze: Dziecko w dzie powinno wyglda jak winka i pachnie jak winka". W ten sposb dziecko spotyka si z bakteriami i uodparnia na nie. Czasem choruje ale jest to wkalkulowane ryzyko. Kiedy w warszawskim mrwkowcu, pitro pode mn mieszkao maestwo. Mieli znakomity plan: gdy ona posza rodzi, on wynaj ekip: pokoik dziecinny i drugi zostay wymyte, pomalowane emulsj z sufitem wcznie, podogi chemolakiem, meble wytrzepane, wyniesione, wysterylizowane i przyniesione z powrotem... Potem raz na miesic mieszkanie myte byo przy uyciu szlauchu (po wyniesieniu mebli)... Jak yj, nie widziaem dziecka rwnie chorowitego. Lekarze bywali tam rednio czciej ni raz w tygodniu. Higien chwalili... No, trafili dziki niej sporo pienidzy! Wylgarni bakterii i to specjalnych, wyselekcjonowanych na zoliwo s natomiast szpitale. Szczerze odradzam oddawanie tam dziecka. Wstrzs psychiczny odgrywa ogromn rol i zwikszenie szansy wyzdrowienia, dziki pobytowi w szpitalu, nie wyrwnuje strat wskutek pogorszenia si stanu psychicznego oraz... dodatkowej moliwoci zakaenia. Niektrzy lekarze twierdz, e operacje bezpieczniej byoby przeprowadza na lenej polanie ni w sali operacyjnej niektrych szpitali. O ile wikszo szpitali warszawskich jeszcze funkcjonuje jako tako, o tyle na prowincji" bywa tragicznie. Bywa te i dobrze. Loteria! Czasem pobyt dziecka w szpitalu jest nieodzowny. Jeli jest to absolutna konieczno trudno! Trzeba pamita, e lekarze w Polsce (co tylko po czci usprawiedliwione17

jest warunkami) ograniczaj odwiedziny rwnie w szpitalach dziecicych. Przepisy te prawie zawsze mona i naley obej, trzeba jednak przy tym umie zachowywa si kulturalnie. Musi Pan te stanowczo wbi onie do gowy, e niedopuszczalne jest obchodzenie reimu pokarmowego. Zupenym bdem jest rwnie oddawanie maych dzieci (do wieku szkolnego) do wszelkich sanatoriw na dusze okresy. Mam w rodzinie przykad. Jest to ciar na moim sumieniu, ale w wczesnej sytuacji prawnej (vide GOWA DOMU) nie mogem temu legalnie zapobiec. Mogem wszake dziecko po prostu z takiego sanatorium (gdzie skdind miao najlepsz opiek) porwa. Nie zrobiem tego. Dzi uczynibym to bez wahania widzc rozmiary spustoszenia w psychice dziecka, jakie pobyt tam wywoa. A byo to dobre sanatorium, ze znakomit opiek. Jeli rzecz w klimacie to zawsze mona przeprowadzi si samemu. Mieszkanie w miecie wynaj komu i za to wynaj mieszkanie na wsi w odpowiedniej okolicy. Jeszcze co powinno w kieszeni zosta. Praca te zawsze si znajdzie. Wysoko kwalifikowan mona wykonywa korespondencyjnie lub dojeda. Inna czeka na miejscu. Trzeba tylko chcie. Mona te wysa on z dzieckiem, przenie si do wynajtej kawalerki a mieszkanie podnaj. Wszystko da si zrobi. Powierzenie dziecka obcym w tak modym wieku to ostateczno. Niestety, w wielu przypadkach idziemy na to po najmniejszego linii oporu...

18

bezpieczestwo Jak Pan wietnie wie, sowa zabezpiecza" i ubezpiecza" s ulubionym wytrychem w naszych (pisaem to w r. 1987: chodzi o socjalistyczne przyp. aut.) czasach. Z powodw jednak czysto ekonomicznych, by ju o moralnych nie wspomina, nasze czasy" si kocz i znw wrcimy do czasw, w ktrych obowizywa bdzie zasada: Kto nie ryzykuje, ten nie je". Priorytet dla bezpieczestwa typowy jest w spoeczestwach opanowanych przez dwie kategorie istot: starcw i kobiety. Kobieta z natury pragnie bezpieczestwa. Ona siedziaa w jaskini i pilnowaa potomstwa, a ochrona dostpu do jaskini bya jej zadaniem pierwszoplanowym. Domagaa si nieustannie wikszej ochrony i ta, ktra si domagaa skutecznie, miaa najwiksze szans na wychowanie sporej gromadki dzieci. Odwrotnie mczyni; do zdobycia misa niezbdne byo ryzyko i ten by najtustszy, kto ryzykowa najwicej (w rozsdnych granicach). W ten sposb w walce selekcjonoway si odwaga i roztropno. Uatwione warunki ycia spowodoway, e cechy te od paru-dziesiciu lat s zbdne i kobieco zdominowaa sfer spoeczn, bo jako ludzie leniwi nie bdziemy si przecie naraa, gdy nie jest to konieczne. Ze spoeczestwa zdrowych i silnych mczyzn przemienilimy si w stado trutniw, tyjcych i umierajcych na raka, zaway, ale w bezpieczestwie. Nie ma powodu, by cokolwiek innego mwi crkom: zabezpieczanie to ideologia w sam raz dla nich. Chopcw natomiast od owego umownego sidmego roku ycia musi Pan umiejtnie wychowywa w kulcie ryzyka. Nie jest to trudne, maj ryzyko we krwi. Jednak system szkolny bardzo si stara, by te cechy wytrzebi i dlatego trzeba przeciwdziaa. Trzeba to robi inteligentnie, nie zmuszajc do podejmowania zbyt ryzykownych decyzji, a nawet pozwalajc, eby ona prbowaa ich od tego odwie (by si przeciwko temu buntowali!). Trzeba podsuwa odpowiednie lektury i filmy. Trzeba te opowiada waciwe eposy. Ich prawdziwo jest bez znaczenia: czytanie Karola Maya jest poyteczne niezalenie od tego, czy Old Shatterhand istnia naprawd, czy nie! Jest to niewtpliwie okamywaniem dziecka. Tylko w bajkach rycerz zwycia smoka. W yciu zazwyczaj zwyciaj smoki. Jednak nie przypadkiem wszystkie narody rozwiny si dziki bajkom, w ktrych opiewa si sukcesy rycerza, trupy jego poprzednikw pomijajc co najwyej jednym zdaniem. Nard, ktry opowiadaby dzieciom odwrotne bajki, daleko by nie zajecha. Lektur Przygd dobrego wojaka Szwejka uwaam za wybitnie w tym wzgldzie szkodliw... Zwaszcza e niektrzy ze Szwejka robi bohatera zgodnie, zdaje si, z intencjami Jarosawa Haszka.19

Ta taktyka jest cile zwizana z liczb dzieci. By chciay one ryzykowa, trzeba im powiedzie, e zabicie smoka podwaja majtek a szansa jest wiksza ni fifty-fifty. W rzeczywistoci jest mniejsza, ale wwczas rozsdny czowiek nie bdzie ryzykowa, nieprawda? Ojciec dwch lepiej trzech, a jeszcze lepiej szeciu synw moe ich na walk ze smokiem wysa; ojciec jedynaka nie. Dlatego spoeczestwo majce duy procent jedynakw bdzie zawsze spoeczestwem z zahamowaniami. Wbrew obawom ekonomistw nasz wzgldnie duy przyrost naturalny bdzie bogosawiestwem o ile na czas zdejmie si bariery prawa dopasowanego do ery, gdy po strasznej wojnie marzylimy przede wszystkim o bezpieczestwie. Bariery r.). Czy zdoa Pan syna przygotowa do ycia w takim wiecie? Czy potrafi on kocha ryzyko? Jednym ze sposobw uczenia ryzyka i uczenia rozsdnego ryzyka s gry strategiczno-losowe. O tym osobno. Ale haso: Kto nie ryzykuje, ten nie je" powinien Pan wyry nad drzwiami do domu. zostan zdjte zapewne jeszcze przed wydrukowaniem tej ksieczki (ju s zdjte, ale tylko czciowo przyp. aut. 14 wrzesie 1990

20

bd W edukacji dzieci bdy peni wan rol wychowawcz. Dziecko uczy si o wiele lepiej i chtniej, gdy raz na jaki czas dostrzee bd w podrczniku lub u nauczyciela drobny bd, oczywicie, by nie niszczy autorytetu! W dawnych, dobrych czasach, gdy zecerzy nie robili bdw, niektre gazety specjalnie popeniay ich kilka na numer, by bardziej przywiza do siebie czytelnikw. Nikt nie kocha doskonaoci! Z drugiej jednak strony Pan ma by raczej szanowany ni kochany. Std te nie powinien Pan popenia bdw... Pewnym rozwizaniem jest autorytet odcinkowy". W takim systemie rodzina czasem dworuje sobie z Pana ony, ktra robi bdy (ale nie na swoim terenie, by nikomu nie przyszo do gowy, e moe poda placuszki z cykut zamiast z cykori) a z kolei Pan moe zabra gos w jakiej typowej sprawie kobiecej i da si poprawi przez crk (a nawet syna). W ten sposb zasada autorytetu zostaje utrzymana a dzieci mog mie nadziej, e z czasem dorwnaj rodzicom. Idea powinien by trudny do osignicia, ale nie tak cakiem niemoliwy. Swoistym rodzajem bdu, czsto stosowanym jako sztuczka wychowawcza, jest rozmylne przegrywanie z synem (lub crk) w rozmaite gry. Czasem trzeba dla zachty. Dziecko jednak nie moe tego spostrzec, w przeciwnym razie obrazi si i zniechci. Dzieci za s znacznie bystrzejsze, ni si na og sdzi. Niektrzy ojcowie stosuj inn technik. Stale narzekaj, e zdarza im si popeni bdy (nawet niektrzy purytanie gono wzdychaj, jacy to oni s grzeszni...), ale dziecko nie ma sposobnoci tych bdw zobaczy. Niemniej jednak nie traktuje ojca jako ideau nieosigalnego. S te ojcowie, ktrzy z powodzeniem odgrywali niemal do dorosoci synw (z crkami udaje si to lepiej) rol bezbdnych decydentw. Czasem koczyo si to szokiem dla dziecka ale od tego szoku nikt nie umar, a wyniki wychowawcze mog by dobre. Rnorodno drg... a wszystkie obiecujce! Natomiast bdy popeniane przez dziecko s istotnym elementem nauki. Po to, by dobrze biega, trzeba uczy si przewraca. Jeli ona chce uczy dziecko chodzenia poprzez trzymanie za rczk to nie powinien Pan do tego dopuci: lepiej niech chodzi o kwarta pniej, ale niech uczy si samodzielnie. Samodzielno zakada nie tylko eliminacj bdw, ale te mono ich samodzielnego dostrzegania i oceny, co jest bdem. Rwnie: oceny, co jest bdem w klasyfikowaniu bdw. Rwnie: co jest bdem w klasyfikowaniu metod klasyfikowania bdw i tak dalej. Bardzo czsto dzieci inteligentnych21

rodzicw nie speniaj oczekiwa, gdy we wczesnym dziecistwie oszczdza im si popeniania bdw (vide NERWICA). Jeli wiedza przychodzi zbyt atwo, nie wyksztacaj si mechanizmy zdobywania wiedzy (vide OGON OSA). Tak wic, nie tylko naley pozwala dzieciom popenia bdy, ale te naley im samym pozwoli ocenia, czy popeniy bd. Czasem jest to atwe (gdy np. zbij szklank) a czasem bardzo trudne (np. w plastyce). Co do zbitych szklanek, jest to koszt edukacji. Prosz sobie policzy, ile kosztowaoby posanie dziecka do specjalnej szkoy kelnerskiej a ile kosztuje kilkanacie szklanek. Czy to drugie nie jest tasze? Podobnie z mas niszczonych zabawek i innych rzeczy. Zwalcza naley jedynie bezmylne niszczenie. Uczenie si na bdach jest najlepsz form nauki. Taniej bdzie ale nierwnie skutecznie uczy si na bdach cudzych. Mimo to dobrze stosowa i t technik...

22

bojaliwo (matki) Bardzo wielu ojcw chce wychowa synw na herosw i w zwizku z tym chroni ich przed matk, wiecc przy kadej okazji przykadami wasnej odwagi i zdecydowania. Kontakt z niewiastami grozi zniewieciaoci! mawia taki ojciec. Przykad Achillesa tego nie potwierdza, ale przyjmijmy, e tak moe si sta. Mimo to zbyt wczesne izolowanie od wpywu matki wcale nie pomaga w szczepieniu w synu odwagi. Czsto bywa wrcz przeciwnie. wiadomo, e symbolizowane przez matk bezpieczne schronienie jest w zasigu rki, pozwala chopcu zdobywa si na waciwe dla wyczyny. Co wicej: wiedzc, e Tata je pochwali, chopiec bdzie si wyrywa spod skrzydeek matki. Natomiast jego chci chopiec (vide popychany do aktw odwagi, za przekraczajcych HOMEOSTAZA) bdzie tskni

mamusinym fartuszkiem i moe wyrosn na zakompleksionego tchrza. Dzieciom potrzebny jest i ojciec, i matka. W tym przypadku matka jako co, od czego trzeba si odrni, i kto, przed kim mona si popisa. To bardzo wana rola. Nawet zupenie idiotyczne zakazy matki nic nie szkodz. Przeciwnie! Chopiec, ktry przekona si, e zamanie zakazu matki niczym nie grozi, nabiera tym wikszej (nieraz wrcz przesadnej!) odwagi. Pan, oczywicie, powinien w tych sprawach taktownie nie interweniowa. Popieranie amania zakazw jest bdem, ale popieranie takich zakazw te. Trzeba uprawia trudn sztuk niedostrzegania. Ostatecznie nie musi Pan wiedzie o wszystkim! Nie musi Pan, rzecz jasna, tumaczy onie, e jej zakazy wyzwalaj w synu nadmiern odwag. Jeli jednak Pan to powie, to i tak albo nie uwierzy, albo mimo uwierzenia nie zdoa powcign swego jzyka. Ju dobra Natura zadbaa o to, by kobiety byy jako matki wyposaone we waciwe cechy. Musi Pan przy tym czuwa, by nie wyrobi w synach pogardy dla lkliwoci matki. Trzeba po prostu tumaczy, e kobiety s inne, maj inne przymioty a oni

23

maj je chroni. To dziaa znakomicie podobnie jak dziaao tysic lat. Pamitam sprzed paru lat film Hibernatus. Opowie o czowieku rozmroonym dzi po stu latach spdzonych w lodzie. Stwarza mu si sztuczn rodzin, by nie dozna szoku. To tylko baha komedia ale jedna rzecz bya ciekawa: zupenie niespotykana obecnie agresywno, z jak w modzieniec chroni swj" mniemany dom i swoj" niby ciotk z zachowaniem absolutnej XIX-wiecznej grzecznoci. Wydaje si, e autor scenariusza i reyser dobrze to zaobserwowali. Sdz, e wiele dzisiejszych kobiet z alem patrzyo, ile niepotrzebnych trudnoci zwala si na nie bo mczyni zapominaj o swoich obowizkach wobec kobiet. Ciekawe, czy upadek Sparty zawdzicza naley temu, e wyhodowa si tam typ matki Spartanki, tak bezlitosnej i nieczuej, e z dzieci zamiast wojownikw zaczy wyrasta niedorajdy?

24

byk, za rogi wzity Gdy w domu pojawia si problem, ma Pan zasadniczo dwie drogi postpowania. Udawa, e si problemu nie dostrzega, i albo nie robi nic, albo podejmowa porednie dziaanie, tak aby nikt si w tym nie poapa. Wzi byka za rogi. Trzeba si dobrze zastanowi przed podjciem decyzji. Bardzo wiele problemw istnieje bowiem do dzi tylko dlatego, e kto je nie tylko dostrzeg, ale i nazwa. Z t chwil zaczy one istnie w wiadomoci. Jeli zaczy istnie to trzeba byo co z nimi zrobi. Gdy na akcj nastpia reakcja (vide HOMEOSTAZA), ukad znalaz si w punkcie mniej wicej rwnowagi i tak moe sobie trwa latami. Pozostawienie go w spokoju mogoby natomiast spowodowa, e albo sam zniknie, albo przewali si (vide KATASTROF TEORIA). Jeli jednak ju si Pan za problem wzi, to im szybciej Pan go rozwie tym lepiej (zakadam, e nie wemie si Pan za problemy nierozwizalne?). Operacja przeprowadzona szybko i skadnie cho wywoa moe protesty zainteresowanych jest lepsza od limaczenia sprawy. Tak wic: przemyle zdecydowa, czy co robi zdecydowa co robi to wszystko moe trwa dugo. Ostatni etap: zrobi powinien by szybki. Byk ma sporo siy. Przez chwil mona go trzyma za rogi. Po jakim czasie otrznie si z przeciwnika. Znam przypadek Pana, ktry chcia skierowa syna na zupenie rozsdne studia. Niestety, zacz o tym mwi niezdecydowanie. Natychmiast wywoao to reakcj oporu i w rezultacie chopak na zo tacie odmrozi sobie uszy. Wybra inne studia. Po dwch latach zmienia kierunek...

25

cel wychowania Jeli sdzi Pan, e bdzie to najwaniejszy fragment ksiki, to ulega Pan zudzeniu popularnemu, niestety, w dzisiejszych czasach. Przykad: tysice architektw zbieraj si kilka razy do roku a to w Singapurze, a to w Vancouver i dyskutuj nad zadaniami, jakie winna spenia architektura. Sumptem UNESCO i podobnych tworw wydawane s na ten temat opase tomiska. Tylko w domach i miastach coraz ciej wytrzyma. Nie dajmy si zwariowa! Z drugiej wszak strony pewne generalia trzeba rozpatrzy. Dwie s skrajnie przeciwne szkoy. Pierwsza opiera si o twierdzenia behawiorystw (co prawda jezuici w XVIII w. empirycznie doszli do tyche praw), e dziecko mona rozwin w dowolnie wybran osobowo pod warunkiem cakowitego opanowania steru wychowania dostatecznie wczenie (jezuici twierdzili wicej: jeli powierzy im dziecko przed pitym rokiem ycia; dzi za t granic uwaa si raczej drugi rok). Druga uwaa, e ch osignicia z gry zadanego celu jest absurdalna. Jedni uwaaj to za niemoliwe, inni za moliwe, ale szkodliwe. W konsekwencji opowiadaj si za nieskrpowanym rozwojem osobowoci", za wydobyciem peni zdolnoci" itp.; slogany te zna Pan, oczywicie, gdy w XX w. szkoa zyskaa przewag. W USA rodzice z warstwy owieconej" nie wtrcaj si nawet, gdy rozwijane naturalne zdolnoci sprowadzaj si do genialnego wrcz tuczenia talerzy. Zauwamy dwie rzeczy. Szkoa pierwsza nie wymaga zaoenia tabula rasa (czyli: umys noworodka jest czyst kartk, mona na ni wpisa dowoln tre"). Podobnie twierdzenie: Mog spowodowa, by mody pd roliny rs pod dowolnym ktem" nie wymaga zaoenia: odyga nie ma adnego okrelonego kierunku wzrostu". Pd dy ku grze (geotropizm ujemny), a mimo to manewrowanie wiatem da podany efekt. Z drugiej strony z faktu, e dziecko mona dowolnie uksztatowa, nie wynika, e na1ey to robi. Ja rozumiem: nie udao si Panu zosta sawnym podrnikiempisarzemfotografem (niepotrzebne skreli) i teraz oto otwiera si szansa: Paski syn przy odpowiednim wysiku z Pana strony moe to osign. Kusi, nieprawda? Wstrzymajmy si na chwil. Dawniej te sprawy dziki byy proste. Najstarszego zasug syna itp.) kierowano np. na wojskowego i, konsekwentnie, gdy tylko powsta vacat, kupowano (bd zaklepywano" wpywom tradycji, stanowisko pukownika 7 regimentu; drugi syn szed na ksidza, trzeci na naukowca lub artyst. W niszych sferach byo podobnie: syn kowala zostawa kowalem, drugi szed na ksidza, dopiero trzeci udawa si do miasta, gdzie mia pewn swobod wyboru.26

Taki ukad mia kilka zalet. Zamiast futuromantw usiujcych przewidzie, jakie zawody bd potrzebne w roku 2000, dziaa automatyzm: z pokolenia na pokolenie odtwarzaa si ta sama struktura zawodowa, a ewentualne zmiany potrzeb spoecznych zaspokajali ci trzeci synowie". Co waniejsze jednak, mona mia si z pukownika" majcego pi lat (a i tak bywao), lecz miao to potn zalet nikt nikogo nie stara si wygry ze stanowiska, co dzi, przy systemie swobodnego dostpu do wszelkich urzdw, pochania 75% energii umysowej zdolnych i uczciwych z natury ludzi. Historia uczy jednak, e ustroje o bardziej zdemokratyzowanym sposobie selekcji kandydatw do urzdw z powodzeniem konkuruj z poprzednimi (przynajmniej przez pewien czas, bo w miar jak znikaj wszelkie bariery i szans staj si idealnie rwne, okres walki o waciwe stanowisko tak si wydua, e osiga si je dopiero w wieku zgrzybiaym, std zgryliwa uwaga Jana Anouilha: monarchia jest ustrojem lepszym od republiki, gdy tam istnieje szansa, e w chwili mierci krla nastpca ma 20 lat podczas gdy w republikach rzdz Adenauer, Czang-Kaj-szek, de Gaulle i Mao-Ze-Dong...). W systemie, w ktrym kady, moe walczy o stanowisko odpowiadajce jego mniemanym zdolnociom (mniemanym!), daje zna o sobie prawo Petera: Czowiek awansuje tak dugo, a znajdzie si o szczebel za wysoko w stosunku do swych umiejtnoci; wtedy nie ma ju podstawy do awansu i na tym szczeblu pozostaje si do koca kariery...". Przejdmy na grunt prywatny. ona Paska moe si uprze i zasadzi Waszego trzylatka do pianina na 6 godzin dziennie. T drog istotnie wychowano wielu wirtuozw klasy wyszej ni rednia. Pytanie jednak: ilu stracia ludzko jeszcze wyszej klasy matematykw, szewcw, hokeistw, malarzy, marynarzy, politykw itd., itd. dziki tej edukacji? Odpowied: prawie tylu! Wychowanie dziecka tak, by miao osobowo z gry upatrzon, podobne jest nastpujcemu: upatrzylimy sobie idea urody, modelujemy go w gipsie, robimy metalowy negatyw i zakadamy ten gorset dziecku, by po wyroniciu przybrao taki wanie ksztat! Przy dodatkowych zabiegach fizjologicznych jest to teoretycznie zapewne moliwe, ale tak postpujcych rodzicw nazwaby Pan szalecami, nieprawda? Gorzej! Widzc znakomite zarobki, np. programistw lub pianistw, moe Pan skierowa cay wysiek na doskonalenie umiejtnoci, jakie dziecku przydadz si w tych zawodach. Niestety, moe si po jego dojciu do penoletnoci okaza, e komputery programuj si same, a ludzko w wyniku inwazji nowej mutacji wirusa bezbolesnego zapalenia ucha rodkowego (jest taki!) kompletnie ogucha. To pierwsze jest prawie pewne, to drugie prawie niemoliwe, ale kto wie? Urzdy planujce olbrzymie nakady na27

szkolenie programistw (w przeciwiestwie do pianistw) wydaj si wierzy w rzecz nieprawdopodobn: 20 lat nic si w komputerach nie zmieni. Majc wic w oczach posta rodzicielki potworkw z Czowieka miechu Wiktora Hugo (baba krpowaa si silnie w pasie i na zamwienie impresariw cyrkowych produkowaa np. pasko-gowe kary), porzucamy myl o wychowaniu w duchu szkoy pierwszej choby cel mia by tak zbony, jak prba wychowania witobliwego anachorety. Czy to znaczy, e skaniam si ku stanowisku drugiej szkoy? Prosz Pana! Cakowicie swobodnie i naturalnie zachowywa si moe tylko mapa, a i to pod warunkiem obfitoci bananw i braku w okolicy serwala czy wa Kaa. Caa cywilizacja to odejcie od naturalnoci. Fakt, e od kilkudziesiciu lat przeywamy regres cywilizacji, nie oznacza, bymy winni ju doj do szczebla pawiana! Z dziecka wychowywanego metod naturaln" bynajmniej nie wyronie bandzior i morderca o ile nie bdzie miao takich rodzicw ani nie bdzie ogldao kryminaw w TV (fala przestpczoci w USA to czny skutek TV i wychowania aden z tych czynnikw z osobna nie jest pod tym wzgldem szkodliwy; krymina z negatywnym, mimicznym choby tylko, komentarzem rodzicw jest umoralniajcy, gdy dziecko odczuwa potpienie zbrodni). Zabraknie mu natomiast pewnej liczby nawykw, ktre __nie mog by wpojone przez przykad. Dziecko jest spostrzegawcze, ale nie bdzie zdolne np. uchwyci samodzielnie skomplikowanego systemu pierwszestwa przy wychodzeniu przez drzwi (vide TETYDA). Oczywicie, w wieku kilkunastu lat przeczyta jaki podrcznik i nauczy si ale nigdy nie nabierze odruchowej pewnoci siebie w takich sytuacjach, jak ma waciwie poinstruowany piciolatek. Konkluduj: cakowita swoboda rozwoju to szkodliwa utopia. Pamita Pan ksik Wilhelma Goldinga Wadca much o regresie kilku i kilkunastolatkw pozostawionych w warunkach naturalnych, tj. na bezludnej wyspie (nota bene dla czowieka dzi warunki naturalne to materac, kaloryfer i tramwaj na koniu, trawie i przy ognisku czuje si cakowicie nienaturalnie)? System za wychowywania na kogo" dobry byby jedynie w ramach feudalnego ustroju, gdy najdokadniejsze nawet przygotowanie dziecka do wybranej roli (gdyby si udao) nie usunie mu z drogi ewentualnej, bardziej utalentowanej konkurencji. Pozostaje wic droga porednia: wyposaenie dziecka w niezbdne hamulce, bezpieczniki i automatyczne odruchy spoeczne bez specyfikacji, jakiemu celowi maj suy. Na specjalizacj (vide SPECJALIZACJA) przyjdzie czas. Jest Pan rozczarowany? Uwaa Pan, e bez Celu" (z duej litery) nic si nie28

osignie? Hmm, ewolucja nie stawiaa sobie za cel stworzenie znakomitego biegacza" a prbowa Pan ciga si z np. antylop? Syn Pana zapewne postawi przed sob (moe mu Pan go podsunie?) kiedy jaki cel tym pontniejszy, e wasny. A jeli ograniczy si do: Chc by uczciwym czowiekiem"? To pogratuluj Panu rwnie gorco. A nawet moe bardziej.

29

cele taktyczne i strategia Bardzo wielu rodzicw zwaszcza matek nie jest zdolnych do mylenia kategoriami dalekiego horyzontu; bliskie interesy przesaniaj im przyszo. Warto sprbowa to przewiczy. Na przykad dziecko co niesie. Moe si przewrci i stuc. Matka w takim przypadku jest skonna mu odebra przedmiot. Tymczasem wyrobienie w dziecku zrcznoci i pewnoci siebie moe by warte ryzyka. Choroba jest nieprzyjemna. Jednak przebycie choroby nieraz uodparma. Zetknicie si z chorob hartuje. Czasem warto zaryzykowa. Mog na dziecko wrzasn i si uspokoi. Ale przy tym uodporni dziecko na wrzask i przy tym dam przykad wrzeszczenia (vide IMITACJA). A jutro usysz je wrzeszczce akurat takim samym tonem. Mog zrobi co sam a mog zleci dziecku. Widz, e zrobi to niechtnie... Lepiej zacz samemu i poprosi o wspprac. Nastpnym razem bdzie chtniejsze. W tej ksice znajdzie Pan dziesitki podobnych przykadw. Zazwyczaj drobny zysk dzi daje du strat jutro lub za dziesi lat. A czasem tylko ma strat. Trzeba zawsze stara si postawi sobie taki problem: jaki bdzie skutek dugofalowy mojego dziaania? A w przypadku wtpliwoci postpowa tak, jak wskazuje najblisza zasada moralna. Po to wanie s Zasady (vide ZASADY). Zbieraj one dugofalowe dowiadczenia i ich skutki. I jeszcze jedno. Rozmylajc o skutkach dugofalowych nie naley zanadto uwzgldnia skutkw porednich i ubocznych bo eb moe pkn. ycie jest bardzo skomplikowane....

30

choroba i lekarstwa

Ludzi nie sposb podzieli na niskich i wysokich wyranej granicy brak. Podobnie nie istniej zdrowi i chorzy; kady jest w jakim stopniu chory. Absolutnie chorzy wchaj kwiatki od spodu, a absolutnie zdrowy czowiek jeszcze si nie narodzi i wobec postpw medycyny ma coraz mniejsze szans. Teoretycznie najlepiej byoby nie kurowa zwaszcza dzieci lekami. Tak postpuj np. wyznawcy Christian Science i niektre sekty buddyjskie. Jest to jednak zwaszcza wobec dziecka nadprzecitnie ryzyko, gdy inni si lecz (tyczy to zwaszcza antybiotykw) i w ich organizmach rosn szczepy bakterii tak zjadliwe, by sprosta leczonemu organizmowi co zazwyczaj rwna si umierceniu organizmu nie leczonego. Postp medycyny ustawi nas tak, e niekorzystanie ze jest aktem desperacji. Schylibym z uznaniem przed nim czoa, ale jako ojca nie sta mnie na to i Panu te nie zalecam. Pamita jednak naley, e lekarstwa nie wolno naduywa: kada pomoc organizmowi (by moe konieczna) dzi to szkoda jutro; nie tylko dlatego, e lek na nerki na og szkodzi wtrobie, ale i dlatego, e oducza organizm wytwarzania wasnych rodkw obrony. Do zbrodni zaliczy naley w szczeglnoci podawanie piramidonu przy pierwszym objawie gorczki; organizm podnosi temperatur, by szybciej zachodziy w nim reakcje chemiczne niezbdne do wytworzenia przeciwcia (s, owszem, choroby gdzie podniesienie temperatury jest niewaciwe o ile nam wiadomo). Podanie piramidonu w przecitnej przypadoci to prostowanie kierownicy auta pokonujcego zakrt, by doprowadzi koa do stanu normalnego". Tak jak niewprawny szermierz zbyt szerokim ruchem paruje cios, dziecicy organizm reaguje nieraz przesadnie. Kiedy sprawdzajc przed pjciem spa koderk mego wwczas bodaj omiomiesicznego pierworodnego, zdumiaem si bijc ode fal gorca (godzin temu najnormalniej usn...). Termometr i oboje nas ogarna panika: 41C. Telefon do pogotowia, ktre przez godzin nie przyjedao, a po godzinie, jeszcze przed jego przybyciem,31

zmierzylimy gorczk powtrnie: 36,6C... Licho wie, czy zwalczy w tym czasie pi zabkanych lasecznikw czy dwadziecia tysicy gronkowcw w kadym razie uwin si z tym szybko i skutecznie. Pomny, e choroba jest normalnym stanem organizmu czowiek cae ycie zdrowy byby jak rolina cieplarniana gotowa zama si od pierwszego wietrzyku nie bdzie Pan panikowa z byle powodu. Czasem jednak trzeba uzna dziecko za chore bezwzgldnie. Tu wic kilka ostrzee. Do ka chodzcego dziecka (dwa osiem lat) zapakowa si nie da; zawsze wstanie, a jako e w ku jest si lej ubranym, efekt bywa odwrotny zamierzonemu: raz rozgrzane pod kodr, raz pnagie na kodrze... Lepiej ubra ciepo i wynale mao ruchliwe zajcie w fotelu czy nawet na pododze. W ku winno lee dziecko nie majce si albo ochoty chodzi. W takim wypadku prosz przypomnie onie (po caym dniu opiekowania ma ona zazwyczaj wszystkiego do), by na 10 minut przed snem wyja je z eczka, ktre naley przecieli; chodzi o obnienie temperatury materaca i pocieli. Bez tego zabiegu noc bdzie dla dziecka dalszym cigiem dugiego, mczconudnego dnia, a nie por snu. Najwaniejsza jednak sprawa, to wybr lekarza. Problem zawsze trudny i delikatny, a feminizacja pediatrii pogbia go. Na og dziecko wdruje do lekarza rejonowego, jednak od wielkiego dzwonu (co pozna po tym, e ona domaga si od Pana powaniejszego zainteresowania chorob) rodzice lubi mie spec--medyka. Nie wnikajc, czy jest to usprawiedliwione poziomem umiejtnoci konkretnego przedstawiciela (-lki) sztuki lekarskiej na co dzie, czy te chci wydania pienidzy, by uspokoi sumienie, e duo si robi dla dziecka", trzeba si z tym zgodzi pod jednym warunkiem: wybieramy dobrego lekarza, ale jednego (o ile on sam nie zada konsylium). Typowy jest niestety taki obrazek: rodzice wdruj z chorym do lekarza, wysuchuj diagnozy (nota bene prosz pamita: im gorszy lekarz, tym mniej chtnie tumaczy; rzuca zazwyczaj kilka aciskich terminw i kae cile przestrzega ykania piguek, co jest najczciej sygnaem, e nie wie co dziecku jest i zapisuje lekarstwa na wszelki wypadek), bior recept i niezadowoleni z jednej lub drugiej wdruj do nastpnego... Niech Pan si zastanowi lekarz co stwierdzi i co przepisa. Jeli pjdzie Pan do drugiego, to s dwie moliwoci: zapisze to samo (stracony czas i pienidze) lub co innego. I wwczas kto zdecyduje, ktrej kuracji si trzyma? Trzeci lekarz? A jeli ten przepisze znw co innego? A moe Pan? To kup Pan sobie Vademecum lekarza praktyka i nie zawracaj gowy lekarzom skutek bdzie identyczny. Z lekarzem winien rozmawia Pan, ona natomiast winna wszystkie wskazwki zapamitywa lub zapisywa, gdy w gabinecie bdzie Pan32

pamita wszystko, a poza nim zapomni Pan skromnych 10%, by moe wanych. Pytania: Kiedy dziecko wyzdrowieje?" zadawa nie radz w wietle uwagi na pocztku, raczej spyta; Kiedy bdzie mogo wsta (wyj na ulic, pj do szkoy?)". Wane, by zrozumia Pan mechanizm choroby rozpoznanej przez lekarza szczegy jako si dopasuje. W wypadkach bardzo powanych (ponad 30% szans mierci) z lekarzem winien Pan rozmawia sam. Radz w rozmowie z lekarzem przed wypisaniem recepty zaznaczy, e naley Pan do szkoy zalecajcej minimum niezbdnych lekw. Sudzy Eskulapa s dzi sterroryzowani przez wszechwiedzcych pacjentw i na wszelki wypadek zapisuj 2 razy tyle medykamentw co potrzeba, by nie zosta obraonymi za lekcewaenie choroby. Taka wzmianka bdzie zapewne przyjta z wdzicznoci. Raz zdarzyo mi si nie zaznaczy tego na pocztku, lecz dopiero po otrzymaniu snistej recepty z super-antybiotykami; lekarka spojrzaa na mnie dziwnie, podara toto i wypisaa 3 razy krtsz bez antybiotyku; dziecko wyzdrowiao na trzeci dzie. Podawanie lekarstw dziecku to osobna szkoa jazdy. Zdecydowanie odradzam tumaczenie, e jest to znakomity cukierek; dziecko da si oszuka raz, a zaufanie straci na kwarta (trzylatek) lub do koca ycia (omiolatek). Zawsze trzymaem si szkoy: To jest bardzo niedobre (uwaga! farmaceuci coraz wicej lekarstw produkuj w cakiem smacznej postaci), ale trzeba zje". Dziecko rozumie na og konieczno, w ostatecznoci popart stanowczym i spokojnym uyciem siy. Kontrast midzy gron zapowiedzi a mniej gron rzeczywistoci spowoduje, e drug porcj poknie by moe z obrzydzeniem, ale z mniejszymi oporami. Oczywicie, nie musz przypomina, e zalecone lekarstwa trzeba zuy wszystkie i zgodnie z recept. Na zakoczenie temat smutny. Dziecko chore nieuleczalnie bd trudno uleczalnie. Cz rodzicw z rozpaczy jedzi do coraz droszych saw, cz ucieka si do pomocy znachorw. Teoretycznie jest cakiem moliwe, e jakie skuteczne kuracje istniej poza oficjaln medycyn jest to jednak mao prawdopodobne. Trudno to potpia ale udajcych si do znachora trzeba przestrzec, e stokro prawdopodobniejsze jest wpadnicie w apy wydrwigrosza lub, co gorsza, szarlatana. K obici v s dla nich idealnym erem, musi wic Pan trzyma rk na pulsie i nie zezwala na adne eksperymenty, jeli nie rozumie Pan ich celu, a mog pogorszy stan dziecka. Jeli nic ju pogorszy go nie moe, niech Pan przynajmniej postara si o stwierdzenie jakiegokolwiek lekarza, e takie dziaanie (cho on sam uwaa je za niesuszne) moe mie jakikolwiek sens. Czasem wszelkie wysiki nie zdaj si na nic trzeba wwczas pamita, e nieuleczalnie chorzy stanowi (vide RNORODNO) istotn cz33

populacji i nie powinni by od niej izolowani. lepy ma szans rozwinicia zmysw (np. wchu) do granic nam niedocigych co moe by w pewnych okolicznociach bardzo wane. Kalekami byli wielcy uczeni i artyci. ycie kadego czowieka ma sens i t prawd naley wpoi w dziecko i w siebie (zamiast zniechca si lub otacza je nadmiern trosk). Dziecko kalekie potrzebuje uatwie technicznych, a poza tym zupenie normalnego traktowania; w przeciwnym razie rozkleja si moralnie. A w ogle prosz raz jeszcze sobie uwiadomi: choroba to normalny stan organizmu. Jednym drga powieka. Inny ma katar. Kto inny odr. Inny padaczk. A kto musi by chory jeszcze ciej. A inny jeszcze ciej. Taka statystyka. Wreszcie jeszcze jedno. Po uodpornieniu na wikszo chorb, zwaszcza dziki przejciu chorb dziecinnych", siedmiolatek wkracza w szczeglny okres: niemal nie choruje! Naley wtedy zacz dziecko bezlitonie hartowa. Wystarczy tu po prostu nie hamowa jego naturalnych skonnoci. A onie kategorycznie zapowiedzie, e jeli chccemu wyj waciwego miejsca! w samej podkoszulce dziecku kae zaoy sweterek to powyrywa jej Pan nogi z

34

cybernetyka Mylenie cybernetyczne to dokadnie co innego ni zapewne Pan sdzi. Nie ma wiele wsplnego z matematyk, informatyk, technik, a zwaszcza z jakimikolwiek obliczeniami. Mylenie cybernetyczne polega na traktowaniu obiektu, moe to by dziecko rodzina nard pastwo ludzko, jako homeostatu (vide HOMEOSTAZA) i zastanawianiu si, w ktr stron i jak ukad ten zareaguje, jeli podziaam na niego w okrelony sposb. Czy zacznie nerwowo drga? Czy zdecydowanie powrci na swoje miejsce? Czy pozwoli si biernie przesun (co nasuwa podejrzenie, e co z nim nie jest w porzdku)? O ile si przesunie, jak bdzie drga? to ju w zasadzie nie powinno cybernetyka interesowa. Dlatego cybernetyka jest nauk idealnie dopasowan do dziaania w ukadach biologicznych i spoecznych. Z tego powodu przedstawiciele nauk opartych o matematyk usiowali najpierw cybernetyk zniszczy, a gdy si nie udao, oswoili j, matematyzujc i technicyzujc. Przy tym, rzecz jasna, zgina podstawowa zasada cybernetyki: Ukad jest czarn skrzynk, jego budowa nas nie interesuje, chcemy widzie, jaka jest zaleno midzy bodcem a reakcj?". Oczywicie wszelkie sztuczne koczyny" i komputery nie s czarnymi skrzynkami", budowa ich znana jest cakowicie i nie moe kry adnych niespodzianek. Pisz to, aby podchodzi Pan do wychowywania dzieci i ycia w rodzinie (yide DZIECKO) jak naukowiec. Ale nie jak matematyk, jak cybernetyk wanie. Obserwujc, eksperymentujc i wycigajc wnioski. To jest bardzo poyteczna zabawa!

35

czym skorupka...

Kobiety s pci homozygotyczn. Std zazwyczaj osobniczki tej pci s bardziej zrwnowaone, mniej odbiegaj od przecitnej. Tym wikszej wobec tego wagi nabieraj nawyki wynoszone z domu a dziewczynki zazwyczaj wicej i duej przebywaj w domu ni chopcy. Do tego dochodzi podobiestwo genetyczne... Jeli wic chce si Pan dowiedzie, jaka bdzie Paska narzeczona w roli Paskiej ony naley dobrze przyjrze si kandydatce na teciow. Wizyty narzeczonego w domu przyszej oblubienicy byy cakiem niezym pomysem, pod warunkiem e przyszy m zamiast gapi si w narzeczon jak sroka w gnat, patrzy na matk. Nawet jej wygld zewntrzny jest wany, ale jeszcze waniejsze s odruchy. W dzisiejszych, swobodnych czasach moliwoci narzeczonego s o wiele wiksze. Mona np. wpa nie zapowiedzianym (jeli narzeczona ma telefon, mona go atwo zdalnie zepsu, w ostatecznoci przerywajc drut (potem mona si zasuy przy jego sprawnej naprawie!). Wwczas naley bacznie przyjrze si, czy przysza teciowa chodzi po domu zaniedbana? Tak? To tak samo bdzie za lat par chodzia i Paska ona. Ona bdzie cakiem szczerze zaklina si, e zdaje sobie z tego spraw, e j to razi, e ona nigdy... e ona tego wrcz nienawidzi! Nic to nie pomoe. Po urodzeniu dziecka w kobiecie zaczynaj gra archetypy i dziaa instynktownie, jak mrweczka. Jeli w jej dziecistwie matka oblizywaa smoczek dla heieny" to ona rwnie ktrego dnia z przeraeniem stwierdzi i smoczek oblizuje. Jeli jej matka pokrzykiwaa na ni w harakterystyczny sposb, ona zacznie j teraz naladowa i nawet tego nie zauway. Bdzie te, oczywicie, uywa tych samych fraz. I bdzie imitowa porzdek lub nieporzdek ktry jej matka utrzymywaa w kuchni i w pokojach. Rodzice panny na wydaniu wietnie zdaj sobie z tego spraw i jeli zaley im na wydaniu jej za m cynicznie oszukuj swym zachowaniem. Dlatego36

dobrze jest wpa niespodziewanie, zaaranowa nieoczekiwan i trudn sytuacj... A co do wasnych dzieci, to zacz oszukiwa naley od zaraz! Dobrze jest np. nabiera malekie dziecko, e jestemy porzdniccy. Mae dwadziecia lat takiego oszustwa i moe uda si wychowa dziecko, ktre ju bez wysiku bdzie utrzymywao porzdek. Tak wanie rozwija si kultura. Ja, przyznaj, na taki heroizm si nie zdobyem... Sia nawykw wyniesionych z dziecistwa a by moe zakodowanych genetycznie jest tak wielka, e walka z nimi jest praktycznie beznadziejna. Znani pani, ktra jest lekark. Pani ta miewaa sam syszaem! wykady dla matek o nieprzegrze-waniu dzieci. Chodzc po domach bezlitonie zdzieraa z eczek puchowe beciki i pierzynki... Po czym urodzio si jej dziecko, dziewczynka zreszt. Wpadem z wizyt i stwierdziem z przeraeniem, e dziecko ley w dusznym pokoiku, okutane w trzy warstwy czego, plus pierzynka, a na wierzchu poczwrnie zoony kocyk!!! Nie wytrzymaem i zrobiem delikatn wymwk. Pani doktor zaamaa rce: Ja wiem, ja nie powinnam... ale to takie malutkie, moe si przezibi...". Niech Pan sobie wybije z gowy, e poprzez proces rozumowy cokolwiek uda si Panu zmieni. Kobiety s znacznie bliej Natury ni my i dziaania instynktowne maj u nich zawsze pierwszestwo przed racjonalnymi. I tak jest dobrze. Jest to pewien hamulec naoony na nasz pomysowo. Ostatecznie, niaczeni przez kobiety przeylimy adne par tysicleci i yjemy. Jest to pewna gwarancja, a kto wie, co by si stao, gdybymy zaczli eksperymentowa? Waciwe dziaanie polega wic nie na prbie zmiany nawykw ony, tylko na wybraniu sobie ony z odpowiednimi nawykami. I tyle tylko mog Panu doradzi. Gdy zo ju si stao, lepiej zdecydowa si na leczenie objaww, np. zaopatrzy si w leki usuwajce potwki u dziecka, ni ama nawyk przegrzewania go. Ja prbowaem. Powiedzmy, e udao mi si to czciowo. Zdrowie te straciem przy tym tylko czciowo...

37

demografia Co jaki czas rozmaici publicyci a nieraz i powane urzdy pastwowe prbuj wpyn na Paskie decyzje prokreacyjne, straszc na zmian to przeludnieniem, to wyludnieniem kraju. Za tym kryj si to podatki od bezdzietnoci, to znw kary za posiadanie dzieci. Paskim podstawowym obowizkiem jest nie zwraca na to uwagi. Jest jasne, e (vide HOMEOSTAZA) jakakolwiek polityka populacyjna nie byaby przyjta, najdalej za 25 lat zostanie uznana za katastrofaln i urzdnicy podejm zdecydowane dziaanie w przeciwnym kierunku. Tak wic, pozostajc guchym na te argumenty, tylko uatwi Pan sytuacj pastwu w dalszej perspektywie. Prognoz demografw zreszt zawsze faszywych nie naley w ogle czyta! Po co si denerwowa? I co to Pana obchodzi? Co Pana w Krakowie obchodzi statystyczne zagszczenie dzieci w Gdasku, Montrealu lub Tananarivie? To nie pastwo ma Panu dostarcza informacji to Pan poprzez poczcie dziecka ma dostarcza informacji pastwu! Nie tylko produkcyjnych, ale i o naturalnych trendach populacyjnych! Zachowujmy naturalne rodowisko a rodowisko naturalne to takie, gdzie si w decyzje prokreacyjne nie ingeruje! Zwolennik ochrony rodowiska nawoujcy do ograniczania urodzin to sprzeczno sama w sobie. Z drugiej jednak strony ludzie od chwili zrozumienia mechanizmu rozrodczoci prbowali we indywidualnie ingerowa. I, jak wida, dopki byy to decyzje jednostkowe, nic si strasznego nie dziao. Katastrofy przyszy, gdy decyzje takie podejmowao si o caych kolektywach i populacjach. Dlatego proponuj wyjcie kompromisowe: stara si zmniejsza lub zwiksza prawdopodobiestwo przyjcia potomstwa na wiat, ale od Pana sytuacji osobistej a nie zbiorowej. Natomiast rodki zapewniajce nieurodzenie si dziecka (vasek-tornia, przerywanie ciy) s wrcz nieestetyczne, by nie powiedzie przestpcze. Mwmy jednak o estetyce: urok ycia polega na niespodziankach. Podobnie i podejmowanie stosunkw tylko po to, by co spodzi, kci si z estetyk. Do diaba, troch przyjemnoci te si naley. Trzeba po prostu zda si na przypadek. Dziki temu rzeczywisto moe nas modyfikowa. Jeli walczy Pan w yciu zawodowym z nadmiarem planowania, to niech Pan nie wprowadza CUP-u do domu! Niektrzy rodzice usprawiedliwiaj swe zboczenie polegajce na czytaniu rocznikw statystycznych, wzgldami ekonomicznymi: chc wiedzie, czy nie czyni krzywdy potencjalnemu potomkowi. Bo po co go rodzi by naraa na straszliw konkurencj w przeludnionym wiecie? Z czego wynikaoby, e38w

zalenoci

ycie w Mauretanii jest bujne i bogate (due bogactwa naturalne, jedna setna mieszkaca na kilometr kwadratowy), natomiast w Hong-Kongu szare i biedne (adnych bogactw naturalnych, parset tysicy na mil kwadratow). Panie! Odpada Panu w szafie jaka noga no, to Rocznik statystyczny moe si przyda. Jeli nie to Rocznik za okno. Won!

39

diaba Belzebubem Nieraz zdarza si, e mae dziecko si zatnie". Sytuacje takie zdarzaj si. Najlepiej je po prostu przeczeka filozoficznie patrzc, jak dzieciak wali gow o podog, wrzeszczy i kwiczy (czasem trzeba przy tym siedzie na zakneblowanej onie oczywicie, kada ch ratowania dziecka doprowadzi do wzmoenia jego wrzaskw dcych do postawienia na swoim, wic nie moe Pan dopuci, by ona daa mu teraz komfort psychiczny). Jednak z jakich powodw nie ma Pan na to czasu dajmy na to, trzeba w tej chwili wyj z dzieckiem na spacer, a ono nie chce. Trzeba szybko zrobi w myli przegld rzeczy, ktre dziecko ceni. Na przykad, ukochanego misia. Przystpujemy teraz do operacji wyganiania Diaba Belzebubem. Wyczekujc momentu, kiedy wyczerpane dziecko nieco przycicha, owiadcza Pan: Zabieram Ci Twojego misia, a potem idziemy na spacer". Jeli groba jest realna i dostatecznie dua, reakcj dziecka bdzie: Oddaj mojego misia!" Wwczas przystpujemy do pertraktacji z pozycji siy. Zostaje zawarty honorowy kompromis: Idziemy na spacer, ale mi pozostaje na miejscu". W ten sposb dziecko uratowao twarz, nie poddao si a my moemy pj z nim na spacer. Uwaga! Ta metoda nie powinna by stosowana czciej ni raz na tydzie. Poza tym waciwa jest dla dzieci od ptora do czterech lat (dalsze ograniczenia vide PRZYMUS). Mimo tych ogranicze moe by stosowana i pniej, ale tu ju trzeba sposobw bardzo subtelnych i poczynienia krokw przygotowawczych (tj. zapowiedzi groby Belzebub" przed wystpieniem sporu: trzeba go przewidzie!!). Wymylanie takiej groby, gdy spr ju trwa, jest niepedagogiczne i na og nieskuteczne, gdy dziecko przejrzy nasz gr.

40

dysedukacja Pki co w Polsce dominuje koedukacja. W wyniku tego dziewczta wchodz w ycie bardzo pno (dziewitnastolatka bywaa ongi uwaana za nieledwie star pann!!) z bagaem wiedzy zupenie zbdnej (vide MATEMATYKA), ktr to wiedz mdra Natura w cigu miesica od zdania matury usuwa z ich gwek. Za to nie maj zupenie wiedzy im potrzebnej, w dodatku wiedzy zgodnej z ich zainteresowaniami i zdolnociami. Poza domaganiem si dysedukacji niewiele Pan moe poradzi. Zawsze jednak pozostaje posanie crki na kursy uczce uytecznych przedmiotw. Mog to by rne kursy. Jzyki. Dziewczynki, z uwagi na lepsz pami i zdolno adaptacji, szybciej ucz si jzykw. Dobra znajomo kilku jzykw na pewno pomoe. Rysunek, plastyka i muzyka. Kto bdzie uczy estetyki Paskie wnuki? Komputer??? Rytmika i taniec, co chyba oczywiste. Psychologia dziecka i psychologia maych grup. Wcale nieze dla inteligentnej dziewczyny z miasta uniwersyteckiego (na wykady mona chodzi nie bdc studentem!). Uwaga: dziewczynie nieinteligetnej mog zaszkodzi, hamujc naturalne odruchy! Technologia ywienia. Sdz, e bez ujmy dla smaku, nasze wydatki na ywno mogyby ulec dwukrotnemu zmniejszeniu, gdyby polskie dziewczyny byy fachowczyniami. I prosz tu mi nie mwi, e zapdzam kobiety do garw! One i tak bd zapdzone do garw tyle e bd si przy nich mczyy jako amatorki. Pielgniarstwo. C stoi na przeszkodzie, by co druga matka umiaa rozpozna typowe choroby, aplikowa leki a nawet zastrzyki? Czy nie jest to wiedza potrzebniejsza od rozkadania wielomianw na czynniki? Krj i szycie. To chyba te oczywiste. Dykcja, znajomo literatury itp. jak w punkcie drugim. Samych wymienionych przedmiotw starczyoby dla przyzwoitego gimnazjum dla dziewczt, na ktrego absolwentki popyt byby niesamowity. Jakby si zmienio nasze ycie, gdyby domy prowadzone byy fachowo i oszczdnie, dzieci dobrze wychowane i wychowywane w kulturalnej atmosferze, a takswkarze nie woziliby bachorw z lekk grypk do kolejek przed zapracowanymi lekarzami! wiat dzi sam sobie robi kopoty (by moe w ramach walki z bezrobociem...) ale nas na to nie sta. Moe Pan czciowo Swojej crce uatwi ycie. Jeli Pana na to sta...

41

dziecko Jak Panu wiadomo z wykadw fizyki, wiato jest rwnoczenie

promieniowaniem korpuskularnym i ruchem czstek. Podobne rozdwojenie jani powinien Pan mie przy podejciu do swego potomka. To jest co niepowtarzalnego, oryginalna powka Pana i powka Jego ony. Jest to wdziczny kbuszek emocji, urocze stworzonko, ywa istotka, Paska nadzieja i cel Paskich zabiegw, dziedzic Paskiego majtku (choby i kulturalnego wycznie), istota nieobliczalna itp... A z drugiej strony to jest pewien ukad pierwiastkw, bardzo kunsztownie powizanych, o schematycznych reakcjach na pewne bodce, podlegajcy pewnym prawom. Mylenie o tym w tych drugich kategoriach nie powinno Panu w niczym zakca uczu do dziecka na poziomie pierwszym. Traktujc dziecko natomiast jako istot wycznie ezoteryczn, moe Pan atwo wyrzdzi mu krzywd. I to Pan bdzie za to odpowiedzialny, gdy ona ma prawo tak myle. Ona nawet powinna tak myle! Pan nie! Dziecko podlega powinno normalnej tak! tresurze w myl wskaza Pawowa i innych, po to, by zostao wyposaone w niezbdne w przyszoci odruchy. A jakie odruchy s niezbdne? O tym mwi dowiadczenie pokole niech Pan o nim nie zapomina co nie znaczy, e w pewnych granicach nie powinien Pan eksperymentowa! Ale wiadomie. Eksperymenty z dzieckiem oparte o uczucia prowadz niemal nieodmiennie do zych skutkw wychowawczych. Jeli pozwoli Pan onie wychowywa dziecko w oparciu o emocje, to i tak j e s t to eksperyment, za ktry Pan odpowiada! Moe to by eksperyment udany, ale niech Pan go kontroluje!

42

dziedziczenie Teoretycy od dziesitkw lat tocz zawzity spr: czy swoje cechy dziecko dziedziczy gwnie genetycznie, czy kulturowo? Wskazuje si na liczne przykady zwaszcza blinit jednojajowych ktre znalazszy si przypadkiem w rnych rodowiskach zachoway niesychanie podobne obyczaje. Z drugiej strony wskazuje si te przykady dzieci z rnych rodzicw, ktre wskutek wychowywania przez tych samych opiekunw przejawiay bardzo zblione cechy. Jezuici twierdzili nawet, e byle da im dziecko przed ukoczeniem pitego roku ycia to zdoaj uksztatowa je dowolnie: na geniusza muzyki, na zbrodniarza.... (vide CEL WYCHOWANIA). Jako zwolennik rnorodnoci, wycigam wniosek, e naleaoby, jak w Anglii, oddawa dzieci do szkoy dopiero w pitym roku ycia, skasowa natomiast przedszkola, wyduajc kobietom odpowiednio urlopy wychowawcze. Ale to ju inna para kaloszy. Z naszego punktu widzenia sprawa jest niemal nieistotna. W ogromnej wikszoci rodzin dzieci wychowuj si pod wpywem tych samych osb, ktre day im swe geny. Naprawd robi Panu rnic, czy podobiestwo do Pana zawdzicza syn w 68% Paskim genom, a w 32% przebywaniu z Panem czy odwrotnie? Chc zaznaczy, e teoretycznie dwie Paskie crki mog nie mie ze sob ani jednego wsplnego genu (dwch Paskich synw ju nie!). W kadym razie bezpodne i z reguy uwarunkowane politycznie badania dowiody jednego: na dzieci wpywa zarwno dziedziczno genetyczna, jak i kulturowa. Tak wic, odpowiednio kulturalne zachowanie jest Paskim obowizkiem wobec dziecka (vide IMITACJA).

43

edyp Na temat rde kompleksu Edypa psycholodzy stworzyli wiele teorii, a psychoanalitycy zarobili na nim adne par miliardw dolarw. Mimo to rda tego kompleksu nie s znane. Nikomu zreszt nie zaley specjalnie na ich poznaniu. Pozwol sobie mie na ten temat prywatn hipotez. Ot, radzibym Panu staranne si... mycie! W dzisiejszych ciasnych mieszkaniach dobrze jest, eby dzieci miay osobny pokj. Trudno jednak czasem unikn sytuacji nawet i w tak komfortowych warunkach" e po upojnej nocy przechodzi Pan przez pokj dziecicy do azienki albo te dzieci przychodz do Was do ka. Tymczasem dla mczyzny nawet chopca zapach innego mczyzny (tzn. zapach mskich gruczow wonnych), pocigajcy dla kobiet, jest nienawistny i wyzwala agresj. Ta hipoteza zupenie dobrze tumaczy wiele faktw powizanych z kompleksem Edypa. Psychoanalitycy, oczywicie, rzuc si na mnie, gdy odbieram sens ich pseudonaukowy bajaniom. Dopki jednak nikt nie przedstawi mi przekonujcych kontrargumentw, bd obstawa przy swojej hipotezie. Jest najprostsza i fizyczna. Nie odwouje si do bytw hipotetycznych, jak ja", superego" i podobnych. A ja nale do szkoy, ktra takie hipotezy ceni najbardziej, to jest: testuje w pierwszej kolejnoci. W kadym razie mycie si specjalnie Panu nie zaszkodzi (cho przesadne mycie moe!). Radz wic, na wszelki wypadek... bo tego Edypa spotka koniec raczej nieprzyjemny, wie Pan?

44

gowa (domu) Nasz najwybitniejszy pisarz, Stanisaw Lem (gorco polecam Jego ksiki Paskim synom!) tak opisuje technik zwalczania smokw zastosowan przez Znakomitych Konstruktorw, Trurla i Klapaucjusza, w Cyberiadzie (Wyprawa Trzecia, czyli smoki prawdopodobiestwa). Stare bajdy powiadaj o smokach mnstwo rzeczy nieprawdziwych. Na przykad gosz, jakoby smoki mieway po siedem gw. Tak nigdy nie bywa. Smok moe mie tylko jedn gow, poniewa obecno dwch prowadzi natychmiast do gwatownych ktni i sporw; dlatego wielogowce, jak je nazywaj uczeni, wyginy wskutek wewntrznych niesnasek. Z natury uparte i tpe, potwory te nie znosz najmniejszego sprzeciwu, wic dwie gowy w jednym ciele przywodz do szybkiej mierci, kada bowiem, pragnc zrobi drugiej na zo, powstrzymuje si od posikw, a nawet zoliwie wstrzymuje oddech z wiadomym skutkiem. Ten wanie fenomen wykorzysta Euforiusz Tkliwas, wynalazca rusznicy antygowowej. Smokowi wstrzeliwuje si ma, porczn gow elektronow w cielsko, momentalnie dochodzi do awantur, wani, w rezultacie smok, jakby tknity paraliem, zesztywniay, tkwi na jednym miejscu dob, tydzie, czasem miesic; bywao, e po roku dopiero zmogo go wyczerpanie. W tym czasie mona z nim robi, co si komu ywnie podoba". W ten wanie sposb wrogowie naszej cywilizacji usiuj wykoczy podstawow komrk spoeczestwa: rodzin. Ciekawe, i najgupszy pijany furman wietnie wie, e w rodzinie nie ma miejsca na dwoje decydentw i wszelkie wysiki kieruje na ustalenie swej roli w stadle. Natomiast uczeni profesorowie potrafi z przekonaniem ple bajdy o moliwoci partnerskich stosunkw w rodzinie". Ciekawe, jak taki profesor przyjby propozycj, by na jego katedr mianowa wspkierownika, ktry musiaby wraz z nim kontrasygnowa kad decyzj? Bzdura jest tak oczywista, e zupenie rozumiem ludzi wierzcych, i kryje si za tym wiatowy spisek, sterowany gdzie z synagogi w Nowym Jorku (w USA jest taka partia polityczna, wcale wpywowa, zwolennikw La Roche'a, twierdzcych, e gow spisku jest... Krlowa Elbieta II, manipulujca politykami z Moskwy i Waszyngtonu przy pomocy pienidzy uzyskiwanych ze sprzeday narkotykw; sekt t popiera 6% wyborcw). Obecny polski kodeks rodzinny wywodzi si z lat stalinowskich, kiedy uwaano, e im wiksza ingerencja pastwa we wszystko tym szczliwsze bdzie spoeczestwo; nie uznaje przeto pojcia gowy rodziny! Jest zupenie jasne, e gdy w rodzinie s dwie gowy, to co chwila w jej sprawy musi wtrca si kto obdarzony pastwowym autorytetem: moe to by Sd Najwyszy, a moe referent dziau socjalnego decydujcy, czy sytuacja dojrzaa do tego, e45

pienidzy z zasiku nie naley wypaca mowi, lecz onie. Rodzina cakowicie utracia spjno, a najgorzej na tym wyszy, rzecz jasna, istoty sabsze, tj. kobiety i dzieci. My jako sobie damy zawsze rad, nieprawda? Uwaga: z logicznego punktu widzenia uznanie rwnoprawnoci pci bynajmniej nie pociga za sob koniecznoci zniesienia pojcia gowy rodziny! Ustawodawca mg by np. przyj zasad intercyzy: przed lubem maonkowie decyduj, ktre z nich bdzie decydowao lub kto rozstrzyga bdzie ich spory! Mog si umwi, e w latach parzystych m, w nieparzystych ona, a po dojciu pierwszego dziecka do wieku trzynastu lat rozstrzyga bdzie dziecko. Byoby to nieco dziwaczne, ale ratowaoby zasad i... spjno rodziny. To, e ustawodawca nie poszed na takie rozwizanie, jasno wskazuje, e jego prawdziwym celem nie byo zapewnienie kobietom rwnouprawnienia, lecz zniszczenie rodziny jako samodzielnej jednostki spoecznej. Ju od czasw p. Edwarda Gierka wadze nasze, widzc rozmiar strat spoecznych, wzyway do odbudowy rodziny i jej wzmocnienia co jednak nie jest realne bez cakowitej zmiany systemu prawnego w tej dziedzinie. Moliwe, e z uwagi na dugi czas druku ksiki, problem ten jest ju rozwizany (Jest grudzie 1990 r. przyp. aut.). Sytuacja (pozornego) rwnouprawnienia maonkw jest przede wszystkim straszn puapk dla kobiet. Znaczna ich cz bierze swoje uprawnienia na serio i gdy w maestwie dochodzi do pierwszej sprzeczki, stwierdza z przeraeniem, e jedno musi ustpi, a on jest silniejszy... Std liczne wypadki pobi, od ktrych ona nie moe si uwolni, gdy jedynym wyjciem jest udanie si do sdu (co praktycznie rozbije maestwo z ambitnym mczyzn, a za nieambitnego nie warto wychodzi...), przy czym sd w moe krewkiego maonka skaza na grzywn lub wizienie, co odbije si przecie nie na nim, ale na niej i jej dzieciach. Gdyby nie owo formalne rwnouprawnienie, kobiety: po pierwsze nie ywiyby szkodliwych zudze, a po drugie bardzo starannie dobierayby maonkw pod ktem osobistej pozycji. Obecnie naiwne ufne w opiek prawa wpadaj w puapk wychodzc za niedostatecznie poznanego jegomocia. A propos, a Paska? W gruncie rzeczy jednak tylko niewielka cz polskich kobiet (i w wiecie nie wszystkie ani nawet nie wikszo) ulega temu zudzeniu. Stare wartoci nadal dziaaj, i dominacja mczyzny jest cigle praktycznie uznawana (vide jednak ROZRZUT INTELIGENCJI), cho nawet i Koci katolicki zszed na manowce modernizmu, zmieniajc kanoniczny tekst przysigi maeskiej (pochodzcy od w. Pawa) i zastpujc go tekstem przypominajcym z grubsza deklaracj ONZ. Uznanie wyszoci mczyzny ley rwnie w interesie kobiety. Mczyzna46

ma pradawny instynkt dominacji i bdc podporzdkowany kobiecie dziaa niesprawnie, mniej energicznie, a zatem gorzej spenia rol opiekuna, dostarczyciela rodkw do ycia itd. Prawdziwa kobieta chce mie mczyzn, ktry by nad ni dominowa. W dodatku tylko gupia kobieta chwali si, e kieruje swoim mem. Jej przyjaciki w takich razach udaj, a jake, podziw, a potem midzy sob wydziwiaj, skd ona wytrzasna takiego fajtap. Co wicej, mwi o tym swoim mom i nieszczsny maonek traci powaanie kolegw, staje si ich pomiewiskiem, mniej zarabia, czsto zaczyna pi... w wyniku czego jego ewentualne dzieci maj gorszy start yciowy. Tym samym rodziny o takiej kulturze usuwane s z gwnego nurtu spoeczestwa, gdzie ponownie zaczyna dominowa model rodziny z mczyzn na czele. Jest to proces nieunikniony i adne pseudofeministki uzbrojone w prawo nic na to nie poradz. Niemniej w wielu rodzinach (vide o ile jeszcze Pan tego nie uczyni ROZRZUT INTELIGENCJI) kobiety s inteligentniejsze od swoich maonkw. Jest wic dla rodziny korzystne, by decyzje podejmowaa ona... ... i w tym celu mdre kobiety rozwijaj ca sie intryg i manewrw, dziki ktrym wszyscy (z mem na czele! to najwaniejsze!!) przekonani s, e to on podejmuje decyzje a naprawd jest prowadzony na sznureczku. To wane rwnie z uwagi na dzieci (vide POSUSZESTWO), a take z uwagi na inne kobiety! Tak! Gdy model podejmowania decyzji przez mczyzn jest powszechnie przyjty, mdre kobiety postpuj w opisany przed chwil sposb (chyba e maj mw jeszcze mdrzejszych...) a gupim nie al. Gdy natomiast przecitna kobieta widzi, e inna rzdzi stadem, zaczyna jej zazdroci, wtrca si, buntuje i rujnuje zazwyczaj nieodwracalnie pomylno swojego zwizku. Dlatego zwyczajowe i prawne utrzymanie zasady dominacji mczyzny ley nie w interesie mczyzny (prawda, e on nie ma z tym adnego kopotu?), lecz wanie w interesie kobiet, tych najbardziej poszkodowanych przez spoecznych eksperymentatorw istot. Utrzymanie dominacji mczyzny w rodzinie jest tak wane dla gatunku ludzkiego, e jest on uzbrojony w specjalnie wspomagajcy mechanizm, usuwajcy model rodziny prowadzonej przez kobiet. Jest to zjawisko dobrze znane psychologom spoecznym. Ot, chopcy z rodzin, w ktrych dominuje matka, o wiele czciej zostaj homosexualistami (vide HOMOSEXUALIZM). W ten sposb rodziny tak skonstruowane nie reprodukuj si i zanikaj. Podobnie i crki z takich rodzin maj zaburzenia w penieniu swej roli spoecznej, czsto zostaj lesbijkami, czasami naladuj matk i tym samym odstraszaj ewentualnych konkurentw. Bo wie Pan47

doskonale tak midzy nami e my si tak naprawd kobiet boimy i musimy najpierw poczu swoj przewag, by myle o nich serio. Grupk masochistw pomijam. Tak wic, wyrane demonstrowanie, e Pan jest gow rodziny, to podstawowy warunek zdrowia psychicznego Paskich dzieci. I Pan musi o to zadba, a Paska ona powinna si do tego przyoy.

48

gry

Gry to ulubione zajcie chopcw, rozwijajce ich zdolnoci, umiejtnoci, uczce logiki i oceny ryzyka. Nie znaczy, e nie istniej wyjtkowe dziewczynki lubice gry chopice, ani e nie istniej gry waciwe dla dziewczynek. S to przede wszystkim gry wymagajce wczucia si w psychik partnera. Ju z picioletnimi dziewczynkami potrafiem przegrywa w fan-dao. Kady z graczy ma po trzy monety. Do prawej rki bierzemy pewn ich liczb mona me wzi adnej i wystawiamy zamknit gar przed siebie. Gracze po kolei (w kadej rozgrywce zaczyna kto inny) zgaduj sum monet w prawych rkach. Nie wolno si powtarza; jeli kto powiedzia 5", a ja jestem przekonany, e jest pi, to musz poda inn liczb. Nie wolno bluffowa, np. przy dwch osobach powiedzie 4", majc zero monet w rku. Wygrywa ten, kto poprawnie odgadnie. Gra si do pewnej liczby punktw lub te ten, kto odgad, odkada monet na bok, i trzy wygrane czyli pozbycie si wszystkich monet (lub innych sztonw) daj zwycistwo. Jednak w grach dedukcyjnych, przestrzennych i innych gruj nieodmiennie chopcy, a dziewczynki nie zapuszczaj si na ten teren. Kiedy specjalnie przyjrzaem si podczas ferii tumowi dzieci grajcych na automatach zamontowanych w jednym pasau w Warszawie: byo ich tam ponad trzysta i ani jednej dziewczynki. A przecie policja nie pilnowaa, by nie zajmoway si niewaciwymi" zajciami!. Po prostu same wolay zaj si czym innym. A moe byo w tym tumie kilka przebranych za chopakw? W kadej grze, z szachami wcznie, istnieje element szczcia. Nie polecam jednak gier opartych tylko na szczciu. Na przykad, ruletka jest absurdem jako pomoc naukowa natomiast poker ju nie. Absurdem jest jednak gra w pokera dzieci nie majcych wasnych pienidzy. Mao kto zdaje sobie spraw, e poczciwa wojna" to gra dokadnie tak samo hazardowa jak ruletka, i wiczenie w pokera jest znacznie zdrowsze ni49

w wojn", natomiast wojn" atwo przerobi na gr ciekaw, cho atw! W tym celu obaj gracze dostaj po jednym kolorze, ktry trzymaj w rku. Czwarty jest zbdny, trzeci po potasowaniu wdruje zakryty na st. Odkrywamy pierwsz kart i obydwaj gracze wybieraj jedn swoj, kadc j jeszcze zakryt na st. Odkrywaj j jednoczenie i ten, kto pooy wysz, zdobywa oczka karty ze stou (As 1, Walet 11, Dama 12, Krl 13). Jeli wyoone karty graczy byy jednakowe nikt nie bierze karty ze stou. Wyoone karty nie wracaj oczywicie do rki i po 13 lewach" gra si koczy zwycistwem tego, kto zdoby wicej oczek (nie kart!) ze stou. Nie bd dalej opisywa gier dziecicych, powiciem temu osobn ksieczk. Namawiam jednak Pana, by do ciekawszych zachci dzieci. Tu znw warto zacz od przykadu, np. zapraszajc przyjaciela na szachy lub warcaby. Dzieci same bd chciay kibicowa i uczy si. Grajc z nimi trzeba dawa fory i/lub czasami przegra... Dziecko nieustannie przegrywajce zniechci si szybko. Bardzo dobr gr dla dzieci jest japoskie go". Gra bardzo trudna, ale o prostych reguach, majca opracowany system handicapw pozwalajcych rwnoway siy gry. Fory" w szachach s cokolwiek nienaturalne, a w warcabach po pewnym czasie dojdzie Pan zapewne z synem do sytuacji, gdzie pionek wicej zawsze daje zwycistwo, a przy rwnych siach Pan grajc pen si zawsze, niestety, wygrywa. Gry s szko intelektu (a take zrcznoci, bo istniej i gry zrcznociowe) od dawien dawna. W Saksonii narzeczon trzeba byo od ojca... wygra w szachy, co skutecznie eliminowaoby z ycia nie lubice szachw geny, gdyby nie to, e cyniczni ojcowie cynicznie si podkadali. W kadym razie spoeczestwo, w ktrym dzieci duo graj, zawsze wygra z takim, w ktrym dzieci lcz nad ksikami i wbijaj w gowy wiedz (na og przestarza w momencie, gdy wchodz ju w ycie zawodowe). Gry byy popularne we wszystkich warstwach spoecznych, od chopw po monarchw (w XVIII w. Polska przeywaa duy boom, i chopi byli tak zamoni, e p czasu spdzali po szynkach nie tyle pijc, co grajc w karty, wydawano nawet specjalne, zabraniajce im tego zajcia, edykty), jednak warstwy wysze otrzymyway w tym zakresie specjalnie troskliwe wyksztacenie. Na zakoczenie przedstawi wic pewn karykatur: wyliczenie gier, ktre musi zna ksztaccy si arystokrata w satyrze Franciszka Rabelais Gargantua i Pantagruel: ...Tedy rozcignwszy zielone sukno rozkadano obfito kart, koci, a take mnogo szachownic i warcabnic. I grywa tam: w podaj dalej50

w prym w moja twoja" w kupki w tryumf w pikardk w stu do diaba" w czerwone i czarne w durnia w latajc kart w moja ostatnia" w lansknechta w rogala w kto da wicej" w kupca w mariasza w wesoka w zagadki w bior jedn, bierzesz dwie" w sekwens w doki w wilka i owc w byczka w puapk w kar w ronfle w deko w mizerk w co upado to przepado" w szedziesit sze w trzydzieci jeden w para nie para w trzysta w niezdar w babulk w primus secundus w rczk w kluczyki w ostatnie karo w ebo ebo w cetno i licho w kun w kulki w krgielki w szewca w ciemno ciemno51

w zgadnij zgadula" w czenko w sikawk w poladki w miot w kominiarza w glika w honory w mor w szachy w lisa w marelk w krwki w owieczk w szczniaka w trzy koci w stoliczek w nik nok w renetk w tryktraka w baryk w cztery stoy w pierwsz z brzegu w kabak w lansjera w warcaby w smarki w laryfary w ropuch w kolano w krlw w biloboket w rzemiosa w buru, bum, bux w sosenk w przeklestwa w orzechy w mycie czepka w ytko w sianie owsa52

w przepirk w mynek w defendo w krcinog we wciekego psa w puzderko w oracza w zdechego barana w wity Kostno, ja twj suga" w zielone w wielki post w kuternog w dzielenie wosa w wilczy ogon w pierdzimk w gdzie masz lanc" w trzsionk w szalup w muszk w ba, ba baranku" w podobiestwo w dziewi rk w kapturek w most zwodzony w pytk w hutawk w kura w wyrwidba w czyyka w czapk w barani gow w skowronki w szydeko w askotki w puchacza w zajczka w tirlitantyn w wink w sroczk w roek53

w gwatu, gwatu" w swk w kto si rozemieje" w szczypank w kucie osa w solniczk w ptelk w wsiadanego w czarnego Pietra w brodatego w wa, wa drabinko" w nadziewane prosi w solony zadek w gobki w moja trzecia" w dawaj sera w krzaczki w krzyownic w kapturek w dziadowsk sakw w jaskcze gniazdo w wietrzyk wieje" w fig marynowan w banialuk w musztard w poykanie w raczka w elazko w hukaj w kamyczki w garbuska w witego Znalaz w trzymaj ciepo" w grusz w pastucha w kzk w obrczk w maciork w brzuch do brzucha w pudeko54

w rzeczk w drek w i ja take" w yska w bbenek w trzy nogi w leci kula leci" w mynka w mierdziucha w miotek w jarmark w kumie poyczcie mi worka" w dzicze jajo w diabeka w marylsk fig w muszk w andarma w odzieranie lisa w pitk w pana i pani w sprzedam owies" w gaszenie wgli w odpowiedzi w sdzia ywy i sdzia umary" w ajno smaone w anioka w krtkiego w czapl w obracane w potucz garnki" w ka ta wlaz" w piramidk w kardynay w laseczk w piruetk w piszczak w pikiet w mydo w szczupaka w munsztuczek55

w zamek w trzy rzdki w chrapk w roek w kapucyna w doki" Imponujce, nieprawda? Ja jednak uwaam, e wspczesne dziecko powinno zna zasady siedmiu-dwunastu gier co najwyej. Gdy codziennie zaczyna gra w inn, to w zasadzie nie potrafi potem zrozumie, na czym polega jej sens. Jest to typowa nauka po ebkach. Z drugiej strony, by powici si szachom, tak jak Robert Fischer, trzeba mie powane podstawy do przypuszcze, e osignie si sukces. Dlatego zaczyna naley od rnych gier. Normalny czowiek nie traktuje gier zawodowo, ale nie moe te traktowa ich nazbyt lekko. Dziecko powinno gra z ambicj, powinno chcie si doskonali. A doskonali si moe tylko grajc w t sam gr wiele razy i z coraz silniejszymi przeciwnikami. Od tego ma kolegw. Ale Pan powinien jeli umie Pan sam gra co jaki czas sprawdza, jak z jego postpami. A wreszcie powinien przyj moment, gdy zacznie z Panem wygrywa. Jeli do tego nie dojdzie to bdzie znaczyo, e na tym przynajmniej odcinku postp (vide ORTOLINIJNO) nie zosta osignity.

56

heterozygotyzm Trzeba to sobie jasno powiedzie na samym wstpie: jestemy pci upoledzon. Nasz aparat genetyczny jest zdefektowany. Chromosom Y zastpujcy X nie daje nam odpowiedniej rekompensaty: jest w nim mniej genw, ni w brakujcym chromosomie X. Ponadto posiadanie jednego X i jednego Y powoduje pewne rozchwianie naszej konstytucji, a zatem i wikszy rozrzut. Jestemy bardziej wyspecjalizowani ni kobiety i trudniej si adaptujemy. Brak nam pamici i dobrej harmonii ruchw. W ramach samoobrony rozwinlimy tzw. inteligencj bardzo marn rekompensat, skoro zamiast myle mona sobie wiedz po prostu zapamita! Podobnie i z si... Gdyby mrwki miay nasz mzg dawno wiedziayby wszystko o kosmosie i laserach! Niemniej jednak jestemy pci bardziej" (vide ROZRZUT INTELIGENCJI). W zwizku z tym udao si nam si i inteligencj rozwin bardziej, ni byo potrzeba do skompensowania naszych naturalnych brakw. Dziki temu, chwali Boga, jako dajemy sobie rad ze wszystkim. Ale zawdziczamy to wiczeniom przez tysice pokole. Jeli wicze tych zaprzestaniemy, jeli zwalimy prac na kobiety, ten dorobek moe zosta czciowo zaprzepaszczony. I jeszcze jedno: rozwj chopcw przebiega wolniej. Prosz si tym nie niepokoi. Mrwka biega niemal natychmiast po wykluciu, kurcz po paru minutach, pies po paru tygodniach, dziewczynka po niecaym roku. Chopiec potrzebuje zazwyczaj nieco wicej czasu. Pan te potrzebowa, i ja take. Ale mimo to jako nam si udao!

57

higiena i hartowanie Lepiej z ni nie dosoli ni przesoli! Typowe obecnie matki stanowczo przesadzaj w tym wzgldzie. Mona by rk machn (lubi si napracowa, by mie poczucie wasnej niezbdnoci), gdyby pod wieloma aspektami nie byo to szkodliwe. Przez pierwsze tygodnie noworodek ma t sam odporno, co jego matka: przeciwciaa zaczerpn z jej krwi, a nastpnie zaczyna wytwarza wasne. Jednak troskliwi rodzice zazwyczaj odgradzaj go od moliwych kolonii bakterii i wirusw; efektem s stada chorowitych dzieci w wieku przedszkolnym. Do czasw Pasteura wierzono, e katar pochodzi z zazibienia. Nastpnie ludzko (a raczej jej owiecona" cz) zostaa przekonana o wszechpotdze bakterii, riketsji i wirusw. Aktualne przyblienie prawdy brzmi: choroby istotnie wywoywane s przez drobnoustroje, jednak dla olbrzymiej wikszoci ich gatunkw (z ktrymi organizm ju si mia okazj zetkn) niezbdne jest ponadprzecitne osabien