Kosztorys w procesie inwestycyjnym

1.1. Inwestycje i proces inwestycyjny

Budowa nowych budynków i budowli oraz rozbudowa, modernizacja alboadaptacja obiektów ju˝ istniejàcych, stosownie do zmieniajàcych si´ potrzebu˝ytkowników, to przejawy dzia∏alnoÊci inwestycyjnej. Inwestycje przyczyniajàsi´ do unowoczeÊniania i rozwoju gospodarczego ka˝dego kraju.

Powstanie nowego obiektu budowlanego jest zwiàzane z podj´ciem i wy-konaniem wielu czynnoÊci koncepcyjnych, prawnych, projektowych, budowla-nych i innych. Ogó∏ tych czynnoÊci nazywa si´ procesem inwestycyjnym, a czaspotrzebny do ich realizacji – cyklem inwestycyjnym. Ze wzgl´du na bardzozró˝nicowany charakter poszczególnych czynnoÊci procesu inwestycyjnegodzieli si´ go na dwa etapy:

▼ etap pierwszy, obejmujàcy wszystkie czynnoÊci zwiàzane z przygotowanieminwestycji do realizacji,

▼ etap drugi, na który sk∏ada si´ wykonanie inwestycji i przekazanie jej dou˝ytkowania. Ka˝dy etap sk∏ada si´ z kilku faz (rys. 1.1). Istot´ dzia∏aƒ w etapie pierwszym stanowi ocena celowoÊci i op∏acalnoÊci

inwestowania. Punkt wyjÊcia do prowadzenia analiz i formu∏owania ocen sta-nowi dok∏adne rozpoznanie potrzeb spo∏ecznych, przejawiajàcych si´ w prakty-ce jako popyt na okreÊlone dobra i us∏ugi. Z tej przyczyny faza pierwsza, czylistudia i analizy przedprojektowe, obejmuje dok∏adne rozpoznanie potrzeb, osza-cowanie ich wielkoÊci i prognoz´ zmian w przysz∏oÊci. Bada si´ tak˝e i oceniaogólnà sytuacj´ rynkowà oraz analizuje mo˝liwoÊci w∏asne i konkurentów. Natej podstawie mo˝na obiektywnie oceniç zasadnoÊç i celowoÊç inwestowania.Gdy ocena jest pozytywna, wówczas inwestor – stosownie do swoich mo˝liwo-Êci finansowych i organizacyjnych – dokonuje wyboru inwestycji, okreÊla jejwielkoÊç, przewidywany koszt realizacji, op∏acalnoÊç ekonomicznà oraz uwa-runkowania lokalizacyjne. Te ustalenia stanowià program inwestycji.

1

7www.wsip.com.pl

Faza druga, czyli przygotowanie dokumentacji przedprojektowej, obejmujeustalenie prawne lokalizacji inwestycji, przygotowanie dokumentacji geodezyj-nej i geologiczno-in˝ynierskiej terenu budowy, wykonanie studium warunkówekologicznych i ochrony Êrodowiska przyrodniczego oraz opracowanie za∏o˝eƒdo cz´Êci technologicznej i budowlanej inwestycji.

W fazie trzeciej, obejmujàcej projektowanie, wizja przysz∏ej inwestycji przy-obleka si´ w kszta∏t konkretnych rozwiàzaƒ technologicznych, architektonicz-nych i konstrukcyjno-materia∏owych. Zakres prac projektowych i liczba stadiówsporzàdzania dokumentacji technicznej zale˝à od wielkoÊci inwestycji oraz jejskomplikowania pod wzgl´dem technicznym. W Polsce dokumentacj´ projek-towà du˝ych, skomplikowanych inwestycji, zw∏aszcza finansowanych z pieni´-dzy publicznych, wykonuje si´ zazwyczaj w trzech stadiach:

8

Kosztorys w procesie inwestycyjnym

❑ RRys. 1.1Etapy i fazy procesu inwestycyjnego

▼ koncepcja programowa inwestycji, ▼ projekt podstawowy (wst´pny), ▼ projekt wykonawczy (techniczny).

Dokumentacj´ projektowà wi´kszoÊci pozosta∏ych inwestycji sporzàdzasi´ w dwóch stadiach. W odniesieniu do obiektów nieskomplikowanych podwzgl´dem technicznym wystarcza opracowanie jednostadiowe.

Etap drugi (wykonawstwo) sk∏ada si´ z robót budowlano-monta˝owychi instalacyjnych (faza czwarta) oraz monta˝u maszyn i urzàdzeƒ technologicz-nych (faza piàta). Przygotowanie do eksploatacji (faza szósta) obejmuje przepro-wadzenie wszystkich prób i sprawdzeƒ. JeÊli inwestycja ma charakter produkcyj-ny, niezb´dny jest tak˝e rozruch urzàdzeƒ i podj´cie próbnej eksploatacji.Proces inwestycyjny koƒczy si´ obowiàzkowà kontrolà przeprowadzonà przezw∏aÊciwy organ nadzoru budowlanego i uzyskaniem decyzji o pozwoleniu nau˝ytkowanie.

Decydujàcy wp∏yw na kszta∏t i charakter inwestycji majà decyzje podejmo-wane podczas studiów przedprojektowych, czyli w pierwszej fazie procesu in-westycyjnego. B∏´dy pope∏nione wówczas mogà doprowadziç potem do niepo-wodzenia ca∏ego przedsi´wzi´cia. Ryzyko b∏´dnych decyzji mo˝na bardzoograniczyç, post´pujàc zgodnie z metodà zalecanà przez Organizacj´ NarodówZjednoczonych ds. Rozwoju Przemys∏u (UNIDO1). Wed∏ug tej metody analizyprzedprojektowe powinny obejmowaç trzy etapy:

▼ studium mo˝liwoÊci, czyli studium celowoÊci (ang. opportunity study), ▼ studium przedrealizacyjne (ang. prefeasibility study), czyli studium analizy

mo˝liwych wariantów, ▼ studium wykonalnoÊci (ang. feasibility study), czyli studium ostatecznej wer-

sji projektu inwestycyjnego. W ka˝dym z tych etapów trzeba zwracaç szczególnà uwag´ na ekonomicz-

nà i finansowà stron´ analizowanego przedsi´wzi´cia.

1.2. Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w procesie inwestycyjnym

Kosztorys jest to dokument okreÊlajàcy wyra˝onà w pieniàdzu wartoÊçobiektów lub robót budowlanych, wyliczonà wed∏ug ustalonych metod.

W kosztorysie budowlanym, w zale˝noÊci od jego zakresu, oblicza si´ war-toÊç wszystkich nak∏adów poniesionych na wykonanie ca∏ej inwestycji albookreÊlonego obiektu budowlanego bàdê danego rodzaju robót, np. robót ziem-nych lub instalacji sanitarnych.

9

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w procesie inwestycyjnym

www.wsip.com.pl

1 UNIDO – skrót angielskiej nazwy United Nations Industrial Development Organization.

Prawid∏owo wykonany kosztorys mo˝e pe∏niç ró˝norodne funkcje. Dla in-westora wartoÊç okreÊlona w kosztorysie oznacza przewidywany koszt realiza-cji inwestycji, a dla przedsi´biorstwa budowlanego – cen´, za jakà b´dzie sk∏on-ne wykonaç obiekt budowlany lub robot´. Do najwa˝niejszych funkcjikosztorysów zalicza si´ funkcj´ szacowania kosztów inwestycji, cenotwórczà,nak∏adczà i rozliczeniowà.

Funkcj´ szacowania kosztów pe∏nià kosztorysy sporzàdzane przez inwesto-ra lub autora dokumentacji technicznej inwestycji w celu okreÊlenia ca∏oÊci wy-datków zwiàzanych z planowanym przedsi´wzi´ciem. Dla inwestora wartoÊçokreÊlona w kosztorysie jest to przewidywany koszt, zazwyczaj okreÊlony sza-cunkowo, potrzebny do oceny realnoÊci i op∏acalnoÊci inwestycji oraz opraco-wania planu jej finansowania. Funkcja szacowania kosztów zamierzonej inwe-stycji wyst´puje w kosztorysach powszechnie. Sporzàdzanie kosztorysów robótbudowlanych stanowiàcych zamówienie publiczne jest przedmiotem odpowied-nich regulacji prawnych. Z tà funkcjà kosztorysu mo˝na si´ te˝ spotkaç, ustala-jàc wartoÊç nieruchomoÊci budowlanych tzw. metodà odtworzeniowà.

Funkcj´ cenotwórczà pe∏nià kosztorysy sporzàdzane przez firmy budowla-ne, aby obliczyç cen´, za jakà mogà wykonaç zamówienie.

Podczas budowy nowego obiektu lub remontu budynku istniejàcego trze-ba wykonaç wiele robót budowlanych, wymagajàcych ró˝nego nak∏adu pracyoraz u˝ycia ró˝nych materia∏ów i maszyn. Aby obliczyç cen´ wykonania ca∏egoobiektu budowlanego lub robót remontowych, nale˝y skalkulowaç wartoÊç ka˝-dej roboty, zsumowaç je wszystkie i doliczyç zysk przedsi´biorstwa. W toku kal-kulowania wartoÊci poszczególnych robót ustala si´ wielkoÊç nak∏adów rzeczo-wych, tzn. liczb´ godzin pracy robotników, rodzaj i iloÊç potrzebnychmateria∏ów oraz rodzaj i czas pracy sprz´tu budowlanego. Dzi´ki tym ustale-niom mo˝na okreÊliç ca∏oÊç nak∏adów rzeczowych niezb´dnych do wykonaniazleconych robót. Na podstawie kosztorysu mo˝na ustaliç: ile godzin pracy na-le˝y poÊwi´ciç, aby wykonaç wszystkie uj´te w nim roboty, a tak˝e ile potrzebamateria∏ów oraz jak d∏ugo b´dzie zatrudniony sprz´t budowlany. Przez funkcj´nak∏adczà kosztorysu rozumie si´ mo˝liwoÊç uzyskania takich informacji.

Przedstawione dotychczas funkcje kosztorysu odnoszà si´ do przysz∏ej re-alizacji. W budownictwie zdarza si´, ˝e przedsi´biorstwo otrzymuje zlecenie nawykonanie robót z jednoczesnym ustaleniem, ˝e ich wartoÊç zostanie obliczonapo zakoƒczeniu prac. Dzieje si´ tak, gdy dok∏adny zakres i iloÊç robót sà trudnelub niemo˝liwe do ustalenia przed ich wykonaniem. Typowym przyk∏adem takiejsytuacji sà roboty remontowo-budowlane. Kosztorys takich robót spe∏nia funk-cj´ rozliczeniowà, bo dopiero po jego sporzàdzeniu mo˝na ustaliç wartoÊç wyko-nanych robót i przeprowadziç rozliczenia mi´dzy inwestorem a wykonawcà.

10

Kosztorys w procesie inwestycyjnym

Funkcja rozliczeniowa kosztorysu – w odró˝nieniu od poprzednich – mo˝e byçrealizowana tylko po wykonaniu robót i ustaleniu ich iloÊci.

Kosztorysy budowlane sporzàdza si´ w ró˝nych fazach procesu inwestycyj-nego i z przeznaczeniem do ró˝nych celów. Na rysunku 1.2 pokazano, jak zmie-nia si´ kosztorys w toku opracowywania dokumentacji i realizacji robót.

11

Znaczenie dokumentacji kosztorysowej w procesie inwestycyjnym

www.wsip.com.pl

❑ Rys. 1.2Zwiàzki mi´dzy stopniem zaawansowania inwestycji a dokumentacjà kosztowà

W fazie studiów przedprojektowych (por. p. 1.1) informacja o koszcie in-westycji jest podstawowà przes∏ankà decyzji o realnoÊci i op∏acalnoÊci przedsi´-wzi´cia. W tej fazie nie istnieje jeszcze dokumentacja techniczna, dlatego ca∏-kowity koszt inwestycji okreÊla si´ w sposób orientacyjny – na podstawieinformacji o kosztach podobnych inwestycji, wskaêników statystycznych i in-nych dost´pnych danych.

W toku opracowywania programu inwestycji trzeba wybraç jej najlepszywariant oraz uÊciÊliç oszacowanie kosztu i op∏acalnoÊci. Dokumentacj´ koszto-wà, niezb´dnà do oceny wariantów inwestycji, stanowi wskaênikowe zestawie-nie kosztów ca∏ej inwestycji. Sporzàdza si´ je na podstawie rozwiàzaƒ projekto-wych, zawartych w koncepcji programowej, uwzgl´dniajàc uwarunkowaniawynikajàce z przyj´tej lokalizacji.

Dopiero po wyborze najlepszego wariantu inwestycji sporzàdza si´ jej projekt podstawowy. OkreÊla si´ w nim rodzaj i wielkoÊç obiektów, rozwiàza-nia konstrukcyjne oraz technologi´ produkcji i wyposa˝enie. Ocena kosztówmo˝e byç ju˝ doÊç dok∏adna. Dokumentem kosztowym w tym stadium jestkosztorys generalny inwestycji, w którym okreÊla si´ koszty w odniesieniu do poszczególnych obiektów oraz ca∏ej inwestycji. Koszty zestawia si´ w podzialena koszty robót budowlanych oraz innych, z wyodr´bnieniem robót bran˝owychw poszczególnych obiektach. Umo˝liwia to opracowanie planu finansowaniainwestycji.

Wraz z projektami wykonawczymi sporzàdza si´ kosztorysy szczegó∏owe,aby ustaliç koszt danego rodzaju robót, pojedynczego obiektu lub cz´Êci obiektu.JeÊli inwestycja jest finansowana ze Êrodków publicznych, inwestor musi dyspono-waç takim kosztorysem przed og∏oszeniem przetargu na wykonanie robót. Jestto kosztorys inwestorski. W toku przetargu lub negocjacji na wykonanie robótbudowlanych ka˝dy uczestnik przetargu (negocjacji) przedstawia ofert´ cenyna podstawie kosztorysu ofertowego robót, których wykonania chce si´ podjàç.

Niekiedy wynagrodzenie wykonawcy jest ustalane na podstawie rzeczywi-Êcie poniesionych kosztów. Wtedy w fazie wykonania robót sporzàdza si´ kosz-torysy powykonawcze. Cz´sto podczas wykonywania robót okazuje si´, ˝e rze-czywiste wielkoÊci robót sà inne ni˝ wynika∏o to z dokumentacji projektowej.Gdy powoduje to zmian´ pierwotnie ustalonej ceny wykonania robót, wówczassporzàdza si´ kosztorysy zamienne. W odniesieniu do inwestycji przemys∏o-wych, gdzie wyst´puje rozruch urzàdzeƒ technologicznych i uruchomienie pro-dukcji, sporzàdza si´ odpowiednie preliminarze kosztów, czyli zestawienia pla-nowanych w zwiàzku z tym wydatków.

W ka˝dej fazie procesu inwestycyjnego kosztorysy sà dla inwestora narz´-dziem niezb´dnym do oceny op∏acalnoÊci inwestycji, planowania sposobu jej finansowania oraz kontroli wydatków (rys. 1.3).

12

Kosztorys w procesie inwestycyjnym

❑ Rys. 1.3Znaczenie kosztorysu dla inwestora

1.3. Rola kosztorysu w przedsi´biorstwie budowlanym

Kosztorysy i zwiàzane z nimi zestawienia przewidywanych do wykonaniarobót oraz planowanych do ich realizacji Êrodków produkcji, tj. robocizny, ma-teria∏ów i pracy sprz´tu, majà podstawowe znaczenie w dzia∏alnoÊci przedsi´-biorstwa. Wynikajà z nich zadania, które trzeba wykonaç, a ponadto zawierajàszczegó∏y dotyczàce przygotowania robót i ich technologicznej kolejnoÊci wy-konania. Tym samym stanowià podstaw´ do:

▼ planowania zu˝ycia czynników produkcji, ▼ opracowania programu finansowania budowy, ▼ bie˝àcej kontroli kosztów i post´pu robót, ▼ dokonywania rozliczeƒ z inwestorem za ju˝ wykonane roboty.

Sta∏ym elementem dzia∏alnoÊci ka˝dego przedsi´biorstwa powinno byçsporzàdzanie kalkulacji kosztów. Kalkulacje kosztów stanowià podstaw´ doprzygotowania oferty przetargowej, a pozyskiwanie zamówieƒ decyduje o ist-nieniu przedsi´biorstwa. Kalkulacje kosztów s∏u˝à te˝ do oceny efektywnoÊci

13

Rola kosztorysu w przedsi´biorstwie budowlanym

www.wsip.com.pl

ró˝nych metod produkcji. EfektywnoÊç jednej metody wykonania robót jest po-równywana z efektywnoÊcià innej metody za pomocà kosztu, a wyboru w∏aÊci-wej metody dokonuje si´ na podstawie kosztu jednostkowego. CelowoÊç wpro-wadzenia nowych materia∏ów i technologii w wykonawstwie, zakupu maszynbàdê ich wynajmu czy dzier˝awy, wybór rodzaju Êwiadczonych us∏ug budowla-nych oraz inne podobne problemy sà rozstrzygane w wyniku porównawczychanaliz kosztów. Dok∏adna znajomoÊç kosztów w∏asnych mo˝e wskazaç mo˝li-woÊci ich zmniejszenia, co ma wp∏yw na popraw´ sytuacji ekonomicznej przed-si´biorstwa i zwi´ksza jego konkurencyjnoÊç.

❑ Rys. 1.4Rola kosztorysów i kalkulacji kosztów w funkcjonowaniu przedsi´biorstwa budowlanego

Prawid∏owo sporzàdzone kosztorysy i kalkulacje kosztów sà czynnikiemo decydujàcym znaczeniu (rys. 1.4) dla istnienia przedsi´biorstwa. Sà niezb´d-ne, aby racjonalnie planowaç i kontrolowaç dzia∏alnoÊç w krótszym czasie, orazu∏atwiajà podejmowanie decyzji d∏ugoterminowych.

14

Kosztorys w procesie inwestycyjnym

228

Kosztorysy budowlane

9.1. Rodzaje kosztorysów

Kosztorysy sporzàdza si´ dla ró˝nych celów i w ró˝nych stadiach zaawan-sowania inwestycji, gdy˝ w ka˝dej fazie procesu inwestycyjnego inwestora inte-resuje ca∏oÊç kosztów zwiàzanych z realizacjà zamierzonej inwestycji. Poczàtko-wo okreÊla si´ je w sposób orientacyjny, a w miar´ precyzowania charakteruprzysz∏ej inwestycji jej koszt trzeba okreÊlaç coraz dok∏adniej. Zwiàzek mi´dzystanem zaawansowania realizacji planowanego przedsi´wzi´cia a opracowania-mi kosztowymi zosta∏ przedstawiony na rysunku 1.2. W odró˝nieniu od inwe-stora przedsi´biorstwo budowlane jest zainteresowane jedynie tymi obiektamii robotami, których wykonania zamierza si´ podjàç i dlatego pragnie mo˝liwienajdok∏adniej okreÊliç ich koszt. Kosztorysy mo˝na wi´c klasyfikowaç ze wzgl´-du na obj´ty nimi zakres rzeczowy, faz´ realizacji inwestycji i zwiàzany z tymstopieƒ dok∏adnoÊci (szczegó∏owoÊci) kosztorysu oraz ze wzgl´du na cel, jakie-mu majà s∏u˝yç.

Ze wzgl´du na zakres rzeczowy rozró˝nia si´: ▼ kosztorys inwestycji – obejmujàcy wszystkie roboty i nak∏ady, ▼ kosztorysy obiektów – obejmujàce ca∏oÊç kosztów obiektu, ▼ kosztorysy robót – zawierajàce informacje o koszcie wykonania okreÊlonych

robót. Ze wzgl´du na stopieƒ dok∏adnoÊci wyró˝nia si´:

▼ kosztorysy wst´pne (orientacyjne) – sporzàdzane we wst´pnej analizie ocenycelowoÊci realizacji inwestycji,

▼ kosztorysy generalne, nazywane w Polsce zbiorczym zestawieniem kosztów(ZZK) – obejmujàce koszt wszystkich robót i nak∏adów, sporzàdzane me-todà wskaênikowà w fazie projektu podstawowego,

▼ kosztorysy szczegó∏owe – sporzàdzane w fazie projektu wykonawczego lubw toku realizacji robót i dok∏adnie okreÊlajàce koszt obiektów i robót; zewzgl´du na cel, jakiemu majà s∏u˝yç, rozró˝nia si´ wÊród nich: — kosztorysy inwestorskie,

9

— kosztorysy ofertowe, — kosztorysy zamienne, — kosztorysy powykonawcze. Rodzaje kosztorysów przedstawiono na rysunku 9.1.

❑ Rys. 9.1Rodzaje kosztorysów budowlanych

Opisane dok∏adnie w rozdziale 8. metody kosztorysowania dotyczà spo-rzàdzania kosztorysów szczegó∏owych. Sà one wa˝ne, poniewa˝ okreÊlajà wyso-koÊç wynagrodzenia za roboty budowlane oraz stanowià podstaw´ do zawarciaumowy i rozliczeƒ pomi´dzy zamawiajàcym i wykonawcà.

Kosztorys inwestorski sporzàdza zamawiajàcy, aby oszacowaç koszt wyko-nania okreÊlonych robót inwestycyjnych lub remontowych.

Kosztorys ofertowy s∏u˝y do uzgodnienia ceny obiektu lub robót budowla-no-monta˝owych i remontowych. Kosztorys ten sporzàdza wykonawca robót,gdy staje do przetargu lub otrzymuje od inwestora propozycj´ z∏o˝enia ofertyna realizacj´ robót. W kosztorysie ofertowym sà przedstawione przewidywanekoszty wykonawcy w okreÊlonych warunkach realizacji inwestycji i ustalona ce-na, za którà wykonawca jest sk∏onny wykonaç roboty. Kosztorys ofertowy wy-brany, sprawdzony i zatwierdzony przez zamawiajàcego stanowi integralnàcz´Êç umowy o realizacj´ inwestycji lub robót budowlanych.

Kosztorys zamienny sporzàdza wykonawca, je˝eli nastàpi∏a zmiana usta-lonej w umowie iloÊci robót. Dokument ten stanowi podstaw´ do zmiany cenyza wykonanie robót, którà okreÊlono w umowie. Gdy zmiana iloÊci robót i/lubich zakresu jest nast´pstwem wprowadzonych przez inwestora zmian w doku-mentacji projektowej, wówczas zamawiajàcy powinien wystàpiç do wykonawcyz propozycjà sporzàdzenia odpowiedniego kosztorysu ofertowego.

229www.wsip.com.pl

Rodzaje kosztorysów

Kosztorys powykonawczy sporzàdza wykonawca po zrealizowaniu robótw przypadku uzgodnienia w umowie takiej formy rozliczeƒ, gdy˝ w chwili za-wierania umowy nie by∏o mo˝na dok∏adnie ustaliç zakresu rzeczowego robóti warunków ich wykonania. Najcz´Êciej dotyczy to robót remontowych, moder-nizacyjnych, awaryjnych i podziemnych. W umowie uzgadnia si´ podstawykosztorysowe, ceny czynników produkcji oraz koszty poÊrednie i zysk.

Obowiàzuje zasada, ˝e koszty opracowania kosztorysu inwestorskiego po-nosi zamawiajàcy. Opracowanie kosztorysu ofertowego, powykonawczego i do-datkowego finansuje wykonawca robót, niezale˝nie od tego czy wykonuje je wew∏asnym zakresie, czy zleca ich wykonanie innej jednostce. Zwrot poniesionychnak∏adów wykonawca otrzymuje przez uwzgl´dnienie tych wydatków w narzu-cie kosztów poÊrednich.

9.2. Podstawy sporzàdzania kosztorysów

Kosztorys mo˝na sporzàdziç w prawid∏owy sposób tylko wtedy, gdy wyko-nujàca go osoba (kosztorysant) ma do dyspozycji odpowiednià dokumentacj´oraz inne niezb´dne informacje.

Punktem wyjÊcia przy sporzàdzaniu kosztorysu jest dok∏adne okreÊlenie te-go, co ma byç budowane, czyli sprecyzowanie zakresu rzeczowego inwestycjilub robót. Kosztorysant musi mieç projekt wykonawczy i dok∏adnie zapoznaç si´z rysunkami, opisem technicznym oraz specyfikacjà technicznà wykonania i od-bioru robót. Zamawiajàcy wykonanie robót remontowych zazwyczaj nie majàprojektu wykonawczego. Zast´puje go inwentaryzacja robót i protokó∏ typowania,w którym sà podane niezb´dne informacje o rodzaju i przewidywanej iloÊci ro-bót oraz technologii ich wykonania. Nawet najlepszy projekt wykonawczy niegwarantuje wyeliminowania wszystkich wàtpliwoÊci. Dotyczy to zw∏aszcza ro-bót wykoƒczeniowych. Wszelkie niejasnoÊci odnoszàce si´ do projektu wyko-nawczego nale˝y przedyskutowaç z projektantem. Ustalajàc zakres robót dowykonania, mo˝na korzystaç z kosztorysów na podobne obiekty, które zosta∏yju˝ zweryfikowane w praktyce.

Koszt robót budowlanych zale˝y te˝ od warunków zwiàzanych z lokalizacjàobiektu. Istotne sà tu takie czynniki, jak: kszta∏t i wielkoÊç placu budowy, wa-runki naturalne (np. zadrzewienie i zakrzaczenie, kategorie gruntów, poziomwody gruntowej), koniecznoÊç wyburzeƒ i rozbiórek, odleg∏oÊç i trasy transpor-tu materia∏ów, odleg∏oÊç i miejsce wywozu gruntu, mo˝liwoÊci dostarczeniawody i energii. W celu zebrania wszystkich potrzebnych informacji najlepiejdokonaç wizji lokalnej terenu przysz∏ej budowy i sporzàdziç uzgodniony z inwestorem protokó∏ ustalenia danych wyjÊciowych do kosztorysowania.

230

Kosztorysy budowlane

W dokumencie tym umieszcza si´ tak˝e ustalenia dotyczàce metod kalkulacjikosztorysowej, formu∏y kalkulacyjnej oraz podstaw ustalenia cen jednostko-wych lub jednostkowych nak∏adów rzeczowych. Protokó∏ danych wyjÊciowychdo kosztorysowania mo˝na sporzàdziç przy negocjacyjnych trybach zlecania ro-bót. Nie jest to mo˝liwe w post´powaniu przetargowym, gdy˝ wtedy jest zaka-zane prowadzenie jakichkolwiek negocjacji z wykonawcami. W takim wypadkudo dokumentacji przetargowej zamawiajàcy do∏àcza za∏o˝enia wyjÊciowe dokosztorysowania. Jest to dokument sporzàdzony przez zamawiajàcego w poro-zumieniu z wykonawcà dokumentacji projektowej, zawierajàcy dane technicz-ne, technologiczne i organizacyjne nieokreÊlone w dokumentacji projektowejoraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych, a majà-ce wp∏yw na wysokoÊç wartoÊci kosztorysowej. TreÊç za∏o˝eƒ jest podobna dozawartoÊci danych wyjÊciowych do kosztorysowania. Zasadnicza ró˝nica mi´-dzy nimi polega na tym, i˝ dane wyjÊciowe powstajà w wyniku uzgodnieƒ stron,a za∏o˝enia sà jednostronnie narzucone wykonawcom przez zamawiajàcego.

Nast´pnym czynnikiem wp∏ywajàcym na koszt robót jest rodzaj i wielkoÊçobiektów i urzàdzeƒ sk∏adajàcych si´ na zagospodarowanie placu budowy oraztechnologia podstawowych robót wraz z charakterystykà maszyn i urzàdzeƒ bu-dowlanych. Dane te przyjmuje si´ z:

▼ projektu technologii robót, jeÊli dotyczà du˝ych i skomplikowanych inwe-stycji,

▼ wytycznych wykonania robót, jeÊli dotyczà obiektów prostych. Istotne informacje z tego zakresu zawierajà specyfikacje techniczne wyko-

nania i odbioru robót. Je˝eli dokumentacja projektowa nie zawiera ˝adnegoz tych opracowaƒ, to rodzaj zagospodarowania placu budowy i sposób wykona-nia robót powinien byç okreÊlony w protokole danych wyjÊciowych do koszto-rysowania.

W sk∏ad dokumentacji okreÊlajàcej przedmiot zamówienia na roboty bu-dowlane stanowiàce zamówienie publiczne wchodzà specyfikacje technicznewykonania i odbioru robót budowlanych. Zgodnie z definicjà podanà w rozpo-rzàdzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 2 wrzeÊnia 2004 r.1 sà to: „[...] opraco-wania zawierajàce zbiory wymagaƒ, które sà niezb´dne do okreÊlenia standar-du i jakoÊci wykonania robót, w zakresie sposobu wykonania robótbudowlanych, w∏aÊciwoÊci wyrobów budowlanych oraz oceny prawid∏owoÊciwykonania poszczególnych robót”. Specyfikacje techniczne wykonania i odbio-ru robót sà coraz cz´Êciej stosowane tak˝e w inwestycjach niepublicznych,zw∏aszcza realizowanych przez inwestorów zagranicznych.

231

Podstawy sporzàdzania kosztorysów

www.wsip.com.pl

1 Patrz poz. [13] w wykazie literatury na koƒcu podr´cznika.

ZawartoÊç specyfikacji technicznych jest okreÊlona w wy˝ej wymienionymrozporzàdzeniu Ministra Infrastruktury. Zgodnie z podanym tam zapisem:„Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych, w zale˝no-Êci od stopnia skomplikowania robót budowlanych, sk∏adajà si´ ze specyfikacjitechnicznych wykonania i odbioru robót podstawowych, rodzajów robót [...] lubgrup robót [... ]”. Specyfikacje te trzeba opracowywaç: „[...] z uwzgl´dnieniempodzia∏u szczegó∏owego wed∏ug Wspólnego S∏ownika Zamówieƒ, okreÊlajàcw nich co najmniej:

1) roboty budowlane w zakresie przygotowania terenu pod budow´, 2) roboty budowlane w zakresie wznoszenia kompletnych obiektów bu-

dowlanych lub ich cz´Êci oraz roboty w zakresie in˝ynierii làdowej i wodnej,

3) roboty w zakresie instalacji budowlanych, 4) roboty wykoƒczeniowe w zakresie robót budowlanych”.

Na specyfikacj´ budowy mo˝e si´ sk∏adaç: ▼ specyfikacja ogólna obejmujàca wszystkie wspólne wymagania dotyczàce

robót obj´tych zamówieniem, ▼ specyfikacje techniczne wykonania i odbioru poszczególnych robót.

Szczegó∏owy zakres specyfikacji jest wzorowany na uk∏adzie specyfikacjitechnicznych od kilku lat rozpowszechnionych w drogownictwie. Specyfikacjatechniczna wykonania i odbioru robót budowlanych powinna zawieraç:

▼ cz´Êç ogólnà, a w niej: nazw´ zamówienia, przedmiot i zakres robót bu-dowlanych, wyszczególnienie robót tymczasowych i towarzyszàcych, danedotyczàce warunków na placu budowy (po∏o˝enie, plan i dost´pnoÊç pla-cu budowy, opis warunków geotechnicznych, szczególne wymagania doty-czàce urzàdzenia placu budowy, szczególne wymagania odnoÊnie Êrodowi-ska naturalnego), nazwy i kody (wed∏ug oznaczeƒ w katalogach) robót,definicje poj´ç i okreÊleƒ niezdefiniowanych wczeÊniej,

▼ wymagania dotyczàce w∏aÊciwoÊci wyrobów oraz ich przechowywania,transportu, dostawy, sk∏adowania i kontroli jakoÊci – wszystko to ze wska-zaniem postanowieƒ odpowiednich norm,

▼ wymagania dotyczàce sprz´tu i maszyn niezb´dnych lub zalecanych do wy-konania robót,

▼ wymagania dotyczàce Êrodków transportu, ▼ wymagania dotyczàce sposobu wykonania poszczególnych robót i elemen-

tów oraz dok∏adnoÊci wykonania, a tak˝e wymagania specjalne, ▼ opis dzia∏aƒ zwiàzanych z kontrolà, badaniami oraz odbiorem wyrobów

i robót budowlanych, ▼ wymagania dotyczàce przedmiaru i obmiaru robót, ▼ opis sposobu odbioru robót budowlanych,

232

Kosztorysy budowlane

▼ opis sposobu rozliczenia robót tymczasowych i towarzyszàcych (prace geo-dezyjne, inwentaryzacja powykonawcza),

▼ wykaz dokumentów odniesienia wykorzystanych w specyfikacji (doku-mentacja projektowa, normy, aprobaty techniczne oraz inne dokumentyi ustalenia techniczne). W praktyce rozró˝nia si´ ogólne oraz szczegó∏owe specyfikacje techniczne. Ogólna specyfikacja techniczna stanowi wzorcowy zbiór przepisów i wy-

magaƒ majàcych zastosowanie przy realizacji robót. Ogólne specyfikacje techniczne stanowià podstaw´ do przygotowania szczegó∏owych specyfikacjitechnicznych konkretnej inwestycji. Sà bardzo cennym êród∏em wiedzy o po-prawnych technicznie sposobach realizacji robót, zazwyczaj przedstawionychw sposób wariantowy.

Szczegó∏owa specyfikacja techniczna jest zbiorem wymagaƒ dotyczàcychrealizacji okreÊlonego rodzaju robót w konkretnym zadaniu inwestycyjnymi wchodzi w sk∏ad za∏àczników do umowy. Specyfikacj´ t´ opracowuje si´ napodstawie ustaleƒ odpowiedniej ogólnej specyfikacji technicznej.

Stosowanie specyfikacji pozwala uÊciÊliç zakres pozycji kosztorysu oferto-wego, a w powiàzaniu z bazà cenowà umo˝liwia szybkie sporzàdzenie kosztory-su metodà uproszczonà.

Wszystkie wymienione dane pozwalajà na dok∏adne ustalenie przedmiotuinwestycji i umo˝liwiajà wykonanie przedmiaru, który okreÊla iloÊç poszczegól-nych robót. W wypadku zamówieƒ publicznych przedmiar robót wchodzi w sk∏addokumentacji projektowej. Wiedzàc „co” oraz ,,ile”, kosztorysant mo˝e przystà-piç do wyceny robót. Do tego jest mu potrzebna znajomoÊç cen jednostkowychrobót oraz nak∏adów rzeczowych robocizny, materia∏ów i pracy sprz´tu, a wi´cnormatywna baza nak∏adów rzeczowych, oraz informacje o kszta∏towaniu si´ cenczynników produkcji (robocizny, materia∏ów, sprz´tu i kosztów transportu).Uzupe∏nienie stanowià dane o poziomie kosztów poÊrednich oraz zysku.

Schemat post´powania przy sporzàdzaniu kosztorysu oraz wykaz niezb´d-nych do tego informacji przedstawiono na rysunku 9.2. Trzeba pami´taç, ˝e za-kres informacji zale˝y tak˝e od rodzaju kosztorysu.

Podstaw´ do sporzàdzenia kosztorysu inwestorskiego w zamówieniachpublicznych stanowià:

▼ dokumentacja projektowa, ▼ specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych, ▼ za∏o˝enia wyjÊciowe do kosztorysowania, ▼ ceny jednostkowe robót podstawowych, ▼ jednostkowe nak∏ady rzeczowe i ceny jednostkowe czynników produkcji

oraz wskaêniki narzutu kosztów poÊrednich i zysku dotyczàce kalkulacjiszczegó∏owej ceny jednostkowej.

233

Podstawy sporzàdzania kosztorysów

www.wsip.com.pl

234

Kosztorysy budowlane

❑ Rys. 9.2Schemat post´powania przy sporzàdzaniu kosztorysu

Kosztorys inwestorski innych inwestycji sporzàdza si´ na podstawie: ▼ dokumentacji projektowej, ▼ specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych, jeÊli sà

sporzàdzone, ▼ przedmiaru robót, ▼ za∏o˝eƒ wyjÊciowych do kosztorysowania, ▼ cen jednostkowych, jeÊli stosuje si´ kalkulacj´ uproszczonà, ▼ jednostkowych nak∏adów rzeczowych i cen jednostkowych czynników pro-

dukcji oraz wskaêników narzutu kosztów poÊrednich i zysku (w kalkulacjiszczegó∏owej). Podstaw´ do sporzàdzenia kosztorysu ofertowego stanowià:

▼ dokumentacja projektowa, ▼ specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych, jeÊli zo-

sta∏y opracowane, ▼ przedmiar robót, ▼ za∏o˝enia wyjÊciowe lub dane wyjÊciowe do kosztorysowania, ▼ ceny jednostkowe robót wed∏ug informacji w∏asnych wykonawcy robót lub

innych informacji – w kalkulacji uproszczonej, ▼ nak∏ady rzeczowe robocizny, materia∏ów i pracy sprz´tu zawarte w katalo-

gach, a jeÊli ich brak – nak∏ady ustalone indywidualnie w kalkulacji szcze-gó∏owej,

▼ stawki godzinowe robocizny, pracy sprz´tu i materia∏ów oraz koszty po-Êrednie i zysk wed∏ug w∏asnej kalkulacji oferenta lub innych informacji ce-nowo-kosztowych,

▼ obowiàzujàce zasady obliczenia podatku VAT. Podstawy sporzàdzania kosztorysu zamiennego stanowià:

▼ dokumentacja budowy – dziennik budowy i ksià˝ka obmiaru robót, ▼ kosztorys ofertowy w zakresie cen jednostkowych lub jednostkowych na-

k∏adów rzeczowych oraz cen czynników produkcji i narzutów. Kosztorys powykonawczy sporzàdza si´ na podstawie:

▼ dokumentacji technicznej, ▼ ksià˝ki obmiaru robót potwierdzonej przez inspektora nadzoru inwestor-

skiego, ▼ zapisów w dzienniku budowy, okreÊlajàcych technologi´ i koniecznoÊç wy-

konania robót oraz okres ich wykonania, ▼ protoko∏ów odbiorów cz´Êciowych i koƒcowych, ▼ protoko∏u danych wyjÊciowych do kosztorysowania, ▼ cen jednostkowych robót – w metodzie uproszczonej, ▼ nak∏adów rzeczowych ustalonych w protokole danych wyjÊciowych do

kosztorysowania – w metodzie szczegó∏owej,

235

Podstawy sporzàdzania kosztorysów

www.wsip.com.pl

▼ cen czynników produkcji, ▼ kosztów poÊrednich, kosztów zakupu i stawki zysku, w wysokoÊciach wy-

negocjowanych pomi´dzy zamawiajàcym a wykonawcà, ▼ obowiàzujàcych zasad obliczenia podatku VAT.

9.3. Forma kosztorysu oraz zapis jego treÊci

Zgodnie z przepisami kosztorys powinien mieç okreÊlonà struktur´, tote˝niezwykle istotne jest przestrzeganie poprawnej kolejnoÊci opracowywania jego cz´Êci sk∏adowych. Na prawid∏owo sporzàdzony i kompletny kosztorysszczegó∏owy sk∏adajà si´:

▼ 1) karta tytu∏owa kosztorysu, ▼ 2) ogólna charakterystyka obiektu lub robót obj´tych kosztorysem, ▼ 3) przedmiar lub obmiar robót wraz z ich opisem technologicznym, ▼ 4) kalkulacje sporzàdzone metodà szczegó∏owà lub uproszczonà, ▼ 5) tabela wartoÊci elementów scalonych, ▼ 6) za∏àczniki do kosztorysu:

a) za∏o˝enia wyjÊciowe do kosztorysowania lub protokó∏ (albo wyciàg)ustalenia danych wyjÊciowych do kosztorysowania, a w kosztorysie za-miennym i powykonawczym – tak˝e ksià˝ka obmiarów wykonanych robót,

b) analizy i kalkulacje indywidualne robót niewyst´pujàcych w katalogachKNR,

c) zestawienie materia∏ów, d) zestawienie sprz´tu. Strona tytu∏owa kosztorysu zawiera zwykle:

▼ okreÊlenie rodzaju kosztorysu, ▼ nazw´ przedmiotu kosztorysowania (tzn. nazw´ obiektu lub roboty,

a w kosztorysach inwestorskich w zamówieniach publicznych – tak˝e kate-goria robót wed∏ug Wspólnego S∏ownika Zamówieƒ1) oraz adres lokaliza-cji budowy,

▼ nazw´ i adres zamawiajàcego obiekt lub roboty, ▼ nazw´ i adres jednostki opracowujàcej kosztorys i nazwiska (z okreÊle-

niem funkcji) osób, które sporzàdzi∏y i sprawdzi∏y kosztorys oraz ich pod-pisy i dat´ podpisania,

▼ wartoÊç kosztorysowà obiektu lub robót, ▼ dat´ sporzàdzenia kosztorysu,

236

Kosztorysy budowlane

1 Patrz poz. [11] w wykazie literatury na koƒcu podr´cznika.

▼ nazw´ wykonawcy robót (w kosztorysie ofertowym, powykonawczym i za-miennym),

▼ klauzul´ zatwierdzenia kosztorysu przez zamawiajàcego (w kosztorysieofertowym, powykonawczym i zamiennym) z podaniem uzgodnionej war-toÊci kosztorysowej oraz daty zatwierdzenia. Ogólna charakterystyka obiektu lub roboty zawiera krótki opis technicz-

ny kosztorysowanego obiektu (roboty) oraz parametry okreÊlajàce jego wiel-koÊç. Na przyk∏ad w kosztorysie budynku nale˝y podaç jego przeznaczenie, in-formacje o rodzaju zabudowy (np. budynek wolno stojàcy lub w zabudowiezwartej) i podpiwniczeniu, dane o konstrukcji podstawowych elementów, licz-bie kondygnacji, powierzchni zabudowy i u˝ytkowej, o robotach wykoƒczenio-wych oraz kubatur´ ca∏kowità. W opisie ogólnym powinna te˝ byç okreÊlonatechnologia wykonania poszczególnych robót.

Przedmiar robót, który jest sporzàdzony zgodnie z zasadami przedmiaro-wania, wymienia w okreÊlonym porzàdku iloÊci robót obj´tych kosztorysem.Opis pozycji przedmiaru powinien podawaç w skróconej formie technologi´wykonania robót, jeÊli jest to konieczne do prawid∏owego okreÊlenia wielkoÊcinak∏adów rzeczowych. Obmiar robót zawiera wyszczególnienie i obliczenie ilo-Êci ju˝ wykonanych robót.

Ceny jednostkowe robót w uproszczonej metodzie kosztorysowania okre-Êla si´ dla ka˝dej pozycji kosztorysowej. Przyjmuje si´ je wed∏ug zasad okreÊlo-nych w rozdziale 8. Po przemno˝eniu ceny jednostkowej przez liczb´ jednostekobmiarowych roboty otrzymuje si´ wartoÊç danej pozycji kosztorysowej.

Nak∏ady rzeczowe robocizny, materia∏ów i sprz´tu w metodzie szczegó∏owejustala si´ w odniesieniu do ka˝dej pozycji kosztorysowej. WielkoÊç tych nak∏a-dów jest iloczynem obliczonej dla danej pozycji liczby jednostek obmiarowychrobót oraz odpowiadajàcych im jednostkowych nak∏adów rzeczowych. Nak∏adyjednostkowe przyjmuje si´ wed∏ug danych z odpowiednich tablic katalogów nak∏adów rzeczowych (KNR) lub z normatywów zak∏adowych albo ustala si´ jeindywidualnie, korzystajàc z w∏aÊciwych technik normowania. Przy ka˝dym na-k∏adzie trzeba podaç êród∏o, z którego zosta∏ przyj´ty. Umo˝liwia si´ w ten spo-sób skontrolowanie prawid∏owoÊci zastosowanych norm jednostkowych.

Wycena wartoÊci nak∏adów rzeczowych polega na obliczeniu wartoÊcisk∏adników kosztów bezpoÊrednich (R, M, S), po doliczeniu zaÊ pozosta∏ychsk∏adników kosztów stanowi kalkulacj´ kosztów. Podstawowà cz´Êcià sk∏adowàkalkulacji kosztów jest pozycja kosztorysowa. Sumujàc koszty pozycji kosztory-sowych jednorodnych robót, ustala si´ koszt elementu budowy.

W jednej pozycji kosztorysowej mo˝na ujàç tylko takie roboty, którychiloÊç jest ustalana za pomocà jednej jednostki obmiaru. Sà to roboty jednorod-ne, a wi´c wykonywane tymi samymi metodami i przy u˝yciu takich samych

237

Forma kosztorysu oraz zapis jego treÊci

www.wsip.com.pl

materia∏ów. Je˝eli na przyk∏ad pewna pozycja kosztorysowa obejmuje malowa-nie wewn´trznych tynków g∏adkich farbà poliwinylowà z uwzgl´dnieniem przy-gotowania powierzchni, malowania farbà do gruntowania, a nast´pnie emalià,to w tej pozycji nie mogà si´ znaleêç roboty malarskie nieobejmujàce tychwszystkich czynnoÊci, wykonywane na innym pod∏o˝u lub z u˝yciem innej far-by. Cena robót jednorodnych jest jednakowa.

Bardzo wa˝ne jest prawid∏owe opisanie ka˝dej pozycji. Opis powinien byçwyraêny i jednoznaczny, aby nie budzi∏ wàtpliwoÊci, jakich robót dotyczy.W opisie podaje si´ rodzaj roboty lub elementu, wymienia obj´te pozycjà robo-ty zasadnicze oraz metod´ ich wykonania. Wszystkie te informacje nale˝y podawaç w sposób bardzo zwi´z∏y. Uk∏adajàc opisy pozycji kosztorysowych,mo˝na korzystaç z cenników i katalogów opracowanych na potrzeby kosztory-sowania (np. KNNR i KNR) lub z kosztorysów wzorcowych.

Obliczenie wartoÊci nak∏adów rzeczowych wykonuje si´ dla ka˝dej kolejnejpozycji kosztorysu, uwzgl´dniajàc podzia∏ na kalkulacyjne sk∏adniki kosztówbezpoÊrednich (R, M, S) i sumujàc nast´pnie wartoÊci poszczególnych sk∏ad-ników kosztów bezpoÊrednich dla danego elementu albo ca∏ego obiektu.

Zestawienie bezpoÊrednich nak∏adów rzeczowych oraz wycen´ ich warto-Êci z regu∏y ∏àczy si´ razem i umieszcza w jednym formularzu. Uk∏ad takiegoformularza wraz z przyk∏adem zapisu pozycji kosztorysowych przedstawionow za∏àczniku 1, który dotyczy kalkulacji metodà uproszczonà, i w za∏àczni-ku 2 dotyczàcym kalkulacji szczegó∏owej.

Uk∏ad formularza kalkulacji kosztowej dostosowuje si´ do wymagaƒ tech-niki obliczeniowej.

Obliczenie wartoÊci nak∏adów rzeczowych mo˝na tak˝e wykonaç dla ca∏e-go elementu lub obiektu, sumujàc jednorodne sk∏adniki nak∏adów rzeczowychi mno˝àc obliczone sumy przez ich cen´ jednostkowà.

Tabela wartoÊci elementów scalonych zawiera zestawienie wartoÊci po-szczególnych elementów obiektu i rodzajów robót z wyszczególnieniem sk∏ad-ników kalkulacyjnych (R, M, S, Kp, Z). W rezultacie oblicza si´ w tej tabeli war-toÊç kosztorysowà dotyczàcà ca∏ego obiektu. Jest to skrótowe przedstawienieca∏ego kosztorysu. Na podstawie zestawieƒ kosztów oblicza si´ i wpisuje do ta-beli wskaêniki techniczno-ekonomiczne, charakteryzujàce poszczególne ele-menty oraz ca∏y obiekt. Uk∏ad tabeli wartoÊci elementów scalonych przedsta-wiono w za∏àczonych przyk∏adach kosztorysów (za∏àcznik 1 i 2).

Za∏o˝enia (dane) wyjÊciowe do kosztorysowania to okreÊlenie danych tech-nicznych, technologicznych i organizacyjnych, majàcych wp∏yw na koszt robót– wynikajàcych z konkretnej lokalizacji budowy – oraz innych danych niezb´d-nych do kalkulacji kosztorysowej, obejmujàcych podstawy ustalenia jednostko-wych nak∏adów rzeczowych i podstawy cenowo-kosztowe. Ich zakres zosta∏

238

Kosztorysy budowlane

omówiony w rozdziale 8. Stanowià one za∏àcznik do kosztorysu. Podaje si´ jew ca∏oÊci lub jedynie t´ cz´Êç, która zawiera ustalenia dotyczàce robót obj´tychdanym kosztorysem.

Ksià˝ka obmiarów s∏u˝y do rejestrowania iloÊci faktycznie wykonanychrobót. Stanowi podstawowy dokument do obliczenia wartoÊci rozliczanychw kosztorysie robót. Jej prowadzenie nale˝y do obowiàzków kierownika budo-wy. Zak∏ada si´ jà oddzielnie dla ka˝dego kosztorysu cz´Êciowego. Powinna za-wieraç dane ogólne (obiekt, roboty, okreÊlenie kosztorysu) oraz arkusze doopisów i obmiaru iloÊci robót. Uk∏ad treÊci arkusza ksià˝ki obmiarów jest takisam jak formularza do sporzàdzania przedmiaru. Pomierzone i obliczone iloÊcirobót powinny byç potwierdzone przez inspektora nadzoru.

9.4. Cz´Êci i rozdzia∏y kosztorysu

Kosztorysy szczegó∏owe, a przede wszystkim kalkulacje kosztów, powinnybyç sporzàdzone w sposób przejrzysty, u∏atwiajàcy zapoznawanie si´ z nimii sprawdzanie, a tak˝e dogodne korzystanie podczas kontroli kosztu wykonywa-nych robót i dokonywaniu rozliczeƒ. W kosztorysowaniu od dawna utrwali∏a si´zasada, ˝e ka˝dego obiektu budowlanego dotyczy odr´bny kosztorys, zwanykosztorysem obiektu. Roboty sà cz´sto wykonywane przez ró˝nych wykonaw-ców, wi´c ze wzgl´dów praktycznych jest po˝àdane, aby ka˝dy z nich dyspono-wa∏ odr´bnym kosztorysem.

PrzejrzystoÊç kosztorysu osiàga si´, stosujàc odpowiednià kolejnoÊç i uk∏adjego podstawowych elementów, tzn. pozycji kosztorysowych. Ca∏y kosztorysdzieli si´ na cz´Êci, cz´Êci – na rozdzia∏y, a w sk∏ad poszczególnych rozdzia∏ówwchodzà odpowiednie pozycje.

Cz´Êci kosztorysu obejmujà pewne grupy elementów oraz robót i odpo-wiadajà okreÊlonym stanom budynku lub budowli (np. stan zerowy, surowy, wy-koƒczeniowy).

Ka˝dy z rozdzia∏ów kosztorysu powinien obejmowaç odr´bny element bu-dowlany lub jednorodny rodzaj robót. Jest po˝àdane, aby kolejnoÊç pozycjiw rozdziale by∏a w przybli˝eniu zgodna z chronologicznym przebiegiem robót.

Poni˝ej przedstawiono przyk∏ad uk∏adu cz´Êci i rozdzia∏ów kosztorysu bu-dynku mieszkalnego.

▼ Cz´Êç I. Roboty stanu zerowegoRozdzia∏y: 1. Roboty ziemne; 2. Fundamenty; 3. Âciany piwnic; 4. Stropnad piwnicami.

▼ Cz´Êç II. Roboty stanu surowegoRozdzia∏y: 1. Âciany; 2. Stropy; 3. Schody; 4. Dach – konstrukcja i pokrycie.

239

Cz´Êci i rozdzia∏y kosztorysu

www.wsip.com.pl

▼ Cz´Êç III. Roboty wykoƒczeniowe wewn´trzneRozdzia∏y: 1. Âcianki dzia∏owe; 2. Stolarka okienna i drzwiowa; 3. Stolar-ka wbudowana; 4. Tynki; 5. Posadzki i wyk∏adziny Êcienne; 6. Roboty ma-larskie; 7. Pozosta∏e roboty.

▼ Cz´Êç IV. Roboty wykoƒczeniowe zewn´trzne Rozdzia∏y: 1. Elewacje; 2. Roboty kamieniarskie.

▼ Cz´Êç V. Urzàdzenia ogrzewcze i klimatyzacyjneRozdzia∏y: 1. Centralne ogrzewanie; 2. Urzàdzenia wentylacji i klimaty-zacji;

▼ Cz´Êç VI. Urzàdzenia sanitarneRozdzia∏y: 1. Instalacje wodne i kanalizacyjne; 2. Instalacje ciep∏ej wody;3. Instalacje gazowe.

▼ Cz´Êç VII. Instalacje elektryczne i roboty specjalneRozdzia∏y: 1. Instalacje elektryczne; 2. Urzàdzenia odgromowe; 3. Telewi-zja; 4. Telefony; 5. Instalacja przeciwpo˝arowa i sygnalizacyjna.

▼ Cz´Êç VIII. Dêwigi Rozdzia∏y: 1. Dêwigi osobowe; 2. Dêwigi towarowe.

Podobnie mo˝na ustaliç uk∏ad kosztorysów dotyczàcy innych obiektówi budowli. W sk∏ad inwestycji oprócz budynków zazwyczaj wchodzà inne obiek-ty, np. sieci zewn´trzne (sanitarne, drogowe, energetyczne), zieleƒ i ma∏a archi-tektura. Ka˝dy z tych obiektów musi mieç odr´bny kosztorys, nazywany kosz-torysem bran˝owym. Wytyczne dotyczàce podzia∏u kosztorysu na bran˝e,cz´Êci i rozdzia∏y mogà byç zawarte w za∏o˝eniach lub danych wyjÊciowych dokosztorysowania. O ostatecznym uk∏adzie, formie i szczegó∏owym zakresiekosztorysu inwestorskiego i ofertowego decyduje inwestor. Wymagania doty-czàce kosztorysów pozosta∏ych rodzajów uzgadnia inwestor z wykonawcà.

9.5. Sporzàdzanie kosztorysów

KolejnoÊç post´powania przy sporzàdzaniu kosztorysów szczegó∏owychprzedstawiono na rysunku 9.2. Prace rozpoczyna si´ od dok∏adnego zapozna-nia si´ z dokumentacjà projektowà oraz za∏o˝eniami (lub protoko∏em) danychwyjÊciowych do kosztorysowania i ewentualnie specyfikacjami technicznymi.

Na tej podstawie okreÊla si´ struktur´ kosztorysu, tzn. podzia∏ na bran˝e,cz´Êci i rozdzia∏y, a ponadto rodzaj informatorów i biuletynów cen jednostko-wych, katalogów nak∏adów rzeczowych i normatywów oraz inne materia∏y potrzebne do kosztorysowania. Potem szczegó∏owo analizuje si´ sposób wykona-nia robót, rodzaj maszyn i sprz´tu, odleg∏oÊci transportu i inne okolicznoÊci majàce wp∏yw na wielkoÊç nak∏adów rzeczowych. Wykorzystuje si´ tu informacje

240

Kosztorysy budowlane