ความรและพฤตกรรมในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนของผบรโภค

ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

กญนกา พระธรรม

พรสดา ชาลพล

เพญพร ทลารกษ

สพชชา ศรนา

โครงการศกษากรณพเศษเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรบณฑต

สาขาโภชนาการและการจดการความปลอดภยในอาหาร

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

พ.ศ.2556

ลขสทธของมหาลยมหาสารคาม

บทท 1

บทนำา

ทมาและความสำาคญของปญหา

อาหารเปนปจจยหลกในการดำารงชวตของมนษย มความสำาคญอยางยงตอสขภาพของคนเราอาหารทเรารบประทานเขาไปเมอยอยแลว จะใหประโยชนตอรางกายคอ ชวยใหรางกายเจรญเตบโต ชวยสรางกลามเนอ สมอง กระดก ผวหนงเปนตน ชวยใหรางกายแขงแรง สมบรณ ใหพลงงานและความอบอนตอรางกาย ชวยซอมแซมสวนตางๆทสกหรอ สรางภมคมกนใหแกรางกายในการตานทานโรคตางๆ ชวยทำาใหการทำางานของอวยวะภายในรางกายทำางานเปนปกต สามารถทำากจกรรมตางๆได มความสมพนธโดยตรงตอภาวะโภชนาการซงเปนตวบงชสขภาพ (สมประวณ มนประเสรฐ, 2553) การมพฤตกรรมการกนอาหารทไมถกตอง การบรโภคอาหารทไมถกสขลกษณะ ทำาใหมการปนเป อนของเชอโรคตางๆ โลหะหนก ยาฆาแมลง ตลอดจนสารเคมตางๆ ลวนสงผลถงความไมปลอดภยและเปนอนตรายตอสขภาพ และชวตได (ศนยขอมลความปลอดภยของอาหาร, 2548)

สำาหรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารของมนษยจะเปลยนแปลงตลอดเวลาตามการเปลยนแปลงทางสงคมและปจจยตางๆ เชน เพศ อาย อาชพ ความร ฐานะทางเศรษฐกจ และความร ปจจบนของมนษยไดพฒนาไปอยางรวดเรวมการนำาเทคโนโลยททนสมยมาใชในการผลตอาหารความกาวหนาของเทคโนโลยเหลาน ทำาใหอาหารมความหลายหลายมากขน เพอสามารถตอบสนองความตองการของผบรโภค และสามารถยดอายการเกบรกษาไวไดนาน นอกจากนยงชวยแกปญหาการขาดแคลนอาหาร สามารถขนสงอาหารไปไดทวทกมมโลก โดยนยมเตมสารเจอปนลงในอาหาร โดยเฉพาะอาหารทเสยงตอสารเจอปนเพราะ ผผลตคำานงถงคณภาพของอาหารทเนนลกษณะภายนอกทดงดดสายตาเนอสมผสทผบรโภคชนชอบเปนทนยมในการเลอกซอและการเกบรกษาทยาวนาน (รตนา งามจนทก,2547)

จากการทำาโครงการ อาหารปลอดภย ชมชนใสใจสขภาพ จดเดนของโครงการ คอการเลอกพนทเรยนรทมองคประกอบเหมาะสมกบศกยภาพของสาขาเนองเพราะ ชมชนบานลาดเปนชมชนขนาดกลาง อยตดตวเมองสนคาในชมชนสวนใหญ รบซอมาจากตลาดในตวเมองแทบทงสน ดวยเหตนวตถดบทซอมาจงเปนกลมเสยงตอการปนเปอน นอกจากนภายในชมชนยงมรานจำาหนายสนคาจำานวนมากทงทเปนรานขายของชำา ตลาดสดและแผงลอย อกทงองคกรในทองถนกใหความสำาคญเรองดงกลาวเปนพเศษ โดยเฉพาะอยางยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลลาดพฒนานน (รพ.สต.ลาดพฒนา) และไดมการตรวจสารเจอปนในอาหารทจำาหนายในเขตพนทบานลาดทงหมด 15 ตวอยาง จากทงหมด 8 ราน ในวนท 15 มถนายน พ.ศ. 2555 โดยแบงเปน สารบอแรกซ ไดแก ลกชน สารกนรา ไดแก วนเสน ผกดอง กระเทยมดอง สารฟอกขาว ไดแก ถวงอก

และฟอรมาลน ไดแก กง ปลาหมก พบวา มการปนเป อนของสารกนราจากตวอยางของผกดองคดเปน รอยละ 33.33 และสารบอแรกซพบในลกชนคดเปน รอยละ 33.33 สวนสารฟอกขาวและฟอรมาลนนนไมพบเจอปนในอาหาร

จากสถานการณดงกลาว ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาแหลงทมาของอาหาร ความรและพฤตกรรมในการเลอกซอของผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปน ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม เพอนำาขอมลทไดไปใชในการวางแผนแกไขปญหาเกยวกบสารเจอปนในอาหารตอไป

วตถประสงค

1.เพอศกษาความรในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนของผบรโภคในเขตพนท บานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

2.เพอศกษาพฤตกรรมในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนของผบรโภคในเขตพนท บานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

3.เพอศกษาแหลงทมาของอาหารทมสารเจอปนทนำามาจำาหนายในพนท บานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

4.เพอศกษาสารเจอปนในอาหารกลมเสยงทมการบรโภคในครวเรอน

ขอบเขตการศกษา

1.ประชากรและกลมตวอยาง

1.1 ประชากร คอ

-ผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารกลมเสยงตอสารเจอปน จำานวนทงหมด 594 หลงคาเรอน เขามาประกอบอาหาร ในหลงคาเรอน

-ผจำาหนายอาหารทเสยงตอสารเจอปน

-ตวอยางอาหารทเสยงตอสารเจอปน จากความถการบรโภคอาหาร (FFQ) ทบรโภคอาหารทเสยงตอสารเจอปนบอยทสด 5 อนดบแรก ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

1.2 กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน คอ

-ผบรโภคททำาหนาทหลกในการซออาหารกลมเสยงตอสารเจอปนเขามาประกอบอาหารในหลงคาเรอน คำานวณไดจากสตรประมาณคาสดสวนประชากร (P) กรณทราบจำานวนประชากร จำานวน 207 คน

-ผจำาหนายอาหารทเสยงตอสารเจอปน

-ตวอยางอาหารทเสยงตอสารเจอปน จากความถการบรโภคอาหาร (FFQ) 5 อนดบแรก

ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

2. พนทศกษา หม 1,2,6,19 บานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

3. ระยะการทำาวจย ตงแต 1 มถนายน 2555 – 1 กมภาพนธ พ.ศ. 2556

4. ตวแปรในการศกษา

ตวแปรอสระ ไดแก เพศ อาย อาชพ ระดบการศกษา รายไดเฉลยตอเดอน สถานภาพสมรส ศาสนา จำานวนสมาชกในครวเรอน คาใชจายในการซออาหาร สถานททซออาหารเปนประจำา ความรทเกยวกบอาหารทเสยงตอสารเจอปน

ตวแปรตาม ไดแก พฤตกรรมการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปน การปนป อนของสงเจอปนในอาหาร

นยามศพทเฉพาะ

ผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหาร หมายถง ผททำาหนาทหลกในการซออาหารเขามาประกอบในหลงคาเรอน ทมอายระหวาง 20-60 ป มความสามารถในการอานและยนยอมทำาแบบสอบถาม อาศยอยในบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม ขณะททำาการศกษา

สารเจอปน หมายถง สารใด ๆ ซงตามปกตไมบรโภคเปนอาหาร และไมใชสวนผสมตามธรรมชาต (มงกฎการ เจรญซอย,2553) 4 ชนด ไดแก สารบอแรกซ ฟอรมาลน สารฟอกขาวและสารกนรา ทเจอปนในอาหาร

แหลงทมาของอาหาร หมายถง สถานททผจำาหนายอาหาร ซออาหารเพอมาจำาหนายโดยไดขอมลจากการสมภาษณผจำาหนายอาหารทเสยงตอ

สารเจอปน ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

อาหารทเสยงตอสารเจอปน หมายถง อาหารทเสยงตอสารเจอปนทง 4 ชนด ซงไดแก อาหารประเภทผก อาหารแปรรป (อาหารหมกดอง) เนอสตว อาหารทะเลสด อาหารประเภทเนอสตวแปรรป เชนลกชน ไสกรอก แหนม เปนอาหารกลมเสยงทมกพบการเตมสารเจอปนลงไป คอ สารบอแรกซ สารฟอรมาลน สารกนรา และสารฟอกขาว

ความรเกยวกบการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปน หมายถง ความรของผททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนขณะททำาการศกษา เปนความรทวไปเกยวกบสารเจอปน 4 ชนด อนตรายทเกดจากสารเจอปน วธหลกเลยงอาหารทมสารเจอปน ชนดของอาหารทเสยงตอสารเจอปน

พฤตกรรมการเลอกซอ หมายถง ลกษณะของผซอ การตดสนใจของผซอ การตอบสนองของผซอความถการบรโภคอาหารทเสยงตอสารเจอปน ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

การตดสนใจของผซอ หมายถง ตวชวยใหผบรโภคกำาหนดความพอใจระหวางอาหารชนดตางๆ ทเปนทางเลอก ไดแก กำาลงซอ แหลงทซออาหาร จำานวนของรานคา การตระหนกถงปญหา การคนหาขอมล การตดสนใจซอ

แหลงทซออาหาร หมายถง สถานททผบรโภคซออาหารกลมเสยงตอสารเจอปน เขามาประกอบอาหารภายในหลงคาเรอน

การตระหนกถงปญหา หมายถง การทผบรโภครบรถงโทษของสารเจอปน

การคนหาขอมล หมายถง การหารายละเอยดเพอตอบสนองความตองการจากตางๆ ไดแก แหลงบคคล เชน ครอบครว เพอน เพอนบาน คนรจก และแหลงการคา เชน สอโฆษณา พนกงานขาย ตวแทนการคา การบรรจหบหอ

การตอบสนองของผซอ หมายถง ไดแก การเลอกอาหารทเสยงตอสารเจอปน การเลอกผขาย ชวงเวลาในการซอ และปรมาณในการซอ

การเลอกผขาย หมายถง เปนการตดสนใจของผบรโภค วาจะซออาหารทเสยงจากสารเจอปนจากผจำาหนายอาหารรายใด

ชวงเวลาในการซอ หมายถง ผบรโภคจะเลอกเวลาเชา กลางวน หรอเยนในการซออาหารทเสยงตอสารเจอปน

การเลอกอาหารทเสยงตอสารเจอปน หมายถง เปนการเลอกชนดของอาหารทเสยงตอสารเจอปนทจะซอ

ปรมาณในการซอ หมายถง เปนการตดสนใจวาจะซออาหารทเสยงตอสารเจอปนมากนอยเพยงใด ในแตละครง

Food Frequency Questionnaire (FFQ) หมายถง เครองมอทใชในการสอบถามความถในการบรโภคอาหารทเสยงตอสารเจอปน ของผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปน

บทท 2

แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ

1.ความรทวไปเกยวกบวตถเจอปนในอาหาร

2.แนวคดและทฤษฎ

2.1 แนวคดทฤษฎพฤตกรรม

2.2 แนวคดทฤษฎความร

2.3 ทฤษฎและแนวคดเกยวกบการตดสนใจของผบรโภค

3.งานวจยทเกยวของ

4.กรอบแนวคดในการศกษา

ความรทวไปเกยวกบวตถเจอปนในอาหาร

วตถเจอปนในอาหาร

วตถเจอปนอาหาร หมายถง วตถทตามปกตมไดใชเปนอาหารหรอ“เปนสวนประกอบทสำาคญของอาหาร ไมวาวตถนนจะมคณคาทางอาหารหรอไมกตามแตใชเจอปนอาหารเพอประโยชนในทางเทคโนโลยในการผลต การบรรจ การเกบรกษา หรอการขนสงซงมผลตอคณภาพหรอมาตรฐานหรอลกษณะของอาหาร และใหหมายความรวมถงวตถเจอปนอาหาร แตใชรวมอยกบอาหารเพอประโยชนดงกลาวขางตนดวย ตามประกาศกระทรวง”สาธารณสขฉบบท84 (พ.ศ. 2527) และประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบท 199 (พ.ศ. 2532)

อาหารเปนหนงในปจจยสทจำาเปนตอการดำารงชวต การรจกเกบถนอมอาหารไวบรโภคในยามขาดแคลน การบรโภคอาหารนอกฤดกาล ความกาวหนาทางเทคโนโลยอาหาร และวถชวตอนเรงรบของสงคมเมองในปจจบน ทาใหมการพฒนาการผลตอาหารสำาเรจรปและอาหารกงสำาเรจรป

ขน การใชวตถเจอปนอาหารจงเปนวธหนงทจะชวยใหผลตอาหารไดตามความตองการ

วตถเจอปนอาหารหมายถงสารทเตมลงในอาหาร เพอประโยชนทางดานเทคโนโลย

การผลต การเตรยมวตถดบ การแปรรป การบรรจ การขนสง และการเกบรกษาอาหาร ทำาใหสารนนกลายเปนสวนประกอบของอาหารหรอมผลตอคณลกษณะของอาหาร โดยทวไปวตถเจอปนอาหารตองไมเปนพษ ไมทำาใหส กลน รส และลกษณะของอาหารเปลยนแปลงไปในทางทเสอมคณภาพ และตองเปนสารทผานการทดสอบและอนญาตใหใชเตมลงในอาหารได

วตถเจอปนอาหารมหลายประเภท ไดแก

1. วตถกนเสย เปนสารทเตมลงในอาหารเพอปองกนการเสยบดเนาของอาหาร โดยทำาลายจลนทรยทเปนสาเหตของการเสอมคณภาพของอาหาร ตวอยางของวตถกนเสยทใชกนอยางแพรหลาย เชน กรดนำาสม สารประกอบไนไตรทซงสารนใชเตมลงในอาหารเนอสตวเพอใหเนอสตวมสแดง และเพอชะลอการเจรญเตบโตของเชอจลนทรย Clostridium botulinum ซงสามารถผลตสารพษทเปนอนตรายถงแกชวต

2. วตถกนหน เปนสารทใชเพอชะลอการเสยของอาหาร เชน การมกลน ส รส ผดปกตไปจากเดมเนองมาจากปฏกรยาออกซเดชน วตถกนหนทใชกนมาก เชน BHA, BHT

3. สผสมอาหาร ใชเพอแตงสใหอาหารมลกษณะคลายธรรมชาตหรอเพอใหมสสมำาเสมอ สทใชผสมอาหารม 2 ประเภท ไดแก สทไดจากธรรมชาต เชน สจากใบเตย กระเจยบ ดอกอญชน และ สสงเคราะหซงสราง

จากสารเคมตางๆ สสงเคราะหมความคงตวดกวาสธรรมชาต แตตองใชเฉพาะชนดทอนญาตใหใชและปรมาณทกำาหนดเทานน

4. วตถเจอปนอาหารทใชปรบสภาพความเปนกรด-ดางของอาหาร เชน การเตมแยม เยลล ตองปรบสภาพความเปนกรดใหพอด เพอใหอาหารมความคงตวด ถามความเปนกรดมากเกนไปผลตภณฑจะเละ การเตมกรดทารทารกลงในอาหารจะใหรสองนและรสมะขาม เปนตน

5. วตถเจอปนอาหารทชวยคงสภาพอาหาร เชนในอตสาหกรรมอาหาร จะใชเกลอแคลเซยมคลอไรด โปแตสเซยมคลอไรด แมกนเซยมคลอไรด เตมลงในระหวางการแปรรปผกและผลไม ทำาใหผลตภณฑมความแขงหรอกรอบ ลกษณะเนอสมผสดขน อาหารทใชวตถทชวยคงสภาพอาหาร ไดแก ผกดอง ผลไมดอง ผกผลไมบรรจกระปอง เปนตน

6. วตถเจอปนอาหารทปองกนการรวมตวเปนกอน เปนสารทเตมลงในอาหารเพอทำาใหอาหารคงสภาพเปนผงแหง ตวอยางอาหารทใชวตถเจอปนกลมน เชน ครมเทยมผง กาแฟผง เครองดมผง นำาตาลทรายชนดผงละเอยด กระเทยมผง เปนตน สารเคมทใชไดแก แคลเซยมซลเกต แมกนเซยมสเตยเรท ไตรแคลเซยมโมโนฟอสเฟต

วตถเจอปนในอาหารทหามใช1.สารบอแรกซ

บอแรกซ หรอเรยกวา ผงกรอบ นำาประสานทองหรอเพงแซ เปนวตถทหามใชในอาหาร เพราะเปนสารเคมทใชในอตสาหกรรมหลายชนด เชน ใชในอตสาหกรรมทำาแกว ใชเปนสวนประกอบของยาฆาแมลงใชทำาอปกรณไฟฟา ใชในการเชอมทอง ใชชบและเคลอบโลหะ และใชในการผลตถานไฟฉาย เปนตน

อาหารทมกตรวจพบบอแรกซ

เนอสตวสด ผลตภณฑททำาจากเนอสตวสด และอนๆ เชน หมสด หมบด ปลาบด ทอดมน ลกชน ไสกรอก ทบทมกรอบ ผลไมดอง เปนตน

อนตรายตอผบรโภค

บอแรกซ เปนสารทมพษตอรางกาย ความรนแรงของการเกดพษขนอยกบปรมาณทรางกายไดรบ และการสะสมในรางกาย หากไดรบไมมากแตบอยครงเปนเวลานานจะเกดอาการเรอรง เชน ออนเพลย เบออาหาร นำาหนกลด ผวหนงอกเสบ หนงตาบวม เยอตาอกเสบ ตบและไตอกเสบ ระบบสบพนธเสอมสมรรถภาพ เปนตน ถาไดรบในปรมาณสง จะเกดพษแบบเฉยบพลน เชน คลนไส อาเจยน ปวดศรษะ อจจาระรวง บางครงรนแรงถงเสยชวตได

2.สารเรงเนอแดง

สารเรงเนอแดง ไดแก สารซาลบทามอล และสารเคลนบเทอรอล เปนยาสำาคญในการผลตยาบรรเทาโรคหอบหด มการนำาไปผสมในอาหารสำาหรบเลยงหม เพอเรงการเจรญเตบโตของหม ชวยทำาใหกลามเนอขยายใหญขน และมไขมนนอย

อนตรายจากสารเรงเนอแดง

ทำาใหมอาการมอสน กลามเนอกระตก ปวดศรษะ หวใจเตนเรวผดปกต กระวนกระวาย วงเวยนศรษะ บางรายมอาการเปนลม คลนไส อาเจยน มอาการทางจตประสาท และเปนอนตรายมากสำาหรบคนทมความไวตอสารน เชน ผทเปนโรคหวใจ ความดนโลหตสง ผปวยโรคเบาหวาน และโรคไฮเปอรไทรอยด รวมทงทารกและหญงมครรภ

การเลอกซอเนอหมทปลอดสารเรงเนอแดง

เลอกซอเนอหม ทมสแดงธรรมชาต มมนหนาบรเวณสนหลง เมออยในลกษณะตดขวาง มมนแทรกระหวางกลามเนอเหนไดชดเจน ไมซอเนอหม

ทมสารเรงเนอแดง ซงจะมสแดงเขมกวาปกต และเมอหนทงไวเนอหมจะมลกษณะคอนขางแหง

3.สารฟอกขาว

สารฟอกขาว หรอสารโซเดยมไฮโดรซลไฟด หรอผงซกมง นยมใชในอตสาหกรรมฟอกยอมเสนใยไหม แพ หรออวน แตพบวามการนำามาใชฟอกขาวในอาหาร เพอใหอาหารมความขาว สดใส นารบประทานและดใหมอยเสมอ ซงเปนอนตรายตอสขภาพ

อาหารทมกตรวจพบสารฟอกขาว

ถวงอก ขงฝอย ยอดมะพราว กระทอน หนอไมดอง นำาตาลมะพราว ทเรยนกวน เปนตน

อนตรายตอผบรโภค

หากสมผสสารฟอกขาว จะทำาใหผวหนงอกเสบเปนผนแดง และถาบรโภคจะทำาใหเกดอาการอกเสบในอวยวะทไปสมผส เชน ปาก ลำาคอ กระเพาะอาหาร และทำาใหแนนหนาอก หายใจไมสะดวก ความดนโลหตตำา ปวดทอง ปวดศรษะ อาเจยน อจจาระรวง และ หากแพสารนอยางรนแรงจะทำาใหถายเปนเลอด ชก ชอก หมดสต หายใจไมออก ไตวาย และเสยชวตในทสด

วธหลกเลยงอนตรายจากสารฟอกขาว

เลอกซออาหารทมสใกลเคยงกบธรรมชาต ไมขาวจนผดปกต เชน ทเรยนกวนทมสคลำาตามธรรมชาต นอกจากนกอนบรโภคอาหารทสงสยวามสารฟอกขาว ควรทำาใหสกกอน เพราะสารโซเดยมไฮโดรซลไฟด จะถกทำาลายดวยความรอน ซงปลอดภยกวาการนำามารบประทานแบบสดๆ

4.สารฟอรมาลน ฟอรมาลน ภยรายในอาหาร ฟอรมาลน มกลนฉนเฉพาะตว ใชในอตสาหกรรมเคมภณฑ พลาสตก สงทอ เปนยาฆาเชอราและเปนนำายาดองศพ

อาหารทมกตรวจพบฟอรมาลน

ฟอรมาลนเปนสารทมพษตอรางกาย พษเฉยบพลน คอ ปวดทองอยางรนแรง อาเจยน  อจจาระรวง หมดสต และตายในทสด หากไดรบนอยลงมาจะมผลเกยวกบการทำางานของตบ ไต หวใจ สมอง หากสมผสจะระคายเคองผวหนง ปวดแสบปวดรอน หากสดดม จะมอาการเคองตา จมก และคอ

วธหลกเลยงอนตรายจากฟอรมาลน

1. กอนซออาหารใหตรวจสอบโดยการดมกลน จะตองไมมกลนฉนแสบจมก

2. กอนนำาอาหารสดมาปรงควรลางใหสะอาดกอน

3. ใหสงเกตผกสดทถกแสงแดดและลมตลอดทงวนแตไมเหยว หรอเนอสตวมสเขมและสดผดปกตทงๆ ทไมไดแชเยน

5.สารกนรา

อาหารใสสารกนรา สารกนราหรอสารกนบด หรอทเรยกวา กรดซาลซลค เปนกรดทมอนตรายตอรางกาย

อาหารทมกตรวจพบสารกนรา มะมวงดอง ผกดอง ผลไมดอง เปนตน

อนตรายตอผบรโภค

เมอบรโภคเขาไปจะทำาลายเซลลในรางกาย หากบรโภคเขาไปมากๆ จะเขาไปทำาลายเยอบกระเพาะอาหารและลำาไส ทำาใหเปนแผลในกระเพาะอาหารและลำาไส ความดนโลหตตำาจนชอกได หรอในบางรายทแมบรโภคเขาไปไมมากแตถาแพสารกนรา กจะทำาใหเปนผนคนขนตามตว อาเจยน หออ หรอมไข

วธหลกเลยงอนตรายจากสารกนรา

เลอกซออาหารทสดใหม ไมบรโภคอาหารหมกดองหรอถาจะบรโภค ใหเลอกซอจากแหลงผลต ทเชอถอได ซงไดรบการรบรองคณภาพ

แนวคดและทฤษฏเกยวกบความร

ความร (Knowledge) ตามความหมายของพจนานกรมทางการการศกษาไดใหความหมายของความรวา ความรเปนขอเทจจรง ความจรง กฎเกณฑ และรายละเอยดตางๆ ทมนษยไดรบและเกบรวบรวมสะสมไว

ความร (Knowledge) หมายถง ความสามารถในการระลกไดถงเรองราวตางๆ ทเคยประสบมา โดยเรองราวนนอาจไดมาจากทไหนกได (ยทธนา คมหม, 2552 อางมาจาก สมศกด สนธระเวชญ,2526)

ความร หมายถง ความรเกยวกบขอเทจจรงกฎเกณฑ และกฎโครงสราง ทเกดจากการศกษาคนควา หรอเปนความรทเกยวของกบสถานท บคคล สงของ ซงจากการสงเกต ประสบการณ การรายงาน การรบร เหลานตองชดเจนและอาศยเวลา (ยทธนา คมหม, 2552 อางมาจาก ประภาเพญ,2510) ความรเปนพฤตกรรมขนตนของผเรยน เพยงแตจำาแนกไดแกความรเกยวกบความหมาย ทฤษฎ โครงสราง และวธการแกปญหา

ความร (Knowledge) หมายถง พฤตกรรมขนตนของพฤตกรรมดานพทธปญญา ซงผเรยนเพยงแตจำาได อาจจะโดยการมองเหน ไดยนได

จำาได ความรขนนๆ ไดแก ความรเกยวกบคำาจำากดความ ความหมาย ขอเทจจรง ทฤษฎ กฎ โครงสราง วธการแกปญหา และมาตรฐาน เปนตน จะเหนไดวาการจำาได หรอระลกไดไมไดใชในกระบวนการของการใชความคดทซบซอน หรออาจกลาวไดวาไมไดใชความสามารถของสมองมากนกโดยขนตอนของพฤตกรรมดานพทธปญญา แบงไดดงน (บญหรด ถงไชย,2548)

1.ความร (Knowledge) ดงกลาวไวขางตน

2.ความเขาใจ (Comprehension) เมอบคคลไดรบประสบการณกบขาวสารหนงๆ อาจจะโดยการฟง ไดอาน หรอไดเขยน เปนทคาดวาบคคลนนจะทำาความเขาใจกบขาวสารนนๆ ความเขาใจนเองอาจจะแสดงออกมาในรปของความสามารถ หรอทกษะ ไดแก ความสามารถในการเขยนบรรยายเกยวกบสารนนๆ โดยใชคำาพดของตนเอง ความสามารถในการใหความหมายตอขาวสารตางๆ ออกมาในรปความคดเหนหรอขอสรปตามทเขาใจและความหมายในการคาดคะเนของสถานการณและแนวโนมทจะเกดขน

3.การประยกตหรอการนำาความรไปใช (Application) เปนความสามารถในการนำาความรและความเขาใจไปใชในการแกไขปญหา ความสามารถในการนำาไปใชไมไดหมายถงการไดเรยนรวธการนำาไปทำาตามวธการทไดรบไปเลยนแบบ แตความสามารถนำาไปใชแกไขปญหาซงเปนเรองราวหรอเหตการณใหมๆ ทเกดขน เปนความสามารถในการทำาสงทไดจากการเรยนการสอนไปแกไขสถานการณใหสำาเรจลลวงไป

3.1 การวเคราะห (Analysis) เปนความสามารถในการพจารณาเรองราวใดๆ ออกเปนสวนยอยๆ

3.2 การสงเคราะห (Synthesis) เปนความสามารถในการประกอบสวนยอยๆ ใหเขากนเปนเรองราว เปนความสามารถในการพจารณาเรอง

ราวหลายๆ ลกษณะแลวนำามาจดระบบโครงสรางเสยใหมใหเกดสงใหมทมประสทธภาพกวาเดม

3.3 การประมาณคา (Evaluation) เปนความสามารถในการตดสน ตราคา โดยการอาศยหลกเกณฑและมาตรฐานทวางไว

Websters New Twentiteh Dicttionary (อางมาจาก วระชย กอนมณ,2540) ไดใหความหมายของคำาวา ความรหมายถง ความรทเกยวกบขอเทจจรง กฎเกณฑ และโครงสรางทเกดขนจากการศกษาหรอคนควาหรอเปนความรเกยวกบสถานท สงของ หรอบคคล ซงไดจากการสงเกตประสบการณ หรอจากรายงาน การรบรขอเทจจรงเหลานตองชดเจนและตองอาศยเวลา

แหลงทมาของความร

แหลงทมาของความร อาจแบงได 5 แหลง (กตตมา ปรดดลก,2520)

1.Revealed Knowledge เปนความรทพระเจาเปนผให เปนความรอมตะทเชอกนวาความรประเภทนทำาใหตนเปนนกปราชญ ไดแกความรทไดจากศาสนาตางๆ ซงเปนทยอมรบวาเปนจรงเพราะความเชอ ใครจะมาแกไขดดแปลงไมได

2.Authoritative Knowledge เปนความรทไดจากผเชยวชาญทางนน เชนหนงสอพมพ พจนานกรมการศกษา

3.Intotive Knowledge เปนความรทเกดจากการหยงรขนมาเฉยบพลน รสกวาไดความรมาดวยตวเอง ทงทรวาไดมาอยางไร เปนความรททดสอบไดโยพจารณาดวยเหตผล

4.Rationnal Knowledge เปนความรทไดจากการคดหาเหตผล ซงแสดงเปนความจรงอยในตนเอง ปจจยททำาใหการคดหาเหตผลไมถกตองนนคอ ความลำาเอยง ความสนใจและความชอบ

5.Empirical Knowledge เปนความรทไดจากการสมผส การเหน การไดยน การจบตอง การสงเกต

ระดบความร

ความร คอ สวนหนงของความสามารถทางพทธปญญา (Cognitive Domain) ซงประกอบดวยความร ความเขาใจ การนำาไปใช การวเคราะห และการแปรผล (อนนต ศรโสภา,2525) โดยแบงความรเปน 3 ระดบคอ

1.ความรเกยวกบเนอหาวชาการ ไดแก ความหมายของคำาตางๆ ความเปนจรงเกยวกบเวลา เหตการณ บคคล สถานท

2.ความรเกยวกบวธและการดำาเนนงานทเกยวของกบสงหนงสงใดโดยเฉพาะ เชนลกษณะแบบแผนตางๆ แนวโนมและการจดทำา การจำาแนก และแบงประเภทสงตางๆ กฎเกณฑ ระเบยบวธดำาเนนงานของสงใดสงหนง

3.ความรเกยวกบการรวบรวมแนวความคดและโครงสรางของสงใดสงหนง การบรรยายคณคา พยากรณหรอตความหมายสงทเราสงเกตเหนและความรเกยวกบทฤษฎและโครงสราง

การวดความร

เครองมอในการวดความรมหลายชนดแตละชนดเหมาะสมกบการวดความรตามคณลกษณะซงแตกตางกนออกไป เครองมอวดความรทนยมใชกนมาก คอ แบบทดสอบ แบบทดสอบถอวาเปนสงเราเพอนำาไปเราผทถกทดสอบ ใหแสดงอาการตอบสนองออกมาดวยพฤตกรรมบางอยาง เชน

การพด การอาน การเขยน การทำาทาทาง เพอใหสามารถสงเกตเหนหรอสามารถนบจำานวนปรมาณไดเพอนำาไปแทนอนดบหรอคณลกษณะของบคคลอน รปแบบของแบบทดสอบม 3 ลกษณะคอ

1.ขอสอบปากเปลา เปนการทดสอบโดยการโตตอบดวยวาจาหรอคำาพด บางครงเรยกวาการสมภาษณ

2.ขอสอบขอเขยนซงสามารถแบงออกเปน 2 ลกษณะคอ

2.1 แบบความเรยง เปนแบบทตองการใหผตอบ อธบาย บรรยาย ประพนธหรอวจารณ เรองราวเกยวกบความรนน

2.2 แบบจำากดคำาตอบ เปนแบบขอสอบทใชผถกสอบพจารณาเปรยบเทยบตดสนขอความหรอรายละเอยดตางๆ เชนแบบถกผด แบบจบค แบบเลอกคำาตอบ

3.ขอสอบภาคปฏบต เปนขอสอบทไมตองการใหผถกทดสอบ ตอบสนองออกมาดวยคำาพดหรอการเขยนแตมงแสดงดวยการกระทำาจรง

แนวคดและทฤษฎเกยวกบพฤตกรรม

ความหมายของพฤตกรรม

พฤตกรรม ตามความหมายของพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน 2530 หมายถงการกระทำาหรออาการทแสดงออกทางกลามเนอ ความคด และความรสกเพอตอบสนองสงเรา

องคการอนามยโลก (The World Health Organization) ไดใหความหมายของคำาวา สขภาพ “ ” (Health) ไววาคอสภาพความสมบรณของรางกาย จตใจและสภาพความเปนอยทางสงคม ซงมใชเพยงแคการไมมโรคหรอไมทพพลภาพเทานน

พฤตกรรมหมายถง กจกรรมตางๆ ของรางกายทแสดงออกมา สามารถสงเกตไดดวยบคคลอนหรอปฏกรยาภายในทมตอสถานการณหรอในเหตการณ ซงรวมเจตคต คานยม ความร บางครงไมสามารถแสดงออกมาใหเหนได (สมจต สพรรณทสน,2533)

พฤตกรรมหมายถง ปฏกรยาหรอกจกรรมทกชนดมมนษยกระทำาแมวาจะสงเกตไดหรอสงเกตไมไดกตาม (ประภาเพญ สวรรณ,2535)

พฤตกรรมหมายถง กรยาทแสดงออกหรอการเกดปฏกรยาเมอเผชญกบสงภายนอก การแสดงนนอาจเกดจากอปนสยทไดสะสมหรอเกดจากความเคยชนอนไดรบจากประสบการณและการศกษาอบรมกตาม การแสดงออกนอาจเปนไดทงรปคลอยตามหรตอกนและอาจเปนไปไดทงคณและโทษตอเจาของพฤตกรรมเองและตอสงภายนอก(อรณ รกธรรม,2539)

ฉะนนโดยสรปพฤตกรรมสขภาพ หมายถงการแสดงออกของบคคลเกยวกบเรองสขภาพทงในดานความร เจตคตและการปฏบต ทงทสงเกตไดและสงเกตไมได แตสามารถจะจดไดวาเกดขนรวมถงการกระทำาในสงทเปนผลดหรอผลเสยตอสขภาพ

นกพฤตกรรมศาสตร ไดสรปแนวคดเกยวกบพฤตกรรมไวเปน 3 กลมใหญๆ คอ (จระศกด เจรญพนธ,2544)

กลมท 1 เชอวาสาเหตของพฤตกรรมเกดจากการตดสนใจของตนเอง (ปจจยภายในตวบคคล) รากฐานของแนวความคดนตงอยบนสมมตฐานทวา สาเหตของการเกดพฤตกรรมหรอปจจยทมอทธพลตอ“พฤตกรรมนนมาจากองคประกอบภายในตวบคคลอนไดแก ความร เจตคต ความเชอ คานยม แรงจงใจ และความตงใจใฝพฤตกรรม ดงนน นก”พฤตกรรมศาสตรทสนใจแนวคดน จงมงศกษาและสรางทฤษฎเกยวกบทฤษฎการเรยนร ทฤษฎเกยวกบเจตคตและการเปลยนแปลงเจตคต ทฤษฎแรงจงใจ เปนตน

กลมท 2 เชอวาสาเหตของพฤตกรรมเกดจากปจจยภายนอกตวบคคลนอกฐานแนวความคดน ตงอยบนสมมตฐานทวา สาเหตของ“พฤตกรรมเกดจากปจจยภายนอกตวบคคล ดงนน นกพฤตกรรมศาสตร ”กลมนจงสนใจศกษาปจจยตางๆ ทางดานสงแวดลอม ระบบสงคม การเมอง เศรษฐกจ การศกษา ศาสนา องคประกอบดานประชากร ลกษณะทางภมศาสตร และวฒนธรรม

กลมท 3 เชอวาสาเหตของพฤตกรรม มาจากปจจยหลายๆปจจย รากฐานของแนวความคดน ตงอยบนสมมตฐานทวา สาเหตของพฤตกรรมของคนนนเกดจากหลายๆปจจยดวยกน ทงปจจยภายในตวบคคล และปจจยภายนอกตวบคคล

องคประกอบของพฤตกรรมจะประกอบไปดวย 3 สวนคอ

1.ดานพทธปญญา (Cognitive) พฤตกรรมดานนเกยวของกบความร ความเขาใจการใหความหมายของสงตางๆ รวมทงความสามารถและทกษะดานสตปญญาเปนตน

2.ดานทาท ความรสกนกคด และเจตคต (Affective) ไดแก ทาท ความรสก ความคดเหน ความชอบหรอไมชอบ การใหคณคาตอสงทมากระทบ เปนพฤตกรรมทเกดขนภายในจตใจของบคคล

3.พฤตกรรมดานการปฏบต (Psychomotor) หมายถง พฤตกรรมทแสดงออกทางรางกาย เปนความตงใจหรอทาทางทแสดงออกวาจะปฏบตในอนาคต

ประเภทของพฤตกรรมสขภาพ 1 พฤตกรรมการปองกนโรค (Preventive Health Behavior) หมายถงการปฎบตทกอยางทปฏบตไดทจะชวยไมใหโรคภยไขเจบเกดขนกบบคคลซงจะรวมถงการปฏบตทจะสงเสรมสขภาพดวยซงจะเกยวกบการดำาเนนชวตประจำาวนของทกคนเชนการรบประทานอาหารทมประโยชนการออกกำา ลงกาย การพก ใหการ

จดบานเรอนใหสะอาดเพอปองกบอบตเหตตางๆยงรวมไปถงการปฏบตเพอใหไดรบภมคมกนโรค ไดแก การฉดวคซนปองกนโรค การไมสบบหร การคาดเขมขดนรภยเมอขบรถ การตรวจรางกายประจำาป เปนตน การแสดงพฤตกรรม การปองกนโรคเพราะเขามความเชอเปนสำาคญซงถกโลกโดยสรปวาการปฏบตเพอการปองกนโรคของยคคลเนองจากสาเหตตอไปน

1.1 การรบรถกโรคคกคามการทบคคลไดรบวาตนเองกำาลงถกโรคคกคามนนกเนองจากสงกระตน 2 ประการคอ โอกาสเสยงตอโรคและความรนแรงของโรคสงถาไมดำาเนนการกจะเกดผลเสยตอตนเองและผทเกยวของดงเชนเมอมการระบาดของหดเยอรมนสตรตงครรภมโอกาสเสยงตอการรบเชอโรคและเมอเจบปวยแลวจะมอนตรายตอทารกในครรภเมอตงครรภในระยะแรกเมอบคคลไดรบรเชนนกจะหาทางหลกเลยงไมใหสมผสกบผปวยเหลานปรกษาสาธารณสขเพอหาวธปองกนใหเหมาะสมตอไป

1.2 การรบรผลดผลเสยตอการปองกนโรคการทบคคลรบรวาการปฏบตในการปองกนโรคไดรบผลดมากกวาผลเสยจะมผลเนองจากบคคลไดพจารณาไตรตรองอยางรอบครอบแลววาอปสรรคทเกดขนยอมจะมบางแตเมอเปรยบเทยบกบประโยชนทไดรบนนไดผลคมคาโดยเฉพาะระยะทาง

นอกจากเหต2 ประการดงกลาวยงมองคประกอบอนๆอกทมผลตอการปฏบตเพอปองกนโรคดงนนการชกชวนใหประชาชนปองกนโรคคงตองนำาองคประกอบอนๆมาพจารณาดวยไดแก องคประกอบดานการศกษา อาย จตวทยา สงคม ความรเกยวกบโรคตลอดโดยองคประกอบดานการสอสารไดแกสอมวลชน

2.พฤตกรรมเมอเจบปวย การทบคคลมอาการทางรางกายและจตใจเปลยนแปลงไปตามปกตเชน ไข ออนเพลย เบออาหาร นอนไมหลบ เหลานมผลทำาใหสามารถประกอบภารกจประจำาไดปกตซงทำาใหบคคลทมพฤตกรรมผดจากปกตไปและบคคลจะปฏบตแตกตางกนไปขนอยกบองคประกอบหลายอยางเชน ความรเกยวกบสาเหตของโรคอาการและการรกษาโรค ความเชอเดม ความสนใจ คานยม สถานบรการทมในชมชนเปนตน การปฏบตตวเมอเจบปวยอาจจะมหลายอยางตงแตการไปรบบรการรกษาพยาบาลตามสถานทตางๆการปฏบตตามคำาแนะนำาของแพทยหรอเจาหนาทสาธารณสขการไปตรวจตามนดเปนตน

องคประกอบทมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพ

พฤตกรรมของบคคลดานจตวทยานนเปนกระบวนการทมความสลบสบซอนมากละมองคประกอบหลายอยางทมตอพฤตกรรมสขภาพตอบคคลองคประกอบทมอทธพลตอพฤตกรรมสขภาพไว ดงนคอ

1.องคประกอบดานจตวทยา

องคประกอบดานจตวทยาเปนองคประกอบทอยในจตใจของบคคลทมผลตอการเกดและเปลยนแปลงพฤตกรรมทางดานสขภาพประกอบดวยวฒภาวะการรบร ความตองการ ความคบของใจ ความสนใจ เปาหมาย การจงใจ ทศนคต อารมณและความสามารถซงองคประกอบนจะมอยในบคคลทกคนแตจะแตกตางกนในลกษณะและความมากนอยบางคนอาจจะมลกษณะและจำานวนทเสรมใหเกดพฤตกรรมทดหรอพงปรารถนา

2.ตวประกอบทางดานสงคมและวฒนธรรม

องคประกอบทางดานสงคมและวฒนธรรมทมผลตอพฤตกรรมสขภาพไดแก ครอบครว กลมบคคลในสงคม สถานภาพของสงคม วฒนธรรมและศาสนา ซงการปฏบตทางดานสขภาพของบคคลจะแตกตางกนไปขนอยกบลกษณะทางสงคม วฒนธรรมของแตละสงคมนนๆ

3.องคประกอบทางดานเศรษฐกจ

องคประกอบทางดานเศรษฐกจของประชาชนมความสมพนธกนกบระดบการศกษาซงขณะเดยวกนกมผลตอพฤตกรรมสขภาพดวยในกลมประชาชนทมสถานะทางเศรษฐกจไมดนกจะมความร เจตคตและการปฏบตทไมถกตองทางดานสขภาพและประชาชนทมพฤตกรรมสขภาพทไมถกตองจะกอใหเกดปญหาความเจบปวย

4.องคประกอบทางดานการศกษา

ระดบการศกษาทมผลทำาใหพฤตกรรมสขภาพของบคคลแตกตางกนทงดานความร เจตคต และการปฏบตประชาชนทมการศกษาสงตองมความรมเจตคตและการปฏบตทางดานสขภาพถกตองกวาผทไดรบการศกษาตำาผทมการศกษาดจะมอาชพทมรายไดคอนขางดอนจะมผลตอพฤตกรรมสขภาพดวยปญหาทางดานการแพทยและสาธารณสขสวนใหญจะพบในประชาชนทมการศกษาตำา

5.องคประกอบทางดานการเมอง

องคประกอบทางดานการเมองมผลตอพฤตกรรมสขภาพของประชาชน ทางดานความร เจตคตและการปฏบตเพราะนโยบายการปองครองของประเทศจะชใหเหนถงจำานวนและความเพยงพอของการบรการรกษาพยาบาลกจกรรมการสขศกษาทจดใหแกประชาชน กฎหมายหรอขอบงคบทมผลตอสขภาพบางอยาง

ความสมพนธระหวางความร(knowledge) ทศนคต (attitude)และการปฏบต(practice)ซมบาโต(Zimbardo,1997:อางองมาจาก นพนฐ จำาปาเทศ.2542 : 56) กลาววาทศนคตตอสงใดสงหนงของคนเราจะเปนอยางไรขนอยกบความเปนอยคอ ถามความรด ทศนคตตอสงนนกจะดดวยและมแนวโนมสงผลใหแสดงพฤตกรรมไปในทางทดดวย ดงนน ความร ทศนคต และการปฏบตจงมความสมพนธกน

ความสมพนธระหวางความร (Knowledge) ทศนคต (Anittitude) และการปฏบต(Pratice) สามารถสรปรปแบบความสมพนธกนได 4 ลกษณะดงน (วไลลกษณ วรรณะ , 253 : หนา 22-23)

1.ความรสงผลใหทศนคตและการปฏบตตามมา

ความร ทศนคต การปฏบต

2.ความรและทศนคต มความสมพนธซงกนและกน ทำาใหเกดการปฏบตตามมา

ความร

การปฏบต

ทศนคต

3.ความรและทศนคตตางกนกทำาใหเกดการปฏบตโดยความรและทศนคตไมจำาเปนตองมความสมพนธกน

ความร

การปฏบต

ทศนคต

4.ความรทมผลตอพฤตกรรมทงทางตรงและทางออม มทศนคตเปนกลางทำาใหเกดการปฏบตมา

ทศนคต

ความร การปฏบต

ภาพประกอบ 1 ความสมพนธระหวางความร ทศนคตและการปฏบต

สรปไดวา ความร ทศนคตและการปฏบต มความสมพนธกนหลายรปแบบทงทางตรงและทางออม กลาวคอ ถาบคคลมความรเรองใดเรองหนงด ทศนคตตอสงนนกจะดตามไปดวย สงผลใหเกดพฤตกรรมหรอการปฏบตตามไปดวย

ทฤษฎและแนวคดเกยวกบการตดสนใจของผบรโภค

ความหมายของการตดสนใจ

นวต กลนงาม (2525, หนา 6) การตดสนใจหมายถง การเลอกปฏบตตามวธการหนงทคาดวาจะบงเกดผลด และมผลเสยนอยทสด เพอบรรลเปาหมายและความพอใจของมนษยการตดสนใจซอ (Decision Making) ผบรโภคสวนใหญมความเฉอยในการตดสนใจ ทงนทงนนกเพราะเหตวาในการทผบรโภคตดสนใจซอนน เขาตองเสยงวาสนคาทเขาซอจะดเหมอนโฆษณาหรอไม จะมคณภาพคมคาราคาทเขาจายไปหรอไมผบรโภคสวนใหญจะตดอยกบสนคาทตนเองมความเคยชน ดงนนสนคาใหม ๆ ทจะนำาเสนอตวเองแกผบรโภคนนตองหาหนทางในการเรงรดใหผบรโภคเปลยนใจ และตดสนใจซอสนคาของตวเอง

กระบวนการตดสนใจของผบรโภค

วมล จโรจพนธและอดม เชยกวงศ (2538, หนา 72) ไดแบงกระบวนการออกเปน 5 ขนตอน

1. การรบรความตองการ ความตองการของผบรโภคจะเกดขนไดจากสงกระตนทงภายในและภายนอก สงกระตนภายในไดแกความตองการทางดานรางกาย และจตใจ สงกระตนภายนอกไดแก ความตองการทางดานสงคม เศรษฐกจการเมอง สงเหลานเมอเกดขนถงระดบหนงแลวจะกลายเปนตวกระตนใหบคคลมพฤตกรรมตอบสนองซงบคคลจะสามารถเรยนรถงวธการตอบสนองตอการกระตนเหลานโดยอาศยการเรยนรและประสบการณในอดต

2. การคนหาคนหาขอมลเพอสนองตอบความตองการ ถาความตองการถกกระตนมากพอและสงทสนองความตองการอยใกลตว ผบรโภคจะดำาเนนการตอบสนองความตองการของตนเอง เชน บคคลทรสกหวกจะมองหารานอาหารแลวเขาไปซอบรโภคทนท แตบางครงความตองการทเกดขนไมสามารถตอบสนองความตองการไดทนท ความตองการนนจะถกสะสมเอาไวเพอสนองตอบภายหลง เมอความตองการทถกกระตนไดสะสม

ไวมากจะทำาใหภาวะอยางหนง คอ ความตงใจใหไดรบการตอบสนองความตองการ โดยผบรโภคจะพยายามคนหาขอมลเพอสนองความตองการทสะสมไว เชน ผบรโภคทมความตองการซอรถยนตจะพยายามคนหาขอมลจากการโฆษณา หรอจากคำาแนะนำาจากเพอนทใชรถอยแลว โดยผบรโภคจะหาขอมลจากแหลงขอมลเหลาน

2.1 แหลงบคคล ไดแค ครอบครว เพอน เพอนบาน คนรจก เปนตน

2.2 แหลงการคา ไดแก สอโฆษณา พนกงานขาย ตวแทนการคา การบรรจหบหอ

2.3 แหลงชมชน ไดแก สอมวลชน และองคการคมครองผบรโภค

2.4 แหลงทดลอง ไดแก หนวยสำารวจคณภาพผลตภณฑ

3. พฤตกรรมการประเมนผล เมอผบรโภครบขอมลเขามากจะเกดความเขาใจแลวทำาการประเมนผลขอมลทเขามาเหลานนเพอพจารณาทางเลอก โดยมวธการประเมนทนยมใช6 ชนดคอ

3.1 การเลอกผลตภณฑทเดนทสด โดยการเปรยบเทยบผลตภณฑแลวตดออกจนเหลอผลตภณฑทผบรโภคเหนวาดทสด

3.2 การจดกลมผลตภณฑ เปนกลมทยอมรบ และกลมทไมยอมรบโดยพจารณาจากกลมทยอมรบอกทหนง

3.3 การตงกฎเกณฑเกยวกบคณสมบตของผลตภณฑทางดานคณภาพ ปรมาณ ราคาแลวนำามาเปรยบเทยบกบเกณฑทสรางไว ผลตภณฑใดมเกณฑใกลเคยงกบทตงไวจะไดรบการคดเลอก

3.4 การใหคะแนนจากการจดลำาดบความสำาคญของคณสมบต แลวใหคะแนนกบคณสมบตแตละประการ ซงผลตภณฑใดไดรบคะแนนรวมมากทสดกจะไดรบการคดเลอก

3.5 การคาดคะเนมลคา โดยกำาหนดนำาหนกความสำาคญของคณสมบตแตละประเภทแลวนำาไปคณกบคะแนนความเชอของผบรโภคทมตอคณสมบตของแตละประการในตราผลตภณฑหนง ๆ จะไดเปนคาทศนคตของผบรโภคทมตอตราผลตภณฑ ตราใดมคาทศนคตสงกจะไดรบเลอก

3.6 การเปรยบเทยบตราผลตภณฑในอดมคต ตราใดใกลเคยงกจะไดรบเลอก

4. การตดสนใจซอ เมอทำาการประเมนผลแลวจะชวยใหผบรโภคกำาหนดความพอใจระหวางผลตภณฑตาง ๆ ทเปนทางเลอก ผบรโภคจะตดสนใจซอผลตภณฑทเขาชอบทสดซงกอนตดสนใจจะตองพจารณา 3 ประการคอ

4.1 ทศนคตของบคคลอน ทมผลตอผลตภณฑทผบรโภคตองการซอ ซงเปนทงทศนคตทเปนทงดานบวกและดานลบ ทมผลตอการตดสนใจของผบรโภค

4.2 สถานการณทไดคาดคะเนไว ความตงใจซงไดรบอทธพลจากระดบรายไดขนาดของครอบครว ภาวะทางเศรษฐกจ การคาดคะเนตนทน การคาดคะเนถงประโยชนทจะไดรบจากผลตภณฑ

4.3 สถานการณทไมไดคาดคะเน ขณะทผบรโภคกำาลงจะซออาจมปจจยบางอยางมากระทบกระเทอนความตงในซอ เชน ความไมพอใจในพนกงานขาย

4.4 ความรสกหลงการซอ ภายหลงการซอและทดลองใชผลตภณฑ ผบรโภคจะมประสบการณเกยวกบความพอใจหรอไมพอใจในผลตภณฑ

การตดสนใจซอของผบรโภค

มการตดสนใจดวยเรองหลายเรองดวยกน ซงประกอบดวยการตดสนใจยอย 9 ประการดงน (ณฐวรรณ พานชพนธ, 2545, หนา 11-12)

1. การตดสนใจเกยวกบระดบความตองการ

2. การตดสนใจเกยวกบประเภทของผลตภณฑ

3. การตดสนใจเกยวกบชนดของผลตภณฑ

4. การตดสนใจเกยวกบรปแบบของผลตภณฑ

5. การตดสนใจเกยวกบตราผลตภณฑ

6. การตดสนใจเกยวกบผขาย

7. การตดสนใจเกยวกบปรมาณทจะซอ

8. การตดสนใจเกยวกบเวลา

9. การตดสนใจเกยวกบวธการชำาระเงน

ซงจากขอมลดงกลาวขางตนนกการตลาดเหนวาไมจำาเปนทผบรโภคตองมการคดกอนลวงหนาหรอตองมการตดสนใจตามลำาดบขนตอนแตเพอตองการทราบความตองการของผบรโภคเพอจดกจกรรมทางการตลาดใหเหมาะสมกบความตองการของผบรโภค

กระบวนการตดสนใจซอของผบรโภค

ไดรบอทธพลมากจากลกษณะของผซอ และลกษณะการตดสนใจของผซอ(ตลยลกษณ อไพจตร, 2550, หนา 28-30)

1. ลกษณะของผซอ (Buyer’s Characteristics) ไดรบอทธพลมาจากปจจยตาง ๆ ไดแก

1.1 ปจจยดานวฒนธรรม (Cultural Factors) วฒนธรรมเปนสงทมนษยสรางขนและเปนทยอมรบจากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง โดย

ทำาหนาทเปนตวกำาหนด และควบคมพฤตกรรมมนษยในสงคม นกการตลาดจงตองคำานงถงการเปลยนแปลงของวฒนธรรม และนำาการเปลยนแปลงไปใชในการกำาหนดโปรแกรมการตลาด

1.2 ปจจยดานสงคม (Social Factors) เปนปจจยทเกยวของในชวตประจำาวน และมอทธพลตอพฤตกรรมซอ ปจจยดานสงคม ประกอบดวยกลมอางองและครอบครว ก. กลมอางองเปนกลมทบคคลเขาไปเกยวของดวย ซงจะมอทธพลตอทศนคต ความคดเหน และคานยมของบคคลในกลม กลมอางองแบงเปน 2 ระดบ คอ กลมปฐมภม ไดแก ครอบครว เพอนสนท เพอนบาน กลมทตยภม ไดแก กลมบคคลชนนำาในสงคม เพอนรวมอาชพ บคคลตาง ๆ ในสงคม ข. ครอบครวซงบคคลในครอบครวถอไดวามอทธพลมากทสดตอทศนคต และความคดเหน คานยมบคคล ซงสงเหลานมอทธพลตอพฤตกรรมการซอสนคาของครอบครวแตละครอบครว

1.3 ปจจยสวนบคคล (Personal Factors) ไดแก

1.3.1 อาย ผบรโภคทมอายแตกตางกน เชน วยรนชอบสนคาแฟชน ชอบทดลองสงแปลกใหม ในขณะทผใหญมกจะซอสนคาคงทนถาวร เพอความมนคงของตนเอง และครอบครว

1.3.2 ขนตอนวฏจกรชวตครอบครวนน เปนขนตอนในการดำารงชวตของบคคลในลกษณะของการมครอบครว การดำารงชวตในแตละขนตอนเปนสงทมอทธพลเกยวกบความตองการ ทศนคตคานยมของบคคลทำาใหเกดความตองการในผลตภณฑ และพฤตกรรมซอทแตกตางกน

1.3.3 อาชพ อาชพของแตละบคคลจะนำาไปสความจำาเปน และความตองการสนคา และบรการทเขาตดสนใจซอ นกการตลาดจะตองศกษาวาผลตภณฑ ของบรษทมบคคลในอาชพไหนสนใจ เพอทจะไดจดกจกรรมทางการตลาดสนองความตองการใหเหมาะสม

1.3.4 โอกาสทางเศรษฐกจจะกระทบตอสนคา และบรการทเขาตดสนใจซอโอกาสเหลานประกอบดวยรายได การเกบออมอำานาจซอและทศนคตเกยวกบการจายเงนนกการตลาดตองสนใจแนวโนมของรายไดสวนบคคล การออม อตราดอกเบย ถาภาวะเศรษฐกจตกตำาคนมรายไดตำากจการตองปรบปรงดานผลตภณฑ การตงราคา การจดจำาหนาย ลดการผลตและสนคาคงคลง และหาวธการตาง ๆ เพอปองกนการขาดแคลนเงนหมนเวยน

1.3.5 การศกษา ผทมการศกษาสงมแนวโนมทจะบรโภคผลตภณฑทมคณภาพดมากกวา ผทมการศกษาระดบตำา

1.3.6 รปแบบการดำารงชวต แบบการดำารงชวตขนกบวฒนธรรม ชนของสงคมและกลมอาชพของแตละบคคล นกการตลาดเชอวาการเลอกผลตภณฑของบคคลขนอยกบการดำารงชวต เชน คนทฟมเฟอยจะชอบซอของสวยงามมากกวาคำานงถงความจำาเปน รานจำาหนายขนมจงควรปรบปรงผลตภณฑใหสวยงามแปลกตา สะดดตาเพอผบรโภคกลมน

1.4 ปจจยทางจตวทยา (Psychological Factors) เปนปจจยภายในตวผบรโภคทมอทธพลตอพฤตกรรมการซอ และการใชสนคา ประกอบดวย

1.4.1 การจงใจ เปนพลงกระตนภายในตวบคคล ซงกระตนใหบคคลปฏบตแมการจงใจจะเกดขนภายในตวบคคลกตาม แตอาจถกกระทบจากปจจยภายนอกอน ๆ เชนกจกรรมทางการตลาดทมนกการตลาดใชเพอกระตนใหเกดความตองการ สงเหลานจะสามารถผลกดนใหผบรโภคเกดความตองการสนคา และบรการได

1.4.2 การรบร เปนกระบวนการซงแตละบคคลไดรบการเลอกสรร จดระเบยบและตความหมายของขอมลเพอทจะสรางความหมาย หรออาจหมายถงกระบวนการของความเขาใจหรอการปรบตวของบคคลทมตอโลกทเขาอาศยอย จากความหมายนจะเหนวาการรบรขนอยกบปจจยภายใน

เชน ความเชอ ประสบการณ ความตองการ อารมณ และยงขนกบลกษณะปจจยภายนอก คอ สงกระตน ไดกลน ไดยน ไดรสชาต และไดรสก

1.4.3 การเรยนร หมายถง การเปลยนแปลงโดยพฤตกรรมทเปนการเปลยนโดยถาวรอนสบเนองมาจากผลของการไดเคยทดลองกระทำา หรอการมประสบการณ การเรยนรจะเกดโดยแทจรงไดตอเมอมการเปลยนแปลงเจตคต ความเขาใจ อารมณ ความชอบคอ บคลกทาทาง หรออปนสยในสวนลกของผบรโภค ฉะนนการจดสงเรา หรอสงกระตนเพอใหมอทธพลตอการเรยนรคอ ไดรรสชาตของสนคา ซงวธนอาจจะดกวาการใหสวนลดปรมาณ เพราะลกคาอาจไมกลาตดสนใจซอ ถาไมแนใจในรสชาต

1.4.4 ความเชอ เปนความคดทบคคลยดถอเกยวกบสงใดสงหนง ซงเปนผลมาจากประสบการณในอดต

1.4.5 ทศนคต หมายถง ระเบยบของแนวความคด ความเชอ อปนสย และสงจงใจทเกยวของกบสงใดสงหนง โดยเฉพาะประกอบดวย 3 สวนคอ สวนของความเขาใจ (Cognitive) สวนของความรสก (Affective) สวนของพฤตกรรม (Behavior)

2. ลกษณะการตดสนใจของผซอ (Buyer’s Decision Process) (Kotler, 1994,pp. 193-199) พบวากระบวนการตดสนใจของผซอม 5 ขนตอน ดงน

2.1 การตระหนกถงปญหา (Problem Recognition) หมายถงการทบคคลรบรถงความตองการของตนเอง ซงความตองการอาจจะเกดจาก สญชาตญาณภายในรางกายมนษย หรอเกดจากสงเราภายนอกกได และเมอเกดความตองการถงระดบหนงจะกลายเปนพลงกระตนทจะหาสงทมาบำาบดความตองการเหลานน

2.2 การคนหาขอมล (Information Search) เมอมนษยเกดความตองการกจะพยายามคนหาขอมลเพอสนองตอบความตองการทถกกระตน ปรมาณขอมลทตองการขนอยกบวาบคคลนนเผชญกบการแก

ปญหามากหรอนอย เชน การซอสนคาทใชเปนประจำา อาจจะไมตองคนหาขอมลเพมเตม ไมตองใชความคดและเวลาในการซอมากนก

2.3 การประเมนผลทางเลอก (Evaluation of Alternatives) เปนการประเมนผลทางเลอกตาง ๆ จากขอมลทไดมาจากขนทสอง

2.4 การตดสนใจซอ (Purchase Decision) เปนการตดสนใจซอผลตภณฑทชอบมากทสดหลงจากทไดประเมนผลในทางเลอกตาง ๆ แลว

2.5 ความรสกภายหลงการซอ (Postpurchase Feeling) หลงจากซอ และทดลองใชผลตภณฑไปแลว ผบรโภคจะมประสบการณเกยวกบความพอใจ หรอไมพอใจผลตภณฑและจะเกบไวเปนขอมลในการตดสนใจซอครงตอไป

3. การตอบสนองของผซอ (Buyer’s Response) จะเปนอยางไรขนอยกบลกษณะการตดสนใจของผบรโภคทอยภายใตอทธพลของปจจยตาง ๆ ดงกลาวแลวขางตน และขนตอนการตอบสนองผบรโภคจะมการตดสนใจในประเดนตาง ๆ ดงน

3.1 การเลอกผลตภณฑ (Product Choice) เปนการเลอกชนดของผลตภณฑทจะซอ

3.2 การเลอกตราสนคา (Brand Choice) เปนการเลอกตราผลตภณฑทจะซอ

3.3 การเลอกผขาย (Dealer Choice) เปนการตดสนใจวา จะเลอกซอจากผขายรายใด

3.4 การเลอกเวลาในการซอ (Purchase Timing) คอ ผบรโภคจะเลอกเวลาเชากลางวน หรอเยนในการซอสนคา

3.5 การเลอกปรมาณในการซอ (Purchase Amount) เปนการตดสนใจวาจะซอสนคามากนอยแคไหน ถาตองการใหผบรโภคซอสนคาครง

ละมาก ๆ นกการตลาดจะตองใชการสงเสรมการขายเขาชวย เชน ใหสวนลดปรมาณ หรอใหของแถม เปนตน

งานวจยทเกยวของ

สำานกงานสำารวจสขภาพประชาชนไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข (2554) ทำาการศกษาเรองการบรโภคอาหารของประชาชน เครองมอทใชในการเกบขอมลความถในการบรโภคอาหารเปนแบบสอบถาม (Food Frequency Questionnaire,FFQ) ผลการสำารวจความถในการบรโภคอาหารของกลมผใหญเมอเปรยบเทยบการสำารวจภาวะอาหารและโภชนาการของประเทศไทยป พ.ศ. 2546 พบวาสดสวนการกนอาหารเนอตดมนทกวนไมไดเพมขนจากการสำารวจครงกอนและลดลงชดเจนในกลมผสงอายจากรอยละ 10 ทงในกลมวยแรงงานและผสงอายในป พ.ศ.2546 ลดลงเปนรอยละ 8.5 และ 5.5 ตามลำาดบ ในป 2551-2552 และยงพบวาสดสวนของคนทกนขาวกลองทกวนเพมขนจากรอยละ 2 เปนรอยละ 7 อยางไรกตามพบวามการกนอาหารบางประเภทมความถใกลเคยงเดม

รพพร สมใจ (2553) ทำาการศกษาเรองสากนราหามใชในผลไมดองทจำาหนายใน อำาเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย นำาผลไมดองมา 10 ชนด ทไดสมเกบตวอยางแบบจำาเพาะเจาะจงมาตรวจสอบเบองตนดวยชดทดสอบกรดซาลซลคของกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข พบวา 7 ชนด ไดแกฝรง มะมวง มะดน มะขามปอม มะกอก มะกอกฝรง และสมหลอด มการปนเปอนดวยกรดซาลคซลคเจอปนอย 63.1-1552 มลลกรม/กโลกรม

ณฐปนนท สงหยศ (2553) ทำาการศกษาเรองปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการเลอกซออาหารปลอดสารปนเป อนของครอบครวนกศกษามหาวทยาลยราชภฎราชนครนทร จงหวดฉะเชงเทรา พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมการเลอกซออาหารปลอดสารปนเป อนโดยรวมอยในระดบพอใช คณลกษณะของกลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง 35-54 ป มความรเกยวกบสารปนเป อนในอาหารในระดบพอใช กลมอางองทมความสำาคญมากทสดคอสมาชกในครอบครว สำาหรบสอพบวาสอโทรทศนมความสำาคญมากทสด อทธพลตอพฤตกรรมการเลอกซออาหารปลอดสารปนเป อนอยางมนยสำาคญทระดบ 0.05 สามารถทำานายพฤตกรรมของกลมตวอยางไดรอยละ 29.1

มงกฎการ เจรญรอย (2553) ทำาการศกษาเรองพฤตกรรมการเลอกซออาหารของประชาชนในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน พบวาความรเกยวกบการเลอกซออาหารของประชาชนในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน โดยภาพรวมอยในระดบดมาก คาเฉลยเทากบ 0.77 พฤตกรรมเกยวกบการเลอกซออาหารของประชาชนโดยภาพรวมอยในระดบมาก คาเฉลยเทากบ 3.75

ดวงดาว ตะกรดเดม (2550) ทำาการศกษาเรอง ความรและการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารปลอดภยจากสารปนเปอนของอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน ตำาบลโคกสะอาด อำาเภอศรเทพ จงหวดเพชรบรณ พบวาอาสาสมครสาธารณสขตำาบลโคกสะอาดสวนใหญมความรระดบสง รอยละ 62.77 รองลงมาคอระดบความรปานกลางรอยละ 28.72 และระดบความรตำารอยละ 8.51 อาสาสมครสาธารณสขตำาบลโคกสะอาดมระดบการปฏบตเรองอาหารปลอดภยจากสารปนเป อนในระดบด

พชรนทร คำาใจส (2544) ทำาการศกษาเรอง ความรและทศนคตเกยวกบสารเจอปนในอาหารของกลมแมบาน ตำาบลรมใต อำาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม พบวากลมแมบานมความรเกยวกบอนตรายของสารเจอปนมนอาหารอยในระดบดมาก มทศนคตตอสารเจอปนในอาหารอยในระดบด ความรและทศนคตตอสารเจอปนในอาหารของกลมแมบานมความสมพนธกนอยางมนยสำาคญทระดบ 0.01 ซงกลมแมบานทมความรและทศนคตทดเกยวกบสารเจอปนในอาหาร

สมร นมผอง (2549) ทำาการศกษาเรอง สถานการณอาหารปนเป อนและปจจยทสงผลตอการเลอกซออาหารทเสยงตอสารปนเป อนเพอจำาหนายของผขายในตลาดสด เขตเทศบาลเมองตำาบลแฉะ อำาเภอครบร จงหวดนครราชสมา พบวาอาหารปนเป อนสารฟอกขาวคดเปนรอยละ 6.25 ตรวจพบสารกนรารอยละ 28.57 ปจจยดานความรผขายสวนมากมคะแนนความรเฉลย 9.58 คะแนน ปจจยดานความเชอเกยวกบอาหารปนเป อนอยในระดบปานกลาง ปจจยดานการรบรเกยวกบอาหารปนเป อน พบวาผขายมความรเกยวกบนโยบายและกฎหมายอยในระดบปานกลาง ปจจยดานปญหาอปสรรคในการเลอกซออาหารทเสยงตอการปนเป อนพบวามปญหาอปสรรคในการเลอกซออาหารอยในระดบปานกลาง ปจจยดานบคคลทมอทธพลตอผขายพบวาผบรโภคมอทธพลตอการเลอกซออาหารทเสยงตอการปนเป อนของผขายอยในระดบปานกลาง ดานพฤตกรรมการเลอกซออาหารทเสยงตอการปนเปอน พบวาผขายมพฤตกรรมการเลอกซออาหารทเสยงตอการปนเป อนอยในระดบปานกลาง

ศรพร จนทรแสนตอ (2542) ทำาศกษาเรอง พฤตกรรมการเลอกซออาหารของครสตรในเขตอำาเภอเมอง จงหวดลำาปาง ผลการศกษาพบวา ครสตรมพฤตกรรมการเลอกซออาหารทปลอดสารปนเป อน ในระดบเหมาะสมปานกลาง ซงมปจจยสวนบคคลไดแก การจดหาอาหารและความถในการประกอบอาหารกลางวนมผลตอพฤตกรรมการเลอกซออาหารทปลอดสารปนเป อน การใหคณคาตอสขภาพและความรความเขาใจ มความสมพนธในเชงบวกกบพฤตกรรมการเลอกซออาหารทปลอดสารปนเป อน อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ 0.05

ทบทม กอนคำา (2539) ทำาศกษาเรอง ความสมพนธของความรพนฐานดานโภชนาการของครในจงหวดเชยงใหมกบการเลอกซออาหาร ผลการศกษาพบวา ครสวนใหญเปนเพศหญง อายระหวาง 35-49 ป รายไดเฉลยระหวาง 10,001-30,000 บาทตอเดอน มสมาชกในบานระหวาง 3-4 คน อายเฉลยของสมาชกระหวาง 21-49 ป ดานความรพนฐานของครพบวา พนฐานของครมความรเรอง สารอาหาร โภชนาการการเลอกซอและการหงตมตามลำาดบ ความถในการเลอกซออาหารพรอมบรโภค 1-3 ครงตอสปดาห โดยใชเงนตำากวา 100 บาทตอครง สำาหรบสถานททครซอประจำา คอ ตลาดทวๆไป ทงนเนองจากเหตผลเรองความสะดวกใกลบาน มรสชาตอรอย และสมาชกในบานชอบ แตสงทคำานงถงในการเลอกซออาหารเมอเปรยบเทยบกบ เพศ อาย รายได และระดบการศกษาพบวาคำานงถงเรองเดยวกนคอ ความสะอาด และคณคาทางอาหาร สวนการเลอกซออาหารใหกบกลมวยกอนเรยน วยรน วยทำางานและวยสงอายนน ครเลอกไดเหมาะสม จากการทดสอบความสมพนธระหวางความรพนฐานดานโภชนาการของครในจงหวดเชยงใหมกบการเลอกซออาหารพรอมบรโภคพบวา ไมมความสมพนธกนเมอเปรยบเทยบกบการเลอกซอ

ตวแปรตน ตวแปรตาม

ลกษณะทางประชากรของผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปน 4 ชนด ในเขตพนทบานลาด

-เพศ

-อาย

-อาชพ

-สถานภาพสมรส

-ศาสนา

-รายไดเฉลยตอเดอน

-ระดบการศกษาความรเกยวกบการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนของผบรโภค

-ความรทวไปเกยวกบสารเจอปน 4 ชนด

-อนตรายทเกดจากสารเจอปน

พฤตกรรมในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนของผบรโภค

1.การตดสนใจของผซอ

-จำานวนเงนทซออาหารทเสยงตอสารเจอปน ในแตละครง

-แหลงทซออาหาร

-จำานวนของรานคา

-การตระหนกถงปญหา

-การคนหาขอมล

2.การตอบสนองของผซอ

-การเลอกผขาย

-ชวงเวลาในการซอ

-การเลอกอาหารทเสยงตอสารเจอปน

-ปรมาณในการซอ

3.ความถการบรโภคอาหารทเสยงตอสารเจอปน 4 ชนด (FFQ)การปนเปอนของสารเจอปนใน

กรอบแนวคดของการศกษา

บทท 3

วธดำาเนนการศกษา

รปแบบการศกษา

งานวจยครงนเปนงานวจยเชงสำารวจ (Survey Research)

ประชากร

ประชากรทใชในการศกษาครงน คอ

1. ผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปน เพอใชในการประกอบอาหารใหกบสมาชกในครวเรอนรบประทาน จำานวน 594 หลงคาเรอน ในเขตพนท หม 1,2,6,19 บานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

2. อาหารทเสยงตอสารเจอปน ทมจำาหนายในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

3.ผจำาหนายอาหารทเสยงตอสารเจอปน ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

กลมตวอยาง

กลมตวอยางทใชในการศกษาครงน คอ

1. ผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารเสยงตอสารเจอปนเพอใชในการประกอบอาหารใหกบสมาชกในครวเรอนรบประทาน เปนผทมอายระหวาง 20-60 ป มความสามารถในการอานและยนยอมทำาแบบสอบถาม มจำานวน 207 คน คำานวณไดจากสตรคำานวณคาสดสวนประชากร (P) กรณทราบจำานวนประชากรและเลอกกลมตวอยางโดยวธการสมอยางงาย

2. อาหารทเสยงตอสารเจอปน จากความถการบรโภคอาหาร (FFQ) ทบรโภคบอยทสด 5 อนดบแรก ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

3. ผจำาหนายอาหารทเสยงตอสารเจอปน จากความถการบรโภคอาหาร (FFQ) ทบรโภคบอยทสด 5 อนดบแรก ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม วาซอมาจากผจำาหนายอาหารรายใด

วธดำาเนนการ

ขนตอนท 1 ทำาการศกษาจำานวนหลงคาเรอนและลงพนทสำารวจแตละหลงคาเรอนในแตละหมจำานวน 4 หมไดแก หมท1,2,6,19 บานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

ขนตอนท 2 การคำานวณขนาดตวอยางจากจำานวนหลงคาเรอนทงหมดจำานวน 594 หลงคาเรอน กรณทราบจำานวนประชากรทชดเจน จงคำานวณจากสตรของ Daniel 1929

n= Zα /22 NPQ

Zα /22 PQ+N d2

n=ขนาดตวอยาง

Z=กำาหนดระดบความเชอมนท95 % Zα /2=Z0.05 /2=1.96

d = ความแมนยำาของการประมาณทใหผดพลาดได 1% (Acceptable error = 0.01)p = พฤตกรรมการเลอกซออาหารปลอดสารปนเป อน สามารถทำานายพฤตกรรมของกลมตวอยางไดรอยละ 29.1 (ณฐปนนท สงหยศ,2553)

q = 1-pN = จำานวนประชากร 594 คน

n = 1.962×594×0.291×0.7091.962×0.291×0.709+594 (0.05)2

n = 206.70ผลการคำานวณไดขนาดตวอยางทศกษา จำานวน 207 หลงคาเรอน (1 คนตอ 1 หลงคาเรอน)

ขนตอนท 3 วธการสมตวอยาง

1. แบงกลมตวอยางออกเปน 4 หม ไดแก หม 1,2,6,19

2. คำานวณหาสดสวนขนาดตวอยางทเปนตวแทนจากจำานวนหลงคาเรอนทสมได

หมท 1 256×207594 = 89.21

หมท 2 183×207594 = 63.77

หมท 3 63×207594 = 21.95

หมท 492×207594 = 32

หมท จำานวนหลงคาเรอน

จำานวนตวอยาง

1 256 902 183 646 63 2219 92 32รวม 594 207

ตารางท 1 แสดงจำานวนตวอยางในแตละหม

3. การสมตวอยาง โดยวธการสมแบบกลม (Cluster sampling)

การสมตวอยางแบบกลมเปนการสมตวอยางของประชากรทม ลกษณะของประชากรภายในกลมทเหมอนๆกน คอ ผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหาร ในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม โดยมขนตอนการสมดงน

บานลา

รปท 2 แสดงการสมแบบ วธการสมแบบกลม (Cluster sampling)

1. หมท 1 ผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทงหมด 256 คน ทำาการแบงพนทเปน 5 บลอกตามแผนทเดนดนทำาการจบฉลากในแตละบลอกตามสดสวน จะไดผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารและเปนผตอบแบบสอบถามทงหมด 90 คน เพอเปนตวแทนจากทกบลอกในหม

2. หมท 2 ผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทงหมด 183 คน ทำาการแบงพนทเปน 5 บลอกตามแผนทเดนดนทำาการจบฉลาก

หม หม หม หม

18 18 18 18 18

ผบรโภคททำาหนาทหลกใน

13 13 13 13 12

ผบรโภคททำาหนาทหลกใน

ผบรโภคททำาหนาทหลกใน

5 5 4 4 4

ผบรโภคททำาหนาทหลกใน

7 7 6 6 6

ในแตละบลอกตามสดสวน จะไดผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารและเปนผตอบแบบสอบถามทงหมด 64 คน เพอเปนตวแทนจากทกบลอกในหม

3. หมท 6 ผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทงหมด 63 คน ทำาการแบงพนทเปน 5 บลอกตามแผนทเดนดนทำาการจบฉลากในแตละบลอกตามสดสวน จะไดผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารและเปนผตอบแบบสอบถามทงหมด 22 คน เพอเปนตวแทนจากทกบลอกในหม

4. หมท 19 ผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทงหมด 92 คน ทำาการแบงพนทเปน 5 บลอกตามแผนทเดนดนทำาการจบฉลากในแตละบลอกตามสดสวน จะไดผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารและเปนผตอบแบบสอบถามทงหมด 32 คน เพอเปนตวแทนจากทกบลอกในหม

แผนการวจย

1. จดประชมเพอชแจงทำาความเขาใจกบ เจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล ผใหญบาน และ อสม.

2. ทำาการศกษาจำานวนหลงคาเรอนโดยทำาการศกษาแผนทนงโตะทไดจาก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล และลงพนทเพอสำารวจแตละหลงคาเรอน ในแตละหม ไดแก หม 1,2,6,19 บานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

3. ทำาการสมตวอยาง

4. ผบรโภคทเปนคนซออาหารทเสยงตอสารเจอปนเพอใชในการประกอบอาหารใหกบสมาชกในครอบครวรบประทานเปนผทมอายระหวาง 20-60 ป มความสามารถในการอานและยนยอมทำาแบบสอบถาม จำานวน 207 คน เปนผตอบแบบสอบถาม

5. ทำาการรวบรวมแบบสอบถามจากผบรโภคทเปนคนซออาหารทเสยงตอสารเจอปน เขามาปรง ประกอบในครวเรอน จำานวน 207 คน นำาขอมลทไดจากแบบสอบถามไปวเคราะหขอมลทางสถต

6. จากนนนำาขอมลทวเคราะหได มาทำาการสรปผล

เครองมอทใชในการศกษา

เครองมอทใชในการศกษาครงน ไดแก

1.แบบสอบถาม ประกอบดวยสวนตางๆ 4 สวนดงน

สวนท 1 ขอมลลกษณะประชากรของผบรโภคไดแก เพศ อาย อาชพ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา คาใชจายในการซออาหาร ศาสนา จำานวนสมาชกในหลงคาเรอน รายไดเฉลยตอเดอน สถานททซออาหารเปนประจำา จำานวน 10 ขอ

สวนท 2 ดานความรเกยวกบการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนไดแก ดานความรทวไปเกยวกบสารเจอปน 4 ชนด อนตรายทเกดจากสารเจอปน วธหลกเลยงอาหารทมสารเจอปน ชนดของอาหารทเสยงตอสารเจอปน เปนคำาถามใหเลอกตอบคำาถามทถกตองทสดเพยงคำาตอบเดยว รวมทงหมด 20 ขอ

สวนท 3 ดานพฤตกรรมเกยวกบการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปน

การตดสนใจของผซอ คอ จำานวนเงนทซออาหารทเสยงตอสารเจอปนในแตละครง แหลงทซออาหาร จำานวนของรานคา การตระหนกถงปญหา การคนหาขอมล

การตอบสนองของผซอ คอ การเลอกผขาย ชวงเวลาในการซอ การเลอกอาหารทเสยงตอสารเจอปน ปรมาณในการซอ รวมทงหมด 20 ขอ

สวนท 4 ความถในการบรโภคอาหารทเสยงตอสารเจอปน (FFQ) ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการวดความถการบรโภคอาหารทเสยงตอสารเจอปน โดยรายการอาหารไดมาจากการสำารวจอาหารกลมเสยงตอสารเจอปน ทมจำาหนายในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

2. ชดทดสอบสารเจอปนในอาหารอยางงาย (Test Kits) เปนชดทดสอบสารเจอปนในอาหารของกรมวทยาศาสตรการแพทย ซงในทนทำาการทดสอบทงหมด 4 ชนด ดงน

1.ชดทดสอบสารบอแรกซ

การแปรผล สงเกตการณเปลยนแปลงสของกระดาษขมนทจมลงในอาหารทชมดวยนำายาของชดทดสอบ เมอนำากระดาษทจมนำายาไปวางบนกระเบองหรอกระจกนำาไปวางไวกลางแดดนาน 10 นาทถากระดาษขมนมสสมถงแดง แสดงวาอาหารนนมรสารบอแรกซอย

2. ชดทดสอบสารฟอกขาว

การแปลผล สงเกตการเปลยนสของชดทดสอบ หากสของนำายาเปนสเทาหรอดำา แสดงวาอาหารนนมสารฟอกขาว หากเปนสฟาออนแสดงวาไมมสารฟอกขาว

3. ชดทดสอบสารกนรา

การแปลผล สงเกตการเปลยนแปลงของสนำายาทดสอบหลงจากเทตวอยางอาหารลงในถวยท 1 และ 2 หยดนำายาทดสอบ 1 ลงในถวยท 1 และ 2 และหยดนำายาทดสอบ 2 ลงในถวยท 2 สงเกตสความเขมของสารหากถวยท 1 เขมเทากบถวยท 2 แสดงวาในตวอยางอาหารพบสารกนรา

4. ชดทดสอบฟอรมาลน

การแปลผล สงเกตการณเปลยนสของนำายาชดทดสอบหลงจากเทนำายาแชอาหารทตองการตรวจลงในขวดสารทดสอบท 1 ประมาณ 1 ใน 3 ของขวดปดฝา และเขยาจนละลาย ถายของเหลวจากขวดสารท 1 ลงในขวดสารท 2 ปดฝาเขยา และถายของเหลวจากขวดสารท 2 ลงในขวดสารท 3 แกวงเบาๆ ใหเขากนสงเกตสทเกดขน ถาเกดสชมพจนถงสแดงแสดงวามสารฟอรมาลนอย

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

การตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (Content Validity) ของเครองมอ ผศกษาไดดำาเนนการโดยนำาเสนอแบบประเมนทสรางขนเสนออาจารยทปรกษา เพอพจารณาความครอบคลมเนอหา และสวนทตองมการปรบปรงแกไข แลวนำาแบบสอบถามไปเสนอใหผเชยวชาญเพอพจารณา

ความถกตองและเทยงตรง ความครอบคลมเนอหาในเรองทจะทำาการทดสอบจากผเชยวชาญจำานวน 2 ทาน หลงจากทผเชยวชาญตรวจสอบ ผศกษาไดนำาแบบสอบถามตรวจสอบรายละเอยดและแกไขแบบสอบถามตามทมการเสนอแนะจากผเชยวชาญ แลวนำาไปเสนออาจารยทปรกษาอกครง เพอตรวจสอบความถกตองกอนทจะนำาไปทดลองใชจรง

การวเคราะหขอมล

1.เกณฑการใหคะแนนความรเกยวกบการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนเปนคำาถามใหเลอกตอบคำาตอบทถกทสดเพยงขอเดยวรวมทงหมด 20 ขอ

- ตอบถกได 1 คะแนน

- ตอบผดได 0 คะแนน

การแบงระดบคะแนนความรใชแบบองเกณฑโดยแบงออกเปน 3 ระดบดงน ว

-คะแนนรอยละ 80 ขนไป (16-20 คะแนน) หมายความวาระดบความรสง

-คะแนนตงแตรอยละ 51-79 ขนไป (11-15 คะแนน) หมายความวาระดบความรปานกลาง

-คะแนนตำากวาหรอเทากบรอยละ 50 (1-10 คะแนน) หมายความวาระดบความรตำา

2.ดานพฤตกรรมการปฏบตตวเกยวกบการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนเปนคำาถามใหเลอกตอบคำาตอบทปฏบตเพยงคำาตอบเดยวรวมทงหมด 15 ขอ

-มากทสด 5 คะแนน

-มาก 4 คะแนน

-ปานกลาง 3 คะแนน

-นอย 2 คะแนน

-นอยทสด 1 คะแนน

การเกบรวบรวมขอมล

ในการศกษาครงนผศกษาไดทำาการเกบรวบรวมขอมลตามลำาดบขนตอน ดงตอไปน

1.ประสานงานกบเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล ผนำาหมบาน และ อสม.

2.ทำาการศกษาจำานวนหลงคาเรอนโดยทำาการศกษาแผนทนงโตะทไดจาก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล และลงพนทเพอสำารวจแตละหลงคาเรอน ในแตละหม ไดแก หม 1,2,6,19 บานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม

3.ทำาการเกบตวอยาง โดยผบรโภคททำาหนาทหลกในการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปน ทอาศยอยในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม จำานวน 207 คน เปนผตอบแบบสอบถาม

4.ทำาการเกบตวอยางอาหารทเสยงตอสารเจอปน มาวเคราะหหาสารเจอปน 4 ชนดในอาหารโดยใชชดทดสอบสารเจอปนในอาหารอยางงาย (Test Kits)สถตทใชในการวเคราะหขอมล

ใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics)

สวนท 1 วเคราะหขอมลลกษณะประชากรของผตอบแบบสอบถามใชสถตคำานวณเปนรอยละ คาเฉลย สวนเบยงแบนมาตรฐาน คาสงสด คาตำาสด

สวนท 2 วเคราะหความรเกยวกบเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนของผบรโภคในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม เปนจำานวนรอยละ

สวนท 3 วเคราะหพฤตกรรมการเลอกซออาหารทเสยงตอสารเจอปนของผบรโภคในเขตพนทบานลาด ตำาบลลาดพฒนา อำาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม เปนจำานวนรอยละ