KPSSanayasa

PegemPegem

PegemPegem

Pegem Pegem

Pegem Pegem

PegemPegem

Pegem Pegem

Pegem

Pegem

Pegem

Editör: Erdem CÖMERT

Editör: Erdem CÖMERT

KPSS Vatandaşlık

ISBN 978-605-364-197-1

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt

ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkındayayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları

satın almamasını diliyoruz.

12. Baskı

Proje-Yayın Yönetmeni: Arzu DoğanDizgi-Grafik Tasarım: Selda Kılıç

Kapak Tasarımı: Gürsel AvcıBaskı: Tuna Matbaacılık A.Ş.

(Ankara-0312-278 34 84)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 16102

YAYINEVİ DAĞITIM

adakale sokak 4/1 yenişehir-ankaratel: +90 312 4306750-51 (pbx)

belgeç: +90 312 4354460

gsm: 0506 3451936 - 0541 9104545 - 0533 2055230e-ileti: pegem@pegem.net

sağlık sokak 17/a yenişehir-ankaratel: +90 312 4345424

belgeç: +90 312 4313738gsm: 0506 3451937 - 0541 4345424 - 0533 2055231

e-ileti: siparis@pegem.net

YAZIŞMA

internet: P.K.175 06442 yenişehir-ankara

Değerli Adaylar;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan “Temel Yurttaşlık Bilgisi ve Güncel Bilgiler” kapsamındaki 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup;

■ Hukukun Temel Kavramları,■ Devlet Biçimleri Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılığı,■ Anayasa Hukukuna Giriş Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi,■ 1982 Anayasasının Temel İlkeleri,■ Yasama,■ Yürütme,■ Yargı,■ Temel Hak ve Hürriyetler,■ İdare Hukuku ve ■ Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınma-sına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla so-mutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunul-masına özen gösterilmiştir. Kitaba ayrıca 1982 Anayasası’nın en güncel metni ve yapılan anayasa değişiklikleri eklenmiştir.

Her ünitenin sonunda,

■ boşluk doldurma ve doğru/yanlış alıştırmaları,■ bulmaca,■ cevaplı testler ve■ çıkmış sorulara; kitabın sonunda ise, Temel Yurttaşlık Bilgisi ve Güncel Bilgiler’in tamamını kapsayan 5 deneme sınavına yer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Erdem CÖMERT

SUNU

v K P S S

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Hukukun Temel Kavramları

Hukukun Tanımı.............................................................................................. 3

Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar .......................................................... 5

Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku) ................................................... 6

Yardımcı Kaynaklar .................................................................................... 6

Hukuk Kurallarının Yaptırımları .................................................................. 7

Hukukun Sistematiği .................................................................................. 13

Kamu Hukuku Dalları...................................................................................... 14

1. Anayasa Hukuku .................................................................................... 14

2. İdare Hukuku .......................................................................................... 14

3. Ceza Hukuku ......................................................................................... 15

Ceza ve Ehliyet ..................................................................................... 16

4. Vergi Hukuku .......................................................................................... 17

5. Devletler Genel (Umumi) Hukuku .......................................................... 18

6. Yargılama Hukuku .................................................................................. 18

7. İcra ve İflas Hukuku ............................................................................... 19

Özel Hukuk Dalları.......................................................................................... 19

1.Medeni Hukuk ......................................................................................... 20

Medeni Hukukta Hak Kavramı ................................................................... 20

Hakkın Tanımı ve Türleri ....................................................................... 20

Hakkın Kazanılması .............................................................................. 20

Hakkın Türleri ........................................................................................ 21

Hakkın Korunması ................................................................................. 24

A) Kişiler Hukuku ....................................................................................... 24

1. Gerçek Kişiler .................................................................................... 24

Gerçek Kişiliğin Başlangıcı .................................................................... 24

Gerçek Kişilerde Fiil Ehliyeti .................................................................. 24

Gerçek Kişilerde Hak Ehliyeti ................................................................ 25

Gerçek Kişiliği Sona Ermesi .................................................................. 27

Kişiliğin Korunması ................................................................................ 27

2. Tüzel Kişiler ....................................................................................... 28

Tüzel Kişiliğin Başlangıcı ....................................................................... 28

Tüzel Kişilerde Fiil Ehliyeti ..................................................................... 29

Tüzel Kişiliğin Çeşitleri .......................................................................... 29

1. Kamu Hukuku Tüzel Kişileri .............................................................. 29

2. Özel Hukuk Tüzel Kişileri .................................................................. 30

Türk Medeni Kanununda Tüzel Kişilikle İlgili Hükümler ......................... 30

Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi ................................................................... 31

viK P S S

Tüzel Kişiliğin Sona Ermesinin Sonuçları ...............................................31

Derneklerde Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi ..............................................31

B) Aile Hukuku ...............................................................................................32

C) Miras Hukuku ............................................................................................32

D) Eşya Hukuku.............................................................................................32

E) Borçlar Hukuku .........................................................................................33Borç İlişkisinin Unsurları .......................................................................33Edimin Konusu .....................................................................................33Edimin Türleri .......................................................................................33Borcun Doğması ...................................................................................34Borç İlişkisinin Özellikleri ......................................................................36Eksik Borçlar ........................................................................................36Borç İlişkisinde İrade Bozukluğu Yaratan Sebepler ..............................36Borçların Sona Ermesi .........................................................................38Takas ....................................................................................................38Mahsup .................................................................................................38Zamanaşımı .........................................................................................39

2. Ticaret Hukuku ..........................................................................................39

3. Devletler Özel Hukuku ...............................................................................40

İş Hukuku ......................................................................................................40

Boşluk Doldurma ...........................................................................................42

Doğru / Yanlış ................................................................................................44

Bulmaca.........................................................................................................45

Cevaplı Test ...................................................................................................46

Çıkmış Sorular ...............................................................................................50

2. BÖLÜM Devlet Biçimleri Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılılğı

Devlet ............................................................................................................57

Devlet Kavramı ........................................................................................ 57

Devletin Unsurları .....................................................................................57

Devlet Kavramına İlişkin Ayrımlar .............................................................58

Yapılarına Göre Devlet Şekilleri............................................................58

Devlet Başkanının Göreve Geliş Usulüne Göre Devlet Şekilleri ..........59

Kuvvetler Ayrılığı ..................................................................................59

Kuvvetler Birliği .....................................................................................60

Boşluk Doldurma ...........................................................................................62

Doğru / Yanlış ................................................................................................64

Bulmaca.........................................................................................................65

Cevaplı Test ...................................................................................................66

Çıkmış Sorular ...............................................................................................68

vii K P S S

3. BÖLÜM Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlarve Türk Anayasa Tarihi

Anayasa.........................................................................................................73Anayasa Kavramına İlişkin Ayrımlar .........................................................73

Yazılı Anayasa - Yazısız Anayasa Ayrımı .............................................73Maddi Anlamda Anayasa - Şeklî Anlamda Anayasa Ayrımı .................73

Anayasacılık Hareketleri ve Anayasanın Üstünlüğü Sorunu .....................74Kurucu İktidar .......................................................................................75Aslî Kurucu İktidar ................................................................................75Tâlî Kurucu İktidar ................................................................................75

Türk Anayasa Tarihi .......................................................................................76Kanun-u Esasî (1876) ...............................................................................79

Şeklî Unsurlar .......................................................................................79Devletin Nitelikleri .................................................................................79Hükümet Sistemi ..................................................................................79Temel Hak ve Hürriyetler ......................................................................80Kanun-u Esasî’de 1909 Değişiklikleri (İkinci Meşrutiyet) ......................80

1921 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu ................................................................80Şeklî Unsurlar .......................................................................................80Devletin Nitelikleri .................................................................................80Hükümet Sistemi ..................................................................................80Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda 29 Ekim 1923 Tarihli Değişiklikler ........80

1924 Anayasası ........................................................................................81Şeklî Unsurlar .......................................................................................81Devletin Nitelikleri .................................................................................81Hükümet Sistemi ..................................................................................81Temel Hak ve Hürriyetler ......................................................................811924 Anayasası’nda ‘‘Çoğunlukçu Demokrasi’’ Sorunu .......................81

1961 Anayasası ........................................................................................81Şeklî Unsurlar .......................................................................................81Devletin Nitelikleri .................................................................................82Hükümet Sistemi ..................................................................................82Temel Hak ve Hürriyetler ......................................................................82“Çoğunlukçu Demokrasi”den “Çoğulcu Demokrasi”ye .........................831971-1973 Anayasa Değişiklikleri ........................................................83

1982 Anayasası ........................................................................................831982 Anayasasının Temel Özellikleri ...................................................84Türk Tarihindeki Referandumlar ...........................................................85

Boşluk Doldurma ...........................................................................................86Doğru / Yanlış ................................................................................................88Bulmaca.........................................................................................................89

Cevaplı Test ...................................................................................................90Çıkmış Sorular ...............................................................................................93

viiiK P S S

4. BÖLÜM 1982 Anayasası’nın Temel İlkeleri

1982 Anayasası’na Giriş ve Anayasanın Temel İlkeleri ................................. 97

Başlangıç Metni ........................................................................................ 97

I. Devletin şekli .......................................................................................... 97

II. Cumhuriyetin nitelikleri .......................................................................... 98

III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti ........... 98

IV. Değiştirilemeyecek hükümler ............................................................... 98

1982 Anayasasının Temel İlkeleri ............................................................. 98

1. Laik Devlet ........................................................................................ 98

2. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet ................................................... 99

3. Demokratik Devlet ............................................................................ 99

Siyasi Partiler Hukuku .......................................................................... 101

Siyasi Partilerin Amaçlarına İlişkin Yasaklar ......................................... 101

Siyasi Partilerin Örgütlenme ve Çalışmalarına İlişkin Yasaklar ............ 101

Siyasi Partilerin Mali Denetimi .............................................................. 102

Siyasi Partilerin Kapatılması ................................................................. 102

4. İnsan Haklarına Saygılı Devlet ......................................................... 103

Normlar Hiyerarşisi ............................................................................... 103

5. Hukuk Devleti ................................................................................... 104

Kanunî Hakim Güvencesi ..................................................................... 105

Ceza Sorumluluğu İlkeleri .................................................................... 105

6. Sosyal Devlet ................................................................................... 105

Sosyal Devletin Uygulama Yöntemleri ................................................. 105

Eşitlik İlkesi ........................................................................................... 105

Boşluk Doldurma ........................................................................................... 106

Doğru / Yanlış ................................................................................................ 108

Bulmaca......................................................................................................... 109

Cevaplı Test ................................................................................................... 110

Çıkmış Sorular ............................................................................................... 116

5. BÖLÜM Yasama

Yasama Organı ...............................................................................................125Yasama Fonksiyonu ...................................................................................125Yasama Fonksiyonunun Genelliği ve Asli (İlk-El) liği .................................125Yasama İşlemleri ........................................................................................125

a) Kanunlar ............................................................................................125Özel Usullere Tabi Kanunlar ..................................................................126

b) Parlamento Kararları ........................................................................128

İçtüzük ..................................................................................................129

ix K P S S

TBMM Kuruluş ve Seçimler ......................................................................129

TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü ............................................................130

Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık) ..................................131

Yasama Dokunulmazlığı (Nisbi Dokunulmazlık) ...................................132

TBMM Üyeliği’nin Düşürülmesi ................................................................132

TBMM İç Yapı ve Çalışma Düzeni ............................................................133

Başkanlık Divanı ...................................................................................133

Siyasi Parti Grupları .............................................................................134

Meclisin Toplanması ve Tatili ................................................................134

Toplantı ve Karar Yeter Sayısı ..............................................................135

TBMM Görev ve Yetkileri ..........................................................................136

TBMM Bilgi Edinme ve Denetim Yolları ....................................................137

1. Soru ..................................................................................................137

2. Genel Görüşme ................................................................................137

3. Meclis Araştırması ............................................................................137

4. Meclis Soruşturması .........................................................................137

5. Gensoru ............................................................................................137

Boşluk Doldurma ...........................................................................................138

Doğru / Yanlış ................................................................................................140

Bulmaca ..................................................................................................................... 141

Cevaplı Test ...................................................................................................142

Çıkmış Sorular ...............................................................................................148

6. BÖLÜM Yürütme

Yürütme ........................................................................................................ 159Yürütme Fonksiyonunun Niteliği .............................................................. 159Kanun Hükmünde Kararnameler ............................................................. 159Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi .............................................................. 160Tüzük ....................................................................................................... 161Yönetmelik ............................................................................................... 161

Cumhurbaşkanı ............................................................................................ 161Cumhurbaşkanı Seçimi ............................................................................ 161Cumhurbaşkanı’nın Tarafsızlığı ............................................................... 161Cumhurbaşkanı’nın Sorumsuzluğu .......................................................... 161Cumhurbaşkanı’nın Görev ve Yetkileri ..................................................... 163

Yasama ile İlgili Olanlar ....................................................................... 163Yürütme İle İlgili Olanlar ...................................................................... 163Yargı İle İlgili Olanlar............................................................................ 163

Cumhurbaşkanlığı Örgütü ........................................................................ 163Bakanlar Kurulu ............................................................................................ 164

Bakanlar Kurulu’nun Yapısı ...................................................................... 164Bakanların Sorumluluğu ............................................................................164Geçici Bakanlar Kurulu .............................................................................165

xK P S S

Olağanüstü Yönetim Usulleri .........................................................................166

1. Olağanüstü Hal .....................................................................................166

Olağanüstü Halde Görev ve Yetki ........................................................166

2. Sıkıyönetim ...........................................................................................166

Sıkıyönetimde Görev ve Yetki ..............................................................167

Boşluk Doldurma ...........................................................................................169

Doğru / Yanlış ................................................................................................172

Bulmaca.........................................................................................................174

Cevaplı Test ...................................................................................................175

Çıkmış Sorular ...............................................................................................178

7. BÖLÜM Yargı

Yargı ..............................................................................................................187

Yargı Organı ..................................................................................................187

Mahkemelerin Bağımsızlığı .......................................................................187

Hakimlik Teminatı ......................................................................................187

Devlet Güvenlik Mahkemeleri ...................................................................187

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu .............................................................188

Yüksek Mahkemeler ......................................................................................189

Anayasa Mahkemesi .................................................................................189

Kuruluşu ...............................................................................................189

Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri .......................................................190

Anayasa Yargısı ........................................................................................191

Anayasaya Uygunluk Denetimi .................................................................191

Denetime Tabi Normlar ve İşlemler ......................................................191

Denetim Yolları .....................................................................................191

Anayasa Mahkemesi’nin Çalışma ve Yargılama Usulü ........................192

Anayasa Mahkemesi’nin Kararları ........................................................192

Yargıtay .....................................................................................................194

Danıştay ....................................................................................................194

Askeri Yargıtay ..........................................................................................194

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ...............................................................194

Uyuşmazlık Mahkemesi ............................................................................194

Sayıştay ....................................................................................................194

Boşluk Doldurma ...........................................................................................196

Doğru / Yanlış ................................................................................................198

Bulmaca.........................................................................................................200

Cevaplı Test ...................................................................................................201

Çıkmış Sorular ...............................................................................................204

xi K P S S

8. BÖLÜM Temel Hak ve Hürriyetler

Temel Hak ve Hürriyetler ............................................................................... 211

Temel Hakların Türleri ................................................................................... 211

1. Kişinin Hak ve Ödevleri (Negatif Statü Hakları) .................................... 211

2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (Pozitif Statü Hakları) ............. 212

3. Siyasi Haklar ve Ödevler (Katılma Hakları) ........................................... 213

Boşluk Doldurma ........................................................................................... 214

Doğru / Yanlış ................................................................................................ 216

Bulmaca. .....................................................................................................................217

Cevaplı Test ................................................................................................... 218

Çıkmış Sorular ............................................................................................... 221

9. BÖLÜM İdare Hukuku

İdare Hukuku .................................................................................................227

İdare (Kamu Yönetimi)...................................................................................228

A. Merkezden Yönetim İlkesi ....................................................................228

B. Yerinden Yönetim İlkesi ........................................................................229

C. Türkiye’nin İdari Yapısı .........................................................................230

D. Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı ...........................................................231

a. İl Genel İdaresi .................................................................................231

b. İlçe İdaresi ........................................................................................232

c. Bucak İdaresi ....................................................................................232

Yerel Yönetim Organları ...................................................................... 232

a. İl Özel İdaresi Yönetimi ....................................................................233

b. Belediye Yönetimi .............................................................................233

c. Büyükşehir Belediye Yönetimi ..........................................................234

d. Köyler ...............................................................................................234

Kamu Kuruluşları ...........................................................................................235

1. Radyo Televizyon Üst Kurulu ...........................................................235

2. Sermaye Piyasası Kurulu .................................................................235

3. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ...................................................235

4. Milli İstihbarat Teşkilatı .....................................................................235

5. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu .......................................................235

6. Hazine Müsteşarlığı ..........................................................................236

7. Rekabet Kurumu ..............................................................................236

8. Kamu İhale Kurumu ..........................................................................236

9. Devlet Planlama Teşkilatı .................................................................236

10. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ............................................236

11. Danıştay..........................................................................................236

xiiK P S S

12. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ....................................236

13. Yüksek Denetleme Kurulu .............................................................236

14. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ...............................236

15. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ...................................................237

16. Devlet Personel Başkanlığı ............................................................237

17. Diyanet İşleri Başkanlığı .................................................................237

18. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası .............................................237

19. Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteliği ..........................................238

20. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ......................................................238

21. Özelleştirme Yüksek Kurulu ...........................................................238

22. Sosyal Güvenlik Kurumu ................................................................238

23. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ..........................238

24. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ........................................................238

25. Türkiye İstatistik Kurumu ................................................................238

26. Yüksek Ögretim Kurumu ................................................................239

27. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi .........................................239

Özet ...............................................................................................................240

Boşluk Doldurma ...........................................................................................242

Doğru / Yanlış ................................................................................................244

Bulmaca.........................................................................................................245

Cevaplı Test ...................................................................................................246

Çıkmış Sorular ...............................................................................................249

10. BÖLÜM Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar

Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar.....................................................257

Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar ...................................................................257

A. Milletler Cemiyeti ..................................................................................257

B. Birleşmiş Milletler ..................................................................................257

C. Uluslararası Af Örgütü ..........................................................................260

D. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü .................................................260

E. G-8 ........................................................................................................260

F. D-8 ........................................................................................................260

G. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ...................................................................260

H. Avrupa Birliği ........................................................................................260

K. Avrupa Konseyi ....................................................................................262

L. Avrupa İşbirliği ve Güvenlik Teşkilatı .....................................................263

M. Batı Avrupa Birliği ................................................................................263

N. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgüt ..........................................................263

O. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü .........................................................263

P. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi ....................................................263

R. İslam Konferansı Örgütü .................................................................... 264

xiii K P S S

S. Bağımsız Devletler Topluluğu ............................................................. 264

T. Hem AB Hem de Nato Üyesi Olan Ülkeler .......................................... 264

U. Türkiye’nin Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar ................................. 264

V. Türkiye’nin Kurucu Olduğu Uluslararası Kuruluşlar ............................ 265

Kpss Güncel Bilgiler .................................................................................... 266

Vize Kalkan Ülkeler ................................................................................ 270

Unesco’nun Dünya Mirası Listesindeki Doğal ve Kültürel Varlıklarımız .. 271

Bulmaca....................................................................................................... 274

Cevaplı Test ................................................................................................. 275

Çıkmış Sorular ............................................................................................. 277

11. BÖLÜM 1982 Anayasası Tam Metni

Ek - 1 1982 Anayasasında 2007 Değişiklikleri ............................................ 317

Ek - 2 1982 Anayasasında 2010 Değişiklikleri ............................................ 319

Deneme - 1 .................................................................................................. 330

Deneme - 2 .................................................................................................. 332

Deneme - 3 .................................................................................................. 334

Deneme - 4 .................................................................................................. 336

Deneme - 5 .................................................................................................. 338

Bulmaca Çözümleri ..................................................................................... 340

1 K P S S

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

2 1 1 - 2 1 3 3 3 3

GEÇMİŞ YILLARDA ÇIKMIŞ SORULAR ANALİZ TABLOSU

"Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir."

sokrates

HUKUKUN TEMEL

KAVRAMLARI

HUKUKUN TANIMI

KAMU HUKUKU DALLARI

ÖZEL HUKUK DALLARI

Alacaklı: Bir borç ilişkisinde karşı tarafı, bir şeyi yapmaya, vermeye ya da bir şeyi yapmaktan kaçınmaya zorlamaya hakkı olan kişiAslen Kazanma: Bir hakkın, kimseye ait olmayan bir hakkı kendi fiiliyle elde etmesi.Ayırt Etme Gücü: Akla uygun biçimde davranma yeteneği.Ayni Hak: Eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak.Bilimsel Görüş: Hukuk bilginlerinin hukuki sorunlarda ileri sürdükleri görüş, düşünce ve kanaatlar.Birlikte Ölüm Karinesi: Birden fazla kişiden hangisinin önce veya son-ra öldüğünün ispat edilememesi durumunda hepsinin aynı anda ölmüş sayılması.Borç ilişkisi: İki taraf arasında doğan ve bunlardan birinin diğerine kar-şı bir edimi yükümlediği ilişki. İki taraf arasında tek taraflı veya karşılıklı yükümlülükleri kapsayan hukuki bir bağBorçlu: Alacaklıya karşı bir edimde bulunma yükümlülüğü altında olan kişi.Borçlunun Temerrüdü (Direnimi): Halen ifası mümkün olan muaccel bir borcun alacaklının ihtarına karşın borçlu tarafından zamanında ifa edilmemesiCebri icra: Borcunu yerine getirmeyen kimseyi borcunu yerine getirme-ye zorlama biçiminde bir yaptırım.Cenin: Kendisine gebe kalınmış ve doğumu beklenilen çocuk.Ceza: Kanunun suç isleyen kişiye uygulanmasını öngördüğü yaptırımCürüm: Toplum düzenini ağır biçimde sarsan suçlar.Def’i: Davalının borcunu, özel bir nedenden dolayı yerine getirmekten kaçınmasına olanak veren hak.Dernek: Kazanç paylaşmak dışında bir amaçla en az yedi gerçek kişi ile kurulan kişi topluluğu niteliğinde özel hukuk tüzel kişileridir.Devren Kazanma: Bir hakkın, sahibi bulunan kişiden elde edilmesi.Dürüst Davranma: Bir hak sahibinin hakkını kullanırken veya bir borç-lunun borcunu yerine getirirken iyi ve doğru hareket etmesi, yani dürüst, namuslu, aklı başında, davranışının sonucunu bilen, orta zekalı her in-sanın benzer olaylarda izleyecek olduğu yolda hareket etmesi.Edim: Borçlunun yerine getirmekle yükümlü olduğu borcun konusu. Borçlunun yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimi.Ergin Olmak: Bir kimsenin kanunun belirttiği belli bir yaş sınırını aşması.Fesih (Dağıtma): Bir tüzel kişiliğin bir kararla sona erdirilmesi.Fikri Hak: Bir kimse tarafından yaratılan yapıt üzerindeki düşünsel hak.Fiil Ehliyeti: Bir kişinin kendi fiil ve işlemleriyle kendi lehine haklar, aley-hine borçlar yaratabilme gücü, yeteneği.Gaip: Yok olan kişi (kaybolmuş kimse).Hak: Hukuken korunan yarar.Hak Ehliyeti: Hak ve borç sahibi olabilme yeteneği.Haksız Fiil: Hukuk düzeninin hoş görmediği, zarar verici eylemler. Bir kimsenin, hukuk kurallarına aykırı ve zarar verici davranışı.Hukuki Fiil: Hukuki sonuç doğuran ve insan iradesi ile gerçekleşen davranış.Hukuki işlem: Bir hukuki sonuç oluşturmak için irade açıklamasında bulunmak. Bir veya birden fazla kimsenin hukuki bir sonuca yöneltilmiş irade açıklaması.Hukuki Olay: Hukuk düzeninin kendilerine bir sonuç bağladığı olaylar. Hukuki sonuç doğuran ve insan iradesi dışında gerçekleşen olay.Hükümsüzlük: Bir hukuki işlemin, kanunun öngördüğü şekilde yapıl-maması veya kanuna aykırı olarak yapılması halinde hukuki sonuç do-ğurmaması.İcaba Davet: Bir sözleşmenin oluşabilmesi için, açıklanan irade beya-nının sadece konuyu görüşme amacıyla yapılması.İcap: Bir sözleşmenin meydana gelebilmesi için zaman bakımından önce yapılan irade açıklaması.İfa: Borçlanılan edimin yerine getirilmesi.İlliyet Bağı: Bir sebep ile ortaya çıkan sonuç arasındaki ilişki.İnfisah (Dağılma): Bir tüzel kişiliğin herhangi bir işleme gerek olmaksı-zın kendiliğinden sona ermesi.İyiniyet: Bir hakkın kazanılmasında, buna ait engeli bilmemek.Karine: Bilinen bir durumdan bilinmeyen bir durumun varlığını çıkarma.Kast: Hukuk düzeninin izin vermediği bir fiili bilerek, isteyerek işlemek iradesi.Kısıtlılık: Bir kimsenin medeni hakları kullanma yetkisinin mahkemece kaldırılması.Kişi: Haklara ve borçlara sahip olabilen varlıklar.Kişilik Hakları: Bir kişinin maddi (bedensel), manevi ve iktisadi bütün-lüğü ve varlıkları üzerindeki mutlak haklar.Kişisel Edim: Bizzat borçlu tarafından yerine getirilmesi gereken edim.Maddi Edim: Doğrudan doğruya borçlunun malvarlığı ile yerine getirile-bilen, bizzat borçlu tarafından yerine getirilmesi zorunlu olmayan edim.Maddi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırıda bulu-nulan kimsenin, bu saldırıdan dolayı uğrarmış. olduğu maddi zararları-nın giderilmesi için açtığı dava.

Maddi Yaptırım: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaşılacak tepki.Mal Topluluğu: Belli bir amacın gerçekleştirilmesi için kişilerin bir araya gelmeleriyle oluşturulmuş, bağımsız varlığa sahip topluluk-lar.Manevi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırı-da bulunulan kişinin bu yüzden duymuş olduğu üzüntü ve utancı gidermek için açtığı dava.Manevi Yaptırım: Hukuk kuralları dışındaki diğer sosyal kurallara uyulmadığında karşılaşılacak tepki.Meşru Müdafaa: Bir kimsenin, kendisine veya başkasına ya da mallarına yönelen, halen var olan haksız saldırıdan doğacak za-rarı önlemek için yapmak zorunda kaldığı eylem.Mevzuat: Yasa, tüzük, yönetmelik ve diğer hukuk kaynaklarının tümü.Miras (Tereke): Miras bırakanın mal varlığının toplamı.Mutlak Butlan: Bir hukuki işlemin kamu düzenine, ahlaka aykırı olması veya esaslı koşullara sahip bulunmaması.Mutlak Hak: Sahibine maddi ve maddi olmayan bütün mallar ile kişiler üzerinde en geniş yetkiler veren ve herkese karşı ileri sü-rülebilen hak.Muvazaa: Tarafların, üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, gerçek iradelerine uymayan bir işlem yapmaları fakat görünürdeki bu iş-lemin geçerli olmayacağı konusunda anlaşmaları.Mücbir Sebep: Zorlayıcı neden. Önceden göz önüne alınmasına ve bunun sonucu olarak ortadan kaldırılmasına olanak bulunma-yan ve bir dış etkiden ileri gelen olay.Nisbi Hak: Belirli kişilere karşı ileri sürülebilen hak.Olumlu Edim: Bir şeyin yapılmasına veya verilmesine ilişkin edim.Olumsuz Edim: Bir şeyin yapılmamasına ilişkin edim.Ölüm: Gerçek kişiliği sona erdiren hukuki bir olay.Ölüm Karinesi: Bir kimsenin ölümüne kesin gözle bakılacak bir durumda kaybolması halinde ölmüş sayılması ve o yerin en büyük mülkiye amirinin emriyle kütüğüne ölüm kaydının düşülmesi.Örf ve Adet: Topluluk içerisinde kök salmış olup, uyulması gerekli gelenekler.Sebepsiz Zenginleşme: Hukuken geçerli bir sebep olmaksızın, bir kimsenin diğer bir kimsenin zararına zenginleşmesi.Sınırlı Ehliyetli: Tam ehliyetli olup, bazı sebeplerden dolayı ehli-yet belli konularda kısıtlanmış olan kişi.Sınırlı Ehliyetsiz: Ayırt etme gücü bulunan ancak, ergin olmayan ya da kısıtlı bulunan kişi.Sınırlı Sorumluluk: Borçlunun, malvarlığındaki belirli malları ile veya belirli bir miktar oranında bütün malları ile sorumlu olması.Sınırsız Sorumluluk: Borçlunun tüm malvarlığı ile sorumlu olması.Tacir: Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimse.Tahsis (özgüleme) Prensibi: Tüzel kişilerin fiil ehliyetlerinin amaçları ile sınırlandırılması.Takas: Bir borcun, bir karşı alacağa feda edilmesi suretiyle sona erdirilmesi.Tam Ehliyetli: Fiil ehliyetinin bütün koşullarına sahip olan kişi.Tam Ehliyetsiz: Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişi.Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararların ödettirilmesi biçimindeki yaptırım.Telif Hakki: Yazar hakkı.Tespit Davası: Bir saldırı sonucunda kişilik hakları zedelenmiş olan kimselere, sona ermesine rağmen etkisini devam ettirdiği takdirde, bu saldırının hukuka aykırılığını tespit ettirmek üzere açılacak dava.Tüzel Kişi: Başlı başına bir varlığı olmak üzere örgütlenmiş kişi toplulukları ve belli bir amaca özgülenmiş olan bağımsız mal top-lulukları. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bağımsız bir varlık halinde örgütlenmiş, hak ve fiil ehliyetine sahip kişi ve mal toplu-lukları.Vakıf: Başlı başına bir varlığı bulunmak üzere bir malın belli bir amaca özgülenmesi.Vekalet Sözleşmesi: Vekilin, vekalet verene ait bir işin yönetimi veya bir hizmetin görülmesi konusunda vekalet veren ile yaptığı sözleşmedir.Velayet: Çocuklar üzerinde ana ve babanın kanundan doğan hak-ları.Velayet Hakkı: Ergin olmayan çocuklar üzerinde ana ve babaya tanınmış olan mutlak hak.Vesayet: Velayet altında bulunmayan küçük ve kısıtlıların çıkarla-rını korumak üzere mahkemece yasal temsilci atanması.Zamanaşımı: Kanun tarafından belirlenmiş şartlar altında belli bir süre içinde alacaklının hareketsiz kalması sonucu alacağının ifa-sını isteme yetkisinin sona ermesi.Zaruret Hali: Kendisini veya başkasını bilerek sebebiyet vermedi-ği zarardan ya da derhal ortaya çıkabilecek bir tehlikeden kurtar-mak için başkasının mallarına zarar verme.

BÖLÜM KAVRAMLARI SÖZLÜĞÜ

3 K P S S

1. BÖLÜM

HUKUKUN

TEMEL KAVRAMLARI

HUKUKUN TANIMI

Sosyal hayatı düzenleyen, uyulmadığı takdirde maddi müeyyideyle karşılaşacağı-mız kamu gücüyle desteklenmiş kurallar bütünüdür. Tarihte devlet kavramının oluş-masıyla beraber hukuk kuralları da ortaya çıkmıştır. Binlerce yıllık insanlık tarihinde toplumların oluşturdukları örf - adet, din, ahlak ve görgü gibi toplumsal kuralların bazılarına uyulmasının zorunlu hale getirilmesi ve uyulmaması durumunda devlet tarafından yaptırımlar uygulanması ilk hukuk kurallarını oluşturmuştur. Bir başka deyişle hukuk kurallarının kökenini toplumsal hayatı oluşturan diğer kurallar oluş-turur. Örneğin yolda karşılaştığımız birine selam vermek bir görgü kuralıyken as-ker kişilerin birbirlerini selamlamaları hukuk kuralıdır. Askerlikte astın üstüne selam vermemesinin cezai yaptırımı vardır.

4K P S S

Sosyal Hayatı Düzenleyen Kuralları

DİN

KURALLARI

Tanrı tarafından konu-lan bir takım emir ve yasaklardır.Din kurallarını içeriği itibariyle iki türlü incele-mek mümkündür.Hukuk, dünyevi kurallarla daha çok ilgilidir.

Uhrevi Dünyevi

Allah ile kul arasındaki ilişkiyi düzenler.

Örn: Namaz Kılmak,Oruç Tutmak

İnsanların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler.

Örn:Zekat Vermek,Zina Yapmamak

Yaptırımı↓

Günahkar Olma↓

YAPTIRIMI MANEVİDİR

AHLAK

KURALLARI

Kişilerin birbirleriyle ya da kendi vicdanlarıyla olan ilişkilerini düzenler. Ahlak kuralları uyulması gereken duruma göre ikiye ayrılır.

SubjektifAhlak Kuralları

ObjektifAhlak Kuralları

Kişinin kendi vicdanına karşı nasıl davranması gerektiğini düzenler.Örn: Dürüst Olmak, Yalan Söylememek

Kişilerin başkalarına nasıl davranmaları gerektiğini düzenler.Örn: Yoksullara yardım etmek

Yaptırımı↓

Ayıplanma↓

YAPTIRIMIMANEVİDİR

ÖRF-ADET

KURALLARI

Uzun yıllardan beri sürekli yapılagelen toplumsal davranış kalıplarıdır.

Bir davranışın örf - adet kuralı olarak kabul edilebilmesi için uzun zamandan beri tekrar edilmesi, sürekli olması ve geniş bir bölgede uygulanıyor olması gerekir.Örn: Nikah öncesi sözlenmek

Yaptırımı↓

Dışlanma↓

YAPTIRIMI MANEVİDİR

GÖRGÜ

KURALLARI

Bir kişinin hangi du-rumda nasıl davranması gerektiğini düzenleyen kurallarıdır.

Görgü kuralları diğer sosyal kurallara göre müeyyidesi en az olan ve hukuk kurallarını en az etkileyen kurallardır. Ama diplomatik teamüllerin kökeni görgü kurallarıdır.Örn: Bir davete temiz kıyafetlerle katılmak vb.

Yaptırımı↓

Küçümsenme↓

YAPTIRIMI MANEVİDİR

HUKUK

KURALLARI

Kişilerin birbirleriyle kurdukları ya da kişiyle toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür.

Sosyal hayatı düzenleyen diğer kurallarla birebir ilgilidir. Özellikle ahlak kurallarının uygun bulmadığı bir konuyu hukuk kuralları uygun bulmaz. Diğer kurallardan en temel farkı maddi yaptırımlı olmasıdır.Örn: Hırsızlık yapmamak

Yaptırımı↓

Ceza, Cebri İcra, Tazminat, Hükümsüzlük,

İptal↓

YAPTIRIMI MADDİDİR

Kişiler hukuk kurallarına uymak zorundadırlar. Oysa diğer sosyal kurallar manevi yaptırım içerir ve bu nedenle onlara uyma zorunluluğu yoktur.

Hukukun Kaynakları

Hakim başvurmak Hakim eğer

Yazılı Hukuk Kuralları

Anayasa

Kanun

Kanun hükmünde kararname

Tüzük

Yönetmelik

Yardımcı Kaynaklar

İçtihat (O konuyla ilgili daha önce alın-

mış hukuksal kararlar(emsal dava))

Bilimsel görüş (Doktrin-Öğreti)

Yazısız Hukuk Kuralları

Örf- Adet

zorunda

mevzu hukuk↓

kanun boşluğu

isterse

müsbet hukuk↓

hukuk boşluğu

5 K P S S

Hukuk kuralları genel, objektif, soyut, sürekli, maddi yaptırımlı kurallardır.

Yazılı hukuk kuralları sıralamasında milletlerarası antlaşmaların durumu: * MADDE 90.(Milletler Arası Antlaşmalar 2004 yılı değişikliği) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hak-kında anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.

Suç ve Ceza kanuna dayanmak zorundadır. Ceza için sadece yazılı hukuk kurallarına, Mevzu Hukuk’a bakılır. Örf - Adetten faydalanılamaz.

Hakimler ve karar vericiler bir uyuşmazlığı çözümlerken ya da bir dava görüşülür-ken önem derecesine göre yukarıdaki kaynaklardan yararlanırlar. Önce yazılı kay-naklara bakılmalıdır. Yazılı kaynaklarda olaya uygulanacak bir norm bulunamazsa - buna kanun boşluğu denir - yazısız kaynaklara bakılması zorunludur. Yazısız kaynaklarda da uygulanacak bir norm bulunamaması durumunda - buna da hu-kuk boşluğu denir - istenirse yardımcı kaynaklara bakılabilir. Ancak yardımcı kay-naklardan yararlanılması zorunlu değildir. Hakim yardımcı kaynaklara bakmadan önce ya da baktıktan sonra hala davada uygulanacak bir norm bulamıyorsa re’sen (kendiliğinden) karar verir. Yani hakim, kanun koyucu olsaydı nasıl davranacağını düşünür ve hukuk yaratır.

Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar

Kanun Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği ya-zılı hukuk kuralının bulunmayışıdır.

Hukuk Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği ya-zılı ya da yazısız hukuk kuralının bulunmayışıdır.

Re’sen: Hakimin kendiliğinden karar vermesi

Pozitif Hukuk: Müspet hukuk ya da yürürlükteki hukuk olarak da adlandırılır. Belli bir ülkede, belli bir dönemde yürürlükte bulunan yazılı-yazısız hukuk kural-larının bütününe denir.

Mevzu Hukuk: Mevzuat olarak da adlandırılır. Bir ülkede yetkili makamlar ta-rafından konulan ve halen yürürlükte bulunan yazılı hukuk kurallarının tümüne denir.

Tabii Hukuk: İdeal hukuk ya da doğal hukuk olarak da adlandırılan “olması istenen” hukuktur. Akıl yoluyla ulaşılabilecek mutlak adalet düşüncesinin bir ürü-nüdür. İnsanın sadece insan olmaktan kaynaklanan doğal hakları olduğu anlayı-şına dayanır.

Tarihi Hukuk: Şu an yürürlükte bulunmayan hukuka denir.

Örneğin:Kanunname-i Ali Osman

Yazılı kurallarda hüküm bu-lunmaması kanun boşluğu, yazılı ve yazısız kurallarda hüküm bulunmaması hukuk boşluğudur.

Püf noktası

Hammurabi Kanunları

6K P S S

Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku)

Herhangi bir makam tarafından konulmayan, kendiliğinden oluşan yazısız hukuk kurallarıdır. Bir ört adetin hukukun kaynağı olabilmesi için 3 unsur aranır:

1. Maddi unsur: Devamlılık ve tekrarlamadır.2. Manevi unsur: Toplumdaki genel inanıştır.3. Hukuki unsur: Maddi yaptırımdır.

Memleketin her yerinde bilinen ve uygulanan kurallar “genel örf ve adet hukuku-nu” oluşturur. Yarıcılık (tarımla ilgili) ve ortakçılık (hayvancılıkla ilgili) kurallar tüm ülkede bilinen genel örf ve adet kurallarıdır.

Belli bir yörede uygulanan ya da sadece belli bir meslek grubunda geçerli örf ve adetler “özel örf ve adet” hukukunu oluşturur.

Yardımcı Kaynaklar

İçtihatlar: O konuyla ilgili daha önce verilmiş yargı kararlarıdır. Türk hukukunda hakimler içtihatlardan yararlanmak zorunda değildir. Ancak hukuk boşluğu oluş-ması durumunda isteğe bağlı olarak örnek oluşturacak daha önceki kararlardan faydalanabilirler.

Anayasa içtihatları; kanun hükmündedir. Yargıtay ve Danıştay’ın içtihatı bir-leştirme kararları da hakimin başvurmak zorunda olduğu kaynaklar arasında yer alır.

Bilimsel Görüş (Doktrin): Hakkında net hüküm bulunmayan tartışmalı ko-nularda hukuk bilim adamlarının ya da önemli hukuksal akımların görüşlerine başvurulması ve buradan hüküm çıkarılmasını sağlar.

Normlar Hiyerarşisi: Yazılı hukuk kuralları arasındaki önem sıralamasıdır. Tüm yazılı normlar anayasaya uygun olmak zorundadır. Tüzük ve yönetmelik-ler de kanunlara uygun olmak zorundadır.

Normlar HiyerarşisiAnayasa

Yasalar

Tüzükler

Yönetmelikler

Diğer Düzenleyici İşlemler

Örf-Adet Hukuku hakimin başvurmak zorunda olduğu kaynaklar arasında yer alır.

Püf noktası

Hakim yardımcı kaynaklar-dan yararlanmak zorunda değildir.

Püf noktası

7 K P S S

Gereği Düşünüldü

Örnek Olay: Hakim olsaydınız ne yapardınız?

Rıfkı Bey eşi Nevin Hanım'la beraber reenkarnasyon, düşünce gücü, ruh ça-ğırma gibi metafizik faaliyetlerle oldukça ilgilidirler. Tüm gelirlerini bu konuda seminerlere gitmeye ve ilgili kitapları almaya harcamaktadırlar. Evlerinde son malvarlıkları olarak dedelerinden kalan antika bir vazo kalmıştır. Rıfkı Bey ne kadar ısrar etse de Nevin Hanım vazoyu satmaya ikna olmamaktadır.

Rıfkı beyler düzenledikleri bir ruh çağırma seansına arkadaşlarını da davet eder-ler. Evleri gelen misafirlerle dolup taşmıştır. Dedelerinin ruhunu çağırmaya karar verirler. Seansın en yoğun anında birden dedenin ruhu gelir. Tüm misafirlerin gözü önünde antika vazoyu alır ve Rıfkı Bey'in kafasına indirir. Rıfkı Bey kanlar içinde yerde kalır. Vazo kırılmıştır. Rıfkı Bey kendisine saldıran dedesi hakkında suç duyurusunda bulunur. Ayrıca dedesinin vazonun bedelini tazmin etmesini makamınızdan talep eder. Tüm misafirler olan olaya tanıktır.

Soru: Rıfkı Bey’in açacağı davada hangi gerekçeyle ne tür bir karar verirsiniz?

Yanıt: Şikayetçi olunan kişi yaşamamaktadır. Yaşamayan kişilerin suç işleme-leriyle ilgili kanunlarda hüküm bulunmamaktadır. Ceza hukuku kanuna dayanır. Yani kanunda yazmayan konularda suç ve ceza olmaz. O nedenle suç duyurusu dikkate alınmaz. Yaşamayan kişilerin verdikleri maddi ya da manevi zararlarla ilgili ne yazılı ne yazısız hukuk kaynaklarında bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durumda hukuk boşluğu vardır. Ancak suçlu olduğu iddia edilen kişinin yaşamı-yor olması doğa kurallarına da aykırıdır. Dava açma şartları gerçekleşmediğin-den dava reddedilir.

Hukuk Kurallarının YaptırımlarıMüeyyide (Yaptırım): Sosyal hayatı düzenleyen normlara aykırı davrandığımızda alacağımız tepkidir. İkiye ayrılır:a) Manevi Müeyyide: Hukuk kuralları dışındaki sosyal kurallara uymadığımızda

karşılaştığımız tepkidir. Örn: ayıplama, küçümseme, dışlama, arkasından ko-nuşma, lakap takma, davet etmeme, saygı göstermeme vb.

b) Maddi Müeyyide: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaştığımız tepkidir.

Maddi Yaptırım Türleri

Müeyyide; herhangi bir kuralın koymuş olduğu emir ve yasaklara uygun hareket etmeme, onun yap dediğini “yapmama” veya yapma dediğini “yapma” halinde kar-şılaşılacak olan tepkidir. Din, görgü ve ahlak kurallarının yaptırımı “manevi”, hukuk kurallarının yaptırımı maddidir.

Hukukun Yaptırımı

Ceza

Cebri İcra

İptal

Hükümsüzlük

Maddi Tazminat

Manevi Tazminat

Tazminat

Tek Taraflı Bağlamazlık

Butlan

Yokluk

Manevi yaptırımı toplum, maddi yaptırımı hakim veya idari makamlar uygular.

Püf noktası

İcra ve İflas Hukuku hem özel hukukun hem de kamu hukukunun özelliklerini taşımakta olup, Cebri İcra Huku-ku - Takip Hukuku diye de adlandırılmaktadır.

8K P S S

A. Ceza: Hukuk kurallarının koymuş olduğu emir ve yasaklara aykırı davranışta bu-lunan kimselerin karşılaşacakları tepkidir. Ör: müebbet hapis, ağır hapis, hafif hapis, ağır para cezası, hafif para cezası, mesleğin tatili, kamu hizmetlerinden mahrumi-yet vb. Disiplin cezaları ise belli statü içinde bulunan kimselere hizmet ve içdüzenle ilgili kurallara aykırı davranışta bulundukları zaman uygulanan cezalardır.

Disiplin cezaları (Memurlar) 1. Uyarma2. Kınama3. Aylıktan kesme4. Kademe ilerlemesinin durdurulması5. Devlet memurluğundan çıkarma

Disiplin cezası belli bir statüde olanlara uygulanır. Örneğin işçilere disiplin cezası uygulanamaz.

Görevden uzaklaştırma bir disiplin cezası değildir.

B. Cebri İcra: Kişilerin yapmakla yükümlü oldukları davranışları yapmamaları duru-munda kişilere kamu gücü uygulanarak söz konusu davranışın zorla yaptırılmasıdır.

Askerlik (yapılmadığında zorla yaptırılır) Vergi Haciz Nafaka (ödenmediğinde zorla alınır)

C. Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararın ödetilmesi biçimin-deki yaptırımdır. Haksız fiil ve sözleşme hükümlerine aykırılık sonucu karşı tara-fa zarar verilmişse maddi veya manevi tazminata hükmedilir. Aynen veya nakden ödeme zorunluluğu gelir. Herkes haksız fiiller sonucu verdiği zararı ödemekle yü-kümlüdür. Eğer verilen zarar ölçülebilir nitelikte ise maddi tazminat, eğer şeref, hay-siyet gibi ölçülemeyen şeylere zarar verilirse manevi tazminat yaptırımı uygulanır.

D. Hükümsüzlük: Bir hukuk kuralının emrine uygun hareket etmemek, hukuki mu-ameleyi kanunun aradığı şekilde yapmamak o hukuki muameleyi hükümsüz kılar. Hükümsüzlük bazen yokluk (resmi evlendirme memuru önünde yapılmayan evli-lik), bazen mutlak butlan (akıl hastasının yaptığı evlilik), bazen de tek taraflı bağ-lamazlık (15 yaşındaki ayırt etme gücüne sahip küçüğün yaptığı satış sözleşmesi) şeklinde karşımıza çıkar.

suçun yaptırımı → ceza

zorla yaptırım → cebri icra

zarar → tazminat

Püf noktası

9 K P S S

I. Yokluk: Yapılan bir hukuksal işlemin kurucu (şekil) unsurlarında eksiklik olması durumunda yapılan işlem yok hükmündedir.

İmzasız senet

İmam nikahı

II. Butlan: Bir hukuksal iş ya da işlem şekil unsurlarına uygun olarak yapılmış olsa dahi, içeriğinde yani konusunda hukuka aykırıklar, sakatlıklar olması durumudur.

→ Mutlak Butlan (Akıl hastası bir kimsenin evlenmesi, Evli birinin evlenmesi) (Tamamı sakat)→ Nisbi Butlan (Sarhoşluk anındaki evlilik)

III. Tek taraflı bağımsızlık: 18 yaşından küçük bir kişiyle, reşit olan kişilerin arala-rında yaptıkları sözleşmelerin hükümleri, 18 yaşından küçük kişiyi bağlamaz. Ama karşı tarafı bağlar. Ancak sözleşmeye veli onay verirse her iki tarafı da bağlar. Velisi onay vermezse her iki tarafı da bağlamaz.

D. İptal: Hukuk kurallarına aykırı biçimde yapılmış olan "idari işlemin" ortadan kaldırılması için uygulanan müeyyidedir. Ör. Bir öğrencinin hukuka aykırı biçimde sınavlara girmesine engel olunması, bir kamu kurumu yetkilisinin memuru haksız biçimde işten çıkarması, arsasına inşaat yapacak vatandaşa inşaat izninin verilme-mesi vb. durumunda dava açılarak hukuka aykırı işlemin ortadan kaldırılması.

İptal: Sadece devletin, yani idarenin hukuka aykırı işlemlerine karşı açılan davalar sonucunda verilen kararlardır. İptal yaptırımı sadece devletin idari işlemlerine karşı uygulanır.

İptal davaları idari yargıda açılır. Türk yargı sisteminde idari yargı alanında görevli yüksek mahkeme Danıştay'dır. İdare mahkemelerinde açılan iptal da-valarının sonuçlarına karşı Danıştay'a temyize gidilir.