Krachten van de natuur hoofdstuk 1B4

Opbouw van de aarde

Clip: Opbouw van de aarde

De aarde is, van binnen naar buiten, opgebouwd uit:

1. de binnenkern

De kern van de aarde is heel heet, wel 5000 a 6000°C en hij

bestaat uit ijzer.

De druk is zo groot dat het ijzer daar een vaste bal vormt

2. de buitenkern

In de buitenkern is de druk minder groot, waardoor het ijzer in

deze laag vloeibaar is

3. de mantel

De aardmantel bestaat uit gesteente.

Dat gesteente is zo heet, dat het ook vloeibaar is

4. de aardkorst

De buitenste schil van de aarde is hard.

In principe leven we op een afgekoelde korst drijvend op een

vloeibare, hete binnenkant van de aarde.

Cursus 4.1: De aarde beeft

Maak opdracht 1 en 2 van je werkblad

Bekijk de afbeelding. Benoem de vier delen die je ziet. Doe het

zo:

1 is .....

2 is .....

3 is .....

4 is .....

In de clip komen onder andere de volgende 8 ‘woorden’ voor.

Zet deze woorden op de juiste plaats achter de namen van de

vier delen van de aarde.

hard massief enorme druk 3000 km dik

dun ijzer en nikkel gesmolten 5000 a 6000 graden

Bewegende platen

De aardkorst is ongeveer 40 km dik en bestaat uit

bewegende platen.

De aardplaten komen in beweging door bewegende

magma-stromingen onder de aardkorst.

De continenten bewegen met de aardplaten mee.

Europa en Afrika hebben ooit tegen Noord- en Zuid-

Amerika aangezeten (kijk maar naar de kustlijnen).

Daardoor verandert de ligging

Bekijk de video : Bewegingen van de continenten

2 soorten platen:

• Continentale platen liggen onder land (=continent)

• Oceanische platen liggen onder een oceaan

Platen liggen gedeeltelijk onder land en gedeeltelijk

onder een oceaan.

Maak opdracht 3

Op welke platen liggen de continenten?

Vul de tabel in.

Opdracht 4:

Schrijf in de tabel in welke richting de platen bewegen

De eerste twee zijn vast ingevuld

De platen bewegen op 3 manieren ten opzichte van elkaar:

1. Uit elkaar

2. Naar elkaar

3. Langs elkaar

Uit elkaar (divergerende platen)

De Zuid-Amerikaanse plaat en de Afrikaanse plaat

bewegen uit elkaar. (divergentie)

De platen ‘raken’ elkaar in het midden van de Atlantische

oceaan. (breuklijnen)

Omdat deze platen van elkaar af bewegen, ontstaat er

tussen de platen ruimte.

Die ruimte wordt opgevuld door magma. Als het magma

aan de oppervlakte komt, stolt het en vormt het een rug.

MIR= mid-oceanische rug

Soms komt een rug als een eiland boven de zee uit.

(IJsland)

Naar elkaar (convergerende platen)

Er zijn drie mogelijkheden:

1. Continentale plaat botst met oceanische plaat

2. Continentale plaat botst met continentale plaat

3. Oceanische plaat botst met oceanische plaat

Situatie1: Continentale plaat botst met oceanische

plaat

Een oceanische plaat is zwaarder dan een continentale

plaat.

Daarom schuift de oceanische plaat onder de continentale

plaat.

Dit noem je subductie.

In de subductiezone ontstaan troggen: smalle diepe

kloven in de zeebodem.

Op de rand van een continentale plaat ontstaat vaak een

vulkanische bergketen

Situatie 2: Twee continentale platen botsen

Als twee continentale platen botsen, ontstaan er

plooiingen in de aardkorst.

Deze plooiingen veroorzaken reliëf (bergketens).

Voorbeeld: Alpen.

Situatie 3 Twee oceanische platen botsen

Als twee oceanische platen botsen, schuift een van de

twee platen onder de andere plaat (subductie)

Er ontstaat een gebergte onder de zee.

Soms komen de toppen van het gebergte boven het water

uit.

Die toppen vormen dan eilanden met vulkanen. Ze liggen

vaak in een boog in de oceaan.

Langs elkaar (transforme platen)

Het langs elkaar bewegen van twee stukken aardkorst

gaat niet geleidelijk, maar in schokken.

Hierdoor ontstaan aardbevingen.

De aardkorst scheurt en er ontstaan breuken.

Langs de westkust van de Verenigde Staten (vlakbij San

Francisco) vind je twee langs elkaar heen bewegende

platen. (San Andreasbreuk)

Video: Plaattektoniek op een rijtje

Maak opdracht 5

Gebruik de afbeeldingen van opdracht 3 en 4 .

Je gaat op zoek naar voorbeelden van divergerende

en convergerende platen.

1. Zijn de Zuid-Amerikaanse plaat en Afrikaanse plaat divergerende of convergerende

platen?

2. Zijn de Zuid-Amerikaanse plaat en Nazca plaat divergerende of convergerende platen?

Opdracht 6.

Gebruik Google en Google Maps.

1. Zoek op hoe de diepste trog op aarde heet.

2. Zoek die trog in Google Maps op en zoom langzaam uit.

3. Welke drie eilandengroepen (landen) liggen in een boog om deze trog?

4. Welke twee oceanische platen botsen hier op elkaar?

Video: Aardbevingen, hoe ontstaan ze?

Aardbevingen zijn trillingen van de aardkorst , veroorzaakt door schuivende platen

Op de grenzen (breuklijnen) van deze aardschollen komen aardbevingen en vulkanen voor

De platen in de aardkorst verschuiven ieder jaar 2 tot 12 centimeter

Als de druk tussen of in de platen groter wordt dan gaan de platen botsen of over elkaar

Daarbij komt een grote kracht vrij die een aardbeving veroorzaakt

90% van alle aardbevingen komt voor op de grens van twee platen.

Om aardbevingen te kunnen meten (hoe erg en zwaar ze zijn)

hebben ze een seismograaf die kan meten welke kracht de

aardbeving heeft.

Schaal van Richter ; aardbevingen liggen tussen de 1 en 9. Iedere

volgende stap is 10x sterker dan de vorige.

Opdracht 7.

Bekijk de uitdraai van de seismograaf en de

onderstaande zeven gebeurtenissen.

Bedenk op welk moment deze gebeurtenissen

hebben plaatsgevonden.

Zet de nummers uit het seismogram voor de

gebeurtenissen.

o De mensen in de stad slaken een zucht van

opluchting.

o Gebouwen in het centrum van de stad storten in.

o Het platteland rondom de stad is ongewoon stil.

Je hoort geen geluid van vogels of dieren.

o Huizen beginnen te schudden.

o De hulpdiensten – brandweer, ambulances,

politie –worden gewaarschuwd.

o Mensen lopen door de straten met geroofde

spullen.

o Leerlingen gaan onder hun stoel zitten voor het

geval de muren instorten.

Vulkanen hoe ontstaan ze en waar

Video: Het ontstaan van vulkanen en eilanden

Vulkanische activiteiten zijn verbonden met platentektoniek. Wanneer de enorme platen op de aarde

bewegen veroorzaken ze langzaam maar zeker een kettingbotsing van gebeurtenissen die kunnen

eindigen in een explosie!

Langs de randen van aardplaten:

Waar platen uit elkaar schuiven

Waar een plaat onder een andere duikt

Waar hotspots liggen. (plaatsen midden op aardplaten waar magma uit de diepe mantel (ca. 900-2900

km diep) omhoog komt en dit staat los van plaattektoniek. Yellowstone bijvoorbeeld)

Cursus 4.2 de aarde spuwt vuur en cursus 4.3 vulkanen

Video: wat is een vulkaan en waarom barst hij uit?

Vulkanen worden op 2 manieren ingedeeld:

• Mate van activiteit

• Vorm of type

Mate van activiteit:

Actieve vulkaan: komtregelmatig tot uitbarsting. (hoe ‘regelmatig’ is niet vastgesteld)

Slapende vulkaan: lange tijd niet actief is geweest, maar de verwachting is dat deze wel

weer actief gaat worden in de toekomst

Dode vulkaan: is al lang niet meer actief en barst niet meer uit. De vulkaan is bedekt

met een dikke laag grond en gesteente.

Vorm of het type: (2 voorbeelden die het meest voorkomen)

1. Schildvulkaan

grootste type vulkaan.

lage helling

stromend, niet-explosieve lava

opgebouwd uit dunne lagen lava van vele kleine uitbarstingen

2. Stratovulkaan

explosief karakter

kleiner dan schildvulkanen

krater

barsten minder vaak dan schildvulkanen

vooral rond de Stille Oceaan (‘Ring van Vuur’)

Vesuvius (Pompeï cursus 2)

Voordelen van vulkanisme:

Vruchtbare grond

De grond rondom een vulkaan erg geschikt om gewassen op te verbouwen. De grond is

namelijk erg vruchtbaar door de lagen vloeibare lava en het gevallen as. Dit maakt de grond

erg vruchtbaar.

Delfstoffen

De grond rondom een vulkaan erg rijk is aan delfstoffen. Dit zijn alle gesteenten en mineralen

waar de mens iets aan heeft. De meest voorkomende soort delfstoffen bij vulkanische

gebieden is erts. Ertsen die veel bij vulkanen voorkomen zijn goud, ijzer en tin.

Toerisme

Er komen op een vulkaan veel toeristen af en toerisme brengt werkgelegenheid met zich mee.

Opdracht 8

Wat is wat?

Schrijf alle woorden die horen bij de vulkaan op de juiste plaats in het plaatje!

Opdracht 9.

Geef antwoord op de volgende vragen.

1.Bij welke plaatbewegingen ontstaan vulkanen en eilanden?

2.De dikke vloeibare massa die vanuit de aarde in de vulkaan wordt geduwd, noem je magma. Zodra de vulkaan is uitgebarsten en het magma langs de berg naar beneden stroomt, krijgt het een andere naam. Welke naam?

3.Waarom wonen er, ondanks het gevaar, mensen in de buurt van vulkanen?