UVOD
Krako polje je geoloki fenomen u krasu, i predstavlja najvea
udubljenja u ovim krenjakim terenima. Najvei su povrinski oblici
krasa, najbrojniji u naem Dinarskom holokrasu (potpuni kras),
jedinstvenom na povrini planete Zemlje. Postala su kombinovanim
djelovanjem tektonike (rasjeda), fluvijalne erozije i
korozije[footnoteRef:2] rjee samo spajanjem krakih uvala. Pojedina
kraka polja kao to je Popovo polje razvila su se iz rijenih dolina.
Naa najvea kraka polja lee u JZ Bosni, te zapadnom i istonom dijelu
Hercegovine a najznaajnija su: Livanjsko, Duvanjsko, Gatako,
Glamoko, Kupreko, Nevesinjsko i ve spomenuto Popovo polje. [2: Duki
Duan. Hidrologija kopna: Podzemne vode u krakim terenima. Nauna
knjiga Beograd, Beograd, 1984.]
Slika 1. Geografski raspored krakih polja BiH
Izvor:
http://www.fmoit.gov.ba/bh_chm/16%20-%20Specificni%20pejzazi%204.pdf
LIVANJSKO POLJE
Prostire se izmeu krakih planina Dinare i Kamenice na JZ,
krenjake povrine sa Grabovikom planinom na JI, Tunice na istoku,
Krug planine i Cincara na SI, Golije na sjeveru te atora i
Staretine na zapadu. Polje ima povrinu od 405 km2 i pretpostavlja
se da je najvee krako polje na svijetu. Dinarski je izdueno 64 km
(najdue meu naim krakim poljima), prosjeno iroko 6 km (njegova
najvea irina iznosi 12 km), te na prosjenoj visini od 720 metara
iznad nivoa mora. Livanjsko polje sadri impresivnu mreu povrinskih
i podzemnih tokova, ukljuujui rijeke, izvore, ponore i jezera.
Najvee je plavno podruje u BiH i jedno od najveih u ovom dijelu
svijeta. Na samom polju se nalazi nekoliko zaostalih jezera meu
kojima je najbitnije spomenuti vjetaku akomulaciju Bukog jezera te
nekoliko rijeka ponornica koje pripadaju Jadranskom slivu: Sturba,
abljak, Bistrica, Brina, Plovua kao i mnogobrojna druga vrela i
ponori.
Slika 2. Livanjsko polje
Izvor:
http://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Livanjsko_polje2.jpg
1. DUVANJSKO POLJE
Duvanjsko polje je krako polje u JZ dijelu nae zemlje. Zajedno
sa okolnim krakim poljima (Livanjsko, Kupreko, Glamoko) ini sistem
krakih polja visokog dijela JZ Bosne i Hercegovine. Ima oblik
spljotenog romba sa malim produetkom prema sjeveru, odnosno prema
kanjonu rijeke uice. Polje je nastalo u davna geoloka vremena
tektonskim sputanjem tla a zatim jezerskim taloenjem; tako su
nastale velike naslage uglja na ovim prostorima. Polje je
prekriveno neogenim naslagama debljine i do 2 km. Nadmorska visina
polja varira izmeu 860 900 m. N.V. Povrina mu je 125 km2. Brojnim
podzemnim pukotinama u kru vode Duvanjskog polja otiu prema bazenu
rijeke Cetine (Hrvatska). U Duvanjskom polju takoe postoje i zalihe
lignita.
Slika 3. Duvanjsko polje
Izvor:http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Duvanjsko_polje,_bazen_Lipa_-_nadrz_pro_podzemni_elektrarnu.jpg
2. GATAKO POLJE
Gatako polje je prostrano krako polje u sjevernoj Hercegovini.
Prostire se na povrini od cca. 60 km2, dinarski je izdueno (24 km)
i iznimno visoko (dno na 840 m. N.V.). Smjeteno je izmeu planina
Bjelanica i Lebrnik. Kroz polje teku ponornice Graanica i Munica,
koje polje povremeno i plave. Jedino vee naseljeno mjesto je Gacko.
Blizu polja su i planina i prijevoj emerno, izvorite Trebinjice,
Klinje jezero kao i nacionalni park Sutjeska. U polju su pronaene i
velike zalihe uglja pa je u Gackom izgraena i termo elektrana
Slika 4. Gatako polje
Izvor:
http://www.trekearth.com/gallery/Europe/Bosnia_and_Herzegovina/East/Srpska/gacko/photo1334822.htm
3. GLAMOKO POLJE
Glamoko polje je krako polje u naoj zemlji. Ime je dobilo po
gradu Glamou. Polje se prua pravcem SZ JI, u duini od oko 45 km.
Polje je najire u svom centralnom dijelu na pravac Glamo Podgreda,
gdje razdaljina od jednog do drugog oboda polja iznosi 12 km.
Najdue je izmeu Vildimija i Osoja gdje su se sa planinske strane,
koje ga uokviruju, pribliile na samo 700 m. Na Glamokom polju 64
nekropole sa 674 steka.
Slika 5. Glamoko polje
Izvor: http://bs.wikipedia.org/wiki/Glamo%C4%8D
4. KUPREKO POLJE
Kupreko polje je velika kraka visoravan u JZ dijelu nae drave,
smjetena istono od dva susjedna kraka polja Livanjskog i Glamokog
te sjeverno od Duvanjskog polja. Prua se od SZ prema JI, dugako je
24 km, iroko 10 km, a povrina mu je 93 km2. Prosjena nadmorska
visina polja iznosi 1130 metara. Geoloki mu je sastav od verfenskih
kriljaca, u irini djelimino od pjeara, vapnenaca, dolomita i
slojeva melofira. U junim je krajevima pokriveno neogenim jezerskim
sedimentima, glinom i ljunkom. Sredite polja je mjesto Kupres, malo
naselje i centar ove depopulacijske optine.
Slika 6. Kupreko polje
Izvor: http://wikimapia.org/20662178/Kupre%C5%A1ko-polje
5. NEVESINJSKO POLJE
Nevesinjsko polje je krako polje u JI dijelu nae. Jedino vee
naseljeno mjesto je Nevesinje. Dno je prekriveno plavinsko rijenim
i movarno jezerskim naslagama. Na proluvijalne naslage nadovezuju
se aluvijalne. Proluvijalne naslage javljaju se na izlazima
dubodolina u ravan polja. Sam ljunak ovih plavina vodi djelimino
porijeklo od konglomerata gornjek eocena. Polje je periodski
plavljeno. Najvee jezero u polju je Aligovac sa povrinom od 40
hektara.
Slika 7. Nevesinjsko polje
Izvor: http://www.panoramio.com/photo/18729816
6. POPOVO POLJE
Popovo polje je krako polje u JI dijelu nae drave, u jadranskoj
ili niskoj Hercegovini. U SZ dijelu polja nalazi se poznata peina
Vjetrenica. Okolo toka Trebinjice jasno se raspoznaju tri prirodne
cjeline: Mokro polje juno od Trebinja, Trebinjska uma, kamenita
zaravan od Trebinja do Poljica u duini 23 km. Popovo polje je u uem
smislu, prostor izmeu Poljica i Hutova. Prekrivaju ga plodni
(aluvijalni) nanosi duine 37 km, irine 1 3 km., i povrine 64.8 km2.
Nadmorska visina mu je 220 250 m. N.V.
Slika 8. Popovo polje
Izvor:
http://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Popovo_Polje.JPG
ZAKLJUAK
Na teritoriji Bosne i Hercegovine razvijena je krako koroziona
morfoskulptura na krenjako dolomitnim supstratima, sa svim oblicima
koji se mogu javiti u kru, a mogu biti nadzemni i podzemni. Pored
reljefnih raznolikosti i reljefnog kontrasta koji je prisutan samo
na teritoriji Bosne i Hercegovine kraka polja, posebnu dimenziju
pejzaima ovih polja daju i ekosistemi obradivih povrina oko kojih
su se i javila vea naselja. Diverzitet klime, geomorfolokih
fenomena i tipova zemljita, djelovao je kao ekoloki faktor u
nastangu bogatog i raznovrsnog biljnog i ivotinjskog svijeta.
Brojni endemi i relikti sa stanitem na ovim krakim poljima ulaze u
strukturu specifinih ekosistema ovog podruja.
2
