1

KRATKA ISTORIJA GRADASTARI VEK

Klasičan stari vek- GRČKA I RIM

2

STARA GRČKA

Izuzetan značaj gradova u kulturnom i društvenom životu antičke GrčkeGrad se rešava PLANSKI kao prostorno – umetnička celinaPlanska izgradnja je zasnovana na određenim principima i umetničkim shvatanjima Jedinstvo urbanističke i arhitektonske delatnostiAkropolj i agora –(tvrđava i trg) glavni kulturni i društveni centar , odnosno poslovni i politički centargrčkog grada

današnji izgled Knosos na Kritu

Imaju karakter samostalnih političkih i ekonomskih celina –’’gradovi države’’Najčešće su locirani na uzvišenjima koja su dobro zaštićena od napadaNepravilan plan gradaTrase ulica prilagođene su terenu

U najranijem dobu antičke Grčke (2000 - 1200 pre.n.e.) stvara se egejska ili prehelenistička kultura. Predstavnici: Krit, Mikena (kontinentalna Grčka)Troja (Mala Azija)

4

Knosos - rekonstrukcija

ser Artur Evans

6

7

8

MIKENA

Rekonstrukcija

i avionski

snimak

Lavlja vrata

9

Hajnrih Šliman

10

11

Agamemnonova maska

KLASIČNI PERIOD –faktori koji su uticali na razvoj urbanizma i izgradnju gradova

Nadmoćnost Atine nad ostalim grčkim državama

Privredni razvoj zemlje -vojna i ekonomska sila

Društveno uređenje Atine -razvoj i jačanje demokratije

Razvoj opšte kulture,nauke, arhitekture i umetnosti

12Atinska država, 490.g.p.n.e.

13

Podela gradske teritorije na tri funkcionalne zone: •Zona svetilišta•Zona društvenog i kulturnog centra•Zona stanovanja Celokupna urbanistička delatnost se zasniva na teoretskim i filozofskim osnovama i učenjima Pitagora i njegovo tumačenje značaja matematičkih odnosa i proporcija u čovekovom okruženju

Za vreme Perikla izgrađuje se AKROPOLJ – izvanredno značajna prostorno-arhitektonska kompozicijaKompozicija AKROPOLJA se zasniva na čvrstom i organskom povezivanju arhitekture sa prirodnim masivom brega

14

ATINA

Gradovi klasične Grčke –Plan AKROPOLJA

15

16

17

DORSKI stilski red- PARTENON

Stub je sastavljan od cilindričnih tambura, čija je površina bila ižljebljena kanelurama. Stub se sužava na gore. Mesto oko središnjeg dela stuba -ENTAZIS. Kapitel dorskog stuba, kao celina ima okruglasti jastuk-ehinus,a ispod njega vrat, ukrašen nizom urezanih prstenova.

arhitekte IKTIN i KALIKRAT

To help protect your privacy, PowerPoint prevented this external picture from being automatically downloaded. To download and display this picture, click Options in the Message Bar, and then click Enable external content.

18

Zlatni presek

19

JONSKI stilski red- EREHTEJON

Stablo jonskog stuba je više i vitkije od dorskogstuba i stoji na ukrašenoj okrugloj stopi. Ononema entazisa, a broj kanelura je veći.Kapitelima svih ovih tipova zajednicka jetraka-VOLUTA, čiji se krajevi savijaju u uvojkekoji prelaze širinu stabla stuba.Posebna vrstastuba na Erehtejonu – KARIJATIDE

arhitekte Filoklo i Arhiloh

20

21

KORINTSKI stilski red-hram OLIMPEJONRaskošan i kitnjast po svojim dekorativnim elementima, ali i najmanje prilagodjen ukusu grčkog duha, korintski stil se javlja kao poslednji i preuzimaju ga Rimljani

22

GRČKI GRAD je temelj konstituisanja evropskoga gradaOsmišljeni urbanizam grčkog grada nastao je iz:‐ estetske kompozicije‐ komunalnoga uređenja‐ društvenog uređenja‐ utemeljen na pravilima racionalnosti‐ potstican filozofskim idejama

- PLATON (427.‐347. g.p.n.e.) ‐ razmatra ideju IDEALNOG KRUŽNOG GRADA ‐ ATLANTIDA. Grad proizvođača i ratnika pod upravom filozofa. 20‐25000 stanovnika – grad dovoljno brojan radi obrane, a dovoljno mali da se građani poznaju. U središtu grada svetište/temenos sa hramom, skulpturama, fontanama, ribnjacima. Gradski centar s javnim zgradama. Okolo središta je stanovanje i poljoprivredne površine - ARISTOTEL (384.‐322.g.p.n.e.) U svojim raspravama govori o odbrani, higijeni i prometu, ističe prednost arhajskoga grada u ratnim uslovima kada postaje lavirint za neprijatelje. Govori o funkcionalnom zoniranju grada ‐ sakralno‐upravnegrađevine u blizini agore, trgovačke građevine na rubu grada (jednostavna snabdevanje). Veličina grada zavisi o mogućnostima prehranjivanja stanovnika.

Gradovi klasične Grčke –ATINA / AKROPOLJ

23Akropolj danas

RIMSKA IMPERIJA

24

GLAVNI GRADOVI EVROPSKIH

DRŽAVA I

MILIONSKI CENTRI:

Roma (Rim) Lutetia Parisiorum (Pariz) Vindobona (Beč) Constantinopolis (Istambul) Alexandria (Aleksandrija) Genua (Đenova) Colonia Agrippinensis (Keln) Massilia (Marsej)

UPRAVNI, VOJNI i SAOBRAĆAJNI

CENTRI NA TERITORIJI BIVŠE JUGOSLAVIJE:

• Singidunum (Beograd)

• Sirmium (S. Mitrovica)

• Horeum Margi (Ćuprija, najveći grad Gornje Mezije 6 vekova)

• Naissus (Niš)

• Scupi (Skopje)

• Emona (Ljubljana)

• Pola (Pula)

25

FUNKCIJE GRADOVA RIMSKOJ IMPERIJI

26

“Arhitekta mora da bude pismen, vešt u crtanju, i dobar poznavalac geometrije, da dobro poznaje istoriju, da je marljivo slušao filozofe, upoznao muziku da nije neznalica ni u medicini, da se razume u pravna pitanja i da ima znanja iz astrologije i o nebeskim znacima. Arhitektura se sastoji iz reda, rasporeda, simetrija, primerna oblika i ekonomije “

«Deset knjiga o arhitekturi», Markus Vitruvijus Pollio(De architectura libri decem)

1. Uvod - školovanje arhitekata, podela arhitekata, osnivanje gradova2. Građevni materijali + konstrukcija zidova3. Tipovi vrste hramova4. Nastanak jonskog i korintskog hrama, uvodi temu značenja (forme)5. Javne zgrade - forum, bazilika, teatar...6. Privatna stambena arhitektura - prostori rimske kuće, grčka kuća7. Završni radovi8. Voda i vodovod9. Gradnja sunčanih satova10.O građevinskoj i vojnoj mehanizaciji

27

URBANISTIČKA DELATNOST U RIMSKOJ IMPERIJI

Urbanistička delatnost zasnivala se na: Izrazito ratno-osvajačkom karakteru države koja se stalno

širila osvojenim provincijama Potrebi učvršćenja rimske državne uprave putem

osnivanja upravnih i administrativnih centara po provincijama

Sprovođenju urbanističke politike i stvaranju sistema planski izgrađenih naselja

Sprovođenju tipizacije sadržine i strukture vojnih logora (kastruma) radi njihove brže i ekonomičnije izgradnje u svim delovima imperije

28

29

Urbanizam i urbana civilizacija u Rimu dostižu vrlo visok tehnički standard pri gradnji gradskog zida, vrata, mostova, ulica, kanala i vodovoda (gradnja velikim kamenim blokovima, svodovi).

Dve ulice su osovine grada-Cardo (sever-jug) i decumanus ( istok-zapad) dele grad u jednakomerne četvrti, te određuju mesta gradskih vrata. U središtu grada kružna žrtvena jama (mundus) uspostavlja vezu spodzemljem (vertikalna osa).Osnova grada pravilna –kvadrat ili pravougaonik

30

JAVNE GRAĐEVINE RIMSKOGA GRADA- terme - u sklopu termi-vežbaonice, biblioteke, trgovine, vrtovi- basilike - tržnica, sudnica- teatri - odeum – muzičke dvorana- stadion - templum - hram- amfiteatar/arena - borilište-cirkus - trkalište za konje i kola (Circus Maximus u Rimu), Koloseum

Rekonstrukcija centra starog Rima Na ovoj slici se vide sve vrstegrađevinskih poduhvata starih Rimljana. Najočitije su monumentalnegrađevine, ali nije za zanemariti i fortifikacijski akvadukt, te brojne palate.Naravno sve ih spajaju brojne ulice i široki forumi. U sredini se vidi ikompleks Forum Romanum levo od Koloseuma, a sastoji se od nizatrgova (Forum Julium, Nervin, Mirin, Augustov i Trajanov forum) spojenihu jedinstven kompleks.

32Rimski forum

Rimski forum

33Saturnov hram Kastorov hram Bazilika Julija

JAVNI PROSTORI - kapitol (na uzvišenju sa hramovima, povezan sa forumom)- forum (gradski trg)

34

Rimski forum- rekonstrukcija

35

Koloseum

36

37

U amfiteatru Koloseum prikazana je puna zrelost i monumentalnost rimske arhitekture. Sagradili su ga carevi Flavijevci VESPAZIJAN i TIT; dimenzije amfiteatra su: dužina 187,75, širina 155,60m,visina 50,75 m. Kapacitet oko 50.000 gledalaca. Oval arene, oko49x79,35 m sastavljen je od segmenata kruga. Površina za predstave počiva na podzemnoj etaži dubokoj 7x12 m s hodnicima,rampama, stepeništem, kavezima, odajama i arsenalom za tehničku opremu

38

StanovanjeProblem povezivanja praktičnih potreba stambene kuće skonstrukcijom racionalne drvene gradnje, rešen je u kući s atrijumom,koja je najzastupljenija kao vid porodičnog stanovanja.Na uzdužnim stranama nalaze se male spavaonice, a na prednjoji zadnjoj strani veće stambene i zajedničke prostorije. Uski prolazvodi u vrt.

Rimljani su shvatili etrurski polukružni luk i koristili sve njegove sposobnosti.Rotacijom polukružnog luka za 360º stvara se kupola (najpoznatija je kupolaPanteona - 43,60 m). Sve ove rimske konstrukcije izvedene su zahvaljujući jednom od najvećih dostignuća rimske civilizacije, a to je cementum, oko 4. st. pne..

40Inženjerske konstrukcije - akvadukti

41