1. Pojam i predmet kriminalistike2. Sistem kriminalistike 3. Naučni praktični karakter kriminalistike4. Način saznanja za KD-a i učinioce5. Planiranje kriminalističke djelatnosti6. Indicije7. Vrste indicija8. Zlatna pitanja kriminalistike9. Kriminalističke verzije10. Planiranje kriminalističkih verzija11. Provjeravanje kriminalističkih verzija12. Kriminalističke operativne evidencije13. Utvrđivanje identiteta14. Kriminalistički aspekti legitimisanja15. Kriminalističko obavještajna djelatnost 16. Kriminalistička provjera17. Kriminalistička kontrola 18. Racija 19. Dresirani psi u suzbijanji kriminaliteta20. Kriminalističko praćenje21. Zasjeda22. Potražna djelatnost 23. Kriminalističko forenzička obrada mjesta zločina 24. Uviđaj25. Rekonstrukcija događaja26. Kriminalistički eksperiment27. Vještačenje28. Kriminalistička vještačenja 29. Lišenje slobode 30. Taktika pretresanja stanova i drugih prostorija31. Taktika pribavljanja ličnih dokaza32. Psihološka osnova iskaza lica33. Priprema informativnog razgovora sa licima34. Taktika informativnog razgovora sa oštećenim - žrtvom35. Taktika informativnog razgovora sa svjedokom36. Taktika informativnog razgovora sa osumnjičenim37. Krivično procesni aspekti informativnog razgovorima sa licima38. Simptomatska slika osumnjičenog39. Alibi40. Kriminalistička upotreba poligrafa41. . Kriminalističke karakteristike prepoznavanja lica42. Suočenje43. Prijavljivanje krivičnog djela

44. Otkrivanje, razjašnjavanje KD i razotkrivanje učinioca45. Kriminalistička istraga – obrada46. Saradnja policije i tužilaštva u istrazi47. Kriminalistički sadržaj izvještaja o preduzetim mjerama i radnjama48. Savremene tendencije kriminalistike49. Načela kriminalistike 

1. Pojam i predmet kriminalistikeKriminalistika je naučna disciplina koja sistematski istražuje i primjenjuje naučne i na iskustvu zasnovane metode i sredstva u otkrivanju i razjašnjavanju pojava KD i utvrđivanja njihovih počinitelja. To je nauka, koja se bavi izučavanjem strategije, taktike, metodike i tehnike otkrivanja, suzbijanja i prevencije kriminaliteta na nivou pojedinog KD i pojave u cjelini. Tri osnovna zadatka kriminalistike su: gnoseološki (spoznaja zakonomjernosti), konstruktivni (pronalazi nove metode strategijskog i taktičkog postupanja i usavršavanje tehničkih sredstava) i komunikativni (prenos naučnih rezultatapraktičarima, građanima, studentima...).Predmet kriminalistike je:-- otkrivanje, istraživanje i proučavanje zakonomjernosti nastanka, trajnosti, prikupljanja ispitivanja i korištenja operativnih i dokaznih informacija o KD i učiniocu KD-- proučavanje sadržajnu, spoznajnu stranu operativne, istražne i sudske prakse-- izučavanje, analiza i uopštavanje delikventske prakse, kako bi se uočile opšte i tipične zakonomjernosti -- izučavanje primjene, u praksi postojećih kriminalističko- strategijskih, preventivnih, taktičkih mjera i tehničkih sredstava (npr. alarmni sistemi...)-- utvrđivanje zakonomjernosti i međusobno dejstvo materijalnih objekata, kao i fizičko djelovanje ljudi (uzajamne radnje i odnosi učinioca i žrtve; uzajamne radnje i odnosi učinioca i svjedoka; uzajamne radnje i odnosi učinioca i državnih službenika; uzajamne radnje i odnosi svjedoka i državnih službenika i međusobni odnosi institucija, koje primjenjuju kriminalistiku).

2. Sistem kriminalistike Kriminalistiku tvore sledeće tematske cjeline:● Kriminalistička tehnika – proučava, razvija i iz tehničkih i prirodnih nauka preuzima najpodesnija sredstva koja služe za pronalaženje, obezbjeđenje, fiksiranje i ispitivanje tragova KD (npr. mikroskopi, fotografske tehnike...); za formiranje baza podataka (o učiniocima, o KD, sredstvima izvršenja...), kao i za sprečavanje izvršenja i prevenciju KD (npr. alarmi, video nadzor...).

● Kriminalistička taktika – se bavi oblicima u kojima se mogu pojaviti KD, motivima i ciljevima njihovog izvršavanja (kriminalna, delikventska tehnika i taktika); stručnim znanjima, vještinama, običajima, shvatanjima, načinom života i psihologijom izvršioca KD (kriminalistička fenomenologija); usavršava sva ona pravila i radne metode, koje služe za otkrivanje i razjašnjavanje izvršenih i budućih KD, a nisu tehničke prirode i organski povezuje taktičke i tehničke načine rada.● Kriminalistička metodika – to je disciplina kriminalistike, koja istražuje i proučava specifičnosti, tj. ono što je važeće samo za otkrivanje, istraživanje i razjašnjavanje određene vrste KD. Npr. specifičnosti vršenja uviđaja kod saobraćajnih nesreća...● Kriminalistička strategija – zbog razvoja kriminaliteta, došlo je do potrebe kriminalističke prevencije. Kriminalistička strategija je stvaranje koncepta kriminalističkih mjera i programa sa ciljem postizanjaefikasnog otkrivanja, razjašnjavanja i sprečavanja KD. Dijeli se na: -- opštu KS – formiranje, unapređenje i metode suzbijanja (stavljanje pod kontrolu) i prevencije kriminaliteta u cjelini. -- posebne KS - formiranje, unapređenje i metode suzbijanja (stavljanje pod kontrolu) i prevencije pojedinih vrsta KD. -- specijalne KS – strategija implementacije i optimiziranja pojedinih kriminalističkih mjera.

3. Naučni praktični karakter kriminalistikeKriminalistika - kao praktična disciplina – ima dvije osnovne karakteristike:-- realizuje se skoro isključivo u praksi policije. To je neophodna djelatnost kod otkrivanja delikta i učinioca i kod potpunog rasvjetljavanja događaja. -- ispoljava se postdeliktno, tj.posle izvršenja KD. Ovo je nedostatak kriminalistike, jer je na ovaj način kriminalistika ograničena, tj. može se postaviti pitanje postoji li preventivna kriminalistika.Preventivna kriminalistika je usmjerena ka sistematskom istraživanju mjera kojima se sprečava počinjenje krivičnih djela. Kriminalistika – kao naučna disciplina – mora se posmatrati u odnosu i u sadejstvu sa drugim naukama, koje za predmet imaju kriminalitet (krivično pravo, materijalno i procesno, kriminologija, penologija, viktimologija, sudska medicina, kriminalna politika...). To je nauka, koja se bavi izučavanjem strategije, taktike, metodike i tehnike otkrivanja, suzbijanja i prevencije kriminaliteta na nivou pojedinog KD i pojave u cjelini.

Kriminalistika sistematski istražuje naučna i iskustvena pravila iz prirodnih, društvenih i tehničkih nauka i sjedinjuje ih u području svojih istraživanja. - neki autori joj ne priznaju status samostalne naučne discipline i njena istraživanja ne uzimaju kao posebne tematske cjeline.- neki autori joj priznaju status samostalne naučne discipline, ali se prema njoj kao cjelini odnose suzdržano- neki autori smatraju da kriminalistika ispunjava sve uslove da bude samostalna naučna disciplinaČinjenice koje kriminalistici daju atribut nauke su:1. poseban predmet izučavanja i istraživanja2. specifičan pristup procesu kriminalističko-pravnog istraživanja3. posebne jedinstvene metode istraživanja

4. Način saznanja za KD-a i učinioceNačin saznanja za KD i izvršioca■ aktivnosti organa unutrašnjih poslova – formiranje ekspertnih grupa za praćenje i analizu pojedinih formi kriminaliteta. Na osnovu analiza se dobijaju bitni podaci: pogodne lokacije za izvršenje KD; potencijalne žrtve, kategorije potencijalnih delikvenata...Na osnovu ovih podataka se prave specijalni programi prevencije (saradnja sa građanima, rad u lokalnoj zajednici), kontrole i nadzora (punktovi, kontrola pojedinaca, racije, zasjede...). Na osnovu ovakve aktivnosti često se počinioci KD zatiču pri samom izvršenju KD.Organi unutrašnjih poslova u svojim aktivnostima se koriste:a) informantima – lica, koja daju obavještenja o učinjenim KD, za koja su slučajno ili prirodno saznali zahvaljujući svojoj profesiji ili drugim kontaktima sa pojedinim licima iz kriminalnih sreduina (npr. taksisti, portiri...).b) informatorima – lica iz kriminalne sredine, koja daju obavještenja o učinjenim KD. -- pouzdanici – duže vremena potajno šalju informacije/neporočna lica, kojima policija vjeruje -- vigilanti – lica, koja pripadaju kriminalnoj sredini i koja obavještavaju policiju o krivičnim aktivnostima svojih kriminalnih saradnika. -- agenti provokatori – lica koja pripadaju policiji i ubačeni su u kriminalnu sredinu. Naše zakonodavstvo zabranjuje korištenje agenata provokatora. ■ javno pogovaranje – prenošenje glasina da je izvršeno neko KD ili da je određeno lice učinitelj nekog KD. Npr. da neki ljekar prima mito... Javno pogovaranje može biti tačno i netačno.

■ iz sredstava javnog informisanja – Npr. oglasne rubrike u kojima se često prodaju ukradene stvari... ■ prijave 1. samoprijava – lice samo sebe prijavljuje za izvršenje KD. Mogu biti istinite (KD je izvršeno u afektu, iz nehata, iz strasti pa se učinilac pokajao); lažne (npr. plemeniti cilj – otac štiti sina;) i nesvjesno neistinite (lice prijavi sebe za KD za koje pogrešno misli da je izvršilo).2. anonimna (bez potpisa) i pseudonimna (lažni potpis)3. prijava oštećenog i drugih svjedoka 4. prijava državnih, privrednih i društvenih subjekata - Npr. razne inspekcijske ili carinske službe, zdravstvene ustanove, finansijska policija...

5. Planiranje kriminalističke djelatnostiU XX vijeku je napušten koncept reaktivnog pristupa kriminalitetu i počela se razvijati proaktivna strategija suprostavljanja kriminalitetu, koja podrazumjeva njegovo sistematsko i cjelovito analiziranje i suzbijanje. Strategijsko planiranje podrazumjeva globalan pristup u okviru kojeg se analiziraju pojedine vrste kriminala i kriminalitet u cjelini, uslovi i uzroci koji ih produkuju, pojedini tipovi kriminalaca kao i postojeće mjere njegove kontrole i suzbijanja, kako bi se uočile opšte zakonomjernosti, tendencije u okviru pojedinih formi kriminalaca kao i sistemske slabosti u organizaciji i sprovođenju kriminalističke djelatnosti sa ciljem otklanjanja, iznalaženja novih preventivnih rješenja, povećavanja efikasnosti suzbijanja, otkrivanja i dokazivanja KD. Strategijsko planiranje se usmjerava prema određenim tipovima kriminala i ka licima koja se bave kontinuirano kriminalitetom. Osnovu SP čini kriminalističko-strategijska analiza, koju vrše ekspertni timovi.Taktičko planiranje predstavlja sistem standarizovanih metoda i ciljno usmjerenih postupaka otkrivanja i razrješavanja krivičnih događaja, sprovođenjem analize činjeničnog stanja, postavljanjem i provjeravanjem verzija u pogledu spornih okolnosti kako bi se prikupili i obezbjedili dokazi o postojanju KD i učešću određenog lica u njihovom izvršenju. To je razjašnjavanje konkretnih slučajeva izvršenih KD. TP ima dva nivoa: a) planiranje kriminalističke djelatnosti u cjelini i b) planiranje pojedinih kriminalističkih radnji. Načela na kojima se zasniva TP su:

- konkretnost planiranje – konkretno: određivanje ciljeva, zadataka planiranja, određivanje načina rješavanja zadataka, konkretno određivanje stručnjaka koje treba angažovati...- individualnost planiranja – za svako djelo će se praviti plan operativne i sudske djelatnosti- dinamičnost planiranja – korigovanje i dograđivanje plana sa pronalaskom novih činjenica

6. IndicijeIndicije su činjenice koje pobuđuju sumnju, tj. činjenice koje ukazuju na postojanje KD, na vezu između KD i nekog lica, na osnovu kojih se može sa manjom ili većom vjerovatnoćom zaključiti da li je KD izvršeno ili nije, kakva je veza između određenog lica i KD, kao i na druge okolnosti značajne za razjašnjavanje krivične stvari. Indicije se prikupljaju svim operativno-taktičkim radnjama (npr. razgovor sa građanima, korištenjem psa tragača...) i radnjama dokazivanja (vještačenje, pretres...).

7. Vrste indicija► Prema okolnostima na koje usmjeravaju kriminalističku djelatnost:-- indicije koje ukazuju na postojanje KD-- indicije koje ukazuju na mogućeg izvršioca► Po svojoj prirodi:--- materijalne – predmeti i tragovi KD--- psihičke – promjene u ponašanju izvršioca, kao i lica koja imaju bilo kakvu vezu sa KD--- moralne – temelje se na procjeni karaktera osumnjičenog ili okrivljenog► Po vremenu nastanka:- indicije koje su nastale prije izvršenja KD – moralna sposobnost za izvršenje KD; motiv KD kao indicija; ispoljavanje volje za izvršenje KD; sumnjivo ponašanje; ranije kazne; tjelesna i duševna svojstva podobna za izvršenje KD.- indicije koje se ispoljavaju u momentu izvršenja KD – prisutnost na licu mjesta; posjed sredstava i oruđa KD; karakter koji je izvršilac ispoljio u momentu izvršenja KD; učestvovanje u izvršenju KD...- indicije koje su nastale posle izvršenja KD – tragovi KD na izvršioci; učestvovanje u djelu; koristi od krivičnog djela; psihičko dejstvo KD na učinioca; sumnjivo ponašanje i loše pravdanje.► Po vrijednosti koje imaju u kriminalističkoj djelatnosti:

-- indicije kao orjentaciono-eliminacijske činjenice – nemaju dokaznu snagu ali usmjeravaju kriminalističku djelatnost u određenim pravcima-- indicije sa dokaznom snagom – prikupljaju se u sudskom postupku i imaju snagu dokaza. Indicijalni dokaz je sastavljen dokaz od svih indicija koje zajedno treba da čine cjelovito objašnjenje čitavog krivičnog događaja.

8. Zlatna pitanja kriminalistikeAko se dobije odgovor na sledeća pitanja – istina je utvrđena: Šta se desilo? – da li u konkretnom slučaju postoji KD, prekršaj, disciplinski prestup ili zades Ko je izvršilac? – ako izvršilac nije poznat sastavlja se indicijalna lista na osnovu indicijalne metode Kada je izvršeno? – ako se zna tačno vrijeme mogu se provjeravati alibiji osimnjičenih lica Gdje je izvršeno? – ustanovljava se lice mjesta Kako je izvršeno? – način izvršenja KD (bitno zbog specifičnosti ličnosti učinioca) Čime je izvršeno? – sredstvo izvršenja (oruđe iz zanimanja, hobija...) S kime je izvršeno? - verzija o saučesnicima Zašto je izvršeno? – objašnjava moguće motive izvršioca Koga ili što? – ukazujena objekat napada.

9. Kriminalističke verzijeKV je jedno od više mogućih tumačenja nekog događaja ili činjenice. To je sud za koji se uzima da je istinit. Verzije su misaone rekonstrukcije mogućih načina izvršenja KD ili objašnjenja značenja pojedinih činjenica, i one upućuju kriminalistu gdje i koje dokaze treba tražiti. Treba uvijek planirati više verzija, odn. postaviti sve moguće verzije nekog krivičnog događaja. Pri sastavljanju verzija treba koristiti timski rad. subjekti koji postavljaju verzije su: primarni (ovlašćena lica unutrašnjih poslova; tužilac i sudija u glavnom pretresu) i subjektivni (osumnjičeni i njegov branilac; svjedok; vještak).Dijele se:■ po opsegu, tj. krugu objašnjavanih činjenica:-- opšte – obuhvaćaju krivični događaj u cjelini-- posebne – pretpostavke o subjektu, subjektivnoj strani, objektu i objektivnoj strani KD

-- pojedinačne – pretpostavke o pojedinačnim činjenicama iz theme probandi i dokaznim činjenicama■ po vremenu u koje spada pretpostavljena okolnost:-- retrospektivne – objašnjavaju krivični događaj iz prošlosti u cjelini ili u pojedinim činjenicama -- prognozne – odnose se na činjenice koje treba provjeriti u budućoj kriminalističkoj djelatnosti■ u pogledu međusobne saglasnosti:-- podudarne – saglasne su i dopunjuju se u okviru jedne opšte verzije-- konkurirajuće – međusobno se isključuju i pripadaju različitim opštim verzijama■ u odnosu na subjekte koji ih postavljaju-- operativne – ovlašćena lica unutrašnjih poslova-- istražne – tužilac u istrazi-- verzije sa glavnog pretresa – predsjednik i članovi vijeća za vrijeme planiranja i odvijanja gl. pretresa-- ekspertizne – u toku vještačenja■ prema predmetu dokazivanja:-- verzije optužbe-- verzije odbrane

10. Planiranje kriminalističkih verzijaPlaniranje kriminalističkih verzija je organizovana i usmjerena djelatnost operativnih radnika u cilju predviđanja svih relevantnih činjenica i okolnosti, koje je neophodno razjasniti u konkretnom događaju. 1. verzije moraju biti zasnovane na provjerenim i utvrđenim indicijama. verzije se nemogu zasnovati na opštoj sumnji, jer bi to dovelo do sumnjanja u sve i svašta. Tek kad nastupi osnova sumnje mogu se preduzeti određene mjere i radnje,tj. narediti sprovođenje istrage.2. broj planiranih verzija obrnuto je srazmjeran broju i kvalitetu raspoloživih indicija. Što je operativnom radniku poznato više činjenica, što su one od višeg krivično-pravnog značaja, što je jasnije koji su njegovi uzroci, to je potrebno planiranje manjeg broja operativnih verzija i obrnuto.

3. posebne verzije moraju biti saglasne sa opštim verzijama. Pretpostavke o neposrednim i posrednim dokazima nazivaju se posebnim verzijama. One moraju biti u skladu sa opštom verzijom; tj. sa verzijom o predmetu dokazivanja.4. podaci (činjenice) na kojima se zasnivaju verzije ne smiju da protivrječe jedni drugima. 5. u kriminalističkoj obradi planiraju se najmanje dvije verzije. Npr. osumnjičeni je kriv i nevin; postoji ili nepostoji krivično djelo...6. po pravilu se planiraju sve vjerovatne, ali i moguće verzije. Za planiranje svake verzije mora postojati neki osnov u činjenicama.7. otkrivanje novih činjenica u vezi sa KD zahtjeva i planiranje novih verzija.

11. Provjeravanje kriminalističkih verzijaTo je cjelokupnost misaonih i praktičnih radnji usmjerenih na potvrđivanje, odn. opovrgavanje verzija. Faze u provjeri KV su:→ analiza kriminalističke verzije – izvođenje misaone posljedice svake verzije (određivanje koji i kakvi tragovi mogu ili moraju biti ako je dotična verzija tačna); utvrđivanje-planiranje praktičnih radnji koje je potrebno preduzeti kako bi se utvrdilo da li misaono izvedene posljedice postoje pronalaženjem/nepronalaženjem dokaza uvezi njih i određivanje redoslijeda, mjesta i rokova preduzimanja planiranih praktičnih radnji→ praktična provjera verzije – neposredna provjera (izvođenje kosekvenci i njihovo provjeravanje u stvarnosti) ili posredna provjera (negiranje svih verzija osim jedne koja se smatra tačnom).1. sve postavljene verzije se provjeravaju paralelno a ne po redoslijedu. 2. eliminacija jedne verzije pojačava vjerovatnost druge verzije. 3. međusobna konkurencija verzija rezultira eliminisanjem verzija koje nemaju argumenata za dalje postojanje. 4. eliminacija svih planiranih verzija označava nepravilnost u njihovom planiranju. 5. eliminacija svih postavljenih verzija izuzev jedne, treba da znači da se ta verzija transformiše u izvjesnost – istinu.

12. Kriminalističke operativne evidencijeKE predstavljaju planirano i organizovano prikupljanje, bilježenje i obradu podataka o izvršenim i pripremanim KD, izvršiocima, predmetima i tragovima KD, kao i o kriminalističkim radnjama i mjerama, koje su od značaja za otkrivanje i razjašnjavanje krivičnih djela, otkrivanje izvršilaca, njihovu identifikaciju i uopšte

za preduzimanje preventivnih kriminalističkih mjera, za sprečavanje vršenja novih KD od strane evidentiranih izvršilaca.Dijele se na:● opšte evidencije – opšta azbučna kartoteka, dosije za lica, evidencija određenih kriterijuma potencijalnih učinilaca KD, album fotografija, evidencija nadimaka, monodaktiloskopska zbirka (otisci prstiju), kaznena evidencija i evidencija prekršaja. ● modis operandi evidencije (MOS) – evidencija KD sa nepoznatim učiniocem, evidencija ukradenih i nestalih stvari i evidencija oštećenih● ostale evidencije – evidencija nestalih lica i neidentifikovanih leševa, evidencija objekata, evidencija događaja, dosijei akcija.

13. Utvrđivanje identitetaUI je utvrđivanje bitnih svojstava jednog lica po kojima se ono razlikuje od drugog lica. Ta svojstva su: pravna svojstva - promjenjiva su u toku života (lično ime, prezime i ime oca i majke, državljanstvo, bračno stanje, prebivalište...) faktička svojstva – nepromjenjiva su (datum rođenja, mjesto rođenja, nacionalnost i matični broj) fizička svojstva (pol, tjelesna svojstva, lični opis, otisci prstiju...)UI se vrši obavezno u sledećim slučajevima:→ kod lišavanja slobode→ lice za koje se podnosi izvještraj→ u odnosu na naše državljane kada ih strane službe deportuju→ u odnosu na strane državljane koje izvrše KD za koje se gone po službenoj dužnosti ili ako je protiv njih izrečena zaštitna mjera protjerivanja iz zemlje→ kada lice uskraćuje davanje podataka o svom identitetu ili daje lažne podatke o sebi→ kada postoji sumnja da je lična isprava falsifikovana→ u odnosu na lice koje zbog psihofizičkih nedostataka nije u stanju da o sebi pruži podatke, a ne posjedujelične isprave→ identitet se obavezno utvrđuje u odnosu na leš čiji identitet nije poznat. Najpoznatiji načini UI su: pomoću papilarnih linija, tj. otisaka prstiju (papilarne linije su reljefne šate na prstima, dlanovima i stopalima; metod je daktiloskopija; ); pomoću ličnog opisa; pomoću zuba; pomoću albuma fotografija....

14. Kriminalistički aspekti legitimisanja

15. Kriminalističko obavještajna djelatnost KOD je prikupljanje informacija, koje su od izuzetnog značaja za sprečavanje, otkrivanje i prijavljivanje KD i učinioca. U užem smislu, to su izjave lica date organu unutrašnjih poslova u neformalnom postupku u vezi sa konkretnom krivičnom stvari. U širem smislu, to su sva saznanja do kojih organi unutrašnjih poslova dolaze preduzimanjem operativno-taktičkih mjera i radnji. Prikupljanje informacija ima različite ciljeve:-- obezbjeđivanje materijalnih i ličnih dokaza prema konkretnom KD-- stvaranje povoljnih mogućnosti za suzbijanje i sprečavanje kriminaliteta (o kriminalnom organizovanju; o metodama rada kriminalaca...)-- strateško obavještavanje (o tendencijama i analizama kriminaliteta...)

16. Kriminalistička provjeraKP je opšta operativno-taktička mjera i radnja čiji je zadatak da utvrdi istinitost (osnovanost) prikupljenih činjenica, koje ukazuju na određeno KD ili učinioca, ili druge okolnosti značajne za rasvjetljavanje KD ili određene kriminalne djelatnosti. Podjele provjera:► policijski organi provjere vrše na: - sopstvenu inicijativu – odnose se na osnovu sumnje, indicije ili saznanja do kojih su ovi organi došli vlastitim angažovanjem, neposrednim zapažanjem, na osnovu prijava građana ili privrednih organizacija... - zahtjev drugih organa – kod saradnje između pojedinih organa. Zahtjev za provjeru mogu uputiti: organi pravosuđa, vojni organi,predstavnički organi društveno političkih zajednica, tužilac...► prema predmetu provjere: -- provjera lica -- provjera objekata – to su objekti u kojima se najčešće vrše KD ili ispoljavaju socijalno-patološke pojave► prema načinu vršenja provjere: --- otvorene (javne) --- konspirativne (tajne)

17. Kriminalistička kontrola

KK se sastoji u nadziranju određenih kriminalnih sredina i kriminogenih objekata, kao i događaja u njima, aktivnosti pojedinih kriminalaca (prvenstveno povratnika), uočavanje pojedinih kriminogenih faktora i uopšte, asocijalnih i antisocijalnih ponašanja. KK se preduzima ne samo prema kriminalnim, već i socijalno-patološkim sredinama, kao i u situacijama koje nose samo mogućnost kriminalnog ispoljavanja (npr. poplave, požari velikih razmjera...).Ukoliko se KK otkriju prve osnove sumnje u odnosu na određeno KD, odn. određeno lice kao izvršioca, u tom slučaju se KK transformiše u kriminalističku obradu.

18. Racija Racija je ograničavanje kretanja lica na određenom prostoru, koje se sastoji u iznenadnom i istovremenom zatvaranju svih ulaza/izlaza radi vršenja kontrole i preduzimanja drugih radnji prema određenim licima u tom objektu ili prostoru od strane policajaca. Racija se sprovodi: da se pronađu lica za kojima se traga; da se utvrdi identitet lica koja su prisutna u objektu/prostoru; da se pronađu i oduzmu predmeti, tragovi KD; da se spriječi izvršenje planiranih KD.Racija se planira u tajnosti, nakon sprovedenog osmatranja,praćenja...

19. Dresirani psi u suzbijanji kriminaliteta● psi čuvari – dresirani su da pomažu čovjeku; da čuvaju objekte...● zaštitni ili odbrambeno-patrolni psi – dresirani su da pomagaju kod sprečavanja tuče; da štite patrolu; pomažu kod hapšenja i sprovođenja opasnih kriminalaca...● psi tragači – pronalaženje odbjeglih i skrivenih učinilaca KD; sakriveni ili odbačeni predmeti, sredstvo izvršenja, oružje; pronalaženje leševa...Identifikacija koju izvrši pas nema dokazni karakter već predstavlja isključivo orjentacionu indiciju. U pojedinim zemljama razvijena je kriminalistička odorologija – grana kriminalistike, koja se bavi konzervacijom mirisa sa lica mjesta dok se ne stvore uslovi za identifikaciju pomoću psa. Mirisi se konzerviraju tako što se specijalnim špricem uzima miris iz tla sa lica mjesta ili se pravi mirisni trag tako što se po tragu koji je ostavio učinilac postavlja specijalna bezmirisna tkanina koja upija mirise sa lica mjesta.

20. Kriminalističko praćenje

21. ZasjedaZasjeda je nepredvidiva i efikasna akcija u odnosu na lice zbog kojeg je postavljena. Služi za:- hvatanje učinilaca KD za kojima se traga- pronalaženje i hvatanje osuđenih lica, koja su pobjegla iz zatvora- da se otkrije, presretne, uhvati i savlada diverzantsko-teroristička grupa- lišavanje slobode lica koja se vraćaju sa izvršenja KD ili koja su pošla da izvrše KDDa bi se postigao uspjeh potrebno je a) prikupiti obavještenja da se utvrdi mogući pravac kretanja, odnosno vrijeme i mjesto nailaska kriminalca, b) dobro isplanirati zasjedu (vrijeme, mjesto, broj ovlaštenih lica, precizni zadaci za svako ovlašteno lice, sistem veze između ovlaštenih lica, naoružanje...).Zasjede se mogu formirati na različite načine – u obliku potkovice; jedna linija ili dvije paralelne linije; kružna zasjeda, stepenasta zasjeda... Zasjede se djele na:● obične zasjede – raspored policajaca je u obliku jedne linije ● dubinske zasjede - raspored policajaca je u obliku potkovice, makasa, polukruga... Po dužini trajanja se djele na:-- kratkoročne -- dugoročne

22. Potražna djelatnost PD predstavlja sistem operativno-taktičkih i tehničkih mjera i radnji, koje neposredno preduzimaju policijski organi s ciljem pronalaženja određenih lica ili predmeta koji jesu ili mogu biti u vezi sa KD, odn. radi potpunog utvrđivanja identiteta lica i leševa, ukoliko ga nije moguće utvrditi na drugi način. Npr. lica su u bjekstvu a nisu poznati boravište ili prebivalište; pronalaženje nestalih lica, koja su nestala usljed KD; pronalaženje predmeta koji su u vezi sa KD; utvrđuvanje identiteta kod neidetifikovanih leševa; pronalaženje nestalih duševnih bolesnika opasnih po okolinu; pronalaženje odbjegle djece ili maloljetnika...Potražna djelatnost se obustavlja poslije traganja koje je bilo uspješno – predmet je pronađen; utvrđen je identitet lica ili leša; utvrđena je adresa traženog lica...Potražna djelatnost se obustavlja po: isteku tri mjeseca (potrage unešene u jedinstvenu evidenciju sistema u Min. bezbjednosti BiH pokrenute redovnim ili vanrednim obavještenjem); po isteku 30 dana od raspisivanja (potražna djelatnost pokrenuta depešom); po isteku 5 godina (kod centralnih potjernica) i po isteku 3 godine (kod centralnih objava i raspisa o traganju).

Po području traganja razlikuju se:- lokalne – područje uže od teritorije policijske stanice, CJB ili policijske uprave- centralne – u traganje se uključuju svi policijski organi u državi- međunarodne – kada centralna potraga nije dala rezultate i kada se smatra da se predmet potrage nalazi van državnih granicaPotražni akti /mogu ih izdati sudovi, policijski organi ili drugi subjekti/ mogu biti:-- potjernice – to je potražni akt kojim se zahtjeva traganje u cilju pronalaženja, lišavanja i sprovođenja određenih lica. Zahtjev se predaje teritorijalno nadležnom policijskom organu. Kada se raspisuje međunarodna potjernica osim opštih podataka u potjernici, potrebna je i potvrda Ministarstva pravde, kojom se potvrđuje da će biti zatraženo predavanje lica ukoliko ono bude pronađeno u stranoj državi.-- objave – potražni akt, kojim se po zahtjevu nadležnih organa, policijski organi angažuju radi traganja s ciljem: pronalaženja odbjeglog lica; prikupljanje informacija radi indentifikovanja lica; prikupljanje podataka o predmetu povezanim sa KD i kod identifikacije leševa. Sadrži uputstvo kako treba postupiti u slučaju pronalaženja predmeta i kojem organu ga treba dostaviti.-- raspisi o traganju

23. Kriminalističko forenzička obrada mjesta zločina 1) obezbjeđenje lica mjesta – vrši ga uniformisana policija; sprečavaju promjene na LM i čuvaju predmete i tragove KD; zadržavaju i vrše informativno ispitivanje eventualnih svjedoka; obilježavaju LM vidljivim znakovima; sprečavaju požar ili eksploziju na LM; sačinjavaju službenu zabilješku; skiciraju ili fotografišu LM; 2) kada dođe ekipa za vršenje uviđaja vrši radnje informativnog karaktera – uzima informacije od ekipe koja je obezbjeđivala LM (podaci o preduzetim mjerama obezbjeđenja; o zapaženim tragovima; od koga su informacije pribavljene...) i od eventualnih svjedoka3) radnje organizaciono-pripremnog karaktera – ako je potreban pas tragač; ako je potrebna potjera...4) radnje orjentacionog karaktera – određuje se fiksna tačka od koje će se vršiti mjerenja; vremensko orjentisanje (kada će preuzeti potrebne radnje – npr. kad je noć ili slaba vidljivost)...5) statička faza uviđaja – opisuje se LM bez diranja predmeta i tragova KD; fotografisanje i skiciranje; na LM ulaze samo tužilac i kriminalistički tehničar;

misaona rekonstrukcija događaja i planiranje verzija; označavanje predmeta i tragova brojčanim oznakama; mjerenje između pojedinih predmeta i tragova...6) dinamička faza uviđaja – pomjeraju se predmeti i tragovi, detaljno se opisuju i analiziraju i onda se pakuju; traže se sledeći tragovi: otisci prstiju, tragovi obuće, tragovi krvi i drugi biološki tragovi; tragovi vatrenog oružja; tragovi oruđa; sredstva izvršenja KD; predmeti koje je izvršilac ostavio na licu mjesta...U dinamičkoj fazi - u LM ulaze i druga stručna lica; navodi se metoda i tehnička pomagala, kojima su tragovi pronađeni; pronalaze latentni tragovi (tragovi nevidljivi golim okom) pomoću specijalnih hemikalija ili praškova; vrši se mulažiranje tragova pomoću raznih smjesa (reljefni tragovi – npr. tragovi pneumatika na tlu...); pronalaženje i fiksiranje mikrotragova (npr. pomoću ljepljivih traka, usisavanje prašine...); fiksiranje odoroloških tragova (mirisni tragovi)...7) sastavljanje zapisnika sa uviđaja sa pratećom dokumentacijom (fotografije, skice, kasete iz diktafona...) – odmah poslije vršenja uviđaja; sadrži sve činjenice koje su utvrđene na mjestu događaja bez izjava građana i bez verzija; zapisnik se sastoji od uvodnog, opisnog i završnog dijela; uvodni dio – podaci o organu koji je vršio uviđaj, o KD, vrijeme početka i završetka uviđaja, imena lica koja su učestvovala u uviđaju; opisni dio – promjene nastale od momenta izvršenja KD do dolaska ekipe za vršenje uviđaja, podaci o vremenskim uslovima, geografski položaj i izgled LM, opis predmeta i tragova KD, međusobni odnos predmeta i tragova KD,navedeno je koje su radnje, metode i kriminalističko-tehnička sredstava primjenjena; završni dio – napomene učesnika uviđaja i potpisi.

24. UviđajUviđaj je radnja dokazivanja, koja se sastoji od neposrednog opažanja promjena na licu mjesta krivičnog događaja, koje preduzima ovlašćeni organ, tj. uviđaj je sistem intelektualnih, realnih i instrumentalnih djelatnosti koje se primjenjuju na osnovu odredbi Zakona o krivičnom postupku uz primjenu kriminalističko-tehničkih i taktičkig metoda i sredstava, koji su usmjereni na pronalaženje, obezbjeđivanje od uništenja i fiksiranje kriminalističkih i pravno relevantnih materijalnih informacija (predmeta, tragova KD...) za potrebe eventualnog krivičnog postupka.Uviđajem se ostvaruje neposredno čulno opažanje na licu mjesta krivičnog događaja, tj. rukovodilac ostvaruje neposredno čulno uviđaja primjenjujući metode i sredstva kriminalističke tehnike uz angažovanje specijalista potrebnog profila (npr. kriminalistički tehničar, balističari, elektroinžinjeri...).

Lice mjesta – fizički definisan prostor u okviru kojeg se mogu pronaći značajne informacije za razjašnjavanje konkretnog slučaja. Pod LM se podrazumjeva:a) mjesto gdje je učinilac izvršio KDb) mjesto gdje je nastupila posljedica KDc) svako drugo mjesto gdje se mogu pronaći tragovi KDSubjekti koji učestvuju u vršenju uviđaja su:→ organi unutrašnjih poslova – kod KD za koje je propisana kazna zatvora do 5 godina; na zahtjev prisutnog tužioca mogu vršiti određene radnje na uviđaju (osim obdukcije i ekshumacije leša)→ tužilac – prije početka istrage ili poslije donošenja naredbe o pokretanju istrage. Pomažu mu kriminalistički inspektor i tehničar; druga stručna lica različitih profila i uniformisana policija (obezbjeđuje lice mjesta)→ sudija za predhodno saslušanje – nakon podizanja optužnice→ predsjednik suda, sudija, odn. vijeće – na glavnom pretresu i van glavnog pretresaDokazna vrijednost uviđaja – rezultati prikupljeni uviđajem, obavljenim u skladu sa Zakonom o krivičnom postupku, imaju veću dokaznu vrijednost od onih koji su prikupljeni drugim dokaznim radnjama, jer uviđaj postiže objektivnu procjenu situacije na mjestu događaja.

25. Rekonstrukcija događajaRekonstrukcija događaja je radnja dokazivanja, koja se sastoji u planskom obnavljanju pojedinih elemenata krivičnog događaja, koja se preduzima na osnovu postojećeg dokaznog materijala sa LM i/ili izjava osoba, koje su ga opažale il iučestvovale u njemu u uslovima u kojima se stvarni događaj odigrao s ciljem provjere postojećih ili utvrđenih novih dokaza. Rekonstrukcijom se vještački obnavlja činjenično stanje na LM u onom obliku u kojem je postojalo nakon nastanka KD.Uslovi ukojima se vrši rekonstrukcija – isti koji su postojali kod njegovog nastanka – međusobno rastojanje, meteorološki uslovi, vidljivost, doba dana....

26. Kriminalistički eksperimentTo je svjesno, plansko i višekratno variranje novih okolnosti prilikom njihovog uvođenja u sporni činjenični sklop ispitivanog krivičnog događaja kako bi se utvrdili uslovi, uzroci, mehanizam razvoja krivičnog događaja kao i zakonomjernost nastanka posljedica i tragova s ciljem provjere postojećih i pribavljenih novih dokaza. Obavlja se na licu mjesta ili u labaratoriji.

U praksi se primjenjuju sledeće vrste rekonstrukcije i kriminalističkog eksperimenta:a) rekonstrukcija i eksperiment, kojima se utvrđuje mogućnost izvršenja neke radnje /npr. može li auto u određenom vremenu preći određeno rastojanje..../b) rekonstrukcija i eksperiment, kojima se provjerava mogućnost opažanja kakve činjenice ili pojave /npr. mogućnost da se čuje glas na određenoj udaljenosti.../c) rekonstrukcija i eksperiment, kojima se provjeravaju profesionalne i druge navike čovjeka /npr. provjera sposobnosti može li lice obaviti određenu radnju.../d) rekonstrukcija i eksperiment, kojima se utvrđuje mehanizam obrazovanja tragova /npr. tragovi kod sobraćajnih nesreća.../e) rekonstrukcija i eksperiment, kojima se utvrđuje mogućnost nastanka nekog događaja, pojave, procesa ili promjena u određenim uslovima /npr. nastanak požara.../

27. VještačenjeVještačenje (ekspertiza) je procesna radnja koja se preduzima po naredbi suda ili OUP-a i kojom se angažuju posebni stručnjaci, tj. vještaci da u skladu sa pravilima svoje naučne oblasti, tehničkih znanja, vještine ili umjetničke organizacije, ispitaju objekte vještačenja koji su im predati i nakon toga daju svoj stručni nalaz i mišljenje (o tome da li postoji KD i da li je određeno lice njegov izvršilac). Predmet vještačenja su mnogobrojne činjenice, koje tužilac ne može samostalno da ispituje zato što je nedovoljno njegovo opšte ili pravničko obrazovanje. Organ koji vodi postupak određuje koja će se vrsta vještačenja koristiti i sastavlja listu pitanja na koja vještak mora odgovoriti. Zadaci i pitanja su formulisani u naredbi o vještačenju. Tri faze vještačenja su:● uvodna faza – upoznavanje vještaka sa krivičnim predmetom i ekspertnim zadatkom; uručivanje materijala koji će vještačiti...● operativna faza – vještak primjenjuje svoja stručna znanja i vještine u skladu sa strukom i zahtjevom organa koji vodi postupak● faza donošenja zaključka o vještačenju – daje nalaz u kojem navodi sledeće okolnosti: opis materijala, primjenjene metode i rezultate koje je postigao; daje zapisnik o vještačenju u kojem se nalazi: detaljan opis materijala, da li je materijal bio dobro zapakovan i sačuvan od propadanja, opis postavljenih pitanja, prikaz metoda i postupaka koje je koristio i svoje stručno mišljenje. → prema redoslijedu sprovođenja: -- prva

-- ponovna – traži se ukoliko: ekspertiza protivrječi utvrđenom dokaznom materijalu; ekspert nije primjenio pravilne i najpodesnije metode; postoji sumnja u kvalifikovanost eksperta i ukoliko je zaključak netačan i pogrešan.→ prema obimu ispitivanja: -- osnovna -- dopunska – traži se ukoliko: je otkriven novi dokazni materijal; je zaključak nejasan i nepotpun; nije upotrebljen sav dokazni materijal i nije dat odgovor na sva pitanja.→ prema broju angažovanih eksperata: -- pojedinačna -- komisijska→ po sastavu upotrebljenih znanja vještaka: -- jednorodna – više vještaka iste naučne orjentacije -- kompleksna – primjenjuju se metode i znanja različitih i međusobno povezanih nauka→ u odnosu na naučnu oblast čije se metode primjenjuju:- biološka (npr. DNK...) - sudskomedicinska (npr. utvrđivanje uzroka smrti...) - toksikološka (npr. ispituju se uzroci trovanja...) - tehničko-tehnološka (npr. ispituje se uzrok požara...) - psihijatrijska (npr. ispituje se uračunljivost...) - knjigovodstvena (npr. poslovne knjige....)→ u odosu na realizatora vještačenja: -- vještačenja koja sprovode profesionalni vještaci (stalna profesija) -- vještačenja koja sprovode povremeni vještaci (dopunsko zanimanje)→ u odosu na mjesto gdje se vrše vještačenja: -- laboratorijska vještačenja – u specijaliziranim ustanovama; visok stepen specijalizacije; timski rad; ispitivanje i uvođenje novih, efikasnijih i savremenijih metoda... -- vještačenja u zgradi suda -- situaciono vještačenje – vrši se na samom mjestu događaja

28. Kriminalistička vještačenja KV se vrše u okviru kriminalističkih laboratorija ili instituta za kriminalistička vještačenja.

KV primjenjuju metode različitih nauka, koje su prilagođene potrebama kriminalističke tehnike i trasologije ili se razvijaju samostalne metode i kriminalistička sredstva. Dijele se na:a) identifikaciona KV – utvrđuje se identitet lica ili stvari. Tu spadaju: grafoskopska vještačenja (po pisanom tekst utvrđuje se ko je pisao); trasološka vještačenja (ispitivanje ostavljenih tragova na podlozi); balistička vještačenja (na osnovu tragova na čahuri ili projektilu utvrđuje se oružje iz kojeg je pucano)...b) neidentifikaciona KV – dijagnostička vještačenja (utvrđuje se vrijeme, uslovi i uzroci izvršenja KD...) i situaciona vještačenja (kompleksna).

29. Lišenje slobode LS je mjera kojom se stvaraju uslovi za uspješno preduzimanje niza radnji u fazi rasvjetljavanja i dokazivanja KD i sprečavanje daljeg kriminalnog djelovanja učinioca. To je i dio postupka izvršenja pojedinih krivičnih sankcija (npr. kazna zatvora...).Određeno lice će biti lišeno slobode ukoliko su ispunjeni materijalni uslovi (postoji osnovana sumnja da je lice izvršilo KD) i formalni uslovi (izdata je naredba suda ili drugog nadležnog organa).Lice lišeno slobode u roku od max. 24 sata mora biti sprovedeno tužiocu. Lice nemože podnijeti žalbu (zbog kratkog roka od 24 sata) ali može tražiti naknadu štete ako je protivpravno lišeno slobode. Prerano LS može imati posljedice – otežano razotkrivanje i dokazivanje ukupne kriminalne djelatnosti lica, njegovih saučesnika... Prekasno LS može imati posljedice – uništavanje ili sakrivanje tragova i predmeta KD; skrivanje ili bijeg učinioca...Priprema lišavanja slobode – provjera identiteta lica; adresa; način života lica; stav lica prema policiji; preciziranje vremena preduzimanja radnje lišavanja slobode; određivanje lokacije lišavanja slobode; broj službenih lica koje će učestvovati; upotreba adekvatnih sredstava...Taktika LS kod opasnih delikvenata – lice je spremno na bijeg, pružanje otpora ili će napasti oružjem:potrebne su detaljne i temeljne pripreme...- lišenje slobode (opasni delikvenati) na otvorenom prostoru – mjere predostrožnosti u naseljenim mjestima da bi se izbjegla opasnost po život građana; izbjegavati LS na prometnim mjestima (lakše je pobjeći; strah za prolaznike; građani mogu spriječiti hapšenje...); ako je lice naoružano policajci u njega upere oružje iz zaklona i licu se naredi da odloži oružje; konkretni zadaci lica koja učestvuju u LS; siguran, efikasan i iznenadan nastup pripadnika policije...

- lišenje slobode (opasni delikvenati) u zatvorenom prostoru – lice je u prednosti u svom stanu /podrška ukućana, bolje poznavanje prostorija/; na pouzdan i diskretan način provjeriti kad će delikvent biti u stanu; blokiranje čitave zgrade ili stana; kucanje na vrata ili razvaljivanje vrata bez zadržavanja na vratima zbog moguće pucnjave iz stana; pažnja je usmjerena i na druga lica;- lišenje slobode (opasni delikvenati) u prevoznom sredstvu – postavljanje zasjede na putu; postavljanje zapreka iza zaustavljenog vozila da se spriječi bijeg...- lišenje slobode (opasni delikvenati) na radnom mjestu – vrši se u saradnji sa rukovodiocem firme...Transport lica lišenog slobode – posebna vozila /marice/; opasna lica se transportuju svezana; izbjegavati prevoz noću ili opterećenim saobraćajnicama...

30. Taktika pretresanja stanova i drugih prostorijaUlazak u objekat i stvaranje uslova za pretresanje – munjevit ulazak u objekat i sprečavanje izbacivanja dokaza iz objekta; prvo se pretresaju odjeća, tijela i torbe svih lica, koja su se zatekla u objektu i zabranjuje im se napuštanje objekta /stoje pod nadzorom na sredini prostorije/; držaocu stana se saopštavaju razlozi pretresa i traži se da on preda dobrovoljno predmete koji se traže a ako to odbije - držalac stana učestvuje i gleda pretresanje objekta.Pregled objekta i pretresanje – pretres planski i pretresa se prostorija po prostorija; prvo se pretresaju podrum i tavan ako postoje; pretresene prostorije se zaključavaju; izbjegava se pretjerana buka...Traženje skrovišta i sakrivenih predmeta – traže se odstupanja od uobičajenog korištenja i upotrebe stvari...Taktički načini za pronalaženje skrovišta – posmatrati i analizirati ponašanje optuženog za vrijeme trajanja pretresa; sa osumnjičenim se čitavo vrijeme razgovara, jer nemože svoje ponašanje čitavo vrijeme držati pod kontrolom; od osumnjičenog se traži da sam vrši pretres i da pomjera stvari (duže će se zadržavati na mjestu gdje nije sakriven predmet); osumnjičeni se može prije pretresa podvrgnuti testiranju na poligrafu...

31. Taktika pribavljanja ličnih dokazaDokazne radnje se djele na one kojima se prikupljaju lični dokazi (saslušavanje svjedoka i osumnjičenog, suočenje...) i one kojima se prikupljaju materijalni dokazi (uviđaj, pretresanje...).

Personalni dokazi se dobijaju pribavljanjem iskaza, tj. saslušavanjem svjedoka, optuženog, vještaka, sprovođenjem suočenja i predočavanjem radi prepoznavanja.Saslušavanje je djelatnost organa krivičnog postupka, kojom se upoređuju i dokazuju krivičnopravno relevantne činjenice na osnovu uzimanja iskaza i proučavanja ponašanja ispitanika. Rezultat saslušanja je iskaz ispitanika. Iskaz je izjava nastala kao rezultat saslušavanja, koju je neko lice dalo u pravnom postupku u svojstvu procesnog učesnika i kojom se utvrđuju činjenice značajne za primjenu prava. Sa psihološkog stanovišta, iskaz je saopštavanje određenih psiholoških sadržaja.

32. Psihološka osnova iskaza licaSvaki iskaz nastaje kroz tri faze (opažanje, pamćenje i reprodukcija), koje bitno određuju njegovu sadržinu i karakteristike. Iako prolazi kroz te tri faze – on ima svoj individualni karakter i zavisi od karakteristika i stila ličnosti, koja se saslušava. ► opažanje – draži (fizičke, hemijske i mehaničke draži) djeluju na ljudska čula i izazivaju uzbuđenje (nadražaj), koji se nervima prenosi do određenih djelova moždane kore. Osjetljivost čula na draži razlikuje se od čovjeka do čovjeka. Minimalni prag osjetljivosti podrazumjeva najmanju draž koja djeluje na čula i može se njima registrovati pomoću svjesti. Maksimalni prag osjetljivosti podrazumjeva najveću snagu draži koju mogu da registruju ljudska čula. Faktori koji utiču na osjetljivost su: trudnoća, starenje, umor, alkohol, profesionalne deformacije (npr. artiljerci slabije čuju...), adaptacija na nadražaje (npr. lica koja stanuju blizu pruge ne registruju prolazak voza...)...Simultani koncept je individualna sposobnost svjedoka da opazi određeni broj draži, koji djeluju na čula.Čulo vida – 90 % svih informacija čovjek primi čulom vida. Daltonizam je nemogućnost raspoznavanja boja (žute i plave ili crvene i zelene). Na čulo vida još utiču: kratkovidost, dalekovidost, adaptacija na tamu (period adaptacije 3-10 minuta), adaptacija na svjetlo (period adaptacije 3-4 minute). Čulo sluha – na čulo sluha utiče: adaptacija čula sluha (lice koje se nalazi u bučnoj prostoriji ne čuje tihe zvukove); staračka nagluvost...► pamćenje – to je zadržavanje u psihi čovjeka, opaženog i doživljenog događaja, procesa ili odnosa, sa mogućnošću prisjećanja, radi reprodukcije ili njihovog prepoznavanja. Sjećanje je sposobnost opisivanja ranije opaženih sadržaja ili njihovo prepoznavanje. Predstave sjećanja o događaju, koji je ranije opažen i koje svjedok opisuje prilikom davanja iskaza, mogu biti veoma nesigurne i podložne

iskrivljavanju (one su nestalne, statične, sa prazninama...). Izuzetak je kod eidetičara (savršeni svjedoci) – lica koja imaju sposobnost da ranije opaženu pojavu prizovu u svojoj svijesti identične slike kao u momentu događanja ranije opažene pojave. Vrste pamćenja su:- neposredno i posredno pamćenje – neposredno pamćenje je urezano u svijesti, tj. sadržaj pamćenja je stalno u svijesti i u svako doba se može reprodukovati. Npr. vlastito ime i prezime, događaj sa traumatskim karakterom... Posredno pamćenje je sposobnost da se prizove u svijest doživljaj, nakon dužeg ili kraćeg vremena od opažanja. - hotimično i nehotimično pamćenje – hotimično je ono kod kojeg su u odnosu na događaj postojali pažnja i interes. Nehotimično pamćenje (ne sadrži interes i pažnju) je pamćenje kod brzih i iznenadnih događaja.- vizuelno, logičko-smisaono, emocionalno, motorno Kontaminacija – stapanje dva ili više doživljaja u jedan kompleks predstava, iako oni ne čine jednu cjelinu. Npr. miješanje lica, vremenskih dešavanja...Fantazije – produkti mašte o događajima koji se u stvarnosti nisu dogodili. Amnezija – odsustvo, gubitak pamćenja. Mogu biti organske (povreda glave, posljedica starenja...) ili psihogene (usljed teškog emocionalnog šoka).► reprodukcija opaženog – to je jezička materijalizacija iskaza.

33. Priprema informativnog razgovora sa licima1) analiza postojećih akata u vezi sa konkretnim krivičnim predmetom i izučavanje dokaza kojima se raspolaže. Npr. ranije izjave drugih svjedoka, fotodokumentaciju sa uviđaja...2) ako treba prije razgovora se vrši i rekonstrukcija događaja. Npr. provjerava položaj svjedoka u momentu izvršenja KD...3) prikupljanje podataka o svjedoku od međusobno nezavisnih izvora informacija. 4) pravljenje plana saslušanja – određivanje vremena, mjesta i redoslijeda saslušanja svjedoka...5) ako se svjedok ispituje o nekim stručnim pitanjima iz područja kojima kriminalista ne vlada – može se angažovati i stručnjak iz tog područja. 6) obezbjeđenje objektivnih uslova za saslušanje – ako je svjedok star ili bolesan može se ispitati u njegovom stanu ili u bolnici; prostorija u sudu koja služi za saslušanje treba biti izolovana od buke i prometnosti; dnevno ili vještačko svjetlo mora biti okrenuto prema svjedoku...

34. Taktika informativnog razgovora sa oštećenim - žrtvom

Oštećeni je lice, kojem je izvršenjem KD pričinjena imovinska, moralna i fizička šteta, pa iskaz oštećenog služi kao izvor saznanja o krivičnom događaju (on je svjedok i svjedoči o KD, izvršiocu i obimu štete) i sredstvo zaštite njegovih narušenih prava i zakonskih interesa (pravo na imovinskopravni zahtjev, pravo uvida u dokaze...). Pri prvom saslušanju potencira se na ulozi oštećenog kao svjedoka – a tek nakon provjere prvog iskaza oštećenog, njemu se dopušta uvid u spis i dokaze, prisustvo saslušavanju osumnjičenog...1. osvjetliti ličnost žrtve, jer se tako lakše dolazi do učinioca - oštećeni može fingirati KD (npr. da bi sakrio utaju iscenira provalu ili razbojništvo...); iskaz može biti lažan, jer postoji: strah od osvete učinioca KD; zbog rođačkih, bliskih odnosa sa učiniocem KD...2. ako je oštećeni u stanju šoka – saslušava se tek kada se smiri i sabere - iskaz može biti netačan, ako je oštećeni stanju šoka3. upoređivati iskaz oštećenog sa drugim dokazima4. razjasniti viktimološki odnos između učinioca i oštećenog

35. Taktika informativnog razgovora sa svjedokom1. uspostaviti međusobnu saradnju i povjerenje između svjedoka i ispitivača – npr. postavljanje neformalnih pitanja; 2. svako saslušanje obavezno dobro isplanirati i pripremiti3. obezbjediti objektivne uslove za salušanje - ako je svjedok star ili bolesan može se ispitati u njegovom stanu ili u bolnici; prostorija u sudu koja služi za saslušanje treba biti izolovana od buke i prometnosti; dnevno ili vještačko svjetlo mora biti okrenuto prema svjedoku...4. eliminisanje forenzičke zbunjenosti – lice se prvi put saslušava u životu pred službenim licem, pa lice može biti šokirano, zbunjeno, uplašeno...5. upoznati svjedoka sa njegovim pravima i obavezama6. svjedok se prvo pusti da slobodno izlaže; ispitivač samo sluša i ne prekida izlaganje; ispitivač u ovoj fazi upoznaje o kakvoj je ličnosti riječ; ispitivač analizira odnos svjedoka prema KD... 7. poslije slobodnog izlaganja svjedoku se postavljaju pitanja hronološkim redom po njegovom izlaganju; izbjegavaju se sugestivna pitanja i mučna pitanja...8. treba posmatrati reakcije svjedoka

36. Taktika informativnog razgovora sa osumnjičenim1. iskaz osumnjičenog je izvor dokaza, sredstvo razobličavanja njegove krivice i sredstvo zaštite od neosnovanog sumnjičenja

2. saslušavanje osumnjičenog treba striktno sprovoditi po zakonskim propisima – pravo na branioca; vrijeme za pripremanje odbrane; ispituju se i činjenice koje idu u korist osumnjičenog...3. ne smije se upotrijebiti sila, prijetnja, iznuda, obmana, 4. treba dobro isplanirati saslušavanje5. prilikom saslušanja osumnjičenog u istražnom postupku prisustvuju samo osumnjičeni i kriminalista 6. uspostavljanje kontakta i povjerenja sa osumnjičenim – postavljaju se kontaktna pitanja; izbjegava se grub i hladan pristup...7. na prvom saslušanju – svjedoku se uzimaju lični podaci; upoznaje se sa osnovama sumnje i pravima koja mu garantuje ZKP;8. osumnjičeni se prvo pusti da slobodno izlaže o svim okolnostima koje ga terete i iznosi sve činjenice koje mu služe za odbranu; ispitivač samo sluša i ne prekida izlaganje; ispitivač u ovoj fazi upoznaje o kakvoj je ličnosti riječ; ispitivač analizira odnos svjedoka prema KD... 9. poslije slobodnog izlaganja osumnjičenom se postavljaju pitanja koje je ispitivač saznao iz drugih izvora; izbjegavaju se sugestivna pitanja; odgovori se bilježe u zapisnik...Strategija postavljanja pitanja:- hronološki red – kako se i događaj odvijao- logički redoslijed – pitanja se postavljaju po logičkoj vezi između njih- psihološki redoslijed – pitanja se grupišu kako bi se uticalo na psihu osumnjičenog- obrnuti redoslijed – obrnuto od odvijanja događaja – pogodno za razbijanje lažnog iskaza- razbijene redoslijed – pitanja se postavljaju izmješana kako bi se razobličio napamet naučen iskaz

37. Krivično procesni aspekti informativnog razgovorima sa licima

38. Simptomatska slika osumnjičenogTo je proučavanje neverbalnih znakova pri komunikaciji saslušavanog lica (držanje tijela, mimika, intonacija...). Neverbalne informacije, koje šalje saslušavano lice mogu biti:a) voljne – saslušavano lice želi da ostvari određeni cilj (osmjeh, ljubaznost...)b) nevoljne - saslušavano lice želi da je sakrije ali ne uspijeva u tome

- sve prirodne reakcije govore o istinitosti iskaza, a sve neprirodne reakcije govore o lažnom iskazu –- ako lice prvo ispolji neverbalnu pa verbalnu informaciju – iskaz je iskren – Rozentalov efekat – zbog opšteg negativnog stava prema kriminalitetu i kriminalcima – ispitivač može nesvjesno zapažati samo one simptome ponašanja, koji se slažu sa njegovim unaprijed utvrđenim stavom i verzijom, dok se oni koji su u suprotnosti jednostavno propuštaju. Simptomatska slika tačno osumnjičenog 1. znoje se (npr. znojenje dlanova – unutrašnji nemir...)2. promjena boje lica – npr. naglo crvenilo – ljutnja, stid ili zbunjenost...3. suva usta – velika napetost – znak laganja4. ubrzani puls 5. ostajanje bez daha 6. izbjegavanje kontakta očima – zbunjenost i stid7. izmjene glasa 8. osmjeh – neprirodan osmjeh kod lažova9. ukočenost – unutrašnja napetost10. izdajnički gestovi – trljanje brade; ukočen pogled; lupkanje prstima po stolu...Simptomatska slika pogrešno osumnjičenog 1. reakcija na direktno sumnjičenje – nevini odmah poriče a pravi krivac je uzdržan i čeka da vidi dokaze2. potenciranje na svojoj nevinosti – nevini su aktivni u negiranju krivice, a stvarni izvršilac je pasivan3. ponovno vraćanje na pojedine tačke sumnje – nevino lice se stalno vraća na pojedine tačke sumnje, a stvarni učinilac izbjegava da se vraća na kritična pitanja4. ukazivanje na vezu između KD i dosadašnjeg ponašanja osumnjičenog – nevino lice se stalno poziva na svoje dosadašnje ponašanje, vaspitanje, kulturu...5. strah od sramote – nevini se brine zbog reakcija okoline, a stvarnog krivca brine odgovornost za KD

39. Alibilat. alibi – negdje drugdje, na drugom mjestu.Alibi je dokaz nevinosti, kojim se tvrdi da je lice osumnjičeno za KD, u vrijeme njegovog izvršenja, bilo na drugom mjestu, a ne na mjestu izvršenja. Alibi kao pozitivna činjenica – svjedoci tvrde da su osumnjičenog vidili na drugom mjestu u vrijeme izvršenja KD. Alibi kao negativna činjenica – svjedoci tvrde da osumnjičeni nije bio na mjestu izvršenja KD. Jaču dokaznu snagu ima alibi kao

pozitivna činjenica, jer je u suprotnom slučaju – osumnjičeni mogao biti na mjestu izvršenja, ali nije bio primjećen. Alibi se provjerava:1. saslušanjem lica koje se poziva na alibi – ako osumnjičeni precizno navodi čitav niz detalja nakon protoka vremena o izvršenja KD alibi treba provjeriti, jer se u praksi pokazalo da nevino osumnjičeno lice teško navodi svoj alibi, jer se ne sjeća tačno šta je radio u vrijeme izvršenja KD; alibi treba provjeriti kad osumnjičeni navodi šta je radio u vrijeme izvršenja KD, da je bio u to vrijeme sam i da ne postoje svjedoci koji će to podvrditi; alibi treba provjeriti kad je alibi u suprotnosti sa navikama osumnjičenog...2. razgovorom sa svjedokom alibija – vrši se što prije nakon saslušanja osumnjičenog; istovremeno se razgovara sa svim svjedocima alibija da bi se izbjeglo njihovo dogovaranje; 3. rekonstrukcijom 4. analizom isprava koje se nude kao dokaz5. analizom predmeta i tragova koji su pronađeni na licu mjesta

40. Kriminalistička upotreba poligrafalat. poli – više lat. grafos – pisačPoligraf je izumio Džon Larson 1921. godine, mada je ideja poligrafskog ispitivanja veoma stara – npr. kinezi su davali osumnjičenom da žvaće pirinač i ako bi pirinač ostao suv osumnjičeni sa smatrao nevinim (jer se kod nevino optuženih u toku ispitivanja suše usta...). Poligraf grafički registruje (na poligrafskoj traci) više unutrašnjih fizioloških promjena u ljudskom oragnizmu izazvanih emocijama ispitanika za vrijeme vršenja poligrafskog ispitivanja. Lica koja su nepodesna za poligrafsko ispitivanje:- lica koja boluju od amnezije, mentalnih oboljenja, od bolesti kardiovaskularnog sistema, pretjerano gojazna lica, lica sa govornim smetnjama, lica ometena u psihičkom razvoju...- lica koja su dugo vremena u zatvoru – ta lica su često apatična i depresivna- djeca i maloljetnici – psihički su nerazvijena- trudnice

Taktika poligrafskog ispitivanja

1. sastavljanje pitanja za poligrafsko ispitivanje – poligrafski ispitivač mora poznavati ličnost ispitanika, imati uvid u detalje KD o kojem ispituje, saradnju sa tužiocem...2. potrebna je saradnja ispitivača i ispitanika – suzbijanje straha od ispitivanja...3. o poligrafskom ispitivanju se vodi dosije

41. . Kriminalističke karakteristike prepoznavanja licaPredočavanje radi prepoznavanja je dokazna radnja kojom se subjektu identifikacije (svjedoku), prezentira više istovrsnih i međusobno sličnih subjekta identifikacije, kako bi semeđu njima prepoznao onaj koji je u vezi sa KD. Faze prepoznavanja lica:1) opažanje izvršioca KD i pamćenje njegovog izgleda (aperceptivna faza) – posmatrač teško pamti lik izvršioca u strahu, u panici, po mraku... 2) sposobnost opisivanja zapamćene slike izvršioca KD (reproduktivna faza) 3) sposobnost prepoznavanja izvršioca KD (faza rekognicije) - sintetičko prepoznavanje (prepoznavanje na ukupnom, opštem utisku, gdje svjedok nemože da navede detalje po kojem je izvršio prepoznavanje) i analitičko prepoznavanje (svjedok uočava i pamti pojedine detalje ličnog opisa izvršioca)

42. SuočenjeTo je procesna radnja u istrazi ili glavnom pretresu, kojom se zajedno saslušavaju dvije ranije saslušane osobe o važnim činjenicama u pogledu kojih su ranije dali iskaze. Suočenje se sprovodi zbog postojanja protivrječja u pogledu pojedinih činjenica u iskazima saslušanih lica ili u odnosu na čitav iskaz.Suočiti se mogu istovremeno samo dva lica:1. osumnjičeni i osumnjičeni 2. osumnjičeni i svjedok3. svjedok i svjedok Taktika suočenjaa) pitati ostaju li lica pri svojim ranije datim iskazima i saopštiti im da će biti podvrgnuti suočenjub) može se planski izazvati konfliktna situacija između suočenih licac) razlikuje se pristup kod suočavanja:- dobronamjernih svjedoka- osumnjičenih koji lažu, uskraćuju priznanje ili se brane ćutanjem

43. Prijavljivanje krivičnog djelaSvaki građanin ima neograničeno pravo i obavezu da usmeno ili pismeno prijavi izvršenje KD. ZKP ne propisuje obavezan sadržaj prijave, pa se daje potpuna sloboda prijaviocu da u slobodnoj formi nadležnom organu preda prijavu, kako bi taj organ utvrdio postojanje osnova sumnje za prijavljeno KD.Primljene prijave, policija prosleđuje tužilaštvu da procjeni da li postoji osnov sumnje. Vrste prijava su:● prema podnosiocu:- od strane građana- od strane državnih organa- od strane privatnih preduzeća- od strane političkih organizacija● prema načinu podnošenja:- usmena - pismena- telefonska, telegrafska, email prijava, na CD-u...● prema legalnosti izvora:- javna- anonimna- pseudonimna● prema sadržini, istinitosti:- istinite- djelimično istinite- lažne- djelimično lažne● prema odnosu prijavioca prema KD, učiniocu:- oštećeni- svjedok- samoprijavilac● policijske prijave mogu biti rezultat:- samoinicijativne kriminalističko-operativne djelatnosti- prijava svih drugih vrsta prijavljivanja

44. Otkrivanje, razjašnjavanje KD i razotkrivanje učiniocaOve radnje se ostvaruju preko niza logičkih i intelektualno stvaralačkih modela, koji predstavljaju sastavni dio cjelokupnog kriminalističko-spoznajnog procesa

praktičnog djelovanja na subjekte otkrivanja i gonjenja. Kriminalista prikuplja saznanja i informacije o postojanju nosilaca operativnih i dokaznih informacija, da bi ih putem istražnih i procesnih radnji fiksirao, provjeravao i ocjenjivao.

Definicija prof. Vodinelić On otkrivanje definiše kroz tri kriminalističko – teoretska problema: a) kriminalističko učenje o operativnoj i dokaznoj informaciji; b) sistematsko strukturno objašnjenje povezanosti operativne i istražne djelatnosti i c) sopstveno shvaćanje krivičnog događaja kao relevantne pojave, koja se determiniše kao društveno-štetna posljedica, što upućuje na nečiji umišljaj ili nehat. Entropija – nedostižnost informacija o određenom sistemu; tamni pojas kriminaliteta...Negentropija – proces otkrivanja.Sistem otkrivanja i ustanovljenja može da se definiše kao sistem koji je sposoban da dejstvuje antientropijski, odn. da planski i sistematski proizvede negentropiju krivičnog događaja, njegovo otkriće i ustanovljenje.

45. Kriminalistička istraga – obradaNakon dostavljanja prijave tužiocu – tužilac odlučuje o pokretanju istrage, koju će izvršiti policijski organi. Kriminalističke karakteristike istrage:- zasnovana je na pravilima i učenju kriminalističke taktike, metodike, operative i tehnike – u toku istrage se primjenjuju metode, sredstva i tehnika koje izučava kriminalistička nauka.

46. Saradnja policije i tužilaštva u istrazi- kriminalistička policija, tj. istražilac sastavlja izvještaj o preduzetim mjerama i radnjama u istrazi i taj izvještaj se prosleđuje tužiocu. Tužilac ocjenjuje da li se osnov sumnje transformisao u osnovanu sumnju.- nakon dostavljenog izvještaja i eventualnih dopuna izvještaja, tužilac odlučuje hoće li okončati istragu (dovoljno je razjašnjeno da se može podići optužnica) ili će obustaviti istragu (utvrđeno je da osumnjičeni nije učinio KD; nema dovoljno dokaza...).- neophodna je konstantna saradnja policije i tužioca – od saznanja za KD do okončanja ili obustavljanja istrage- tužilac ima nadređenu ulogu u istrazi u smislu naređivanja, nadzora, obustave ili okončanja istrage...

47. Kriminalistički sadržaj izvještaja o preduzetim mjerama i radnjamaKriminalistička policija, tj. istražilac sastavlja izvještaj o preduzetim mjerama i radnjama iu njemu navodi, nabraja i prilaže sve materijale, zapisnike i dokaze, predmete i činjenice do kojih je došao. Ako se, nakon slanja izvještaja tužiocu, pojave nove činjenice, okolnosti u vezi sa konkretnim kriminalnim događajem (posebno ako u istrazi nije otkriven učinilac KD) – tužiocu se prosleđuje dopuna izvještaja.

48. Savremene tendencije kriminalistike

49. Načela kriminalistikeNačela kriminalistike formulišu i preciziraju najefikasnije taktičke načine sprovođenja procesnih radnji. ● načelo zakonitosti – moraju se poštovati ustavni i zakonski propisi● načelo metodičnosti i planiranja – cjelokupna djelatnost krivičnog postupka se od početka do kraja sistematski i kontinuirano planira● načelo kritičnosti i samokritičnosti – kriminalista treba da bude kritičan i da kod svojih radnji primjenjuje načelo sumnje (ko ne sumnja nemože otkriti), ali istovremeno da bude i samokritičan i da ne donosi prebrze zaključke● načelo brzine i iznenađenja (operativnosti) – čitava se djelatnost otkrivanja i razrješavanja KD, pronalaženja i privođenja učinioca, kao i dokazivanja njegove krivice organizuje na brz i efikasan način● načelo temeljnosti i upornosti – načelo brzine nesmije dovesti do površnosti u radu. Često se dešava da i najmanje sitnice predstavljaju krucijalni dokaz.● načelo objektivnosti – kriminalista mora isključiti simpatije/antipatije u radu sa strankama i jednako je obavezan kako da otkrije krivca, tako da i dokaže nevinost pogrešno osunjičenog ili okrivljenog lica. ● načelo jedinstvenog rukovođenja operativno-taktičkim radnjama – kod teških djela, kada se angažuje veći broj službenih lica potrebno je formirati operativni štab iz kojeg će se koordinirati i rukovoditi cjelokupnom akcijom. ● načelo koordinacije i saradnje – zbog povezivanja kriminalaca na državnom i međunarodnom nivou, potrebna je saradnja organa krivičnog postupka na širem regionu (preko zamolnica; razmjena informacija...)● načelo čuvanja službene tajne – zakonskim propisima su određeni, koji su podaci tajni. Npr. neke operacije su diskretne: praćenje, korištenje informatora...

● načelo proaktivnog kriminalističkog postupanja i dosljednog razvijanja kriminalističke prevencije – bolje je i jeftinije preventivno djelovanje nego kasnije represivne mjere. Npr. edukacija građana, kontakti sa mladima, vođenje evidencije povratnika izvršilaca KD...● načelo međunarodne kriminalističke saradnje – -- INTERPOL – 1914. godine u Moskvi je održan prvi međunarodni kongres sudske policije u Monaku, a drugi kongres je održan u Beču 1923. godine. Na drugom kongresu je osnovana Međunarodna komisija kriminalističke policije sa sjedištem u Beču. 1946. godine na kongresu u Parizu komisija dobija naziv Međunarodna organizacija kriminalističke policije - Interpol, i sjedište se premješta u Pariz. Ima 140 članica. Organi Interpola su: Generalna skupština, Izvršni komitet, Generalni sekretar i Generalni sekretarijat. Interpol, kao koordinacioni centar za borbu protiv međ. kriminaliteta interveniše na zahtjev policijskih i sudskih organa zemalja članica u oblasti opšteg prava (klasičnog kriminaliteta), a zabranjena je svaka djelatnost ili intervencija u pitanjima ili u slučajevima koji imaju politički, vjerski, vojni ili rasni karakter.a) crvene potjernice – zahtjev strane države da lice bude uhapšeno radi ekstradicijeb) plave potjernice – izdaju se sa ciljem prikupljanja informacija o identitetu neke osobe, sudskih informacija, informacija o kriminalnim radnjama određenih lica, utvrđivanje mjesta boravka lica...c) zelene potjernice – informacija iz tri različite države o kriminalnim aktivnostima nekih licad) žute potjernice – kod nestalih osoba iosoba koje nisu u stanju da se same identifikujue) crne potjernice – kod neidentifikovanih mrtvih tijelaf) narandžaste potjernice – kod mogućih prijetnji ili opasnosti. Npr. pištolj olovka, pismo bomba...U BiH, saradnju sa Interpolom vrši Interpol osnovan pri Ministarstvu bezbjednosti BiH. -- EUROPOL – osnovan je 1999. godine sa sjedištem u Hagu, na osnovu Šengenskog sporazuma. Osnovan je sa ciljem kooperacije policija i vlada država članica EU nakon ukidanja kontrole na granicama između članica. Europol: a) sačinjava baze podataka o formama kriminaliteta; b) razmjenjuje informacije između članica EU, c) analitička djelatnost i d) standarizacija tehnika u zemljama članicama.

-- regionalni oblici kriminalističke saradnje – Npr. OEBS je organizovao policijsku asocijaciju koja okuplja zemlje jugoistočne Evrope sa zadatkom borbe protiv organizovanog kriminala u tom području. -- specijalizovane međunarodne organizacije – npr. Udruženje za razvoj forenzičkih nauka (FSS)... -- bilateralni oblici kriminalističke saradnje