Kringkastingsprisen 2009 til Yasmin Syed: side 4 · Satsinga på Nyhetskanalen og nyhendesendingane i TV 2 osar av kvalitet og av ankermenn og ankerkvinner med dialektar frå heile

MEDLEMSBLAD FOR KRINGKASTINGSRINGENNR. 2, 2009

Kringkastingsprisen 2009 til Yasmin Syed: side 4

2 Kringom 2–2009

LEIAR

Kringom nr. 2/2009november 2009

KringkastingsringenPostboks 9161 Grønland0134 OsloTelefon: 23 00 29 [email protected]

Nettstad:www.kringkastingsringen.no

Redaktør:Tarjei Vågstøl

Form:Tarjei Vågstøl

Framsidebilete:Foto: Tarjei Vågstøl

Trykkeri: Oslo Aksidenstrykkeri

Takk til alle bidragsytarar.

Språkfridomen i TV 2 må halda fram

TV 2-sjefen Alf Hildrum varslar no at kanalen vil søkja om ny konse-sjon for allmennkringkasting. Det er Kringkastingsringen svært glad for.

Martin Toftleiar i Kringkastingsringen

Heilt sidan TV 2 gjekk på lufta har dei gitt eit verdfullt tilskot til allmennkringkastinga her i landet. Dei har vore ein føre-gangskanal når det gjeld å bruka dialekt i alle typar sendingar, og den sterke bergensredaksjonen har gjort at dei ofte har vinkla saker på ein annan måte. Når dei no varslar at dei vil søkja om ny konsesjon, tyder det at dei vil for-plikta seg å føra dette allmenn-kringkastingsoppdraget vidare. Det er svært gledeleg. Nyhendet om at TV 2 vil søkja om ny konsesjon, kom samtidig med at TV 2-sjefen la fram ei tiltakspakke for å kutta kostna-dene i kanalen. TV 2 har fått inn 350 millionar kroner mindre i reklameinntekter enn rekna med. Konsekvensen blir at kana-len må kutta 135 årsverk som ein del av ei samla innsparing på 150 millionar kroner på årets bud-sjett. 23 av årsverk skal sparast

inn i nyhenderedaksjonen medan 12 skal takast frå TV2-sporten. Kringkastingsringen er viss på at det på lang sikt vil lønna seg å satsa på kvalitet. TV 2 burde difor ikkje ha kutta meir ned på dei tunge nyhende- og aktua-litetsredaksjonane enn det dei allereie har gjort ved å leggja ned graveredaksjonen Dokument 2. No er kanalen i ferd med å svikta samfunnsoppdraget sitt. I jungelen av lette underhald-ningskanalar har TV 2 tidlegare vore ein kommersiell aktør som har tatt rolla si som eit seriøst alternativ til NRK, alvorleg. Satsinga på Nyhetskanalen og nyhendesendingane i TV 2 osar av kvalitet og av ankermenn og ankerkvinner med dialektar frå heile landet. Slik har TV 2 klart å bli dialektkanalen, som samtidig også gir plass til dei medarbeidarane som held fast på eit normalisert nynorsk eller bokmål. På den måten har TV 2 gitt dialektbrukarane eit ansikt. Kulturminister Trond Giske kunne fortelja til VG Nett denne månaden at regjeringa ønskte å lysa ut ny konsesjon for allmenn-kringkasting, men la vekt på at det måtte vera ein open prosess

der andre òg fekk høve til å søkja. Kringkastingsringen meiner det er viktig at Kulturdepartementet stiller klare krav i ei ny utlysing. Ein viktig føresetnad for å kunne kalla seg allmennkringkas-tar, er at ein speglar språk- og kulturmangfaldet i Noreg. Det tyder mellom anna å gi rom for nynorsk, dialekt og samisk i sendingane. Me vil ynskja TV 2 lykke til på vegen utan eller med ein statleg konsesjon i bagasjen. Me er visse på at TV 2 vil leva best, om den held fram med å vera ein kanal for heile Noreg. Då må kanalen visa språkmangfaldet i landet.

2–2009 Kringom 3

MEDIEMÅLLAGET

Samarbeid og synleggjering for nynorsken

Ei julegåve til Kringkastingsringen?Dersom du gjev meir enn fem hundre kroner i gåve til Kringkas-tingsringen i 2009, kan du trekkja frå beløpet på sjølvmeldinga.

Saman med dette nummeret av Kringom ligg det ein giro der vi bed om ei julegåve til Kring-kastingsringen. Kringkastings-ringen får ikkje noko tilskot av styremaktene til drifta, og gåver frå medlemene gjer det mogleg å skipa til møte og seminar og til å produsera materiell. Utan gåver frå medlemene hadde Kring-kastingsringen vore ein mindre

synleg og aktiv organisasjon. Det er sjølvsagt heilt opp til kvar ein-skild om ein vil gje ei slik gåve.

SkattefrådagI fjor vedtok Skattedirektoratet at ein kan trekkja frå gåver til Kringkastingsringen på sjølv-meldinga. Slik får dei som gjev gåver nokre av pengane att når skatteoppgjeret kjem til våren. Det er to vilkår for å kunne gjera eit slikt fråtrekk: For det fyrste må ein ha gjeve minst 500 kroner i 2009 (ikkje medrekna medlemspengar), og for det an-

dre må du sjølv syta for å gje oss melding om personnummeret ditt (elleve siffer) innan 15. januar 2010 . Vi sender ut brev til alle som kjem inn under ordninga på nyåret, men send oss gjerne personnummeret alt no. På gåvegiroen gjer med fram-legg om ei gåve på 300 kroner, slik at dei som gav vårgåve kjem over grensa. Du kan sjølvsagt en-dra denne summen slik du måtte ynskja! På førehand tusen takk for alle gåver til Kringkastingsringen.

For andre gong har Mediemål-laget skipa til Dei nynorske medi-edagane i lag med eit mangfald av samarbeidspartnarar. Styret har vedteke å halda fram med tilskiping i 2010.

Berit Rekveleiar i Mediemållaget

I år, som i fjor, inviterte vi orga-nisasjonar og verksemder både frå nynorskhald og medieorgani-sasjonane. Ideen har vore å laga eit torg der samarbeidspartnarar kan koma med program og bidrag dei sjølve ønskjer. Dette har gitt eit program med stor breidd og rom for både kurs, historie, nett, ordskifte, lesestund for dei yngste og fest. Om lag 250 personar var innom dei ulike tilskipingane.

Vi trur at Dei nynorske medi-edagane kan vidareutviklast og brukast til endå betre tilski-pingar og samarbeidsprosjekt på kryss og tvers mellom ulike verksemder. I dei to åra vi har halde på, har vi fått kontaktar langt utover nynorskfamilien. Dette vonar vi mange kan dra nytte av når vi tek til med arbei-det for 2010. Alle som har gode idear, er hjarteleg velkomne til å koma til oss med dei.

Og så må vi gjera ein sving innom regjeringa …I skrivande stund er det berre nokre timar sidan den nye regje-ringa kom på plass. Eg trur alle i nynorskrørsla er spente på korleis dei nye statsrådane i dei depar-tementa som særleg styrer med

nynorsken vil følgja opp. Anniken Huitfeldt skal forvalta språk-, kultur- og frivilligheitspolitikken, Kristin Halvorsen skulepolitik-ken, og Rigmor Aaserud har an-svar for skolering av statstilsette. Alle tre er nye på områda sine, og vi kjem til å følgja opp korleis dei varetek ansvaret for nynorsken. Vi byrjar med å ønskja dei lykke til!

4 Kringom 2–2009

KRINGKASTINGSpRISEN 2009

Kringkastingsprisen 2009 til Yasmin Syed

I 2009 gjekk Kringkastingsprisen til Yasmin Syed, mest kjend som kanalvert i NRK1.

Tarjei Vågstø[email protected]

– Syed er ein god ambassadør for nynorsken, og syner at han slett ikkje berre er for vestlendingar, sa Martin Toft under prisutdelinga. Prisen vart delt ut på ein pressekonferanse på Det norske teatret 27. oktober. Til stades var medle-mer i Kringkastingsringen, presse og representan-tar for målrørsla. – Det er godt å høyra Yasmin Syed tala nynorsk med tydeleg tonefall frå Vest-Telemark, anten ho gjer det som kanalvert, skodespelar, programleiar eller kommentarrøyst, heldt han fram.

populær røystLeiar for kanalvertane i NRK, Ragnhild Sælthun Fjørtoft, representerte NRK under prisutdelinga. Ho fekk sjølv Kringkastingsprisen i 1994, og streka under kor viktig ho meinte det var at nynorsken òg har eit munnleg uttrykk. – Eg har vore blant dei som ikkje har vore heilt nøgd når prisen har gått til dialektbrukarar, for-talde ho. – Kanalvertane i NRK kjem ikkje til å bruka dialekt då lenge eg kan hindra det.Fjørtoft kunne òg fortelja f leire innan NRK var i ferd med å finna ut at kanalvertane var svært gode røyster, og gjerne ville nytta dei til andre oppgåver. – Eg kjem til å gjera det eg kan for å halda på Yasmin, fortalde ho.

Tidlegare prisvinnarar

1978 Hartvig Kiran og Arthur Klæbo

1979 Henning Rivedal1980 Rolf Myklebust 1981 Olga Meyer1982 Herbjørn Sørebø

1983 Andreas Lunnan og Gustav Moberg

1984 Steinar Brauteset1985 Svanhild Mundheim1986 Ingrid Espelid Hovig1987 Gunvor Hals

1988 Sigvart Østrem1989 Nils Gunnar Lie1990 Per Riste1991 Martin Lohne1992 Astrid Brekken1993 Oddgeir Bruaset

Prisvinnaren Yasmin Syed får overrekt prisen av Martin Toft, styreleiar i Kringkastingsringen (Foto: Kringkastingsringen)

2–2009 Kringom 5


Kanalvert i NRK, Yasmin Syed er oppvaksen i Vinje i Telemark, der ho budde frå ho var to år gamal. Ho er fødd i London i 1966, som dotter av norsk mor og far med opphav frå den indiske delen av Kashmir. Men vegen til Telemark var ikkje lang då mora i 1968 tok over farsgarden i Vinje. Karrieren hennar skaut fart etter at ho hadde spela den kvinnelege hovudrolla i filmen Halvveis til Haugesund i 1997. Like etter fekk ho tilbod om jobb som reporter i NRK -Telemark. Ho har vore både programleiar, skodespelar, musikar og kanalvert i NRK. Jula 2008 var ho pro-gramleiar for Julemorgen i NRK saman med Kåre Magnus Bergh Dessutan har ho vore programleiar for det direktesende livssynsprogrammet STYRK Live i NRK. Også i TV 2 har ho hatt ei rolle, som politioverkonstabel i TV-dramaet De Syv Søstre. Sjølv om Yasmin Syed har budd både i USA, Skien og i Oslo har ho aldri gitt slepp på Vinje-dialekten sin. Difor er det eit normalisert nynorsk med eit tonefall frå Vest-Telemark som karakterise-rer språkbruken til Yasmin Syed, og ho brukar dette språket på ein trygg og tillitvekkjande måte, anten ho er kanalvert, programleiar eller les kommentarar til utanlandske TV-dokumentarar Ho viser med dette at nynorsken slett ikkje berre er ei målform for vestlendingar, men ei målform som i høgste grad er levande, også på Austlandet. Kanalvert og programleiar Yasmin Syed er difor ein god ambassadør for nynorsken i norsk fjernsyn, og ein verdig vinnar av Kringkastingsprisen for 2009.

Jury for prisen er styret i Kringkastingsringen

Grunngjevinga frå juryen

1994 Ragnhild S. Fjørtoft1995 Kari Sørbø1996 Astrid Versto1997 Bjørn Bø1998 Ingvild Bryn1999 Ingolf Håkon Teigene

2000 Siri Lill Mannes2001 Egil Johan Ree2002 Gry Molvær2003 Arne Hjeltnes2004 Audhild G. Rotevatn2005 Are Kalvø

2006 Harald Bøe2007 Ingerid Stenvold2008 Trude Teige2009 Yasmin Syed

Prisvinnaren Yasmin Syed får overrekt prisen av Martin Toft, styreleiar i Kringkastingsringen (Foto: Kringkastingsringen)

6 Kringom 2–2009


Kringkastingsprisen 2009 gjekk til Yasmin Syed, kanalvert i NRK. – Ein god ambassadør for ny-norsk, meinte juryen.

Kjartan [email protected]

Under utdelinga av prisen på Det Norske Teatret, kom Ragnhild Sælthun Fjørtoft for å helsa pris-vinnaren på vegner av NRK. Då ho påpeika at dette truleg var fyr-ste gongen ein nynorsk språkpris hadde gått til nokon med indisk namn, så klappa prisvinnaren: «Eg klappar for meg sjølv, eg!» – Du var glad for å få pris? – Ja, sjølvsagt. Fyrst tenkte eg stygge tankar om at no hadde dei gått tom for namn og at eg var den neste på lista. Fort skjøna eg likevel at dette var ein heider eg måtte ta til meg. Språket er verktøyet mitt, og når nokon gjev meg ros for at eg nyttar verktøyet mitt godt, så blir eg jo veldig glad for det.

Meir enn språk– Det er ein ganske språkmedviten arbeidsplass du har. – Det stemmer. Språket er likevel berre ein ting. I snitt har me femten sekund på å seie det me vil seie. Så ein ting er kva ord og uttrykk me nyttar, men det viktigaste er jo at me greier å formidle det me skal seie på ein god måte. Ein kamerat sa ein gong at folk frå Telemark kan gå seg ein tur på fjellet, vere vekk i tre månader og kome ned og berre ha ei ei-

naste setning å kome med. Men den setninga kan oppsummere heile turen og vere full av visdom og vurderingar. Slik sett så høver eg kan hende godt til arbeidet eg gjer. – Er det du som skriv alt du seier? – Ja, alt er mine eigne tekstar. Når eg har kveldsvakt, så har eg gått gjennom alt stoffet dagen før. Saman med sendeleiar så ser eg gjennom programma, for så å hente inn så mykje informa-sjon som mogleg før eg skriv eit manus til neste kveld. Dette manuset blir det alltid endringar på fordi eg til dømes får meir eller mindre tid til disposisjon. Skulle det hende noko heilt gale, så er det sendeleiaren som har det øvste ansvaret, sjølv om det er eg som har skrive det. Tidlegare las sendeleiaren gjennom alt, men det har me slutta med.

Meir enn pynt– Vil det seie at kanalvertane har fått ein annan status? – Det har me nok, i alle fall i NRK. Nokre kanalar har jo heilt kutta ut kanalvertane, men det er av di dei ikkje hadde nokon funk-sjon. Ofte var dette folk som var tilsette som pynt, og dei las inn tekstane sine gjerne ei veke før det vart sendt. Me som arbeider i NRK er alle journalistar, sjølv om tittelen er kanalvert. Me legg mykje arbeid ned i arbeidet vårt, er informerte og kan snu oss rundt om noko særskild skulle hende. I løpet

av dei siste åra, så har resten av huset forstått meir av kva me kan gjere. Så staden for å springe rundt til dei ulike redaksjonane og dra ut informasjon av dei, så er det no dei som kjem til oss i større grad. – Ein av funksjonane dykkar er vel å vere eit bindeledd mellom kanalen og sjåarane? – Det sit jo nokre eldre og einslege der ute, og me blir nok som ein ven for dei. Me ser jo programma saman. Ser du for deg ein familie, så kan dei snakka om kven som er kanalvert den kvelden eller kva jakke du har på deg. Så det er nok eit band mellom oss og dei som ser på. – Du må få mykje brev og slikt. – Eg får ikkje så mykje brev, og det er sikkert like greitt. Men når folk kjenner meg att, så får eg ofte respons på språket mitt. Dei seier at dei høyrer kvar eg er i frå, at dei greier å plassere meg eller at dei synest dialekten min er f lott. Det set eg jo stor pris på.

Meir enn nynorsk– Eg trudde ikkje du hadde lov til å nytte dialekt? – Det har vel heller ikkje lov til. Men då eg byrja her, var eg i ferd med å skilje meg frå nynorsken. Ragnhild henta meg for at eg skulle snakke nynorsk, og då vart eg nesten litt redd. Eg var redd for å miste min eigen dialekt og ende opp som skode-spelarane på det Norske Teatret. Eg likar godt å gå der, men tyk-kjer måten dei snakkar nynorsk

prisvinnar Yasmin Syed:

– Språket er verktøyet mitt

2–2009 Kringom 7


på, kan bli stiv og upersonleg. Så i byrjinga var eg nok litt rampete og sneik inn dialektord her og der. Sa «sjå» i staden for «hjå». På den måten fann eg fram til ein nynorsk som eg kunne føle meg vel med. – Kva sa ho då? – Ein dag kom ho til pulten min og sa at det vel strengt teke var «hjå» eg skulle seie. Ja, jo, det var det, og då byrja eg med det. Eg tykkjer det er bra ho er streng og skikkeleg, så får det heller vere oss andre som må prøve ut

kvar grensene går og til tider vera litt språkleg rampete. Men eg får framleis lov til å seie «jol» og ikkje «jul». Eg har fått dispensa-sjon.

Meir enn kanalvertBrått går Einar Lunde frå Dagsrevyen forbi oss, der me sit i gangen på fjernsynshuset på Marinlyst. «Hei, prisvinner! Bra! Veldig fortjent!» Syed smiler nøgd. – Du har gjort mykje anna før, har mellom anna vore skodespelar.

Vil du gjere meir slikt? – Alt. Meir skodespel. Meir musikk. Og skrive meir. – Meir? Betyr det at du skriv no? – Ja. – Journalistisk? – Nei. – Er det ein roman? – Nja, eg trur det blir noko som ein ikkje har lese på nynorsk før. – No blir eg veldig nyfiken. – Nei, du får vente og sjå

Yasmin Syed, her saman med Kåre Magnus Bergh i Julemorgon (2008). (Foto: Arnstein Dypvik, NRK)

8 Kringom 2–2009

NYNORSK MEDIESENTER

Nynorsk mediesenter fem år

1. september vart Nynorsk medi-esenter i Førde fem år. Det feira dei med både festmiddag, jubile-umskonferanse og ei aldri så lita omdøyping. No er namnet NRK Nynorsk mediesenter.


Nynorsk mediesenter vart opp-retta i 2004, og tilbyr eit kort og intensivt kurs i journalistikk for radio, fjernsyn og Internett. Praktikantane får to månader på skulebenken for å læra journalis-tikk og tekniske verktøy, og fire månader praksis i ulike redaksjo-nar. Og, ikkje minst: Løn under opplæringa. Etter utdanninga får praktikantane status som «interne søkjarar» til ledige stil-lingar i NRK i to år. Sidan starten er femti medarbeidarar vortne uteksaminerte frå Førde, og dei aller f leste har funne seg arbeid innan media. Då senteret vart oppretta, var tanken at NRK berre skulle vera ein av f leire eigarar. Etter kvart synte det seg at ikkje vart slik, og NRK-leiinga melde at dei fann seg godt til rette med å eiga og driva åleine. Det nye namnet er meint å understreka tilhøyrsla til NRK. Nynorsk mediesenter har òg vore modell for NRK FleRe, eit opplæringstilbod for å rekruttera f leirkulturelle medarbeidarar til NRK.

Takk vere MagniUnder festmiddagen var det tida for lovord, særleg om dagleg Magni Øvrebotten.

Ho var distriktsredaktør i NRK Sogn og Fjordane frå 1990 til 2004, og har etter vore sjølv-skriven leiar for senteret. Utan henne er det slett ikkje sikkert at senteret hadde kome til verda, og f leire NRK-toppar takka «nynor-skrefsaren» Øvrebotten for den jobben ho gjorde for å fremja nynorsken i NRK: – Ein kringkastingssjef kan ikkje vera redd for nokon, kanskje med unnatak av Magni Øvrebot-ten, skjemta Hans-Tore Bjerkaas.

Tid for alvorDagen etter var det alvor att. Tema for jubileumskonferansen var «Mangfald i NRK – enklare sagt enn gjort?», og blant dei 60 deltakarane var det mange NRK-toppar å finna. – For NRK er det viktig å spegla både det kulturelle og det språklege mangfaldet i landet. Mangfald er rett og slett

nødvendig for å styrkja og betra journalistikken i NRK, sa kring-kastingssjefen. Mellom seminardeltakarane var det brei semje om at dette var målet, men òg om at den store utfordringa var å spreia denne haldninga «nedover» i organisa-sjonen, til dei redaksjonane som må gjera henne til røyndom. Semja var òg stor om at det ikkje ville vera mogleg å auka nynorskbruken eller talet på f leir-kulturelle medarbeidarar utan det jamne tilsiget av journalistar frå NRK Nynorsk mediesenter og NRK FleRe. – NRK skal vera ein spydspiss på å utfordra haldningar. Vi skal arbeida for å auka toleransen både for f leirkulturelle og nynor-ske røyster i eteren. Arbeidet som blir lagt ned i her skal verta teke meir vare på i systemet, lova kringkastingssjefen.

Feirar fem år: Magni Øvrebotten, dagleg leiar for NRK Nynorsk mediesenter

2–2009 Kringom 9

NYNORSKE MEDIEDAGAR 2009

Nynorske mediedagar

For andre året på rad bad Medi-emållaget inn til Nynorske medie-dagar i oktober.


– Eit torg, ein møteplass, kallar Mediemållaget tilskipinga, som gjekk frå torsdag 1. oktober til laurdag 3. oktober. Sjølv om Mediemållaget stod står for arrangement, marknads-føring og organisering, hadde f leire av samarbeidsorganisasjo-nane fått plass til å laga eigne møte under mediedagane. Mellom desse var Kring-kastingsringen, som dekte laurdagen med eit seminar om framtida for dialektbruken i TV2.

Norskkurs for journalistarMøtehelga byrja med nynorsk-kurs for journalistar. Asgeir Ol-den frå Institutt for journalistikk underviste 12 journalistar, redak-tørar og informasjonsmedarbei-darar i god nynorsk målbruk. Berit Rekve frå Mediemållaget, koordinator for Mediedagane, var godt nøgd med frammøtet. – Eg trur oppmøtet er heilt perfekt for denne typen kurs. Likevel trur eg det er mange som gjerne skulle vore her, men som tykkjer det er langt å reisa til Oslo. Vi har allereie fått oppmoding om å skipa til eit slikt kurs i Bergen. Dei som var meir interesserte i det utforskande språket enn det effektive nyhendespråket, kunne kanskje i staden gå på essaykurset Syn og Segn skipa til fredagen.

VinjefondetOttar Grepstad kom òg for å ori-entera om arbeidet med Vinjefon-det, som Nynorsk kultursentrum har fått i oppdrag å administrera. Grepstad har tidlegare uttalt at det var viktig å finna ut kvar skoen trykte får ein laga konkrete retningslinjer for fondet. Her var både Redaktørforeininga og Landslaget for lokalaviser invi-terte til å koma med innspel. Det var òg tid for å feira 40 årsdagen til Nynorsk pressekon-tor (NPK) med kake og seminar, før alle kunne samlast til fest på kvelden med Arne Hjeltnes, Erling Lægreid, Gabriel Flirflet og utdeling av Nynorsk redaktørpris.

Framtida for TV 2Kringkastingsringen stod for seminaret på laurdagen, der spørsmålet var kva rolle TV 2 hadde hatt å seia for at det er stadig meir dialekt å høyra på norske TV-skjermar, og korleis

ein kunne sikra at denne dialekt-bruken skulle halda fram når konsesjonstida gjekk ut. Tidspunktet for debatten var nok dårleg valt, for allereie veka etterpå kom nyhenda om at TV 2 ville søkja ny konsesjon. Det kan nok delvis forklara kvifor det var vanskeleg for kanalen å stilla i debatten. Jon Peder Vestad, språkkon-sulent i NRK, heldt likevel eit lærerikt føredrag der han gjekk gjennom tilhøvet mellom dialekt og normaltalemål heilt sidan norsk fjernsyn gjekk på lufta for fyrste gong. Konklusjonen hans var rimeleg tydeleg: – Norsk fjernsyn har alltid hatt eit innslag av dialekt, eller i det minste dialektprega uttale. Det er lite truleg at TV2 har hatt så my-kje å seia for den liberaliseringa vi har sett dei siste åra. I panelet sat òg Einar Aadland frå Hordaland Mållag og Martin Toft frå Kringkastingsringen.

Frå venstre: Martin Toft, Einar Aadland og Jon Peder Vestad.

10 Kringom 2–2009

TV2

TV2: Vil søkja ny konsesjon

TV2 har no signalisert at dei øn-skjer ny konsesjon som allmenn-kringkastar. Det kan redda kanalen økonomisk og sikra hovudkontoret i Bergen.


– Heilt sidan TV 2 gjekk på lufta har dei gjeve eit verdfult tilskot til allmennkringkastinga her i lan-det. Dei har vore ein føregangska-nal når det gjeld å bruka dialekt i alle typar sendingar, og den ster-ke bergensredaksjonen har gjort at dei ofte har vinkla saker på ein annan måte, sa Martin Toft, styreleiar i Kringkastingsringen, då planane vart kjende. – Når dei no varslar at dei vil søkja om ny konsesjon, tyder det at dei vil forplikta seg å føra dette allmennkringkastingsoppdraget vidare. Det er svært gledeleg.

Den gamle konsesjonenI 1991 fekk TV2, med hovud-kontor i Bergen, konsesjon for å driva reklamefinansiert allmenn-kringkasting på det analoge sendenettet. Kabelverksemder var òg pliktige til å vidareformidla TV2 til kundane sine, men utan å betala TV2 særleg for dette. No er det gamle, analoge bak-kenettet stengt ned, og TV2 har tidlegare signalisert at dei ikkje var interesserte i å søkja om ny konsesjon når den dei har no går ut 31. desember 2009. Det var før reklameinntektene fall.

Økonomiske problemI mai meldte TV 2-sjef Alf

Hildrum at kanalen frykta å tena 350 millionar mindre på reklame i 2009 enn i 2008. Årsakene er både å finna i dei dårlege økono-miske tidene og i den harde kon-kurransen mellom dei kommer-sielle TV-kanalane. Han varsla både innsparingar og kutt i talet på stillingar. Det var òg snakk om å f lytta hovudkvartet til kanalen frå Bergen til Oslo. – Om TV2 skulle finna det naudsynt å f lytta verksemda ut frå hovudstaden på Vestlandet, ville det vera eit særs alvorleg til-bakesteg for språkleg og kulturelt mangfald, for desentralisering, distriktsutbygging og for ei medi-eutvikling som Vestlandet og nasjonen elles treng i tida framet-ter, skreiv Hordaland Mållag i eit brev til f leire departement og

stortingskomitear i juni. I oktober presenterte Hildrum løysinga på dei økonomiske problema kanalen stod andsy-nes: Kanalen vil f leire program, mellom anna debattprogrammet Tabloid og dokumentarprogram-met Dokument 2, seia opp over hundre medarbeidarar, behalda kontoret i Bergen og søkja om ny konsesjon.

FormidlingspliktEller, «status som formidlings-pliktig kommersiell allmenn-kringkastar», som det heiter no. Like etter lyste Kulturdeparte-mentet ut ein ny konsesjon. Sam-tidig sendte dei òg eit framlegg om «endringer i kringkastings-forskriftens regler om formid-lingsplikt». Den viktige endringa

TV 2-sjef Alf Hildrum: Vil kutta programpostar og søkja konsesjon. (Foto: Bjørn Erik Larsen, TV 2)

2–2009 Kringom 11

TV2

her var at den formidlingsplik-tige kanalen skulle få betalt frå kringkastarane (RiksTV og kanal- og parabolselskapa) for å levera kanalen, og at Medietilsy-net skal avgjera dette vederlaget. Fleire, mellom anna TV2 sjølv, har peikt på at dette kjem til å «samlet […] beløpe seg til titalls – kanskje hundretalls – mil-lioner kroner per år.» (brev til Kulturdepartementet, 20.11.09)

Det er all grunn til å tru at det framleis er sjåarane som til slutt kjem til å betala denne rekninga.

Generelle kravSamtidig som den nye ordninga gjev ekstrainntekter frå distri-butørane på kanskje hundre millionar, er programkrava i den utlyste konsesjonen ikkje særleg spesifisert. Det einaste

språkkravet som ligg føre, er at «Norskspråklige programmer skal utgjøre minst 50 prosent av sendetiden”. Kulturdepartemen-tet opnar likevel for å utarbeida ein meir konkret avtale med den som eventuelt får status som formidlingspliktig. Søknadsfristen for konsesjon er 7. desember 2009.

Konsesjon i ei ny tid: Når det gamle, analoge bakkenettet forsvinn, får òg konsesjonane ei ny form.

12 Kringom 2–2009

NYNORSK I NRK

Framleis store utfordringar for NRK

Då Medietilsynet la fram allmenn-kringkastingsrapporten for 2008 var det på same tid lite nytt og lite å gleda seg over når ein kom til biten om nynorskbruken i NRK.


I mange år har nynorskbruken i NRK vore på om lag tjue prosent av den totale sendetida, litt over for nokre kanalar. Dette har vore godt under det minstekravet som Stortinget vedtok i Allmenn-kringkastingsplakaten, men samtidig eit stabilt tal. Dei siste åra har dessutan signala frå NRK gjeve von om ei betring i tala. – Vi må berre skjerpa oss. Det finst ingen grunn til at vi ikke skal være bedre på nynorsk, sa kommunikasjonssjef i NRK, Si-gurd Sandvin, til NTB i mai i fjor då Allmennkringkastingsrappor-ten for 2007 vart lagt fram. Kringkastingssjef Hans-Tore Bjerkaas har òg f leire gonger of-fentleg peika på at det er viktig at kanalen følgjer oppdraget sitt òg på dette feltet.

Nedgang likevelFor 2008 synte tala derimot ein jamn nedgang for alle kanalar. Kommentaren frå Medietilsynet var skarp: – NRK har i f lere års regnska-per redegjort for tiltak som er satt i verk for å øke nynorskbruken i kanalene, som Nynorsk medi-esenter i Førde. Medietilsynet mener det er å forvente at de ulike tiltakene NRK har satt i

verk for å øke nynorskbruken, nå må komme til uttrykk i det faktiske programtilbudet til NRK på en slik måte at den negative trenden snus (s. 194 i rapporten)

Etterlyste tiltak– No ser vi at det ikkje er nok med gode ønskje, sa Martin Toft, styreleiar i Kringkastingsringen i ei pressemelding då rapporten vart offentleggjort. Han kravde ein tiltaksplan frå NRK der dei laga ein målretta plan for korleis dei kan nå det vedtekne minstekravet på 25 pro-sent innan 2012, og synte til det gode samarbeidet Noregs Mållag har med NRK Super: – Når det gjeld barnekanalen NRK Super, har vi hatt ein svært god dialog med leiinga for kana-len om å ta i bruk meir nynorsk og dialekt, og vi veit at dei har sett i verk f leire gode tiltak. Der-som resten av NRK hadde teke

nynorsk like alvorleg, hadde dei ikkje hamna i den stoda dei er i idag. NRK kunne ikkje gjera greie for nynorskbruken i dei nye kanalane NRK3 og NRK Super i 2008 fordi dei mangla grunn-lagsdata.

Uklar målingBak tala Medietilsynet la til

Bruken av nynorsk i NRK-kanalane (fjernsyn og radio), 2007 jamført med 2008. Frå Allmennkringkastingsrapporten 2008, s. 197 (Medietilsynet)

Har ansvaret: Kringkastingssjef Hans-Tore Bjerkaas. (Foto: NRK)

2–2009 Kringom 13

NYNORSK I NRK / VINJEFONDET

Kringkastingsringen: Vikar på kontoret

Eirik Wixøe Svela er tilsett som vikar for dagleg leiar frå 1. januar.

Dagleg leiar Tarjei Vågstøl, går ut i fødselspermisjon fram til 1. august 2010. Eirik Wixøe Svela (biletet) er tilsett som vikar. Han er 21 år, og kjem frå Bjerkreim i Rogaland. Han er òg sentralsty-remedlem i Norsk Målungdom og varamedlem til styret i Noregs Mållag.

Vinjefondet:

Framleis på statsbudsjettetI framlegg til statsbudsjett for 2010 er Vinjefondet vidareført med ein halv million kroner, same beløpet som i år.

Tidlegare i år vart det klart at Nynorsk kultursentrum har fått i oppdrag frå Kulturdepartementet å administrera fondet. I språkmeldinga Mål og meining vart fondet, «med hovudføremål å styrkja nynorsk journalistikk og anna publisistisk verksemd på nynorsk» lova, etter å ha svirra som ein idé heilt sidan «Kulturløftet» i 2004. Kulturdepartementet meinte det var for tidleg å etablera eit fond allereie i fjor, men sette av ein halv million som ein «tjuv-start», slik statssekretær Wegard Harsvik formulerte det på eit møte i 2009. Denne summen vert no vidareført til neste år. Retningslinjene for fondet vart handsama av styret i Nynorsk kultursentrum 4. desember.

Med pengesekken til Vinje: Nynorsk kultursentrum skal administrera Vinjefondet (Foto: Anders Aanes)

grunn ligg eit statistisk utval på om lag 1000 tilfeldige minuttar for kvar kanal. All tale (eller teksting) i desse minuttane vert såleis regis-trerte som anten nynorsk, bokmål eller dialekt, og dia-lektbruken vert fordelt jamt mellom nynorsk og bokmål. Etter kvart som det har vorte lov å nytta dialekt i NRK, må ein difor rekna med at ein monaleg del det som vert rapportert som nynorsk, «eigentleg» er dialekt. Det er NRK sjølve som har gjort denne granskinga, og analyseavdelinga skriv i ein e-post til Kringkastings-ringen at dei reknar med at granskinga har ein feilmar-gin på om lag to prosent. Det er såleis ikkje heilt sikkert kva for røynleg endring som ligg bak tala.

Redaktøren har ansvaretDå allmennkringkastings-rapporten vart offentleggjort, sende Kringkastingsringen og Noregs Mållag eit brev til kulturminister Trond Giske der dei bad om at han måtte krevja ein handlingsplan frå Giske. Dette ønskte departementet ikkje å gjera, under tilvising til at Kringkastingssjefen har ansvaret for den daglege drifta, og at dei difor ville vera varsame med å detalj-styra NRK.

14 Kringom 2–2009

NYNORSKE MEDIEpRISAR 2009

Nynorske medieprisar

Sjølv om Kringkastingsprisen er eldst, er han ikkje lenger den einaste prisen som lokkar på nynorskbrukande journalistar.


Dei siste åra har det kome til ei rekkje prisar for å gje heider til dei som gjer ein praktisk innsats for nynorsk i media. Kriteria for prisane er alle litt ulike, så det skal godt gjerast å ta med seg alle saman på ein gong. Her får du hjelp av Kringom til å hugsa kva som er kva.

KulturdepartementetNynorskprisen til journalistar, som Kulturdepartementet deler ut, er yngst, men i motsetnad til dei andre prisane deler Kulturdepar-tementet ikkje berre ut heider, men òg pengar: prisvinnaren får 50 000 kroner og eit kunstverk. Prisen skal gå til «ein journa-list som har utmerka seg med bruk av levande og god nynorsk i media, og som gjennom arbeidet sitt har gjeve nynorsken status og innpass på nye område.» Prisen vert delt ut på Dei nynorske festspela. Fyrste året gjekk han til Linda Eide (2006). Seinare har Odd-Reidar Solem (TV 2) og Kjell-Erik Kallset (Dagsavisen) fått prisen. I år valde juryen å gje prisen til plateprataren Ronny Brede Aase i NRK P3. – Som nynorskbrukande pla-tepratar i P3 når han ungdom når språklege haldningar vert forma og vala tekne. Han kan vere eit

føredøme for andre dialekt- og nynorskbrukarar, heitte det i grunngjevinga frå juryen.

Nynorsk redaktørprisSidan 2004 har Mediemållaget delt ut Nynorsk redaktørpris. Føremålet med denne prisen er å «heidra dei redaktørane som gjer

ein ekstra innsats for nynorsk som mediespråk.» Dei to siste åra har prisen vorte del ut under festen på Dei nynorske medi-edagane. Berre ein redaktør frå etermedia, Per Arne Kalbakk, har fått prisen (2006). I år gjekk prisen til Christian Fredrik Stabell i lokalavisa Os og

Ronny Brede Aase, Kulturdepartementet sin nynorskpris til journalistar (Foto: Nadia Frantsen)

Christian Fredrik Stabell, Nynorsk redaktørpris. Her saman med Berit Rekve, leiar i Mediemållaget (Foto: Rune Hetland/LLA)

2–2009 Kringom 15

NYNORSKE MEDIEpRISAR 2009

Fusaposten. – Stabell har i sine 36 år som redaktør alltid lagt stor vekt på at lokalavisa for Os og Fusa skal skrivast på eit godt og korrekt nynorsk. Stabells språklege hald-ning har utan tvil vore medver-kande til at nynorsken framleis står så sterkt i Os, like i nabolaget til Bergen, slo juryen fast.

DialektprisenDialektprisen til Norsk Mål-ungdom vart oppretta i 2001, og gjekk fyrste året til hip-hop-gruppa Tungtvann. Prisen går til offentleg kjende dialektbrukarar, og det har vore mange musikarar

og programleiarar blant prisvin-narane, mellom anna Linda Eide (2008) og Are og Odin (2006). I år gjekk prisen til Eli Kari Gjengedal, vêrmeldar i TV 2. Ho fekk mykje merksemd då ho song heile vêrmeldinga på melodien til Ola Tveiten tidlegare i haust. – Eli Kari sjølv har uttalt at ho syntest det var f laut, men gjennom å tore å gjere det, gjorde ho seg sjølv til eit godt føredøme for andre. Når usikre ungdomar landet over ser henne vise fram dialekten sin på den måten, gjer det godt for den språklege sjølvkjensla, sa Maria Svendsen, leiar i Norsk Målungdom under

prisutdelinga.

Eit pris-mangfaldI tillegg til desse tre prisane finst det ei nærast uendeleg rekkje av lokale målprisar og ei like uendeleg rekkje prisar til f linke journalistar. Det er slett ikkje uvanleg at journalistar vinn dei fyrste og nynorskbrukarar dei andre. På nettsida til Kringkas-tingsringen prøver vi å melda om slike prisutdelingar, i tillegg til anna stoff om nynorsk og media. Er det noko vi har gått glipp av: send oss gjerne eit tips! Adressa finn du på side to i dette bladet.

Eli Kari Gjengedal, Dialektprisen. Her saman med Maria K. Svendsen, leiar i Norsk Målungdom (Foto: Vebjørn Sture, Norsk Målungdom)

Sendar/retur:KRINGKASTINGSRINGENpostboks 9161 Grønland0134 OSLO

God jul frå Kringkastingsringen!

Documents

Kringkastingsprisen 2009 til Yasmin Syed: side 4 · Satsinga på Nyhetskanalen og nyhendesendingane i TV 2 osar av kvalitet og av ankermenn og ankerkvinner med dialektar frå heile