jaargang 35 / april – mei – juni 2015

driemaandelijks tijdschrift /

afgiftekantoor 9000 Gent X / P206233

Afzendadres en V.U. N. Decoodt,

Kortrijksesteenweg 390 bus 2, 9000 Gent

nr.9

© C

OR

BIS

PB- PP B-BELGIE(N) - BELGIQUE

xxxxxPB- PP B-BELGIE(N) - BELGIQUE

xxxxx

06 |teksten Johan Verstraete, Eva De Leersnyder, Tine Sturtewagen, Melina Verbeeck

foto’s Kenneth Cattrysse, KrisKras, Michal Sleczek, Suresh Krishna, Isabelle Chauvel, Sophie Gosselin, Marjut Tuulikki, Mike Mc Holm, Scott Lamont, Marinka, Masséus, Nicolas Prieur, Sergio Carbajo, David Lazar, Anne Berlin, Stephan Rebernick, Peter Pelham, Osvaldo Eaf, istockphoto, Corbis, Jose Manuel Azcona, Rosa Gambolas, Miguel Almeida, Antonio Rull

eindredactie Tine Sturtewagen

verantwoordelijke uitgever Nele Decoodt

lay-out Sander Belmans

12 |

IN DEZE EDITIE 2 |

06 | VER WEG: ZUID-AMERIKAArgentinië Brazilië

12 | VER WEG: AFRIKATanzania Rwanda Ethiopië

20 | VER WEG: AZIËBirma China Maleisië Indonesië

30 | QUOTE 132 | FOUTE SOUVENIRS 36 | DE KOFFIECULTUUR VAN

BOSNIË EN HERZEGOVINA 38 | WEETJES OVER PORTUGAL

VastelandAzorenMadeira

46 | QUOTE 248 | PROTOS

KrisKras verhuist

52 | HOE DOE IK HETInschrijven op een KrisKras reis

54 | FOTOVERSLAG CUBA Plant eens een boom

54 |

20 |

32 |

| 3 IN DEZE EDITIE

Europa is prachtig, comfortabel, er is lekker eten, veel openbaar vervoer. Je kan met de meeste mensen communiceren, in de zomer schijnt de zon, het is veilig. Waarom zouden we ver weg gaan als alles ook in onze regio te vinden is.

Toch mis je in Europa veel zaken die in de rest van de wereld zomaar voor het grijpen liggen: • De meest hartelijke mensen, kleurrijke godsdiensten en gebruiken • regenwouden met gorilla’s, savannes waar olifanten en leeuwen

voorbij wandelen, azuurblauwe zeeën vol koralen en felgekleurde vissen, dolfijnen en zeeschildpadden

• Andere en boeiende culturen met de vreemdste en mooiste talen waar we geen snars van begrijpen maar we toch mee kunnen communiceren

• de lekkerste gekruide maaltijden en exotische vruchten • de hoogste bergen, de grootste woestijnen, de verste oceanenEnkele zaken om je over de streep te trekken om het oude continent te verlaten! We stellen een aantal bestemmingen in Zuid-Amerika, Azië en Afrika voor.

BRO N NENwww.lonelyplanet.com Footprint, South American handbook The New York Times, 36 hours in Latin America and the Caribbean, Taschen, Köln, 2013, 294p. George Orwell, Burmese days, Mariner books, 1974, 288p. PALIN (Michael), Himalaya, Ambol/Athos, Hilversum, 2004, 288p. PALIN (Michael), Sahara, Ambol/Athos, Hilversum, 2002, 256p PALIN (Michael), Brazilië, Ambol/Athos, Hilversum, 2012, 319p.

TEK ST: TINE STU RTEWAGENFOTO’S: ISTOCKPH OTO, KRISKR A S

Waarom eens niet op reis?

VER WEG 4 |

| 5 VER WEG

VER WEG 6 |

Dit is het continent van de avontu-riers: Andestoppen, het Amazone-woud, gletsjers in Patagonia, ver-borgen steden in Colombia, witte stranden in Brazilië en een bruisend nachtleven in de grootsteden: Viva la vida!

Muziek, cultuur en avontuur zijn de belangrijkste trefwoorden voor Zuid-Amerika.

Beleef de grote muziekstijlen als sal-sa, samba, tango en Andes-folk in de plaatsen waar ze zijn ontstaan: de salsotecas van Quito, milongas in Bu-enos Aires of de garrafeiras in Rio.

Van de besneeuwde toppen in de An-des over de Amazone met haar zij-rivieren, de altiplano in Bolivia en de gletsjers in Patagonia biedt Zuid-Amerika een oogverblindend aanbod aan natuurlijke diversiteit. Dit is het continent van smaragdgroen regen-woud, rijzige vulkanen, rode canyons en witte stranden. Dit is tevens de thuisbasis van kaaimannen, lama’s en alpaca’s, blauwe en rode ara’s en roze dolfijnen.Naast de oude Inca-ruïnes in Peru en Bolivia zijn er de koloniale steden in Ecuador, Colombia en Brazilië en de piepkleine Indianendorpjes van het Amazonewoud.

Even verscheiden als de landschap-pen is het aanbod aan avontuurlijke activiteiten: kanoën op de Orinoco, mountainbiken over Andespaadjes, bergbeklimmen in Huaraz in Peru, trekking in de Cordillera van Chili.

De altiplano, de jungle en bruisende steden wachten om ontdekt te worden. Check snel kriskras.be!

| 7 ZUID-AMERIKA

Aankomen in Buenos Aires is als springen in een mozaïek van stijlen en kleuren: mo-derne grootstad-allures naast fraaie 20ste eeuwse gevels en paarse jacaranda-bloe-sems die over het voetpad buigen. Gezellige bars waar tango-muziek weerklinkt, het bruisende leven op straat en ’s nachts. Maar niet alleen Buenos Aires spreekt aan, ook Cordoba, Salta, Mendoza en Bariloche hebben elk hun persoonlijkheid. Tango is waar-schijnlijk de grootste culturele bijdrage van Argentinië aan de wereld: een stomende dans die door iedereen wordt geleerd en gedanst.

Daarnaast is Argentinië een natuurlijk wonderland: van de donderende Iguazu water-vallen in het noorden aan de Braziliaanse grens naar de blauwe Perito Moreno-gletsjer over de hoogste bergen van de Andes. Roestig bruine landschappen, doorspekt met cactussen, massieve steppes en droog Patagonië, hier kom je landschappen uit Scandi-navië, Zuidoost-Azië en het Midden-Oosten tegen.

Een heel aantrekkelijke cocktail van tango, biefstuk, gauchos, voetbal, Patagonië en de Andes, zo kan Argentinië omschreven worden.

Argentinië

EVA DE LEERSNYDER BRENGT VAN AL HAAR REIZEN EEN GEZELSCHAPSSPEL MEE. DEZE KEER BESCHRIJFT ZE EEN SPEL UIT ARGENTINIË.Ik vond mijn Truco-set, een versierd doosje met speelkaarten en vakjes voor de puntentelling, vorige maand in Argentinië. De verkoper wist me echter niet te vertellen hoe het spel in elkaar zit. Op wikipedia zijn de regels wel te vinden, maar die zijn allesbehalve simpel.Elke streek heeft zijn eigen variant, maar volgens welke regels je ook speelt, er wordt tijdens het spel altijd ge-bluft en luid geroepen. Naast hun taal brachten de Spanjaarden dus ook dit spel mee naar het Zuid-Amerikaanse continent. Dit Truco-spel wordt in Argentinië maar ook in Brazilië en Uruguay gespeeld. Zoals het Argentijns een verbastering is van het Spaans, is dit kaartspel een variant op het Spaanse kaartspel Truc. Het spel wordt gespeeld door twee, vier of zes spelers die twee ploegen vormen. De punten van de ploegen worden bijhouden op een scorebord met de aanduiding nosotros (wij) en ellos (zij) en bonus- (buenos) en straf-punten (malos). Het bijzondere aan dit spel is dat het gespeeld wordt met Spaanse kaarten. Deze ‘naipes’ zijn niet gemerkt met de klassieke schoppen, ruiten, harten of klaveren, maar de 48 kaarten dragen copas (bekers), oros (munten), bastos (knotsen) en espadas (zwaarden). Deze voorwerpen staan symbool voor bevolkingsgroepen: de bekers zijn de geestelijken, de munten de rijken, de knotsen het gewone volk en de zwaarden het leger.Voorlopig blijft het Trucospel een sierstuk op de kast, onaangeroerd, tot we de regels volledig meester zijn... “

BRO N NENhttp://en.wikipedia.org/wiki/Truco http://spanje-cultuur.blogspot.be/2013/02/spaanse-speelkaarten-basis-voor-tarot.html

VER WEG 8 |

| 9 ZUID-AMERIKA

VER WEG 10 |

De reus van Zuid-Amerika: het Amazone-woud, prachtige steden van wereldberoemde architecten, koloniale dorpen en straten vol pastelkleuren, wit poederzand aan azuur-blauwe zeeën, piepkleine en broze indianengroepen.

Hier komen alle soorten reizigers aan hun trekken. Muziek-liefhebbers dansen de samba, buitensporters kayakken door het regenwoud, walvisspotters wachten op zee en duikers en snorkelaars bewonderen de kleuren onder wa-ter. Ontdek Oscar Niemeyer zijn Brasilia, drink Caipirinha op Copacabana beach en leg voorzichtige contacten met de Yanomami.

Zo een rijkdom aan ecosystemen is op niet veel plaatsen te vinden. Vandaar dat Brazilianen zeggen “Deus e Brasileiro’ (god is een Braziliaan).

Brazilië

| 11 ZUID-AMERIKA

VER WEG 12 |

Afrika verovert je ziel. Afrika kruipt onder je vel. Kom je er voor het eerst dan wil je telkens terug. Ben je een ha-bitué dan laat het je nooit meer los. Dit continent met 54 landen heeft een rijk-dom aan culturen en natuur die je ner-gens anders vindt.

Alleen al voor de landschappen blijf je er rondreizen. Van de tropische nevel-wouden in Rwanda, Oeganda en Con-go naar de uitgestrekte zandduinen van de Sahara over de hoogvlakten die het ganse continent doorkruisen naar de savannes vol dieren in het oosten, voor Afrika is er geen concurrentie als het over natuurlijke rijkdom gaat.

Op safari gaan is een cliché maar de eerste reiziger moet nog geboren wor-den die niet als een kind vol verwon-dering staat te kijken naar het aards paradijs in de Ngorongoro krater van Tanzania, de gorilla’s in de mist in Rwanda, de Big Five in Tanzania en Zuid-Afrika en de olifanten voor de skyline van de Kilimanjaro.

Uiteraard is er veel meer in Afrika dan natuurlijke schoonheid. Meer en meer Afrikanen omhelzen de moder-niteit die oplossingen biedt voor veel problemen, toch worden tradities en oude gebruiken van generatie op ge-neratie doorgegeven. Op veel plaatsen verloopt het dagelijks leven al eeuwen-lang op dezelfde manier, met een gra-tie en rust die nergens anders meer te vinden is. Welkom in het oude Afrika, de wereld van de Masaï in Tanzania en Kenia, de Dogon en Touaregs in Mali, de Himba in Namibië, de Bosjesman-nen in Zuid-Afrika, de Pygmeeën in Congo. Gastvrijheid en warmte om nooit meer te vergeten.

Wie reist mee naar een bestem-ming in Afrika? Kijk op kriskras.be!

| 13 AFRIKA

Wilde dieren, prachtige stranden, de Kilimanjaro en fascinerende culturen, deze ingrediënten zitten vervat in één land: Tanzania.

Meer dan waar anders is dit dé bestemming voor safari’s. Wildebeesten stormen over de oneindige grasvlaktes, olifantenkuddes passeren tijdens hun jaarlijkse migratie, hippo’s hangen in het water en leeuwen luieren in de Ngorongoro-krater.De besneeuwde top van de Kilimanjaro, de hoogste berg van het Afrikaanse continent, torent daar boven uit.

Maar niet de dieren alleen bekoren. Tanzania’s kustlijn aan de Indische Oceaan is magisch. De witte stranden met hun slaperige dorpjes doen ons terugkeren naar de oude Swahili-cultuur en de tijd van de sultans van Per-zië die handel dreven met deze streek. Tanzania was de draaischijf in de wereldhandel met India.

Wat het land echter het meest aantrekkelijk maakt, is zijn onwaarschijnlijk hartelijke en warme bevolking.

Tanzania

VER WEG 14 |

| 15 AFRIKA

VER WEG 16 |

Wanneer je praat over Rwanda denkt iedereen onmiddellijk aan de vreselijke genocide die meer dan twintig jaar geleden plaatsvond. Intussen heeft dit kleine Afrikaanse land een enorme transformatie doorgemaakt en is het uitgegroeid tot een heel stabiele en rustige natie met een beloftevol-le toekomst. Toerisme is hier de motor van de economie en de grootste ster aan dat firmament zijn de wereldberoem-de berggorilla’s die hun thuisbasis hebben in de prachtige nevel wouden van Rwanda. Niet voor niets kreeg dit land de bijnaam “Pays des milles collines”. Konische groene velden rollen door het ganse vruchtbare land.

Het is een bestemming die openstaat voor de actieve buiten-mens: mountainbiken, trekking en safaritrips.

Rwanda

| 17 AFRIKA

Wierook, mirre en ceremonies van meer dan 1000 jaar oud. Dat zijn de eerste beelden van Ethiopië, een soeverein land dat nooit gekoloniseerd is geweest.

Er heerst een onwaarschijnlijk interessant verleden: hier zijn de aller-eerste menselijke resten gevonden, er zijn de tombes en obelisken van Aksum uit de 17de eeuw, de middeleeuwse rotskerken van Lalibela en de restanten van 5 jaar Italiaanse bezetting in de vorm van de “beste koffie ter wereld”.

De landschappen van Ethiopië zijn niet minder en gaan van de Simien Mountains waar reusachtige bavianen de berghellingen onveilig maken tot het Bale Mountains National Park waar elke trekker zijn hart kan op-halen.

Voeg daarbij een overdaad aan diersoorten en vogels en ’s werelds meest fascinerende bevolkingsgroepen in het zuiden van het land en alweer laat een Afrikaanse parel ons nooit meer los.

Ethiopië

VER WEG 18 |

| 19 AFRIKA

VER WEG 20 |

Hold your horses! In Azië staan al je zintuigen op scherp! Van de oudste dorpjes in India en Laos tot de meeste futuristische ste-den in Japan en China. Deze werelden zijn zo contrasterend dat je een gans leven nodig hebt om ervan doordrongen te geraken.Bij Azië denkt iedereen aan spiritualiteit. Heilige plaatsen zijn er in overvloed: de tempels van Angkor Wat in Cambodja, de Sch-wedagon Pagode in Birma, de stoepa’s en gebedsvlagjes in Nepal, de heilige Ganges en de Ashrams in India.

Natuurlijk is Azië meer dan het verleden alleen. Grote steden als Singapore, Kuala Lumpur, Bangkok, Shanghai en Tokyo zijn ex-treme uitdagingen voor Europese en Amerikaanse steden.

Van de hoogste bergen ter wereld in de Himalaya en de Karako-ram naar de meest tropische stranden in Zuidoost-Azië en het oudste regenwoud in Borneo bieden de Aziatische landschappen uitzichten om nooit te vergeten. In een wereld waar de tijgers vrij rondlopen is de natuur de belangrijkste motor van de samenle-ving.

Maleisië, Birma, China of Indonesië? Er kunnen nog mensen meereizen. Op kriskras.be vind je alle informatie.

| 21 AZIË

VER WEG 22 |

Nu is hét moment om dit bijzondere land te ontdekken. Hier wordt het landschap doorspekt met blinkende pagodes en leer je de traditionele Aziatische levensstijl van binnenuit kennen. Gebieden die voordien nog afgesloten waren voor toeristen worden langzaamaan opengesteld.

We gaan een cliché gebruiken dat hier echt van tel is: in Birma stap je te-rug in de tijd. Mensen gaan nog grotendeels gekleed in de traditionele longyi, de trishaw en paard en kar zijn veel verspreide vervoersmidde-len, gezichten worden ingesmeerd met thanaka en overal zien we rode gebitten door het bijten op betelbladeren. De Britse traditie van after-noon tea is na de dekolonisatie blijven hangen.

Geniet van het simpel plezier van het reizen: traag met een oude boot op de Irrawaddy-rivier, luid met een gammele trein of wandelend door dorpen en langs velden in de streek rond Kalaw.

Laat je verblinden door de pracht van de Schwedagon Pagode in Yangon en mijmer weg tussen de 4000 stoepa ‘s in de vlakte van Bagan.

Zoals Rudyard Kipling schreef: “This is Burma. It is quite unlike any place you know about”.

Birma

| 23 AZIË

ChinaDit vierde grootste land ter wereld is zo uitgestrekt en verscheiden dat elk bezoek een andere belevenis is. Peking, HongKong en Shanghai zijn voorstellingen van het moderne China maar het is vooral het grote bin-nenland dat zijn wonderen tentoon spreidt. Van de hoogvlaktes van Tibet, de karstrotsen van Guangxi over de steile rijstterrassen van het zuiden, de landschappen van China zijn adembenemend.

Verwen jezelf elke dag met het lekkerste eten en je kan hier blijven rondhangen. Peking eend in Kaifeng, dampende noedels in Lanzhou langs de zijderoute, pikante aubergines in Sichuan, proeven en sneuke-len zijn de beste excuses om een omweg te maken.

Hier heerst de oudste continue beschaving ter wereld, hoewel de cultu-rele revolutie en communistische stadsontwikkeling ook het een en an-der hebben veranderd. Toch blijven de verboden stad, de grote muur, de oude dorpjes en het terracottaleger tot onze verbeelding spreken.

VER WEG 24 |

| 25 AZIË

VER WEG 26 |

Maleisië bestaat uit twee enorm verschillende delen die van elkaar ge-scheiden zijn door de Zuid-Chinese zee. Het multiculturele schierei-land speelt met Chinese, Indische en Malay invloeden terwijl Borneo dikke groene jungle is waar de Orang-Oetangs thuis zijn en afgelegen dorpjes moeilijk bereikbaar zijn.

Daartussen loopt een gamma van sferen gaande van de futuristische wolkenkrabbers van Kuala Lumpur naar de vriendelijke longhouses van de Sarawak.

De kustlijnen worden op hun beurt verwend met de mooiste tropische stranden op de eilandjes in het oosten en het westen.

Maleisië

| 27 AZIË

Indonesië

Wie over Indonesië praat, kan met cijfers goochelen die doen duizelen: 17.000 eilanden waarvan er 8000 bewoond zijn, 300 gesproken talen en toch is dat alles één land met een eindeloos aantal opportuniteiten.Het hele land beschrijven is een onmogelijke opdracht gezien zijn enor-me verscheidenheid.

Een opsomming maakt het haalbaar: meer dan 100 vulkanen die heer-sen over Sumatra waar Orang-Oetangs in de bomen hangen, idyllische witte stranden op Sumbawa met het regenwoud op de achtergrond, f litsende en coole shoppers in de moderne malls van Jakarta, rust en spiritualiteit in Borobudur, Balinese dansen en surfcultuur, het ani-misme van de mensen op Papua, de vele culturen, godsdiensten, die-ren, gewoontes, planten en bossen.

Dit lijkt op 100 landen in één land.

VER WEG 28 |

| 29 AZIË

REISQUOTE 30 |

buy the ticket, take the ride.

| 31 REISQUOTE

TEK ST: TINE STU RTEWAGEN, MELINA VERBEECKFOTO’S: ISTOCKPH OTO, KRISKR A S

Mooie bestemmingen, prachtige dieren, exotische insecten, stranden vol schelpen en gezellige markten met kleurrijke souvenirs. Op reis gaan is meestal heel verrijkend

en naast foto’s en leuke herinneringen hebben we ook graag iets tastbaars dat ons doet terugblikken.

Endangered!

FOUTE SOUVENIRS 32 |

Maar staan we wel eens stil bij wat we alle-maal mee naar huis nemen? En of dat wel zo oké is? Ivoor en koraal liggen voor de hand, dat laat je waar het thuishoort, maar wat zijn eigenlijk nog foute souvenirs en hoe kom je te weten wat wel en niet mag? Eerst en vooral moet je weten dat er twee soorten souvenirs zijn: bedreigde dier- en planten-soorten en cultureel erfgoed.

BEDREIGDE DIER- EN PLANTENSOORTENMeer dan 30.000 dier- en plantensoor-ten zijn wereldwijd bedreigd. Deze zijn in kaart gebracht door CITES (Conventi-on on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora). Tot die soorten behoren o.a. koralen, schelpen, papegaaien, zeeschildpadden, olifanten, grote katten, cactussen en orchideeën. Het is verboden om in deze soorten handel te drijven, maar toch worden ze nog vaak op lokale marktjes verkocht of gedeelte-lijk verwerkt in tassen, sieraden, juwelen, monturen enzovoort.Op de website van het Wereldnatuurfonds (www.wwf.be) vind je meer informatie over foute souvenirs. Per bestemming krijg je een lijst met daarop de voornaam-ste beschermde soorten. Bij grenscontro-les in die landen of regio’s kunnen die sou-venirs in beslag genomen worden en/of krijg je een geldboete.

WAT BELANDT ER MAAR BETER NIET IN JE KOFFER?

1. KORAALPrachtig, die tropische stranden waar op het fijne witte zand kleine stukjes koraal liggen te blinken. Maar zelfs naast het le-vende koraal dat je tijdens het duiken en snorkelen kan bewonderen onder water is ook het verzamelen van dood koraal ver-boden. De douane kan namelijk nooit we-ten of het koraal in je bagage bij het verza-

melen al dood was of niet. En de stap van dood koraal verzamelen naar levend ko-raal afbreken is snel gezet.

2. PAPEGAAIEN Veel vogelsoorten hebben prachtige ve-ren. Papegaaien zijn trouwens ook heel gegeerd als huisdier. Inheemse vogels zijn in veel landen beschermd en het bezit van een paar veren is al strafbaar. Ook de eie-ren meenemen is niet toegestaan.

3. SCHELPENVeel grote schelpen als de Karkoschelp en doopvontschelp worden uit de Indische Oceaan en Stille Oceaan opgevist en te koop aangeboden. Nochtans hebben deze schelpen een belangrijke functie in het ecosysteem, want ze filteren het zeewa-ter. Zelfs als je deze schelpen op het strand vindt, mag je ze niet in je koffer steken.

4. IVOOREén van de klassiekers onder verboden souvenirs is natuurlijk ivoor. Vooral in Azië is door de stijgende welvaart de vraag naar ivoor enorm toegenomen. Bij de Azi-atische olifant hebben alleen de manne-tjes slachttanden en die zijn heel gewild. In Azië kom je nog met moeite een olifant mét slachttanden tegen.Op het Afrikaanse continent zijn er veel meer olifanten en kan je veel spulletjes van ivoor terugvinden. In een aantal lan-den is dat zelfs niet verboden. Maar Bel-gen worden wel tegengehouden, omdat de invoer in België verboden is. Bovendien is er ook ivoor van nijlpaarden en walrussen te koop. Ook dat is niet oké.

5. ZEESCHILDPADDENIn koude en warme zeeën over de hele we-reld komen sinds 200 miljoen jaar zee-schildpadden voor. Er bestaan zeven soor-ten en ze zijn allemaal bedreigd, waarvan drie ernstig. Dat is zo om verschillende redenen: de eitjes worden gestolen om op te eten, de schilden worden gebruikt als wanddecoratie en voor het maken van ju-welen. Afblijven is dus de boodschap!

6. TIJGERHuid, botten en nagels van tijgers zijn veel geld waard. Stropers jagen erop, omdat die onderdelen in Oosterse medicijnen worden verwerkt. Hun huiden dienen als tapijten of wanddecoratie. De dieren wor-den ook afgemaakt door boeren die bang zijn dat tijgers hun vee zullen aanvallen.

7. NEUSHOORNOpnieuw dikwijls in opdracht van Azia-tische, en vooral Vietnamese, handelaars gaan stropers met modern materiaal op zoek naar hoorn van de neushoorn. Die hoorn is eigenlijk een soort haarbundel die blijft doorgroeien en wanneer hij wordt af-gezaagd groeit het gewoon weer aan. Toch worden veel dieren ervoor gedood.

8. KROKODILLEN, SLANGEN EN HAGEDISSENSchoenen, handtassen of riemen gemaakt uit reptielenleer zijn een statussymbool. De luxe-industrie verdient er grof geld mee en er zijn ook mensen die reptielen als huisdier willen houden. Daardoor zijn veel reptielen intussen ernstig bedreigd.

9. VLINDERKleurrijke vlinders in kadertjes zijn po-pulaire decoratiestukken. Nochtans gaat het dikwijls over zeldzame soorten. Bo-vendien hebben vlinders een belangrijke functie in de natuur: ze bestuiven bloe-men en planten en zijn een voedselbron voor veel andere dieren.

10. ORCHIDEEËN EN CACTUSSENEnkel gekweekte orchideeën zijn toege-staan. Je moet kunnen aantonen dat je or-chidee is gekweekt en niet geïmporteerd uit de tropen. Naast orchideeën zijn ook cactussen verboden souvenirs. Daar wor-den dan weer rainsticks van gemaakt: de stekels van lange cactusstammen worden naar binnen geslagen en als je de stam om-draait, hoor je het geluid van regen. Leuk, maar dus geen duurzaam souvenir.

| 33 FOUTE SOUVENIRS

CULTUREEL ERFGOEDWat is cultureel erfgoed? Soms is dat heel duidelijk; op een omheinde archeologische site of in een museum is het evident dat al-les wat er ligt, daar ook moet blijven liggen. Maar uiteraard omvat dit veel meer. Op omgeploegde velden van landbouwers en in de vrije natuur liggen sommige za-ken gewoon voor het oprapen. Fossielen van dinosaurussen, prehistorische pijl-punten, botten of vuistbijlen horen thuis in een museum of bij een archeologische dienst en mag je niet zomaar mee naar huis nemen.In veel landen bestaat weinig tot geen ken-nis over het cultureel erfgoed en zo belan-

den artefacten in de toeristenwinkels of in het illegale circuit. Er is geen wetgeving over vergunningen, uitvoerrechten en be-scherming, waardoor veel mensen, tegen beter weten in, zaken verzamelen en uit-voeren of verkopen. Langzaamaan ver-andert de mentaliteit en worden in meer landen wetten uitgevaardigd die het ver-nielen en verkwisten van hun cultureel erfgoed tegengaan.

Nog een laatste tip: soms is het heel moei-lijk om na te gaan of iets authentiek is of bewust ‘antiek’ gemaakt. Ook bij bedreig-de dieren- en plantensoorten blijft het niet eenvoudig om na te gaan of ze verwerkt zitten in je souvenir.

BESLUITZorg ervoor dat je goed voorbereid op reis vertrekt en informeer je over wat verboden is op je bestemming. Denk aan de risico’s bij het in- en uitvoeren van souvenirs. De boetes kunnen hoog oplopen. Op de web-sites van het Wereldnatuurfonds (wnf.nl) en IFAW vind je uitgebreide informatie. Laat je niet verleiden om ‘dode’ schelpen, fossielen of mineralen op te rapen.

BRO N NENwww.wnf.nlGEELS (Jolijn), Duurzaam reizen in de praktijk, Nijmegen, Informatie Verre Reizen, 2007, p92-95.www.toerismevlaanderen.bewww.cites.orgwww.ifaw.org

FOUTE SOUVENIRS 34 |

| 35 FOUTE SOUVENIRS

De van Bosnië en Herzegovina

TEK ST: TINE STU RTEWAGENFOTO’S: KRISKR A S, SU RESH

KRISH NA EN MICHAL SLECZEK

Zoveel bezoekers weten niet hoe ze eraan moeten beginnen wanneer ze een koffie bestellen op een gezellig terrasje in Sara-jevo. Het ritueel om een goede Bosnische koffie te drinken heeft enige uitleg nodig:

De koffie wordt gebracht in een klein ko-peren kannetje (dzezva) samen met een leeg kopje (filjohn). Met een klein lepeltje begin je de bovenste laag in je kannetje on-der te roeren. Wanneer de bovenste laag een lichte kleur krijgt kan je de koffie over-

gieten in je kopje. Doe dat heel voorzich-tig en weet dat onderaan in de dzezva een laagje koffiegruis ligt dus dat je niet het ganse kannetje kan leeggieten. De dzezva is heet dus raak enkel de steel aan en niet het kannetje zelf.

De Bosniërs doppen vervolgens een sui-kerklontje in de koffie en eten het op maar je kan gerust gewoon je klontje in de koffie laten oplossen.

Soms wordt de koffie geserveerd met een blokje lokum, een soort snoepje gehuld in poedersuiker. Dip dat niet in je koffie maar eet het rustig op!

Wil je ook koffie slurpen in het zonnige Bosnië? Genieten van de overweldigende natuur en historische stadjes? KrisKras biedt een combinatiereis aan naar Bos-nië-Herzegovina, Montenegro en Kroatië. Deze gaat door van 15 juli tot 1 augustus 2015. Kijk gerust op kriskras.be.

BOSNIË-HERZEGOVINA 36 |

| 37 BOSNIË-HERZEGOVINA

Portugal is... ouderwets dorpsleven, heerlijke visschotels, bergtochten in de Serra de Estrela, kliffen

aan de zuidelijke kusten, een prachtige hoofdstad, gezellige dorpjes in de Minho, tropisch fruit in Madeira

en groene vulkanen op de Azoren.

TEK ST: TINE STU RTEWAGENFOTO’S: KRISKR A S, ISTOCKPH OTO

PORTUGAL 38 |

| 39 PORTUGAL

Hét nationale gerecht van Portugal is bacalhao (stokvis). Portugezen zouden 365 manieren hebben om de vis klaar te maken.

De Portugees Vasco da Gama was de eerste persoon die India bereikte over de zee in 1498.

Pastelerias zijn de drukst bezochte eetgelegenheden in Portugal. Het zijn vaste ontmoetingsplaatsen in elke stad of elk dorp. De meeste mensen blijven maar een paar minuten, genoeg om een klein koffietje en gebakje te eten.

De haan is de geluksmascotte van Portugal. Waarom, zal onderstaand verhaal verklaren. Heel lang geleden werd in Barcelos een pelgrim op weg naar Santiago de Compostela ten onrechte van diefstal beschuldigd en tot de strop veroordeeld. Na een gebed tot de apostel Jacobus probeerde de pelgrim nog 1 maal om de rechter van zijn onschuld te overtuigen. Terwijl de rechter aan het eten was zei de pelgrim dat hij onschuldig was en dat als bewijs de haan die op de rechter zijn bord lag zou leven en kraaien op het moment dat de pelgrim terechtgesteld werd. De rechter nam de haan mee naar de galg en inderdaad op het moment dat de pelgrim zou opgehangen worden begon de haan te kraaien. Sindsdien werd dit dier de geluksmascotte.

Fernão de Magalhães was een Portugese ontdekkingsreiziger die in de 16de eeuw als eerste de wereld rond voer.

PORTUGAL 40 |

| 41 PORTUGAL

Madeira

PORTUGAL 42 |

Saudade is een woord dat niet kan vertaald worden en een typisch gevoel van melancholie beschrijft, een ongrijpbaar verlangen naar iets wat niet meer is. Dat gevoel komt sterk tot uiting in de Fado-muziek.

Fado is dé muziek van Lissabon, een soort Portugese blues, een verwoording van verdriet en verlangen. Zowel mannen als vrouwen zingen de fado, altijd begeleid door de viola (een akoestische Spaanse gitaar).

Azulejos zijn beschilderde tegels die gebruikt worden om muren, vloeren en plafonds mee te beleggen. Vanaf de 16de eeuw begon men in Portugal die eigen tegels te produceren. De blauw-wit beschilderde baroktegels worden als de mooiste beschouwd.

Naast het vasteland Portugal zijn ook Madeira en de Azoren een belangrijk deel van Portugal. Ooit waren deze eilanden de buitenposten van Portugal als grote wereldmogendheid. Nu zijn het populaire vakantiebestemmingen met hoge bergen, vulkanen en subtropische plantengroei.

Madeira is enorm gekend voor zijn grote variëteit aan bloemen en planten. Een groot deel daarvan is geïmporteerd van over de ganse wereld.

Tram 28 is één van de bekendste ritjes die je kan maken in Lissabon. Gebouwd in Engeland in het begin van de 20ste eeuw zijn de trams in Lissabon allemaal afgewerkt met gepolierd hout en chroom. Door de steile straatjes van de stad kom je soms zo dicht bij winkels dat je bijna een blikje sardienen van een rek kan plukken.

| 43 PORTUGAL

Kenners beweren dat de mooiste boekenwinkel ter wereld in Porto ligt: de Livraria Lello e Irmão. Ontworpen door de Franse ingenieur Xavier Esteves en geopend in 1906. In 1995 werd de winkel volledig gerestaureerd.

De hoogste bergketen op het Portugese vasteland is de Serra de Estrela, 60km lang en 30km breed. De Serra bestaat uit graniet, de steen waarvan de huizen in de dorpjes werden gebouwd.

De Azoren zijn vulkanische eilanden met heetwaterbronnen en heel vruchtbare gronden. Elke zomer worden de kusten rond de verschillende eilanden van de Azoren bezocht door walvissen en dolfijnen. Sinds de afschaffing van de walvisvangst in 1984 gebruiken de bewoners hun kennis om de walvissen te observeren en te beschermen.

PORTUGAL 44 |

Pastéis de Belém zijn een absolute must voor zoetekauwen. In de wijk Belém in Lissabon worden deze romige taartjes gemaakt. Het nog warme taartje moet bestrooid worden met kaneel en poedersuiker en samen met een bica (expresso) gegeten worden.

Portugal is heel erg bekend voor zijn portwijn. De naam is afkomstig van de Engelsen die de wijn 300 jaar geleden noemden naar o porto (de haven) van waar hij afkomstig was. De Engelsen waren van in het begin de grootste liefhebbers van deze zoete wijn. Deze wordt verkregen door voordat alle suiker was omgezet in alcohol het gistingsproces te onderbreken en er zuivere wijnalcohol aan toe te voegen. Op die manier bleef er onvergiste suiker in de wijn achter.

Vinho verde is geen groene wijn maar heel lichte witte tafelwijn uit Portugal die zachtjes sprankelend is.

In 2015 plant KrisKras reizen naar het Portugese vasteland alsook naar Madeira en de Azoren.Neem een kijkje op kriskras.be!

BRO N NENDominicus landengids, Portugal, Dorling Kindersley Limited, London, 2014, 496p.Pocket Rough guide, Lisbon, Penguin books Ltd, Londen, 2011, 159p.Capitool reisgidsen, Portugal, met Madeira en De Azoren, Uitgeverij J.H. Gottmer / H.J.W. Becht BV, Haarlem, 2013, 330p.

De Azoren

| 45 PORTUGAL

REISQUOTE 46 |

the most beautiful thing

in the world is, of course, the world itself.

NIEMA ND ?

| 47 REISQUOTE

TEK ST: JO HA N VERSTR AE TEFOTO’S: ISTOCKPH OTO, KRISKR A S

Staat een scherper waterbewustzijn al op je verlanglijstje?

PROTOS 48 |

WERELDWATERDAG (WWD)Het initiatief om een Wereldwaterdag in het leven te roepen kwam er op de Aarde-topconferentie van 1992 in Rio de Janeiro (Brazilië). Sinds 1993 wordt elk jaar één aspect van de waterproblematiek in de schijnwer-pers gezet. Zo stonden op WWD-1995 de vrouwen cen-traal. In 2002 werd ingezoomd op de gevolgen van te veel, te weinig en te vuil water. Water en Cultuur was aan de orde op WWD-2006 terwijl in 2008 aandacht werd gevraagd voor ‘sanitatie’. In 2011 was het the-ma ‘stedelijk water’. Voor het eerst leefden toen meer mensen in stedelijk gebied dan op het platteland. Het aantal krotwoningen nam bovendien vlugger toe dan het aantal kilometers waterleiding en riolering. In 2012 stond WWD in het teken van ‘voedselveiligheid’. De vraag naar voedsel zal naar verwachting met 70% stijgen tegen 2050. Onder de klimaatveranderende omstandigheden schat men dat 40 tot 70% extra wa-

ter nodig zal zijn om te voldoen aan de stijgende vraag naar water voor de landbouw (m.i.v. voedsel voor de mens). De klimaatverandering inspireerde ongetwij-feld het thema van de internationale waterdag 2014, nl. ‘water en energie’. Dit jaar (2015) staat ‘water en duurzame ontwikkeling’ centraal.

Met het uitroepen van zo’n Wereldwaterdag willen de Verenigde Naties (VN) mensen en organisaties doen nadenken over water in de meest ruime zin en te-vens – niet in het minst bij politici en bestuurders – het belang onderstrepen van een goed en doordacht wa-terbeheer, zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts. Met andere woorden via zo’n themadag willen de Ver-enigde Naties aandacht vragen voor de enorm grote impact die water heeft op alles en iedereen. Als afval en afvalwater rechtstreeks gedumpt en geloosd worden in het milieu tast dat het oppervlakte- en grondwater aan. De gevolgen duiken soms jaren later op.

| 49 PROTOS

IEDEREEN HEEFT RECHT OP WATER(COMFORT)Water is een mooie ingangspoort om na te gaan hoe mensen met de planeet aarde en de grondstof water omgaan. Met het beeld van de communicerende vaten voor ogen, heb je zo al een aanzet om antwoorden te vinden op het toenemend aantal watervluchtelingen die oorden opzoeken met meer water(comfort). We-reldwaterdag geeft elke keer opnieuw voorzetten om je waterbewustzijn te verfijnen. Heb jij je trouwens al eens afgevraagd hoeveel water er nodig is voor de aanmaak van je jeans of T-shirt; wat er gebeurt als we in kustgebieden te veel zoet water optrekken of hoe de wereldwijde CO2-uitstoot de watercyclus stoort?

Anno 2014 beschikken 2,6 miljard mensen nog altijd niet over enige sanitaire installatie. Ondanks de to-meloze inzet van tal van verenigingen hebben 768 mil-joen mensen in de wereld nog altijd geen toegang tot zuiver water. Er is wereldwijd vooruitgang geboekt. Sub-Sahara Afrika moet wel een extra tandje bijste-ken. Hier geldt – meer dan elders trouwens – dat er te weinig water-‘leiding’ is die zich bekommert om wa-terleidingen.

POST-2015In 2000 beloofden 191 landen om tegen 2015 acht mil-lenniumdoelstellingen te realiseren en zo bij te dra-gen tot een betere wereld. Er is vooruitgang geboekt. Zeker. Maar het werk is nog niet af. Zo kunnen we de vragende blik van minder gefortuneerde medebur-gers die slachtoffer zijn van een niets ontziende eco-nomische wedloop niet langer negeren, net zomin als de bedreigingen die in het algemeen rusten op de ecosystemen. Zo botst de uitbreiding van het wa-tersysteem tegen zijn eigen grenzen aan. Als we de mens willen respecteren en in hetzelfde kielzog wa-ter meer naar waarde willen schatten dan moeten we nog consequenter blijven inzetten op duurzame ont-wikkeling. De mobilisaties die Wereldwaterdag we-reldwijd inclusief in Vlaanderen en Brussel op gang trekt, tonen aan dat heel wat burgers, jongeren niet in het minst, best een aantal kilometers willen stap-pen, een freeze willen opzetten of lawaai willen ma-ken, om hun eis bij te zetten dat elkeen recht heeft op water(comfort).

PROTOS 50 |

| 51 PROTOS

HOE INSCHRIJVEN?Inschrijven doe je via www.kriskras.be ; surf naar de webpagina van de reis. Klik rechts bovenaan op ‘schrijf je nu in’.Stel je inschrijving niet uit! Zo loop je geen risico dat de reis volzet is.k Inschrijven kan enkel onlinek Dezelfde dag nog krijg je van ons een automati-

sche bevestigingsmail, met een overzicht van je boeking en de gegevens voor de betaling

k Het voorschot bedraagt steeds 30% van de reis-som + 10 euro lidgeld en de eventuele extra verze-kering die je afsloot. We vragen om dit binnen de 3 dagen over te schrijven.

k Als we je voorschot ontvangen en verwerkt heb-ben, krijg je van ons opnieuw een automatische bevestigingsmail. Hou er rekening mee dat dit ongeveer een week zal duren.

k Ook via je ledenpagina kan je telkens de status van je inschrijving volgen.

k Het saldo vragen wij om te betalen 1 maand voor het vertrek. Vanaf 6 weken voor het vertrek krijg je hiervan een herinnering via e-mail.

ONZE REISBEGELEIDERSBij KrisKras is een reisbegeleider (m/v) ie-mand die samen met de groep een land, streek of stad verkent en ontdekt. De reisbe-geleider regelt de praktische zaken van het hele reisgebeuren, zonder de groep te dicte-ren waar te gaan of te staan. Bij elk gebouw, steentje of boompje een gedetailleerde uitleg? Daarvoor roept de reisbegeleider de hulp in van specialisten. Kortom, KrisKras-reisbegeleiders zijn en-thousiaste mensen met een hoge dosis reis-kriebels die een groepje reizigers een boei-ende, aangename en sfeervolle reis willen bezorgen.

LIDMAATSCHAPElke deelnemer aan een KrisKras-activiteit moet lid zijn van KrisKras vzw. Als lid ben je verzekerd voor burgerlijke aansprakelijk-heid en ongevallen tijdens de activiteiten en krijg je een jaar lang ons ledenblad, DJAN-GO. Je krijgt dit ledentijdschrift per post in-dien je in België woont. Woon je in het bui-tenland, dan kan je een digitale versie lezen

op de website. Lidmaatschap van KrisKras is geldig voor het betreffende kalenderjaar en kost €10. Bij inschrijving voor een acti-viteit word je automatisch lid indien je nog geen lid bent.

KENNISMAKING VOORAFWanneer je met één van onze reizen mee-gaat word je enkele weken vooraf uitgeno-digd op een voorbereidende samenkomst (niet bij weekends of korte trips).

RESERVATIESOm de vrijheid en de ruimte voor impro-visatie van je reisgroep zo groot mogelijk te houden, worden weinig of geen reserva-ties gemaakt voor accommodatie of trans-port ter plaatse. Je reisbegeleider heeft een budget en alle nodige informatie om vlot logies en vervoer te kunnen boeken. Alleen in het geval van zeer drukke bestemmingen en van citytrips wordt hierop een uitzonde-ring gemaakt.

VERZEKERINGENAls KrisKras-lid ben je verzekerd voor bur-gerlijke aansprakelijkheid. Enkele sportac-tiviteiten zoals rafting en canyoning zijn uitgesloten. Bij reizen waarin dit in het pro-gramma van de reis is inbegrepen, sluiten we automatisch een bijkomende ongeval-lenverzekering af.Tijdens de reizen (niet voor weekends en activiteiten) zijn alle deelnemers boven-dien bijkomend verzekerd met een bij-

standsverzekering en een annulatie- en vakantieonderbrekingsverzekering van De Europese. Aanvullende verzekeringen kun nen bij inschrijving afgesloten wor-den: bagage, prestige of all risks. Opgelet, achteraf kun je je niet bijkomend verzeke-ren. De bijkomende verzekering dient te gebeuren bij de inschrijving!

VISUM NODIG?KrisKras organiseert ten laatste een maand voor vertrek van de reis een voorbereiden-de samenkomst waarop je je internationaal paspoort meebrengt. Wij zorgen dat het be-nodigde visum in je paspoort terecht komt. De kosten die de ambassade aanrekent voor het visum zijn niet inbegrepen in de reis-som. Je brengt dus het benodigde bedrag mee naar die voorbereidende samenkomst. Indien je inschrijft na deze samenkomst ben je zelf verantwoordelijk voor het ver-krijgen van je visum.

ESTAVoor reizen naar de Verenigde Staten, of rei-zen naar Latijns-Amerika die een tussenlan-ding maken in de VS, zijn Belgen verplicht zich vooraf te registreren via het Electro-nic System for Travel Authorization (ESTA). Deze verplichte registratie van persoons- en reisgegevens kan via het internet gebeuren. Meer info: http://belgium.usembassy.gov/ of https://esta.cbp.dhs.gov/. Bij de KrisKras-reizen waar deze regel van toepassing is, staat een verwijzing naar ESTA bij de prak-tische reisgegevens.

HOE DOE IK HET? 52 |

HOE DOE IK HET? De zomerperiode nadert en de reiskriebels gieren door ons lijf. Om de vele vragen over hoe en waar inschrijven te kunnen beantwoorden zetten we alles in een overzicht.

ANNULERENAls je je reis wilt annuleren, stuur dan een e-mail naar info@kriskras.beAfhankelijk van de reden zal de reisverzekering de annulatiekosten vergoeden. Een overzicht van de kosten.V O OR DE REIZENa) bij annulering meer dan 60 kalenderdagen voor vertrek: 20% van de reissomb) bij annulering vanaf 60 kalenderdagen tot 30 kalenderdagen voor vertrek: 30% van de reissomc) bij annulering vanaf 30 kalenderdagen tot 14 kalenderdagen voor vertrek: 90% van de reissomd) bij annulering minder dan 14 kalenderdagen voor vertrek: 100% van de reissomV O OR DE WEEKENDSa) bij annulering tot 14 kalenderdagen voor vertrek: forfaitair bedrag van 25,00 EURb) bij annulering minder dan 14 kalenderdagen voor vertrek: 100% van de somV O OR DE DAGU ITSTAPPEN EN KORTE AC TIV ITEITENOngeacht het moment van annulering: 100% van de som

| 53 HOE DOE IK HET?

FOTO’S: KEN NE TH CAT TRY SSE

Fotoreisverslag uit Cuba

Van 13 december 2014 tot 6 januari 2015 reisde Kenneth Cattrysse samen met 9 deelnemers naar Cuba. Onderstaande foto’s geven een inkijk in dit prachtige eiland en de kleurrijke reis!

FOTOREISVERSLAG UIT CUBA 54 |

Van 29 oktober tot 22 november 2015 reist er opnieuw een groep door Cuba. Heb je interesse in deze reis, neem een kijkje op kriskras.be!

| 55 FOTOREISVERSLAG UIT CUBA

KrisKras biedt eigenzinnige reizen, te gekke weekends, verrassende dagtrips en korte activiteiten aan voor jongeren van 18 tot 30 jaar. We serveren steeds een originele mix van natuur, cultuur, actie en... genieten.

Je gezelschap bestaat uit een groepje leeftijdsgenoten en een reisbegeleider die samen met je op verkenning gaan. Bij KrisKras reis je niet zomaar om te reizen. We proberen op een bewuste en verantwoorde manier op bezoek te gaan bij andere mensen, andere streken, andere culturen...

Kortrijksesteenweg 390 bus 2 • 9000 Genttel. 09 221 08 05 • fax 09 221 49 29rek. nr. 001-1960122-22e-mail: info@kriskras.bekriskras.be