1

2

Ksi>cka z serii INFORMATYKA DLA ZARZ=DZANIA

Metodyki zarz>dzania projektami informatycznymi – Z. Szyjewski

Inne tytuły z tej serii:

Projektowanie systemów informacyjnych – M. DoliMska

Technologie informatyczne w logistyce – Andrzej Szymonik

Implementacja zaawansowanych rozwi>zaM biznesu elektronicznego w przedsiCbiorstwie – Zbigniew Pastuszak

Komputerowe wspomaganie biznesu – Andrzej Nowicki (red.)

Rozwój informatycznych systemów wieloagentowych w Wrodowisku spo-łeczno-gospodarczym – Stanisław Stanek, Henryk Sroka (red.)

Zarz>dzanie przechowywaniem danych – Jakub Swacha

3

4

Autorzy: Jerzy Kisielnicki – WstCp, Rozdziały: 1, 2, 3 , 4, 5, 8, ZakoMczenie

Henryk Sroka – Rozdziały: 6, 7

Recenzenci wyd. I i II: prof. dr hab. Andrzej Baborski i prof. dr hab. Bogdan Stefanowicz

Projekt okładki: Aleksandra Olszewska

Redakcja: Leszek Plak

© Copyright by Jerzy Kisielnicki, Henryk Sroka 2005

Wydawnicwto PLACET 2005

WYDANIE ebook

Wszelkie prawa zastrzecone. Publikacja ani jej czCWci nie mog> być w cadnej formie i za pomoc> jakichkolwiek Wrodków technicznych reprodukowane bez zgody właWciciela copyright.

Wydawnictwo PLACET

Wydawca

01-517 Warszawa

ul. Mickiewicza 18a/1

tel. (22) 8393626

fax. (22) 8396761

http://www.placet.com.pl redakcja@placet.com.pl

ISBN 978-83-7488-042-8

Skład i łamanie: Wydawnictwo PLACET

Druk i oprawa: ebook

5

SPIS TREVCI WSTBP .................................................................................................................... 9

ROZDZIAŁ 1 SYSTEM INFORMACYJNY ORGANIZACJI ................................... 13 1. System informacyjny dla zarz>dzania ........................................................... 13

1.1. Informacja dla zarz>dzania ......................................................................... 13

1.2. System zarz>dzania – system informacyjny – system informatyczny ........ 17

1.3. Elementy systemu informatycznego ........................................................... 25

1.4. Generacje systemów informacyjnych zarz>dzania i ich własnoWci ............ 26

2. Systemy informacyjne w zarz>dzaniu ........................................................... 31 2.1. Podstawowe typy systemów informacyjnych w organizacji ........................ 31

2.2. Kierunki rozwoju systemów informacyjnych ............................................... 34

2.3. Wymagania stawiane systemowi informacyjnemu – audyt systemu .......... 35

2.4. Techniczne i technologiczne mocliwoWci realizacji procesu

transformacji systemów informacyjnych ..................................................... 39

3. Zarz>dzanie wiedz> we współczesnych organizacjach ............................... 43 3.1. Zarz>dzanie wiedz> jako kierunek rozwoju zastosowaM

systemów informacyjnych .......................................................................... 43

3.2. Zarz>dzanie wiedz> – czyli jak wykorzystać posiadane zasoby; jak je absorbować i generować w systemie informacyjnym ....................... 50

4. Bank Handlowy S. A. jako przykład ewolucji systemu informacyjnego .... 56 ROZDZIAŁ 2. ANALIZA SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH ................................ 61 1. Cykl cycia systemu i miejsce w nim analizy ................................................. 61 2. Procedura analizy ............................................................................................ 65 3. Ucytkownicy systemu i ich identyfikacja ...................................................... 66 4. Cele systemu i ich identyfikacja ..................................................................... 68 5. Warunki przeprowadzenia analizy ................................................................. 69 6. Metody i techniki analizy ................................................................................. 72

6.1. Podstawowe problemy zastosowania metod i technik

analizy w praktyce ...................................................................................... 72

6.2. Analiza potrzeb informacyjnych ucytkowników ........................................... 73

6.3. Wybrane metody i techniki prezentacji analizy organizacji ........................ 80

7. Komputerowe systemy wspomagaj>ce analizC systemu ............................ 89 7.1. PojCcie komputerowych systemów wspomagania analizy ......................... 89

7.2. Analiza systemu za pomoc> pakietu BONNI .............................................. 89

7.3. Analiza systemu metod> DIANA................................................................. 93

7.4. Modelowanie systemu zarz>dzania procesami biznesowymi – ADONIS .. 96

ROZDZIAŁ 3 PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH ............... 103 1. Projektowanie i jego miejsce w cyklu cycia systemu ................................ 103 2. Metodologia projektowania systemów informacyjnych ............................ 105 3. Metody i techniki projektowania .................................................................. 111 4. Komputerowe wspomaganie projektowania ............................................... 118 5. JakoWć projektu i projektowanie systemów otwartych ............................. 122 6. Doskonalenie projektu – reengineering i x-engineering ........................... 128 7. Strategia projektowania systemu informacyjnego organizacji ................. 135 8. Organizacja procesu projektowania systemu informacji organizacji ...... 148

6

8.1. Podstawowe systemy komunikacji stosowane w zespołach

projektowych i ich elementy ..................................................................... 148

8.2. System organizacji sieciowej i jego ewolucja – analiza porównawcza..... 152

8.3. Organizacja sieciowa zespołu projektuj>cego .......................................... 155

9. Przykładowe metodyki projektowania – DPM i ARIS ................................. 156 9.1. Metodyka DPM (Digital Program Methodology) ....................................... 157

9.2.Metodyka ARIS .......................................................................................... 158

ROZDZIAŁ 4. WDRObENIE SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH ....................... 161 1. Miejsce wdracania w cyklu cycia systemu .................................................. 161 2. Strategia wdracania ....................................................................................... 163 3. Czynniki wpływaj>ce na efektywnoWć wdracania systemu ....................... 166 4. Organizacja procesu wdracania ................................................................... 174 5. Kierowanie procesem wdracania ................................................................. 177 6. Metoda wdracania systemów informacyjnych na przykładzie pakietu Implex ................................................................................................ 183 7. Zarz>dzanie projektem wdroceniowym ....................................................... 190 ROZDZIAŁ 5. PODSTAWOWE SYSTEMY INFORMACYJNE ORGANIZACJI . 195 1 Baza Danych jako podstawowy element systemów informacyjnych organizacji ...................................................................................................... 195 2 Baza Danych – modele, oprogramowanie ................................................... 200 2.1. Podstawowe pojCcia i kategorie modeli ................................................... 200

2.2. Oprogramowanie Bazy Danych – Systemy Zarz>dzania Baz>

Danych (SZBD) i ich rozwój ..................................................................... 206

3. Podstawowe systemy informacyjne ............................................................ 210 3.1. Systemy transakcyjne .............................................................................. 210

3.2. Systemy wyszukiwania informacji i system informowania kierownictwa . 211

3.3. System monitoringu ................................................................................. 212

4. Rozwój systemów z bazy danych – hurtownie danych ............................. 214 5. Rozwój podstawowych systemów informacyjnch – gospodarka elektro-

niczna ............................................................................................................. 218 5.1. Podstawowe modele gospodarki elektronicznej i jej elementy ................. 218

5.2. Elektroniczny rynek (marketplace) jako element gospodarki elektronicznej – procedury funkcjonowania ............................................. 221

5.3. Efekty i bariery gospodarki elektronicznej ................................................ 224

5.4. Wirtualne organizacje jako twór gospodarki elektronicznej ..................... 226

5. Komleksowe systemy informacyjne dla zarz>dzania ................................ 232 ROZDZIAŁ 6 SYSTEMY WSPOMAGANIA DECYZJI – SWD ............................ 239 1. Geneza systemów wspomagania decyzji .................................................... 239 2. Funkcje i struktura SWD ............................................................................... 244 3. Wspomaganie rozpoznania problemu ......................................................... 247 4. Projektowanie adaptacyjne SWD ................................................................. 249 5. Systemy wspomagania decyzji z baz> wiedzy ........................................... 256 5.1. Zarys nowej koncepcji .............................................................................. 259

6. Przewidywany wpływ SWD na decydenta, organizacjC i proces decyzyjny ......................................................................................... 261

7. Metody oceny SWD........................................................................................ 266 7.1. Sposoby oceny systemu .......................................................................... 266

7

7.2. Mierzenie skutecznoWci działania decydentów ........................................ 271

8. Integracja SE (Systemów Ekspertowych) z SWD ...................................... 272 8.1. Integracja SE i SIK .................................................................................... 272

9. Przykłady ....................................................................................................... 276 9.1. Przykład jCzyka modelowania SWD ........................................................ 276

9.2. SWD przy udzielaniu kredytu ................................................................... 279

9.3. SWD dla decyzji finansowych w organizacji ............................................ 281

10. Nowa rola SWD w systemie informacyjnym współczesnej organizacji ..................................................................................................... 283 ROZDZIAŁ 7. SYSTEMY EKSPERTOWE – SE .................................................. 289 1. Koncepcja systemów ekspertowych ........................................................... 289 2. Podstawowe zasady działania systemów ekspertowych .......................... 297 2.1. Zarz>dzanie baz> wiedzy ........................................................................ 299

2.2. Mechanizm wnioskowania ....................................................................... 300

3. NarzCdzia budowy systemów ekspertowych ............................................. 303 3.1. JCzyki programowania systemów ekspertowych ..................................... 303

3.2. Szkielety systemów ekspertowych .......................................................... 304

3.3. MocliwoWci wykorzystania narzCdzi ......................................................... 308

3.3.1. JCzyk reprezentacji wiedzy ........................................................... 309

3.3.2. Metody wnioskowania ................................................................... 309

3.3.3. Vrodowisko tworzenia systemu ..................................................... 310

3.3.4. Vrodowisko systemowe ................................................................ 310

3.4. Ograniczenia konstrukcyjne systemów ekspertowych ............................. 311

4. Zastosowanie SE w zarz>dzaniu i bankowoWci ......................................... 312 4.1. Rozwój zastosowaM systemów ekspertowych w bankach ....................... 312

4.2. Zarys metodyki budowy bazy wiedzy w finansach ................................... 314

4.3. Koncepcja prototypowego SE do oceny płynnoWci finansowej banku komercyjnego ................................................................................ 318

ROZDZIAŁ 8. EKONOMICZNO-SPOŁECZNE ASPEKTY KOMPUTERYZACJI

SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH W BIZNESIE ......................... 323 1. Ocena ekonomiczna i społeczna komputeryzacji systemów informacyjnych .............................................................................................. 323 1.1. Czynniki wpływaj>ce na ekonomiczn> i społeczn> ocenC komputeryzacji ......................................................................................... 323

1.2. Syntetyczna i cz>stkowa ocena komputeryzacji ....................................... 325

1.3. Drzewo decyzji dla procesu komputeryzacji systemów informacyjnych .. 328

1.4. Bariery komputeryzacji ............................................................................. 331

1.5. Problemy etyczne w ocenie systemów informacyjnych ............................ 335

2. Systemowa ocena efektywnoWci komputeryzacji systemów informacyjnych .............................................................................................. 338 2.1. Podstawy rachunku efektywnoWci ............................................................. 338

2.2. Procedura Systemowego Rachunku EfektywnoWci Informatyzacji systemu informacyjnego organizacji ........................................................ 338

2.3. Systemowa ocena jednostkowych działaM – Analiza Rachunkiem Sald .. 343

3. Efekty komputeryzacji systemów informacyjnych biznesu

8

– wyniki badaM ............................................................................................... 349 3.1. Efekty globalne ......................................................................................... 349

3.2. Efekty cz>stkowe – przykłady ich uzyskania ............................................ 350

4. SkutecznoWć komputeryzacji ....................................................................... 354 5. Prawne problemy komputeryzacji systemów informacyjnych ................. 356 ZAKOLCZENIE: Komputer we współczesnym zarz>dzaniu – powstanie nowej szkoły zarz>dzania ............................................................ 367

LITERATURA ....................................................................................................... 379 INDEKS ................................................................................................................. 385

9

WSTBP

Od pierwszego wydania ksi>cki upłynCło 5 lat. Jest to wiCc jej mały jubileusz. Ze wzglCdu na postCp dokonuj>cy siC zarówno w samej TI, jak i metodach oraz tech-nikach zarz>dzania, czCWć materiału z poprzednich wydaM musiała zostać zmie-niona, uzupełniona i dostosowana do potrzeb czytelników.

Jak mocna wiCc zakwalifikować oddan> do r>k czytelnika ksi>ckC?

Jeceli padn> pytania: Czy jest to ksi>cka o Technologii Informacyjnej i jej zasto-sowaniach? Czy jest ona poWwiCcona metodom i technikom zarz>dzania? Na oba pytania odpowieda jest twierdz>c>.

Ksi>cka poWwiCcona jest szeroko rozumianej problematyce Systemów Informa-cyjnych Biznesu. Tematy w niej poruszane s> tym bardziej aktualne, ce cyjemy w okresie nazywanym w literaturze (A. Toffler, J. Naisbitt, P. Aburdene) czasem tworzenia społeczeMstwa informacyjnego lub w gospodarce cyfrowej (D. Tapscott). Stosowanie Technologii Informacyjnej powoduje przekształcanie siC społeczeMstw w poszczególnych krajach z modelu konsumpcyjnego na informacyjny. DziCki niej mocna zastosować nowoczesne instrumenty zarz>dzania, co w konsekwencji po-zwala na decentralizacjC i pluralizm decydowania. Współczesne systemy informa-cyjne mog> tec wzmacniać centralizacjC, o ile jest taka wola kierownictwa organi-zacji. O istotnoWci problemu Wwiadczy fakt, ce w kacdym ze współczesnych pod-rCczników z organizacji i zarz>dzania co najmniej jeden z rozdziałów poWwiCcony jest zagadnieniu systemów informacyjnych. Nadchodz>cy okres jest czCsto nazy-wany er> informacyjn>. Er>, w której nast>pi powszechne komunikowanie siC za pomoc> Informacyjnej Technologii. Zostan> dziCki niej zniesione wszelkie bariery i granice paMstwowe. Polska nie jest, co nalecy ze smutkiem zauwacyć, w czołów-ce dokonuj>cych siC zmian. Nie zawsze decydenci dostrzegaj>, ce aby osi>gn>ć postCp i bogactwo nalecy posiadać odpowiednie informacje. Jednak analiza tren-dów rozwoju makroekonomicznego Polski pokazuje, ce Informacyjn> TechnologiC mocna zaliczyć do przemysłów o najwycszym tempie wzrostu. Ksi>cka, któr> od-dajemy do r>k czytelnika, poWwiCcona jest współczesnym systemom informacyj-nym ich budowie i zastosowaniu. Pragniemy tec przekonać, ce nalecy zmienić mentalnoWć polskich menedcerów. Powinni oni myWleć o systemie informacyjnym jak o czynniku przynosz>cym zysk organizacji. Współczesny system informacyjny jest to system skomputeryzowany, w którym zastosowana jest Informacyjna Tech-nologia. Badania przeprowadzone przez Andersen Consulting i The Economist Intelligence Unit nad okreWleniem umiejCtnoWci niezbCdnych dla skutecznego za-rz>dzania w 2010 roku, na pierwszym miejscu wymieniono umiejCtnoWć komuniko-wania (94% odpowiedzi). A spełnienie tego warunku nie jest mocliwe bez systemu informacyjnego.

10

Zakres ksi>cki został w zasadzie ograniczony do Wwiata biznesu, lecz jednak wiCkszoWć zawartych w niej treWci ma bardziej uniwersalny charakter. Skupienie siC na Wwiecie biznesu wynika z tego, ce istnieje w nim najwiCksza dynamika zmian. Autorzy w trakcie pisania ksi>cki mieli dwa cele: przedstawić poradnik dla mene-dcerów, którzy na co dzieM posługuj> siC coraz bardziej nowoczesnymi systemami informacyjnymi oraz podrCcznik akademicki dla wspomagania wykładów z nastC-puj>cych przedmiotów:

♦ systemy informacyjne biznesu; ♦ informatyka w zarz>dzaniu lub zastosowania informatyki w zarz>dzaniu;

♦ projektowania systemów informacyjnych i informatycznych. ♦ informatyka gospodarcza lub informatyka ekonomiczna.

Publikacja moce tec być przydatna dla takich przedmiotów, jak: organizacja i zarz>dzanie, projektowanie systemów zarz>dzania, czy tec organizacja pracy menedcera.

Ksi>cka jest wiCc przeznaczona dla nastCpuj>cych grup czytelników:

♦ studentów wydziałów ekonomicznych i zarz>dzania uczelni ekonomicznych, uniwersyteckich i politechnicznych,

♦ kadry kierowniczej rócnych szczebli,

♦ ucytkowników systemów informacyjnych, a wiCc nas wszystkich.

Od czytelnika nie wymagamy specjalistycznego przygotowania. W ksi>cce za-warte s> w>tki teoretyczne i praktyczne. StaraliWmy siC o to, aby teorii było tylko tyle, na ile jest to potrzebne dla zrozumienia praktyki. Jeceli zastanowić siC na jakiej półce nasza ksi>cka powinna być połocona, to my proponujemy na dwóch: zarz>dzanie i zastosowania informatyki. WłaWnie z tymi dyscyplinami naukowymi jest ona zwi>zana.

TrudnoWci w pisaniu wynikaj> z ducej dynamiki zmian systemów informacyj-nych, jak tec z nieuporz>dkowanej terminologii z tego obszaru. St>d tec to, co było aktualne w momencie powstania ksi>cki, moce być nie najnowsze w momencie jej opublikowania. Dlatego tec skoncentrowano siC na problemach metodycznych, a przykłady maj> je praktycznie ilustrować. OczywiWcie wzorem podobnych ksi>cek kolejne jej wydania musz> być stale aktualizowane – i tak tec czynimy.

Logiczna konstrukcja ksi>cki jest nastCpuj>ca:

♦ rozdziały: drugi, trzeci i czwarty poWwiCcone s> problematyce tworzenia i wpro-wadzania systemu informacyjnego do organizacji, a wiCc: analizie, projektowa-niu i wdracaniu;

♦ rozdziały: pi>ty, szósty i siódmy mówi> o zastosowaniach i przedstawiaj> prost-sze, ale tec najbardziej powszechne systemy, których podstaw> jest baza danych

(rozdział pi>ty), a nastCpnie systemy bardziej zaawansowane; systemy te bezpo-Wrednio wspomagaj> decydenta oraz pozwalaj> na wzbogacenie naszej wiedzy o wiedzC specjalistów (ekspertów); w systemach tej klasy, obok bazy danych, stosowana jest baza modeli oraz baza wiedzy (rozdziały szósty i siódmy);

♦ rozdziały pierwszy i ostatni (ósmy) stanowi> klamrC ogóln> i metodyczn>, która spina całoWć problematyki ksi>cki; i tak rozdział pierwszy przedstawia system informacyjny i jego miejsce w organizacji, natomiast w ósmym konsekwencje komputeryzacji systemów informacyjnych; stosuj>c takie systemy nalecy zda-wać sobie sprawC z pozytywów i zagroceM wynikłych z komputeryzacji syste-mów informacyjnych.

W kacdym z rozdziałów starano siC przedstawić przykład, który ilustruje przed-stawiane w nim treWci. Wybór przykładów moce niekiedy wzbudzić dyskusjC, dla-czego właWnie ten, a nie inny. Wynika to najczCWciej z dwóch przyczyn: popularno-Wci rozwi>zania i osobistej jego znajomoWci.

Autorzy pragn> podziCkować kolegom, dziCki którym uniknCli pewnych nieja-snoWci. Nasza wdziCcznoWć dotyczy szczególnie profesorów: Tadeusza Wierzbic-kiego z Uniwersytetu SzczeciMskiego, Andrzeja Baborskiego z Akademii Ekono-micznej we Wrocławiu, Bogdana Stefanowicza z SGH oraz dr Mariana Kurasia z Akademii Ekonomicznej w Krakowie.

Pewne fragmenty ksi>cki były dyskutowane na forum Szkoły Wiosennej Pol-skiego Towarzystwa Informatycznego, jak i na seminariach Naukowego Towarzy-stwa Informatyki Ekonomicznej; jesteWmy obaj członkami tych Towarzystw. Starali-Wmy siC w miarC mocliwoWci uwzglCdnić sugestie naszych kolegów, jednak nie zawsze siC nam to udawało, szczególnie kiedy ich zdania były przeciwstawne. OczywiWcie zdajemy sobie sprawC, ce za wszelkie niedostatki odpowiedzialnoWć spoczywa na nas, jak tec, ce zgodnie z prezentowan> w ksi>cce zasad> reengine-eringu bCdziemy musieli starać siC stale j> udoskonalać.

I jeszcze dwa podziCkowania:

Naszym Studentom i Współpracownikom, którzy domagali siC bardzo stanow-czo napisania ksi>cki i pilnowali nas kiedy zostanie ukoMczona i wydana.

Wydawnictwu „Placet”, a szczególnie jego właWcicielowi Panu Leszkowi Plako-wi, za jej wydanie, opracowanie redakcyjne i cyczliwe rady.

Autorzy

12

13

Rozdział 1.

System informacyjny organizacji

1. SYSTEM INFORMACYJNY DLA ZARZ=DZANIA 1.1.INFORMACJA DLA ZARZ=DZANIA

Podstaw> funkcjonowania kacdej organizacji jest posiadanie okreWlonych infor-macji, które stanowi> jej zasoby. Nie istnieje jedna uznana definicja informacji. W wielu ksi>ckach nawet rezygnuje siC z jej definiowania, poprzestaj>c na intuicyj-nym, potocznym jej rozumieniu. N. Winer wprowadzaj>c pojCcie informacji stwier-dza, ce „... jest ona jak gdyby nazw> treWci pochodz>c> ze Wwiata zewnCtrznego”. Jeden z twórców teorii informacji R. Ashby uwaca, ce „... informacja to przekazy-

wanie rócnorodnoWci”. Prost>, równoczeWnie dobrze oddaj>c> istotC pojCcia infor-macji, jest definicja podana przez W. Flakiewicza: „Informacja jest czynnikiem, który zwiCksza nasz> wiedzC o otaczaj>cej nas rzeczywistoWci”. E. Niedzielska przytacza francuskie przysłowie, które głosi: „Bez materii nie ma nic, bez energii wszystko jest nieruchome, bez informacji jest chaos” [Niedzielska 1998, s. 14]. Informacja na ogół ma postać jawn>. Mocna j> równiec przechowywać i udostCp-niać w postaci niejawnej i wtedy nazywamy j> informacj> wirtualn> [Kisielnicki 1997, s. 21]. Praktykom, którzy projektuj> i eksploatuj> systemy informacyjne i informatyczne, potoczne rozumienie pojCcia informacji zupełnie wystarcza [OleM-ski 1997, s. 14]. W ksi>cce ograniczono rozwacania nad istot> definicji do prezen-tacji tych jej aspektów, które s> niezbCdne do objaWnienia zjawisk zwi>zanych z funkcjonowaniem systemów społeczno-gospodarczych. Zakładamy, ce:

14

informacja to taki rodzaj zasobów, który pozwala na zwiCkszenie naszej wiedzy o nas i otaczaj>cym nas Wwiecie.

Według B. Stefanowicza informacja ma nastCpuj>ce własnoWci [Stefanowicz 1997, s. 25]:

♦ jest niezalecna od obserwatora (obiektywna), ♦ przejawia cechC synergii, ♦ jest rócnorodna,

♦ jest zasobem niewyczerpalnym, ♦ moce być powielana i przenoszona w czasie i przestrzeni, ♦ mocna j> przetwarzać nie powoduj>c jej zniszczenia (zucycia),

♦ ta sama informacja ma rócne znaczenie dla rócnych ucytkowników (subiektyw-noWć ocen),

♦ kacda jednostkowa informacja opisuje obiekt tylko ze wzglCdu na jedn> jego cechC.

Czytelnikowi pragn>cemu pogłCbić tC tematykC i zainteresowanemu problema-tyk> samej informacji mocemy, miCdzy innymi, polecić dostCpne w jCzyku polskim monografie: [OleMski 1997, Pawlak 1983].

Informacja dla zarz>dzania jest szczególnym rodzajem informacji. Pozwala na realizacjC takich funkcji zarz>dzania, jak: planowanie, organizowanie, przewodze-nie i kontrolowanie. Efektywne zarz>dzanie jest tylko mocliwe wtedy, kiedy posia-damy informacje o organizacji i jej otoczeniu. Kryterium wyodrCbniaj>cym ze zbioru informacji podzbiór informacji dla zarz>dzania jest fakt, ce na skutek otrzymanych wiadomoWci zmniejsza siC nieokreWlonoWć wyboru, czy tec oceny działania w orga-nizacji. Dlatego tec informacja dla zarz>dzania ma bezpoWrednio i poWrednio wpływ na proces decyzyjny.

F. Stoner i C. Wankel przedstawiaj> nastCpuj>cy łaMcuch w procesie podejmo-wania decyzji [Stoner, Wankel 1992]: DANE (surowe fakty) mog> stać siC → IN-FORMACJ= (przeanalizowanymi danymi), które mog> stać siC → INFORMACJ= ZARZ=DCZ= (wnioskami dotycz>cymi działania), która moce doprowadzić do →

DECYZJI I DZIAŁANIA.

Mocemy wiCc przyj>ć, ce podstawowe cechy wyrócniaj>ce informacjC dla za-rz>dzania w stosunku do innych jej typów s> takie, ce:

♦ zawsze s> one zwi>zane z realizacj>, wymienionych wczeWniej, funkcji zarz>-dzania,

♦ pozwalaj> na podjCcie decyzji na rócnych szczeblach zarz>dzania.

15

Wymienione cechy s> WciWle ze sob> zwi>zane. Pisz>c o bezpoWrednim i po-Wrednim procesie podejmowania decyzji pragniemy zwrócić uwagC na istnienie pCtli informacyjnych w organizacji. I tak, na przykład, informacja o wzroWcie popytu na okreWlony produkt powoduje, ce organizacja sprzedaj>ca go, zwiCkszy zakup u jego producenta. Informacja o zwiCkszeniu zakupów, moce spowodować decyzjC o zwiCkszeniu jego produkcji. Informacja o wzroWcie obrotów powinna spowodować poprawC kondycji finansowej organizacji. Z kolei taka informacja –

w przypadku spółek akcyjnych – powinna powodować wzrost notowaM jej akcji na giełdzie. I tak dalej, i dalej. Informacje takie w konsekwencji mog> być opisane za pomoc> jCzyka cybernetyki, a mianowicie ujemnego i dodatniego sprzCcenia zwrotnego. Informacja dla zarz>dzania pozwala na uczenie siC organizacji i dosto-sowanie siC do stale zmieniaj>cego siC otoczenia. O wartoWci informacji dla zarz>-dzania, a wiCc o jej ucytecznoWci mocemy s>dzić na podstawie decyzji podejmo-wanych przez ich posiadacza. PojCcie podejmowania decyzji rozumiane jest sze-roko. Zbiecne jest ono z pogl>dami Huberta Simona (laureata Nagrody Nobla z dziedziny ekonomii – twórcy tzw. podejWcia decyzyjnego). Stwierdził on, ce „.. aby zrozumieć o co chodzi w podejmowaniu decyzji, pojCcie to powinno być interpreto-

wane szeroko – tak szeroko, ce stałoby siC ono synonimem do pojCcia zarz>dza-nie” [Simon 1977, s. 39].

J. A. Senn wyrócnia nastCpuj>ce podstawowe grupy informacji zarz>dczej (w naszej terminologii bCdzie to informacja dla zarz>dzania lub informacja bizne-sowa) [Senn 1990]: ♦ informacja „pokrzepiaj>ca” dotycz>ca biec>cej sytuacji organizacji; celem jej

jest zapewnienie, ce wszystko przebiega zgodnie z przyjCtymi załoceniami; ♦ informacja „rozwojowa” zwi>zana z ocen> stanu lub przebiegu jakiegoW zja-

wiska, lub procesu oraz wykazuj>ca ewentualne trudnoWci w jego realizacji; ♦ informacja „ostrzegawcza”, która sygnalizuje, ic wyst>piły okreWlone zagro-

cenia w wyniku realizacji działalnoWci organizacji lub tec, ce mog> one nieba-wem wyst>pić.

♦ informacja „planistyczna” odnosz>ca siC do poziomu lub stanu przyszłego zjawiska lub procesów gospodarczych;

♦ informacja „operacyjna”, która okreWla działanie własnej organizacji i pozwala na jej umiejscowienie na „mapie” działalnoWci innych podobnych organizacji;

♦ informacja „opiniodawcza”, która dotyczy informacji o najblicszym oraz dal-szym otoczeniu organizacji;

♦ informacje „kontrolowane”, które maj> być przekazane otoczeniu (bankowi, mediom) o działalnoWci organizacji.