SPIS TREŚCI

I. Opis mego miejsca zamieszkania w ujęciu geograficzno-terytorialnym

1. Ogólna charakterystyka gminy

1.1. Historia gminy

1.2. Kiszkowo dzisiaj

2. Środowisko naturalnego

2.1. Położenie i ukształtowanie powierzchnia

2.2. Warunki glebowe

2.3. Warunki wodne

2.3.1. Rzeki

2.3.2. Zbiorniki wodne

2.3.3. Wody podziemne

2.4. Lasy, obszary chronione i parki

2.5. Warunki klimatyczne

1

II. Ochrona przyrody na terenie gminy Września

1. Wstęp

2. Cele ochrony przyrody w Polsce

3. Aspekty ochrony przyrody na tereni gminy Września

3.1. Ochrona roślin i ekosystemów przed zanieczyszczeniem z powietrza

3.2. Ochrona wód

3.3. Parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody

3.4. Obszary chronionego krajobrazu

3.5. Ochrona lasów

3.6. Ochrona gatunkowa

3.7. Zieleń miejska i wiejska

3.8. Przyczyny przeobrażeń fauny

III. Rodzaje przedsięwzięć realizowanych w latach 2004-2007

1. Edukacja ekologiczna

2. Ochrona krajobrazu i przyrody

3. Ochrona lasów

4. Ochrona gleb

IV. Cele ochrony przyrody na przyszłość

1. Edukacja ekologiczna

2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i regionalnego

3. Ochrona lasów

4. Ochrona gleb

V. Załączniki

1. Orzeczenie w sprawie uznania za pomnik przyrody – lipa drobnolistna

2. Głaz narzutowy – charakterystyka

3. Stan pomników przyrody z terenu gminy września na dzień 15.10.1991 r.

4. Decyzja uznania za pomnik przyrody – platan wschodni

2

I. Opis mego miejsca zamieszkania w ujęciu geograficzno-terytorialnym

1. Ogólna charakterystyka gminy

1.1 Historia gminy Września

Najstarsza wzmianka źródłowa o Wrześni pochodzi z 1256 r. i występuje w dokumencie

wydanym w Poznaniu. Września jako miasto - civitas - po raz pierwszy została wymieniona

w liście biskupa krakowskiego Bodzanty z rodu Porajów w 1357 r. Prawa miejskie musiała

więc otrzymać przed tym rokiem. W XVII wieku Rada Miejska wystąpiła do ówczesnego

dziedzica Wrześni Zygmunta Działyńskiego, wojewody brzesko-kujawskiego, z prośbą o

wydanie nowego przywileju. W 1671 r. na zamku w Pakości Działyński podpisał nowy

przywilej, a ściślej mówiąc potwierdził pierwotny akt lokacyjny dla Wrześni. W XIII wieku

Września powoli przekształcała się w osadę targową. Dzisiejszy plan miasta zawiera wyraźne

ślady placu w kształcie owalnicy. Powstał on na lewym brzegu Wrześnicy na skutek

rozszerzenia drogi z Pyzdr do Gniezna. Września była miastem otwartym, nie otoczonym

murami. Na istnienie samorządu miejskiego wskazuje wzmianka w dokumencie o ławnikach

z 1399 r. W 1664 r. miasto uległo zniszczeniu wskutek pożarów oraz wojskowych rekwizycji

3

ze strony Szwedów. W wyniku drugiego rozbioru Polski w 1793 r. Września znalazła się w

granicach zaboru pruskiego. W latach 1807-1815 wchodziła w skład Księstwa

Warszawskiego. Po Kongresie Wiedeńskim miasto ponownie dostało się pod panowanie

pruskie. W 1818 r. utworzono nowy powiat wrzesiński w ramach Wielkiego Księstwa

Poznańskiego. W tym okresie Września była jeszcze miastem prywatnym, należącym do

rodziny Ponińskich.

Przełomowe znaczenie dla rozwoju miasta miały reformy przeprowadzone w latach 30. XIX

w. W 1833 r. ogłoszono dekret o wyjęciu miast spod wpływów szlachty. Września stała się

miastem samodzielnym w 1841 r. Głośnym echem w świecie odbił się strajk dzieci

wrzesińskich w obronie wiary i mowy ojców w maju 1901 r. Na przełomie XIX i XX wieku

nastąpił szybki rozwój gospodarczy Wrześni.

Rozwój miasta został brutalnie zahamowany we wrześniu 1939 r. Września została zajęta

przez Niemców 10 września 1939 r. Dekretem Hitlera z części tzw. ziem włączonych do

Rzeszy, utworzono okręg Reichsgau Posen, później Wartegau czyli Kraj Warty, w obrębie

którego znalazła się Września. Września została wyzwolona 22 stycznia 1945 r. przez wojska

radzieckie. Po wojnie miasto odbudowano ze zniszczeń, powstały nowe zakłady pracy. W

1985 roku Września, uchwałą Rady Państwa, została odznaczona Krzyżem Grunwaldu III

klasy za wkład jej mieszkańców w walkach z naporem niemczyzny na przestrzeni wieków.

Do roku 1975 Września była stolicą powiatu. Po likwidacji powiatów sprawami miasta i

gminy kierował naczelnik przy pomocy Rady Narodowe

1.2. Września dzisiaj

Września, miasto i gmina w województwie wielkopolskim, położone jest przy

międzynarodowej trasie A-2 na odcinku Poznań - Warszawa, na skrzyżowaniu głównych

szlaków komunikacyjnych kraju, ze wschodu na zachód i z północy na południe.

4

Aktualnie przemysł na terenie miasta reprezentowany jest przez następujące firmy: Tonsil -

producent sprzętu akustycznego, Zakład Produkcji Części do Maszyn Rolniczych

„Kowalski”, Spółdzielnia Inwalidów „Wiosna Ludów” - producent elementów z tworzyw

sztucznych, Cenos - prowadzący działalność w branży rolno-spożywczej, Maver -

produkujący meble, Krispol - produkujący bramy, rolety, kraty, Techpak - produkujący

opakowania z tektury. Ponadto funkcjonuje ponad 3 tys. podmiotów gospodarczych o

charakterze produkcyjnym, usługowym i handlowym. Zakłady te w mniejszym lub większym

stopniu wpływają na środowisko.

Od 1990 roku władzę w mieście sprawuje samorząd terytorialny: burmistrz i Rada Miejska.

W 1999 roku reaktywowany został powiat. W wyniku reformy samorządowej miasto

uzyskało pełną samodzielność w realizowaniu wielu inwestycji. W 1992 roku oddano do

użytku wysypisko śmieci w Bardzie. W 1994 roku rozpoczęto budowę oczyszczalni ścieków,

którą oddano do eksploatacji w 1997 roku. Na pobyt stały zameldowanych było 44365 osób

2. Środowisko naturalne

2.1. Położenie i ukształtowanie powierzchni

Gmina Września usytuowana jest w centralnej części Województwa

Wielkopolskiego. Sąsiaduje z następującymi jednostkami administracyjnymi:

- od południa z powiatem jarocińskim i pleszewskim,

- od północy z powiatem gnieźnieńskim,

5

- od wschodu z powiatem słupeckim,

- od południowego – zachodu z powiatem średzkim,

- od zachodu z powiatem poznańskim – ziemskim.

Według danych uzyskanych z Urzędów Gmin gminę Września zamieszkuje 44025

mieszkańców. Dzięki centralnemu położeniu gmina Września jest niezwykle ważnym

węzłem komunikacyjnym zarówno drogowym jak i kolejowym. W przypadku transportu

drogowego w samej Wrzesni przecinają się przecinają się dwie trasy. Pierwsza to autostrada

A-2 Berlin-Poznań-Warszawa-Moskwa, zaś druga łączy południe kraju z północną jego

częścią (Śląsk-Jarocin-Gniezno-Gdańsk). Jednocześnie przez powiat przebiega linia kolejowa

łącząca analogicznie jak trasa A-2, Berlin-Moskwa.

Gmina Wrzesiński położona jest w pasie Wielkich Dolin, w jego zachodnio-środkowej części

zwanej Pojezierzem Wielkopolskim. W pobliżu Gminy Września a zarazem w obrębie jej

powiatu znajdują się dwa parki krajobrazowe: Nadwarciański oraz Żerkowsko-Czeszewski.

2.2. Warunki glebowe

Gleby powiatu charakteryzują się dużą przestrzenną zmiennością, co wynika głównie ze

zróżnicowanego składu granulometrycznego. W gruntach ornych przeważają gleby

pseudobielicowe i brunatne wyługowane, przy małym udziale czarnych ziem. Jeszcze

większe zróżnicowanie typów gleb występuje na łąkach i pastwiskach, przy stosunkowo dużej

powierzchni czarnych ziem i małej ilości gleb organicznych.

2.3. Warunki wodne

2.3.1. Rzeki

Powiat Wrzesiński w całości przynależy do dorzecza Odry, w regionie wodnym Warty

prawostronnego dopływu Odry. Teren powiatu odwadniana jest przez cieki podstawowe

takie jak: Wrześnica, Kanał Kołaczkowski, Miłosławka, Moskawa oraz przez większe

rowy melioracji szczegółowej.

Rzeka Warta jest największym prawobrzeżnym dopływem Odry, jej źródła znajdują się

na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej w Kromołowie (na wschód od Zawiercia)

Granicę między biegiem górnym i dolnym rzeki stanowi ujście rzeki Prosny. Całkowita

długość rzeki wynosi 808,2 km z czego na terenie powiatu ca 22,5. Warta jako rzeka

typowo nizinna ma na ogół małe spadki, rosnące na odcinkach na których rzeka

przekracza międzyrzecza. Przeciętny spadek jednostkowy wynosi 0,413‰. Rzeka Warta

6

wpływa na teren powiatu w okolicach ujścia rzeki Wrześnicy w 361 km swego biegu. W

rejonie tym do Warty wpływa jej główny dopływ Prosna oraz pozostałe cieki

odprowadzające wody z terenu powiatu to jest: Wrześnica, Moskawa, Kanał

Miłosławski, Kanał Flisa.

Wrześnica to prawobrzeżny dopływ Warty uchodzi do niej w 361,2 km pod Pietrzykowem

Kolonią między Ciążeniem a Pyzdrami. Źródła znajdują się na zachód od Gniezna w okolicy

wsi Piekary. Od źródeł do wysokości Słomowa rzeka płynie z północy na południe, poniżej

zmienia swój kierunek, aż do ujścia do Warty płynąc z północnego-zachodu na południowy

wschód.

Mała Wrześnica, największy z dopływów Wrześnicy ciek o długości 13,2 km, (2,9 km na

terenie powiatu wrzesińskiego) uchodzący do Wrześnicy poniżej wsi Noskowo.

Kanał Kołaczkowski o długości 9,5 km, wpływający do Wrześnicy w okolicach wsi

Borkowo. Tutaj też znajduje się sztucznie utworzony zbiornik „Borkowo” o średniej

powierzchni ca 13 ha.

Moskawa to prawobrzeżny dopływ Warty uchodzący do niej w 307,2 km. Łączna długość

Moskawy wynosi 56,7 km z czego na powiat wrzesiński przypada 12,5 km. Całkowita

powierzchnia zlewni to 620,8 km2. Obszar źródłowy stanowią podmokłe łąki koło wsi

Nekielka. Ujście rzeki do Warty następuje w pobliżu miejscowości Józefowo, około 11 km na

wschód od Śremu. Zgodnie z podziałem Polski na jednostki fizyczno-geograficzne całość

zlewni Moskawy płynącej na terenie powiatu stanowią część składową mezoregionu Równina

Wrzesińska. Źródłowa część dorzecza Moskawy leży na obszarze piasków sandrowych,

pozostała została zbudowana w większości z glin zwałowych. Moskawa jest ciekiem typowo

nizinnym o średnim spadku 0,89‰. Zlewnia ma charakter rolniczy, a wody rzeki Moskawy i

jej dopływów wykorzystywane są dzięki systemowi piętrzeń do nawodnień gruntów ornych i

użytków zielonych. Woda z rzeki pobierana jest również do napełniania i utrzymywania

odpowiedniego poziomu wody w stawach rybnych zlokalizowanych w okolicy

miejscowości Stroszki, Jarosławiec, Miłosław, Winnagóra i Białe Piątkowo.

Głównymi dopływami Moskawy na terenie powiatu są

Wielki Rów - łączna długość cieku wynosi 25,5 km, z czego na teren powiatu wrzesińskiego

przypada 14,4 km. Łączna powierzchnia zlewni wynosi 99,8 km2. Wielki Rów uchodzi do

Moskawy w jej 22,0 km.

Kanał Opatowski główny dopływ o łącznej długości 5,1 km uchodzący do Wielkiego Rowu

na południowy-wschód od wsi Żerniki.

7

Kanał Miłosławski (Miłosławka) - o łącznej długości 30,7 km, z czego na terenie powiatu

wrzesińskiego 13,1 km. Łączna powierzchnia zlewni wynosi 182,9 km2, a rzeka ma swoje

ujście w 7,8 km rzeki Moskawy.

Dopływy Kanału Miłosławskiego:

Kanał Pałczyński - łączna długość wynosi 10,4 km, z czego na terenie powiatu

wrzesińskiego 6,6 km.

Kanał Biechowski „A” - o długości 12,2 km, Kanał Biechowski „B” - uchodzący do Kanału

Biechowskiego „A” (6,8 km), i Kanał Biechowski „C” (3,3 km)

Kanał Nekielski - łączna długość cieku wynosi 4,5 km, uchodzi do Moskawy na wschód od

Nekli.

Struga Rudnik - ciek podstawowy mający swe ujście na terenie powiatu słupeckiego do

Strugi Bawół. Płynie przez północno-zachodnią część gminy Września. Jej długość wynosi

18,6 km.

Kanał Bartosz - ciek podstawowy o długości 9,57 km wpływający do rzeki Prosny w

okolicach miejscowości Modlica. Z uwagi na występowanie dużych wahań stanów wody w

rzece oraz występowanie cofki na Prośnie, w najbliższym czasie przewiduje się wykonanie

przepompowni celem uregulowania gospodarki wodnej w dorzeczu tej rzeki.

Tabela 15 Cieki wodne w Powiecie Wrzesińskim

Nazwa Długość rzeki

w powiecie

w tym

uregulowaneWrześnica 35,6 11,5

Wrześnica Mała 2,9 2,9

Kanał Kołaczkowski 9,5 -

Moskawa 12,5 12,5

Kanał Nekielski 4,5 0

Wielki Rów 14,4 9,5

Kanał Opatowski 5,1 -

Kanał Miłosławski

(Miłosławka)

13,1 brak danych

Kanał Pałczyński 6,6 brak danych

Kanał Biechowski „A” 12,2 -

Kanał Biechowski „B” 6,8 -

Kanał Biechowski „C” 3,3 -

Kanał Gutowski 8,8 -

Struga Rudnik 18,6 5,6

Kanał Bartosz 9,57 7,29

Kanał Monikowski 3,5 3,5

8

Kanał Flisa 8,1 3,0

Stan czystości rzek

Badania stanu czystości rzek prowadzone są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony

Środowiska zgodnie z programem Państwowego Monitoringu Środowiska, określającym

sposób prowadzenia badań, metody oceny zanieczyszczenia wód oraz stałą siatkę

przekrojów pomiarowych dla rzek objętych monitoringiem podstawowym, reperowym i

granicznym. Do rzek płynących przez teren powiatu wrzesińskiego, objętych

monitoringiem przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska zaliczyć można

tylko Wartę, Prosnę przy jej ujściu oraz Wrześnicę, która w 2003 roku była badana w

dwóch punktach pomiarowych na terenie powiatu: w Bierzglinku w km 21+000 oraz w

Nowym Folwarku w km 28+200.

Wrześnica

Głównymi źródłami zanieczyszczeń Wrześnicy są zakłady zrzucające nie oczyszczone bądź

niedoczyszczone ścieki do jej wód. Są to przede wszystkim ścieki z oczyszczalni ścieków we

Wrześni, Tonsil S.A., Spółdzielnia Mleczarska we Wrześni, Spółdzielnia Inwalidów, Agropol

Sokołowo. Wyniki badań przedstawione w tabeli pokazują zmienność podstawowych

wskaźników decydujących o jakość wód rzeki Wrześnicy w poszczególnych profilach

pomiarowych.

Wyniki badań jakości wód Wrześnicy wskazują jednoznacznie, że są one pozaklasowe

2.3.2. Zbiorniki wodne

Największym zbiornikiem wodnym na terenie powiatu, jest zbiornik retencyjny

Września zwany także Zalewem Lipówka, który pobudowany został w latach 1965-1967

poprzez spiętrzenie wód rzeki Wrześnicy (km 31+650). Zbiornik położony jest w północno

wschodniej

części miasta, 260 m powyżej mostu kolejowego linii Warszawa - Poznań. Tereny

zajęte pierwotnie pod zbiornik stanowiły łąki i grunty orne. Ma kształt silnie wydłużony,

a linia brzegowa jest słabo rozwinięta.

Długość zbiornika wynosi około 3,7 km, szerokość przy zaporze 180 m., w końcowej

pomiędzy mostami w Psarach Polskich a Nowym Folwarkiem od 50 m do 150 m.

Pozostałe parametry morfometryczne zbiornika przedstawiają się następująco:

- normalny poziom piętrzenia - 103,00 m npm

9

- pojemność użytkowa - 215 tyś m3

- powierzchnia zalewu - 17,3 ha

- głębokość średnia - 1,2 m

W kwietniu 2000 roku wodę ze zbiornika całkowicie spuszczono. Przez ponad rok trwały

prace remontowe przy jazie, oczyszczono z namułów czaszę zbiornika. Ponowne napełnienie

zbiornika rozpoczęto w czerwcu 2001 roku.

Na terenie Gminy Września znajduje się 17 stawów: 4 stawy znajdują się w parku im. „Dzieci

Wrzesińskich”, 1 staw w Parku im. „Piłsudskiego” po jednym na ul. Opieczyn i ul.

Witkowskiej. Pozostałe stawy znajdują się w miejscowościach Gutowo małe, Węgierki,

Kleparz, Ostrowo szlacheckie, Obłaczkowo, Kaczanowo, Marzenin, Sobiesiernie, Goniczki.

2.3.3. Wody podziemne

Głębokość zalegania zwierciadła wód podziemnych pierwszego poziomu wodonośnego

zależy od geomorfologii, stropu pierwszej warstwy nieprzepuszczalnej, pór roku i pokrycia

terenu.

Wody podziemne występujące na terenie Gminy Września związane są głównie z

czwartorzędowymi poziomami wodonośnymi. W tym piętrze wodonośnym można wyróżnić

trzy podstawowe typy struktur hydrogeologicznych, w których są odmienne warunki

występowania, zasilania i drenażu wód podziemnych:

a) struktury wodonośne międzymorenowe głównie o charakterze kopalnych dolin

interglacjalnych z okresu interglacjału wielkiego, eemskiego oraz z okresów pomiędzy

poszczególnymi stadiałami zlodowaceń.

b) struktury wodonośne sandrowe

c) struktury wodonośne pradolinne i dolinne, związane najczęściej ze schyłkowymi fazami

stadiałów i zlodowaceń

2.4. Lasy, obszary chronione i parki

Ze względu na małą ilość lasów na ternie Gminy Września systematycznie sadzi się drzewa i

krzewy oraz troskliwie pielęgnuje i chroni istniejące parki i tereny zielone w mieście i na wsi.

Do parków administrowanych przez gminę Września należą Park im Józefa Piłsudskiego i

park im Dzieci Wrzesińskich we Wrześni oraz parku w miejscowościach : Gutowo Małe

Kaczanowo, Gutowo Wielkie, Marzenin.

2.5. Warunki klimatyczne

10

Klimat Gminy Września można scharakteryzować jako przejściowy,

kształtowany przez zmienny w swym zasięgu napływ mas powietrza morskiego lub

kontynentalnego, przy przewadze wpływów kontynentalnych. Mimo zmienności

klimatu, charakteryzuje się on wyraźnym regionalizmem niektórych elementów

meteorologicznych. Średnia temperatura roczna wynosi 9,4oC (2001), a średnie

temperatury miesięczne wahają się od – 0,0oC (styczeń) do + 19,9oC (lipiec).

Tabela 1 - Średnie wieloletnie wybranych cech klimatycznych

Średnie wieloletnie wybranych cech klimatycznych (1999-2000

Średnia

temperatura

Względn

a

Zachmurze

nie ogólne

Suma opadów Średnia

prędkość [°C] [%] [%] [mm] [m/s]

Poznań 9,4 79 63 587 3,46Źródło: IMiGW w Poznaniu

Na terenie Gminy Września występuje znaczna przewaga wiatrów z kierunków zachodnich.

Stąd przy analizie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, należy wziąć pod uwagę udział

zanieczyszczeń z powiatów położonych na zachodzie. Na stan zanieczyszczenia powietrza

atmosferycznego oprócz przedsiębiorstw wprowadzających zanieczyszczenia do powietrza

mają wpływ: drogi komunikacyjne, które mogą stanowić korytarz ułatwiający przepływ

powietrza; takimi drogami w powiecie są drogi krajowe, wojewódzkie oraz autostrada.

Przestrzenie leśne wpływające na zmniejszenie prędkości kierunku wiatru

II. Ochrona przyrody na terenie gminy Września

1. Wstęp

Celem ochrony przyrody w Polsce jest zachowanie różnorodności biologicznej, zachowanie

dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i stabilności

ekosystemów, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody, a także

przywracanie do stanu właściwego zasobów i składników przyrody. Ustawa o ochronie

przyrody z 16 października 1991 roku cele ochrony przyrody definiuje jako zachowanie,

właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, w szczególności

dziko występujących roślin i zwierząt oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów.

Powodów stosowanie ochrony przyrody można znaleźć wiele ale do najważniejszych należą

przyczyny:

11

natury estetycznej (rekreacyjne) - aby podziwiać i móc odpocząć,

gospodarcze - aby pozyskiwać surowce i rozwijać gospodarkę,

przyrodniczo-naukowe - aby badać gatunki dla młodszych pokoleń; aby tworzyć leki,

społeczne - aby odpoczywać,

historyczno-naukowe - dla pokoleń

2. Cele ochrony przyrody w Polsce

Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku ustanowiła następujące formy

ochrony przyrody:

parki narodowe,

rezerwaty przyrody,

parki krajobrazowe,

obszary chronionego krajobrazu,

obszary Natura 2000,

pomniki przyrody,

stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej,

użytki ekologiczne,

zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,

ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Najważniejszym składnikiem systemu ochrony są 23 polskie parki narodowe. W obrębie

parków, których łączna powierzchnia zajmuje ponad 3000 km^(2), wydzielono na obszarze

683 km^(2) strefy ochrony ścisłej, gdzie nie dochodzi do ingerencji człowieka w ekosystemy.

Na pozostałych terenach pracownicy parków i naukowcy wspierają odradzanie się naturalnej

przyrody.

Mniejszymi, chociaż równie cennymi obiektami przyrodniczymi są rezerwaty przyrody. Jest

ich w Polsce ponad 1300.

Innym ważnym składnikiem jest 120 parków krajobrazowych o łącznej powierzchni 24 500

km^(2), a zasadniczą różnicą jest to, że można w nich prowadzić działalność gospodarczą i

rolniczą. Z kolei obszary chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 71 400 km^(2) są

łącznikiem w systemie ochrony tak, że stanowi on ciągłość. Chroni się także niewielkie

odizolowane obszary (tzw. użytki ekologiczne), mniejsze fragmenty pięknych krajobrazów

12

zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, a także pojedyncze obiekty - pomniki przyrody i

stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej.

W 2004 r. rozpoczęto też wprowadzanie w Polsce europejskiej formy ochrony przyrody -

obszarów Natura 2000, na których chroni się te elementy przyrody, które są zagrożone w

skali Europy. Docelowo takie obszary obejmą prawdopodobnie ok. 15-20% powierzchni

kraju.

Niezmiernie ważnym dopełnieniem w systemie ochrony przyrody jest gatunkowa ochrona

zwierząt, grzybów i roślin.

Ważnymi osiągnięciami polskiego systemu ochrony przyrody są ochrona bobra, łabędzia,

żubra, sokoła wędrownego, czy też łosia.

3. Aspekty ochrony przyrody na tereni gminy Września

3.1. Ochrona roślin i ekosystemów przed zanieczyszczeniem z powietrza

Ze względu na kryterium ochrony roślin/ekosystemów tylko dla ozonu zalecono

przeprowadzanie pomiarów wysokiej jakości, natomiast dla dwutlenku siarki i azotu

zalecono modelowanie matematyczne czy też pomiary wskaźnikowe.

Tabela 4. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla

każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów

ustanowionych w celu ochrony roślin.

Nazwa

strefy/powi

atu

Kod

strefy/powi

atu

Symbol klasy wynikowej dla

poszczególnych zanieczyszczeń dla

Klasa

ogóln

a

Działania

wynikająceSO2 NOx O3wrzesiński 4.30.39.30 A A A A -Źródło: informacja o stanie środowiska w Wielkopolsce 2003- strona internetowa WIOŚ-u w

Poznaniu

Wyniki klasyfikacji wskazują na nie przekraczanie na terenie strefy wrzesińskiej,

wartości dopuszczalnej poziomów substancji w powietrzu (klasa strefy A ) w 2003 roku.

W związku z czym wymagane działania mają polegać jedynie na utrzymaniu jakości

powietrza w strefie na tym samym lub lepszym poziomie. Tym samym na terenie tej

strefy nie stwierdzono potrzeby opracowywania programów ochrony powietrza.

3.2. Ochrona wód

13

Do najważniejszych problemów z zakresu zasobów wodnych na terenie Powiatu

Wrzesińskiego należy zaliczyć:

a) Zanieczyszczenie rzek i zbiorników wodnych

Zbiorniki wodne na terenie powiatu wrzesińskiego nie są wykorzystywane jako kąpieliska.

Ogólnie stan badanych jezior ocenia się jako zły. Należy jednak dbać o to, aby nie

wprowadzać doń ścieków, które mogłyby w znacznym stopniu pogorszyć stan czystości

środowiska. Dobrym przykładem może być oczyszczalnia ścieków we Wrześni, która

odprowadza oczyszczone ścieki o parametrach znacznie przewyższających jakość wód rzeki.

Na niektórych zbiornikach prowadzi się gospodarkę rybacką. Tu również należy przestrzegać

odpowiednich przepisów, które pozwolą na utrzymanie jezior w odpowiednim stanie.

b) Zarastanie zbiorników wodnych

Dla poprawy jakości wód należałoby zwiększyć retencję wody w zbiornikach przez co

ograniczy się proces zarastania i poprawi bilans hydrologiczny zlewni rzek.

c) Kłusownictwo i szkodnictwo rybackie – niszczenie zastawionego sprzętu rybackiego,

płoszenie ryb na tarliskach, niszczenie tarlisk.

d) Nierozwiązana gospodarka ściekowa i wód opadowych

Położenie poszczególnych miejscowości, walory przyrodnicze terenów, a również potencjalne

możliwości rozwoju agro- i ekoturystyki wskazuje na pilną potrzebę uregulowania gospodarki

wodno-ściekowej. Gminy Pyzdry, Miłosław, Kołaczkowo i Nekla mają nie do końca

rozwiązany problem gospodarki ściekowej. Problem ten wynika z niedostatecznego

zaopatrzenia mieszkańców w sieć kanalizacyjną, szczególnie na terenie obszarów wiejskich.

Każda gmina w najbliższym okresie planuje inwestycje dotyczące polegające na rozbudowie

sieci kanalizacyjnej.

3.3 Parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody

Na terenie Gminy Września nie ma parków krajobrazowych lecz znajdują się one w obrębie

powiatu. Nalezą do nich:

„Nadwarciański Park Krajobrazowy” – powstał rozporządzeniem Wojewody

Konińskiego w 1995 roku. Utworzony został w celu ochrony środowiska przyrodniczego,

swoistych cech krajobrazu dolinnego, zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych

miejsc lęgowych ptaków, a także zabezpieczenia wartości historycznych i kulturowych. Park

14

obejmuje 13.428 ha powierzchni w obrębie gmin Lądek, Pyzdry, Rzgów i Zagórów.

Zasadniczym elementem decydującym o charakterze Program Ochrony Środowiska dla

Powiatu Wrzesińskiego 68 Nadwarciańskiego PK jest Pradolina Warszawsko-Berlińska.

Obecna dolina jest więc korytem dawnej, potężnej, szerokiej na kilka kilometrów rzeki.

Współcześnie rzeka Warta osiąga w obrębie Parku zaledwie kilkadziesiąt metrów szerokości.

Warunki w dolinie Warty kształtowane są przez okresowe powodzie. Nadwarciański PK jest

częścią Doliny Środkowej Warty, uznanej za ostoję ptaków wodno-błotnych o randze

międzynarodowej. Na terenie Parku, łącznie z ptakami przelotnymi, naliczono aż 233 gatunki

ptaków, z czego 153 czyli 67% wszystkich gatunków lęgowych w Polsce wybrało te tereny na

miejsce swego gniazdowania. Jest to ewenement nie tylko w Polsce, ale i na świecie, dlatego

też organizacja „BirdLife International” uznała te tereny za ostoję ptaków o randze

międzynarodowej. Najcenniejsze są tu jednak ptaki wodne i błotne – perkozy (zausznik,

rdzawoszyi, dwuczuby i najmniejszy – perkozek), a także bąk, bączek i bardzo rzadki w

Polsce ślepowron. Niezwykle bogata i różnorodna jest także szata roślinna, stwierdzono w

Parku ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych (ok. 100 znajduje się na czerwonych listach

Polski i Wielkopolski) tworzących ok. 230 zbiorowisk roślinnych.

Fotografia 1. Zdjęcie z terenów Nadwarciańsiego Parku Krajobrazowego

15

Fotografia 2. Mapa Nadwarciańsiego Parku Krajobrazowego

„Żerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy” – Park ten powstał w 1994

r. obejmując swoim zasięgiem tereny gmin: Miłosław, Żerków i Nowe Miasto nad Wartą.

Powierzchnia jego wynosi 15 640 ha (na terenie gm. Miłosław 5.880 ha). Równoleżnikową oś

obszaru Parku stanowi odcinek doliny Warty. Część południowa o szczególnie urozmaiconej

rzeźbie i zróżnicowanym użytkowaniu, powszechnie nazwana jest „Szwajcarią Żerkowską”

natomiast w części północnej przeważają lasy. To w nich już w 1907 r. powstał pierwszy w

Wielkopolsce rezerwat przyrody, który niestety nie przetrwał do naszych czasów. Obecnie

istnieją 3 rezerwaty: 2 z nich chronią najpiękniejsze fragmenty lasów, a jeden – rzadkie

gatunki zwierząt bezkręgowych. Chroni on unikalną, bardzo urozmaiconą, polodowcową

rzeźbę terenu oraz bogate i ciekawe zbiorowiska roślinne, rzadki gatunki zwierząt i roślin, a

także ciekawych obiektów zabytkowych. Na obszarze Parku stwierdzono występowanie wielu

gatunków roślin. Ich liczba nie jest ostatecznie ustalona. Tylko w strefie zalewowej Warty, na

jej lewym brzegu wykryto 554 gatunki. Dotąd na terenie Parku odnaleziono 33 gatunki

chronione. W zakresie rozpoznania świata zwierzęcego zinwentaryzowano jedynie płazy i

gady. W latach 1999-2000 stwierdzono występowanie 12 gatunków płazów i 153 gatunki

lęgowe ptaków gniazdujących oraz 40 gatunków ptaków przelotnych i zimujących. Wszystkie

16

gatunki podlegają ochronie gatunkowej, a kania ruda, czarna, bocian czarny i orzeł bielik

objęte są strefą ochronną. Wykryto wiele rzadkich ptaków takich jak hełmiatka i zagrożonych

jak trzmielojad, zniczak, siniak oraz największą w Wielkopolsce kolonię dzięcioła średniego.

W granicach Parku znajduje się wiele miejsc o znaczeniu historyczno-kultowym. Znajdują się

tu ślady osadnictwa pochodzące z okresu 6000 – 4500 lat p.n.e. grodziska średniowieczne jak

i wiele innych zabytków świadczących o wielowiekowej historii materialnej tych okolic.

Teren parku jest ważną ostoją ptaków leśnych; obok gatunków gniazdujących lasach

gospodarczych występują tu ptaki związane z wyłączonymi z użytkowania najstarszymi i w

części chronionymi rezerwatowo drzewostanami liściastymi. Są to gatunki objęte ochroną

strefową: bielik (1 para), kania ruda (4 pary) i czarna (1 para), bocian czarny

(prawdopodobnie 4-5 stanowisk) oraz rzadkie w Wielkopolsce: trzmielojad (3 pary), kobuz (3

pary), siniak (6 par), zniczek (15 par), muchołówka mała (1-2 par) i szereg innych.

Bielik– w latach 1985 – 1995

obserwowano w parku pojedyncze

dorosłe i młode bieliki w okresie

pozalęgowym, a w latach 1996 – 1998

widywano pojedyncze dorosłe również

w porze lęgowej. Bieliki można spotkać

w rejonie stawów Miłosław i lasów

między Miłosławiem i Czeszewem.

Przebywały tam dwa ptaki dorosłe i

jeden młodociany.

Kania ruda– stanowiska lęgowe występują

w rejonie wschodniej części stawów

Miłosław, nad Wartą pod Pogorzelicą, pod

Śmiełowem oraz około stawów Podlesie.

Pierwszymi danymi o gniazdowaniu kań

rdzawych na terenie Żerkowsko-

Czeszewskiego Parku Krajobrazowego są

informacje o lęgach pod Czeszewem w

latach 1958, 1959 i 1967.

17

Kania czarna– dawniej około 1936,38 r.

widywana była w pobliżu kolonii czapli

siwej pod Czeszewem. Wyniki

inwentaryzacji kań nad Wartą z lat 1994 i

1995 wskazywały na wygaśnięcie

omawianego gatunku, jednak w 1982 r.

widziano kanię nad wschodnią częścią

stawów Miłosław. Od maja do lipca 2000 r.

widywano regularnie pojedyncze osobniki między Czeszewem i Miłosławiem.

Nieregularnie koło Podlesia, Śmiełowa i Pogorzelcy można spotkać kanie czarne i

rdzawe.

Trzmielojad stwierdzono 3 pary lęgowe w

zadrzewieniu między stawami Miłosław i

Winna Góra, w lesie „Karpaty” oraz w

pobliżu kolonii czapli pod Czeszewem.

Kobuz – wykryto 3 pary lęgowe w rejonie wschodniej części stawów Miłosław oraz

w okolicy Szczonowa i Lgowa.

Siniak – odnotowano 6 stanowisk lęgowych. Trzy pary gniazdowały w widłach Warty

i Lutyni, a dalsze trzy już poza parkiem.

Zniczek– za stanowiska lęgowe uznano miejsca śpiewu w środowiskach

odpowiednich do gniazdowania. Stanowiska lęgowe zlokalizowano bez wyjątku w

luźnych kępach modrzewi bądź świerku, wewnątrz dojrzałych drzewostanów

liściastych. Skupienie stanowisk stwierdzono w rejonie Miłosławia oraz w widłach

Warty i Lutyni oraz pojedyncze koło Sarnic i w parku w Śmiełowie.

18

Muchołówka mała– wykryto jedno stanowisko opodal rezerwatu Lutynia.

Na uwagę zasługuje duża populacja dzięcioła średniego (przynajmniej 110 par).

Dzięcioł średni– stwierdzono 21 stanowisk; wszystkie w

granicach parku. Zauważalne skupienie stanowisk

stwierdzono w widłach Warty i Lutyni, kolejne stanowiska

stweirdzono wzdłuż południowego brzegu Warty między

ujściem Lutyni i Dębnem, a pojedyncze – na północ od

Czeszewa i w parku w Miłosławiu.

Dalsze gatunki gniazdują na obszarach użytkowanych rolniczo, na nieużytkach oraz

obszarach zabudowanych.

Obecność stawów rybnych w Podlesiu i Raszewach stanowi dogodne miejsce rozrodu dla

ptaków wodnych. Stawy są również ważnym miejscem odpoczynku i żerowania ptaków

wodno-błotnych podczas wiosennych i jesiennych wędrówek.

Rozległe kompleksy leśne stanowią dogodne lęgowiska dla ptaków leśnych: regularnie

gnieździ się 1-2 pary bociana czarnego, gniazdują również: kobuzy, krogulce, żurawie.

Bocian czarny– pierwsza informacja o gniazdowaniu pochodzi z roku 1965, kiedy to

odnotowano parę w nadleśnictwie Czeszewo. Spotykano je również pod Dębnem; ich

stanowisko lęgowe znajdowało się pod Nowym Miastem, już poza granicami parku.

Zaobserwowano parę lęgową w rejonie stawów Podlesie i Raszewy.

Krogulec– wykryto 4 stanowiska lęgowe; trzy z nich zlokalizowane były w

sąsiedztwie stawów Miłosław, a jedno pod Szczonowem. Ptaki te prowadzą skryty

tryb życia.

Dudek – na północ od Wału Żerkowskiego zlokalizowano 18 stanowisk tokujących

samców oraz wzdłuż Warty w granicach parku 2 stanowiska.

W roku 2002 lęgowego dzięcioła czarnego można było obserwować nawet w

granicach miasta Żerkowa, a muchołówkę żałobną w roku 2003 w parku miejskim.

Dzięcioł czarny– występuje nie tylko we wszystkich kompleksach leśnych na terenie

parku, ale także w niedużych zadrzewieniach śródpolnych.

19

W dolinie Warty można spotkać dzięcioły zielone, a koło Pogorzelicy w 1999 r.

przebywał terytorialny samiec dziwoni.

Dzięcioł zielony– na terenie parku zlokalizowano stanowiska 18 par, w tym jedną

poza granicami parku. Dziesięć z nich znajdowało się w szeroko rozumianej dolinie

Warty.

Fotografia 1. Zdjęcie z terenu Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego

20

Fotografia 2. Mapa Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego

Na terenie powiatu wrzesińskiego znajdują się również rezerwaty przyrody:

Dwunastak” – jest to wydzielony oddział lasu o powierzchni 9,12 ha znajdujący się w

Nadleśnictwie Jarocin, w okolicy Miłosławia. Wokół rezerwatu wyznaczono otulinę o

powierzchni 13,95 ha. Rezerwat utworzono dnia 5 maja 1959 roku w celu zachowania ze

względów naukowych i dydaktycznych fragmentu grądu niskiego, łęgu i lasu mieszanego

o cechach naturalnych. Mimo dużych szkód w drzewostanie, wyrządzonych przez

huragan, który przeszedł w 1987 roku zachował się stary drzewostan dębowososnowy z

21

domieszką grabu, lipy drobnolistnej, klonu zwyczajnego i jesionu. Wielogatunkowe i

różnowiekowe drzewostany liściaste z bogatym runem leśnym stanowią o dużych

walorach przyrodniczych chronionego zespołu. W runie dominują: gajowiec żółty,

marzanka wonna, niecierpek pospolity, prosownica rozpierzchła, czyściec leśny, czartawa

pospolita. Z rzadkich roślin stwierdzono występowanie kruszczyka szerokolistnego.

„Czeszewski Las” – utworzony Rozp. Woj. Wlkp nr 35/2004 z dnia 26 marca 2004r.

z połączenia dwóch rezerwatów „Czeszewo” i „Lutynia”. Grunty leśne, łąki, wody i bagna

o powierzchni 222,62 ha (207,47 ha gmina Miłosław, 15,15 ha gmina Żerków)

administrowane przez Nadleśnictwo Jarocin. Celem uznania za rezerwat przyrody jest

zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych kompleksu naturalnego lasu i

starorzeczy na terenie zlewowym Warty wraz z ich typową dla lasów łęgowych florą i

fauną.

3.4. Obszary chronionego krajobrazu

Obszary chronionego krajobrazu w Powiecie Wrzesińskim zajmują sumaryczną powierzchnię

9.400 ha, składają się na nią dwa kompleksy ochronne: „Pyzderski” (Pyzdry) oraz

„Szwajcaria Żerkowska” (Miłosław). Program Ochrony Środowiska dla Powiatu

Wrzesińskiego 70

Gmina Września ma również swoje pomniki przyrody a wśród nich (załącznik 3 Stan

pomników przyrody z terenu gminy Września na dzień 15.10.1991):

• Lipa drobnolistna „Anielka”, utworzony dna 14 stycznia 1987 r. Zarządzeniem Wojewody

Poznańskiego nr 54/86 z 31 grudnia 1986 roku (Dz.Urz.Woj.Poz. nr 14, poz.209, 1986r.),

obwód 285 cm, wysokość 18 m. Położenie: wieś Stanisławowo, nr działki 81, rośnie po lewej

stronie bramy wjazdowej do parku.

• Dąb szypułkowy „Stefan”, utworzony dna 14 stycznia 1987 r. Zarządzeniem Wojewody

Poznańskiego nr 54/86 z 31 grudnia 1986 roku (Dz.Urz.Woj.Poz. nr 14, poz.209, 1986r.),

obwód 282 cm, wys. 15 m. Położenie: Września ul. 3 Maja przy budynku Urzędu.

• Lipa drobnolistna - utworzony dnia 20 maja 1986 roku Orzeczeniem Wojewody

Poznańskiego z 19 grudnia 1985 roku (Dz.Urz.Woj.Poz. nr 5, poz.70 z 1986 r.), obwód 640

cm, wys.21 m. Położenie: miejscowość Kawęczyn, na terenie parku (załącznik 1 Orzeczenie

w sprawie uznania za pomnik przyrody)

.

22

• Głaz narzutowy, granit, utworzony dnia 30 listopad 1965 roku (Dec. PWRN RL VI –

5/771/65, 30.11.1965r.) obwód 810 cm, długość 290 cm, szer. 270 cm, wysokość 110 cm.

Położenie: Września, park miejski im. J. Piłsudskiego ( załącznik 2 Głaz narzutowy).

• Platan wschodni, utworzony dnia 30 listopad 1965 rok (Dec. PWRN RL VI – 5/770/65,

30.11.1965r.), obwód 380 cm, wysokość 25 m. Położenie: Września, park miejski im. Dzieci

Wrzesińskich ( Załącznik 4: Decyzja w sprawie uznania za pomnik przyrody)

3.5. Ochrona lasów

Dużym atutem powiatu są lasy bogate w grzyby, jagody i zwierzynę łowną. Mimo, że

stanowią one zaledwie 18,7 % powierzchni powiatu (GUS 2002). W drzewostanie dominuje

sosna, występuje również świerk, rzadziej gatunki liściaste. Największą lesistością odznacza

się gmina Pyzdry – 30,8% i Miłosław – 29,6% powierzchni gmin. Najmniejszą zaś gmina

Kołaczkowo– 6,8% i Września 7,5%. Gmina Nekla o lesistości 26,4%. W lasach powiatu

głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita, inne krajowe drzewa iglaste to świerk

pospolity i modrzew europejski. Drzewa liściaste reprezentowane są przez: buk zwyczajny,

dąb szypułkowy i bezszypułkowy, olszę.

Z typów siedliskowych przeważają siedliska borowe, głównie bór świeży i bór mieszany

świeży.

Obszary leśne administrowane przez Nadleśnictwo Czerniejewo znajdują się na terenie

dwóch gmin Powiatu Wrzesińskiego: Września i Nekla o łącznej powierzchni 4.320,16 ha w

tym 4.042,86 ha powierzchni leśnej. Około 50 % powierzchni leśnej powiatu stanowią lasy

ochronne, pozostałe to lasy gospodarcze. Cały obszar leśny nadleśnictwa zakwalifikowany

jest do II kategorii zagrożenia pożarowego.

Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita zajmująca ponad 63 % powierzchni

leśnej, spośród drzew liściastych największą powierzchnię zajmuje dąb 17,9 %. Przeciętna

zasobność drzewostanów wynosi 223 m3/ha, przy średnim wieku drzewostanów 53 lata.

Roczny przyrost wynosi 4,21 m3. Jednym z większych problemów dla nadleśnictwa jest

masowe zaśmiecanie terenów leśnych wzdłuż szlaków komunikacyjnych, ze szczególną

koncentracją przy torze motocrossowym na terenie Leśnictwa Dębina i kompleksu leśnego

przy trasie Września – Środa Wielkopolska.

Gmina i Miasto Września

Lasy w Gminie i Mieście Września zajmują powierzchnię 1665,0 ha, tj. 7,5% powierzchni

gminy, w tym: lasy Nadleśnictwa Czerniejewo stanowią 1591,0 ha, lasy Gminy Miasta

Września – 11,0 ha, lasy prywatne 63 ha..

23

3.6. Ochrona gatunkowa

Wybrane gatunki zwierząt występujące na terenie powiatu:

Ssaki: jeleń, daniel, sarna, dzik, lis, zając.

Gatunki chronione to: jeż europejski, kret, wiewiórka pospolita, bóbr europejski, wydra

Gatunki objęte ochroną ścisłą:

Ptaki: perkoz dwuczuby, łabędź niemy, gągoł, siewka rzeczna, żuraw, sierpówka, kukułka,

dudek, dzięcioły - wszystkie, gołębiarz, krogulec, przepiórka, siniak, turkawka, sowy –

wszystkie, lelek, jerzyk, zimorodek. Dodatkowo dla nw. gatunków objętych ochroną ścisłą

należy ustalać strefy ochrony ścisłej i częściowej: puchacz, bocian czarny, kania czarna, kania

ruda i rybołów.

Ryby: Węgorz, sandacz, lin, szczupak, karaś, karp, płoć, leszcz, ukleja, okoń, wzdręga

Gady: stwierdzono występowanie żółwia błotnego, jaszczurki zwinki, żmiji zygzakowatej

Płazy: gatunki chronione: żaba jeziorkowa, żaba wodna, ropucha szara, traszka.

Bezkręgowce: świat tych zwierząt jest słabo poznany. Teren powiatu poprzecinany jest

strumieniami, rzekami i innymi zbiornikami wodnymi, co sprzyja życiu i rozwojowi wielu

gatunków owadów. Stwierdzono występowanie pazia królowej, biegacza złocistego. W

wodach żyją małże w tym skójka malarzy, występują różne gatunki ślimaków np. winniczek.

Wybrane gatunki roślin chronione na terenie powiatu to:

Krzewy, krzewinki i rośliny zielne: Bluszcz pospolity, sasanka łąkowa, grzybienie białe,

grążel żółty, storczyk szerokolistny, kocanki piaskowe, konwalie majowe, rosiczki, pełnik

europejski, itd.

Grzyby: szmaciak gałęzisty, sromotnik bezwstydny, piestrzenica infułowata, czarka.

Porosty: chrobotek

3.7. Zieleń miejska i wiejska

Ważną częścią składową miast są tereny zielone. W zależności od funkcji jaką pełnią

możemy wyróżnić:

• tereny zieleni wypoczynkowej - są to: parki, skwery, zieleńce, ogródki działkowe, tereny

sportowe,

• tereny zieleni specjalnego przeznaczenia - są to: pasy zieleni izolacyjnej, tereny zieleni

towarzyszące komunikacji, ogrody dydaktyczne, cmentarze,

• tereny zieleni o ograniczonym dostępie, to tereny: towarzyszące obiektom

przemysłowym, towarzyszące zabudowie osiedlowej i indywidualnej.

24

Parki miejskie

• Park miejski im. Piłsudskiego położony przy ul. Daszyńskiego o powierzchni 6,69 ha.

• Park im. Dzieci Wrzesińskich położony przy ul. Kościuszki o powierzchni 19,84 ha.

Zieleń terenów zabudowanych

Zieleń urządzona miasta stanowi 8,44% całkowitej powierzchni. Ważnym elementem zieleni

w mieście są ogrody przydomowe i działkowe. Działkowcy we Wrześni gospodarują na

powierzchni 68 ha, w trzech zespołach ogródków. Ponadto na terenie miasta znajduje się 7 ha

zieleni ulicznej, 10 ha zieleni osiedlowej oraz zieleńce o łącznej powierzchni 4 ha.

Uzupełnieniem zieleni urządzonej są 2 cmentarze zajmujące łączną powierzchnię ha.

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 83

Parki wiejskie

• Park w Bardzie o powierzchni 6,85 ha.

• Park w Węgierkach o powierzchni 0,63 ha, pod zarządem UMiG Września.

• Park w Gutowie Małym o powierzchni 6,24 ha, pod zarządem UMiG Września. Zapisany od

1975 roku w rejestrze zabytków. Wiek parku ok. 130 lat. Drzewostan występuje na całej

powierzchni w małych i dużych grupach. Rosną tutaj takie gatunki jak: lipa, dąb,

kasztanowiec, klon, jesion, wierzba, topola, pojedynczo świerk, sosna i akacja.

• Park w Kaczanowie o powierzchni 1,09 ha, w zarządzie UMiG Września. W drzewostanie

przeważają jesion i akacja, pozostałe to : kasztanowiec, klon, świerk, dąb, brzoza.

• Park w Chwalibogowie o powierzchni 4,50 ha, w zarządzie ANR. Zapisany w rejestrze

zabytków od 1973 roku. Drzewostan występuje na całej powierzchni parku w formie małych

grup i kęp oraz pojedynczo. W grupach występuje kasztanowiec, lipa, świerk, sosna, w

większych kępach występuje wierzba, topola, lipa, akacja, dąb, pojedynczo natomiast klon,

klon jesionolistny i jesion.

• Park w Gozdowie o powierzchni 2,30 ha, pod zarządem ANR.

• Park w Stanisławowie o powierzchni 2,28 ha.

• Park w Kawęczynie o powierzchni 1,85 ha. Drzewostan występuje szczątkowo w małych

grupach na obrzeżach topola, wiąz, lipa, dąb, klon pospolity. Środkowa część parku jest

odbudowana – wysadzono sosnę czarną, jarząb i lipę, przy głównej alei wprowadzono tawułę.

• Park w Marzeninie o powierzchni 1,06 ha w zarządzie UMiG Września.

• Park Gulczewo o powierzchni 4,36 ha. Wpisany do rejestru zabytków od 1975 roku.

Drzewostan występuje na obrzeżach parku – brzoza, świerk, sosna czarna, wiąz, lipa, topola,

pojedynczo dąb, świerk i wierzba.

• Park Ostrowo Szlacheckie o powierzchni 2,80 ha.

25

• Park Sołeczna o powierzchni 4,52 ha. Wpisany do rejestru zabytków w 1974 roku.

• Park Grzymysławice o powierzchni 2,82 ha. Wpisany do rejestru zabytków w 1986 roku.

• Park Białężyce o powierzchni 2,80 ha. Wpisany do rejestru w 1975 roku.

• Park Chocicza Wielka o powierzchni 4,11 ha.

• Park Chocicza Mała o powierzchni 1,29 ha.

• Park Neryngowo o powierzchni 2,36 ha

• Park Grzybowo o powierzchni 4,10 ha.

• Park Wódki o powierzchni 2,05 ha.

• Park Gutowo Wielkie o powierzchni 2,05 ha, w zarządzie UMiG Września.

• Park Radomice o powierzchni 1,28 ha.

3.8. Przyczyny przeobrażeń fauny

Gospodarka łowiecka

Łowiectwo, jako element ochrony środowiska przyrodniczego, w rozumieniu ustawy z dnia

13 października 1995 roku - Prawo łowieckie oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny)

i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej

gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. Zwierzęta łowne żyjące w stanie wolnym, jako dobro

ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa. Gospodarka łowiecka jest to

działalność w zakresie ochrony, hodowli i pozyskiwania zwierzyny. Jest prowadzona w

obwodach łowieckich przez dzierżawców lub zarządców w oparciu o roczne plany łowieckie

opiniowane przez wójtów i burmistrzów i zatwierdzane przez nadleśniczego Państwowego

Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Wieloletnie łowieckie plany hodowlane

uwzględniające zasadę optymalnego gospodarowania populacjami zwierząt łownych oraz

ochrony lasu przed szkodami wyrządzanymi przez te zwierzęta, sporządzają dyrektorzy

regionalnych dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe w

porozumieniu z wojewodami i Polskim Związkiem Łowieckim. Łowiectwo jest prowadzone

zgodnie z podstawowymi kierunkami użytkowania terenów rolnych, leśnych i rybackich w

warunkach stałego polepszania zwierzynie środowiska jej bytowania.

Optymalne gospodarowanie populacjami zwierzyny wymaga:

- tworzenia stałych i okresowych osłon dla zwierzyny (lasy, zadrzewienia, zakrzewienia,

remizy, osłony miejsc lęgowych), wzbogacania naturalnej bazy żerowej dla zwierzyny w

lasach,

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 79

26

- zachowania istniejących naturalnych zbiorników wodnych, rekonstrukcji i tworzenia

nowych,

- racjonalnego stosowania środków chemicznych w rolnictwie i leśnictwie,

- stosowania terminów i technik agrotechnicznych niezagrażających bytowaniu zwierzyny na

danym terenie,

- utrzymywania korytarzy (ciągów) ekologicznych dla zwierzyny,

- utrzymywania struktury wiekowej i płciowej oraz liczebności populacji zwierzyny

właściwych dla zapewnienia równowagi ekosystemów oraz realizacji głównych celów

gospodarczych w rolnictwie, leśnictwie i rybactwie,

- ochrony zwierzyny przed zagrożeniem ruchu pojazdów samochodowych na drogach

krajowych i wojewódzkich.

Ochrona zwierzyny - poza zasadami określonymi w przepisach o ochronie przyrody -

obejmuje tworzenie warunków bezpiecznego bytowania zwierzyny poprzez zwalczanie

kłusownictwa i wszelkich zjawisk szkodnictwa łowieckiego, zakaz płoszenia, chwytania,

przetrzymywania, ranienia i zabijania zwierzyny (poza polowaniami i odłowami), zakaz

wybierania jaj i piskląt oraz niszczenia lęgowisk, nor i gniazd ptasich. Teren powiatu jest

podzielony na obwody łowieckie tj. obszary gruntów o ciągłej powierzchni nie mniejszy niż

trzy tysiące hektarów, na którego obszarze istnieją warunki do prowadzenia łowiectwa.

Odwody łowieckie leśne to obszar w którym grunty leśne stanowią co najmniej 40% ogólnej

powierzchni tego obszaru, w polnych natomiast grunty leśne stanowią poniżej 40 % ogólnej

powierzchni tego obszaru. Dla prowadzenia racjonalnej gospodarki łowieckiej, obwody

wydzierżawiane są kołom łowieckim Polskiego Związku Łowieckiego przez dyrektora

regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe - obwody leśne i

przez starostę - obwody polne. Minister właściwy do spraw środowiska po zaciągnięciu opinii

Polskiego Związku Łowieckiego może, wyłączyć obwody łowieckie z wydzierżawiania i

przekazać je w zarząd z przeznaczeniem na ośrodki hodowli zwierzyny. Ośrodki hodowli

zwierzyny realizują cele związane w szczególności z:

- prowadzeniem wzorcowego zagospodarowania łowisk, wdrażaniem nowych osiągnięć

naukowych i praktycznych z zakresu łowiectwa,

- prowadzeniem badań naukowych,

- odtwarzaniem populacji zanikających gatunków zwierząt dziko żyjących,

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 80

- hodowlą rodzimych gatunków zwierząt łownych w celu zasiedlenia łowisk,

- hodowlą zwierząt łownych szczególnie pożytecznych w biocenozach leśnych,

27

- prowadzeniem szkoleń z zakresu łowiectwa.

Dzierżawcy i zarządcy obwodów łowieckich współpracują z wójtami, burmistrzami i

nadleśniczymi Lasów Państwowych w zakresie właściwego zagospodarowania obwodów

łowieckich, a szczególnie ochrony i hodowli zwierzyny. Są zobowiązani dokarmiać

zwierzynę w okresach niedostatku żeru naturalnego aby zmniejszyć szkody wyrządzane w

uprawach i płodach rolnych oraz w gospodarce leśnej. Koła łowieckie płacą czynsz

dzierżawny równowartości pieniężnej żyta, który nie może być wyższy niż 0,07q żyta za 1

hektar. Starosta i dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych przekazują otrzymany

czynsz dla nadleśnictw i gmin w wysokości odpowiadającej powierzchni gruntów leśnych i

pozostałych. Kontrolę nad przestrzeganiem przepisów ustawy w szczególności w zakresie

ochrony zwierzyny, zwalczania kłusownictwa i wszelkiego szkodnictwa łowieckiego,

zwalczania przestępstw i wykroczeń w zakresie łowiectwa oraz legalności skupu i obrotu

zwierzyną sprawuje Państwowa Straż Łowiecka, która jest umundurowaną i uzbrojoną

formacją podległą wojewodzie.

III. Rodzaje przedsięwzięć realizowanych w latach 2004-2007

1. Edukacja ekologiczna

Bieżące informowanie na stronach www Starostwa o stanie środowiska w powiecie i

podejmowanie działań na rzecz jego ochrony

Edukacja ekologiczna w powiecie

Realizacja programów edukacji ekologicznej przez Nadleśnictwa

Utrzymanie „Centrum Edukacji Leśnej” w Czeszewie

Utrzymanie ”Zielonej szkoły” we Wrąbczynkowskich Holendrach

Utrzymanie ścieżek edukacyjnych w Parkach Krajobrazowych

Organizacja „ Centrum Edukacji Leśnej”(przystań kajakowa, prom wycieczkowy,

pole biwakowe, sale wystawowe, plac edukacyjny w Czeszewie w Nadleśnictwie

Jarocin

Budowa nowych ścieżek edukacyjnych, m. in. w Słomowie, Nowym Folwarku

Założenie ”ogrodu botanicznego” z rodzimych gatunków drzew i krzewów wokół

Liceum Ogólnokształcącego we Wrześni

2. Ochrona krajobrazu i przyrody

Promocja walorów środowiska naturalnego Powiatu

28

Wrzesińskiego na tle Wielkopolski” na targach i imprezach Promocyjnych

Promowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych w gminach

Wykorzystanie Związku Powiatów Polskich do rozwoju współpracy w zakresie

promocji regionu i informacji

Włączenie do sieci NATURA 2000: terenów Parków Krajobrazowych

Utworzenie rezerwatu przyrody „Czeszewski Las” z połączenia rezerwatów

„Czeszewo” i „Lutynia”

Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza na terenach Nadleśnictw

Objęcie ochroną kompleksową obszarów szczególnie cennych Przyrodniczo

Sprzątanie pasów przydrożnych

Ochrona kasztanowców przed szrotówkiem kasztanowcowiaczkiem

Zwalczanie chorób zakaźnych pszczół

Budowa ścieżki rowerowej trasą kolejki wąskotorowej Września-Pyzdry

Utworzenie ścieżki przyrodniczo-leśnej w pobliżu „Zielonej szkoły”we

Wrąbczynkowskich Holendrach

Budowa tarasów widokowych na terenie Parków Krajobrazowych

Renowacja parków zabytkowych na terenie Gmin

Pielęgnacja i konserwacja istniejących obiektów i form ochrony Przyrody

Inwentaryzacja oraz ochrona i pielęgnacja starych drzew

3. Ochrona lasów

Ustalenie lokalizacji zalesień i zadrzewień w miejscowych planach zagospodarowania

przestrzennego gmin

Inwentaryzacja lasów prywatnych pod kątem jakości drzewostanów (uproszczone

plany urządzania lasu)

Sprzątanie lasu i usuwanie dzikich wysypisk w lasach na terenie Powiatu

Promocja technik i systemów prac leśnych przyjaznych Środowisku

Zalesianie gruntów rolnych

Realizacja bieżących zabiegów pielęgnacyjnych zgodnie z potrzebami hodowlanymi

4. Ochrona gleb

Prowadzenie bieżącego rejestru gleb zdegradowanych

Egzekwowanie szczegółowych harmonogramów nawożenia gnojowicą w

poszczególnych fermach hodowlanych

Rekultywacja terenów zdegradowanych zgodnie z POŚ

29

Odbudowa śródpolnych remiz i zadrzewień oraz tworzenie Nowych

Konserwacja sieci melioracyjnej i regulacja cieków szczegółowych na gruntach

rolnych

II. Cele ochrony przyrody na przyszłość

1. Edukacja ekologiczna

Cel: Zapewnienie maksymalnej ochrony środowiska i przyrody, oszczędnego gospodarowania

i korzystania z jego zasobów poprzez wykształcenie u mieszkańców postawy przyjaznej

środowisku

Powyższy cel wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji

Ekologicznej. Należy zadbać, aby został on osiągnięty zarówno wśród młodego pokolenia,

jak i u ludzi dorosłych, pracujących, określonych grup zawodowych. Dlatego strategie

realizacji ogólnego celu zogniskowano wokół dwóch zagadnień:

• edukacja ekologiczna w szkolnictwie,

• edukacja ekologiczna dorosłych.

Formalny system kształcenia obejmuje wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i

ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wyższe. Rozporządzenie MEN z dn. 15.02.1999

dotyczące podstawy programowej kształcenia ogólnego określa podstawowe zadania szkoły

w zakresie nauczania, umiejętności i pracy wychowawczej uwzględniając w nich działania

mające na celu wzrost świadomości ekologicznej uczniów. Rozporządzenie to wprowadza

również obok przedmiotów i bloków przedmiotowych realizację ścieżki

międzyprzedmiotowej. Wymóg ten do 2003 roku obejmował tylko szkoły podstawowe i

gimnazja, od 2003 roku obejmie również szkoły średnie. Jedną ze ścieżek

interdyscyplinarnych jest edukacja ekologiczna. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu

przedmiotów, a jej właściwa realizacja zależy przede wszystkim od zaangażowania

nauczycieli, od ich znajomości najważniejszych problemów powiatu. Do najważniejszych

problemów w powiecie należą: emisja niska, gospodarka odpadami oraz gospodarka wodno-

ściekowa, ochrona zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej, ochrona krajobrazu, lasów.

Ważnym zadaniem jest kontynuacja prac w tym kierunku oraz dodatkowo wprowadzanie do

programów szkolnych zagadnień związanych ze stosowaniem ekologicznych źródeł energii,

ochroną walorów przyrodniczych i krajobrazowych, właściwą gospodarką wodno-ściekową.

Zadaniem nauczyciela w szeroko pojętej edukacji ekologicznej jest:

- kształtowanie u ucznia postawy odpowiedzialności za stan środowiska,

30

- zachęcanie ucznia do prowadzenia własnych obserwacji, badań i analizy środowiska,

- kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów zgodnie z posiadana wiedzą,

- umożliwienie dzieciom i młodzieży podejmowania praktycznych działań na rzecz ochrony

środowiska w ich otoczeniu.

Nauczyciele podejmujący się realizacji zagadnień związanych z edukacją ekologiczną na

terenie powiatu powinni:

• współpracować między sobą tworząc wspólne Programy edukacji ekologicznej dla szkół

powiatu,

• współpracować z innymi instytucjami wspierającymi lub prowadzącymi edukację

ekologiczną (Nadleśnictwa, LOP, Parki Krajobrazowe)

Kierunki działań

• Aktywna edukacja dzieci i młodzieży w formalnym systemie kształcenia (przedmioty, bloki

przedmiotowe, ścieżka międzyprzedmiotowa)

• Wspieranie działań edukacji szkolnej przez instytucje samorządowe i państwowe.

Pozaszkolna edukacja ekologiczna

W systemie zarządzania zasobami środowiska poszczególnych gmin powiatu coraz większą

rolę powinno się przypisywać instrumentom społecznym zmierzającym do kształtowania

prośrodowiskowych postaw mieszkańców oraz ich aktywizacji w rozwiązywaniu ważnych

problemów ekologicznych. Władze powinny aktywnie wspierać działania edukacyjne

skierowane do dzieci i dorosłych podejmowane przez Nadleśnictwa. Warto wprowadzić

aktywną edukację ekologiczną dorosłych mieszkańców : konkursy ekologiczne, na

najładniejszą zagrodę, wieś, ogród balkon itd. Równie istotna jest kwestia edukacji w miejscu

pracy, ponieważ większość czynnych zawodowo osób ma mniej lub bardziej bezpośredni

wpływ na stan środowiska. Nowym i ważnym wezwaniem dla edukacji jest zmieniająca się

pozycja polskiego rolnictwa i wsi w procesie integracji z UE. Przemianom tym musi

towarzyszyć zwiększenie świadomości ekologicznej rolników i zachowanie tradycji

przyjaznego dla środowiska rolnictwa. Wskazana byłaby edukacja tej grupy zawodowej w

kierunku prawidłowego Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 19

stosowania środków ochrony roślin i stosowanie nawożenia mineralnego, dzięki niej

zmniejszy się potencjalne skażenie środowiska. Powiat Wrzesiński jest obszarem o walorach

dających możliwości rozwoju turystyki i wypoczynku (ekoturystyki, agroturystyki).

Niewłaściwie organizowana rekreacja negatywnie oddziałuje na środowisko, zatem konieczne

jest objęcie edukacją ekologiczną zarówno organizatorów turystyki i wypoczynku, osób

korzystających z oferowanych usług, jak i ludność mieszkającą na terenach cennych

31

przyrodniczo. Zdecydowanie największy wpływ na poziom wiedzy o stanie środowiska

naturalnego mają media. Najczęściej wskazywanym źródłem informacji o problemach

ochrony środowiska jest telewizja, radio i prasa. W kolejnych latach rosnąca będzie rola

mediów lokalnych w procesie informowania i edukowania społeczeństwa. Dlatego istotne

znaczenie ma sposób przekazywanych informacji: tematyczne programy publicystyczne,

cykle artykułów, reklama społeczna promująca działania przyjazne środowisku, książki,

foldery.

Kierunki działań

• Aktywna edukacja ekologiczna na terenach obszarów chronionych i innych cennych

przyrodniczo

• Podnoszenie świadomości ekologicznej rolników, organizatorów turystyki i agroturystyki.

• Edukacja ekologiczna w miejscu pracy

• Promowanie przez środki masowego przekazu stylu życia i zachowań przyjaznych

środowisku.

• Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji o stanie środowiska naturalnego

• Wspieranie inicjatyw edukacyjnych pozarządowych organizacji ekologicznych i innych

grup społecznych

1. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i regionalnego

Poprawa środowiska i jakości życia mieszkańców wynika z założeń VI Programu działań

Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 – 2010. W Polsce,

podstawowymi działaniami ukierunkowanymi na zdobycie ww. celu będzie:

- włączenie wyznaczonych obszarów do europejskiej sieci NATURA 2000,

- ochrona terenów wodno-błotnych,

- poprawa stanu czystości wód powierzchniowych.

W zakresie ochrony przyrody podstawowymi aktami prawnymi w UE są Dyrektywa

Siedliskowa (dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz

dzikiej fauny i flory) i Dyrektywa Ptasia (dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko

żyjących ptaków). Mają one na celu utrzymanie różnorodności biologicznej państw

członkowskich poprzez ochronę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory na ich

terytorium. Polska była zobowiązana do dnia akcesji wyznaczyć obszary specjalnej ochrony

(OSO) w odniesieniu do ochrony dzikich ptaków i przekazać Komisji Europejskiej listę

krajową specjalnych obszarów ochrony (SOO) w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych

oraz fauny i flory. Na takiej liście znalazły się obszary z terenu Nadwarciańskiego Parku

32

Krajobrazowego i Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego. Zgodnie z art. 36

ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz. 880) na obszarach

Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalność związana z utrzymaniem urządzeń i

obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu oraz działalność gospodarcza,

rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb, jeżeli nie zagrażają one

zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin lub zwierząt, ani nie wpływają w

sposób istotny negatywnie na gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został

wyznaczony obszar Natura 2000. Prowadzenie działalności na obszarach Natura 2000

wchodzących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone wyłącznie

w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowiązujących na tych obszarach. Program

Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 21 Jeżeli działalność gospodarcza, rolna,

leśna, łowiecka lub rybacka wymaga dostosowania do wymogów ochrony obszaru Natura

2000, na którym nie mają zastosowania programy wsparcia z tytułu obniżenia dochodowości,

wojewoda może zawrzeć umowę z właścicielem lub posiadaczem obszaru, z wyjątkiem

zarządców nieruchomości Skarbu Państwa, która zawiera wykaz niezbędnych działań,

sposoby i terminy ich wykonania oraz warunki i terminy rozliczenia należności za wykonane

czynności, a także wartość rekompensaty za utracone dochody wynikające z wprowadzonych

ograniczeń.

Cele: Ochrona walorów krajobrazu rekreacyjnego i rolniczego. Ochrona obszarów i obiektów

prawnie chronionych, zieleni zwartej

Na terenie Powiatu Wrzesińskiego są obszary przewidziane do włączenia do sieci NATURA

2000 (na podstawie Projektu Proponowanych obszarów do objęcia ochroną Natura 2000,

kwiecień 2004) to jest: część Żerkowsko- Czeszewskiego Parku Krajobrazowego i cały

Nadwarciański Park Krajobrazowy Poznanie zasobów przyrodniczych regionu jest

niezbędnym warunkiem do określenia kierunków i form jego ochrony. Dotychczasowy stan

poznania środowiska przyrodniczego powiatu należy uznać za niewystarczający. Dotychczas

nie przeprowadzono pełnej inwentaryzacji przyrodniczej Parków Krajobrazowych. Potrzeba

inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej poszczególnych gmin powiatu wynika z zapisów

Programu Wykonawczego do II PEP, który wskazuje na konieczność wsparcia prac

badawczych dotyczących stanu polskiej przyrody i bioróżnorodności oraz rozpoznania

zagrożeń różnorodności biologicznej. Celem prac inwentaryzacyjnych jest dostarczenie

informacji o środowisku przyrodniczym dla prac planistycznych (plany zagospodarowania

przestrzennego) a jednocześnie rozpoznanie walorów środowiska. Uzyskane w ten sposób

dane będą stanowić podstawę objęcia ochroną obszarów i obiektów o wysokich walorachm

33

przyrodniczych. Opracowania inwentaryzacyjne stanowić będą również cenną pomoc w

kształtowaniu podstaw świadomości ekologicznej społeczności lokalnej. Program Ochrony

Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 22

Kierunki działań

Przeprowadzenie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej Parków Krajobrazowych.

• Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych

• Tworzenie nowych obszarów i obiektów chronionych (w razie potrzeby).

• Eksponowanie zabytków i ciekawych miejsc pod względem architektonicznym i

krajobrazowym

• Zintensyfikowanie współpracy organów administracji samorządowej z nadleśnictwami w

zakresie ochrony obiektów podlegających szczególnej ochronie oraz wymiana informacji.

o Modernizacja układu zieleni parkowej o Powiększenie powierzchni zieleni miejskiej

Krajobraz rolniczy i tereny turystyczne Polityka ekologiczna państwa zakłada wsparcie

tradycyjnych praktyk gospodarczych na obszarach wiejskich oraz rolnictwa ekologicznego i

zintegrowanego (wspieranie form rolnictwa stosującego metody produkcji nie naruszające

równowagi przyrodniczej) oraz działań na rzecz utrzymania tradycyjnego urozmaiconego

krajobrazu rolniczego.

Nadchodzące lata będą się charakteryzowały na obszarach rolniczych gminy:

- wzrostem intensywności rolnictwa,

- zwiększaniem się liczby dużych, towarowych, wyspecjalizowanych gospodarstw rolnych,

- rozwojem małych gospodarstw jako gospodarstw ekologicznych,

- rozwojem gospodarstw agroturystycznych

- rozwojem bazy turystycznej i agroturystycznej,

- rozwojem infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej.

Taki kierunek rozwoju powiatu może mieć istotny wpływ na jego walory przyrodnicze, ich

degradację i przekształcanie.

W Powiecie Wrzesińskim mającym duży potencjał dla rozwoju turystyki, ważnym zadaniem

będzie zapewnienie warunków do ochrony zasobów przyrodniczych, walorów kulturowych i

krajobrazowych, przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości wypoczynku i rekreacji dla

mieszkańców i turystów. Na terenach tych rekreacja i turystyka będą przebiegały w sposób

zorganizowany, a obiekty będą spełniały wymogi ochrony środowiska. Program Ochrony

Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 23

34

Kierunki działań

• Rozwój tradycyjnych form gospodarowania (rolnictwo ekologiczne, ekoturystyka,

agroturystyka), które będą sprzyjały zachowaniu trwałości zasobów przyrodniczych

poszczególnych gmin

• W stosunku do nowo powstających obiektów turystycznych i rekreacyjnych przestrzeganie

wymagań ochrony środowiska

• Ochrona obiektów cennych przyrodniczo oraz zapewnienie do nich selektywnego dostępu;

ochrona tych terenów przed zainwestowaniem i tzw. dzikim zagospodarowaniem

• Budowa i rozwój ścieżek rowerowych

Teren Powiatu charakteryzuje się wysokimi walorami turystycznymi. Sprzyjające warunki do

branży turystyki i rekreacji stanowią jednocześnie największe zagrożenie dla tych obszarów.

Kolejnym zagrożeniem jest gospodarka rolna i związane z nią spływy powierzchniowe

substancji biogennych. Ważnym zadaniem będzie zapewnienie możliwości mieszkania, pracy

oraz wypoczynku i rekreacji mieszkańcom powiatu przy jednoczesnym zabezpieczeniu

warunków dla właściwej ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez

odpowiednie udostępnianie obiektów i obszarów chronionych oraz wykreowanie właściwych

zachowań społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody. Wskazane jest tworzenie ścieżek

przyrodniczoedukacyjnych. Rozwijanie edukacji i wymiany informacji w celu podnoszenia

społecznej świadomości celów i potrzeb w dziedzinie ochrony przyrody i bioróżnorodności, a

także związanych z działaniami w tej sferze nie tylko kosztów, ale również korzyści jest

jednym z zadań określonych w programie wykonawczym do II PEP.

Kierunki działań

• Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży szkolnej

• Promowanie istniejących form ochrony przyrody i miejsc cennych przyrodniczo

• Rozwój systemu ścieżek przyrodniczo-edukacyjnych

2. Ochrona lasów

CEL: Zachowanie i wzrost różnorodności biologicznej istniejących zasobów leśnych.

Poprawa stanu zdrowotnego lasów

Zasadne są zalesienia ze względów ekologicznych: poprawa struktury gatunkowej , funkcje

ochronne, powiązania kompleksów, ograniczające uciążliwe oddziaływania. Zalesienia w

obszarach łąk śródpolnych i nieużytków stanowiących bazę dla różnorodności biologicznej

nie są wskazane. Celowe jest stopniowe nadawanie statusów ochronnych lasom w

korytarzach ekologicznych wszystkich gmin powiatu.

35

Kierunki działań

• Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym

(pożary, choroby, szkody przemysłowe, degradacja)

• Zwiększenie różnorodności gatunkowej lasów i bieżąca ochrona istniejących kompleksów

leśnych

• Racjonalna gospodarka leśna

• Edukacja ekologiczna w zakresie wzbogacania i racjonalnego użytkowania zasobów leśnych

(zwiększenie różnorodności gatunkowej szczególnie w nasadzeniach porolnych )

• Zintensyfikowanie współpracy z organami administracji rządowej w zakresie tworzenia i

utrzymywania obszarów cennych przyrodniczo.

Ochrona lasu polega na prognozowaniu, rozpoznawaniu, zapobieganiu i zwalczaniu zjawisk

zagrażających ich zdrowiu i trwałości. Czynniki zagrażające środowisku leśnemu można

podzielić na: antropogeniczne, biotyczne i abiotyczne. Do najważniejszych należy ochrona

przed pożarami, która powinna uwzględniać zwiększenie ilości zbiorników retencyjnych,

polepszenie systemu ratownictwa, edukację ekologiczną społeczeństwa. Ochrona przed

czynnikami abiotycznymi (powodzie, silne wiatry) obejmuje odpowiednie zabiegi

pielęgnacyjne z zakresu hodowli lasu (usuwanie drzew chorych i o nadmiernie Program

Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 25 rozwiniętych koronach). Duże znaczenie

mają również działania zmierzające do tworzenia i utrzymania bogatego składu gatunkowego

i złożonej struktury wiekowej drzewostanów (np. wykorzystywanie fragmentów

mikrosiedlisk żyźniejszych w celu urozmaicenia składów gatunkowych upraw). Wobec

zagrożeń biotycznych, z których największą rolę odgrywają owady i grzyby istotne jest, jeśli

to możliwe, ograniczenie lub eliminowanie środków chemicznych stosowanych w ochronie

lasu na rzecz metod biologicznych.

Warunkiem trwałości lasów i możliwości ich wszechstronnego użytkowania jest prowadzenie

gospodarki leśnej przy zachowaniu i przywracaniu zgodności biocenozy leśnej. Ochrona

zasobów glebowych i wodnych jest realizowana m.in. przez system lasów ochronnych.

- zachowania w stanie naturalnym śródleśnych zbiorników wodnych,

- odtwarzanie śródleśnych zbiorników i cieków wody ma istotne znaczenie.

Dodatkowo budowa biologicznych oczyszczalni ścieków oraz odbudowa zbiorników małej

retencji przyczynia się do poprawy środowiska wodnego.

Do podstawowych surowców naturalnych regionu zaliczane jest drewno. Pozyskanie drewna

na poziomie określonym w planach urządzania lasu dla nadleśnictw i w uproszczonych

planach urządzania lasu dla lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa, zgodnie z

36

potrzebami hodowlanymi i ochronnymi drzewostanów oraz zasadą zachowania trwałości

lasów i zwiększania zasobów drzewnych jest podstawowym założeniem wykorzystania lasu

jako odnawialnego źródła surowca drzewnego. Kontynuacja takiej polityki zapewnia

racjonalne gospodarowanie drewnem.

3. Ochrona gleb

Cel: Właściwe użytkowanie istniejących zasobów glebowych, ich ochrona i rekultywacja

(Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrzesińskiego 26)

Racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w ujęciu długookresowym, powinno

polegać na:

- zagospodarowaniu gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i

klasie bonitacyjnej,

- lepszym dostosowaniu do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich

zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji.

Wg art. 109 ust. 2 Prawo Ochrony Środowiska, w zakresie obowiązków Starosty leży

prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi. Natomiast zakres i sposób prowadzenia

tych badań może określić Minister właściwy ds. środowiska w drodze rozporządzenia.

Starosta prowadzi także corocznie aktualizowany rejestr zawierający informacje o terenach,

na których stwierdzono przekroczenia standardów jakości gleby lub ziemi, z

wyszczególnieniem obszarów, na których obowiązek rekultywacji obciąża starostę (Art. 110

POŚ). Kolejność realizowania przez starostę zadań w zakresie rekultywacji powierzchni ziemi

określają powiatowe programy ochrony środowiska (art. 112 POŚ).

Jednym z najważniejszych działań dotyczących ochrony gleb są działania na rzecz

świadomości ekologicznej mieszkańców”. W ramach tych działań w pierwszej kolejności

prowadzone będą działania z zakresu edukacji ekologicznej rolników, mające na celu

uświadomienie konsekwencji nieprawidłowej gospodarki rolnej i wskazanie właściwych

rozwiązań. Istotnym kierunkiem działań będzie wdrażanie i upowszechnianie Kodeksu Dobrej

Praktyki Rolniczej (KDPR). Znaczącej poprawie ulegnie świadomość ekologiczna

mieszkańców. Marginalizacji ulegnie zjawisko dzikich wysypisk, wypalania łąk i ściernisk,

wprowadzania ścieków do gruntów, wyrzucania odpadów. Wzrost świadomości ekologicznej

społeczeństwa spowoduje, że coraz silniej popierane będzie rolnictwo ekologiczne.

Szczególnie na obszarach o cennych walorach przyrodniczych i w ich bezpośrednim

sąsiedztwie. Stopniowo należy odstępować od bezściółkowej hodowli bydła, propagując

hodowlę ściółkową, dostarczającą obornika, ważnego składnika strukturotwórczego gleby.

37

Preferowane powinno być:

- wprowadzanie racjonalnego nawożenia, uwzględniającego konieczność przeciwdziałania

stratom materii organicznej gleb przez możliwe szerokie zastosowanie obornika i

humusotwórczych upraw, w poplonów i międzyplonów (Program Ochrony Środowiska dla

Powiatu Wrzesińskiego 27)

- wprowadzanie urozmaiconych płodozmianów

- stosowanie maszyn nie powodujących nadmiernego ugniatania i wytwarzania tzw.

„podeszwy glebowej”, która zmienia niekorzystnie właściwości gleb i przyspiesza odpływ

wody oraz substancji biogennych z pól uprawnych.

Dla utrzymania optymalnego uwilgocenia gleby i prawidłowego systemu odwadniania

konieczne będzie utrzymanie urządzeń melioracyjnych, rowów i drenażu w dobrym stanie.

Eksploatacja tych systemów powinna polegać na regulacji odpływu wód i możliwie długim

utrzymaniu zasobów wody w profilu glebowym. Na terenie powiatu prowadzone są działania

dotyczące odbudowy bądź modernizacji melioracji. Polityka ochrony gleb powinna również

uwzględniać działania zapobiegające procesom erozji. Erozja wietrzna jest typowa dla

otwartych przestrzeni rolnych, dlatego niezbędne jest stosowanie zadrzewień i zakrzaczeń

śródpolnych oraz podobnie, jak przy zapobieganiu erozji wodnej stałe utrzymanie gleby pod

pokrywą roślinną. Również koncepcja rolnictwa ekologicznego obejmuje szereg działań w

zakresie kształtowania struktury krajobrazu rolniczego, w tym zwłaszcza tworzenie barier

biogeochemicznych przeciwdziałających procesom erozji wietrznej i wodnej, wzmagających

retencję i stymulujących małe obiegi wody w agrosystemach, jak również eliminujących

zanieczyszczenia chemiczne z wód gruntowych oraz wzbogacających zasoby biologiczne

obszarów rolniczych. Zakładając ciągły rozwój przedsiębiorczości, a równocześnie sieci

komunikacyjnej wzrośnie negatywny wpływ oddziaływania przemysłu i ruchu

samochodowego na gleby. Ciągi komunikacyjne i zakłady przemysłowe będą ograniczane na

obszarach gleb najwyższej jakości.

Grunty wyłączone z użytkowania rolniczego i gleby zdegradowane na obszarach rolniczych

można zalesić lub zagospodarować poprzez przeznaczenie ich na plantacje choinek, szkółki

roślin ozdobnych, itp.

Kierunki działań

• Ochrona gleb przed negatywnym wpływem transportu i infrastruktury transportowej (w tym

kolejowej)

• Ochrona gleb przed degradacją i rekultywacja gleb zdegradowanych

38

• Wsparcie rozwoju rolnictwa ekologicznego (Program Ochrony Środowiska dla Powiatu

Wrzesińskiego 28)

• Racjonalne zużycie środków ochrony roślin i nawozów oraz używanie sprawnego sprzętu

rolniczego

• Właściwe przechowywanie nawozów organicznych (gnojówka, gnojownica, obornik)

• Wdrażanie i przestrzeganie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych

39