GE Z‹ YORUM / VARANASİ

Küllerin ardındaki yaşam

VaranasiVaranasi ya da diğer adıyla Benares, Hindistan'ın

Uttar Pradeş eyaletinde bir şehir. Hindularca kutsal sayılan Ganj nehrinin yanında yer alan kent binlerce yıldır ibadet etmek için ülkenin

dört bir yanından gelenleri misafir ediyor.

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2013 135EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2013134

��

Ayse Kaynarcalıayse@sacred7travel.com

Ayse Kaynarcalıayse@sacred7travel.com

@Ekovitrin_Agustos 2013-9:EKOVITRIN_ 7/30/13 3:34 PM Page 134

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2013 137EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2013136

GE Z‹ YORUM / VARANASİ

indu inanışına göre insanlar,insan olmadan önce binlercedefa doğarlar; ot, böcek, taş.En büyük arzularıysa hiçliğekavuşmak, ruhlarının özgür

kalması. Bu yüzden Varanasi, Hinduinancı için kutsal sayılıyor.Varanasi’de ölen, yakılan, külü Ganj’aatılan Hindu’ların artık tekrar tekrardünyaya dönmeyeceğine, ruhununözgür kalacağına, moksha’ya ulaşa-cağına inanıyorlar. Ölümü yaklaşan-lar, yaşlılar, hastalar geliyor burayaölümü beklemek için. Diğer şehir-

lerde ölenler de imkânları varsa, bu-raya getirilip yakılıyor, külleri kutsalGanj’a savruluyor. Varanasi’de ölümözgürlük demek, ruhun yeniden dün-yaya gelmesine engel olmak demek...

VARANASİ ACITIYOR, GÜLÜMSETİYOR, ŞAŞIRTIYOR…

Varanasi, bugüne kadar gezdiğimpek çok şehir arasında beni en çok et-kileyeni oldu. Ölüm ve yaşam ara-sındaki incecik çizgiyi tüm şehir tekbir el olup, tokat gibi çarpıyor yüzü-nüze.

Başka bir duygu bu. Hiçbir tari-fi yok. Varanasi acıtıyor, gülümseti-yor, şaşırtıyor. Ama en çok huzur ve-riyor... Hayatı ve ölümü kabullen-meyi kolaylaştırıyor...

Delhi’den yola çıkıp, yaklaşıkbir buçuk saat süren yolculuğumuz-dan sonra Varanasi’ye varıyoruz.Eşyalarımızı otelimize bırakıp kısa birdinlenmenin ardından, özel aracı-mızla bisikletli taksiler “rikşa”larınpark ettiği bölgeye gidiyor ve yol bo-yunca karşılaştığımız, Hindular ta-rafından kutsal kabul edilen inekle-re yol vere vere şehir merkezinerikşalarla ulaşıyoruz.

İnanılmaz bir deneyim; şehirmerkezi tam bir keşmekeş. Hiç dur-madan kulaklarımızda yankılanan

İPEKDOKUMACILIĞI İLE ÜNLÜ

aranasi ipek dokumacılığıile ünlü. Özel bir teknikolan hafıza tekniği ile do-

kunan ve sipariş üzerine üretilenipek kumaşlar, bir zamanlarOsmanlı saraylarının da perdele-rini ve koltuklarını süslemiş.Osmanlı’dan günümüze kalan’’Bulunmaz Hint Kumaşı’’ deyimiburada dokunan ipek kumaşlar-dan geliyor.

Varanasi, Hindistan’ın yakla-şık 30 bin tanrısı arasında enönemlilerinden biri olan Şiva’nında şehri. Şiva; Hinduların yaratma,yok etme ve yeniden yaratma tan-rısı. Bir gün gökyüzünde dolaşıp,eşi ile kendine yerleşeceği bir şe-hir ararken kutsal Ganga Ana’nın(Ganj Nehri) aktığı Varanasi’yi gö-rünce yerleşmeye karar vermişŞiva. O gün bugündür en kutsalşehirlerden biri yeryüzünde…

H

V

korna sesleri, bitmek bilmeyen biruğultu, inekler, dilenciler, seyyar sa-tıcılar, rengârenk bir kalabalık vehepsi insanın üzerine üzerine geliyor.Dünyanın en canlı, en parlak renkleribir araya gelmiş, metrelerce kumaşolmuş, güzel çirkin genç yaşlı Hint ka-dınlarını sarıp sarmalıyor. Renklermuhteşem, göz alıyor. Renkler yaşamkokuyor. Hem kendilerine hem detanrılarına varlıklarını ispat için gi-yiniyorlar. Çünkü biliyorlar ki tanrı-ları ışıltılı ve renkli giyinenleri tanı-yor ve seviyor.

KALABALIK ANA CADDELER

Dükkânların peşpeşe sıralandığıkalabalık ana caddeden sıyrılıp,Ganj’a inen arka sokaklara dalıyo-rum. Burada da farklı sürprizler bek-liyor beni. Bir yandan karşılaştığımdetayları hafızama yerleştirmeye ça-lışıyorum, diğer yandan fotoğraf ma-kineme sarılıyorum. Bir fotoğrafçıiçin cennet bu sokaklar! Öyle renk-ler, öyle sürprizlerle dolu ki…Yerlerdeki inek pisliklerinin üzerinebasmamaya dikkat ederek yürüyo-

��

HİNDİSTANGENEL BİLGİLER (2011)••RReessmmii AAddıı : Hindistan Cumhuriyeti••YYöönneettiimm BBiiççiimmii : Federal Cumhuriyet••RReessmmii DDiilllleerrii : Hintçe, Bengalce, Telugça, Marathice,

Tamilce, Urduca, Gujaratça, Malayalamca, Kannadaca, Oriyaca, Punjabça, Assamizce,Keşmirce, Sindçe ve Sanskritçe

••BBaaşşkkeennttii : Yeni Delhi••DDeevvlleett BBaaşşkkaannıı : Pranab Mukherjee••HHüükküümmeett BBaaşşkkaannıı : Manmohan Singh••YYüüzzööllççüümmüü : 2,973,190 km²••NNüüffuussuu : 1,210,000••DDiill : Hintçe resmi dil ve nüfusun % 30‟nun ana dili.

Ayrıca 14 tane resmi dil var.••DDiinn : % 80 Hindu, % 13,4 Müslüman,% 2,3

Hristiyan, %1,9 Sih, % 0,8 Budist••PPaarraa BBiirriimmii : Rupi••PPaarraa BBiirriimmii PPaarriitteessii : 1 $ = 59,50 Rupi••GGSSYYİİHH : 1,63 Trilyon ABD $ SSaattıınnaallmmaa GGüüccüü PPaarriitteessiinnee GGöörree••KKiişşii BBaaşşıı GGSSYYİİHH : (2010) $ 3,824 ••TTooppllaamm TTiiccaarreett HHaaccmmii : (2010) $ 528 milyarDDüünnyyaa İİhhrraaccaattıınnddaakkii••PPaayyıı : En çok ihracat yapan 20. ülke••TTooppllaamm İİşşggüüccüü : 478 milyon kişi Kaynak: DEİK

HİNDULAR İÇİNKUTSAL BİR KENTVaranasi; Hindistan’ın kuzeyinde Uttar Pradesheyaletinin bir şehri. Hindistan’da bulunan yedi kutsalşehir arasından en önemlisi. Binlerce yıldır yer-leşimin aralıksız devam ettiği şehre her yıl ülkenindört bir yanından hacılar ibadete geliyor. Varuna veAsi nehirleri arasında kaldığı için Varanasi adını alanşehre İngilizlerin verdiği isim Benares.

Şiva Tanrıçası; Hinduların yaratma,yok etme ve yeniden yaratma tanrısı.

@Ekovitrin_Agustos 2013-9:EKOVITRIN_ 7/30/13 3:34 PM Page 136

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2013 139EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2013138

Manikarnika’nın içindeyiz.Manikarnika Ghat en önemli yakmayeri.

Bir Hindu için burada yakılmakhayırlı bir son kabul ediliyor.Hindular için doğru yerde ölmek,doğru bir hayat sürdürmüş olmak ka-dar önemli. Ölüler burada, toplum-da dokunulmazlar kastına mensup ki-şiler olan “dom”lar tarafından ha-zırlanıyor. Ghatta büyük odun yı-ğınları hazır. Fiyatı belirlemek içinodunlar dev terazilerde tartılıyor.Her odun çeşidinin fiyatı farklı vesandal ağacı en pahalı olanı. Ölüyüyakmak için yetecek kadar odunu he-saplamak önemli bir iş. Çok kiloluolana çok odun gidiyor

Hamile iken ölen kadınlar, beş ya-şın altındaki çocuklar, rahipler ve cüz-zamlıları yakılmıyor. Onların zaten budünyada çektikleri acı ile bedenleri-nin daha fazla ateşle arınmaya ihti-yacı olmadığı inanılıyor. Cesetleribeyaz bir beze sarılıp, taş bağlayıp,

nehir balıklarına yem olmak üzereGanj’a bırakılıyor. Bazen bazı ceset-lerin şişip su yüzüne çıkarak, nehir-de gezen turistleri şaşkına çevirdiği-ni anlatıyor rehberimiz…

Rehberimiz ölü yakma ritüelinianlatırken, bir ölünün yakılışını izli-yorum.

Büyükçe kalaslar çapraz, arala-rında açıklık kalacak şekilde yerleş-tiriliyor. Üstlerine ve yanlarına odun-lar ve kuru dallar konuyor. Sedye ilegetirilen ölü beden kalasların üzeri-ne yerleştiriliyor. Üzerine serpilenyağ, yanarken kokunun yayılmasınıengelliyor. Ateşi ilk olarak ölünün bü-yük oğlu yakıyor. Oğlu yoksa ölününen yakınlarından biri. Ateşi ilk ya-kanın saçları kazınmış, sadece tepe-sinde bir tutam saç bırakılmış oluyorve beyaz bir giysi giymiş oluyor.Cesedin çevresinde üç kez dönüp,ghat’ın içinde sürekli yanan “sonsuzateş”ten tutuşturduğu meşale ileodunları yakıyor. Ritüele göre ilk ateş

mukhagni, ölünün ağzına yakılıyor.Ölü yakıcı beden yanmaya başlayın-ca kenara çekilip izliyor. Kadınlarınyakında durması yasak. Bir ceset or-talama üç saatte yanıyor ve ortalama300 kilo odun gidiyor. Üç saatin so-nunda küller Ganj’a dökülürken,Ganj’dan bir kova su ateşe dökülerek,kalan kor tamamen söndürülüyor.

GE Z‹ YORUM / VARANASİ

rum. Daracık bir sokağın köşesini dö-nünce çaldığı Hint kavalı “Pungi” ileyılan oynatan, kendini bu dünya ya-şamından soyutlamış bir “Sadu”, di-ğer yanda daracık bir girintinin için-de bağdaş kurmuş, ellerini mercimekyemeğine batırmış bir yaşlı adam, kar-şı köşede yere uzanmış kızının kömürkarası saçlarını okşayan bir anne...Nereye bakacağımı şaşırıyorum. Herşey o kadar etkileyici ki. Peki gördü-ğüm bütün bu insanların gözlerininiçi gülüyor desem?

BÜYÜLEYEN TAPINAKLAR…

Küçük bir Şiva tapınağının ya-nından geçiyorum. Yaşlı bir kadınkarşı binanın üst katından beni izli-yor. Fotoğrafını çekmek istiyorum, ar-kasını dönüyor. Toz boya satan bir er-kek çocuğu peşimi bırakmıyor. Ne

pahasına olursa olsun bir kutu boyayıbana satmaya kararlı.

Vishwanath Tapınağı’nın içinegiremesek de yanından geçiyoruz.Tapınağın alçak duvarlarında yürüyenmaymunları izliyorum. Derken su-landırılmış renkli boyaları üzerimizeatıp gülerek kaçışan çocuklar.Maymunlar gülüyor olabilir mi hali-mize?

Tapınakların yanında çiçek satı-yorlar, öbek öbek, turuncu Marigold

çiçekleri... Ve yavaş yavaş Ganj nehrine inen

her biri farklı yükseklikteki basa-makların olduğu bölgeye geliyoruz.

MANIKARNIKA VE HARISHCHANDRA’DAYIZ…

Şehrin nehir kıyısındaki bölü-münün iki ucunda ölülerin yakıldığıGhat’lar var. Birinin adı Manikarnikadiğerinin Harishchandra. Günde ikiyüz kadar ölünün yakıldığı

Ölü yakma ritüeliesif bir odun kokusu geliyorburnuma. Sonra anlıyorum kiölümün kokusu bu…

Hindistan’da ölü yakma tören-leri konusunda akademik çalışma-ları olan ve defalarca buraya gelipincelemeler yapan rehberimiz sonderece detaylı bilgiler veriyor. Ölüve ailesine saygıdan ötürü fotoğrafçekmenin kesinlikle yasak olduğu-nu hatırlatarak anlatıyor ölü yakmaritüelini.

Varanasi adeta dev bir ölü yak-ma alanı. Yakılmadan önce cenâ-zeler, eski şehrin arka sokaklarındabambu sedyelerde, kumaşa sarma-lanmış bir şekilde dolaştırılarakkutsal Ganj’a kadar taşınıyor venehir sularına daldırılıp çıkarılı-yor. Beden çiçeklerle süsleniyor. Birtanrıymışcasına onurlandırılıyor.Hindular, bu ödünç beden yakıl-mazsa ruhun yeryüzünden ayrıl-mayacağına inanıyorlar. Günün 24saati bu kentten dumanlar yükseli-yor ve küller Ganj’a savruluyor.

KKUTSAL KENT: VARANASİBir Hindu için burada yakılmak hayırlı bir son kabul ediliyor. Hindular içindoğru yerde ölmek, doğru bir hayat sürdürmüş olmak kadar önemli.

Vishwanath Tapınağı’nın içine giremesek deyanından geçiyoruz. Tapınağın alçak duvarlarında yürüyen maymunları izliyorum.Derken sulandırılmış renkli boyaları üzerimizeatıp gülerek kaçışan çocuklar.

��

@Ekovitrin_Agustos 2013-9:EKOVITRIN_ 7/30/13 3:34 PM Page 138

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2013 141EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2013140

Her akşam güneş batarken Aarti törenini için toplanılıyor.Basamaklarda oturmuş ilahî

töreni izleyen kalabalığın arasında inekler de var.

u şehre gelmeden önce, dayanamaya-cağım, bakamayacağım bir görüntüolduğunu sanıyordum.

Oysa o kadar doğal ki ölüm ve ya-şam burada. Aç bedenler gülümsemeyi

unutmamış. Pislik yaşamın bir parçası, dilen-mek diğer bir parçası, ama büyük bir inatla ya-şama tutunuyorlar. Bedenin küle dönüşmesi-ni izlemek de o kadar doğal ve sıradan bu şe-hirde.

Gün batımında Varanasi’nin en canlı ve ren-kli ghatı Dasaswamedh Ghat’da, Ganj’a karşıçanların çalınarak, ateş gösterileri eşliğinde ila-hilerin söylendiği Aarti törenini izliyorum.Her akşam güneş batarken Aarti törenini içintoplanılıyor. Basamaklarda oturmuş ilahî töreniizleyen kalabalığın arasında inekler de var.İnsanların yanına öylece çöküp izliyorlar ayi-ni. Bu kareleri fotoğraflamak gerçekten çok ke-yif veriyor.

Yorucu bir günün ardından başımı yastığa ko-yar koymaz uyuyorum. Düşlerimde binlercerenkli, şaşırtıcı, sarsıcı imaj dans ediyor gece bo-yunca.

Ertesi gün sabaha karşı otelden ayrılıyor ve ye-ni günü teknede karşılamak üzere tekrar nehir kı-yısına gidiyoruz. Bir gece önce Aarti töreninin ya-pıldığı ghat’ta bekleyen tekneye binerken kağıt ta-baklardaki mumları da yanımıza alıyoruz.

Ganj nehrine karşı puja yapanlar ve yıka-nanlar, rengârenk giysiler içinde güneşin doğuşunahazırlanıyorlar. Hava aydınlanmaya başlarken çansesleri yükseliyor kıyıdan. Güneş kızıl bir top olup,yavaş yavaş ortaya çıkarken dilek tutup bırakıyoruzmumlarımızı sulara. Işıl ışıl uzaklaşıyor dilekle-rimiz Ganj’ın akıntısıyla… Bu sırada birçok ka-dın, erkek ve çocuk turuncu, kırmızı, sarı rengâ-renk giysileriyle, yükselen güneşi selamlıyor.

GANJ ANA, DİNGİN VE HUZURLU

Ganj Ana pembe tonlarında, o kadar dinginve o kadar huzurlu.

Küller tekrar yaşama dönüşüyor bu anda.Umuda dönüşüyor ölüm Ganj’ın kollarında…

Başka bir duygu bu. Hiçbir tarifi yok. Varanasiacıtıyor, gülümsetiyor, şaşırtıyor.

Ama en çok da huzur veriyor...

GANJ NEHRİNE KARŞI PUJA

B

GÜNEŞ BATARKEN AARTİ

TÖRENİ İÇİN TOPLANILIYOR

GE Z‹ YORUM

VARANASİ

E

@Ekovitrin_Agustos 2013-9:EKOVITRIN_ 7/30/13 3:34 PM Page 140