KÜRESEL YETİŞKİN TÜTÜN ARAŞTIRMASI

Türkiye – 2008

(GLOBAL ADULT TOBACCO SURVEY)19 Temmuz 2010

Prof. Dr. Nazmi BilirProf. Dr. Hilal Özcebe

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

Sunum Planı

• Giriş, genel kavramlar • KYTA gerekçesi• KYTA planı• Başlıca sonuçları

– Tütün kullanım sıklığı– Nikotin bağımlılığı– Sigara kullanmaya başlama yaşı– Sigaranın bırakılması – SDPE– Ekonomi– Reklam, promosyon ve sponsorluk– Bilgi, tutum ve algılar

KYTA, 2008

MEVCUT DURUM

• Erken ve önlenebilir ölümlerin en büyük nedeni.• Dünyada yılda 5 milyon ölüm. • Etkili önlem alınmazsa 2030 yılında 8 milyon.• Türkiye’de yılda 100 bin ölüm.

– akciğer kanseri, kalp krizi ve kronik bronşit

• Sigara içen 2 kişiden birisi sigara yüzünden ölür.• Türkiye’de tütün kullanımı çok yüksektir.

KYTA, 2008

TÜRKİYE’DE TÜTÜN KONTROLÜ ÇALIŞMALARI

• Son yıllarda önemli gelişmeler • DSÖ’nün öngördüğü temel stratejilerin çoğunu

karşılamış durumdayız– Tam dumansız kapalı alanlar– Resimli uyarılar– Tütün vergisi – İzleme ve değerlendirme– Reklam yasağı– Sigara bırakma desteği

KYTA, 2008

GELECEK İÇİN BEKLENTİLER

• Reklam yasağının tam uygulanması

• Sigara bırakma desteği sağlanması

• Diğer stratejilerin güçlendirilmesi

– Denetim fonksiyonunun desteklenmesi

KYTA, 2008

KÜRESEL YETİŞKİN TÜTÜN ARAŞTIRMASI

TÜRKİYE – 2008

KÜRESEL YETİŞKİN TÜTÜN ARAŞTIRMASI, TÜRKİYE – 2008

• Neden KYTA? – Standart yöntemle bilgi toplamak

• Nasıl? – DSÖ ve Hastalıklar Kontrol ve Koruma Merkezi (CDC)

işbirliği ile standart yöntem

• Nerede, hangi ülkelerde?– 14 ülke: Tütün kullananların yarısından çoğu

• Bangladeş, Brezilya, Çin, Mısır, Hindistan, Meksika, Filipinler, Polonya, Rusya Federasyonu, Tayland, Türkiye, Ukrayna, Uruguay, Vietnam

– Türkiye ilk tamamlayan ülke

KYTA, 2008

YÖNTEM

• Kapsam, kapsayıcılık– Nüfusu 200 ve üzeri büyün yerleşim yerleri

• Örnek yöntemi– 11.200 haneden 15 ve üzeri yaşta bir kişi – 9 030 kişi (Kent: 4 584, kırsal: 4 446)

• Anket – Tanıtım bilgileri– Tütün kullanımına ilişkin bilgiler– Tütün kullanımının etkileri konusunda bilgi, tutum ve

algılar

• Veri toplama – TÜİK

KYTA, 2008

Başlıca Sonuçlar

Tütün Kullanım Sıklığı

15 Yaşından Büyük Yetişkinlerin Cinsiyet ve Tütün Kullanım Durumlarına

Göre Yüzde Dağılımı

Tütün Kullanma Erkek Kadın Toplam

Hiç kullanmayan 30,0 74,8 52,8

Eskiden kullanan (bırakmış olan)

22,1 10,0 15,9

Halen kullanan

Her gün kullanan

Ara sıra kullanan

47,9

43,8

4,1

15,2

11,6

3,6

31,2

27,4

4,8

KYTA, 2008

15 Yaşından Büyük Yetişkinlerin Cinsiyet ve Tütün Kullanım Durumlarına Göre Yüzde Dağılımı

KYTA, 2008

15 Yaşından Büyük Yetişkinlerin Tütün Kullanma Davranışlarının Cinsiyete Göre

Nüfusu (Bin)

Tütün Kullanma Erkek Kadın Toplam

Hiç kullanmayan 7 524 19 500 27 024

Eskiden kullanan (bırakmış olan)

5 546 2 601 8 146

Halen kullanan

Hergün kullanan

Ara sıra kullanan

12 026

11 003

1 023

3 954

3 019

935

15 980

14 022

1 958

KYTA, 2008

Hergün Sigara Kullananların Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Yüzde

Dağılımı

Yaş Grubu Erkek Kadın Toplam

15-24 34,9 9,1 21,7

25-44 53,1 16,2 34,7

46-64 44,3 10,3 27,0

65,+ 17,9 1,6 8,7

Toplam 43,8 11,6 27,4

KYTA, 2008

Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Her Gün Sigara Kullanma Yüzdeleri

Eğitim Düzeyi Erkek Kadın Toplam

Eğitimi yok 42,5 4,0 12,0

İlkokul 48,2 12,4 30,4

Ortaokul 36,1 12,1 26,3

Lise 48,1 21,0 36,8

Yüksek 35,0 15,5 27,3

Toplam 43,8 11,6 27,4

KYTA, 2008

Eğitim Düzeyi ve Cinsiyete Göre Her Gün Sigara Kullanma Yüzdeleri

KYTA, 2008

Her Gün Sigara Kullananların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı

Yerleşim Yeri Erkek Kadın Toplam

Kentsel 44,0 14,5 29,0

Kırsal 43,6 5,0 23,9

Toplam 43,8 11,6 27,4

KYTA, 2008

Her Gün Sigara Kullananların Yerleşim Yeri ve Cinsiyete Göre Yüzde Dağılımı

KYTA, 2008

Kırsal kesimde kadınlar arasında çok düşük

Nikotin Bağımlılığı

* Günde içilen sigara sayısı

* Günün ilk sigarasını içme zamanı

KYTA, 2008

Her gün Sigara Kullananların Günde İçilen Sigara Sayılarına Göre Yüzde Dağılımı

Sigara Sayısı Erkek Kadın Toplam

1-5 6,7 25,7 10,8

6-10 19,3 36,8 23,1

11-15 10,9 7,2 10,1

16-20 45,4 22,8 40,5

21,+ 17,7 7,6 15,5

Toplam 43,8 11,6 27,4

KYTA, 2008

Erkeklerin üçte ikisi, kadınların üçte biri 16+ sigara içiyor

Her Gün Sigara Kullananların Günde İçilen Sigara Sayılarına Göre Yüzde Dağılımı

KYTA, 2008

Her Gün Sigara Kullananların İlk Sigarayı İçme Zamanına Göre Yüzde Dağılımı

İlk Sigarayı İçme Zamanı

Erkek Kadın Toplam

İlk 5 dak. 12,6 13,5 12,8

6-30 dak. 30,0 22,1 28,3

31-60 dak. 31,6 21,9 29,5

>60 dak. 25,8 42,5 29,4

Toplam 43,8 11,6 27,4

İlk yarım saatte içme çok fazla

KYTA, 2008

Hergün Sigara Kullananların İlk Sigarayı İçme Zamanına Göre Yüzde Dağılımı

KYTA, 2008

Tütün Kullanmaya Başlama Yaşı

KYTA, 2008

Hergün Sigara Kullananların Sigara Kullanmaya Başlama Yaşına Göre Yüzde Dağılımı

Başlama Yaşı Erkek Kadın Toplam

<15 22,2 12,4 19,6

15-17 40,3 36,5 39,3

18-19 21,1 22,1 21,4

20+ 16,4 28,9 19,7

Toplam 43,8 11,6 27,4

%60’ı 18 yaşından önce; beş kişiden birisi 15 yaşından önce

KYTA, 2008

Sigaranın Bırakılması

KYTA, 2008

Yaşamında Herhangi Bir Zamanda Her Gün Tütün Kullananlar Arasında Tütün Kullanmayı

Bırakanların Yüzde Dağılımı (Bırakma Hızı)

Erkek Kadın Toplam

27,2 23,9 26,5

KYTA, 2008

Her Gün Tütün Kullananlar Arasında Son 12 Ayda Bırakmayı Deneyen ve

Başaranların Yüzde Dağılımı

Bırakmayı; Erkek Kadın Toplam

Deneyen 44,1 46,9 44,8

Başaran 13,5 21,9 15,8

KYTA, 2008

Hergün Sigara Kullananlar Arasında Son 12 Ayda Sağlık Hizmeti Alma ve Sigarayı Bırakma

Sağlık Hizmeti Alma ve Sigarayı Bırakma Erkek Kadın Toplam

Sağlık personelini ziyaret etme 41,0 63,9 46,9

Sağlık personelinin sigara kullanma durumunu sorması (*)

49,1 48,8 49,0

Sağlık personelinin sigarayı bırakmayı tavsiye etmesi (**)

85,9 77,8 83,1

Sağlık personelinin sigarayı bırakmayı tavsiye etmesi ve sigarayı bırakmayı başaran (**)

8,7 7,3 8,3

Bırakmak için ilaç kullanan (***) 9,4 9,1 9,3

(*) Ziyaret edenler arasında(**) Sorulanlar arasında(***) Bırakanlar arasında KYTA, 2008

Hergün Sigara Kullananların Sigarayı Bırakma Konusundaki Düşünceleri (%)

Sigarayı Bırakma Düşüncesi

Erkek Kadın Toplam

Bırakmayı isteyen

Herhangi zamanda

12 ay içinde

30 gün içinde

53,6

25,9

17,7

10,0

51,2

23,0

18,5

9,7

53,0

25,2

17,8

10,0

Bırakmayı istemeyen 41,8 44,1 42,4

Fikri yok 4,6 4,7 4,6

Toplam 100,0 100,0 100,0

KYTA, 2008

Her gün Sigara Kullananların Sigarayı Bırakma Konusundaki Düşünceleri (Sayı)

Sigarayı Bırakma Düşüncesi

Erkek Kadın Toplam

Bırakmayı isteyen

Herhangi zamanda

12 ay içinde

30 gün içinde

6.427 3.110

2.116

1.201

2.019 906

728

386

8.446 4.015

2.844

1.586

Bırakmayı istemeyen 5.018 1.737 6.755

Fikri yok 546 186 732

Toplam 11.991 3.942 15.993

KYTA, 2008

Sigara Dumanından Pasif Etkilenim

(SDPE)

KYTA, 2008

KYTA, 2008

Toplu Yaşam Yerlerinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenim

Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Yetişkin Sayısı (Bin)

KYTA, 2008

Kamu Kuruluşu

Sağlık Kuruluşu

Restoran Toplu Taşıma Araçları

Toplam 2.103 1.619 10.947 5.866

Erkek 1.612 782 7.541 3.440

Kadın 491 837 3.407 2.426

Tütün kullanan 842 506 5.299 2.141

Tütün kullanmayan 1.261 1.113 5.626 3.725

Kapalı Ortamda Çalışan Yetişkinlerde SDPE

KYTA, 2008

Erkek Kadın Toplam

Yüzde

Toplam 41,5 28,3 38,5

Sigara Kullanmayan

35,4 23,0 31,6

Sayı (Bin)

Toplam 5.058 986 6.044

Sigara Kullanmayan 2.070 596

2.666

Yetişkinlerde Cinsiyete Göre Ev İçinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenme (%)

KYTA, 2008

Evler Erkek Kadın Toplam

Sigara kullanımı serbest

58,7 60,5 59,7

En az bir kişinin her gün sigara içtiği

41,1 41,5 40,6

Ev İçinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Nüfus (Bin)

KYTA, 2008

SDPE Erkek Kadın Toplam

Sigara kullanımı olan evlerde nüfus

14.73215.768 30.500

En az bir kişinin her gün sigara içtiği evlerde nüfus

10.290 10.458 20.748

Kentlerde ve Kırsalda Ev İçinde Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Nüfus

• Kentlerde 21,8 milyon kişi sigara içilmesi izin verilen evlerde; 14,4 milyon kişi en az bir kişinin sigara içtiği evlerde

• Kırsal kesimde 8,6 milyon kişi sigara içilen evlerde; 6,2 milyon kişi en az bir kişinin sigara içtiği evlerde yaşamaktadır.

KYTA, 2008

Tütün Kullanmayanlarda Evde Sigara Dumanından Pasif Etkilenim

Tütün kullanmayan;

19,5 milyon kişi sigara içilmesi izin verilen;

10,1 milyon kişi her gün sigara içilen evlerde yaşamaktadır.

KYTA, 2008

Eğitim Düzeyinde Göre Evde Sigara Dumanından Pasif Etkilenen Nüfus (Bin)

Eğitim Düzeyi Sigara Kullanımı Serbest Olan Evlerde Nüfus

En Az Bir Kişinin Her Gün Sigara İçtiği

Evlerde Nüfus

Eğitimi yok 5.052 3.399

İlkokul 11.861 8.153

Ortaokul 5.226 3.669

Lise 5.789 4.025

Yüksek 2.516 1.478

Toplam 30.500 20.748

KYTA, 2008

Tütün Satın Alma İçin Yapılan Harcama

KYTA, 2008

Sigara Kullanan Yetişkinlerin Cinsiyetlerine Göre En Son Sigara Aldıkları Yerler

KYTA, 2008

Satın Alınma Yeri

Erkek Kadın Toplam

Dükkan 92,7 91,6 92,5Büfe 5,5 6,9 5,8Sokak Satıcısı 0,6 0,2 0,5Diğer 1,2 1,3 1,2

Kentte büfe %6,7 ve kırda %3,2

Sigara Kullanan Yetişkinlerin Cinsiyetlerine Göre Aylık Ortalama Harcamaları (TL)

ve Satın Alınan Sigara Sayısı

KYTA, 2008

Sigara Harcaması ve Satın Alınan Sigara Sayısı

Erkek Kadın Toplam

Son ay içinde sigara için harcanan para* 94,1 58,5 86,7Son defa satın alınan sigara sayısı 31,5 31,4 31,3

* Lira

Sigara Kullanan Yetişkinlerin Öğrenim Durumuna Göre En Son Sigaraya Harcanan

Para ve Satın Alınma Miktarı

KYTA, 2008

Eğitim Düzeyi Son Ay İçinde Sigara İçin

Harcanan Para*

Son Defa Satın Alınan Sigara

Sayısı

Eğitimi yok 81,8 26,9İlkokul 86,3 29,7Ortaokul 82,6 30,9Lise 90,7 34,6Yüksek 88,5 33,4Toplam 86,7 31,3

* Lira

Aylık sigaraya harcanan para-

Bugünkü asgari ücretin yaklaşık 1/7’si (!)

16 yaş üzeri 2010 2.yarısı;net 576 ve brüt 760 TL

Medya ve Reklamlar

KYTA, 2008

Halen mamül sigara kullanan yetişkinlerin son 1 ay içinde farklı yerlerde sigara karşıtı mesajları

fark etme durumlarının yüzde dağılımı

KYTA, 2008

Herhangi Bir Yerde

Gazete ve Dergi

TV Radyoİlan

PanosuToplam 88,8 46,3 85,5 23,0 36,0

Erkek 89,9 53,7 85,5 23,7 40,7 Kadın 87,8 39,2 85,4 22,3 31,4

Kent 91,6 53,7 87,8 24,9 43,9 Kır

87,6 43,0 84,4 22,1 32,4

Halen Mamül Sigara Kullanan Yetişkinlerin Öğrenim Durumlarına Göre Son 1 Ay İçinde Farklı

Yerlerde Sigara Karşıtı Mesajları Fark Etme (%)

KYTA, 2008

Yetişkinlerin Tütün Kullanma Durumlarına Göre Son 1 Ay İçinde Farklı Yerlerde Sigara

Karşıtı Mesajları Fark Etme (%)

KYTA, 2008

Son 30 Gün İçinde Yetişkinlerin Cinsiyetlere Göre Sigara Pazarlamasını Fark Etme Durumları

KYTA, 2008

Son 30 Gün İçinde Yetişkinlerin Sigara Kullanma Durumlarına Göre Sigara Pazarlamasını Fark Etme Durumları

KYTA, 2008

Halen Mamül Sigara Kullanan Yetişkinlerin Son 1 Ay İçinde Sigara Paketlerindeki Sağlık Uyarı Mesajlarını

Fark Etmeleri ve Sigara Bırakmayı Düşünme Yüzdeleri

KYTA, 2008

Erkek Kadın Toplam

Sigara paketinde sağlık uyarıları mesajını fark etme 95,3 94,3 95,1Uyarı mesajı nedeniyle bırakmayı düşünme 46,5 46,7 46,5

Öğrenim Durumuna Göre Son 1 Ay İçinde Sigara Paketlerinde Uyarı Mesajlarını Görme ve

Bırakmayı Düşünme

KYTA, 2008

Bilgi, Tutum ve Algılar

Yetişkinlerde Tütün Kullanımının Ciddi Hastalıklara Neden Olduğuna İnananların Yüzde Dağılımı

KYTA, 2008

Erkek Kadın Toplam

Tütün Kullanımı Ciddi Hastalıklara Neden Olur 97,8 96,7 97,2

Felç* 85,2 82,2 83,7 Kalp Krizi* 96,1 94,8 95,5

Akciğer Kanseri* 98,6 97,5 98,0

* Ciddi hastalıklara neden olduğunu söyleyenler arasında

Başkasının Sigara Dumanının Ciddi Hastalıklara Neden Olması

• Toplam %95,5

• Cinsiyet: Erkek %95,9; Kadın %95,1

• Yaş: 15-24’de %95,9; 25-44’de %95,8 ;

45-64’de %96,3 ve 65+’de %90,5

• Yerleşim Yeri: Kentte %96,3; Kırda %93,6

• Öğrenim Durumu: Öğrenimi Olmayan %89,8;

İlkokul %96,1; Ortaokul %97,0;

Lise %97,6 ve Üniversite %96,8

KYTA, 2008

Yetişkinlerde Tütün Kullanma Durumuna Göre Tütün Kullanımının Ciddi Hastalıklara Neden

Olduğuna İnanma

KYTA, 2008

Politika Önerileri-1

• Türkiye’de tütün kullanım sıklığı kaygı verici derecede yüksektir; 16 milyon yetişkin sigara içmektedir.

• Türkiye, yetişkin erkeklerde sigara kullanım sıklığı bakımından DSÖ Avrupa Bölgesi ülkeleri arasında en yüksek değere sahip ülkelerden birisidir ve tütün kullanımı en önde gelen ölüm nedenleri arasındadır.

KYTA, 2008

Politika Önerileri-2

• Sigara içen yetişkinler sigarayı bırakmayı istemektedir.

• Sigara içenlerin yarısından çoğu sigarayı bırakmayı düşünmektedir ve %45’i sigarayı bırakmayı denemiştir.

KYTA, 2008

Politika Önerileri-3

• Tütün ürünlerinin reklam ve tanıtımı ile tütün endüstrisinin sponsorluğu konusundaki yasaklar etkili şekilde uygulanmaktadır.

Türkiye’de yetişkinlerin ancak %7’si tütün endüstrisinin reklam faaliyetini görmüştür. Bu değer dünyadaki en düşük değerler arasındadır. Türkiye’de bu konuda ciddi cezalar vardır ve etkili şekilde uygulanmaktadır.

KYTA, 2008

Politika Önerileri-4

• Toplumu tütün kullanımının ve sigara dumanından pasif etkilenimin olumsuz etkilerinden korumak için var olan politikalar desteklenmelidir.

• Hükümet söz konusu yasayı çıkarmakla önemli bir başarı sağlamıştır. Ancak, özellikle küçük yerleşim bölgelerinde ve yerel düzeyde yasanın uygulanması güçlendirilmelidir.

KYTA, 2008

Politika Önerileri-5

• Sigara içenler gelirlerinin önemli bir bölümünü sigara satın almak için harcamaktadır. Türkiye’de tütün ürünlerinin kullanımını azaltmak bakımından tütün vergilerinin artırılması gerekmektedir.

KYTA, 2008

TÜTÜNSÜZ BİR TÜRKİYE İÇİN HERKESİN YAPABİLECEĞİ

BİR ŞEY VAR!