KujtesaKujtesa

Shikoni përreth klasës?Shikoni përreth klasës?Cka po shihni?Cka po shihni?

Në të njejtën kohë ne kapim:Në të njejtën kohë ne kapim:

TingujtTingujt ErëratErërat Format Format Ngjyrat Ngjyrat Përbërjet Përbërjet

Të gjitha këto infomacione kanë të bëjnë me Të gjitha këto infomacione kanë të bëjnë me rregjistrat shqisor rregjistrat shqisor

Rregjistrat shqisorRregjistrat shqisor

Paraqesin të gjithë rregistrin shqisorë që Paraqesin të gjithë rregistrin shqisorë që paraqet disa dhoma pritjeje ky informacioni paraqet disa dhoma pritjeje ky informacioni hyn edhe qëndron vetëm për pak kohë hyn edhe qëndron vetëm për pak kohë Rregjistratë pamorRregjistratë pamor Rregjistratë dëgjimor Rregjistratë dëgjimor

Rregistrat pamorë dhe dëgjimorRregistrat pamorë dhe dëgjimor

Rregistratë shqisorë kanë kapacitet pa kufi Rregistratë shqisorë kanë kapacitet pa kufi por por Informacioni zhduket shumë shpejt Informacioni zhduket shumë shpejt

Fotografoni dhomën Fotografoni dhomën Përpiquni të mban në mend sa më shumë Përpiquni të mban në mend sa më shumë

detaje nga dhoma detaje nga dhoma

Eksperimenti i Sperling (1960) Eksperimenti i Sperling (1960) Shfaqte në pak sekonda grupe germash të Shfaqte në pak sekonda grupe germash të

grupuara në tri rradhë grupuara në tri rradhë Kur germat nuk shaqeshin më aty ai përdorte Kur germat nuk shaqeshin më aty ai përdorte

disa tingujë për t’ua bërë me dije pjesëmarrësve disa tingujë për t’ua bërë me dije pjesëmarrësve se cilën rradhe të germave do të duhej ta se cilën rradhe të germave do të duhej ta përkujtonin përkujtonin

Tinglli i lartë nënkuptonte kujtimin e rradhës së Tinglli i lartë nënkuptonte kujtimin e rradhës së lartë, i ulët rradhën e ulët edhe tingulli i mesëm lartë, i ulët rradhën e ulët edhe tingulli i mesëm rradhën e mesme. rradhën e mesme.

Nëse tingulli lëshohej menjëherë pas shfaqjes Nëse tingulli lëshohej menjëherë pas shfaqjes se germave ata mund të kujton 3-4 germa për se germave ata mund të kujton 3-4 germa për secilën rradhë. secilën rradhë.

Por nëse kalonte qofte edhe një sekond ata Por nëse kalonte qofte edhe një sekond ata mund të kujtonin 1-2 germa për secilën mund të kujtonin 1-2 germa për secilën rradhë rradhë

Në jetën e përditshme kjo dukuri quhet Në jetën e përditshme kjo dukuri quhet maskim (informacioni i vjetër zëvendësohet maskim (informacioni i vjetër zëvendësohet me të riun) me të riun)

Informacioni dëgjimor zgjatë më shumë Informacioni dëgjimor zgjatë më shumë Jehona Jehona

Definicioni për kujtesën Definicioni për kujtesën

Kujtesa është proces që ka të bëjë me Kujtesa është proces që ka të bëjë me ruajtjen e asaj që është mësuar, me rinjohje ruajtjen e asaj që është mësuar, me rinjohje dhe riprodhim të asaj që është fituar në dhe riprodhim të asaj që është fituar në bazë të përvojës së individit dhe në bazë të bazë të përvojës së individit dhe në bazë të mësaurit aktiv të tij (P.Nushi, 1995).mësaurit aktiv të tij (P.Nushi, 1995).

Lui Terston e konsideron kujtesën edhe si Lui Terston e konsideron kujtesën edhe si aftësi të posacme të individit.aftësi të posacme të individit.

Proceset e kujtesës Proceset e kujtesës Retencioni- ka të bëjë me të mbajturit në mend të Retencioni- ka të bëjë me të mbajturit në mend të

përmbajteve të ndryshme mësimore. përmbajteve të ndryshme mësimore.

- Engrame apo neurograme - Engrame apo neurograme

Rinjohja apo rekognicioni – ka të bëjë me bëjë me Rinjohja apo rekognicioni – ka të bëjë me bëjë me vetëdijen e individit se lënda që po e lexon apo vetëdijen e individit se lënda që po e lexon apo mëson nuk po e lexon për herë të parë.mëson nuk po e lexon për herë të parë.

Riprodhimi – është forma më objektive e kujtesës Riprodhimi – është forma më objektive e kujtesës për lëndën e mësuarpër lëndën e mësuar

Si merren informacionet ?Si merren informacionet ?

Ku vendosen?Ku vendosen?

Si ruhen?Si ruhen?

Si riprodhohen?Si riprodhohen?

Si harrohen?Si harrohen?

Fazat e kujetesësFazat e kujetesës

Kujtesa sensorike Kujtesa sensorike

Kujtesa afatshkurtët Kujtesa afatshkurtët

Kujtesa afatgjatë Kujtesa afatgjatë

Kujtesa sensorike Kujtesa sensorike Informatat merren përmes shqisave: të parit, të Informatat merren përmes shqisave: të parit, të

dëgjuarit.dëgjuarit. Në formë të figurave mentale Në formë të figurave mentale Figura mentale zgjatë disa sekondaFigura mentale zgjatë disa sekonda Informacioni nuk ka domethënie të veqanteInformacioni nuk ka domethënie të veqante Informatat marrin domethënie pasi që individi Informatat marrin domethënie pasi që individi

fillon të ju kushtojë vëmendje fillon të ju kushtojë vëmendje Informatat të cilave nuk iu kushtojmë vëmendje Informatat të cilave nuk iu kushtojmë vëmendje

zhduken nga zhduken nga ““depo shqisoredepo shqisore”” Kjo fazë e kujtesës ka volum shumë të madh por Kjo fazë e kujtesës ka volum shumë të madh por

kohëzgjatje të shkurtëkohëzgjatje të shkurtë

C X ëC X ë

M N K T YM N K T Y

R P J H B Z SR P J H B Z S

G B M P V Q F J D G B M P V Q F J D

E G Q ë J P B H K A E G Q ë J P B H K A

T J Y F A V M C F K I BT J Y F A V M C F K I B

TV FBI JFK YMCATV FBI JFK YMCA

1066194181210661941812

1066 1945 18121066 1945 1812

Kujtesa afatshkurtërKujtesa afatshkurtër

Faza e dytë e kujtesës Faza e dytë e kujtesës Dëprtojnë vetëm disa nga figurat mentale të Dëprtojnë vetëm disa nga figurat mentale të

kujtesës shqisore kujtesës shqisore Krijohen kushtet për tKrijohen kushtet për t’’I dhënë domethënie I dhënë domethënie

informatës informatës Bartjen e tyre në depo e kujtesës afatgjatëBartjen e tyre në depo e kujtesës afatgjatë është më e gjatë se kutjesa sensorike mirëpo është më e gjatë se kutjesa sensorike mirëpo

vëllimi apo kapaciteti i saj është i vogël.vëllimi apo kapaciteti i saj është i vogël. Në kujtesën afatshkurtër mund të qëndrojnë në të Në kujtesën afatshkurtër mund të qëndrojnë në të

njejtën kohë 5-7 elementenjejtën kohë 5-7 elemente

Kodimi në KASHKodimi në KASH Fonologjikisht (ashtu sic tingëllon)Fonologjikisht (ashtu sic tingëllon)

Gjërat që tingëllojnë njësoj kanë tendencë të Gjërat që tingëllojnë njësoj kanë tendencë të ngatërrohen ngatërrohen

Zog, zot, sot kot Zog, zot, sot kot Diell, bar, lopë ditëDiell, bar, lopë ditë

Në formën pamore (ashtu sic e shohim) Në formën pamore (ashtu sic e shohim) Një pjesë e materialit mbahet mend ashtu sic Një pjesë e materialit mbahet mend ashtu sic

duhet edhe sipas asaj cfarë kuptimi ka duhet edhe sipas asaj cfarë kuptimi ka Hartat, grafikët, pikutrat Hartat, grafikët, pikutrat

Kodimi i dyfishtë Kodimi i dyfishtë Fonologjikisht Fonologjikisht Pamjet Pamjet

Mirëmbajtja në KASHMirëmbajtja në KASH

Provat e mirëmbajtjes Provat e mirëmbajtjes Përsëritja mekanike Përsëritja mekanike

Kujtesa afatgjatë Kujtesa afatgjatë

është faza më e rëndësishme e kujtesës është faza më e rëndësishme e kujtesës Informatat barten përmes përsëritjeve Informatat barten përmes përsëritjeve Gjurmët që krijohen me anë të përsëritjeve janë Gjurmët që krijohen me anë të përsëritjeve janë

gjurmë të stabilizuara gjurmë të stabilizuara Zgjasin shume, madje edhe tërë jetënZgjasin shume, madje edhe tërë jetën Informacionet e vendosura në këtë kujtesë nuk Informacionet e vendosura në këtë kujtesë nuk

harrohen harrohen Harresa I atribuohet mungesës së strategjisë së Harresa I atribuohet mungesës së strategjisë së

individit për tindividit për t’’a riprodhuar lëndën a riprodhuar lëndën

Hyrje Depo e kujtesësSensorike

Kujtesa afatshkurëe Dalje

Depo e kujtesës Afatgjatë

Fig. 9.2 Fig. 9.2 Remembering is thought to involve at least three steps. Incoming information is Remembering is thought to involve at least three steps. Incoming information is first held for a second or tëo by sensory memory. Information selected by attention is then first held for a second or tëo by sensory memory. Information selected by attention is then transferred to temporary storage in short-term memory. If neë information is not rapidly transferred to temporary storage in short-term memory. If neë information is not rapidly encoded, or rehearsed, it is forgotten. If it is transferred to long-term memory, it becomes encoded, or rehearsed, it is forgotten. If it is transferred to long-term memory, it becomes relatively permanent, although retrieving it may be a problem. The preceding is a useful relatively permanent, although retrieving it may be a problem. The preceding is a useful model model of memory; it may not be literally true of ëhat happens in the brain (Eysenck & of memory; it may not be literally true of ëhat happens in the brain (Eysenck & Keane, 1995).Keane, 1995).

Table of ContentsTable of Contents ExitExit

Kodimi në KAGJKodimi në KAGJ

Kodimi sipas kuptimit Kodimi sipas kuptimit Efekti i pozicionit serial Efekti i pozicionit serial

Efekti i përparëm – përsëritja e sendeve të para Efekti i përparëm – përsëritja e sendeve të para rrit gjasat që ato të dërgohen në kujtesën rrit gjasat që ato të dërgohen në kujtesën afatëgjatë afatëgjatë

Efekti i fundëm – informatat ende ndodhën në Efekti i fundëm – informatat ende ndodhën në kujteësën afatshkurtër kujteësën afatshkurtër

Mirëmbajtja e KAGJMirëmbajtja e KAGJ

Përsëritja mekanike Përsëritja mekanike Ushtrimin e një aftësie në mënyrë mekanike Ushtrimin e një aftësie në mënyrë mekanike

Përsëritja e përpunuar Përsëritja e përpunuar Lidhja e një informacioni të ri në kujtesën Lidhja e një informacioni të ri në kujtesën

afatëshkurtër me materialin e ngjashëm të afatëshkurtër me materialin e ngjashëm të ruajtur në kujtesën afatëgjatë ruajtur në kujtesën afatëgjatë

Materialet e kuptimshme lidhen me materialet e Materialet e kuptimshme lidhen me materialet e reja reja

Teknika mnemonike Teknika mnemonike

Skemat Skemat Një kornizë apo strukturë e krijuar nga përvoja Një kornizë apo strukturë e krijuar nga përvoja Pritjet janë një lloj i skemave Pritjet janë një lloj i skemave Skema e një orë mësimore, skema e një Skema e një orë mësimore, skema e një

restoranti etj restoranti etj Stereotipet Stereotipet

Llojet e kujtesës Llojet e kujtesës Kujtesa e qëllimshme dhe e paqëllimshme Kujtesa e qëllimshme dhe e paqëllimshme Kujtesa figurative Kujtesa figurative

Kujtesa semantike – të dhënat, faktet, rregullat, parimet, Kujtesa semantike – të dhënat, faktet, rregullat, parimet, nocionet. Ka të bëjë me kujtesën afatgjatë. Ndryshe quhet nocionet. Ka të bëjë me kujtesën afatgjatë. Ndryshe quhet edhe kujtesa verbalo-logjike. edhe kujtesa verbalo-logjike.

Kujtesa episodike – fillimi dhe mbarimi kohor Kujtesa episodike – fillimi dhe mbarimi kohor të ngjarjeve, dukurive të caktuara të cilat përjetohen të ngjarjeve, dukurive të caktuara të cilat përjetohen personalishtpersonalisht

Kujtesa procedurale – kujtimet afatgjatë që kanë të bëjnë me Kujtesa procedurale – kujtimet afatgjatë që kanë të bëjnë me shprehitë, zakonet, detyrat shqisore dhe motore shprehitë, zakonet, detyrat shqisore dhe motore

Kujtesa figurative, semantike dhe epsidoike Kujtesa figurative, semantike dhe epsidoike quhet edhe kujtesë intelektuale quhet edhe kujtesë intelektuale

Kujtesa emocionale janë reagime Kujtesa emocionale janë reagime emocionale të mësuara ndaj ngacmuesve të emocionale të mësuara ndaj ngacmuesve të ndryshëm ndryshëm

Kujtesa implicite dhe eksplicite Kujtesa implicite dhe eksplicite

Kujtesa ekspilicte Kujtesa ekspilicte Kujtimet për të cilat ne Kujtimet për të cilat ne

jemi të vetëdijshëm jemi të vetëdijshëm Kujtesën episodike Kujtesën episodike Kujtesën semantike Kujtesën semantike Kujtimet për Kujtimet për

informacionin që e informacionin që e zotërojmë, kuptojmë zotërojmë, kuptojmë edhe e shprehim me edhe e shprehim me fjalë fjalë

Kujtesa implicite Kujtesa implicite Kujtimet procedurale Kujtimet procedurale Kujtimet emocionale Kujtimet emocionale Për të cilat ne nuk jemi Për të cilat ne nuk jemi

të vetëdijshëm të vetëdijshëm Nuk mund t’i shprehim Nuk mund t’i shprehim

me fjalë edhe me fjalë edhe Nuk jemi të Nuk jemi të

vetëdijshëm që i vetëdijshëm që i zotërojmë zotërojmë

Kujtesa motorike- është bazë e të mësuarit Kujtesa motorike- është bazë e të mësuarit të lëvizjeve, shkathësive dhe shprehive të të lëvizjeve, shkathësive dhe shprehive të njeriut.njeriut.

..

Dallimet e njerëzve sipas kujtesës së Dallimet e njerëzve sipas kujtesës së tyre tyre

Njerëzite dallohen sipas shkallës së zhvillimit të Njerëzite dallohen sipas shkallës së zhvillimit të kujtesës, sipas mënyrës së marrjes dhe mbajtjes kujtesës, sipas mënyrës së marrjes dhe mbajtjes mend të informacioneve, sipas mënyrës së mend të informacioneve, sipas mënyrës së riprodhimit të tyre.riprodhimit të tyre.

Prandaj dallojmë disa tipe në këtë aspekt:Prandaj dallojmë disa tipe në këtë aspekt:

- tipin dëgjmor- tipin dëgjmor

- tipin pamor - tipin pamor

- tipin motorik- tipin motorik

Metodat e gjumrmimit të Metodat e gjumrmimit të kujtesëskujtesës

Metoda e kursimit – Ebingausi Metoda e kursimit – Ebingausi Metoda e rinjohjes Metoda e rinjohjes Metoda e rikonstruktimit Metoda e rikonstruktimit Metoda e ripordhimit Metoda e ripordhimit

Crregullimet e kujtesës Crregullimet e kujtesës

Humbja e kujtesës ose amnezia Humbja e kujtesës ose amnezia

Aftësia e kufizuar e mbajtjes mend dhe ripordhimit Aftësia e kufizuar e mbajtjes mend dhe ripordhimit të përjetimeve dhe përmbajtjeve – hipoamneziatë përjetimeve dhe përmbajtjeve – hipoamnezia

Përzirja përmbajtësore, kohore dhe sipërfaqësore Përzirja përmbajtësore, kohore dhe sipërfaqësore e kujtimeve – paramneziae kujtimeve – paramnezia

Paaftësia e harresës së përjetimeve dhe Paaftësia e harresës së përjetimeve dhe përmbajtjeve të mësuara – hiperamnezia përmbajtjeve të mësuara – hiperamnezia

Amnezia Amnezia është formë e rëndë e crregullimit të kujtesësështë formë e rëndë e crregullimit të kujtesës

Mund të shfaqet në formë të plotë apo të pjesëshme Mund të shfaqet në formë të plotë apo të pjesëshme

Amnezia e plotë Amnezia e plotë

Amnezia e pjesëshme:Amnezia e pjesëshme:

- amnezia anterograde dhe- amnezia anterograde dhe

- amnezia retrograde - amnezia retrograde

ParaamneziaParaamnezia

Paraamnezia ndodh kur individi i përzien kujtimet Paraamnezia ndodh kur individi i përzien kujtimet e tij për njërez, për ngjarje.e tij për njërez, për ngjarje.

Format e paramenzisë janë:Format e paramenzisë janë:

- dezha vy (tashmë e parë)- dezha vy (tashmë e parë)

- zhame vy (kurrë e parë) - zhame vy (kurrë e parë)

Hiperamnezia Hiperamnezia

Pyetje?Pyetje?