KUMARBAZDostoievskiKumarbazeviren: Nesrin ALTINOVA2. BasmBEYAZIT DEVLE T KTPHANESTasnif No. Demirba No.891.733 327855Remzi KitabeviAnkara Caddesi, 93 istanbulMICHEL BUTOR'UN NSZ2. Basm: Temmuz 1993ISBN975-14-0399-5 KTB 93.34.Y.0030.0600 Remzi Kitabevi A..Selvili Mescit S.3 Caalolu-Istanbul, 1993Tel. 522 0583 - 522 7248Evrim Matbaaclk Ltd. ti.Selvili Mescit S.3 Caalolu-Istanbul, 1993Dostoievski Bat'ya ilk kez 1862 ylnn haziran balarnda gitti. Planlad ilk ura Paro gnlerde Alman kaplcalarndan Baden-Baden, Hombourg ye Ems gibi, Avrupann kumar bakentlerinden biri olan Wiesbadenden geerken, trenden iner, Rus gazetelerinde okuduu ve kahramannn daha sonra ac ac yaknaca, betimlemelere aldanarak rulette ansn deneme. 'Kahraman yle der ya:Btn dnya gazetelerinin, zellikle de bizim Rus gazetelerinin, ve hemen hemen her yln ibahar balarnda makale yazarlarmzn gnlk yazlarnda daima iki konuyu ele almalarndakihlulua dayanamyorum: nce Rhin' in kaplca kentlerindeki oyun salonlarnn grkem ve lksci olarak da, szmona masalarn zerine ylan altn kmeleri. Oysa onlara bunun iin parayor: Onlar sadece kar gtmeyen bir dostluk kant veriyorlar. Bu berbat salonlar her trlhtiamdan yoksundurlar ve altn oralarda masalarn zerine ylmad gibi. ucundan kysnmez.Bir sre geince, sara nbetleri gitgide sklaan Dostoievski hekimin tleri zerine yenidupa gezisine kmaya karar verir. Verem olan kars lmek zeredir, yazar da Paris' te dostu Pauline Souslova'nn yanna gitmek zorundadr. Yolculuk hep ertelendiinden Pauline sabrszlanr ve bir spanyol renciye k olur. Fena halde fkelenen Dostoievski yola koyulur Viesbaden'den geerken, yeniden gidip rulette ansn denemekten kendini alamaz.Parise geldiinde onu mutlu bir srpriz bekler: spanyol renci, Paulineden ayrlmtr. Bazanma baarsn gsterdii btn paray ok doaldr ki yitirdii Wiesbaden ve Baden-Badenrlikte talya'ya gidebileceklerdir.6 " KUMARBAZite o zaman kumar konusunda bir roman yazmay dnr. 18 Eyll 1863'de Roma'dan arkada Sv'a unlar yazar:imdilik elimde hazr hibir ey yok ama, (bana gre) olduka mutlu bir yk plan tasarladlarnn zerine not ettim. Hatta yazmaya bile baladm. Ama, nce buras ok scak: kincisiada ancak sekiz gn kalabileceim; insan Roma gibi bir kentte bir hafta geirecekse, roman yazmay dnebilir mi? Btn bu gidi geliler beni son derece yoruyor. Konu u: Bir trbetteki Rus. Biliyorsunuz, geen yaz, bizim gazetede yabanc lkelerde yaayan Ruslardan sk sk sz edildi. Romana btn bunlar da alnacak. Yurt ii yaammzn bugnk halinin aya yansdn grmeleri gerek. Apak karakterli bir adam iziyorum, pek ok konuda yetenher eyde yarm kalm bir adam bu. Btn inancn yitirmi, ayn zamanda da, imansz, inanaret edemiyor. Yetkiye kar hem isyan ediyor, hem de onun karsnda korkuyor. Rusyada kendisi iin yapacak hibir ey bulunmadn dnerek avunuyor, bu yzden de yabanc lkelerr vatanlarna geri armak isteyen herkesi acmaszca mahkm ediyor. Ama, sana hepsini buranlatamam.Asl kahraman ok canl, onu karmda grr gibiyim. ykm bittii zaman okunmaya deecektita u ki, btn yaamsal zsuyunu, taknln, btn cretini rulet sourmu. Bu bir kumarn Cimri valyesi alelade bir cimri olmad gibi, bu da sradan bir kumarbaz deil. Kendimiouchkine'le karlatrmak istediimi sanma sakn, bu karlatrmay sadece olay daha iyi yaptm. Kahraman kendine gre bir ozan ama, bayaln derinlemesine hissettii bu iirden or. Bununla birlikte, bir eyleri tehlikeye atma gereksinimi onu kendi gznde ykseltiyor. yk sadece rulet oynad yl ileyecek.ller Evi, daha nce hi kimsenin gzyle grp de anlatmad forsalarn bir resmi gibi hk-tiyse. bu yk de hi kukusuz ruletin gzle grldkten sonra, ayrntl anlatlmas olarektir. Bu tr yklerin bizde her zaman iyi karlandn saymazsak, u daMICHEL BUTOR'UN NSZvar ki, kumar sahneleri bir yabanc lkenin kaplca kentinde geiyor ve yabanc bir lkede yaayan bir Rus sz konusu ediliyor. Bu ayrntnn, evet dorudur, ikinci derecede ama, gerebir nemi vardr.Ksacas, ite ilgin eyler. Duygu ve aklla, fazla 'uzatmadan, bunlar izmeyi baaracaOla ki romanm ok iyi olur. Benim ller Evi gerekten ilginti.Krek mahkmluu etv trnden bir eit cehennemin tarifi bu. Btn bunlara arpc bir bDostoievski bunu ancak yllar sonra, d lkelere bir hayli gidip geldikten, Almanya'daki kumar masalarnda bir hayli zaman geirdikten, karsnn ve erkek kardeinin lmnden sonkletirebildi. Alacakllar sktrnca, yaymcs Stel-lowski'yle tm yaptlarnn yaynlaarak, henz baslmam bir roman l kasm 1866'dan nce vermek zere anlat tersi bir durumsm zerindeki btn haklarm yitirecekti ve ald paralarn da hepsini geri deyecekti. Oy Ceza iin baka bir yaymcdan avans ald iin, her iki kitab da en ksa srede tamamlam kalyordu.te o zaman 17 Haziran 1866'da Bn. Corvine-Kroukovskaia' ya unlar yazar:ok garip ve imdiye kadar hi grlmemi bir ey yapacam. Tam drt ayda, birini sabah, ki ayr roman iin otuz bask provas yazacam; ancak bylelikle zamannda bitirmi olabile Eminim ki gemi ve imdiki yazarlarmzdan hibiri benim srekli iinde yaadm koullarn sadece 'dncesi bile Tourgueniev'i ldrrd. Ama, iinizde doan, sizi cokuyla, heyecauran dnceyi batan savma yapp berbat etmek bilseniz ne kadar zcdr... Onun gzel olduorsunuz... ve onu bile bile berbat etmek zorundasnz.Dostoievski, bu akl almaz lgnca iin altndan kalkabilmek iin, arkadalarnn tleri nograf tutmaya karar verir: Anna Grigorievna Snitkine. Kumarbaz'n kesin metnini ona 4-29 Ekim 1866'da yazdrr. Yaync Stel-8KUMARBAZlowski yolculua ktndan, yaz polis komiserine teslim edilir, o da bu verili tarihini elerle dorular.8 kasmda Dostoievski, Anna Snitkine'e evlenme teklifinde bulunur, 15 ubat 1867'de evlenirler.Demek ki, Dostoievski yksn en sonunda yazmaya koyulduunda, son kozunu oynuyordu. Eer bu metni yazma bahsini kazanamazsa, her eyi yitiriyordu. Onun iin ele ald tema yazma koullaryla ok iyi uyum salyordu. Bylesine bir konuyu ele almay uzun yllardan beri tasrdu, bunu da salt biraz para kazanma umuduyla deil de asl para yitirmeye son vermek umuduyla yapyordu: nk bu kitap bir beladan kurtulma yoluydu. Geri bu tecimsel bir ds halknn holanaca bir dn. Dostoievski bu dny anlatrken kendisini srkleyen katmaya, etkisiz hale getirmeye abalyor. Bizim iin bu sayfalarda yaamadan nce yazar iilesine gl biimde yaayan (onu karmda gryor gibiyim) kiilii, kendisininkinden ayu kemiren, onu mahveden bu kopyadan, tpatp benzerden kurtulmak istiyordu. Elbette ki konuan kendisidir ama, kahramann saknanla ayrt edecektir, onu belirleyecek, kendinden ayracak pek belirgin durumlarla evreleyecektir, yle ki, kitabn son satrlarnda, ykkda brakarak, bize: Yarn, yarn, her ey bitmi olacak!.. diyecektir, bu szcklerin Pitoievski iin gerek olacan umut edebilir, yani o andan sonra, nihayet bir daha kumar oynamama akllln gsterecektir, oysa, o ana kadar kurtulmak iin bo yere abalad rul o zavall vur abalya Alexis Ivanovitch'in zerine yklmtr. nk o szckleri yazarkentndan emin olabilirsiniz; o her zamankinden daha bamldr, daha aldanmtr.Demek ki, Dostoievski. Kumarbaz' yazarken kumar oynuyor, kumardan kurtulmak i4n kumar oynuyor, iindeki kumarbaz yattrmak iin, susturmak iin kumar oynuyor. O da bunu oi biliyor. Deimek iin insann kendini sulamas yeterli deildir. inizdeki br bylzin nedenlerinizle alay etmek olanan bulur. Onun hakkm teslim etmek, yaknmalarn, siteerini btn gleriyle aklamasna izin vermek gereklidir. Doal olarak bu-MICHEL BUTOR'UN NSZ 9nn sonucunda da sulu, sulayc kimliine brnr ve en sonunda kanlmaz olarak zerine mahkmiyette, bizler hepimiz bir para mahkm olacaz, yani biraz maskeleri decek olan bmuslu kiiler, ve sz konusu edilip sarslacak olan iinde bulunduumuz durum mahkm olacak. Kurtulma bizi iblisten ancak bunun aklanmasn bulduumuz oranda kurtaracaktr. Ykmndamalarmzn kimi krpntlarn da srkleyerek kaybolacaktr ancak.Dostoievski iin sz konusu olan, kumarbazn deneysel grnn, yksek sosyetedeki kiilereyimiyle centilmenlersin deer vermek istemedikleri ve varl kendilerine pek yz kzartcolabildiince kltmek istedikleri bu kahramann katksn gzlerimizin nne sermektir:Elbette ya, btn bu ayak takmnn iinde rpnd amuru ve dekoru bilmezlikten gelmek bir davrantr. Bununla birlikte, kart davran da kimi zaman onun kadar kibardr: Fark k, yani cep drbnnn ucuyla da olsa, btn bu haarata bakmak ve hatta onu incelemek ama, bu kalabal ve btn bu amuru bir eit elence gibi, centilmenlerin dinlenmesi iin dzetemsil gibi grerek. nsan kendisi de bu kalabala karabilir ama, orada bir seyirci olarak bulunduu ve onun bileimine zerre kadar katlmad kesin inancyla evresine bakabilir. n, ar srarla incelemek de uygun dmez: Bu da gene bir centilmene yakmaz, nk her nesun, bu gsteri srekli bir dikkate demez.Elbette ki sylemeye bile gerek yok: Alexis Ivanovitch, ya da Dostoievski, tamamiyle farkl bir kan belirtir:Oysa bana yle geliyordu ki, tam tersine, btn bunlar son derece srarl bir dikkate deer, zellikle de sadece incelemek iin deil de, kendisi de itenlikle ve iyi niyetle btn bu ayak takmna katlmaya gelen bir kimse iin.Az sonra yazarmz iin onun kumarbaz yaamn tantlayan u olgudur: Bu. onun bir gn kumarmann yazmasn salayacaktr ama, bu geiimi ancak, kumarda insan yaamnn ayrcalkl bbilecek hale geldii, kumarbazn kumarbaz olmayan ortaya kardn fark ettii, birini in brnn gizlediini ortaya karmaya . balad andan itibaren gerekletirebildi.10KUMARBAZMICHEL BUTOR'UN NSZ11Centilmenler kumarbazn kendilerinden tamamiyle, dipten dorua farkl bir kii olduunu ileri srerler, o kadar apayr, o kadar uzaktr ki bir temsil gibi onunla elenebilirler, hatta hibir bulama tehlikesiyle kar karya kalmadan onun hareketlerine ve davranlarnlirler. te Dostoievski dikkati ekecek etkin bir sahne dzenlemesiyle bu kkten ayrln ortaya serecektir.Ruletin bilyesinin zellii, onu btn gzlerin hedefi haline getirecek olan ey, hareketinin kesinlikle nceden kestirilemez olmasdr. Oysa, kii bu fikre alamaz, gereklie kar ndini alamaz, kanlmaz olarak hie inecek yntemler hazrlamaktan kendini alamaz. O kadar ki, o kck nesne byledii gzlere durmadan bitmez tkenmez bir ac alay frlatr.Kitabn balangcnda bu alalmalara aka boyun eenlerle, kumarbazlarla bu alalmann kmayacam iddia edenler, centilmenler arasndaki ayrm son derece belirgindir. Kumar salona ilk kez girdiinde Alexis Ivanovitch'i en ok etkileyen bu oldu ite., O srada, kendi iin deil, generalin vey kz Pauline Alexandrovna iin oynuyordu. Kuramsal olarak, o anda tanmlad ve kar gtmeden kumar oynayan o centilmenler durumundadr. Ne var ki, gen naca paraya ne kadar nem verdiini ok iyi bildiinden, o da bulac kumar hastalna yet ettii ve kendisini sinsice .yetkilendiren o aile iinde ona kumarbaz, dolaysyla da kukulu yoldan km bir insan gzyle baklyor. O aile ki aslnda tpk onun gibi yapyotamamiyle dnda bir olaydan, bir bykannenin lmnden para bekleyen, bu bekleyite pare atan, her eyi o iskambilin zerine oynayan o aile tpk onun gibi davranyor.nce general ve onun evresindekiler ho grnmeyi, akl banda insanlar gibi davranmay baOysa, hi umulmadk ama, yine de ruletin kararndan ok daha az nceden kestirilemeyen bir olay gelip btn hesaplar altst eder: Bykanne hi haber vermeden kagelir ve yapacak bokmu gibi, alelacele koup kumar oynar. O andan sonra ve btn orada kald srece onu o tsundan ayrmak olanaksz hale gelir, btn aile bireylerinin ayn doymak bilmeyen gzlerle, masalarnn evresindeki kumarbazlar-la ayn korkularla izledii davranlarm nceden kestirmek olanaksz hale gelir. Sehpann e dnen kk bilyenin bir ac alay olduu gibi, bykanne de bir ac alaya dnr. Onun gesasnn insanlar generalin ailesini tamamiyle ele geirir. Kumarbazlarla kumarbaz olmayanlar arasndaki fark artk yok olmutur.Gazinoda yal hanma elik eden Alexis, saknml olmas iin onu hl inandrmaya alr i yaptndan, Alexis'nin btn tlerine karn, bir kez daha sfrn zerine koyar ve hi Nesnede bulunan ac alay imdi kendini duyurmak iin bir ses sahibidir:Bykanne utkulu ve saldrgan bir halle bana doru dnerek:Bak, grdn m! dedi.O da unu belirtir:Ben bir kumarbazdm: Bunu tam o anda kesinlikle hissettim. Grp iittii eyler yznden,oluturduu surat yznden, tutkusunun domasna engel olan btn kar kmalar arlklarnk Dostoievski, Alexis'sini hemen kumarbazlar takmna katmaktan kanr. Gerekten de, gin ailesinin btn br bireylerinin sinsi sinsi yaptn onun herkesin iinde, aka, kum iddetli altnda ve kaba topluluu altnda yaptn, gazino masasnda olup bitenleririyle, korkun aynasnn karsnda gzlerini kapatan bu yksek sosyetenin dayand sistemisi olduunu gstermek ona yetmez, stelik de bize falan, ya da filan kiinin, Alexis, ya da Fiodor'un rahat karanlktan o mahvolma aydnlna nasl getiini de gstermek ister.Sorumluluk tamamiyle paylalmtr, nk kumar ancak kendini ona kaptran ihtiya iinde o sefalet iinde, ya da sefaletin tehlikesi altnda bulunduu zaman ciddi ve korkun bir hal alr, gerekten kumara dnr ve ite kumarn yzkaras vurgulad bu sefaletten gelira para arasndaki ilikiyi, bu parann ou zaman evrelendii akla aykr gelen karanlk ltnda ortaya serer. Alexis'nin gerekten kumar oynamas, mah-12KUMARBAZcubiyettendir, general tarafndan kovulmu olmasndandr ve kk bilyenin kararlatrd besinde saygnn kumar masas evresinde nasl hzla elde edildiini gr-mesindendir. Servetlrlikte saygnln da yklmasnda ve anssz kumarbazn talihsizliine kar artk gene rulmasndandr. Kendisini mahcubiyetten kurtaracak paray yeteri kadar abucak elde etmek iin bir tek aresi vard: Son meteliine kadar ansn denemek. Kumarn kendini ona kaptrmayayan bir kimse iin uursuz hale gelmesi, birka saat iinde toplumsal konumu deitirdiini kamatrc bir gereklikle saptam olmasdr, yitirdiine, ya da kazandna gre onun gazn artk gerekten ayn insan olmamasndandr. Saygnln, parann nereden geldii sorulmadace paraya bal olan bir toplumda, kumar masas ok ksa bir zamanda ok para kazanlan tek r olduundan, onuru krlan, aalanan bir kimse iin bavurulacak tek yer olduu sylenebitilmerlerse, onlar bu ekilde oynamadklarndan (onlar ancak servetleri tehlikeye dt zerekten kumar oynamaya balarlar) durumlarn yitirenleri, sefalete doru yuvarlanmalarnnrdii o utancn yaklatn hissedenleri sayglarn yeniden kazanmalar iin beenme-yip kikkate almak istemedikleri bu kar yola sapmaya zorlarlar. Ama, bu kar yol bir tuzaktr, bir lgm batakldr ki bu rahatsz ediciler iine batp gmlrler.Dostoievski iin ruletle krek mahkmluu arasndaki karlatrma ite bunun iin zorunlu h Kumarbazlar, gerek kumarbazlar oraya asla kendi istekleriyle gelmemilerdir, onlar oraya btn bunlarda bir elenceden baka bir ey grmeyen o centilmenler getirmitir, talihri ters dnme suunu iledikleri iin onlar o ikence arkna zincirle balayan o centilmenKumar oynuyorsa, bir oyuncak olduu iin oynuyordur. Onunla oynarlar, onunla alay ederler ve oru oynatrlar. Alexis gazinoya sadece, generalin vey kz Pauline'in eer gerekn kendisi oynarsa utanca gmleceinden kendi yerine oynamakla onu grevlendirdii iin gider, sonra da bykanneye elik ettii iin ve bylece de o canl ruletin karsnda gene-M1CHEL BUTOR'UN NSZ13ralin btn ailesinin delegesi haline gelir. Artk kazansa bile bir trl paasn kurtarama arka herkes onu itmiti, nk bu haksz, para, nk ona onca saygnlk kazandran o paraliinden tamamiyle koparr, alalmann, mahcubiyetin balatt o.kopmay bu para tamamlar. yg gsterilen kii kendisi deildir, sadece en ufak yknn, en ufak bir ilintinin, en ufakir gerek sahip kma onu kendisine balamaksmn. rastlantyla gkten, ya da cehennemden debyk parann taycsdr. Demek ki, kendini glendirmek iin, kiiliini salamlatrmake yer alabilmek iin o paradan yararlanmay baaramaz, nk kapsn at o yksek sosyevermedii o parann kkeni, btn bu yksek sosyetenin gzden geirilmesi ve mahkm edilmegre. istencinin bir bakma boynu vurulmutur, kendisi kendi iin hareketi nceden kestirilemeyen bilyeye dnmtr. Generalin dairesine gider. O blmeye yerleeceini herkes dnndisi de bunu dnyor:Ama... o zaman bama dnyann en garip ve en aptal serveni geldi.Acele acele generalin dairesine giderken, anszn onlarn dairesinin hemen yaknnda bir kap ald ve birisi bana seslendi. Dul Bayan Cominges'di bu. Mile Blanche'm emri zerine beni armt. Gen kadnn dairesine girdim.Bilye yandaki blmeye yerleti ve bunu kendisine frlatan toplumun suratna frlatmaktan baka bir ey yapamayaca bir paray gidip o Fransz kadnyla har vurup harman savurdu.Yaamm ikiye paralanyordu ama, bir gn nceden beri, bir kt zerine oynamaya almtnk kumar, Dostoievski'y e gre yalnzca parasal ilikilerle saygnlk ilikilerinin bir yeildir; Bat Avrupa'da ise bu ilikiler yalnzca parasal ilikilere indirgenmitir. Kumar aydnlatc gcn genel olarak insan ilikilerine, zel olarak da erkeklerle kadnlar arasnilere yayar ve Dostoievski'de de son aklamasn akn eretilemesi olarak bulur. Demek ki,umar masas bahsinin yerine bir glgesi olduu evlilik bahsini koyarak paasn kurtarmay ubilir.Aslnda, Alexis her eyden nce Pauline kendisiyle oyna-14KUMARBAZd iin kumar salonuna doru gidiyor. Yaamm Pauline zerine oynamtr; ister istemez mainleri aan bir eylemdir bu.Geen gn bana, Schlangenberg'de benim bir tek szm zerine kendinizi tepetaklak aa atmzr olduunuzu sylediniz ve biz de yle bir bin ayak ykseklikte bulunuyorduk. Sadece syliklerinizi gerekletirip gerekletirmediinizi grmek iin, bu sz bir gn size syleyeceolun ki yrekli davranacam.ite verilen bu sz nedeniyle, oyun olsun diye, Alman barona hakaret etmesini istedii zaman ona boyun eer, bu da onun byk mahcubiyetine, onurunun krlmasna neden olur. Kumar hapishanesinin kilidini onun zerine kapatan Pauline'dir. kendisi de kumar oynad, kkranszdan, ngiliz centilmenine getiinden, kendisi de onu irkeften kurtaracak durumda deildir. Alexis bu kumarda yitirdi, onu brne mahkm eden de budur ite.Dostoievski'nin kz Aimee, anlarnda, babasnn yaamnda kumar tutkusuyla gerek Pauline var olan yakn ilikiyi vurgular:Dostoievski daha ilk Avrupa yolculuunda ruletle tanmt, hatta pek nemli bir para da kmt. Balangta kumar onu pek ekmiyordu. Ancak, Pauline'le birlikte yapt ikinci yolcumar tutkusu onu kskvrak yakalad.Eer Alexis kitabn sonunda kurtulmadysa, kumar cehennemine gmldyse, Pauline'in kendisine hl gsterdii kaprisli ve uzak balla karn yapayalnz olmasndandr. Dostoievski, y baka bir kadn zerine oynad, kendisine stenograftk eden ve ay sonra evlenecei u Anne oynad. Son noktay koyduu, el yazmalarn polis komiserine emanet ettii zaman, bahtszopyasn ona kurduu kafes iinde hapis braktn ve kendisinin kurtulacan umar.MICHEL BUTOR'UN NSZ15mekten kendini alamaz ve bylece kumarbaz yaam yeniden balar. 1871 ylna kadar srer bu.8 Nisanda, Wiesbaden' de, kendisine gnderdii btn paray yitirdikten sonra karsna unlaar.Ania, Ania, namussuz alan biri olmadm, kumar tutkusunun kemirdii bir adam olmadmoy; ama, bu lgmn imdi artk kesinlikle daldn, yok olduunu da aklndan karma... hissediyorum...Gerekten de bir daha kumar oynamayacaktr. Beladan kurtulma yolu en sonunda etkisini gstermiti.MICHEL BUTOR* **Bununla birlikte, evlendiinden iki ay sonra, bor yznden hapisle tehdit edilince, Rusya'dan kamak zorunda kald. Hasta, zavall ve srgn olduu Dresden'den Hombourg'a git-BRNeyse, on be gn ayrlktan sonra ite dndm. Bizimkiler Roulettenbourg'a (1) geleli gile. Beni byk bir sabrszlkla beklediklerini sanyordum ama, yanlmm. Generalin son dhat, serbest bir hali vard; tepeden bakarak, byklenerek konutu benimle, sonra da kz-kardeine gnderdi. dn para almann bir yolunu bulduklar aka belli. General benim varl oluyormu gibi geldi bana. Maria Philippova telal, ok huzursuzdu; bana birka szck ya edi, ya sylemedi ama, hemen paray ald, sayd ve sylediklerimi sonuna kadar dinledi. Me-zelzov', kk Fransz ve bir de ngiliz! akam yemeine bekliyorlard. Her zamanki giara geer gemez hemen onu-bunu yemee arrlar: Moskova alkanlnca. Paulinc Alexandro, neden o kadar uzun zaman ortalarda olmadm sordu ve yantm beklemeden ekilip gitti. tte ki bunu bilerek yapt. Bununla birlikte bir hesaplamamz gerek. nk yreime oturdu bOtelin drdnc katnda bana kk bir oda verdiler. GENERALN MAYETNDE olduumu biliyorlaDikkati ekmeyi baarmlar, apak belli. Burada herkes generali altn babas zengin bir Ruylusu sanyor. Yemekten nce, daha baka bir sr i arasnda, bozdurmam iin(1) Dostoievski nce balk olarak: Roulettenbourg' semiti, yaymcsnn s bunu deitirdi.F. 218KUMARBAZKUMARBAZ19bin franklk iki banknot verdi. Onlar otelin brosunda bozdurdum. imdi artk, hi deilse,am bir hafta bize milyoner gzyle bakacaklar. Gezmeye gtrmek iin gidip Micha'yla Nadia'y aldm ama, tam merdivendeyken, general beni artt; ocuklar nereye gtrdm ren dnmt. Hep sylerim ya, bu adam dosdoruyzme bakamaz; bunu o da isterdi ama, her seferinde onaylesine srarl, yani kstah bir bakla yant veririm ki, soukkanlln yitirir, eli ayTumturakl, parantezlerle dolu, sonunda iyice Arap sana dndrp bir trl iinden kamad, ocuklar gazinodan olduka uzakta, parkta gezdirmem gerektiini anlatt. En sonunda da, fkelendi ve sert bir sesle bana:Yoksa, onlar belki de rulete gtrrdnz. dedi. Sonra da: Balayn beni ama, diye ek yerinde deil de oyun sizi ekebilir, kendinizi kap-trabilirsiniz. Her ne kadar, sizin akl hocanz deilsem, byle bir rol stlenmeye de hi niyetli olmasam da, gene de beni kelememenizi istemek hakkmdr, hani dilim varp da sy-leyebilsem...Ama, pekl biliyorsunuz ki param yok benim diye yant verdim sakin sakin; kumarda yitirebilmek iin insann paras olmal.Hafife kzaran general:Size hemen para veririm diye yantlad; bir sre ekmecelerini kartrd, defterine baktirmi rubleye yakn borcu olduu ortaya kt.Bu hesab nasl kapatacaz? diye srdrd. Bunlar "taler"e (1) evirmeli. Bakn, imdilyuvarlak bir hesap olur bylece; gerisini daha sonra veririm.Tek sz sylemeden paray aldm.Sakn benim szlerimden alnmayn, rica ederim, o kadar alngansnz ki... Size bu uyarda sa, bu, denebilir ki, dikkatli olmanz salamak iindi; buna da biraz hakkm vardr...Akam yemeinden az nce, ocuklarla dnerken atl, arabal bir kafileye rastladm. Bizimkililmem hangi reni gezmeye gidiyorlard. ahane iki araba, grkemli atlar! Madenoiselle Blanche (1), Marie Philippovna ve Pauline'le birlikte arabalarn birindeydi; kk Fransz, ngiliz ve bizim general atla onlara elik ediyorlard. Yoldan gelip geenler onlara bakmak iin duruyorlard; byk etki yapmlar, dikkatleri zerlerine ekmilerdi; ne var ki bual iin kt sonu verecek. Ben hesapladm: Benim getirdiim drt bin franga, dn almay bli olan paray da ekleyerek imdi yaklak yedi, sekiz bin franklar vard; Madenoisellc Blche iin bu ok azd.Mile Blanche annesiyle birlikte, bizim kaldmz otele indi; bizim kk Fransz da orada k. Garsonlar ona Sayn Kont diyorlar; Mile Blanche'n annesi kendine Sayn Kontes dedirtiyor. Sonunda, kimbilir, belki gerekten de kont ve kontestirler, belli olmaz.Yemekte bir araya geleceimiz zaman Sayn Kont'un beni tanmayacandan kesinlikle emindim. Elbette ki, general tanmamz, ya da en azndan beni ona tantmay aklnn ucuna bile geecekti; Sayn Kont Rusya'da yaamt, orada(1) Eski bir gm Alman paras. (eviren)(1) Konumalarn akna bal kalarak, yabanc dilden szckleri italik olarak belirttik. Ygulamak istedii kesimler byk hamilerle belirtilmitir. (eviren)20KUMARBAZdedikleri gibi, bir "otchitel'in (1) e nemsiz bir kii olduunu bilir. Hem zaten, .beni k iyi tanr. Ama, uras bir gerek ki, beni yemee beklemiyorlard; general hi kukusuz emermeyi unutmutu, yoksa beni mutlaka otelin tabldotuna gnderirdi. Ben kendiliimden geldim ve generalin hi de honut olmayan bakyla karlatm. Zavall Marie Philip-povna bn bir yer gsterdi; ne var ki B. Astley'le karlamam beni bu kt durumdan kurtard, olayl zoruyla, ben de onlarn toplumuna katlmak zorunda kaldm.Bu garip adamla ilk kez Prusya'da karlatm; bir kompartmanda karlkl oturuyorduk; arkyanna gidiyordum; sonra onu Fransz snrnda, sonra da svire'de gene grdm: Demek ki on iki kez, ite imdi de Roulettenbourg'da onu yeniden bulmutum! Ben mrmde onun kadar utanga bir adam grmedim; aptalla vardracak derecede utangatr, bunu da ok iyi bilir, ptal deildir. Zaten son derece sakin huylu ve pek sevimlidir. Prus-ya'daki ilk karlamamzda onu konuturmutum. Bana o yaz Kuzey Burnu'nu gezdiini ve Nijni-Novgorod fuareyi pek arzu ettiini sylemiti. Generalle nasl iliki kurduunu bilmiyorum; Paulinc'e deliler gibi k olduunu sanyorum. Paline ieri girince adam pancar gibi kpkrmz oldu. m yanmda oturmaktan pek memnun ve yle sanyorum ki daha imdiden beni yakn bir dostu gibi gryor.Yemek srasnda kk Fransz an derecede kaslp kurumland. Herkese kar horgryle ve iyi anmsarm, Moskova'da gz boyamaktan pek holanrd. Rus maliyesi ve siyasas zerine bz tkenme/, konumalar yapt. General bir-iki kez ona kar kmaya yel-(1) Olchitel: Evlerde eskiden genleri yetitiren retmen ve eitici. (ev)KUMARBAZ21tendi ama, onun gzndeki saygnln bsbtn yitirmemek iin pek ekinerek ve belli beiimde.ok garip bir ruh durumu iinde bulunuyordum. Sylemeye gerek yok: Daha yemein ortasna varmadan kendi kendime u allm ve ezeli soruyu sormutum bile: u generalin peinden neenip duruyorum, kuzum? Bit hayli zaman var ki onlardan ayrlm olmalydm! Arada srada Paine Alexandrovna'ya bir gz atyordum; onun benimle zerre kadar ilgilendii yoktu. En sonunda, sabrm tat, tepemin tas att, bir saygszlk yapmaya karar verdim.nce, pat, diye tepeden inme bir biimde, bana soru yneltilmeden, avaz avaz konuarak syleiye katldm. zellikle de kk Franszla dalamaya alyordum. Generale doru dndm yksek ve anlalr bir sesle (hatta yle sanyorum ki onun szn bile kestim), ona bu yazrn hemen hemen tabldotta yemek olanandan yoksun bulunduklarn belirttim. General akn bana dikti.Eer kendinize u kadarck saygnz varsa diye srdrdm, kanlmaz biimde hakaretlere e katlanmalsnz. Paris'te, Rhin kylarnda ve hatta svire'de, lokanta masalarm Polonya tpatp onlarn benzeri olan kk Franszlar ylesine kapmlar ki, eer Rssanz, bir amazsnz bile.Bunlar Franszca sylemitim. General arp kalm bir durumda bana bakyordu, kzmas mu derece kendimden gemi olmama amas m gerektiini bilemiyordu.Hi kukusuz, birisi size bir ders vermi olmal! dedi kk Fransz horgren ve ilgisiz bParis'te nce bir Polonyalyla, sonra da Polonyaly destekleyen bir Fransz subayyla kavgettim diye yant ver-22KUMARBAZdini. Sonra da, bir monsignor'un kahvesine tkrmeme ramak kaldm anlatnca Franszlarn enden yana oldu.General azametli bir aknlkla:Tkrmek mi? diye sordu; hafta baklarn odann evresinde dolatrd. Kk Fransz kuElbette ya diye yant verdim. Krk sekiz saat sresince, bizim olay iin belki de Roma'yair sramam gerekeceini sandm, bu nedenle de pasaportumu vize ettirmek amacyla Paris'teki Papalk bykeliliine gittim. Orada, sska m sska, ellisine merdiven dayam don yaapaz karlad beni. Beni dinledikten sonra, terbiyeli ama, son derece souk ve sert bir sesle beklememi rica etti. Acelem vard ama, elbette ki oturdum, cebimden "Opinon nationale" gazetesini karp, Rusya aleyhine zehir zemberek bir eletiriyi okumaya baladm. Bu arada, birisinin yandaki odadan monsignor'un yanna gittiini iittim; benim rahibin ona kandilli temennalar yaptn grdm. steimi yineledim; daha da sert bir sesle, baeklememi rica etti. Bir sre sonra ieri bir ziyareti girdi, bu bir Avusturyalyd; onu dinledikten sonra, hemen, hi bekletmeden yukar gtrdler. O zaman sinirlendim; ayaa kalkt, rahibe yaklap, itiraz gtrmez bir sesle mademki monsignor gelenleri kabul ediyordu, benim de iimi yapverir, dedim. Bunun zerine, rahip sonsuz bir aknlk haliyle dnd. Betmez bir Rus nasl olur da kendini monsignor'un konuklaryla bir tutar, ite adamn akl bunu bir trl almyordu. Daha kstah bir sesle ve bana hakaret edebilmekten zevk alyormu gibi, beni tepeden trnaa szd ve: Monsignor'un sizin hatrnz iin kahvesinden vazgeecorsunuzdur, herhalde? diye diye haykrd. Bunun zerine ben de bardm, hem de ondan daha yksek sesle: Bilin ki sizin monsignor'unuzun kahvesinin iine tkrrm ben! Umrumda bileeil! Eer be-KUMARBAZ23nim pasaport iini bir an nce bitirmezseniz, onu kendim gidip grrm!Nasl! Tam da bir kardinali huzuruna kabul ettii anda m! diye ciyak ciyak baran rahip hetle yanmdan uzaklat; hemen kapya kotu ve beni ieri brakmaktansa lmeyi yelediiniiin kollarn ha gibi iki yana at. O zaman ben de sapkn mezhepli ve barbar olduumu, boposlar, kardinalleri, monsignor'lar gecelik kavuuma dinletmesini haykrdm yzne kar. boyun emediimi gsterdim. Rahip bana sonsuz kin dolu bir bak frlatt, pasaportumu kaptukar gtrd. Bir dakikaya kalmadan, vizemi almtm. urada, yanmda, grmek ister misiniPasaportumu karp papalk vizesini gsterdim. Bununla birlikte... diye balad general.Sizi asl kurtaran, sapkn mezhepli ve barbar olduunuzu sylemenizdir dedi kk Fransz r glmeyle. Bu hi de aptalca deildi.Canm, elbette ki dut yemi blbl gibi duran, daha da olmazsa, vatanlarn yadsmaya hazrlip kalan u sizin Ruslar gibi yapamam ya. Hi deilse Paris'te, rahiple dalamalarm kendilerine anlattmda, benim oteldeki kimseler bana daha da fazla sayg gsterdiler. Otelin lokantasnda bana kar en sevimsiz davranan kii, am yarmas Polonyal, arka planda kaybol. Bir Fransz avcsnn sadece tfeini ateleyip kurunlan boaltmak amacyla 1812'de silah adam iki yl nce grdm sylediim zaman Franszlar gk bile diyemediler. Bu adam o zaa bir ocukmu; ailesi Moskova'dan ayrlmaya vakit bulamamt.Olmaz yle ey! diye patlad kk Fransz; bir Fransz askeri bir ocua ate etmez.Ama, yine de byle bir ey oldu diye yantladm, bunu24KUMARBAZKUMARBAZ25bana saygdeer bir emekli binba anlatt, yanandaki yara izini de kendi gzmle grdm.Fransz az kalabalyla konumaya balad. General onu desteklemek istedi ama, bir rnek 1812'de Franszlar tarafndan tutsak edilen General Perovski'nin (1) Anlarn okumasn na. Sonunda, Marie Philippovna konumay evirmek amacyla baka bir konuya geti. General bana fena halde fkelenmiti, nk Franszla ben neredeyse avaz avaz barmaya balyorduk. kavgamz B. Astley' in pek houna gitmie benziyordu; sofradan kalknca kendisiyle birlikte bir kadeh iki ime nerisinde bulundu bana.Gece, Pauline Alexandrovna'yla istediim gibi on be dakika konuabildim. Syleimizi gezinti srasnda yaptk. Herkes parktan geerek gazinoya gitmiti. Pauline fskiyenin karsndya oturdu, Nadia'nn da gidip biraz uzakta br ocuklarla oyun oynamasna izin verdi. Ben de Micha'y havuzun yanna gnderdim, bylece en sonunda yalnz kalabildik.Balangta, elbette ki, ilerden sz ettik. Kendisine topu topu yedi yz florin verince, Pauline bir iyice kzd. Paris' te elmaslarna karlk en azndan iki bin florin dn alabilinlikle inanmt.Her ne pahasna olursa olsun, paraya ihtiyacm var* dedi. Ne yapp edip, mutlaka para bulmal, yoksa mahvolurum.Yokluum srasnda nelerin olup bittiini sordum ona.Hibir ey olmad, sadece Petersburg'dan iki haber aldk: nce, bykannenin ar hasta old gn sonra da, belki lm olduunu. Bunlar Timothee Petrovitch'den(1) Dorodino savandan sonra Franszlara tutsak dmt, An-hin o sralarda Moskova'darendik diye ekledi Pauline, yalan yanl konumayan bir adamdr o. Haberin dorulanmasoruz.Demek ki burada herkes bekleyi iinde? dedim.Evet, her ey ve herkes; alt aydan beri bundan baka umudumuz kalmad.Siz de mi bunu umuyorsunuz? diye sordum.Oh! Ben onun akrabas filan deilim ki, generalin vey kzym ben. Ama, eminim, vasiyetnaminde beni unutmaz.yle sanyorum ki elinize byk bir miktarda para geecek, dedim destekleyici bir sesle.Evet, beni ok severdi ama, bu gvence nereden geliyor, kuzum?Buraya bakn diye sorusunu soruyla yantladm. Bana yle geliyor ki, markimiz sizin btngizlerinizi biliyor, ne dersiniz?Bu sizi ilgilendiriyor mu? diye soran Pauline bana souk ve fkeli bir halle bakt.Elbette ilgilendirir; eer yanlmyorsam, general ondan dn para almann bir yolunu buldue.Tahminleriniz doru.Eer bykanne yksn bilmeseydi, ona para verir miydi? Sofrada farkna vardnz m? Byen tam kez ona babounka (1) dedi. Ne sevimli bir itenlik, ne yaknlk!Evet, hakknz var. Benim de mirasa konacam renir renmez bana evlenme nerisinde bulek istediiniz buydu, deil mi?Henz size evlenme nerisinde bulunma aamasnda m? Uzun zamandan beri bu ie aday olduunnyordum.Pauline:Byle olmadn siz de pekl biliyorsunuz! diye kar-(1) Bykannenin sevecen kltlm.26KUMARBAZlk verdi fkeyle. Bir dakika suskunluktan sonra: Bu n-gilize nerede rastladnz? srdrd.Bu soruyu bana soracanza kesinlikle emindim. B. Astley'le, yolculuk srasnda, daha nckarlamalarm ona anlattm.ok ekingen ve duygusaldr, elbette ki size de deli gibi k.Pauline: Evet, bana k diye yant verdi.'stelik Franszdan da on kez daha zengin. Hem bakalm Franszn gerekten serveti var m? i de kuku d deil.Kesinlikle. Bir atosu var. General dn bunu bana dorulad. Eh, yleyse, bu size yeterli mi?Sizin yerinizde olsam, ngilizle evlenirdim.Neden? diye sordu Pauline.Fransz daha yakkl bir gen ama, soysuz kopuun biri; oysa ngiliz drst bir adam, stez daha zengin dedim kesin bir sesle.Oras doru ama, Fransz marki, daha da kafal diye karlk verdi sakin sakin.Buna kesinlikle emin misiniz? diye srdrdm ayn tonla.Kesinlikle eminim.Sorularm Pauline'in hi houna gitmiyordu, yantnn tonu ve garipliiyle beni fkelendirmetediini anlyordum; bunu hemen ona syledim.Doru, sizi kudurtmak houma gidiyor. Sadece btn bu sorular ve varsaymlar bana yneltmir saknca grmemi olmanzla bana bir dn vermeniz gerekiyor.te ben de istediim btn sorulan size sorma hakkn kendimde gryorum diye karlk ve, nk onlara istediiniz fiyat demeye hazrm ve nk artk kendi yaamma hi mi hi KUMARBAZ27Pauline kahkahayla gld:Geen gn bana, Schlangenberg'de, benim bir tek szm zerine kendinizi tepetaklak aa atazr olduunuzu sylediniz ve biz de yle bir bin ayak ykseklikte bulunuyorduk. Sadece sydiklerinizi gerekletirip gerekletirmediinizi grmek iin, bu sz bir gn size syleyec olun ki yrekli davranacam. te tam da size onca eye izin verdiim iin sizden nefret erum, bir de bana kanlmaz derecede gerekli olduunuz iin daha da nefret ediyorum. Ama, size gene ihtiyacm var. Demek ki sizin cannz balamalym.Pauline ayaa kalkt. Pek fkelenmie benziyordu. Son zamanlarda konumalarmz hep bu fken, yapmacksz kin havasyla noktalyordu.Durumu akla kavuturmadan gitmemesi isteiyle ona:Mile. Blanche'm kim olduunu sormama izin verir misiniz? dedim.Bunu pekl biliyorsunuz. Yeni hibir ey yok. Mile. Blanche hi kukusuz generalle evlenec, elbette ki bykannenin lm dorulanrsa. nk hem Mile Blanche, hem annesi, hem de kar olduu marki, hepsi ifls ettiimizi pekl biliyorlar.General de ona lgnlar gibi k, deil mi?imdi sz konusu olan o deil. Beni dinleyin ve unu iyice aklnzda tutun: u yedi yz floln, gidip kumar oynayn; rulette benim iin elinizden geldiince kazann; imdi her ne pahasna olursa olsun bana para gerek.Bu szlerden sonra, Pauline, Nadia'y ard ve btn bizim kumpanyann bulunduu gazinoya en soldaki ilk patikaya saptm. Dalgndm, aknlktan bir trl kendimi kur-taramyordum. rulet oynama buyruu beni adeta ser-semietmiti. Garip ama, dnecek onca konu varken, kendimi btnyle Pauline'e kar olan duygularmn incelenme-30KUMARBAZKUMARBAZ31Oyun salonuna girdiim zaman (mrmde ilk kez), oynamaya karar veremeden bir sre kalakaldm. stelik, kalabalk da beni durduruyordu. Ama, kimse olmayp da yalnz bama kalsaydme, yle sanyorum ki oyuna balayacak yerde ekilip giderdim. Yreim arpyordu, itiraf edim, soukkanllm da yitirmitim. Uzun zamandan beri inanm ve karar vermitim ki Rouletta geldiim gibi oradan gitmeyecektim; yazgmda kanlmaz olarak kkten ve kesin bir olay meydana gelecekti. Bu gereklidir ve yle de olacak. Rulete baladm bu umut ne kadar gln sa olsun, kumardan herhangi bir ey beklemeyi sama bulan o genellikle kabul edilen kany daha da gln buluyorum. Neden kumar para bulmann herhangi bir baka yolundan, szgi ticaretten, daha kt, daha beter olacakm? Yz kiiden birinin kazand bir gerek. Amaar benim umurumda m, kuzum!Her ne olursa olsun, o akam nce iyice gzleyip incelemeye, ciddi hibir giriimde bulunmamaya karar vermitim. Eer bir ey olursa, bu sadece rastlantyla, ayakst geerken olabildi, umduum buydu benim. stelik de, asl oyunu incelemem gerekiyordu; nk ruletin sayszlamalarna karn bunlar her zaman yle byk bir doymazlkla okumuumdur ki, kendi gzle kullanlndan hibir ey anlayamazdm.lk anda, her ey bana pis, tinsel olarak pis ve iren grnd. Kumar masalarna onlarca, h yzlerce saldran o agzl ve kaygl suratlardan sz etmek istemiyorum. Dorusu ya, en kda ve olabildiince ok kazanma isteinde kirli hibir ey grmyorum. Kendisine kk paralar oynadklarn syledikleri zaman: Bu daha da beter, nk bu aalk bir doymazlktan g karn tok srt pek ahlaknn fikrini hep aptalca bulmutm-dur. Sanki aalk doymazlklek ve ayney deilmi gibi! Bu bir orant sorunudur. Rothschild'in gznde aalk ve adi olan benimenginliktir, kazanlarla yitiklere gelince de, kiilerin, sadece rulette deil ama, her yerde, bir tek nedeni vardr: Kazanmak, ya da bakasndan bir ey almak. Kazan ve karndisi iren midir? Bu da baka bir sorun. Bunu burada zmleyecek deilim. Ben kendim de kanma isteine en stn derecede tutkun olduumdan, btn bu agzllk, ya da isterseniz aglakl, daha kumar salonuna adm attm anda, denebilir ki, bana daha yakn, daha ainaydde sklp rahatsz olmadan, aka ve lszce davranmaktan daha gzel bir ey yoktur. Kenatmak neye yarar ki? te bu uralarn en yararsz, en yersizidir. Btn bu ayak takm akta en hoa gitmeyen ey arballk, ciddiyet, hatta kumar masalarn evrelemekte btnrdikleri saygyd. te bu yzdendir ki burada kt trden kumarla, rabtal bir adam iin smayan kumar arasnda pek belirli bir ayrm vardr. ki tr kumar vardr: Centilmenlerin kumaryla halk tabakasnn kumar, ayak takmna yaraan agzl kumar. Burada snr izgisi pekemelde o kadar da iren ve utan vericidir ki! Szgelimi, bir centilmen be, ya da on altn srebilir, pek ender olarak daha fazlasn oynar; eer ok zenginse bin franga kadar kabir ama, bu sadece kumar iindir, elenmek iin, kazan, ya da yitik srecini izlemek iindir; asl kazanma olgusuyla zerre kadar ilgilenmez. Eer kazanrsa, szgelimi, kahkahayla glmeye, evresinde bulunanlardan birine dncelerini sylemeye, ya da hatta srlen paray ikia kararak bir kez daha oynamaya balayabilir ama, sadece merak ettii iin, anslar gzleiin, hesaplar yapmak iindir, adi bir kazanma isteiyle deil. Ksacas, rulette, ya da otuz ve krk'ia, btn kumar masalarn sadece kendi keyfi iin dzenlenmi bir elence32KUMARBAZKUMARBAZ33gibi grr. Bankonun dayand istekleri ve tuzaklar aklna bile getirmiyordur. Hatta btnrbazlarn, bir tek florin iin tirtir titreyen btn o cebi delik insanlarn kendisi gibi zengin olduklarn ve sadece oyalanmak ve vakit geirmek iin oynadklarn dnmek onun iu. Gerein bu kesin bilisizlii, insanlar konusunda bu yaln grler, kukusuz ki en soyluve dnceler olurdu.Kzlarn, on be, on alt yalarnda dal gibi narin, masum ocuklar, ne doru iten, elka altn sktrp* onlara kumarn gidiini reten anneler gryordum. Kk hanm kyordu ve sevinten etekleri zil alarak, dudaklarnda hep glmsemeyle ekiliyordu. Bizim general salam gereklere dayanan bir gvenle kumar masasna yaklat; kendisine bir sandalye uzatmak iin bir uak atld ama, aldr etmedi; ar ar para kesesin ar ar yz frank tutarnda altn alp karann zerine koydu ve kazand. Kazancn topYeniden kara kt; bu kez de gene srd paray brakt ve nc seferinde krmz kncirdi. Kendine son derece hakim, glmseyerek ekildi. Kesinlikle eminim ki yrei allak bullakt ve srlen para iki, ya da katna km olsayd buna dayanamaz, heyecanm belli en, benim yanmdaki bir Fransz dingin bir yzle, kl bile kprdamadan yaklak otu frang nce kazand, sonra da yitirdi. Gerek bir centilmen btn servetini yitirse bile, kesinlikle heyecanlanmamaldr. Para centilmenin o kadar altnda kalmaldr ki bununla ilgilenmeyi hemen hemen dnmez bile. Elbette ya, btn bu ayak takmnn iinde rpnu bilmezlikten gelmek son derece soylu bir davrantr. Bununla birlikte, kart davran da kimi zaman onun kadar kibardr: Fark etmek, yani cep drbnnn ucuyla da ol, btn bu haarata bakmak ve hatta onu incelemek ama, btn bu kalabal ve btn buamuru bir eit elence gibi, centilmenlerin dinlenmesi iin dzenlenmi bir temsil gibi gk. nsan kendisi de bu kalabala karabilir ama, orada bir seyirci olarak bulunduu ve onun bileimine zerre kadar katlmad kesin inancyla evresine bakabilir. Zaten, ar srarek de uygun dmez: Bu da gene bir centilmene yakmaz, nk her ne olursa olsun, bu gsterkli bir dikkate demez. Genellikle de, bir centilmen iin fazla srekli bir dikkate deer pek az gsteri vardr. Oysa, bana yle geliyordu ki, tan tersine, btn bunlar son derece srarl bir dikkate deerdi, zellikle de sadece incelemek iin deil de kendisi de itenlie ve iyi niyetle btn bu ayak takmna katlmaya gelen bir kii iin. Benim en gizli tinselnanlarma gelince, szn ettiim inanlar iinde elbette ki onlarn yeri yok. Kabul; bunu rahatlatmak iin sylyorum. Ama, unu belirteceim: u son zamanlarda, dncelerimle eylem herhangi bir tinsel lte uydurmakta iddetli bir isteksizlik duyuyordum. Baka bir yne sleniyorum...Ayak takm gerekten de pek ahlaksz biimde oynuyor. Hatta kumar masasnn evresinde en aizli kk hrszlklarn sk sk meydana geldiini dnmekten bile geri kalmyorum. Masanpiyeler srlen paralar gzetiyorlar ve hesaplar yapyorlar, ezici bir alma iindeler. r da esiz ahlakszlardandr! ounluu Fran-szdr bunlarn. Hani bu gzlemleri yapyorsam,ir tanmlamasn vermek iin deil; gelecekte nasl davranacam bilmek iin ortama uymaya limi, bir elin masann zerinden anszn uzanp sizin kazandklarnz kendine mal ettiini daha olaan bir eyin bulunamayacam fark ettim. Ardndan 'bir kavga kyor, ou zaman daor ve... siz siz olun sakn tank filan gstererek parann size ait olduunu kantlamaya kalkmayn, sonra karmam haa!F. 334KUMARBAZKUMARBAZ35Balangta btn bu komedi benim iin anlalmaz, iinden klmaz bir eydi; sadece iyi k zerine, tek ve iftlerin zerine, bir de renklerin zerine para konuyordu. O akam Pauline Alexandrovna'nm parasndan aldm yz florini srmeye karar verdim. Kumara kendimden balar iin yaklatm dncesi beni akna eviriyordu. Bu son derece can skc bir duygue kurtulmak istiyordum. Her an, Pauline iin balamakla kendi ansm baltaladm izleniminplyordum. Hemencecik bo inan salgnna yakalanmadan kumar masasna yaklamak gerekten daksz myd, kuzum?lk olarak, be frederik, yani elli florin karp ift saynn zerine koydum. Sehpa dnd tirmitim. Acl bir duygunun penesinde kvranarak, sadece bu ii bir an nce bitirip de ep gitmek amacyla krmznn zerine gene be frederik koydum. Krmz kt. On frederik komz kt. Btn paray braktm... Gene krmz kazand. Krk frederik aldm, bunlardan yimeden, ortadaki on iki numarann zerine koydum. Bana katn dediler. Benim on frederik szn seksen oluvermiti. Ama, o zaman ylesine dayanlmaz garip bir duyguya kapldm ki, hen oradan ayrlmaya karar verdim. Kendim iin oynaan byle oynamazdm gibi geliyordu bana. Bununla birlikte seksen frederikimi gene ift saynn zerine koydum. Bu kez drt kt: Banne seksen frederik verdiler, ben de yz altm frederiki cebime koyarak Pauline Alexandrovna'y aramaya gittim.Hepsi parkta geziniyorlard, Pauline'i ancak akam yemeinde grebildim. Bu kez Fransz orada yoktu, general de rahat rahat keyfine bakabildi; bu arada, beni kumar masasnda grmek istemediini bana bir kez daha belirtmeyi gerekli grd. Ona gre, eer byk para rirsem saygnl ar ekilde lekelenirdi.ok kazansaydnz, ben gene lekelenirdim diye ekledi byk bir ciddiyet havas taknarak. ki, ilerinize karmaya hakkm yok ama, kabul edin ki... Her zaman yapt gibi, tmceyi brakt.Ona sert bir ekilde ok az param olduunu, bu nedenle de, kumar oynamaya balasam bile, yle gsterili biimde yitiremeyeceimi syledim. Odama, karken, kazand paray Paulinatn buldum ve bir daha onun iin kumar oynamayacam kendisine bildirdim.Kaygl bir sesle: Neden, a canm? diye sordu.Ona aknlkla bakarak: nk kendim iin oynamak istiyorum diye karlk verdim, hem deediyor.Demek ki ruletin sizin tek kurtulu areniz olduuna inanmakta ayak diriyorsunuz, yle mi? diye sordu alayc bir halle.Ben de ona byk bir ciddiyetle, bunun gerek olduunu syledim; benim kesinlikle, amaz bibiimde kazanma inancma gelince, bunun gln grneceini kabul ediyordum, ama, beni rahalar, kuzum!Pauline Alexandrovna o gnn kazancn benimle blmek iin direndi ve bu koullar altnda namay srdrmemi nererek bana seksen frederik uzatt. Kesinlikle reddettim ve ona aka atm ki, bakalar iin oynayamadm istemediimden deil de yitireceimden emin olduum iiOysa, ben de ne kadar aptal olursam olaym, artk ruletten baka hibir umudum yok dedi di bir halle. te bu yzden mutlaka kumar srdrmelisiniz, benimle ortaklaa oynarsnz, btte ki yapacaksnz.Bu szler zerine, itirazlarm dinlemeden, yanmdan ayrld.36KUMARBAZ NC BLMBununla birlikte, dn, kumardan bana tek sz bile etmedi. Genellikle de benimle konumaktan kand. Bana kar tutumunu deitirmedi. Karlatmz zaman hor gren ve kinci, bkark hep o ayn mutlak patavatsz, beni adam yerine koymayan davran. Ksacas, bana kariksintiyi gizlemeye bile uramyor, bunu ok iyi gryorum. Buna karn, bana ihtiyac oldubilmediim bir amala beni elinin altnda bulundurduunu da gizlemiyor. Aramzda garip ilikiler kuruldu, herkese kar gsterdii kendini beenmilik ve hor grme gz nne alnrsa, ouna hibir anlam veremiyorum. Szgelimi, kendisini lgnlar gibi sevdiimi ok iyi biliatta kendisine yakc tutkumdan sz etmeme bile izin veriyor; ona sevgimden serbeste ve hibir engelsiz sz etmeme izin vermekle de beni adam yerine koymadn, hor grdn pek ediyordu. Senin duygularna o kadar nem vermiyorum ki, btn sylediklerin, btn hissettrin umurumda bile deil der gibiydi. Eskiden de bana . ilerinden sz ederdi ama, hibir zaman btnyle ak yrekli deildi. Dahas, bana olan hor grsne u trden incelikler dmi, yaamndaki filan olaydan, ya da kendisine ciddi korkular veren bir durumdan haberim olduunu bilirdi; eer amacna ulamak iin beni tutsak, ya da ulak olarak kullanma gereksinimini duyarsa bu olaylarn bir blmn kendisi anlatrd bana. Ama, bana sadece ulakibi kullanlan bir adamn bilmesi gereken kadarn aklyordu, olaylarn btn balantsn, onun skntlar ve kayglaryla zlp tasalandm grse de dosta bir ak szllkle nezzlnde bulunmazd hibir zaman. Oysa, bana sk sk nazik ve hatta tehlikeli grev-KUMARBAZler yklediine gre, bana kalrsa, benimle ak szl olmalyd. Ama, benim duygularm, onu telalarna yrekten katlman, onun tasa ve baarszlklarnn bana belki de onunkinin glar onun umurunda myd!Onun rulet oynama tasarsn reneli hafta olmutu. Hatta kendi yerine oynamam gerektiia bildirmiti, nk bunu onun yapmas uygun dmezdi. Sesinin tonundan sadece kumar oynama tei deil de ciddi kimi kayglar bulunduunu fark etmitim. Aslnda para onu hi ilgilendi. Bunun iinde tahmin edebileceim ama, henz bilmediim bir ama, ayrntlar var. Kukusuz beni iinde tuttuu kk dme ve tutsaklk durumlar ona dolaysz ve ekinmeden soru ynelbilirdi (sk sk da verir). Mademki ben onun iin bir tutsam, mademki onun gznde bir hine kabalm, ne de merakm onu incitebilir. Ama, gerekte, ona soru sormama izin vermekle birlikte, sorularma karlk vermiyor. Kimi zaman da bunlara hi dikkat bile etmiyor! teizim ilikilerimiz bu durumda!Dn, drt gn nce Petersbourg'a ekilen ve karlksz kalan bir telgraftan ok sz edildi. heyecanl ve dnceli olduu aka grlyor. Bu hi kukusuz bykanne konusuyla ilgili. Szgelimi, dn, yemekten sonra, uzun bir sre byk bir ciddiyetle konutular. Fransz bizear akl almaz derecede gururlu, azametli ve umursamaz havalar taknyor. Hani atasznn dgibi: Dadan gelen, badakini kovar. Hatta Pauline'e kar bile patavatszl kabala kau arada, gazinonun parkndaki aile gezintilerine, dolaylardaki at ve kr gezintilerine seve seve katlyordu. Generalle Fransz birbirine balayan olaylarn bir blmn bir handr biliyorum: Rusya'da, birlikte bir fabrika kurmaya niyetlenmilerdi; bu tasan yzst brakld m, yoksa ondan hl sz ediliyor38KUMARBAZmu, bilmiyorum. Bundan baka, onlarn aile gizlerinden bir blmn yakaladm: Fransz geree, geen yl grevinden istifa ettii zaman ar'a borlu olduu miktar tamamlamas iin genuz bin ruble dn vererek onu skntdan kurtarm. Ve ite general onun ellerinde; ama, i oyunda ba rol Mile Blanche'da, bunu ileri srerken yanlmadmdan kesinlikle eminim.Bu Mile Blanche kim? Burada, bizde, onun annesiyle yolculuk eden ve hesapsz bir servete sahip olan soylu bir Fransz hanm olduu syleniyor. Bizim markinin uzak bir akrabas olduu da biliniyor; karde torunlar gibi bir ey hani. Anlattklarna gre, benim Parolculuumdan nce Fran-szla Mile Blanche'n ilikileri daha trensel ve daha incey-mi; oysmdi, dostluklar ve akrabalklar daha dolaysz biimde ve daha yakn ve teklifsiz gibi gr Belki de ilerimiz onlara o kadar kt durumda grnyordur ki, artk bundan byle yapmackve bizlere saygl davranmay gereksiz buluyorlardr, kimbilir. nceki gn, B. Astley' in Mile Blanche'la annesine bak biimini fark ettim. O ikisini tanyormu gibi geldi bana. Hatta bizim Franszn da B. Astley'e daha nce rastlam olduunu anlar gibi oldum. B. Astley lesine ekingen, utanga ve sessizdir ki, insan ondan bir ey koparmay hi mi hi umamaz: Yine ba krlr fes iinde, kol krlr yen iinde deyimince iler srp gidecekti. Bu arabir isteksizce selam veriyor, hemen hemen yzne bile bakmyordu. Demek oluyor ki ondan bir korku'su yoktu. Gene bu anlalabilir; ama, neden Mile Blanche da onu bilmezlikten geliyor? stelik de marki dn kendini ele verdi: Konuma srasnda, anszn, imdi anmdm bir konuda, B. Astley'in son derece zengin olduunu, bunu ok iyi bildiini syleyiver. Mile Blanche ite o zaman B. Astley'e bakmalyd! Szn ksas, general kay-gl. Teyzesinin lmn bildiren bir telgrafn imdi onun iin ne nem tayaca iyice anlPauline'in benimle bir konumadan bilerek kandna kesinlikle emin olmakla birlikte, souve ilgisiz bir hava takndm: Anszn gelip beni bulmaya karar vereceini dnyordum. Byle bugn btn dikkatimi Mile Blanche'a ynelttim. Zavall general, gerekten de mahvoldu demektir! nsann elli be yanda bylesine iddetle k olmas, hi kukusuz byk bir felak dul oluunu, ocuklarn, iflas durumunu, borlarn, en sonunda da tutulduu kadn ekleyiBlanche son derece gzel. Ama,, insana korku veren o yzlerden birine sahip dersem, bilmem ne dediimi anlatabilir miyim? Hi deilse ben, bu tr kadnlardan hep korkmuumdur. Yaklak yirmi be yalarnda. Uzun boylu, ahane omuzlar var, grkemli bir boynu ve gsl bir teni, abanoz gibi kapkara ve gr (hemen hemen iki baa yetecek kadar gr) salar vard. Kapkara gzleri, gzlerinin beyaz sarmtrakt, kstah bir bak, prl prl diler misk kokuyor. arpc ve zengin biimde ama, byk bir zarafet ve zevkle giyiniyor. Elleri ve ayaklar harikulade. Sesi bouk bir kontralto. Kimi zaman btn dilerini gstererek kahkahayla gler ama, ounlukla kstah bir halle hi deilse Pauline'le Marie Philippovna'nn a suskun durur. (Ortalkta garip bir sylenti dolayor: Maria Philippovna Rusya'ya dnyor) Bana yle geliyor ki, Mile Blanche hibir eitim grmemi, hatta belki aptal da ama, buna karlk kukulu, gvensiz ve hilekrd. Yaamnn olduka servenli getiini sanyorum. e marki akrabas filan deildi, annesi de gerekten annesi deildi. Ama, gya kendilerine rastladmz Berlin'de, onun ve annesinin rabtal birka ahbaplar varm. Markiye gelincekadar onun markiliinden kukulanm olmama karn, bizde, szgelimi Moskova'da olduu40KUMARBAZKUMARBAZ41kadar Almanya'da da yksek sosyeteden olduu kukusuz gibi grnyor. Fransa'da durumun ne merkezde olduunu bilmiyorum. Bir atosu olduu syleniyor. yle sanyorum ki u on be gn ierin altndan ok sular akacak ama, gene de Mile Blanche'la generalin kesin szleri syleyip sylemediklerini hl tam olarak bilemiyorum. Sonunda, imdi her ey durumumuza, yani generalin onlarn nnde parldatabilecei parann miktarna bal. Eer, szgelimi, bykaa olduunu renirlerse, hi kukum yok Mile Blanche hemen ortadan yok olur. Bu kadar dedikoducu olduuma ben bile hem ayorum, hem de bunu pek gln buluyorum, dorusu ya. Ah, biiz btn bunlardan ne kadar ireniyorum! Btn bu insanlardan ve btn bunlardan ne byk binle ayrlrdm, bir bilseniz! Ama, Patline' den ayrlabilir miyim, evresini ispiyonlamadadurabilir miyim? spiyonlamak aalk, iren bir ey hi kukusuz ama, umurumda bile deilDn ve bugn, B. Astley de bana bir garip grnd. Evet, kesinlikle inanyorum ki Pauline'e kingen ve hastalk derecesinde utanga bir adamn tam da bir szck, ya da bir bakla kendi ele vermektense yz ayak yerin altnda olmay yeleyecei bir anda bu adamn baknn kimifade ettii ey pek acayip ve glntr. Gezintide sk sk B. Astley'le karlayoruz. Muha katlma isteiyle yanp tutuarak, apkasn karyor ve yolunu srdryor. Ve eer birliksnda bulunulursa, hemen neriyi reddediyor. Gazinoda, konserde, ya da fskiyenin nnde dinlenilen yerlerde, hep bizim srann yaknlarnda duruyor. Nerede olursak olalm, parkta, ormanda, Schlangen-berg'in zerinde, en yakn patikada, ya da bir alln ardnda B. Astln karaltsnn kanlmaz biimde belirdiini grmek iin insann gzlerini evresinde gezdidi. Bana yle geliyor ki, benimle zel olarak konumak iin fr-sat aryor bu adam. Bu sabah karlatk ve bir iki sz konutuk. Kimi zaman, kesik tmceleronuuyor. Daha bana gnaydn bile demeden, hemen:Ah, Mile Blanche!.. diye haykrd. Mile Blanche gibi ok kadn grdm!Bana anlaml bir bak ynelterek sustu. Bu szlerle ne demek istiyordu, bilemiyorum, nk m: Ne demek istiyorsunuz? diye sormam zerine ok bilmi bir glmsemeyle ban sallayaraledi:te byle. Mile Pauline iekleri ok mu sever?Hi bilmiyorum diye karlk verdim.Nasl! Bunu bilmiyor musunuz? diye haykrd aknlktan neredeyse kk dilini yutarak.Hayr, hibir .fikrim yok, hi dikkat etmedim diye yineledim, glerek.Hmmm! Bu aklma bir fikir getirdi.Bunun zerine, bana bir ba iareti yapp yolunu srdrd. Zaten pek honut bir hali vard. e berbat bir Franszca konuuyoruz.DRDNC BLMO gn pek gln, rezil ve samayd. Akamn saat on biri. Kk odamda oturmu, anlarm der ey bu sabah balad: Pauline Alexandrovna adna oynamak zere rulete gitmem gerekti. Onun yz altm frederikini aldm ama, iki koulla: Birincisi, yar yarya, ortaklaa oynamayl etmiyordum, bylece de eer kazanrsam kendim iin hibir ey almayacaktm; ikincisi de, aa,42KUMARBAZKUMARBAZ43Pauline neden kazanmaya bu kadar ihtiyac olduunu ve tam ne kadar para gerektiini bana anlatacakt. Bunun sadece para iin olduunu dnemezdim. vedi bir ihtiyac olduu akama, hangi amala olduunu bilmiyordum. Aklama yapacana sz verdi, ben de gittim.Kumar salonlarnda herkes birbirini iniyordu. Hepsi de ne kadar kstah ve agzl! Kalabal ve krupiyenin yanma yerletim. Sonra da, her seferinde sadece iki altn srerek, ekine kine baladm. Bu srada inceliyordum ve gzlemlerde bulunuyordum. Bana yle geliyor ki, bt bu hesaplarn pek bir anlam yok, pek ok kumarbazn onlara verdii nemden de yoksundurlar. Orada oturmular, ellerinde saylarla kapl ktlar, notlar alyorlar, hesaplyorlar, anstirmeye alyorlar, son bir ilem daha yapp en sonunda paralarn sryorlar... ve yitirtpk hibir hesap yapmadan oynayan fani kullar gibi. Buna karlk, doruya benzeyen bir soelde ettim: Gerekten de, beklenmedik anslarn ard arda geliinde bir sistem deilse de bir eit dzen var; bu elbette ki'ok garip. Szgelimi, ortadaki on iki saydan sonra son on iki saynn kt oluyordu; diyelim ki, iki kez bu son on iki say kyor ve ilk on ikiy on ikinin zerine dtkten sonra, yeniden ortadaki on ikiye dnyor; , drt kez st stesaylar kyor, sonra yeniden son on iki kyor; iki turdan sonra, yeniden ilk saylara dunlar sadece bir kez kyorlar, ortadakiler ise kez st ste kyor. Bu bylece bir bu kadar sryor. Bir, ve iki; bir, ve iki. ok garip bir ey. Falan le sonrasnda, yasabah, siyah hemen hemen dzensiz bir biimde ve her an krmzyla nbetlee geliyor; her re st ste sadece iki, ya da kez kar. Ertesi gn, ya da akam, szgelimi, st ste yirmiadece krmz kar ve bu bylece bir sre, kimi zaman btn gn boyu srer gider. Bu gzlemirblmn, leye kadar btn zamann hi para srmeden kumar masalarnn yannda geiren B.Bana gelince, hepsini son metelie kadar ve pek ksa bir zamanda yitirdim. nce ift sayya yirmi frederik koydum ve kazandm; bunlar yeniden koydum ve gene kazandm, bu bylece iki kez srd. yle sanyorum ki elimdeki paramn miktar bir be dakikann iinde drt ykseldi. te o anda gitmem gerekirdi ama, iimde garip bir duygu uyand: Yazgya meydan okumak, ona bir imdik atmak, dilimi karmak, nanik yapmak istei kabard. zin verilen en yek paray srdm: Drt bin florin ve yitirdim. Sonra da iyice coarak, elimde kalann hepsini kardm, bir nceki gibi yerletirdim ve yeniden yitirdim. Bunun zerine, adeta sersemlemi bir halde masadan ayrldm. Bama geleni anlayamyordum bile, talihsizliimi ancak yemekn nce Pauline Alexandrovna'ya bildirdim. O zamana kadar parkta dolanp durdum.Yemekte, gene gn nceki gibi comutum. Fransz-la Mile Blanche gene bizimle yemek yiyorrd. O sabah Mile Blanche da gazinodayd ve benim gsterilerimi seyretmiti. Bu kez, daha saygl bir biimde konutu benimle. Fransz daha bir kestirmeden giderek yitirdiimin kendi param olup olmadn sordu. Galiba Pauline'den kukulanyor. Ksacas, iin iinde i vair yalan uydurdum ve bunun kendi param olduunu syledim.General son derece armt: Bu kadar paray nereden bulmutum? On frederikle baladm, ste iki katna kararak be, alt bin florine kadar ykseldiimi ve hepsini iki elde yitii anlattm.Elbette ki btn bunlar akla yaknd. Bu aklamay yaparken Pauline'e bakyordum ama, yzn ey oku-yamadm. Bununla birlikte, hi szm kesmedi, ben de konumam srdrdm. Bundan, em ve onun adna44KUMARBAZKUMARBAZ45oynadm gizlemem gerektii sonucunu kardm. Her ne olursa olsun, diyordum iimden, bu s verdii aklamay mutlaka yapmal.yle sanyorum ki, general biraz bana kacakt ama, sesini karmad. Ama, ben gene de yheyecanl ve kaygl olduunu anladm. Belki de u iinde bulunduu skntl durumda oldukltn ynnn, kala gz arasnda, benim gibi bylesine ihtiyatsz bir sersemin elinden akmek onu zyordu.Galiba dn akam Franszla olduka iddetli bir az dala yaptlar. Uzun zaman hararetli h konutular; kapy da kilitlemilerdi. Fransz ktnda pek fkeliydi; bu sabah erkenden rali buldu... hi kukusuz dnk konumay srdrmek iin.Kumarda yitirdiimi renince, Fransz alayc bir sesle, birazck da kt yreklilikle, daha davranmam gerektiini belirtti. Ardndan da bilmem neden, Ruslarn genellikle kumarbaz olmakla birlikte, onun grne gre, kumar oynama yeteneinden bile yoksun, olduklarn ei.Bana kalrsa, rulet zellikle Ruslar iin icat edildi diye karlk verdim. Franszdan horir kahkaha ykselince, gerein muhakkak ki benden yana olduunu belirttim, nk Ruslarn kbaz olduklarn sylerken onlar vmekten daha da ok yeriyordum; demek ki szme inanlabilDncenizi neye dayandryorsunuz? diye sordu Fransz.una dayandryorum ki, tarih boyunca anamal edinme zgrl uygar Batl insann erdem vel kitabna girmitir; hatta belki de bunun en nemli blmn oluturur. Oysa Rus sadece anaedinme yeteneinden yoksun olmakla kalmaz, ayn zamanda da eline geeni dncesizce geliig arur eder. Her ne olursa olsun, biz Rus-larn da paraya ihtiyac vardr diye ekledim. Bylece de, almadan, iki saat iinde ansler kazamla-bilen rulet gibi yntemlere susamzdr. Bu bizi hayran eder, kendimizi zora sokmadan, geliigzel oynadmz iin de, yitiriyoruz!Ksmen doru diye kabul etti Fransz kendini beenmi bir tavrla.Hayr, yanl, lkeniz hakknda byle konutuunuz iin utanmalsnz diye kt generale.Ben de ona: zin verirseniz diye karlk verdim, kularn yakksz davranlar m, yopara biriktirmekten ibaret olan Alman sisteminin mi daha iren olduu henz sylenemez.Ne yakksz bir dnce! diye haykrd general.Ne kadar da tam Ruslara yarar dnce! diye haykrd Fransz da.Glyordum; onlar inelemek iin yanp tutuuyordum.Alman tanrsna tapmaktansa, btn mrmce bir Krgz adrnda gebe yaam srmeyi yeleNe tanrsym o? diye baran general bu kez ciddi alarak fkelenmeye balyordu.Almanlarn servet biriktirme biimi. Buraya geleli pek oldu ama, yapmak ve dorulamak zamann bulduum gzlemler benim Tatar kanm isyan ettiriyor. Vallahi, byle er-iemleri istem ben! Dn, evrede on verst kadar dolatm. Tpk o resimli kk Alman ahlak kitaplar gida, her evin korkun derecede erdemli ve olaanst biimde namuslu Vater' var. O kadar namuslu ki, insan yaklamaya korkuyor. nsann yaklamaya korktuu namuslu kiilere dayanamam ben. Her Vater'm bir ailesi var, akam olunca da hepsi yksek sesle eitici kitaplar okuyorlar. Minik evin ze-46KUMARBAZKUMARBAZ47rinde karaaalar ve kestane aalan hrdyor. Gnein ba* ts, damn stnde bir lar son derece iirsel ve dokunakl... fkelenmeyin general, izin verin de ackl biimde konuaym. lm babamn, akamlar kk bahemizin hlamur aalar altnda annemle bana okuduunu anmsyorum. Demek ki bu konuda ne dediimi bilecek durumdaym. Burada, her aile tamamiyle Va-ier'in kulu klesi. Hepsi kzler gibi alyorlar, Yahudiler gibi deara biriktiriyorlar. Diyelim ki baba bir miktar para biriktirdi de, mesleini, ya da topram byk oluna devretmek istiyor: eyiz paras vermeyecei iin kz evlenemez. ya da asker olarak satarlar, paray da baba malna katarlar. Bu gerek, burada yaplageliyor; sorup rendim. Btn bunlarn bir tek kayna var: Drstlk, arn bir drstlk, yle ki, satlan kk olan, kendisini drstlk uruna sattklarna k. te ideal bu, kurban bile kendisini sunaa gtrdkleri iin seviniyor! Peki, sonra? Eh,e olsun, byk olann da yaam pek yle gllk glistanlk deil: Orada bi, gnlnn bir arkada var ama, onunla evlenemez ki, nk henz yeteri kadar florin biemediler. Onlar da, erdemle, itenlikle beklerler ve glmseyerek sunaa giderler. Amalchen'in yanaklar ukurlar, kz kurur kalr. En sonunda, yirmi yldan sonra, varlr artar, florinler namuslu ve erdemli biimde birikmitir... Vater krkna merdiven dayam byk olunu kutsar, otuz be yan sren Amalchen'in de gs prsm bu frsatla alar, ahlak dersi verir ve lr. Bu kez de byk olan erdemli Vater'o, d yk yeniden balar. Elli ya da yetmi yl sonra, ilk Vater'm torunu gerekten de nemlbir anamal gerekletirir, onu oluna, o da kendi oluna brakr, be alt kuak sonra da Rold baronu, ya da Hoppe ve rt., ya da eytan bilir kim ortaya -kar. Bu gerekten de grkemli bir gsteri deil mi? ki, yzyllk aba,' sabr, emek, zei, metanet, ileri grlk, damn stnde leylek! Daha fazla ne istersiniz? Bundan daha yce ey olamaz: Bu bak asndan, btn dnyay yarglamaya ve sulular, yani az buuk onlarcezalandrmaya balarlar. te byle: Ben Rus yntemince sefahata dalmay, ya da rulette sert kazanmay yelerim! Be kuak sonra Hoppe ve rt. olmaya hi de niyetim yok! Kendim iin paya ihtiyacm var, kendimi hibir anamala bal hissetmiyorum. Bir sr samalklar sylediyorum ama, bana ne. Benim inanlarm bu.Sylediklerinizde byk bir gerek pay var m bilmem ama dedi general dnceli bir hallee1 bildiim bir ey var, o da banz biraz bo braktlar myd, dayanlmaz derecede kurum.Her zamanki alkanlyla, gene tmcesini tamamlamad. Bizim general alelade konumann snck aan bir konuya yaklat zaman tmcelerini hi tamamlamaz. Fransz gzlerini faita gvek bir durula dinliyordu. Pauline azametli bir ilgisizlik havas taknmt. Bu kez sofra konuulanlardan hibir ey iitmemi gibi grnyordu.BENC BLMPauline her zamankinden daha dalgnd ama, sofradan kalkar kalkmaz, gezintiye kendisiyle birlikte gelmemi syledi. ocuklar aldk, parkta fskiye ynne gittik.Ben zellikle pek heyecanl olduumdan, damdan der-48KUMARBAZKUMARBAZ49cesine, aptalca ve pek kaba bir biimde neden bizim De Grieux Markisi kk Franszn artk onunla dar kmadn ve gnler boyunca bir tek sz sylemediini sordum. P bir sesle: Kaba adamn biri de ondan! diye karlk verdi. Onun De Grieux'den bu bi sz ettiini imdiye kadar hi iitmemitim, bu fkeyi anlama korkusuyla, sustumBugn generalle hi anlaamyor, fark ettiniz mi? Pauline kuru bir sesle, fkeyle:Neyin sz konusu olduunu renmek istiyorsunuz? diye karlk verdi. Biliyorsunuz ki, bne karlk generale bor para verdi; eer bykanne lmezse, Fransz hemen btn rehinlerinacak.Her eyin ipotek edildii doru mu, kuzum? Sylemilerdi ama, bu kadar kesin olduunu bilmirdum. Elbette ya!yleyse, elveda Mile Blanche! dedim. General ei olamayacak! Biliyor musunuz, general o kadar k ki, eer Mile Blanche onu brakrsa canna kyar gibi geliyor . Onun yanda bylesine lgnca tutulmak tehlikelidir. Pauline Alexandrovna da dalgn birle: Ben de bana bir eyler geleceini sanyorum dedi. Ne harikulade, deil mi? haykrdm. Onunla para iin evlenmeye raz olduu bundan daha arpc bir biimde gsterKurallara bile uyulmad, trenlerden bsbtn vazgeildi. Harikulade! Bykanne konu gelince, ld m? Gerekten ld m? diye sormak iin telgraf stne telgraf ekilmesibir ey olabilir mi? Evet, bu konuda siz ne dnyorsunuz, Pauline Alexandrovna?Btn bunlar sama eyler dedi szm keserek nefretle. Ben asl sizin pek ne ayorum. Sizibu kadar sevindiren nedir kuzum? Belki de benim param yitirmi olmanz?Yitirmem iin neden paranz bana verdiniz? Bakalarnn adna kumar oynamayacam syledikle de sizin adnza. Her ne olursa olsun btn buyruklarnza uyuyorum; ama, sonu benim elde deil. Yararl hibir ey olamayacan ben size haber vermitim. Buraya bakn, bu kadar itirmek sizi sarst m? Kazanm olsaydm, ne iinize yarayacakt bu?Neden btn bu sorular? -yi ama, bana anlatacanz sz vermitiniz ya... Bakn dinleyin: Kendi adma oynamaya ban iki frederikim var) kazanacama kesinlikle inanyorum. Bylece, size istediiniz kadar para veririm.Kmseyerek dudak bkt.Canm, diye srdrdm, size byle bir neride bulunduum iin bana hemen kzmayn. Sizin m bilinci iime ylesine kk salmtr ki, benden para bile kabul edebilirsiniz. Size bir armaan versem gceemez-siniz. stelik de sizin paranz yitirdim.abucak bana bir gz att, alayc bir sesle ve fkeyle konutuumu fark edince, konumann ku bir kez daha deitirdi.Benim ilerimde sizi ilgilendirecek hibir ey yok. Eer renmek istiyorsanz, syleyeyim:m var. Bor para aldm, bunu demek istiyordum. Burada kumarda kazanacan fikrine kapldm ve pek garip bir dnceydi bu. Neden byle dndm? Hi bilmiyorum ama, buna inanyordum.r, belki de hibir seeneim bulunmadndan ve bunun son ansm olduundan bu umuda yaptYa da her ne pahasna olursa olsun, mutlaka kazanmanz GEREKYORDU. Tpk denize denin yarldF. 450KUMARBAZKUMARBAZ51gibi. Kabul edin ki, eer boulmak zere bulunmasayd, aa kk diye ylana sarlmazd.Pauline ard:Nasl? diye sordu. Siz de ayn umudu beslemiyor musunuz? On be gn nce bana burada rulekazanacanza kesinlikle inandnz uzun uzun anlattnz ve size deli gzyle bakmamam rnden. O zaman aka m yapyordunuz yani? Oysa, ok iyi anmsyorum, o kadar ciddi konuuyorduz ki, bunun aka olduuna dnyada kimse inanmazd.Doru diye karlk verdim dalgn dalgn. Gene bugn de kazanacama kesinlikle inanyorunu itiraf edeyim ki, imdi kendi kendime u soruyu yneltme zorunda braktnz beni: Neden bugnk o aptalca, rezil yitiim, ruhuma kuku drmedi? Kendi hesabma oynarsam mutlaka kazama kesinlikle inanyorum.Neden bundan o kadar eminsiniz?renmek istiyorsanz syleyeyim: Ben de bilmiyorum. Sadece kesinlikle kazanman GEREKTN iin de tek kurtulu yolunun bu olduunu biliyorum. Belki de bunun iin kesin olarak kazanmam gerektii duygusuna kaplyorum.u halde siz de her ne pahasna olursa olsun kazanmalsnz, bu kadar kr krne bir inancgre!Bahse girerim ki benim bylesine ciddi bir zorunluluk duyabileceimden phe ediyorsunuz.Pauline sakin ve ilgisiz bir sesle:Btn bunlar umurumda bile deil yantn verdi. Mademki sordunuz, evet, herhangi bir eyar derecede kayglandrabileceinden kuku duyuyorum. zlebilirsiniz ama, pek yle ciddieil. Siz dzensiz ve kararsz bir adamsnz. Paraya neden ihtiyacnz var? Geen gn bana giz btn nedenlerde ben nemli hibir ey gremedim.Durun bakaym diye szn kestim, sylediniz de aklma geldi, bir borcu demek zorunda ollemitiniz bana. ok nemli bir bor olmal bu, bana yle geliyor! Fransza, deil mi?Ne demek oluyor bu? Bakyorum da bugn pek kstahsnz! tiniz mi yoksa?Bilirsiniz ki ben her eyi sylerim, hatta kimi zaman da dolambasz, pat diye sorular sorarm. Bir kez daha yineliyorum, sizin tutsanzn! ben; bir tutsak sizi artamaz, bir tu incitemez, onurunuzu kramaz.Nedir btn bu samalklar, kuzum! Sizin u "tutsaklk" kuramnza dayanamyorum ben.Dikkat ederseniz, sizin tutsanz olmay istediim iin tutsaklmdan sz ediyor deilim,ncimin tama-miyle dnda bir olgu olarak sz ediyorum ondan.imdi bana aka syleyin: Neden paraya ihtiyacnz var?Peki, ya siz, neden bunu renmek istiyorsunuz?Cannz isterse diye karlk verdi azamet dolu bir ba hareketiyle.Tutsaklk kuramna dayanamyorsunuz ama, insan tutsanz olmaya zorluyorsunuz: "Tartmaderin!" Pekl, yle olsun. Neden paraya ihtiyacm olduunu soruyorsunuz bana. Ne soru! Para... Her ey demektir!Anlyorum ama, bunu isterken insan byle bir lgnla dmemeli! nk siz ii kendinden gcla kadar vardryorsunuz. Burada bir i var, kesin bir ama var. Kem km etmeden, ake istiyorum.Sanrsnz ki fkelenmeye balyordu. Hiddetli bir sesle bana sorular sormay srdrmesi bensevindiriyordu.Elbette ki bir amacm var, dedim, ama, bunun ne olduunu size anlatamam. Sadece u var ki, parayla ben bs-52KUMARBAZbtn baka bir adam olacam, hatta sizin gznzde bile, bylece de tutsak olmaktan kurtPeki, nasl? Bunu nasl baaracaksnz?Nasl m baaracam? Beni bir tutsaktan baka trl grebileceiniz bir duruma ulaabileceyamyorsunuz! te benim asl hi istemediim de bu, bu aknlklar ve bu anlayszlar iBu tutsakln size byk zevk verdiini sylyordunuz. Ben de bunun byle olduunu sanyorGarip bir zevkle:Sanyordunuz diye haykrdm. Ne saflk bu byle!, Pekl, evet, sizin urunuza katlandiin bir zevktir. Alalmann ve kk dmenin en son derecesinde insan byk bir tat bulur!lamay srdrdm. Kimbilir, topuz ulu krba da srtnza inip etinizi paralad zaman duyuyordur insan... Ama, ben belki de baka zevkler duymak istiyorum. Demin, sofrada, general sizin nnzde belki de hibir zaman alamayacam yllk yedi yz ruble iin beni De Grieux Markisini sizin nnzde burnundan yakalamak iin iddetli bir istek duyuyorum, kim bilir?Toy delikanl zrvalar! Bizim durumumuzda insan onurlu davranabilir. Savam yceltir, alaz.z deyilerle konuuyorsunuz! Siz sadece benim saygnlk gstermesini bilmediimi sanyorsuaygn bir kii olmakla birlikte saygnlkla davranmasn bilmediimi sanyorsunuz. Byle olani anlyor musunuz? Ama, btn Ruslar byledir, nedenini biliyor musunuz? nk Ruslar, kenderine uyan bir biimi abucak bulabilmek iin pek bol ve pek deiik yeteneklere sahiptirler. Burada, nemli olan biimdir. Biz Ruslar ounlukla yle bol yeteneklere sahibiz ki, kendimize uygun bir biim bulabilmemiz iin deha gerektir. ou zaman da dehadan yoksunuzdur, nk bu genellikle pekKUMARBAZ53ender rastlanan bir eydir. Franszlarda, belki de daha baka kimi Avrupallarda biim o kadar iyi belirlenmitir ki, insan dnyann en alak adam olduu halde son derece saygn halri olabilir. te bu nedenle biim onlar iin son derece nemlidir. Bir Fransz bir hakarete, derin ve gerek bir hakarete katlanr da, kabul edilen grg ve terbiye kurallarna ve geleneksel biime uymad iin burnunun zerine kk bir fiskeye katlanamaz. Fransz erkekllarmzn yannda o kadar baar salamalarnn nedeni, gzel bir biimleri olmasdr. Bana aten bunda hibir biim grmyorum, sadece bir horoz, galya horozu gryorum. Aslnda ben bu anlayamam, kadn deilim ki. Kim bilir, belki horozlarn da iyi yan vardr. Aman canm, ben de tutmu bir yn samalar sylyorum, beni durdurmuyorsunuz. Beni daha sk durdurun, sie konuurken, iimde ukde olan ne varsa hepsini, hepsini sylemek istiyorum. Biimi filan yitiriyorum. Sadece biimin olmadn deil, her trl deerden de yoksun okluumu kabul . Bunu size aka bildiriyorum. Hatta hibir deer umurumda bile deil. imdi, bende her ekald, kmldamaz halde. Bunun nedenini biliyorsunuz. Kafamda artk bir tek dnce var. Uzuzamandan beri dnyada, Rusya'da da, burada da, neler olup bittiinden haberim yok. Szgelimi, bakn, Dresden'den getim ama, bu kentin neye benzediini unuttum gitti bile. Kafam neyin kurcaladn biliyorsunuz. Sizin gznzde bir hi olduumdan ve hibir umudum, ak ak konuuyorum: Her yanda sizi gryorum, geri kalan umurumda bile deil. Sizi nednasl sevdiimi bilmiyorum. Biliyor musunuz, belki de hi gzel deilsiniz? Dnn bir kerece yznzn bile gzel olup olmadn bilmiyorum. Yreiniz kukusuz ktdr, ruhunuz byan yoksundur.Belki de benim soyluluuma inanmadnz iin beni parayla satn almay tasarl?54KUMARBAZKUMARBAZ55Sizi satn almay ne zaman tasarladm ki? diye haykrdm.ardnz ve ipin ucunu kardnz. Beni deilse bile sevgimi, saygm satn almay umuyorHayr, tam olarak bu deil. Ne demek istediimi anlatmann ok zor olduunu sylemitim sizi eziyorsunuz. Gevezeliime kzmayn. Bana neden kzmamak gerektiini anlyorsunuz: Deliyim ben, sadece. Aslna bakarsanz umurumda bile deil ya, cannz istiyorsa kzn. Yukarda, o kmda parmaklarm srmaya hazr olmam iin elbisenizin fsrtsn anmsamam, ya da dnmema neden kzyorsunuz? Tutsanz olduumu sylediim iin mi? Yararlann, tutsaklmdan yarizi ldreceimi biliyor musunuz? Kskanlktan deil, artk sizi sevmeyeceim iin de deilece sizi tr tr yemek istediim gnler var da onun iin sizi ldreceim. Glyorsunuz.Hayr, hi de glmyorum dedi fkeli bir sesle. Size susmanz emrediyorum.fkeden boularak sustu. Tanr tanmdr ki gzel mi deil mi, bilmem ama, karmda byle dna bakmaktan ok holanyorum, ite bu yzden de onun fkesini kkrtmaktan zevk alyorum. , belki o da bunun farkna varmt da bile bile kzmt. Bunu ona syledim.Ne alaklk bu byle! diye haykrd nefretle.Hi nemi yok, diye srdrdm. Bir de unu bilin ki, birlikte gezinmemiz tehlikeli: Sk sek, yznz gznz paralamak, grtlanz skmak iin kar konulmaz bir istek duyuyorumayacan sanyorsunuz, deil mi? Beni kudurtuyorsunuz. Kukusuz bir rezalet karmaktan em, deil mi? Sizin hiddetiniz mi? Ama, sizin fkeniz zerre kadar umurumda deil!Sizi umutsuz bir akla seviyorum, bundan sonra da sizi bin kez daha fazla seveceimi biliyorum. Eer bir gn sizi ldrrsem kendimi de ldrmem gerekir; pekl ama, bu dayanlz olmadan hissetmek amacyla kendimi olabildiince ge ldrrm! Size inanlmaz bir ey symi? Sizi her gn daha fazla seviyorum, oysa bu hemen hemen olanaksz bir ey. Bundan sonra da yazgc olmaz mym ben! Anmsyor musunuz: nceki gn, Schlangenberg'in zerinde, baman size alak sesle: "Bana bir tek szck syleyin, kendimi uuruma ataym" dedim. O sz-j c syleseydiniz, atlardm. Buna inanyorsunuz, deil mi? Ne sama sapan gevezelik! Sama olup olmamas umurumda bile deil! diye haykrdm ben de. Bildiim bir tek ey vburada olduunuz zaman konumak, konumak, konumak ihtiyacn duyuyorum... ve konuuyom. Karnzda btn zsaygm yi-tiriyorum, butta da metelik bile vermiyorum!Pauline souk ve zellikle krc bir sesle: Neden sizi Schlangenberg'in tepesinden atlamaya zor-layacakmm? dedi. Tamaniyle yararsz bu.Mkemmel! diye haykrdm. u harikulade "yararsz" szcn srf beni mahvetmek iin kulrarsz dediniz, deil mi? Ama, zevk her zaman yararldr ve snrsz, mutlak bir etki, bir sek ze-rinde bile olsa, bir eit zevktir. nsan, yaradltan zorbadr: Ac ektirmeyi sevesiz her eyden fazla seviyorsunuz. Beni zel bir dikkatle incelediini ok iyi anmsyorum. o anda hi kukusuz duyduum btn o akl almaz, ipe sapa gelmez hisleri yanstyordu. imdi anmsyo-irum, konumamz hemen hemen u anlattm szcklerle ge-ti. Gzlerim kan anarmdan kpkler salglyordu. Schlangenberg konusuna gelince, u anda bile na-56KUMARBAZKUMARBAZ57muum zerine yemin ederim ki, eer o anda kendimi aa atmam emretseydi, hemen atardm! H hakaretle, suratma tkrerek, aka olsun diye de syleseydi, gene atlardm!Yo, neden, kuzum? Size inanyorum dedi. Ama, bunu ancak onun yapabilecei yle bir tonla, yle bir hor grme ve ktlkle, yle bir kstahlkla syledi ki, Tanr bilir onu o anda m. Byle bir tehlikeyle burun burunayd. Ve bunu ona sylerken hi de yalan sylememitim.Anszn bana:Korkak deil misiniz siz? diye sordu.Bilmem, belki de yleyimdir, bilmiyorum... Uzun zaman var ki bu soruyu kendime yneltmedim.Size: "u adam ldrn!" desem... ldrr mydnz onu?Kimi?Kimi istersem.Fransz m?Bana soru sormayn da yant verin. Kimi gsterirsem. Demin sylediklerinizin ciddi olup olmadn renmek istiyorum.Yantm yle bir ciddiyet ve sabrszlkla bekliyordu ki bana garip grnd bu.Sonunda burada neler olup bittiini syleyecek misiniz bana, kuzum! diye haykrdm. Yoksaenden korkuyor musunuz? inde rpndnz btn skntlar gryorum. flas etmi, lgyla mahvolmu bir adamn vey kzsnz; sonra sizin zerinizdeki o gizemli etkisiyle Fransar; en sonunda da, u anda bana bu soruyu soruyorsunuz. Hi deilse bileyim, yoksa imdi he- ' men ldracam ve beklenmedik herhangi bir davranta bulunacam. Belki de akszandrmak-tan utanyorsunuzdur? Aman canm, benim karmda utana-fmazsnz.Ben hi de size bundan sz etmiyorum. Size bir soru sordun ve yantn bekliyorum.Elbette diye haykrdm, bana gstereceiniz kimse-lyi ldrrm ama, acaba siz bunu yapabiz... byle bir eyi bana emredebilir misiniz?Sizi byle bir eyden saknacam sanmazsnz, inal-Slah? Size bir emir vereceim ve ben a kalacam. Buna katlanabilir misiniz? Yok canm, ama, sonra da sizi bir cinayet ilemeye gnderme cretinde bulunduum iin gelip beni ldrrdnz.Bu szler zerine beynime bir balyoz yemi gibi oldum. Elbette ki o zaman bile sorusunu yar aka, yar kkrtma Solarak kabul etmitim, oysa Pauline ok ciddi konumutu. Bu eu olmasna, zerimde byle bir hak id-idiasnda bulunmu olmasna, byle bir gce sahip oldnp bana aka: Git kendini mahvet, ben kenarda kala-Icam demi olmasna ayordum. Bur hayaszlk, yle akszllk vard ki, benim grme gre, Pauline ly ayordu. Pekvranacakt acaba? Tutsakln ve alalmann btn s-Inrlarn ayordu bu. Bu gr tarz seltiyordu. Konumamzn btn samalna ve ina-Inlmazlna karn, yreim eziliyordu.Pauline anszn bir kahkaha kopard. Oynayan ocuklarn karssnda, arabalarn yolcularn ggiden yolun azna brakmak iin durduklar yerin tam karsnda, bir spada oturuyorduk. Pau iman baronesi gryor musunuz? diye haykrd. Wurmerhelm Baronesi. Buraya geleli henocasna bakn: Bastonunu elinde tutan u sska, sarsak y-58KUMARBAZryl Prusyal. nceki gn bize nasl bakmt, anmsyor musunuz? Hemen baronese yetiin,szca bir eyler syleyin.Neden?Schlangenberg'in tepesinden kendinizi aa atacanza yemin ettiniz bana; size emredecek sam, adam ldrmeye hazr okluunuza da yemin ediyorsunuz. Btn bu cinayetler ve trajediler yerine, canm sadece bir para elenmek istiyor. Karlk vermeden sz dinleyin. Baronun si bastonla dvdn grmek istiyorum.Beni kkrtyorsunuz; yapmayacam m sanyorsunuz?Evet, sizi kkrtyorum. Hadi, gidin, istiyorum.Pekl, ite gidiyorum ama, pek garip bir heves bu, dorusu ya. nallah bu olay generalin dolaysyla da sizin banza dert amaz. Tanr adna, ben kendim iin kayglanmyorum, siznerali dnyorum. Ne garip bir fikir gidip de bir kadna hakaret etmek!Pauline kmseyerek bana:Pekl, grdme gre, sadece gevezenin birisiniz siz dedi. Demin gzleriniz kan ana , kimbilir, bu belki de yemekte ok imi olmanzdan geliyordu. Bunun sama ve adi bir ey olduunu, generalin de pek kzacan biliyorum. Ben sadece elenmek istiyorum. Hepsi bu. Bir kadna hakaret etmenize gerek kalmaz. Daha nce size bir temiz sopa ekerler.Ayaa kalktm ve tek sz sylemeden grevimi yapmaya gittim. Kukusuz sama bir eydi bu, kacere-memitim ama, baronese yaklatm srada, bir haarlk yapma isteiyle srklendiimiten, sarho olduum kadar da comutum.KUMARBAZ ALTINCI BLM59Aradan iki gn geti bile. u aptalca gn yok mu! Ne lk, ne grlt, ne amata, ne uluor Ve btn bu hayhuyun, btn bu karkln, btn bu aptalln ve adiliin nedeni benim! m grme gre, zaman zaman gln geliyor. Neyin olup bittiini kavrayamyorum: Acaba ardneminde miyim, yoksa sadece aklm m kardm da beni kapatacaklar ana kadar densizlikle yapyorum? Kimi zaman gerekten aklm karr gibi oluyorum. Kimi zaman da, ocukluktan, oan henz kmm da, kabaca okul yaramazlklar yap-yormuum gibi geliyor bana.Btn su Pauline'de, hep onun suu. Belki de o orada olmasa ocuka haarlklar yapmay akgetirmezdim. Kimbilir, belki de btn bunlar umutsuzluktan yaptm (byle dnmenin aptalca ey olduunu biliyorum y) ve anlyorum, hayr, gerekten de Pauline'in ne gibi iyi bir yanolduunu anlamyorum. Gzel, daha dorusu, ben yle sanyorum. lgna dndrd de yalnz ylu, gzel endaml. Ama, ok zayf. Bana yle geliyor ki insan onu dmleyebilir, ya da ikiatlayabilir. Ayann izi dar ve uzun... kvrandrc. Kvrandrc, bu tam deyimi. Salarnerine gelince, gerek kedi gzleri bunlar, onlara yle bir azamet ve kstahlk katmasn bilor ki! Aa yukar drt ay nce, bunlarn hizmetine yeni girdiim sralarda, salonda De Gr uzun bir konuma yapmt; her ikisi de iyice heyecanlydlar. Ve Pauline adama yle bir bakyordu ki... daha sonra yatmaya yukar ktmda, adama bir tokat attn, -az nce onu tdikilip suratna baktm dndm... Ve ite o akam ona k oldum.60KUMARBAZBiz gene de konumuza dnelim.Byk yola ulaan patikaya saptm, byk yolun ortasnda durup baronla baronesi bekledim. Arda be admlk bir mesafe kalnca, apkam karp onlar selamladm.ok iyi anmsyorum, baronesin srtnda ak kuruni ipekliden, alacak kadar bol, krmalaet-eteklikle ve bir de kuyrukla sslenmi, elbise vard. Ksa boylu, ok imand, dolgun ve ekik, hemen hemen yanaklaryla birlemi bir enesi vard. Kpkrmz bir yz, kt bak vard. Yry alakgnlllk doluydu. Barona gelince, kupkuru, upuzun boyluydu. Yampiri inicik krklarla oyulmutt: Almanya'daki alkanla uyarak, gzlk de takyordu; krk bneredeyse gsnden balyordu. Soyluluk simgesi. Bir tavus kuu kadar kendini beenmitir. z da ardr. fadesinde koyunsu bir ey ona gre derinlik yerine geerdi.Btn bunlar kala gz arasnda, birka saniye iinde fark ettim.Selamn ve elimdeki apkam nce dikkatleri pek ekmedi bile. Baron hafife kalarm atmaklndi. Barones, azametli bir yryle zerime doru geldi.Ben, her hecenin zerine basarak, tane tane, yksek ve iyice anlalr bir sesle.Sayn Barones, kulunuz olmak onuruna eritim dedim.Sonra, apkam bama geirdim, sevimli bir glmsemeyle yzne bakarak, yanndan getim.Pauline apkam karmam buyurmutu ama, bel krarak temennalarla marklklar benim buluten neydi, Tanr bilir. Yce bir dan tepesinden dermiim gibi geliyordu bana.Baron fkeli bir aknlkla bana doru dnerek:Haaa! diye bard, daha dorusu ciyaklad.KUMARBAZ61Ben dndm, hep glmsemeyle ona bakarak, saygl bir bekleyile durdum. Ne yapacan arplus ultra (1) kalarn atmt. Yz gitgide kararyordu. Barones de fena halde fkeli biyla benden yana dnd. Gelip geenler bizi incelemeye balamlard. Hatta kimisi durdu bileBaron bu kez .iki kat daha crlak, iki kat daha fkeli bir sesle:Haaa? diye yeniden ciyaklad.Ben de szcklerimi srkleyerek ve hep doruca onun gzlerinin iine bakarak:Ja woll (2) dedim.Sind Sie rasend? (3), diye bard bastonunu sallayarak. Galiba tir tir titremeye balyor. Belki de onu heyecanlandran benim giysilerimdi. Pek uygun bir biimde, hatta yksek sosyeteden birisi gibi, pek zarif giyinmitim.Anszn btn gcmle:Ja wo-o-ohl! diye bardm, Berlinlilerin yapt gibi oyu uzatarak. Berlinliler konuma an bu ja wohl!u kullanrlar, hem de u veya bu dnceyi, ya da duygu ayrmn belirtmek eri zaman o harfini az-ok uzatrla.Baronla barones birdenbire arkalarn dndler ve hemen hemen koarak uzaklatlar. Pek korkard. Orada biriken halk arasnda kimileri konumaya baladlar, daha bakalar akn ak. Zaten aslna bakarsanz, pek iyi anmsamyorum.(1) Latince: Daha tesi olamaz, yani, son derece. (eviren)(2) Vurgulannca, evet canm, elbette anlamna gelen evet. (3)' Deli misiniz, siz?64KUMARBAZKUMARBAZ65olamyorum. Gerekten de, defalarca De Grieux Markisine sert bir sz sylemek iin iddetliir istek kaplad iimi ve... Aman canm, srdrmek yararsz: Belki de bundan alnr. Ksacaslar bir hastalk belirtileri. Kendisinden zr dilediim zaman Wurmerhelm Baronesi bunlar dikkate alr m bilmem ama, byle bir niyetim var. Bu durumu gz nn-de bulundurmayacak bi geliyor bana, nk bildiim kadaryla u son gnlerde adliye evresinde bu durumu smrmkullanmaya baladlar bile: Avukatlar, ar ceza davalarnda, mvekkillerinin cinayeti iledleri anda bilinlerini yitirdiklerini ve bunun bir hastalk okluunu ileri srerek onlar aklamaya alyorlar. "Vurdu ama, artk hibir ey anmsamyor" diyorlar. Ve dnn generaa az birlii ediyor... ve byle bir hastaln bal gibi bulunduunu, adna geici cinnet dni ve buna yakalanan kimsenin o anda hibir eyi anmsamadn, ya da yarm yamalak anmsadyorlar. Ne var ki, baronla barones eski kuaktan insanlar; stelik bunlar Prusyal toprak aalan ve kk kasaba soylulardr. Adli tptaki bu gelimeden kukusuz ki haberleri yobu yzden benim aklamalarm kabul etmeyeceklerdir. Siz ne dersiniz, general? General ans, zor zaptettii bir fkeyle: Yeter, efendi, yeter! dedi. Sizin yaramaz ocuk haylazlklaan kesin olarak kendimi korumaya alacam. Baronla baronesten zr dilemenize gerek yok. zinle her trl iliki, sadece zr dilemenizle snrlansa bile, onlara pek yz kzartc geBenim maiyetimde olduunuzu rendii zaman baron gazinoda benimle konutu ve size itiraf ederim ki, beni delloya armasna neredeyse ramak kald. Beni ne zor bir duruma soktuunu, nelere zorladnz anlyor musunuz, efendi? Barondan zr dilemek ve hemen bugn maiyetiyrlacanza sz vermek zorunda kaldm...zr dilerim, zr dilerim, general ama, sizin devimlinizle maiyetinizden ayrlmam o mustedi?Hayr ama, ben bu onarm ona sunmak zorunda his-Isettim kendimi ve elbette ki baron buna pek sevindi. Artk ayrlyoruz, aziz Baym. Drt frederik ve florin alacanz [paranz, ve ile hesabnz: Doru olup olmadna [bakabilirsiniz. Elveda; bundan byle artabancyz. Ba-ia hep sknt ve dert getirdiniz. imdi garsonu arp yarndan itiin otel harcamalarnzdan sorumlu olmadm syleyeceim. Gle gle, Baym.Paray, kurunkalemle hesabmn yazld kd aldm, generali selamladm ve ok ciddGeneral, bu byle sonulanlmaz dedim. Baronun k-rc eletirileriyle karlam olman bu sizin suunuz. Neden benim yerime barona yant vermeyi stlendiniz? Sizin maiyetinizde olmam deyimi ne anlama geliyor? Ben ocuklarnzn retmeniyim, hepsi bu kadar. Ne siz olunuzum, ne siz benim vasimsiniz, benim davranlarmdan da siz sorumlu deilsiniz. Tzel bir kiiliim var benim. Yirmi be yandaym, niversite rencisiyim, soylu bir kiiyim, mamiyle yabancnzn Sadece size olan sonsuz saygm benim yerime. karlk verme hakkn ken mal ettiiniz iin sizi delloya zorlamaktan beni alkoyuyor.General yle ard ki, kollar iki yanna dt; sonra birdenbire Fransza doru dnd ve ni hemen hemen delloya davet ettiini anlatt. Fransz grltl bir kahkaha kopard.Ama, baron bu kadarla kurtulduunu sanmasn diye konumam byk bir soukkanllkla srd kahkahalar beni hi de heyecanlandrp artmamt. Mademki bugn baronun yaknmalarn, onun tarafn tutarak bir bakma bu ie burnunuzuF. 566KUMARBAZKUMARBAZ67soktunuz, size unu bildirmekle onur duyarm, general: Yarndan tezi yok, benimle ii olduu halde, sanki davranlarmn hesabn veremezmiim, ya da buna layk deilmiim gibi, blikten gelip de onu bir nc kiiye bavurmaya iten nedenlerin kesin bir aklamasn kendarondan isteyeceim.Dndm gibi oldu. Bu yeni samalklar iitince general korkuya kapld.Nasl, bu lanet ii srdrmeye niyetli deilsiniz ya, inallah! diye haykrd. Kendinizi a sokuyorsunuz. Ah! Tanrm! Sakn yapmayn, Baym, sakn byle bir ey yapmayn, yoksa, ereine sylyorum ki... Burada da yetkililer var ve ben... ben... ksacas... Benim mev-kmi... baronunkini de elbette... gz nne alarak... Ksacas, sizi tutuklarlar ve bir rezalet karmanza engel olmak iin sizi polis marifetiyle lkeden kovarlar! Bunu iyice aklnzda tun, sakn demediydi, demeyin!fkeden boulur gibi olmasna karn, son derecede korkuyordu.nsan ldrtan bir soukkanllk ve skunetle:General diye karlk verdim, bir insan rezalet meydana gelmeden rezalet yznden tutukllar. Ben henz baronla kozumu paylamadm, bu konuya ne ekilde ve hangi temellere dayanarak yaklamak niyetinde olduumu da henz hi bilmiyorsunuz. Ben sadece, benim iin aalan, czi irademe bask yapacak nitelikte bulunan bir kimsenin vesayeti altnda bulunduum varsaymn ortadan kaldrmak istiyorum. Siz bo yere telalanp kayglanyorsunuz.Tanr adna, Alexis Ivanovitch, Tanr adna, bu sama sapan tasardan vazgein! diye kekelbalayan general, birdenbire o azametli havalarn brakp yalvaran bir tavr taknd, haltaerimi bile tuttu. Canm, bunun ne gibi sonular douracan bir dnsenize, kuzum! Bambir sr dert alacak! Siz de kabul edersiniz ki, ben zellikle imdi, pek bambaka bir bi davranmalym!.. Ya, zellikle imdi! Btn durumu bilmiyorsunuz! Buradan gider gitmez sizi yeniden yanma almaya hazrm. Ama, bugn, sadece det yerini bulsun diye, yani, ksacas..Beni buna srkleyen nedenleri anlyorsunuz, elbette! diye haykrd umutsuz bir zntyle. Ivanovitch, Alexis Ivanovitch! Ltfen!Yanndan ayrlrken, ona bir kez daha kayglanmamasn srarla rica ettim, her eyin yolundaeceine sz verdim ve alelacele odadan ktm.Yabanc lkelerde Ruslar kimi zaman ar derecede korkak olurlar; kendileri hakknda neler syleneceinden, kendilerine ne gzle baklacandan dehetli korkarlar, muaeret kurallarnur etmekten dleri patlar! Ksacas, sanrsnz ki smsk bir korse iindedirler, zelliklelma savnda olanlar. Otellerde, gezintilerde, toplantlarda, yolculukta, nyargya dayal ve kesin olarak yerlemi bir biimi kr krne benimsemeye nemle zen gsterirler... Ama umlarn, kendisini zel bir biimde davranmaya zorladn general azndan karmt. kaplm ve bana olan tavrn deitirmiti. Bunu iyi bir iaret olarak kabul ettim. Yetkilbavuracak kadar aptald, ok saknml davranmam gerekiyordu.Aslna bakarsanz, generali kzdrmaya hi de niyetim yoktu; imdi asl Pauline'i fkelendirhouma gidecekti benim. Bana yle acmaszca davranm, yle sama, iinden klmaz bir yoldurmam iin bana yalvar yakar olmasn, ayaklarma kapanmasn istiyordum. ocuka davranlda onu da lekeleyebilirdi. stelik de, yeni duygular, yeni istekler uyanyordu iimde: Szgelimi, onun nnde seve seve kendimi kltyorsam da, hi de bakalarnn karsnda kmna gelmezdi bu ve el-68KUMARBAZbelle ki beni krbalatmak baronun haddine dmemiti. Btn bu insanlarla alay etmek ve bnden de yzmn akyla kmak istiyordum. Greceklerdi gnlerini onlar. Korkulacak hibir eauline rezaletten korkup beni gc-ri aracaktr. Beni geri armasa bile, hi de korkak olgrecekti..!artc bir haber: Marie Philippovna'nn bugn yalnz bana akam treniyle Carlsbad'a kuza gittiini merdivende rastladm ocuklarn dadsndan rendim. Ne demek oluyor bu byle?amandan beri gitmeye niyetlendiini syledi; peki, nasl oluyordu da hi kimse bunu bilmiyordu? Zaten kimbilir, bunu bilmeyen bir bendim belki de. Daddan st kapal biimde renme gre, Marie Philip-povna nceki gn generalle iddetli bir az dala yapmt. Anladm. Mile Blanche. Evet, kesin bir ey olacaa benziyor, bir eyler hazrlanyor.YEDNC BLMBu sabah garsonu arp, benim hesabm ayr tutmalarn syledim. Odam korkup bsbtn oteektirecek kadar pahal deildi. On alt frederikim vard ve orada da... orada, belki, bir servet! Garip bir ey, henz kazanmadm ama, sanki zengin birisiymiim gibi davranyorum, hissediyorum, dnyorum, kendimi baka trl gremiyorum.Vaktin ok erken olmasna karn, hemen B. Astley'e, bizimkinin pek yaknnda bulunan ngilte Oteli'n gitmeyi tasarlarken odama anszn De Grieux giriverdi. O ana kadarKUMARBAZ69byle bir eyi hi yapmamt, stelik de u son gnlerde bu efendiyle ilikilerim son derecli ve son derece gergindi. Adam sadece beni aktan aa kmseyip hor grmekle kalmyor, ra dobra herkese gstermeye de alyordu; benim de... onu sevmemek iin nedenlerim var-d.acas, ondan lesiye nefret ediyordum. Odama gelii jeni ok artt. Hemen garip bir eylenu tahmin ettim.Pek sevimli davrand, odam iin beni kutlad. apkamn elimde olduunu grnce, bu kadar erkaatte gezintiye git-Imeme at. Baz iler iin B. Astley'i grmeye gideceimi syleyince, dnd, yzn tasal bir ifade brd. De Grieux btn Franszlar gibiydi, yani gerekti yararl olduu zaman nazik, tatl dilli ve neseliydi, sevimli ve neeli olma zorunluluu ortadan kalknca da dayanlmaz derecede can skc. Fransz pek ender olarak ilk bakta sevdir; onun her zaman buyruk zerine, hesaplayarak sevimli olduu sylenebilir. Eer her zamankinin tersine, maymun itahl, acayip grnmek zorunluluunu duyarsa, geici hevesin en akl almaz, en yapmac onda nceden kabul edilmi ve uzun zamandan beri alelade eyler d getirilmi biimlere brnr. Fransz doal halinde, pozitivizmin (olguculuk) eri tutucusun en bayasna, en onursuzuna baldr. Ksacas, dnyann en can skc yaratdr. Bana ky Konya'y bilmeyenler, zellikle de Rus kzlar Franszlarn bysne kaplabilir. Akl baalon nezaketinin, rahat davranlarn ve neenin kesinlikle saptanan biimlerinin bir dizi halindeki yineleniini hemen fark eder ve nefret eder.De Grieux nazik olmakla birlikte rahat bir halle: iin sizi grmeye geldim diye balaci, ya da arabulucu nitel