Kush Ishim Dhe Kush Jemi

8/19/2019 Kush Ishim Dhe Kush Jemi

http://slidepdf.com/reader/full/kush-ishim-dhe-kush-jemi 1/4

Kush ishim dhe kush jemi, ku ishim dhe ku jemi (1)

Një vëzhgim rreth konceptit të termit gjeografik “Gadishulli lirik! dhe

popullsia e këtij gadishulli në kohën antike

Një vëzhgim rreth konceptit të termit gjeografik “Gadishulli lirik! dhe

popullsia e këtij gadishulli në kohën antike"

#rigjina e lirëve si dhe formimi i etnosit ilir janë ndër $ështjet më të

rëndësishme të historisë së lashtë të popujve të %esdheut" &i$ dihet, sh'iptarët

janë raca më e vjetër në vropë (" *eacoock)" &h'iptarët kanë gjuhën më tëvjetër në vropë" +ta janë të parët 'ë e pranuan krishterimin në vropë" ngjilli

u përhap për herë të parë në vropë nga apostulli *ali në -ilipi në %a'edoni, ku

atë.otë e kësaj dite jetonin iliro/sh'iptarët (0" unmani)"

liria ishte pjesa kr2esore e vropës parahistorike, .ashkësia e saj më e madhe

dhe .ërthama e gjuhës dhe e kulturës së saj" “*ërfa'ësuesi direkt i ilirishtes, si

gjuhë dhe si kulturë, sot është populli sh'iptar! (%uharem 3ëra.regu,

Gjeografia historike e &h'ipërisë/Kosova/4amëria, Ne5 6ork, 1778, f" 98)"

&ipas disa shënimeve dhe dëshmive të së kaluarës së lashtë, del se &hën *ali ia

predikoi popullit :igjin e të .irit të *erëndisë" :idhur me këtë &hën 0eronim;elmata (shek" <), 'ë ishte ilir, përkth2es i =i.lës në latinisht, pajtohej se

apostull &hën *ali duhet të konsiderohet pishtar i krishterimit mes ilirëve" *astaj

më >89 u vendos në &hkodër selia episkopate, e cila pas 'indra shekujsh

ekzistimi, më 18?@ ngritët në shkallën e +rgjipeshkvisë" *ërvoja d2mijëvje$are

e krishterimit te sh'iptarët ishte dramatike" Kjo kohë apokaliptike i takonte

periudhës pasapostulike, kur filloi persekutimi romak i të krishterëve në liri"

%artirët e parë 'enë -lorini dhe :aurini nga lpiana (afër *rishtinës) 'ë u vranë

gjatë sundimit të Aadrianit (@?/1>8)" Gjithashtu, edhe &hën +siti i ;urrësit,

njëri nga tre ipeshkvijtë e kishës së hershme të përmendur në ii2ricum &acrumtë -arlatit, u martirizua gjatë sundimit të rajanit" dhe gjatë sundimit të



;ioklicianit 'ë ishte ilir, u .ënë përndjekje (>B>/>11) nga të cilat vdi'ën a'

shumë të krishterë sa'ë m.eti përmendorja me m.ishkrimin latinC Dtincto

nomine 3hristianorum (emri i të krishterëve u shua)" Ngjarje tjetër 'ë pengoi

përparimin e ungjillit ishte invadimi nga lindjaC vërsuljet e sllavëve pagan m.i

lirinë rreth shekullit < 'enë shkatërrimtare" Kështu, sllavët shkatërronin'2tetërimin iliro/greko/romak, duke iu imponuar sundimit të t2re primitiv" Një

numër i madh i .anorëve të lirisë kërkoi strehim në jugperëndim të Gadishullit

lirik në malësi të &h'ipërisë së sotme" Aapësira autoktone sh'iptare, duke 'enë

vazhdimisht nën juridiksione të huaja, përjetoi fatke'ësi të pakompensueshme

'ë nga viti >79, kur *erandoria Eomake u nda në d2 pjesë, pastaj gjatë skizmave

të mëdha (ndarjes së një pjese të .esimtarëve nga tërësia e kishës)" (&h2'ri

Nimani, Gurë të %ozaikut &h'iptar, Kaleidoskop +r.ëror, *rishtinë, FB11)

Gadishulli lirik (=allkanik) është vendi më i .egat në .otë vendi më i pasur

dhe më i përshtatshmi për jetesë" =egatitë nat2rore të këtij gadishulli të madh,ku dallohen 'artë të katër stinët e vitit, pasuria e madhe me ujë të pijshëmC me

kroje, lumenj pasuria me p2je e .jeshkë, me Dehe gjithfare po edhe me Dehe të

$mueshme, si ar, argjend etj", kanë tërhe'ur vëmendjen e fiseve pushtuese

.ar.are 'ë nga koha antike e deri në ditët tona" &i$ dihej =allkani më parë 'uhej

Gadishulli lirik dhe shtrihej deri në jug të strit (;anu.it të sotëm), dhe se

sh'iptarët me të drejtë sot janë pasardhësit autentik të ilirëve" Në këtë mën2rë,

në shënimet historike dhe etnografike të =allkanit dhe historianëve perëndimor

sh'iptarët konsiderohen kom. i vërtetë autokton, i këtij nën'ielli .allkanik"

;uhet cekur se *ellazgët H lirët dhe rakasit e kishin populluar gati tërë

Gadishullin =allkanik" (Eeshat +vdiu, Ku shtrihen kufijtë e Kom.it &h'iptar)"

*o ashtu duhet të ceket se sh'iptarët jo vetëm se janë pasardhës të ilirëve, por

ata janë at2 si njeriu, raca dhe fisi i parë themeltar i Gadishulli lirik, e a' më

tepër po këta sh'iptarë janë edhe djepi i civilizimit të plotë të familjes së lashtë

evropiane" Ka me mijëra vite 'ë shohim se si karakteri gjenetik i sh'iptarëve

nuk ka ndr2shuar edhe përkundër dëmeve 'ë i janë .ërë përgjatë historisë nga

pushtuesit e ndr2shëm .ar.ar" (Gjon Keka, liro/sh'iptarët janë gur themeltar i

civilizimit europian)" *tolemeu është i vetmi në mesin e të parëve 'ë flet për

kr2e'2tetin e t2re, të cilin e 'uan +l.anopoli" +i (populli sh'iptar) jetoi në këto

zona, male dhe ka marrë dhe emërtimin e t2re në të gjitha revolucionet 'ëtronditën kom.et f'inje" !(0" hunmann 1@@I, fa'e FIB)" ;he ka më mijëra

dokumente historike dhe dorëshkrime të shkrimtarëve të periudhave të

ndr2shme 'ë flasin për një vijimësi iliro/sh'iptare" *o marr vetëm disa nga

shem.ujt si ai i *apa nocent < (nnocent <, pist" ?1 :" <, 1F9B), 'ë

shpalos kufijtë realë të këtij populli të lashtë ilir, pra të sh'iptarëve" *astaj

Aomeri në veprat e tij të njohura për të gjithë flet, m.i urtësinë, heroizmin dhe

përkatësinë e këtij fisi të lashtë .renda Gadishullit lirik" *o ashtu, edhe *lini,

<irgjili dhe :2kofroni na saktësojnë vijimësinë e këtij populli në periudha të

ndr2shme kohore duke na i sjell ata si fise kr2esore të shfa'jes së karakterit të plotë të këtij gadishulli dhe formimit të tij, madje ka të dhëna akoma më të



madhe, të cilat m.ështeten në dokumente të provuara se rrënjët pellazgjite te

keti fisi ilir janë themelet e ketij gadishulli" (Gjon Keka, liro/sh'iptarët janë gur

themeltar i civilizimit europian)"

=anorët e të njëjtit vend (Gadishullit lirik) sh'iptarët janë pasardhës të ilirëve

të lashtë, një popull i guDimshëm, dhe i civilizuar" Gjuha e t2re është një e folmee lashtë ilire dhe gjuha trake formojnë një grup të ve$antë të fiseve indo/

europiane gjuhësore" Ndarja e vendit është përcaktuar nga sistemi i ultësirës

jugore të +lpeve ;inarike dhe ;almatike" *astaj shtrirja e &h'ipërisë së përme

(liria e lashtë), &h'ipërisë së poshtme (piri i lashtë)! (+leDander 0aco. &chem

18?7, F98)" %egjithëkëtë, ajo 'ë duhet nënvizuar këtu është se emrat e fiseve

janë ekskluzivisht emra 'ë kanë prejardhje nga gjuha sh'ipe si gjuhë e lashtë

lire, 'ë janë përcjellur ndër .reza dhe ruajtur gjerë me sot" *o ashtu edhe

shpjegimet gjeografike të vend.animeve janë ekskluzivisht dhe në mën2rë tepër

të nat2rshme sipas ilirishtes së lashtë apo gjuhës sh'ipe si e tillë" (Gjon Keka,liro/sh'iptarët janë gur themeltar i civilizimit europian)"

lirët ishin ndër popujt më të vjetër e më të mëdhenj të vropës në kohën

romake e pararomake" erritori ku janë shtrirë e kanë jetuar ilirët është 'uajtur

Gadishulli lirik H liricum/i në kohërat e lashta, në antikë ndërsa at2 nga mesi i

shek" JJ është 'uajtur nga tur'it Gadishulli =allkanik 'ë përdoret si i tillë

edhe sot" “Nuk mund të studiohet e kaluara e =allkanit, madje as e tanishmja, pa

njohjen e elementit lir" Gjith$ka 'ë ka ndodhur në =allkan prej kohës së mesme

e këndej në një farë mën2re, është ndërtuar m.i atë shtresë 'ë ne e 'uajmë lire,

pra $do tregim për =allkanin fillon me lirët+leksandër &tip$evi$!"

%e termin “Gadishulli lirik! (=allkanik) mund të kuptohet një terren më i

hapët nga hapësira 'ë përfshihet në termin “Gadishulli =allkanik!" %andej

termi gjeografik “vropë 0uglindore!, ku përfshihet edhe Eumania, nuk mund të

.arazohet kuptimisht me termin “Gadishulli =allkanik!" *ër termin në sh'2rtim,

është më mirë dhe më e ars2eshme të përdoret termi gjeografik “Gadishulli

lirik!, 'ë u përdor si i tillë nga koha antike/romake e deri në gj2smën e shek"

JJ" mërtimin =allkan k2 gadishull e ka marrë nga mesi i shek" JJ,

pikërisht atëherë, kur edhe .jeshkët e *ejës, të ;e$anit, të *lavë/Gucisë dhe të

Eugovës u 'uajtën nga të tjerët “*roklete *lanine/*rokletije! ser.isht dhe

“=jeshkët e Nemuna! në gjuhën sh'ipe"-jala =allkan është shpjeguar sipas vargmalit “Aaemus! tek ilirët e romakët,

tani &tara *lanina në =ullgarinë <eriore, rreth ?BB km i gjatë */:, me kuptimin

“malësi!" Në shkrimet gjeografike, historike, gjuhësore, etnografike etj" sot po

përdoret gjithnjë e më shumë termi gjeografik “Gadishulli lirik!, krahas atij

“G" =allkanik!" dhe pse .ar.arët me vërsuljet e shkatërrimet e t2re do të

vazhdojnë pareshtur shekuj me radhë, ata nuk do të arrijnë tLi nënshtrojnë iliro/

ar.ëroro/sh'iptarët, të cilët, si trashëgimtarë të traditave të pasura të tri

kulturave kr2esore civilizuese ilire, greke e romake dhe si të krishterë, e ndienin

veten superiorë ndaj ardhacakëve .ar.ar dhe pagan" *opulli lir e më passh'iptarë është ndër popujt e rrallë në .otë 'ë i ka ruajtur traditat, doket,



zakonet, kulturën, etnografinë e gjenezen e vet për tri mijë vjet, etnos k2 i cili

edhe sot e kësaj dite është e freskët e vërehet kudo tek k2 popull edhe sot në

jetën e përditëshme" (<0#N)Mepokaere"com

Documents

Kush Ishim Dhe Kush Jemi