Embed Size (px)
Citation preview
(■ exercitium: ACADEMICUM,D£
L 1 N gvaCOELEsTI,
G)yodt j vrrIndultu Amplissi s&NATus PHILOsOPE.
in celebri hoc, quod Aboae est,b Musarum Palladio, ;
?p:'AX\:i:. ModeratoreViro Admodum Reserendo, Amplissimo%M-Is A ;ACO $3-0MOriental. L. L* Prosessore Celeberrimo,facult; Phil. h. c. Decano maxime spectabili,
Praeceptore & Promotore aeternumcolendo.
Doftorum placida ctnsur* madesio (übmiititlGABRIEL CAJAMUs, E. s.
Ostro Bothn.Ia Acti, Max.ad ig Not.A.M.dc.XCIX-Impr. apud Jo. L. Wallium.
' Viro;,‘summa;- in 'R BGB M - fidei
Rcverendissimo |in CHR. 1s TOPatri' ac Domino, '4
DN. Jo h a n N 1-• ■ *?• /"T -■*
“ ; . * J ••Geze i.io.s. s. Theologiae Doctori Conium-|||| matistimo,s si\ I
Episcopo Dicecesios 5Aboensis' Emiriehtissimo, -T
Academiae ibid. Pro - Cancellario: Permagnifico, : C,v„Nec non Consistoni Ecclesi Praesidi
* !v ’" J Gi avissimo,Maecenati & Patrono summo,
■■■ ; '•
candere quid properas, mea charta pali-*r- ■' • tia m aha ::} :
■
Pratulis atq.domum Boreo 'celeberrimi inorhl■ ... sekvMgV#vt&reVVVsin non ejt notum tibi ' magnos magna decere:
Non sili fat fuerit rideat te si insima turba,
plebs media aut recitet?proslat siiblimia. nam/sosuspexijJe animo fortem /nam intraIcariis undis nomen deditIcarus audax, \uQQui finitus pennis alienis: aha petebat. .c'st tamen abluit.ad impellit magni Patroni-Magni te bonitas, nt tendere non verearfd sOLEM hunc TERRAE ( namque esi! '■■ii I W'„3*-. rrc sat®*’) hujus >;nviFac siat caute ceu sas ' esl atque madesio, ■ > ,scilicet obsertsa siudio &circumspice summosi vacuum poteris, Patronum offendere curis,Intempestiviim 'nami/ agre sertur ab omni.Intrans excusa, quod magno nomine lucemscripto acqtt htstvi; tenui ■, dein dic:prosicijjt Clgx humili calamo, nec mente labaseitofidei |
Non reputat dignam lessiu : desendere noli-stella parte sies,1 nec comta, nec asty probandaPoslremo : optabis, sol serus ut .occidat bicce s.Et sili tos radios, in tentuum queparentem,Mittat permites , humilem.so\>eatcs clientem.
REVERBNDIss: in CUR. PATRIs
Hami!. & devoti!, dicti.G, C.
VirisAdm:Reverendis "Ampli[simis, pl. Reverendis
,
- iV> Consiiltisstmo (s Clari(simis, d' : V',Dm. JOHA NNI a C A JANO,s. Ministerii in Oriens. seniori,
Lact. & Praepono Cajanab.incluto. IDn. M. GABRI ELI FORT E LIO;%Praep. & Past. Biorneb. gravissimo.Dn. GUs TAV O CAJA NO,
Pastori in lectito merinssirro.Dn,- ERI C O E. GAJ A NO,
' APactori sin ■©Definio dignissimo. . ’Dn,- J OH ANNI /
Contuli Wasensi spectatissimo.Dn. ERI C O J. : CAJANO,
_
Pactor! sio. Regiis diterisconfirmato. • • V■ - ,
Patronis, i Avunculo , Patri', Assini& Cognat: singuhs Evergetis joptimis;
' ideoque reverenter colendis■■ v Vsiispiciendis.; t?v^Primitias bos l (ludiorum
,cter^,
. i. /7° ' 'Vult effoNom. Clariss: -
Cultor demotus, G.E.C.
§. I.e quis forte nos insirrulet au-/; ■Maciae', dicatque in alienam
• nos raessem im misisse salcem,( *
quod agamus de lingua ccele-sti, seu quod inquiramus,t quonam idio-marecocitres olim sine usuri: Praemitten-dum:aliquid loco dctenlionis cenieo.Perpendat quaeso cui tale quid venit inmentem,.utrum nobis, utpore philoso-phis Christianis, non liceat praesuppo-nere ( omisia ipsa dssquisinone Theolo-gis competente) homines quosdam, pu-ta' pietati litantes exactis in mundohoc vitae diebus ad vi qvoddam glo-riosum translatum iri, sicque delabi admvestigandam linguam ipsorum? Nonimmerito benignum qvemvis atque mi*
rem lectorem consido, quod & officiosarogo, a nostra hic stare parte; siquidemscriptura communis est sons, ex quo nonmodo Theologus sed & Philologus tan-
2tum aquae haurire potess, Quantum sitirestihgvendae satis est; vel in'scriptura,'sicurßabbinos accepi. locutos, sunt mon-tis dofirmarum, unde cuique quod com-modum videtur, promere» licet, tamPhilologo quamTheologo, arq? deincepssuo modo tractare. 1 Licet vero, adhuctheologicum hoc materiale dixeris, MiLector, videbis tamen, postquam per-curristi pagellas has, me a materia bae-ce omne theologicum abstraxisles& ar-gumenta fingula, quae s. s. suppedita-rat, non aliter quam\philolbgice tra-ctale, licet id quoque parce siat, saten-dum enim est multo pliires potuisse me,si Theologum agere licuisset, proserrerationes ; sed feci quod potui, quod lici-tum esse rebar. sine aurem L 1». re ex-orem, ut pro solito tuo savore scriptumhoc in rnelioreradnterpretere; parrem,& malevolorum ora"quoque obturandomihi saveas. " ■s.ll. Dum autem in eo sumus, ut delingua hac disseramus, breviter tange-mus m/tasoeylar, cujus tamen speciem
\jyylttv. consicto omittimus, contentidixisse Lingvam Beatorum huic titulo &
nomini effo synonymum- 'Hprnonymiavero majus nobis sacessit negotium, si-qvidem plura sunt, quae hoc nomineveniunt intelligenda, & tamen aliena ahostrb.proposito: Removenda itaque i-
(la erunt; starira iab initio, & excluden-da omnium primo lingva DEl,'qui etiadicitur loqui & manisestare suos con-ceptus, de August; 1, 15. deC.D. c. 6.Aut feritas immutabilis per setpsam inejsabt-liter loquitur , rationalis creatura mentibusaut ‘per mutabilem creaturam loquitur, sipe(siritualibus t imaginibus spiritui no[lro , sinecorporalibus Vocibus corporis s'ensui: deindeetiam per viam eminentiae attribui pos-
DEO loquela ,i est namque perfectiocompetens hominibus, quae DFO com-petere per rationem ertsinentem potest,licet non sub ea formalitate, qua creatu-ris, tamen ratione alia eminenti & per-sectissima, imo spiritus DEI ipse vide-tur hoc modo ratiocinari de*visu & au-ditu 'DEO' competente Pst 94-9. Ut
4jam taceamus scripturam, ex qva Phi-lologi collegerunt dicta deDEI in clasies-duas , in dictis primaeclassis dicunt locutionem DEO tribuid?^3-®s y in dictis vero classis alterae kt.si%77inus*}',, Coni. Glasi. s.'Reth.,tr. i.C. 7. p* 37- \ - ' ■- §. 111. semota sio jam lipgva DEI,etiam lingvam Angelorum remotamvolumus a nostra dillertatione, utporeeam qvae nostri. non 'i est propositi, inqvorum modo loqvendi exponendo,mirum qvantum aurores dissentiuntL,,qvorum sententias summo studio con-gessit Dn D, Valent. Albem in pec. distide locutione'angelorum. Loqvi qvi-dem hos nobis est certum, cum, si hocnegaretur, homines hac in parte perse-ctione propius ad DEUM accede-,rent, ut observat scheibler. Meraph. 1.2,c. 4. sit. 13 arr. t. m. 215. Verum; mo-dum loqvendi determinare non postu-mus, cum scriptum de eo, nec in libronaturae,nec scripturae, exter, qvare cumAiigustino dicimus: wc sdri nec ajjd-
5triari , quatiam satione angeli, Vel ad au-remisorinsecus, Vel, 'ai.'animum [intus lo-quantur, Enchmd;'c.‘• 159. ■ Digni . iraquesunr prorsus Judaei, qvi rstu excipian-tur, non mo d osi enim ' audacia ''eorumtantum crevit, < lic modum ; cerrum lo-qvendi; ipsis tribuerent, sed & eo pro-
vecti sunr,_ut cerrum etiam itsioma ipsisalsignarent, & negarent notitiam ling-
■ vae; syriacae & Caldaica-; quae causa.estcur nunquam preces .Tuas in his. lingvisfundant, dicunt namque angelos haslingvas neseientes preces his lingvis tu-sas; ad DEUM non deterre, & sidense(Te vanas atq; ; inanes* huc quoque per-tinent ea quae consulrissimus Dn. Wa-genseil in sota sua annotavit p. 688* hisverbis: "ION nw m ■wsrnPsi' 'in-i swba to*» din I?NU7.bN':n?d pN jTx;Lo bsswn bz>! ViUm hoc £ tst. At 1». ait,R. 'Judae exore ras. .: nunquam ( a DEO ) stagitet bo-ano ea, quibus indiget lingua syriaca ; namuti a‘actor est li. ■ Jochanan, quisquis syria-\ce'lprecatur', huic 'angeli non (unt minisini.
6Lirrgva autem haec eorum nostri nonest instituti, uti nec animae humanae in
acti separationis, iit ioqvunrur Pneu-matici, quarum qvia status est analogi-ce similis statui Angelorum, verisimileqvoqve:evadit, etiam lingyassi eorumnon effo dissimilem,sed modum loqven-di qvoqve esse analogum,- qvorum qvialingva & modus loqvendi ignoratuu,,ignorata etiam manet lingva harum.v - §. IV. Exclusis sio jam iis, qvae subnomine hoc intelligi poliunt, & nostrinon sunt instituti, recta ad lingvam be-atorum in coelo pergimus exponen-dam •in cujus exposinone primo loconobis incumbit probare , num beatislingva sit adseribenda per externam cla-ram & distinctum vocum expressionem/Qvod nobis certum est ( praeter ea di-cta scripturae, qvae mentionem glorisi-cationis & jubilationis per lingvara &
os, per guttur, per clamorem & voci-serationem, faciunt; haec enim non per-hibebimus, utpote r etiamex eo, qvod habebunt beati eadem in-*'i ' . n
7frumenta?literas & vocem esserendi,jvibus in hac etiam vita gaudebant,,:-labent pHtmones+ex. qvihus per alperam ;irteriam efflatur spiritus, qvi qyasi vo-cis & ; loqvelae materiam iumminiffrat;ex hujus enim varia collisione, oriturvarietas sonorum . tam jqvoad tonos,qvam qvoad ;■articulationem diversisi-catio qvidem haec non in totum est apulmonibus, sed ea tantum, qva-sonus
magis vel. minus sonora & sortis',qvae oritur ex maiori vel minori violen-tia qua spiritum pulmones extrudunt,iliud enim praestat in * loquela' pulmo|sqvod in-musicoroncr organis solles:Ha-
i:nt laryngem, cujus rimula prout magisvel minus.aperitur , ita & tonus est ma-gis vel minus gravis & acutus, est nam-que totiussmuficae sedes, qua beati li-tentur: his qvae jam enumeravimus be-ati vocem esserent; literarum vero for*matio tota sere persicietur naribus,ore,dingva, labiis & palaro postquamspiritus extra laryngem pervenit. Haecinstrumenta vocem & literas esserendi
8qvoniam beati habebunt, qvidni erunt;in officio suo constituta, & qvid obstatqvo minus locutione vocali internossuosIconceptus aliis|manisestent, namillud est homini naturale, licet;non de-terminate ad hanc vel illam lingvam,contra illos qvi lingvam Hebraeam vo-lunt homini die naturalem ;quod hic intrasiscursu sicte liemus rationibus, qvasex Leusdenio adducemus, aliud (va-dentibus: ( n ) si lingva Hebraea edet anatura s| homines unqve magis sedentproclives ,ad ; eam discaendam; sed expe-rientia docet aliud: ( 3 si surdi a nativi-tate ea urerentur,si hoc edet verum:Deinde varietas 'illa in declinationibus& conjugationibus Hebraicis, ac deri-vatio certa,a quibusdam radicibus nonvidetur a natura, (ed ex instituto esssi;de qua re pluribus adhuc Leusdenius,Philo). Ebr. dill. 17. • ‘
,
1
sini V. 'Argumento ssic desumpto exorganis loqvctae, nulla ratione probaripotest| nos ibi mutos - pisces & *<*s*xsOTwm■ sore, quod argumentum etiam
9urget Dn, D- schertzerus in • syst. The-ologi iit enim organon 'vissis & auditus,-ponimus in sua actione'videndi & ' au-diendi; sio &. lingvam & caetera instm-menta in silia 'actione,voces modulandi,qvibus siese mutuo alloquentur, & con-cinent hymnos laudis; divinae, dep qvainstrumentorum * operatione vel [ibqve-la, Hernicus a Gandavo, hoc' 1 modo:'Propria operatio linque'dentium (s labiorum'Absque omniimperscstione annexa , est locu-ito atque Votum modulatio; jient esl operatiomiarum''vi/iol Accedit huc qvoquelensius Pati-iumq vi agno numero ; siuntcollecti'a Gerhardo lib. de V. AE. Mii-hammedis vero auctoritatem relinqyi-mus'Tureis, qvidicet paradisium rfabri-cant ingenio sido similern in Alkora-no, rnulraqve alia finxerit risum mo-ventia; tamen in eo a vero’ non aber-ravit, dum dixit beatos mutuis siesie sis-sile gratissirnisserssionibudoblectaturos.
$• VI, Argumentis his certo obtine?mus, beatos clare & distincte voces ex-primere. Nec repugnat' rhesi nostras
10Apostolus i. Cor. 15, 8. cluni,/dicite' ■yAbicrcrus mevss-ou, nam,praeterqvam qvod.•Paulus hic. loquatur ,ex suppositione, &
, non-asiiolute^hoC' modo: .si vel lingvaecessarent, nihilominus nunquam cella*tura.charitas esser; possumus etiam ob-servare hic cum aliis qvibusdam, , qvodPaulufloqvarur in plurali, dicendoy Har*'<ra( ttuv istisqueisic verbis innue, e_,varietatem/Ling varbm. perire & ;cesia-re, Minervae i aurem- unius alicuius uluranon negare: sunt namqve in mundoLinguae;,qvaedam avae in contusione_*quaedam avae, post eam sortitae lu-am originem, / satis 1multae, quas/ Apo-stolus merito, in i plurali dixit naves-a,"U’ i!‘l 1 »•
, r I ...
si Lingvam Hebraeam ex 1 numero illo• denisit; utpote sc sanctam si ab ipsoDEO’plantatam , ac in poenam turrisBabel extructoribus minime datam.
VII. Postqvam Lingvam i jambea-tis, competere,'; certum, est,* aeqvum cen-semus, ab. ; ipsis
‘
sremovere Lingvarumvarietatem, & tribuere ipsis unum tan-tum idiomai, 1Certum naniqvenobis est,
11
utpore Philosophis Christanis, omnesibi sore unum populum arq; unam civita-tem, quos etiam unum juscivium .unalingva mansura ent. ; Nec ‘ pOssuniuinon abhorrere illam Lingvarum varie-
tatem, cum' poenae loco a DEO sit.im-Ritssa, & non-ullius utilitatis, jucundi-m' ' -V T ■ j
- ■c- .• is!i ;r*•;; s ;
tatis aut dignitatis gratia, peccarunt e-structores turris; in eo, qvbd legi-
timum sinem non attenderent; nec suntside digni,qvorqvor desendunt illos nul-lius peccati reos fuisse ex eo, qvod in-tentio eorum fuerit tantum: TDJin?liris rO\D'bi Dnnnn confirmare sodetat mu*tuam ' (s una habitare','ficati dicunt', ' ne for-te dijpergamur', cjVodque bae dt sio in bo-nam humani generis tesser it, Licet nam-que bonitas & sapientia divina ad me-liorem direxerit sinem, tamen actio il-la manet sernper mala moraliter* E-tiimvero offendi clare contextus ctru-‘ctqres illos pecca Nam (n) ex ar-rogantia volunt sibi acqyirere nomen& samam: crwVosr’ r!W3 faciamus nubisnumen, inquiunt ( 3 ) praesiurmnt sibr
12DFO inconsulto praecavere dilpet sionernlmur in faciem universa terrae,'. {4 ) Pcenaniincurrebant,dum DEUs consunderet lin-gvas eorum & dispergem eos ; pcenaautem praesiippqhit delicti: dixit nartitjDEUs, quasi sententiam contra immori-geros pro tribunali pronuntiaris: Agedescendamus & confundamus labia eo-rum* Übi DEUs non init consilium cumseptuagirita Angelis cora sesestantib;?,utRabbini nugantur, mira enim sunr, quaeex illis proserunt eruditi. InPii ke R.E-leasar/cap. 24. haec occurrunt: rd'pn,N3pVTQDtZD33\yyris '■ >o en 1? sidn'i voca-Vit Dens /e[Jtuagmta Angelos circumdantess-iiiuvi gloria ejus , dixit eis: venite (s consun-damus lingitam\eorum. sic Judaei pro moresno,nos tamen aliud a s. s. edocti, diver-tam a Judaeis sovemus sententiam.Ex hispatet consusionemsillam fuisse poenamquod etiam agnosdt Georg: Venetus inharmonia mundi, verbis sequentibus;Pa-na gravisstma esi bae linguarum varietas, oh
13qvam non possit unus qVtsqve )>cl contuber-nalis vel commeanti sios manifestiire come-ctus &nccessariapetere. sane adhuc fructusvalde: ingratos consusiohis hujus vide-mus', dum' ex varietate hac lingvarumementa bella,capitales'inimicitiae oriun-tur,quae poenae antiquae indicia esse nemonegabit* Licet autem notitia variarumlingvarum Apostolis concessa fuerit utbeneficium Dei sihgulare, interim nostrahon infirmaturassertio, nam alia est ratiostructornm burris Babylonicae,alia Apo-stolorum,- cum varietas lingvarum apudstructores essecerit,ut se invicem non in-
apud Apostolos vero ut gna-ri efficerentur cunctarum lingvarum; &
sicquod apud slructores erat malum, 3-pud Apostolos erae bonum, adeoqj hacvarietate varietati occurrebatur, moremedicorum qvi ex veneno parant alexi-pharmacu, nil ergo valerer, si qvis vellethoc modo inserre: quicquid beneficiijocum habuit apud 'Apostolos, id etiamapud structores beneficii & non poenaerationem habuit; nam, Duo cum reci-
14piunt sidem hon
;est idem: secundum
illud Logicorum: Duo cum faciunt i-dem non est idem. ,
. ‘ ' ' ■r §. VIII.' In coetu hominum antedi-luvianornm, ab Adamo usque ad Nim-'rodum, una tantum Lingva in usu e-rar, utique multo magis in cceru bea-torum , übi omnia erunt longe perse-ctissima, unam sovebunt Linguam. Ex-presse enim allerit s. sanctus de mun-dosiantediluviano Gen- n. t. tpNn 7D YstJdnriN CTVTsi “inf nsut ss erat 'omnisterra labium tinum & verbum unum. Mi-rum proinde est, potuisse ulli hominumdiversiim in mentem venire; legimus e-nim extirisse nonnullos apud Philastriuin Caral. haeret, tyyorum ex mente scrthi•tur : 'Credendumfirmiter etiam ante adisics-t innem Babel, multis seculis magnam'in/ter homines linguarum &firmamen diversstt-tern, qvdrumramen omnium linguarum /ciet-tiam, omnes homines DEI munere usqsit dconflruthonem turris & Lingvarum consi-sionem tenuerunt, CVod autem sJAioses di-xit, terram suijje Übii unius , ideo dißom
15fil/4 etst Variatslent Linguarum genera,
nes tamen •se invicem intellegebant, eratqVe./ruribus .Lingva una ,
£?* idem firmo; . non
sidem eorundem vocabulorum usuysed ea-
sini hominum lucentium (s audientium in•
ulligentia. Huic (enrennas patrocinaturetiam*R. Elieseh'cuni autore libri' Cha-
(kuni| hisIverbi;jj.tpNn !>D,|jg sTO.11 "ri;D^riN:'p^3^, nnN nsur
md- TrrisiCN in prniiv ntr ptsbs TntinDN rpT.m:*npn d?W id est. scriptum csl: &fuit
tota terra labii simus s& eorundem Verbo-rum ( Gen. il. ) R. Elieser' & R. soebanan^( stiper hac re dtsputabant ) tinus ( ille ) 'di-cibat ipsus locutos suisle ■ septudginta Lingpisiilict dixit
,
'
locutos fuisse Lingva uniri inmundo ( id esl DPI) videlicetLingva sancised cum 'fuerit; stPiN na'Vialium umimi
non suerunt septuaginta Lingyae,&cumDiriN verba eadem , non sueruntdiverla vocabula in usii.. Er si illud esserverum, tum sequeretur quod DEUs nonconsuderit labili, sed perceptionem labii&verbi, id quod repugnat huic: Descen-damus & confundamus labia eoru.
16; $. IX. Expossta sio sententia nostra,
recehsebirnus etiam' illos, qui nobis con-trarii sunt, sitpote: salmeron, qui censetbeatos DEUM laudaturos," omni sermo,ms genere’; ita 'ut omnium • Lingua ha-beatur pro una, unum idemque enimo-mnes sentient & praedicabunt, eademquodam modo ra tione,qua Martialis Cae-lari, blandienti Epigr. i. dixit:Vox dt\>er(a son.nl populant, sed tamen um est,
'Dum Verus Patri* diceris esse Pater.Nec alienus est ab bae sententia Phil. Ni.colai, & Cornei, a Lapide, qui non qui-dem in terminis asserirdiversitatem lin*gvarum, sed tamen beatos pro liibitudiversis linguis liti posse, si voluerint.sed qui non asseramus aeque perfecte'laudem. divinam in una lingua promo-veri ? Eqvidern verius hoc, vel saltemprobabilius videtur. Petunt autem ««£
siW sibi refugium ex .C. ii. Phil.v.n.übi Haec verba repesiiintur (myrrae,i^enoAo^ensjccs, verum CUm pro-prie denotet membrum corporis, quosermo prosertur, & non nisi per meto-
17Bynsiam caulae instrumentalis usiirpeturpro idjamate sermonis, ceu in dissertatii*ohe - haenostrasinihil ergo 5 obstatctocushic quo , minus i -nam. yh&em omnis lin-gua tum quoque. consitebiturquandoomnes ficati non rusi uno sermonis, ge-nere loqventur, denotat’ naraq •: hicyhmeet .non sermonem, led i linguam’membrum ■ corporis; Claudimus: ergojuncturam;i hanc sj di derrationis nostraecum Abbate CiaraevaiiensiBernhardo,hisverbis; Una erit omnium. Itngva, jubiUtimn-kscssa^.umt. Assictus , amor atermis.[|psE Examinavimus sio, nom tribuen-
da sit lingua beatis/ & an sine plu-ribus iingvis; seqvicur jam sit’ agamusde idiomate sermonis, quo probabilebeatos uti: quod nobis .videtur/ elle lin-gva Hebraica» nam haec lingva primisparentibus in parassiso ilia voluptatis
in usu erat; & nae laudabatur CDEUs in2atuiillq/i in quo :conditus ; erat homo,quod ; paragr: seqvencibus probabimus;
ex quo verisimile est etiam in caelesti il-'a paradilo, & statiissieatirudinis ean-
18dem illam lingvam Hebraeam in usu Fo-re,tunc enim felicissimus ille status ple*'nissime,modo petsectissimo, restituend’est, cujus particula etiam fuit lingva illaprimaeva scilicet Hebraica, qva DEUs (ecelebrari voluit ' atque«invocari; nemoautem beatos hac in parte Adamo.in:
seriores sore existimes, nam aliis liugvis,quae in poenam .sunt • introductae, si lo-querentur, | procul dubio etiam poena;alicujus eslent memores, cujus memoriavereor ne detrahat aliquid beatorii gau-dio continuo; quare tutius est, ut, statua-mus linguam illam, quae in paradiso flo-ruit, etia in coelo usurpandam sore; narasicut DFUsI Adamum . docuit: linguamHebraeum ab initio, ita eande in coelo adbeatos, populumsilum concertet, nam lingvahaec multis: jam seculis sinem silum estadepta, siquidem Chaldaica lingva abexcessu Prophetarum praevaluinin gen-'te Ebraeorum, matremque expulit, &
tandem circa AI. Magni tempora in Cal-dae© syram degeneravit quae. & post-modum salvatori Christo vernacula fuit-
19§. XI. ; Argumentum nostrum cum
Rruxerimus . super ;primae vitare lingvaejhebrae«E;isleo nos ad eam probandam eo
libentius immittemus, quo oeniores su-mus ex ea sola nomina, tum hominibus,tum Jocis ante carac!ysmum & yhu;t£-wyx-jc-i/ imposira, explicari posie,CHH qui sio dicitur, non Ex Eden, sedexssiDls terra rubei seu argillacei ;co~lorsa rad. DINrubuit. sic Evasstn voca-batur; quia futura erat mater in*—o-mnium viventium,neqjid Kal' avllcp^i<nvrut offendit 'Lutherus Megalander in au-reo suo commentario in Genesim-Falsaitaq) est etymologia Kabbalissarum, quideducunt a n'n . indicavit , annun-tiavit verbo usiraco ' Chaldaeis; : nugan-tur enim tempore 'quodam 'decem ca-bos seu i mensuras loquelae & garrulita-tis ccelitus descendisse, quarum novemseminae; sibi adscivissent: dicebatur; eaetiam ischa mtsN,ab ttstN, a viro enimsum.ta erat. Cain ita dicitur, dixitEvxrstnv ns TVOp posscdi virum
20
Dominum; (locum;--, ergo: nullum I habetexplicatio Eusebii, qui.pp'verritretpiciens procul dubio ad verbum N3p ;
Facessat,sissiili'teretiamßecaniis,‘quianlingua:Flandrica Gaino etymon quaerit.-similiter ex hac sola potest exponi n\i''dixit namque Eva sTJJ schar, polueratDEUsialibd semen loco Abelis. 3/3 ejusenim diebus n3!;£2 divisa est terra &c.quorum nominum etyma s. sanctuscum expresse expo/iuerir,- nullus (reliniquitur dubitationi locus; quare argumentum hoc cuidam vocatur: Demonstn-sio si»c :probatio neccssarib concludens, pede-mus his etiam addere nomina gentiumantiquissima, quarum & exteri scripto-res meminerunt, utpote: a typ.3. Cimme-rii: a p Jones; a'- Medi: *]UsiD Moschi:ab TMn (Assor ; sicut & Deorum gen-tilium ut : Vulcanus app b3"n. Firmi-ter ergo; jam ex his concludimus Lin-gvam Hebraeam esse primaevam, in se-qvesitibus examinaturi tumillorum qui thesi nosirae contrarii)tum illorum,qui miphcie suamLinguam,pro primaeva venditare satagunt.
21s. XII. Contrarius aurem est nobis
Grotius, dum nerv nosttl argumenti 1incidere conatur, hoc rtvodo : si Molessili» nomina io Lingua primigenia > nonprotulit, - sed Ebraeo' sermone cxprefficeosignificatu, qui in Lingua primaevautiqueL.H. non est primaeva. | Probati*dum antecedens esser, *ast hoc opiis,hic labor; esis namqj affectio haecGroriiomni destituta fundamento, eadem ergofacilitate, negatur, qua assert cum neeoiorem quidem sentemiessute ullum in-ducere posiinc ejustdsesestlbres; • ne§ 'estverissmile, namnomina propria in aliteLinguis murari:non solent;- nec convenittuiquam-sideli historico nominapropriaimaliiis Linguas transferre. Non n. Aii,As/ton. NebrijJrqiVta Plato interpretatur latus,tsMinerva s(l Athena , 'pro Platone Athenienji,
itjuisptim reMe transferret latamHtqrtidrabsnrdittj elici possit, quam si pro eo,stod :bebraia dicitur : Ad an ex Eva genuit■luci ; qboniam Adam interpretatur ][ sitveniaverbo) horno, materrissibe Vapor, jive stibii'ho(\ qImpia'iritirpre*
22
tare , ur.m homo ex matre Viventium genuit }>i-: tiitatan, (ive vapor (ive, nihil bae. sic (sLudov* Vives: Ne% enim nomina cum inaltas tingVas "veniunt, ex etymologia mutandismt. Nemo enim . Platonem , vocat| latum,Vel. 'Athenas, mineri)as. : Relmqvuntur enimnomina, ut. cmqVe in proprio simi impostasermone. Qvare damnandi pectus, qvamlaudandi LXX. interpretes, [& versio-'nis vulgatae Auctor,, dum pro, nomini*bus Hebraeis snbstimerant; graecari? &
larinarriVprum; interdum etiam ancon-gruam , . significationera.%Cons. GladPhil. !. 4. Deinde; etiam injuria sit di=vino scriptori, dum ei assingitur sidiqvod .aliter evenisse, ipse? memorat; di-cit enim Moses nomina ista ab aliis es-se data, non a semet: Evairi enim sioprimus vocavit Adam, non Moses.Kai-nura & sethum non Moses, sed Eva_>.'Falsum etiam est Mosen haec nominatranstulisse ex lingva primigenia in be-braeam-, si enim hoc secisler,- etiam no*mina illa vertisset, quae ex Linguis es-teris sunt petita, quod tamen non secit,
23cum asteris 'scriptoribus' sacris /no-
mina' propria, ex aliis linguis desumra;ab emphasin retinuit,; utpote: vocem]acobi Hebraicam ‘ivbj qvam Laban ser-mone syriaco l sic protulit: nnTtn\l7 "uvGeri. 31.'47. similiter- nomen: Pharao-ms, qvod in antiqva AEgypciorum Lin*gva regem significabar, juxta Flav. Jo-teph. (uperest enim adhuc in LiingvaCoptica, docentibus Philologis, o*s a rex,
& cum articulo & infixo rex 1meus, honoris namque. causa apparetillos sic locutos siiisse, sic etiam nos di- !cimus; gjlin dpettc/ nnn ndtigc dpctte.Etiam titulum Josephi n3V3 n3ss qvt
ssigyptiacus, non muravit. Retinuitetiam . autor libri Estherae, nomen Per-,sicum invariatum; Esther, Persis enimnotat rT,NTi;y stareh, stestam, vel astrumper qvod solet exprimi magnitudo animi;unde quidam dicit, in capite ejus mkas
(sol> singuUre ingenii'aturmh ITINTWislmrn magnitudinis : sed cum orienta-libus sit mos pulcritudinem deseribereper astra, dicimus eam, ob faciem, qva
24excellebat, pulcram, ita appellata siiiL,pariter pertica sunt: 'vy"'r (s utTP.V.T*W 1 -a;; sico, vEtvn sm-? coercitio,unde ;r Herodotus; su!-aj& G smwjjs^
" yKuxraciv Vespae., ssisws', sossst{£gri(i,DAm%' exponi coercitor, his apparet scri-ptores sacros ■ nomina; propria ex aliisLingvis .desumra, invariatsi .retinuilie:& si alia .aliqva iLingv,assiuisict|/praeterhebreeam,: primigenia, tum neque no-mina ex ea desututa, Moles transtulilietm idioraa : {Hebraeum, magis,, qvara silia,qvaa ex lingvisiajiis sdelussisir-.ssi: ,•; ,*§. XII!. seqvicur lententia Myricsi,
. qui ,in ■ praes. Grarn. , syro-Chald, aitequod nomina illa 't&iqtijjsyw. Attinet > veriilla syra sini. ,
optem que uibent in. ibxLinpva ; l interpretationem. . sed uti nulla,cura Cl. Preusero., plane torum ety-morum ex aliis Lingvis: desumi posiepraefracte non asserimus, ira omnia exalia qvapiam \Ling va desisi posse i®*
negamus,- nam. neqve nu/N est inidiomare Chaldaico, sed MHriNaec Ut-Hted sio verbum svw ex qust
~ i '
25deducitur nut, in Chaldaica Lingua si-goificaiionern , ponendi non habet ,
(edpro co usu' venit to 'Ws. ‘ Certe simili-cudo talis in nulla sere alia Lingua repe-;ntur, qualis est inter nc?N & quaesune ejusdem originis; non in Lingva_,Cssald, qvia■ Nnr\N|non| potest derivaria 'nec inter voces Gallicas est ta-lis aliiaitas, Homme si Pernae ; nec La-tinas: VirFoemina; nec Germanicas:stoti srmt> ( sDTrtllhin autem''/est- inusi-,oruni^ ) nec svecas: & Onnillta.
Porro' risu dignus est Becanus. qvsino-mina haec, qvae fp. sanctus ipse lucu-lenter explicuit, ex- Lingva Belgica de-ducit, ut Adam, qvasi siunt"bum i. e.sggtr |od:o subjectus; Eva; qvasi (PV=>Wt/.seculi vas- Abel, hmiMjcsq/ odium',beili; Kain , qtpactt = CinbC/ malus sinis&c. solent 'etiam obtendere, nec ex lin-gva hebraica omnia exponLposse ,
&
pro argumento habent locum Gen: 9.7- dilater Dominus Japhetnm;dicunt aurem A nr>£3 ex quo est ns*' non’cxhebrassmo, (ed Chaldaslmo sigmfica-
26tionem dilatandi habere. Verum licetin lenlu: laraosiori significet, . allicere;tamen nulla urgemur necessirate, utL,dilatandi significationem repudiemus,cum multae voces in s. s. (ernei sub ti-na aliqua significatione , exponantuu,,qvae tamen causa non est- cur ex He-brassmo eliminentur. ■ :s:-. $.. XIV. Agendum jam. est cum il-lis, qvi .(uam lingvam , anriqvssiimameffo volunt, ex qvibus primo loco po-nimus illos, qvi Lingvam syro-Chal-daeam volunt primam in mundo suille,cujus lententia? patroni-. sunt; Theodo-retus , natus enim; ille luit .Antiochi#in syria, & e recentioribus, GeorgiusAmira, cum Myricae , sentit hisThomas Campanella, his verbis.: / ij>-
pcliabant {nimirum primi homines ) coram-ni -.nomenclatura DEUM , JoPem cj\> apropterLingva| Hebraica dependens a Chaldaica,, sitprima fuit , nuncupat adhuc DEUM JE[EQ-UAM. Neqve Kircsierus est aligmisabbae sententia, dum distingvic inter Lin-gvam Dogmaticam /eu doctrinalem, qvam
27facit Hebraeam:, & Idhmaticam usuk-Itm, qvam dicit siniie Lingvam syri-acam. Rationes aurem horum (unr_,(N ) Qyod gens Chaldaica dicatiuijC27V "03, Jer. 5. 15. qvi tamen locusipsos non desendit, ludunt enim vo-ce t±3?iv quam R. Kimchi hic denota-re dicit !2b pt tempus longum^R.ctarcsiidicit ideo gentem Chaldaicam sio vo-cari, qvod initium silum ceperit tem-pore yAurlcevyzvczsrc Babylonicae,B.Luttransert: £)si' bstd CistC ssosis gctdCsm
(|inV tamen a partibus horum non star,'(ed potius respekit ad tempus dispevsio-;nisturbaeNimrodiae. (olent etiam produ-cere locum ex libro judirh,s.v.j.<s. übihe-braei vocantur ">hn'yovoi yahoalcut- (ed pri-mofiber hic est o, deinde potestetiam hoc concedi, quod suerint cestiJ/iVCIza}Jdl&p habitatione & incolatu, non.vero gente moribus & (ermone*. ut au-tem: probent gente suisTc Xmyoi*c, deri-vant nonnulli Chaldaeos (eu civivto abArphacsad, sed etymologia illa est .val-de coacta & analogiae Grammaticae sere
28■contraria, dum ab, Arphaclad peraph-aere si n faciunt C a seduti Cum faciliusid obtinerent a nuo ! silio NachonsGen. 22. '.nam illud etiam congruitenmsjs&sitcrs Historica-, enim &'
Kemuel erant, fratres, qvorumhic estPater Aram dD*IN LXX n<tr}s zispe»', a qvo Aram etiam - sunt deducendiAramasi, potius qvam a silio illo serpi,'cui qvoqj siiit nomen Aram, uri veroAramarqj Cesced.consangvinitate se in-vicem attigerunt, sic etiam idiomaChal-daicum syriaco, vinculo arctissimo jun-ctum erat, qvarect illud homine idioma-tis syriaci exponitur, ut notum ex Da-mele. similiter negamus etiam; Abra-hamum; suisie Chaldaeum, cum in locoGen. n- 25*' , sit antilepsis historica; &
licet in Ur diebus -Abrahami in uso.sii*lingva ; Chaldaea ,
• nondum. tamenoffenditur eam Abrahamo vernaculamluisse, potuit enim lingva Hebraea ei eIDvernacula, Chaldaea vero inlupfracqvi-sira; sicut Jacobus, cui, cuna apud Laba-mini commoraretur: L. H. fuit verna:
*1.»
29ciila', syra vero insuper acqvisita ~q‘vacula, syra vero insuper acqvihta, qvain communi Termone cum Mesoposa-micis utebatur. Falsumqvoqve est,qvodnobis; obvertunt structorumturris sententiae consensisse, in ipsius e-nim gente lingua primigenia conterva-batur; licet, hoc qvibusdam minus ar-ridear, qvi diversum hts rationibus statu-unt:(a ) Qyod multa urbium nomina,nec non hominum,apud Chananaeos pu-re Hebraica suerint; sed componi | hocfacile potest, cum historica,tum lingyaru m.yc-ijviacr&t : ( b ) Hebraeoscum Chananaeis sine interprete, locutos;sed hi horum linguae notitiam sibi acqvi-rere poterant: (c) Urgent etiam,reli-qvias Linguae Punicae ad .Hebraeam pro-xime ;.-accedentes, cum tamen.ex qva*dam affinitateC.N.V.(D)QyodTimplex'sit natura prius cornposiro, sidi. quod exillo simplici consiat: Certum 'quidem establolure simplicissimum,: qui est DEUs,ede etiam antiqvissimum ; (ed protinusnon. seqvitur, ilsud.elle anriqvissirnum,,quod simplicius «T- • negamus etiam'
30Linguam Chaldaica esse simplicissitilam,si -vel numerum licerarurn|inlpieiamiis,-in hoc enim Lingua Hebraea-Chal-daica est simplicior,ceu probat scaligcr:syri Maronita Antiquiorem ■ syriasmtim • /-/;■
braismo quojis pictiore obtendunt, quesanum[imperiti \ Nam perinde cst, ac si idioma Ju-dicum Latino 'Detustim effo dicerem, certe “pCprius esl quam sjVd rex: (5: multa alia d’hanc pertinaciam : expugnandam asserre pus-•simus. t Vera tamen vocum iimplicitasaestimanda est ex analogiae constiti)-
; grammatica, & non ex' numero li-serarum. (3) Qyod verisimile sit Ada-ir.um primum eadem Lingua usum su-i sle cum Adamo secundo; Verum similianon sunt extendenda ultra tertium com-parationis V ut sonat Logicorum canon.similiter enim & ego argumentari pol-fem : secundus Adatn natus ex virgine,E.'& primus.' secundus Adam crucisi’xus, E. & primus. secundus Adam na-tus in Bethlehem, E. & primus. seihaec vel Catoni redivivo; risum extor-qverent.
31p. XV. Ut qvod dici solet, suum
liam Linguam antiqvissimam esse ja-iant, & forte iisdem argumentis utim-ur cum Maronitis & Myricae©, vocant
sit incerta. Cur no(Ira JE-Lingua Chaldaei, a quibusdam| appel-
fuerit ~,’inquitj Jobus;'Ludplsus, : necinops meus dicere- poterat , nec ego conjicere
se*. Qyicquid autem ; sit- non ; tamenhac sua jactantia magis prosiciunt, quamGraeci,, qnl.zrsoTioKeslesyUv suxLinguae de-lerunt; Inter quos Episcopus, Alexand.citante Hottingero fraegm. Oriesit. sio :
hit autem hominum tunc lingua una &ser-'.i',' . J s '
‘ ’ *
K unus. Hunc quidam volant syriacum su-se, alii Graeam, qua-sinientia, mihi ;ridetur,
brior, qvidLingua Graea shpitntu, arnplitu-syrus (s. latitudinis, majus oblinet nomen. Ve-rum rationes hae nullaesiunt, siam sivespientiam spectemus Graecorum , tum\ac in caula ipsis, non patrocinatur ;sive■ititudinem,& amplitudinem, tum certe
32Lingua Arabica Linguae Graecae si nonpraeserenda, (a!rem aeqviparanda." Ulte-rius objicit ise ; nobis Joh. , Gorop. Beca-nus militans pro Lingua Belgica, & di-em(n) Linguarum omnium voces opti-me posse reserri ad Belgicam sed nulla'hinc primaevitas; praeter affinitatem, se- 1qvitur; pari enim ratione posiem ar-gumentari pro Lingua Latina, quae ca-meri antiqvissima non est, nulla namqueLingua facile dari potest, quae vocem 'ali-qvam ad - Latinam congruentem :non’habeat : conveniunt Grcenlandica,lgne,!
Keiling,'Nam & Latina, ignis, ccelum,navis:Hebraica p]?, Latina,cor-nu, fero; misceo, &c1 sirnilirer etiam pronostra Lingua Finnica , quae multas ha-bet voces ad Hebraicam accedentes :
mso Fio. slsldva/• nna .' Fio. RestatV013 J\OU|d/&c. Pomis argumentum hocmilitat pro Hebraea Lingua, contuleruntenim multi, steqVcum conatu poenitendo,linguas complures cimi Hebraea; Dein-de (3) : jactat simplicirarem sus;Verum jam monuimus linguae alicujus
33(Implicitarem considere non in nume-ro literarum , s, sed analogia Grassiatica;& quod sirnpjex' dicatur 'prius ccrnpo-sico, sic ; capiendum est, si conseratur.,cum luo composicd, sido alieno, qvalessunt Lingva Belgica & Hebraica, jamsi hinc volunt argumentari, probandumipsis est, omnes radices - Hebraicas com-poni ex vocibus Belgicis & LingvamBelgicam compqsitiosiem non admitte-re. Er posito qyod .Lingva sinipliciili-raa qvoad numerum literarum, sit qvo-qve antiqvissima,* tum laus haec tribu-enda soret Lisigvae sinicae, cujus vocesomnes sere sune monolyllabicae, ur tra-dit Q.-Walroniis, (3) Perstringit et-iam, seripruram vel scribendi modumHebraeorum} sed piaceat/nobis* modusbibendi, qqvi fp. sancto placuit/ Cumjam evicta sit L. H. primaevitas, ex qvaargumentati suimus .in soribus,eandem .etiam, futuram ultimam ,' ala;criores ad, reliqua i nostra argumenta_,procedimus. '
.’
’ ‘.
‘L$. XVI. Locamus ergo , secundo loco
34argumentum 1petitum ex vocibus He-braeis in jN. Ti'BeatisV6elitißus: attribu-
ctis,Vex'qvibus sici l-si' vocabilia Hebrai-. , i .1 s v-st M'sk j 1ca bearis tribuuntur, unqve;eadem et-iam ipsorum Lingva futura tst, sedprius esi: certum ex Apoc.7 c. 19- übihaec verba ipsis expresse . tribuuntur;.»-pw, aWqhxla., Est autem Hebraeumex Htssir. rad. pN qvae vox in Kal no-tat alere,' nutrire, in Niph. ! veracem ef»le; inHiph. vero seqvente Dat. credere,ac seqvente lirera extra essentiah consi-gnificativa 2, inniti, c sisi er ssiHsiaaMin aliqvo- ponere. solet * autem 1 iilur-pari hoc’ Ave 1 sic ■ nomen, atqve sicinotae; verus ; sidelis ;%Apoc; •3. 14. coniiEli • 65. 16. vel’ ut' adverbium asfirman-di, ut eandem habeat sighificatidnemcum ta: Qvod autem ;qvidarh in ser-mone ■Chrlstrvoltme formulam ju-randi, illud de 7 hac voce . materialiter,non ‘vero formaliter intellectum volu-mus, aeq vi pollet enim ratione verita-tis & certitudinis juramento; vminta-men juramentum conceptum formaliter
35non e st, cum ad formalem rationem ju-ramenti -requiratur, exphcita. DEI mast* sr* ■, IVJ ; ,vtestimonium , invocatio; . quae hic nul-la; CabbaJisticum enim est quod Dinc-keiius prosert t
& dicit t£.n idem esTcac }CnO '7N DEUs rex sidelis. F. nul-jiijn hic est juramentum stricta sic di-
ctum- Deinde eriam.si'formula jurant:'rr* ■i r. ._ . it, bOljVil i vdii esser vox haec, non pollet exponi per
sos-Zi, quod tamen factura.'aß Evange-sssW* ‘3*. «' >» * • v-I ' l ■■•'V ' ><**listis cernitur, ex collatione locoru Matr.i6,2§* & Luc. 9.27. .Mare; 12.42.& Luc.21.5.Fuit veroolim uri ct nunc orationis, clau-silia, sed hoc .jocoLjgtHsoqtus; si non sili'perstitiosus, certe scuripsus dicendus est,statuit enimj is vocem , hanc orationumclausulis,tantum in publicis conventibus,(libjunctum suisiej;neminem veropri-'vaturi orantem precibus 'silisannexu isse;ex quoAcolligit -.causara, cur CHRIsTUs .in evulganda oratione dominica adhi-buerit } Ajurs, quo omiflo tamen'eam. a-pud Lucam recitaverit. Ponunt autemJudaei.triplex;AMEN in vitio, nimirum:Acceleratum, Amputatum & .Pupillae^;
36diciiW; ni'n: <9 utcunque recondet awenpu.pAlare , ejus liberi erunt pupilli ; Mccleratii«ejus dies-accelerabuntur, (s celeriter ' transt-s-rJtnHi ttas»i < vwiatj ri<rir viunt-, qui veroproten/a pronuntiatione esseri^ejus s dies’(sanni prolongabuntur. similiterHebraeum est kxxtjWia,, vox freqvens inPsalmis ni '.sVVn.'laudate Dominum, exbbn laudavit, & ni nomine ;DEI, qvodFullerus ait per slyncoperi 'abßreviatumeffo ex setragrammato nVP; R'. j Eph6-di
tvero adMaimonidem dicit effo dimi-
diam partem rs.nTlN;’A'ln rursus petunta rad singulari nrsv quae-cognata sit 'iiHin, juxta aliorum denique sententiamprimitivum; qui dissentientes :in e'6'con-sentiunt, ‘quod ’emphasis'ejus r sit aesti-manda ex jIVT>& Dignus itacpestqvi; excipiatur ‘ risu [ Durandus, rf qui hocsequenti : modo se macerat in hac voce:Eli Alleluja shratcum : nomen,
4 vocabulum[i-qVtdem signtficans potius ,\cjVam‘exprimensinessabile audiunt ab hac vita peregrinumU s . . ° .
. s i / t ■(sc, cujus Verbi expolitio- secundum Imocen-tum tertium ex 111 Ps: habetur, cum Alie-Ittja pramittatur titulo statim p/. exponende
37titulum incipit.: Laudate pueri Dominum.Unde secundum cum Alleluja jinterpretatur :
laudate pueri r Dominum, jjAit au(Unus 'cera
sc exponit: Al,c. e. salvumse t. e. me, lu, t. e.sac,]a i. e . Domine; Hieronymus sici, Alie i. elCantate, tu i. e. laudem, ja i, e. ad Domi-ti*w\ Gregarius 'siet- Alie i. e. Pater, tu i. re.'Filius, ja t. e. fp. sanctus; vel Alie i. e. luxIu i e. Vita, j* i, essatus; cJAiag. Petrus An-thisiodorensis sici i 'Ali: e. simus, le i. e. le-ctus in cruce, In i, e. lugebant Aposoli, jaile. jam’resur rexit) Petrus Manducator, dicitjupra ' Apocatypsin & Augusimus in Ghissa-*Psalteru ;.cjVod Alia Aerium si imperativimdi (5 sonat Alleltt i. e. Undate, ja i. e.uni-'cersalem , vel ja invisibilem:i, e. DEUCum' iraqve jam sit certum vocabula_ihaec elle sermonis Hebraei & beatos iisusos suille; seqvitur Hngvam Hebraeamillorum effo futuram. - ri: s.• XVII. , Adstruir |sententiam hancnostra rn etiam Pauli pih, inqva■igpvisaity t&pyitai \sk]m salvator!?(um alloqvebatur, qvod videre, est sioActis; Apost. c. 26. v, 14. Neqve enim
38. e st 5 periculum, hicVper. dialectnm He-braeam ' intelligiWslLingvarn Hierosoly.
■ mitanamrrTcsyae - tunc temporis Hiero-solymis & in tota Judaea vigebar, ut inlocis seqventibus: Joh. 19.15.17. 20, Ad21. 40. c.-22. 2♦ in qvibus per dialecti!!])Hebraeam & Ca ityuiv nonssindicatULLingva Ebraica, qvae olim in usu erat,quaedam tJ r5. e«5 tradebantur, sedilla in qvam Liiigva^Ebraica^tempori:bus posterioribus'. degeneravit, Hebrai-ca artem sideo. dictat in gente E-braeorum in *si su; fuit: . conflatienim il-lud ex nominibus quae Evangelista E-.braica .esse dicit, & tamen ad naturamLingvae sanctaassibn qvadrant: facit no-,ssiiscum eram Nonnus, qvirjoli. 19.15-sio vertit; :: .• $' | - t —'
;• j }'ss• -sii -»t;-3-- -- tvdo.Tnu c)i
r«CC«3& nu(£ Aesculi Zvoai yw?y%<rx.sio sivssiV. 17. T rai uateimce Xvpu» stnc>.
sic etiam Gerhard. H,irm.<Et>ang. Ebraucs, inquit Lingvo. appellatione intelligitetsyro - Chaldaica , cjva . tunc temporie F.bssisfuit familiaris ,ideoqve nomine Liras m
39Criptis EDangstishirum \communiter, intellegi-tur, Job. s, 2.'c-19:13. 17. Ati. 21. 40..’tJbodergo: quidam stataurit, Linguam. Hebreeant-»wupne sio ditia»;, &ab idiomate syriaco di-guttam,in titulo fui sse adhibitam, id non e[iUrisimite , Jcopust enim ,• harum |fuit iste, uttuisasmortis pluribus: inmtesceret s jamver»ihrm proprie sio: ditia non sini tunc tempo-ris familiaris Judicis, sed ab eruditis silumnsnrp.ita. De mlcriptione crucis iterum.Nonnus:iumiy yXa<rrsi> y Tvpoi 'K,': su,rr: . ,,'i
liedvintelligendum de Pactio, qui s;?®»-■< tyM-sCja omnibus i incelHgehnous'- lo*qvebatur. Non,' inquam, est periculumhic per delectum Hebraeam inseiligi !in-gvam syro-Chaldaicam; non, enim estqvod recedamus ex litera expresta scri-pturae; deinde etiam viri qvi erant curriPaulo" sido ! isiteliigebasir,';qvia.ssiiciturAct; 22. ‘ 9. <pa*siKiic, tjx.: cruv t» AatAassss j«o(,cum tamen Act. 9. 7- haec reperianturverba ; cLxxovjt? r *iG ty&vtisi .Unde se-qvicuV qvod -audierint :qvidem-.viri illivocem, non intellexerint,' si . autem
40fuisset Lingva syro- Chaldaica, qvidniinsellexisient, eam qvae ipsis fuit ver-,naenia,'probabile enim est : ,viros hossinire rudes, ex plebe,-qui nescirent san-ctam Lmgvam ; Paulus autem fuit«-ictiis&pph&G&j' 'rW W>}<X4 Tctua.A^.Ue-gis periti, qvi‘dum ipsum legem DEIdocuit, etiam aperuit ipsi notitiam Lin-gvae-sanctae, fuit enim illa familiaris &
nota ibis, Rabbinis & Doctoribus Ju-daeis. Relinqvitur ergo aex his vocemillatu Paulo in visione factam Lingvasancta leu Hebraea;proprie sio dicta,unde probabilis esl: (eqvela, eandem so-re in istu ! beatis in coelo.
§. XVIII. Non possumus non etiambeatis attribuere idioma Hebraeum cumnulla suppetat ratio, cur ipsis adscriba-mus aliam laliqvam Lingvam ~qyarejrationibus qvas habemus, sussulti Ita-tuemus tamdin -Lingvam Hebraeam i-
psis competere, donec diversum aper:tissime fuerit offensum; id? qvod nul-la qvoqve suppetat cuiusdam momenticaela, ob qvanv.DEUs ipsis concederet
41Lingvam aliam, praeter Hebraeam; con-cedit autem- aut Linguam, plane novam,aut unam caeceris praeter ; Hebraeamnunc usitatis, aut Habraeum; nonnovam locutuss enim-suit ipse- Domi-nus, cum Proroplaltis adsiuc in' statabono degentibus, &! nullo'contagio pol-lutis, non -alia quam Lmgva Hebraeae,quae cum suent in issu'apud felices Pro- ‘toplastos; qvidni & reducti- ad eandem,lelicitarem utenturl eodemT sidiorna"tl,,' ; &'
non alio aliquo'novo, cur enim indige-rent salia Lingva?' praeter eam, qvae i-psis IprimisQs' concedebatur: ; Non ‘ enimsst qvod fugiamus adsssingvam novama DEO crea sida dum in promptu ra-
habemus :pro Hebraea Lingvsi_siMeqvae aliqvam ex Lingvis in -contiHio-nt Babylonica sunt siliae''ex sententiaJudaeorum LXX. pro numero siaepo-'om Noasih i } ortis, sunt enim omnes,praeter Hebraeam > in poenam Tnjpyrmn-
introductae, ut im superioribus de-wonstravimus, verisirnile-autem; nullo
: aodo’est, peccatorum aliqvod mraemo-
42synon7 residuum in;,vita & conversatio-ne beatorum tore: Ergo: remotis eae.teris-omnibus, etiam nova, Lipgva He-braea beatis tribuenda videtur.
■ • §. XIX. Placet adhuc. apponere ar-gumentum Judaeorum, qvanqvarn nonsit . adeo magni momenti apud Christi*anos, solent enim Theologi ..omnes ex-ponere locum istum, ex. qvo argumen-tantur Zeph. 3. 8- 9- de primo;. non desecundo, ut Judaei, Christi adventu; vi-detur autem ibi describi Lingva He-braica per labium electum, vel ; ut intextu est ssYTO purum a rad. ,TQ ex-purgavit, purificavit. Talia vero suntipsa; Prophetae; verba : CZN3 'b. 'OH $. noN>.noaji;d *enyb wp* nvb ijs»pn 72 MsW DiTbv *]DU;b sTObDD 'Vsp?n *o bD.bsNsVTnsap ,u/nd -o 'asI—j-oph1—j-oph mro naw era bs -pnsnnN.DD^TOklllWi nun h.e. Exjpesa-te me , ait Dominus , in die resurr^Bionismes in futurum', cjvia judicium meum, ut
congregem gentes,ut'colligam regna ad effo»'dendum suger eos indignationem 'meam »'
43%mn iram nasi mei, ut igne zeli mei consu-tuatur omnis terra. £)yta tunc convertam‘dpopulos labium ekstum ut invocent omnesin nomine Domini , colendi eum humero uno.Qyod aurem in loco hoc per L. E. de-notetur Essigia Hebraea, probat R. A-ber! Efra, hoc modo; qvia subjicitunystatim: r—IYP buo''d?b- N"npi? ut invocent'DEUM nonane rsD'', qvod in nulla alia,praeter Lingvam Hebraeam, fieri potest,qvare haec verba subjungit : • ‘Dsnri’'nnpn :pik rrtTQ hen» vos tqj^spMn ‘ dud ' Nnp3 b. e. cori-arientur'ad colendum- DEUM (olam labioFictio, h, e, LingVa sancta qvia in illa sa-lx vocatur (5 invocatur nomen gloriojums..Cerre nec Graeci ullam harum qvaruorliterarum in Alphabeto suo habente,non enim : repentur apud illos jod con-Ibnans, nec aspiratio in medio vel sine,Dt nec Vauconsona. Idem alii probantper speciem Kabalae, quae ipsis ,venit no-mine Gematriae,dicuntenim -n ruiN nsßi/- -
valere' his; \ct“Tpn pUib Lingva san-cta. Tamen qvicqvid sit de loco istcv
44si unqvam locum hunc N. L. desenso-res nobis objecerint, & argumentari su-erint ex eo, qvod per labium electumintelligatur nova Lingva, tum produ-cant rationes etiam, qvare hic non pol-sit inteliigi L. Hebraea, qvae in Paraditoelecta fuit, ut homini innocenti condu-ceret: & unde venia ipsis pervertendilensum scripturae loci, qvi agit de primoChnsti adventu.
XX. superest adhuc ur. attinga-mus sententias illorum qvi' diversumanobis hac in re sentiunt, qvas in duasdisponimus classes, in prima eorum.,,qvi assignant beatis Lingvam aliampraeter Hebraeam,-in mundo usiratam;in secunda illorum, qvi beans promit-tunt novum Linguae idioma. Quos inclassem primam reduximus, sunt vani;utpote.illi qvi lingvam suam etiam proprimigenia venditant, & hinc probabi-liter eam etiam sore beatorum lingvamasserunt; sed argumentum illorum qvafflsit sutile in superioribus est demonslra-tum, übi de primaevitate L. H. disle*
ruimus; sune hi sere, illi qvi pro lin*Cimbrica & Ghinensi pugnant.| si-
miles his sunt/qvi ex eo lingvam graecavolunt beatis competere, qvsia N. ,T. :praeco sermoneest exaratum, sed qvarnparvir momenti- sit ratio, cuivis facilepatet-, & qvidni pollemus & nos si-militer ratiocinari ex idiomate V. T.bebrae©? ad qvod si qvid dicunt, sibiresponsum putent. Tribuunt etiam lin-gvam syriacam beatis, ideo qvodChri-sto salvatori fuerit vernacula, qvod ta-men; non est verum, nisi de lingva sy-riaca lare accepta, qvae Babylonicam,Maroniticam & Hierosolymitanam, qvaeipsi fuit vernacula, ambitu suo compre-hendit. si, qvos recensuimus, ob ali-cam , veritatis umbram risu sunt ex-cipiendi, cerre singulans homo .(nomi*ne Girolamo Ruscelli, patria Venetus)qvi persvadere voluit orbi imgvara 1-talicam beatorum choro ess(e convenien*n(limam; imo dicere non erubuit lin-~gvas omnes ante conturbationem mun-
46di effo cessaturas, & in earum omni-um locum ab omnibus nationibus lin-gvam Italicam susceptum iri, ratio i-psi valde firma: Qvia Papa Romanusea utitur. Egregia sane ratio & dignaqvani cum auctore suo atro carboneGallicus qvidam scriptor notaret,
. § XXL In altera classe ponimus eos,qvij linguam prorsus novam beatis inuiu sore contendunt. Rationes illo-rum huc redeunt: (s) Qyod DEUsprimis hominibus lingvam hebraicaminsuderit; & Ecclesiae nascentis pri-mordio, multarum lingvarumApostolis concefierit; unde vensimiledicunt effo beatis etiam novam pecu-liarem, a DEO insundi, lingvam; sedqvid obstat qvo minus DEUs insun-dendo recurrat ad lingvam hebraicam,
verisimile enim est homines in caelo italocuturos qvemadmodum locuturi su-isient, si in statu concessae innocentispermansisient. (3) Qvod
sPaulus a.
Cor. 12. dicat-' efactte, sillltamen locus contra nos non est i sive
47expliceturcutn Theodorero, qui dicit he-braismum hic latere, & poni audire providere, ut sit passim in Prophetis j utsenius sit, Paulum multa vidisie mira:pulcritudinem Paradisi, Gloriam Christi&c. sive literaliter de auditione; audivitnimirum Paulus ibi talia quae in hac vi-ta nobis finit incognita', utpote; arcanaquaedamrEvangelii, id quod in hoc ra-ptu ;se accepiCTe profitetur, GaM i. 12:quam sententiam probabiliorem redditetiam r« quod non significat mo-do verbum, verum etiamrem, ut ;videreest apudLucam c. 2. 15. & sic senius es-set: audivit Paulus res miras & imper-scrutabiles, qvas inEp. ad Rom.c. 11:58.Adhuc miratur : nil ergo officit nobislocus iste Paulinus, quossiddocunqp,' sivehoc, sive illo modo sumatur, tamen con-tra nos non'est, & eo nihil evinceturcontra nos, ut remoto usuL, H- alia novalubstituatur. (a) Qyod Zopli. 3.8, insera-tur lingua peculiaris per labium electi]:led cur obvertunt nobis locum hunc,cum de primo CHRIsTI adventu eum
48exponant Theologi, & si locus iste age-rer de secundoadventii salvatoris, quidobstar : quo minus per labium electumL.' H. possisissirelligi. •> (l) : Qvod vero*Joh. Salas L. H. svayiraremsi copiam stperspicuiratem carpar ; rum id factumest dignum indignatione orsimiiimi.l :
&si ■ salas procederer in cohspectumB. Lutberi : Mare. ‘Fiacii si Gerhardi:Giassii & multorum aliorum, qui sarisLmgvae hujus laudes;ac : fructus ape-ruerunt: certe magno cum pudore adi-paris naribus exitum' quaererer.l - sedcum) vela -jam -sine contrahenda ex- J■ clamamus cum angelis fieri- :||
sisi:n • >.?.'mus enim '
r—toOK [rrm. sessisMOT,. m}*—
C
Mimis 'issum shXeie mlsa&eu AfrehtyeKav iiJetiss m «A<s i a JtovQ, ■
k, KPafriw Jio Qiov' dyhctcv qui*.’)3 *-!yvi \u tiJtijL:
nb OTI, 7351/ sUMv)!' 71 iXOV%sI,, ~*l,~•»••’ •.. . , •■
OA/3 tog «a« £<rjs, sb\g.yuv sit/ yortyiiis&pvuvir .'i'i’<»Kr.sil ssi'',■«■' • / <isll «/?<#«» 71 <nu\ens Uamenv tyq JttyTnvjcv;,
Assectu fraternoser.
E. Cajanus.
st?t;abe sare stanbt/si' «J M 4 V w 4V* '•
• ■ *W;>/4.,*T§Omlene giue ocsi (feen/ bcrsssm*(s isi * i s orbi*,n<jsteneo: m6rcscr/
Dide rt)ss om. morssonen s6rst / , frinfliu«» roaiDrnee tuiDOasiss bassar/ j :
Romtmr oct> stunDom 03»oln od) sarsa*j ' M ross uti uaslen
Hs ss)c§ Dbffliga sseen/ far inter nssjsasctsb trerlben/
Dod? mass ruti sio . ostisla tienst/ fortia»'-i ra moos alio.
siijto <tt ©irine rne& sii)s / as 2Btigbet: :? >v >
* det) (s attigo ©nae)Det/Caltae as stg sm tiistrcs* buncslasH-qctss
ooct) sisier as starbecs, ...
gj?sttmoosssan(j/sTOaratDilcsoi* oct) meet• rnanb’ binDra (a mangen/j
2)ocb ndr msoa/ besioar; nnb rijDocb.
- ocl). timmarno lagges |striga sbe ©itineri i floiv s6ba en
> n£i)sanuner lesnaos(snDast Carboni ocs) £>ogD/ bcjtjcasti'\ ;,.: •.! Jstopp uti twriDen. .
£btsa ocb 58alslanss i ssin/ (£bi‘ srsince/:■< v* lag onssai* as mertat
51 1 (i};jsQ'mnsga sJloln/ ®brg6ra massbinOss I tudgeiv
Oct) ®ititmcl cti *si6 a7 nar s?roi)pen> oct) ©idea sotemes?* I;*’
3 Det bdistiga ©prdds / ta sala ma som0-0 nu nisiien??-*^
sls uti jsiffrnmclen ssal bitj bcutaD i cwi»ga tijDer.
GUsTAVIIs ; CAJANUs,
Una fuit primum mortalibus indita lingua, ]Ut pereamConcordia, pax£ alerentur in ori .sublimi asi homines poslquam Voluere seriresidera Vertice, (5 ad alos transferrier altos JProtinus Ecce sini variant: non amplius unalingva fuit,verum Varia, varias cjitoisrmentesindiderat homini qua, dtscordes facientesCunttos, su plures sasia illa poena suerunt, p'j/l qua lingua homines maneat jam Cocti*
' , ca regnaQui cepere, decesfrater, sio te quois monjlrasPelicis Jiudio Vita ejus rite tenere. "
JO. CAJANUs.
