JACINTO B E N A V E N T E

LA NESIA HEJMO „ ( E L NIDO AJENO)_______E__EE

+ T R A D U K I T A D E -t-

V. INGLADA

Prezo: 1 F r a n k o *

V A L E N C I A : 1909 T I P . M O D E R N A • • • Avellanas, J J

LA NESIA HEJMO

J A C I N T O M A R T . r . :

ft.PUJAOOft-CIKCELAIHffi !

C A S T E L L Ĝ , 3

M A D R I D

BIBLIOTEKO DE « L A SUNO H I S P A N A »

J A C I N T O B E N A V E N T E

LA N E S I A H E J M O TRIAKTA PROZA KOMEDIO

Unuafoje prezentita en la Madrida teatro de la Komedio la 6an de oktobro 1894

E L L A H I S P A N A L I N G V O K U N PERMESO D E L A

A U T O R O T R A D U K I S ,

VICENTE INGLADA ORS Membro de la «Lingva Komkato» kaj Prezidanto de la Valencia

Grupo Esperantista

V A L E N C I A — 1909

TIPOGEAFIA MODERNA, A C. DE MIGUEL GIMENO

A V K L I . A S A S , I I

PERSONOJ

M A R I O E M I L I I N O L U D O V I K I N O J O Z E F - L U D O V I K O E M A N U E L O JULJANO

La agado en Madrido. —Nuntetnpa epoko.

AKTO UNUA

Eleganta manĝoĉambro ĉe Jozef-Ltidoviko.

SCENO U N U A

E M I L I I N O kaj L U D O V I K I N O enirantaj.

E M I L . C U vi diras, ke Ja mastrino ne malfruos reveni? Luo . Ne, sinjorino. Si eliris por meso kaj aĉetoj. La

dekunua estas tuj sonoronta, horo de la tag-manĝo, kaj vi ja scias la akuratecon de miaj gemastroj.

E M I L . Certe! Ne estas alia pli ordaranĝita hejmo. Tute same, kiel la mia. Kia granda malordeco! Sed provu ordigi kun kvar knabetoj kaj la respon-daj servantoj kaj nutr ist inoj . . . ! Tie ĉi, k o m -preneble, la sola geedzparo, du servantoj... V i ja havos nenion por fari.

L U D . Ne estas multe da laboro. E M I L . Kaj la mastro, ĉu l i pl i bone fartas? L U D . Malsanema, kiel ĉiam. La pasintan semajnon l i

havis unu el siaj malsanatakoj, l i restis tre tra-frapita; sed de kiam alvenis sinjoro Emanuelo, li ŝajnas iom pli animita.

E M I L . Kiel! Sinjoro Emanuelo alvenis.

6 LA NESIA HEIMO

L U D . Jes, sinjorino, antaŭ kvar tagoj. E M I L . Jes, oni l in atendis ĉiutage. Sed ŝajnas al mi

strange, ke mi ne eksciis pr i lia ĉitieloĝado... Mia edzo vidas en la Borso ĉiutage vian mas-tron kaj estas strange, ke l i nenion diris al l i p r i t io .

L U D . Mia mastro parolas tiel malmulte... E M I L . Ka j , ĉu l i venis bonfarta? L U D . Jes, sinjorino, tre bonfarta. Cu vi ne l in konas? E M I L . L i ja migradas de post multaj jaroj . . . De kiam

lia frato estis ankoraŭ needzigita; kaj mia kona-tiĝeco en t iu ĉi hejmo estas nur pro via mas-tr ino Mario. Multe mi aŭdis paroli pr i l i , pr i liaj vojaĝoj, pr i liaj aventuroj. Ĉu l i similas al sia frato? Oni diras, ke l i estas el alia karaktero.

L U D . L i similas al l i per nenio. L i estas tre simpatia, belkreska junulo, tre gaja, tre amema...

E M I L . Bone, bone! Tiel la hejmo estos pl i animita. L U D . Jes, sinjorino; kredu ĝin. Estas pl i da gajeco,

da animiteco... Ha, jen mia mastrino. (Vidante Marion alvenantan. Mario eniras, kiel venan-te el meso; dtim ŝi salutas Emiŭinon, Ludovi-kino demetas al ŝi la mantilon, reprenas la preĝlibron kaj ceterajn ajojn kaj ĵoriras).

SCENO I I

E M I L I I N O kaj M A R I O .

E M I L . Kiel v i fartas, mia kara. M A R . Cu de longe vi atendas? E M I L . Unu momenton. Mi ja scias, ke vi bonfartas, ke

via bofrato alvenis. M A R . Kaj via edzo kaj geknaboj?

BIBLIOTEKO DE «LA SUNO HISPANA 7

E M I L . Sanaj, ĉiuj sanaj. Ferdinando tre okupata. L i « ja venos kun mi saluti vian bofraton... V i ape-

naŭ l in konis, ĉu ne vere? M A K . Mi konis l in , kiam ni estis infanoj. V i ja scias,

ke lia familio kaj la mia estis tre intimaj; lia patro kaj la mia estis samnegocanoj. Sed Ema-nuelo formigris tiel juna el Hispanujo... N i ne atendis l in revidi.

E M I L . Oni diras, ke en migrado l i laborakiris multe da mono.

M A R . Granda kapitalo! L i estas tre entreprenema, ŝanco lin favoris...

E M I L . L i daŭrigas fraŭle, kompreneble. M A K . Kaj laŭ lia aserto, sen intencoj edziĝi. E M I L . Maturaĝa viro riĉa kaj needziĝema! Sed v i

kion celas? V i ne havas indecon, se v i ne rega-las lin per dekduo da nevoj... se v i ne volas vin ĝeni, en mia domo estas kvar kaj tie estas nek mono, nek heredoj perspektive videblaj. . . Cio iradas bone!

M A R . Emanuelo estas juna. Kaj figuru al v i , ĉu man-kos al l i profitaj edziĝokazoj.

E M I L . T u j kiam oni ekscios en Madrido, oni forkap-tos l in de v i . Bone iradas la filinhavantaj patr i -noj! La papervaloro «viro» multe prezaltiĝis. Antaŭe, al ĉiu knabino, pl i aŭ malpli bela, atinginta certan aĝon, ne mankis fianĉo, ĉu bona aŭ malbona. N i estis sampreze kotizataj; sed nun, mia kara, la monŝanĝo leviĝis al la nuboj. La patrinoj devus ja fari prunteprena-don en la fremdolando.

M A R . Kia spritaĵo! E M I L . Kaj kio fariĝas pr i via vivo? C u v i abonis la

Reĝan Operon?

8 LA NESIA HEJMO

M A R . Ne. Por kio? La pasintan jaron ni iris t r i nok-tojn dum la tuta prezentadepoko; ĝi estas sencelĵeti la monon. Josef-Ludoviko estas mal-sanema, ne havas bonhumoron, nek deziron sin vesti, ĉio l in lacigas... V i ja scias, kia l i estas.

E M I L . Jes... sed, mia kara, via vivado estas tre malga-ja... izolitaj inter kvar muroj . Se almenaŭ vi ak-ceptus amikaron.

M A R . A l ĉio oni alkutimiĝas, kaj mi ne estas alkuti-minta multe min amuzi. V i bone scias tion; ĉe miaj gepatroj same okazis.

E M I L . Ce viaj gepatroj estis almenaŭ babilrondo ĉiu-sabate. Oni kartludis, trinkis ĉokoladon, kaj alestis niaj fianĉoj.

M A R . Hodiaŭ niaj edzoj. E M I L . Kaj la via estis la unua kaj unika. V i ĉiam es-

tis tiel serioza! Mi vagflirtadis iom kun tiu Se-viljano, ĉu vi rememoras? Se mi estus edzini-ĝinta kun l i , terura afero! Kian vivadon devis elporti ŝia malfeliĉa edzino! Ni ne povas plendi. Ni trafis malerare.

M A R . Oni vidas tiajn malfeliĉajn geedzojn! E M I L . Estas terure... kaj k iom da i l i , ŝajne feliĉaj... sed

se oni profunden rigardas... Kiaj belaj orel-r ingoj !

M A R . Douacitaj de mia bofrato. E M I L . Belegaj perloj! La r iĉuloj , mia kara,... M A R . H O , l i alportis al mi mirindaĵojn... V i vidos...

(La dekunua batas). E M I L . La dekunua kaj via edzo ne venis. (Oni sono-

rigas). M A R . Jen l i estas. (Premas sonorilbutonon.) E M I L . La akurateco mem. (Juljano eniras). M A R . (Al Juljano). V idu, ĉu sinjoro Emanuelo jam

BIBLIOTEKO DE «LA. SUNO HISPANA» 9

leviĝis kaj tuj alportu la tagmanĝon. (Jidjano eliras. Al Emiliino). Cu vi volas kunmanĝi?

E M I L . Ne mi foriras kurantc. Bone iradus mia hejmo, se mi malestus! Mi venis invit i vin al la teatro. Ni havas loĝion por la hodiaŭa unuafoja pre-zentado.

M A R . Mi ne scias, ĉu Jozef-Ludoviko volos, ke ni i ru . . . Mi jam sciigos vin.

S C E N O I I I

L A SAMAJ kaj JOZEF-LUDOVIKO

Joz. Tre bonan tagon. E M I L . V i alvenas ĝustatempe. Joz. (Sidiĝante je la tablo). Mi iom malfruiĝis. Cu

vi volas tagmanĝi? E M I L . Jesuo! Gi ne malvarmiĝu! Estas ĝuste la deku-

nua. Mi volis d i r i , ke v i alvenas ĝustatempe por akcepti inviton por la hodiaŭa unuafoja teatrludaĵo. Mario ne kuraĝas doni al mi sian akceptvorton, ne kalkulinte kun v i .

Joz. K i u ajn diros, ke mi cstas tirano. E M I L . V i ne estas tirano. Neniu diras tion. Sed Mario

estas ekzempla edzino kaj tre bone plenumas tiujn detalaĵojn de la edziĝepistolo, k iu jn ne ĉiuj akurate respektas... «La edzino ne eliros el hejmo sen permeso de sia edzo.»

Joz. (Al Mario.) Cu vi volas iri? M A R . Se vi venas... Joz. Mi ne estas sana. Hodiaŭ min frapis galatako.

LA NESIA HEJMO

M A K . N i , do, restos hejrae. (Al Emiliind). V i jam ĝin aŭdis.

E:\IIL. Nu, oni devas animiĝ i . Se vi ne helpas vin dis-t r i . . . Oni diras, ke la hodiaŭvespera komedio estas belega. La teatro estos vidinda... Kom-preneble, mi ankaŭ invitas vian fraton, kvan-kam mi ne havas la plezuron lin koni, kaj ak-ceptu mian gratulon por lia feliĉa alveno. V i j a dezirus lin revidi .. Cu l i estas la sola frato, kiun v i havas?

Joz. La sola. Ni estis kvar; nur restas la lastenaski-ta, Ernanuelo, kaj mi, la unuenaskita. Nur Ema-nuelo estis sana kaj fortika en la familio. Cu l i ankoraŭ ne ellitiĝis?

M A R . Mi jam diris, ke oni l in avizu. Joz. Kutiminte vivi sola, l i ne alkonformiĝas al la

familia vivado. Ciam li estis tre senmetodviva... Se l i malfruas, ni tagmanĝos. L i ja scias, kiom mi ŝatas la akuratecon. La senordeca en man-ĝoj min mortigas.

M A R . (Sonorigas). Ni tagmanĝu. (Al Juljano, kiu eniras). La tagmanĝon.

JUL. Sinjoro Emanuelo tuj venos. (Li eliras pretigi la tablon),

E M I L . Mi foriras... N i , do, kalkulas sur vin? M A R . Ne, v i jam vidas, ke Jozef-Ludoviko ne sanas.

Atendu momeiiton, vi ekkonos lian fraton. E M I L . Mi sentas scivolon... Mi ne estas tre prezen-

tinda, mi eliris senceremonie vestita. M A K . V i estas intimulino. Joz. Donu al mi la magnezaĵon. M A R . (Alportante boteleton el la telermeblo.) Prenu...

(Preparas la ŝaŭmotrinkaĵon). Sed, ĉu vejre v i ne estas sana?

BIBLIOTEKO DE «LA SUNO HISPANA I I

Joz. (Malbonhumore). Vere! Vi eble kredas, ke mia malsano estas, kiel viaj hemikranioj. . Mi estas tre malsana.

E M I L . V i tro laboradas. Gi estas mia insistccelo pr i Ferdinando... Ferdinando estas fortika, sed la avideco pri negocoj, la borso, la Deputatarejo... tio estas senhaltado dum la tuta tago... Almenaŭ l i havas kvar gefilojn por kiuj zorgi.. . sed v i , sola kun via edzineto... V i ja devus forlasi la negocojn, ripozadi, vin flegadi, multe amuzi-ĝadi, ĉar la vivo estas mallonga.

M A R . (Proponante al li la pokalon). Cu ĝi estas taŭ-garanĝita? Cu pli da sukero?

Joz. (Kolere). Mi jam ne scias, kion fari. nek k ion t r ink i . Estas malesperige!

M A R . (Ameme). N u , havu paciencon. Hodiaŭ v i ne eliros el domo.

Joz. Jes, ĝuste. Malmulte mi havas pcr fari! M A R . Lasu ĝin por alia tago. Joz. Cu vi kredas, ke miaj aferoj estas t ia j , kiel la

viaj?... Vizitoj kaj aĉetoj same fareblaj en k i u ajn horo de kiu ajn tago.

M A R . (Kun amema riproĉeto kaj volante lin rimarkigi pri la ĉeesto de Emiliino). V i ja famiĝos pro malmilda karaktero.

E M I L . (Komprenis kaj volas lertkaŝi). Kiam oni estas malsana, ĉio malplaĉas. Estas nature.

L A N E S I A I I E J M O

SCENO I V

L A SAMAJ kaj EMANUELO

E M A N . Saluton, gefratoj! (Vidante Emiliinon). Sin-jorino. . .

M A R . (Prezentante 7inu al la alia). Mia bofrato Ema-nuelo... SinjorinoOrdofiez, ĉiama amikino mia...

E M I L . Tre plezure! (Aparte al Mario). L i estas tre simpatia.

J U L . (Alportante la tagmanĝon). L a tagmanĝo. E M I L . (Adiaŭdirante). Ni jam havos la plezuron vin

vidi ĉe ni . Sciu, ke vi kalkulas sur novajn gea-mikojn . (Al Jozef-L^idoviko). V i plibonfartu. (Al Mario, ŝin kisante). Adiaŭ , plejkara, ne forgesu i r i al mi . (Eliras).

S C E N O V

M A R I O , JOZKF-LUDOVIKO kaĵ EMANUELO, sidantaj. L u -DOVIKINO kaj JULJANO servas la tagmanĝon

Joz. Dank' al Dio! Mi kredis, ke ni ne tagmanĝos. E M A N . C U vi ne estis komencintaj pro la vizito aŭ min

atendante? M A R . Pro la vizito. (Al Jozef-Ludoviko vidante, ke li

77e prenas por manĝi). Cu vi ne volas ĝin manĝi.

l i l B L I O T E K O D E « L A K U N O H I . P A N A 13

Joz. Ne. Gi estas tre malfacile digestebla. Mi ne k u -- raĝas.

M i R . Cu vi volas aliaĵon? C u ovon en akvo varmigi-tan? Cu fritsoleaĵon? Kial v i ne diras, k ion vi volas? (Al Emanuelo). C u v i vidas, kia strange-co? Oni devas diveni liajn pensojn.

E M A N . Mi konas la sistemon. V i pasigos la tagon r i -gardante lin en la vizaĝon por kompreni kion li deziras. V i certe estas pr i fizionomio pli k u -timlerta, ol Lavater mem.

oz. (Malptaĉigita). Kiam oni estas malsana kaj, sekve, malbonhumora, mi kredas pli saĝe, ne paroli, ol dir i malagrablaĵojn.

M A R . Multafoje ne estus grave al mi, aŭdi de vi ian malagrablaĵon, se nur mi vin komprenus.. . V i estas prava, Emanuelo... ĉiam mi rigardas en lian vizaĝon por diveni al l i la pensojn... Sed mi estas tiel malleita... aŭ l i t iel malmulte kla-resprima, ke malofte mi trafas.

oz. Mi , do, malmulte parolas?... La plej elokventaj interne, ofte estas la plej silentaj, la malplej klaresprimaj... kiel v i djras. Kiuj malmulte pen-sas, tiuj plej parolas. Car iliaj ideoj estas mal-multaj , i l i baldaŭ i l in elirigas, kun mirindaflue-co... Estas nature! Du aŭ t r i personoj, solaj, p l i facile pasas tra pordo, ol amaso kunpuŝiĝanta.

E M A N . C U tio estas min riproĉnomi parolema? Eble mi estas, ĉar mi pensas malpli ol v i t ion, kion mi diras... Sed mi sentas... Kaj kiam mi sentas ion, mi devas ĝin d i r i . . . eĉ se ĝi estas malsaĝaĵo aŭ malagrablaĵo.

M A R . (Al Josef-Ludoviko). Ankaŭ el tio ĉi v i ne manĝas?

Joz. Mi ne havas apetiton. Kio venas poste?

L A N E S I A H E J M O

M A K . Por v i , rostita viando. E M A N . Sed .. ĉu vi ne bonfartas?... vi nenion manĝas.

Mi .kontraŭe havas tian apetiton... Mi ekkaptis avidece la hejman manĝadon.

M A R . CU vere ĝi plaĉas al vi? Mi , k iu penas doni al vi manĝi, laŭ hotelsistemo...

E M A N . N U , mi pli ŝatas valencian rizaĵon, bonan hispa-nan kociddn kaj eĉ ĝiajn viandbulojn.

Joz. Jen kiel sanĝiĝas la preferoj! V i nescias kiom li batalis ĉe ni , kun nia patrino, pro la manĝoj. T iam, kion l i nun trolaŭdas, ĉio ŝajnis al li fikuiraĵoj kaj l i preferis manĝi en kafejo aŭ hotelo.

E M A N . (Kun malpeza tono apenaŭ tuŝita de iagraveco kaj kortuŝeco; super ĉio oni devas eviti la so-lenan kaj deklaman tonon). Gi estas la homa esteco. La konstanta spirito ribeleca ekzistanta ĉe nia animo kontraŭ ĉio altrudata, eĉ kontraŭ la patrina amo. Eble neniun ni pli turmentas en la mondo, kiel nian patrinon, al neniu ni estas tiel maldankaj. Homa egoismo! Tiel certaj ni estas, ke neniu, kiel nia patrino, estas al ni pardononta nian maldankecon... Sed en la vivo estas unu justeca horo por ĉiuj... kaj la larmoj, kfujn ni elverŝas pro la ĵusmorto de patrino, per doloro al nenia simila, devas esti, se ilin oni povas vidi el ĉielo, la plej granda, la plej pura ĝojo, k iu jn ni, maldankaj f i lo j , povas doni al Ia animo de niaj karaj patrinoj .

Joz. Mi neniam estis maldanka. E M A N . Car vi neniam estis juna. Car ĉe vi aliiĝis la

leĝoj de la vivo. Gi estis ankaŭ ribeliĝo, laŭ via maniero. Sed vi jen vidas kiel malboncĝ i rezultis al v i . Kredu ĝin, la Naturo estas tre

B I B L I O T E K O D E « L A SUNO H I S P A N A » '5

saĝa. Ni devas esti infanoj, junulo j , viroj kaj fine maljunuloj; ĉio—ĝustatempe, kun la pa-sioj, virtoj kaj malvirtoj propraj de la responda aĝo. Tiel malbone ŝajnas pripensema kaj saĝa infano, kiei petolema kaj sensaĝa fimaljunulo: kaj tiel nepropre estas ĉe infano senproteste kontentiĝ i per hejma kocido, kiel ĉe saĝa viro manĝi amuze en hotelo. Oni devas distingi in-ter la ĉiamdaŭra ĉiua malboneco kaj la malbo-necoj propraj de ĉia aĝo, kun ĝi forpasemaj... Mi tion diras, ĉar ĉe mi vi kredis malboneco !a junulan facilanimecon. Jes, v i , Mario, kiel ĉiuj, certe aŭdis parolantajn pr i mi , miajn ge-patrojn, Jozef-Ludovikon, vi certe scias k ion pri mi i l i pensadis... Mi bone scias ĝin. M i estis la hejma peifidulo.

M A R . Ne, ne. Via patrino ĉiam vin senkulpigadis kaj ĉiuj ni vin amadis.

Joz. Pli ol l i nin. Kio mankis al l i apud ni? Senbe-daŭre vi nin lasis kaj sen ni vi vivis feliĉa. finis tagmanĝi, la servantojforiras pretiginte la kafon. La dialogo fariĝas pli intima).

E M A N . Tial mi revenis al v i , por ke vi min pr i juĝu, nun kiam finiĝis mia aventura vivo, en nomo de niaj jam neekzistantaj gepatroj. V i diros, ĉu mi estis malbona filo, ĉu nii estas malbona frato, kaj por t io, se vin bliridigos restĉagrenoj, kiuj ne devas inter ni jam daŭri, Mario pr i ju -ĝos. Virinoj pli bone lcomprenas, kio estas bona ĉe la koro de viro. Ce ni , kiel vi estus provin-taj koni la mian, se mi neniam povis paroli per la koro!

M A R . Nu, ne varmiĝu. La pasintaĵo, jam pasis. H o -diaŭ ĉiuj ni scias, kiel v i valoras. Ne estus

l6 L A N E S I A H E J M O

tiel favorinta vin la ŝanco, se vi ne estus inda

E M A N . (Sekvante sian ideon kaj sin turnante precipe al Mario). V i ja scias, kiel ni vivadis en nia hejmo. V i estis najbaroj niaj, kaj via patro egala al la nia per karaktero; ial i l i estis sam-negocanoj. Tie neniu havis alian volon, krom tiu de mia patro. Kia rigideco, kia severeco! Kiam l i estis hejme, ni parolis mallaŭte, niaj ludoj lin malplezurigis, niaj ridoj lin doloris. Ni vidadis l in elirantan gaje, ni libere spiradis, ludadis, ridadis. Nia patrino ne estis tia. Cio en ŝi boneco, ĉio en ŝi mildeco, nia defendantino ĉiam, nia kunkulpulino multajn fojojn.—-Ne malplezurigu vian patron,—ŝ i diradis al n i : — l i estas tre bona, sed ĉiam priokupata per siaj negocoj. Cion por v i , miaj karaj, por vi l i t ic l multe laboradas kaj klopodegas...—Kara patri-no! Si volis konvinki nin pri tio, ke nia patro estas tre bona... kaj nin amas, kaj ŝi nin kisa-dis por ambaŭ... Mia patro neniam min kisis. Laboradi, klopodegi por la negocoj, t io estis la elmontriĝo de lia amo. Sed t iu laborado, ne-niam komfortigita de niaj karesoj, ŝajnis sen i l i pl i peniga, malvolonta, malaminda, sendanka... Farso de patra amo! L i klopodegis por siaj negocoj, ĉar i l i estis lia sola ĝuado en la vivo: l i estus same farinta sen edzino, kaj sen idoj al k iuj heredlasi la frukton de siaj klopodegoj. T io estis la pasio de la avida negocisto. Pli pe-niga la laboro estas por la kompatinda laboris-to, pli peza ŝarĝo estas por l i liaj idoj, kaj fininte la ĉiutagan laboron, li ankoraŭ trovas fortojn por preni i l in en siajn brakojn kaj amemocion

B I B L I O T E K O D E « L A S U N O H I S P A N A » 17

en sia koro por i l in kisi. (Al Jozeĵ-Ludovikd). V i ne rimarkis la mankon de dorlotoj kaj ka-resoj. V i estis tre lerta pr i kalkuloj , kaj sciis kion nia patro gajnadis... Mi ribeladis kontraŭ lia nejusta severeco, en mia koro protestadis... kontraŭ t iu amfarso, kaj tial mi estis la malbo-nulo, la perfidulo, ĉar... eĉ plej multe penante por tio, mi ne povis ami, nek respeti mian patron,

Joz. (Sin levas. Scvere). V i ne respektis l in , vivan-tan, ankaŭ vi ne respektas lian memoron. N i neniam konsentis estimante l in . Car miaj sentoj estas pli respektindaj, kiel pli naturaj kaj indaj je filo, respektu i l in.

M A R . (Ankaŭ sin levas. Sin tumante al unu kaj alia dezirante ilin interpacigi). Jozef-Ludoviko!... Ĉu vi ne estas kolerigitaj? Forlasu rememo-rojn, forĵetu tiun suspekteman malkonfidon... Mi ja scias ĝin; unu malkonfidas pr i ia amo de la alia: jen la maniero neniam atingi la recipro-kan amadon. (Al Emanuelo) V i estas ne justa: Jozef-Ludoviko tiel multe deziradis vin revidi . . . (Al Jozef-Ludoviko). Kaj Emanuelo, kiam v i forestas, parolas al mi pri v i tiel ameme!... Kompreneble, v i estas ja iralo)... (Altirante unu al la alid). Cirkaŭpremu vin tre forte, t re forte... (fli sin ĉirkaŭpremas reciproke). Kaj ĉirkaŭpremon al mi, k iu kunigu nin t r i . . . (Al Emanuelo). Ankaŭ mi estas via fratino.. . kaj v i devas kredi al mia amo... (Kun inĵaneca kon-

fido). Mi estas tre malsekretema... (Mallaŭte). Jozef-Ludoviko havas alian karakteron... Sed funde l i estas tre bonkora.

E M A N . (Ankaŭ mallaŭte al Dlario, sed ne aparten.

3

l 8 I-.A N E S I A I I E J M O

Jozef-Ludoviko estas sin retirinta funden?) Funde! T i o n oni diris pri mia patro. Kiel gra-ve, ke en la fundo de puto estas trezoro, se por atingi ĝin mi devas droni?

Joz. (Al Marid). C u v i intencas hodiaŭ eliri? Mi sen-dos al v i la veturiion. Mi iras al la borso.

E M A N . (Kun komika malŝato). La veturilon?... N i ne bezonas vian veturi lon.

Joz. Sendube nova frenezaĵo! E M A N . (Al Mario). Mi permesas al mi meti je via dis-

pono Ia kaleŝon kaj la ĉevalparon, kiuj hieraŭ tiel multe plaĉis al v i .

M A K . Ne, Emanuelo. T io estas sensencaĵo. V i elspe-zis kapitalon por min regali.

E M A N . Ve, miaj karaj f i loj! I l i estas falontaj en m i -zeron!

M A R . V i povas ankoraŭ i l in havi. E M A N . (Serce). Ne, tute ne. V i jam sciis ĝin. La filoj

estas tre maldankaj. Mi ne volus esti mia filo, kaj se mi estus filo mia, mi ne volus esti mia patro...

M A R . (Kun rida mieno). Kiaj malspritaĵoj! Nu, mi ne akceptas la donacon.

E M A N . Mi koleros (Al Jozef-Ludoviko). Kun t iu kon-diĉo mi repacas kun vi . (Ameme, metante sian brakon ĉirkaŭ lian kolon). Malafablulo! V i ja finos min amante! Unu ĉirkaŭpremon...

M A R . (Komplezita). Kara Emanuelo! Oni prave diras: malbona kapo, sed bona koro . V i ja vidas, ĉu mi juste vin taksas.

E M A N . Ha, Mario! El v i ja fluadas amasoj da boneco; apud vi neniu povas esti malbona. Eĉ nur pro tio, ke l i vin elektis kiel edzinon kaj i i vin tre amas, mi devus ja ami mian fraton. Jes, sinjoro

B I B L I O T E K O D E « L A S U N O H I S P A N A » 19

frato; ĉion mi pardonas al via Moŝto, sed gardu vin esti malbona edzo... I r u al la borso, al viaj negocoj... C u vi scias kion mi pensas? Dio volu, ke ĝi ne ŝajnu al vi malnoblega! M i ĝojus, se ĉio al vi malprosperus, se v i perdus ĉion, se v i ruiniĝus... kaj tiam vi vidus, kia mi estas, mi , la fripono, la senkorulo .. (JozeJ- Ltidoviko lin ĉirkaŭpremas kortuŝite).

M A R . (Gaje). Tiel plaĉas al mi! E M A N . M i estas tiel kontenta!... Mi ploras pro gajeco...

Se vi scius, kio estas vivadi sola, sen iu , por k iu niaj ĉagrenoj aŭ niaj ĝojoj povas esti ĉa-greno aŭ ĝojo!... Ne povi senpremigi la koron. . . Senĉese amasigi sur ĝin malĝojojn kaj ĝojojn kun neniu partigitaj... Ve, nepre ĝi devas mal-moliĝ i ! Nun lasu, ke mi ploru kaj r idu ĉe vi , kiuj min amas kaj kompatas pro t io, kion mi sola ploradis... kaj estas hodiaŭ feliĉaj pro mia gajeco...

M A R . (Rortuŝita). Kara Emanuelo! Kiel bona vi estas! E M A N . Mi estas bona! C u ne vere?. T i o n vi diras, t ion

ankaŭ diris mia patrino, la du plej bonaj per-sonoj, k iu jn mi konis. Mi devos ĝin kredi!

M A R . Ankaŭ t ion diras multaj malriĉuloj , Emanuelo. Cion oni ekscias.

E M A N . Ne, ne. Kia merito, ke mi donacas t ion, kio al mi malmankas!

M A R . Ankaŭen Ameriko multaj senhelpuloj benasvian nomon, ĉar v i praktikis la bonfaradon kun amo.

E M A N . K u n amo? Ankaŭ ĝi malmankis a! mi ; v i ne min konvinkas. V i nun vidos, kiel mi ŝparas la amon kaj la monon. Kaj se fine... kia diablo! Mi ĉi tien venis por unu Emanĉ jo. V i jam po-vas ĝin konduki al mi .

2 0 L A N E S I A H E J M O

M A K . (Malice). N i por tio sendos petoskribon. E M A N . Ja, ja, multajn petoskribojn. Joz. (Adiaŭdirante).T)o, mi sendos al v i la veturilon? E M A N . Ne, frato; nenion pli pr i tio. M A R . M i unuafoje uzos vian donacon. Sed vi min

akompanos. E M A N . [Al Jozeĵ-Ludoviko). N i iros por vi . . . Gis re-

vido. Joz. Gis revido. (Jli sin ĉirkaŭpremas).

SCENO V I

M A R I O kaj EMANUELO. Fine L U D O V I K I N O

M A R . C U vi vidas, ke l i estas tre bona? E M A N . Malafabletulo, malafabletulo! Kion, do, mi dirus

al vi? V i ja tro lin konas! M A R . Tre sinkaŝema karaktero, koro ne malfermi-

ĝanta al la unua alveninto. Tre penige estas malbari ĝian enirejon!

E M A N . Estas personoj tiaj , kiel iaj loĝejoj; kun belega ĉambraro kaj malbona ŝtuparo.

M A R . Malmulte mi taŭgos, se mi ne sukcesos, ke vi amu unu la alian per vera frata amo!

E M A N . Mi venas avida pr i amo! Tiel longe mi vivadis sola!... Fremda ĉie! Mia protektinto, mia vera patro, Don Gabriel, mortis iom post kiam, l i min forprenis kun si. De tiam mi ne havis ami-kon, mi neniun havis. Nek nedaŭraj aventuroj, iluzioj de la amo, por trompi mian malgajegan solecon. Estas praktikaj animoj, k iu j scias tia-

B I B L I O T E K O D E « L A S U N O H I S P A N A » 2 1

maniere disdoni la koron por malprofundaj aminklinoj, ne donante ĝin tutan al iu , ke el mil amoj mildaj , trankvilaj , kunfaras plaĉan varmeton, k iu komfortigas kaj malpremas la koron. . . Mi ĉiam estis kuraĝega en miaj entre-prenoj, ĉiam en i l i mi kompromitis mian tutan kapitalon; en unu sama tago, la ruinon aŭ la riĉegecon. Tia l mi timis ami, ĉar en unu solan amon mi estus demetinta mian plenan koron, mian tutan animon... kaj eble ĝi estus kaŭzinta mian ruinon! Mi estis tre feliĉa en miaj entre-prenoj. Eble la sorto estus sin venĝinta! Pre-tendi por ĉio feliĉon estis ĝin vetbatali.

M A R . Tia l same ke vi ne malboneluzis vian koron, v i trovos por ĝi indan okupadon. Mi ĉiam kredis, Emanuelo,. ke vi estas bona; v i meritas esti feliĉa.

E M A N . (Sidanta sur seĝego aŭ chaise longue, ekdor-miĝanta). N i atendos la okazojn. M i estas lace-ga kaj ne volusrekomenci vaganta la migradon.

M A R . Ne, Emanuelo, ripozu. Ripozu kaj pensadu en la konstruo de via hejmo.

E M * N . Jes, Mario. Dume, lasu en la via lokon al t iu ĉi transfluga birdo.

M A R . (Ameme). Cu vi deziras dormi? V i kuŝ iĝ is tiel malfrue!...

E M A N . Estas tia mallaŭtego, tia trankvileco en t i u ĉi domo!...

M A R . Dormu.. . (Paŭzo). E M A N . (Mallaŭte, duondormantd). Mario!... M A R . (Ameme alproksimiĝante). Kion? Emanuelo... E M A N . Nomu min frato. M A R . Frato! E M A N . T i e l . . Estis mia iluzio havi fratinon...

2 2 L A N E S I A H E J M O

M A R . V i jam ŝin havas. E M A N . (jfom post iom dormiĝantd). Jes... Kiel bona...

kiel bela! V i . . . kaj mia patrino... (Restas dor-miĝinta).

M A R . (Rigardante lin atente). Kara Emanuelo!... L i estas infano!

LUDOV.(_V_ la pordo), Mastrino... M A R . (Altrudante silenton). Gist!... Mi iras. Ne bruu.

(Montrante Emanuelon). Sinjoro Emanuelo dormas. (Eliras).

F I N O DE L A U N U A A K T O

AKTO DUA

Eleganta kabineto

SCENO U N U A

JOZEF-LUDOVIKO kaj EMANUELO, sidantaj

. Mi ne kredis, ke v i revenus tiel frue. T iu j afe-roj estas tiel komplikkonfuzaj. Dank' al mia interveno ĉio povis ĝustatempe aranĝiĝi . Mi faris bone ne ĝin prokrastante. La monkvanto estis sensignifa kaj la afero estis pr i unu el miaj korespondantoj plej estiminda pro lia honesteco kaj aktiveco. Neniel mi povis toleri , ke li estu bankrotinta. Sed ĉiutage la negocoj min plilacigas, mi taŭgas por nenio... t iu ĉi vojaĝo, t iu ĉi afero kaŭzis al mi tian ĝe-necon, tian ekscitiĝon...

. Mario restis kun ĉagreno, ĉar ŝi lasis vin for • veturi . Si timis, ke la vojaĝo estus al v i malu-tilonta. Kion vi ne devis fari, t io estis for i r i sola; ĉar mi konas vian karakteron kaj v i ener-gie malkonsentis, mi ne insiscis por vin akom-pani; sed mi devis tion fari. V i estis ĵus veninta post vojaĝo longa, peniga

2 4 L A N E S I A H E J M O

kaj ĉu vi devus vin ĝenir... Kaj plie, Mario res-tus sola... kun sia malgaja karaktero...

E M A N . Kiel bona estas Mario! Cu ne vere? Bone mi havis okazon taksi kion ŝi valoras! (Paŭzo). Mi alvenis Hispanujon, jam kun ĉagreno esti fa-rinta la returnan vojaĝon. Estis al mi malgaje senti min ĉie malgaja. Sed reveni mian patrujon kaj ankaŭ min t rov i fremda en ĝi!... K i u me-moris ankoraŭ pri mi? K i u min atendus? V i , jam edzigita... ni ambaŭ disiĝis preskaŭ infa-noj kaj nia patra amo kunportis envolvite ĉiamdaŭrajn ofendetojn kaj konkurojn. . . Nia jsatro vin preferis kaj min nia patrino... La ba-talado estis ĉe ni senĉesa... kaj vi ĉiam venka-dis! Ni disiĝis sen malgajeco, ni apenaŭ komu-nikis unu la alian; unu letero iam post iam. V i ja vidas, kion mi povis de v i esperi revenante! Mia unua intenco estis i r i en hotelon. Kaj aten-t u , kia mi estas! Kiam mi estis tuj dironta Ia adreson de iu hotelo al la servisto, k iu portis en veturi lon miajn valizojn, ŝajnis al mi, ke la tero malfirmiĝas sub miaj piedoj... kaj kun larmoj en okuloj , dum ekpuŝego dc mia koro, mi diris la adreson de via hejmo... Gi estas la hejmo de mia frato!.. . Tie l , mi fiere diris. Mia frato!... Mi sentis honton kaj doloron pro tio, ke oni kredu min fremda en mia naskolando. Mi eni-ris vian hejmon, malkonfide, suspekteme. Via-flanke, v i same min akceptis. Bah! mi pensis: mi plenumos tiun ĉi familian devon, mi restos unu semajnon... kaj ree vagadi, jen estas mia destino. Ka j , v i tion vidas, la malkonfidoj disi-ĝis, ni konfidas hodiaŭ al nia amo kaj mi ne pensas f o r i r i . . . Mi ne volas ĝin pensi. Mi , kiu

B I B L I O T E K O D E « L A SUNO H I S P A N A » 25

vivas feliĉa en la nesia hejmo. Nu, ĉio estas . nur efiko de Mario, sen ŝi ni estus pli incit in-

taj nian venĝemon. Dio scias, ke ni.estus por ĉiam malpacintaj! Mi konas mian karakteron, mi konas la vian .. Mario faris, ke ni estu, fine, fratoj. (Cirkaŭprenas lin).

Joz. Si tre simpatiis kun vi ! E M A N . Ŝi amuziĝas aŭdante la rakontojn pr i miaj vo-

jaĝoj-Joz. La vojaĝoj entuziasmigas ŝin. Antaŭlonge m i

promesis al ŝi konduki ŝin en Parizon, Londo-non, Italujon... vojaĝon tra Eŭropo. Sed miaj aferoj kaj mia farto ne permesis, ke mi al ŝi plenumu la promeson.

E M A N . N U , vi ja devus fari tian vojaĝon. Veturadi kun kara estaĵo kredeble estas tre rave! Por perso-110 sola, ĉio surhavas ian melankolion en frem-da lando .. Ju pli estas grandioza !a pejzaĝo, j u pli mirinda la arta verko, des pli ĝi nin preme-gas per sia grandiozeco!... Solaj antaŭ tia bel-grandeco, pigmeoj kontraŭ la grandiozeco!... Sed du amantaj gekoroj, duone ĝuante la ad-miradon, en dolĉa amgustumado, kiel framdaĵo samtempe mordita de du amantaj gebuŝoj, pi i pro la ŝato al ŝmaco, ol al frandaĵo!... Ne, ne estas grandiozaĵo, nek superbelaĵo kapablaj ilin premegi. La malavarbela panoramo de la Naturo, la superravaj malfuŝaĵoj de la A r t o . . . fono akcesora, ornama por i l i de io alia p l i granda, pli superbela, ol A r t o kaj Naturo... La amo, k iu tremetbatas en iliaj elravitaj animoj.

Joz. Bone, frato, bone! t iun komparon vi ne faris parkere. Multe vi estas vojaĝinta sola... Sed, nu, iun vojaĝeton vi faris akompana f.e, en dolĉa

4

26 L A N E S I A H E J M O

amgustumado, kiel vi diras. Estas aferoj, kiujn oni ne povas bone esprimi, ne provinte il in.

E M A N . Provi ilin? Jes!... Sed ĉe ni estas du vivoj , ĉiam paralelaj. Unu, kiun ni vivas, teksaĵo de la ha-zardo kaj destino, en kiu ni estas ludiloj de cirkonstancoj, de okazoj neantaŭviditaj, neevi-teblaj... Alia, k iun ni revas, trakomunikilo de lumo, kiun la imagado malfermas al aliaj mon-doj , kie ni estas superaj al la fatalo de nia des-tino, kie la teksaĵon de nia vivo oni teksas per fadenetoj de ĉiukolorbrila lumo. Kio en t iu ĉi dua vivo nin frapas, pro sia senkorpeco kaj neesprimebleco, ĝi lasas tiel fundan sentaĵon, kiel t io, kio nin frapas en la unua... kaj el am-baŭ, p l i bona estas la imagita, ol la travivita.

Joz. Tia poezia idealeco ne sidas malbone ĉe nego-cisto. Kaj oni diras, ke la nombroj elsekigas imagadon!

E M A N . T io estas, ĉar la nombroj manuzitaj de mi , es-tis kiel vastega havo da rimoj manuzita de poeto. La mombroj havas ankaŭ sian poezion, kiam i l i obee alkuras por esti matematika aser-to de la povoplena pensado, k iu ilin elnaskis. Cu oni pensis mil? mil ja rezultas... ĉu milmi-lionojn? do, milmilionoj. Ha! la arto gajneko-lekti monon havas ankaŭ sian estetikon. Estas bonaj kaj malbonaj negocoj, tipn oni scias; an-kaŭ estas belaj kaj malbelaj Sajnas, ke estas same di r i : L i faris bonan negocon, aŭ li faris belan negocon. Tamen, ne estas same. Kiam oni diras pr i negoco, ke ĝi estas bona, ŝajnas, ke oni nur cdas la rezultaton, ne la procedon. Sprita aŭ nedelikata en sia plano, finita inter tordiro j , faloj kaj falspaŝoj, se ia gajnon fine

B I B L I O T E K O D E « L A S U N O H I S P A N A » 2 7

oni atingas, ĝi estis bona, la negoco! Kiel dife-. rence, kiam bone planliniita pr i ĉiuj giaj eroj,

kombinita per sprita lerteco, eĉ unu detalo ne deflankiĝas de tio antaŭvidita, ĉio trafas sian celon, kvazaŭ aitirita de mirinda sorĉo!... T ie l devas esti ia belaj negocoj, tiel la miaj estis ĉiam. Mi estis la Byron' o de la Ar i tmet iko ; en ĉiama orgio de milionoj mi elpensis poemojn miregigajn.

Joz. Certe, miregigaj. K iu j al v i permesos, fine, k u -nigi t iu jn du vivojn, kiujn vi nomas paralelaj, en belan kaj realan poemon de amo kaj feliĉo.

E M A N . Jam estas malfrue por mi! Joz. C u vi kredas, ke estos malfacile al vi t rovi tian

virinon, kiel Mario? E M A N . (Sin levante). La feliĉuloj certigas, ke tre facile

estas feliĉiĝi! Kiel facile repreni bril ianton el sur la strato, kiam la piedo ĝin puŝektuŝas! Sensenca frenezulo t iu , k iu elirus ĉiutage el sia domo kun obstino renkontiĝ i kun unu! Mi es-tas humila, Jozef-Ludoviko; ĉar mi multe bata-lis kontraŭ la sorto, mi scias ke la sorto estas supera al ni . Neniu fieriĝu pr i sia feliĉo. Vanta kaj tromemfida estas kiu kredas ĝin merit i !

Joz. (Malkonĵide). Laŭ t io . . . mi ne meritas la mian? E A N . Atinginte ĝin, oni povas sin montr i inda je ĝi. Joz. (Alproksimiĝante al Emanuelo, mallaŭte). Cu

Mario havas ian plendon pri mi? E M A N . Kia ideo! Joz. Gi trafis mian pensadon, mi ne povis ne ĝin el-

d i r i . C a r , kiel vi diras, mi ne krcdas merit i ia feliĉon havi edzine Marion, mi malkonfidas pri mi . . .

E M A N . Sed vi devas al ŝi konfidi.

28

Joz. N u , kelkajn fojojn, mi pensas, ke Mario ne es-tas feliĉa kun mi. Dio ja scias, ke mi tutkore ŝin amas! Sed, mi ne scias ĝin esprimi! Figuru al vi dolĉeravan melodion en la menso de su-perega artisto kaj kiel rimedojn ĝin esprimadi la fingrojn maliertajn kaj tremajn, kiuj frapas sur malagorda fortepiano.., kelkafoje mia tuta animo, ravita, iras al ŝi en ekstaza, adorado... sed nur mia animo... Ŝi neniam min vidis sur-genuan kaj mi ĉiam estas ŝin adoranta! Ne, Mario ne scias k iom mi ŝin amas. Vi havas alian karakterorr; mi estas certe, ke vi ambaŭ parolis pri mi . Kion ŝi diris al vi? Emanuelo, ĉu ŝi estas feliĉa kun mi? Se ŝi ne estas, mi promesas min korekt i , ĝi ne povas esti pro malbonkoreco, mi ne estas malbonkora, ĝi eble estas pro d i -fektoj, k iu jn mi ne konas, pro iaj difektoj, kiujn mi trovas ĉe mi kaj penas venki.. . pro tiaj afe-r o j , pro bagateloj, k iujn mi povas eviti... Diru al mi ĉion. Kion mi ne farus por vidi ŝin feliĉan?

E M A N . Kial ŝi ne estus? Difektoj! K i u ne ilin havasr Si diris al mi nenion. Sia piej granda maJĝojo, tio estas vin vidi malsaneman; jen la sola afero, k iun mi scias... ke v i ambaŭ ne multe ĝuadas je la vivo pro via farto; ke vi ne irasal amusa-ĵoj; ke vi ne multe vin rilatas kun la mondu-mo... T io ne povas esti motivo por malfeliĉo en edzeco, kiam la edzino, kiel Mario, rezig-nacias vivadi ĉiamhejme.

Joz. (Pensema). Jes, nia vivo ne estas tre gaja. E M A N . Penu vin animi. Lasu la negocojn, per ili la

vivo eluziĝas tre rapide. Ne komencu esti mal-juna, kiam Mario ankoraŭ estos juna.

Joz. V i estas prava. Mi ŝanĝos mian vivadon. Mi

B I B L I O T E K O D E « L A SUNO H I S P A N A » 2 9

bedaŭras, ke mi jam entreprenis tiun ĉi novan - negocon, kiu min tenos senlibere la tutan ja-

ron. Ni kunvojaĝos, oftiros al amikoj, al tea-tro j . . . (Sanceliĝas kvazaŭ atakita de kapturni-ĝo kaj apogas sin al F.manueld),

E M A N . (Alarmita). Kio estas al vi? Joz. Nenio, eksveno... nenio, ĝi jam pasis (Furioze).

Ĉu vi ĝin vidas? Sana mi estas! Malbeninda farto! Estas pli bone mort i .

E M A N . C U vi volas ion?... Cu ĝi jam pasis? Joz. Jes, ĝi estas nenio. (Aŭdante ke Mario alvenas).

Mario; ne diru al ŝi eĉ unu vorton, ŝi ne alar-miĝu.. . Mi jam bonfartas (Animiĝante). Trc bone... Donu al mi cigaredon... (Sin levas kaj promenas ŝajnigante animitecon).

S C E N O I I

L A SAMAJ kai M A R I O

M A R . (Al Emanuelo). Diru, kion vi volas. La konsen-to finiĝis ĉe ni . Mi venas vin malpacigi. (Al Jozet-Ludoviko). V i devas r iproĉ i Emanuelon, sed tre serioze.

E M A N . Bah! Joz. Kio estis?... Mi jam supozas, ian novan dona-

con... (Al Emanuelo). Mario estas prava. E M A N . Mi tuj foriras... M A R . Haltu! . . . (Montrante juvelujon). Rigardu... (Al

Jozej-Ludoviko). Mi ne povas promeni kun l i , mi ne povas fikserigardi en montran fenes-tron.. . D i ru , ke li tion redonu, aŭ ni malpacos; ĝi estas malŝparego

3«

E M A N . Gi ja ne penindas paroli. Pinglo, ĉirkaŭmano... Mi ŝatas, ke vi i l in portu hodiaŭ dum la Reĝ-teatra prezentado... H o ve, mi senvolc diris, mi malkovris la konspiraĵon... Mi ĉion diros. Mario sentis ŝatdeziron alesti al la hodiaŭves-pera prezentado; ĝi estas nova opero, ekster-abona teatraĵo; mi sukcesis aĉeti loĝion... Mi invitis vian amikinon Emiliinon kaj ŝian edzon; i l i traktas min tiel afable...

M A R . C U vi vidasr... Nepre ni malpacas. Mi diris, ke mi ne iros. Mi ne iros. Jozef-Ludoviko venis hodiaŭ matene el vojaĝo, l i ccrte estas laca, ne ŝatos i r i teatron, ĉu ne vere?

Joz. N u , ne. M i deziras aŭdi tiun operon. Mi aŭdis paroli pr i ĝi... N i iros.

M A R . (Gaje). C u vere vi volas, ke ni iru?... Kiel mi ĝojas! Mi ne kuraĝis ĝin dir i al v i , sed mi tre deziris i r i hodiaŭ en la teatron; oni diras, ke estos belege... Nu, Emanuelo, nur por t iu ĉi fojo ni ne malpacas, multajn dankojn... D c kiam ni ne iris al la teatro? K i u ĝin scias!... C u la loĝ io estas partera, verc?... Mi ekuzos la broĉon kaj la koljaron... M i nescias kiun ves-tpn surmeti...

Joz. C u vi estas kontenta? (Kun milda mallaŭdd). Kial vi ne diras ĝin al mi ĉiam, kiam vi deziras ir i al !a teatro? Kelkafoje v i senigos vin je t iu plezuro!... V i ne estas por mi malkaŝema.

M A R . Ne kredu, ke ĝi estas por mi ofero. Llodiaŭ vespere mi iros plezure, ĉar v i sanas, ĉar ni iras ĉiuj t r i . . . Irante al teatro malofte, nur iam post iam, tio ŝajnas al ni eksterordinaraĵo: same kiel dum infaneco oni kondukis nin al magia prezentado en kristnaska aŭ noma fes-

B I B L I O T E K O D E - L A S U N O H I S P A N A 31

to... Ni festos tiel la alvenon de Emanuelo... . A l teatro! Kiel dum infaneco... Sed ni iras

nokte kaj al la Reĝa teatro!.. E M A N . Kaj ni ne amuziĝos kiel tiam! Mi eliras kaj tu j

revenos. Malsuprenirante mi ordonos, ke la veturilo estu preta por !a naŭa. (Al Marid). Cu vi volas ion? V i bezonas ian objekton? Florojn? Ventumilon?...

M A R . Florojn? Mi havas plenajn la tualetejajn florva-zojn... kaj tie ĉi, rigardu. Ciumatene li sendigas al mi amason da i l i . . . kaj ventumiloj! . . . Ne, Emanuelo vi ja estas tre malbone kut iminta . Gardu por t iuj la donacojn, k iuj nur pro i l i vin amos. Tie ĉi ni donas la amon senpaga.

E M A N . Kielj do, oni rekompencas la senpagan amon? M A K . Per amo. E M A N . Nu, regalmontroj de amo estas miaj donacoj,

kaj se i l i iom valoras, tio estas kiel garantiaĵo, ke mi elpagus per koro kaj vivo t iu jn , k iu jn mi ŝuldas, se la okazo ilin elpagi alvenus. (Fo-riras).

SCENO I I I

JOZEF-LUDOVIKO kaj M A R I O

M A K . Via patrino bone diris! Estas frenezoj de kapo kaj frenezoj de koro. Emanuelo estas korfre-neza. Bela frenezo kapabla efektivigi ĉion bo-nan kaj ĉion grandan, se ĝi trovas okazojn por fari! Sed oni ne pretendu enŝlosi tiajn frenezu-lojn. nek ilin t i r i al la prudento kaj mezuro de la vulgaranimoj. Kio estus fariĝinta Emanuelo

32 LA NESIA HEJMO

apud vi? La entreprenemaj impulsoj de lia spi-rito estus turniĝ intaj en mizerajn batalojn kon-traŭ la patra aŭtoritateco, en facilanimajn mal-saĝaĵojn neindajn je lia nobla koro. En taŭga medio por elvolvi sian genion, l i atingis riĉa-kiron, ŝatatecon. Kaj fronte kontraŭ sia kons-cienco, l i sciis sin eduki per sia propra kons-cienco, kiu estas la plej bona edukanto, kiam la koro estas sana.

Joz. (lronie). De kiam vi fordonis vin al tiaj pro-fundesploroj? Cu vi kaj Emanuelo komencis filozofian interdiskuton? Rimarkigu, do, al Emanuelo, ke iia tuta filozofio kaj ĉiuj leĝoj inspiritaj de lia konscienco, videble en konsen-to kun lia konduto, ne povos lin senkulpigi pr i tio, ke l i maldolĉigis la vivadon de mia pa-tro, ke l i mortigis l in per ĉagrenado.

M A R . (Malplaĉigitd). Jozef-Ludoviko! Joz. Gi estas la vero. Mi ne pretendas, ĉar l i atingis

la favoron de Fortuno, k iu scias, ĉu alkonfor-migante leĝojn de sia konscienco al la rimedoj uzitaj por prosperi! ke la sukceso de la kulpo lin absolvu pri ĝi... Sed nur ŝajnas, ke l i vin ensorĉis, vi kredas l in supera estaĵo, vi aŭskul-tas lin kun mirego. Kaj l i , sagaca por koni, kie li naskas admiron, per la arta fajraĵo de para-doksoj, strangaj teorioj, absurdaj ideoj, pena-das, ke vi lin admiru, ke vi l in komprenu, ke vi lin amu... (Rkmovo de Mario). Ke vi lin amu!... kaj l i ja plej rapide sciis sin amatigi.

M A R . (Parte ofendita kaj parte dolorita). Kaj.. . ĉu vi ĝin bedaŭras?

Joz. Bedaŭri ĝin, ne... Mi bedaŭras... Kion mi r i -markadas ĉe vi , de kiam li alvenis, tio estas,

B I B L I O T E K O D E « L A SLTNO H I S P A N A ii

ke v i lin defendas, ke v i min kredas nejusta . kontraŭ l i . . . V i jam havos okazon p r i j u ĝ i , ĉu

mi estis tia, ĉu mia patro ankaŭ estis... L i ape-naŭ alvenis... L i havos tempon agi laŭ sia k u -timo!

SCENO I V

L A SAMAJ kaj JULJANO

JUL. T iun ĉi leteron kaj t iun ĉi telegramon oni al-portis de S-ro. Montero.

Joz. Donu. (Prenas la leteron kaj la telegramon). JUL . Kaj tiua ĉi bileton por sinjoro Emanuelo... Joz. (Ne rigardante ĝin kaj maljermante jam la le-

teron). Portu ĝin en lian ĉambron... aŭ lasu ĝin ĉi tie, l i ne malfruos reveni. (jfuljano lasas la leteron sur la tablo kaj eliras).

Joz. (Legas la leteron kun montro de malbonhumo-ro; Jinante, li ĉifas la paperon. Kolere). Kia mallcrtaĵo! Oni povas fidi al neniu!

M A R . (Irante al jfozef-Ludoviko, ektimante). Kio okazas?

Joz. Montero sendas al mi tiun ĉi telegramon, per kiu oni petas de l i ordonojn p r i afero, k iu de-vus esti jam solvita .. Mi skribis antaŭ ok tagoj! Estas neeble regajni tiom da perdita tempo!

M A R . Ne malkvietiĝu! Joz. (Sonorigas. Juljano eniras). Ne... Mi mem

iros... (Al Juljanojin pretigante eliri). Nenion. M A R . (Detenante lin). C u v i tuj eliros? Joz. Mi devas vidi Montero'n. M A R . Je Dio, Jozef-Ludoviko! Ne eliru nun... Ne agi-

5

34 L A NESIA HEJMO

t iĝu. . . Skribu nur du vortojn. . . (Al Juljano, preta foriri). Atendu.. .

Joz. (Konvinkita). Estos pli bone... Mi estas tre ner-vekscitita, mi ne respondas je mia kvieteco. C.u vi havas skribilaron? (Serĉante per rigardo).

M / . R . (Kondukante lin al la tablo, kaj malfermante pupitron). Jen estas ĉio... Prenu... Estas tre malfrue por eliri . . . Antaŭ ol i r i al la teatro vi devos engluti ion... Ni manĝis tre frue... (Pre-parante paperon, plumon k. c.) Jen vi havas. (Sidiĝas kontraŭ li).

Joz. (Mallaŭte dum li skribas tre nervekscite). La teatro... la teatro!... (Mario prenas la leteron por Emanuelo, kiun Juljano lasis sur la tablo, kaj pririgardas ĝin atente).

Joz. (Al Juljano, donante al li leteron kaj du pa-perfoliojn). Kurante al Sinjoro Montero kaj de tie al la telegrafejo... t iu ĉi telegramo... urĝan-ta... respondo pagita...

JUL . Bone. (Eliras). Joz. (Rimarkante pri la letero, kiun Mario ĥavas

en la manoj). Kiu estas t iu letero? M A R . La letero por Emanuelo. (Ne delasante ĝin). Joz. (Malmilde). C u v i estas ĝin malfermonta? M A R . (Kun rida mieno). Kia sensencaĵo! Mi rigardis,

ĉu ĝi estas el virino.. . Gi havas la tutan ŝajnon... kvankam li ĵus alvenis, eble ne mankas al l i ia amafero...A

Joz. (Severe). C u t io estas por vi grava? M A R . Neniel... (Rimarkante la jam seriosan mic-

non de Jozef-Ludoviko, ŝi sin levas kaj di-rektas sin al li, ĉiam kun la letero en la mano). Kial v i demandas min tiel? Kion vi vOlas d i r i al mi?

B I B L I O T E K D D E « L A SUNO H I S P A N A - 35

Joz. (Furioza). Lasu en paco tiun leteron! V i ja min nervekscitas!

M A R . (Ofendita, pliproksime). Sed Jozef-Ludoviko!... Joz. (Fortprenas el ŝi la leteron, ĝin ĉiĵas kaj ĵetas

ĝin sur la tablon). Malfermu ĝin, eksciu p r i ĝi!... C u vi estas ĵaluza?...

M A R . (Ofendita, unue kun energio, poste kun projun-da malĝojo, ekplorante). Jozef-Ludoviko!.. . Jozef-Ludoviko! (Lasas sin Jali sur seĝegon).

Joz. Tio mankis al mi! Mi estas ja por ploroj ! (Eli-ras. Paŭzo).

SCENO V

M A R I O kaj EMANUELO

E M A N . Mario! Kio okasas al vi? Kial v i estas tiel? M A R . Nenio!... Gi estas nenio... E M A N . Kaj fozef-Ludoviko? (Sin direktante kvazaŭ por

serĉi lin). M A R . (Lin detenante). Ne, ne! Lasu l in. . . lasu min, ĝi

ja estas nenio. Jozef-Ludoviko sentis sin mal-bonfarta, mi ekt imis . . mi estas tre nerveksci-tita... kaj mi ekploris. Kia malsaĝaĵo!

E M A N . (Ekriiuarkante la ĉijitan leteron kaj ĝin kap-tante). Ĉu letero? Por mi?... K io ĝi estas?

M A R . Jozef-Ludoviko ricevis samtempe telegramon kaj malagrablan leteron kaj futioza l i ĉifis ĉion... Jen kial ĝi estas tiel . . . Pardonu.

E M A N . Sed kio okazas al li? Kiaj estas t iuj sciigoj? M A R . I U afero... ia mallertaĵo de korespondanto... V i

jam konas lian karakteron,en la unua impreso... E M A N . Kiel l i certe igas suferi vin!

36 LA NESIA HEJMO

M A R . Nur mi estas tre malsaĝa, mi ne komprenas, ke tio malaperas tuj de l i .

E M A N . Kia karaktero!... Antaŭ nelonge l i estis kun mi , tie ĉi mem, parolante tiel gaja, tiel komunike-ma... Cu vi rememoras?... L i stimulis nin ir i al la teatro... Bah! Tio ĉi ne povas esti... Mi iras lin serĉi.

M A R . Ne, Emanuelo... L i ja venos... Ne i r u . E M A N . K i u ajn diros, ke v i timas l in . . . Atentu, ĉu vi

scias, kion mi pensas? Ke ni devas lin puni, kiel la kapricobstinajnknabojn.. . Ni iras al la teatro kaj lasas l in sola. Gi estas tre stranga karaktero!

M A R . Ne, mi ne iras al la teatro. I ru v i sola. Ne kal-kulu sur nin, mi vin petas... Ne disputu kun Jozef-Ludoviko tiun ĉi vesperon!...

E M A N . M i ne kredas, ke l i estas kolera pr i mi . . . M A R . Kiam l i estas malbonhumora, li estas tia porĉ iuj E M A N . N U , mi diras al v i , ke l i estas plej malsukcesiga

por Ia festoj! Kaj ni estis tiel kontentaj pri nia opero!... N i ja devas i r i , v i vidos... Mi iras min vesti... Kaj kredu min, faru la samon... Ne estas la afero malĝoji , ĉar unu negoco neatendite malsukcesis... Cio konsistos en kelkaj pesetoj malplie... malplie en gajnado he?... sed ĉiam gajnante... L a afero estas plendi.

M A R . V i vidas tion! K i u povus esti pli feliĉa, ol ni? E M A N . Ha mia kara! Se la r iĉuloj , do, ne furiozus, nek

mortus, la sociala revolucio estus jam fakto. Estas konvene kredigi , ke ni estas malfeliĉuloj, ke la mono ne feliĉigas... kaj atentu, pri tio mi jam de longe estas konvinkita. Mi iras vesti min.. . mi revenos al v i , kaj se li ne volas veni, des pl i bone, ni ne l in bezonas... N i iros sofaj. (Eliras).

B I B L I O T E K O D E « L A S U N O H I S P A N A » 37

S C E N O V I

M A R I O

Kia diferenco!... Fratoj pli malsamaj!... Jo-zef-Ludoviko venis al tia ekstremo de strange-co, ke estas neeble l in kompreni . L i turmentas sin mem kaj turmentas nin ĉiujn... L i ne amas sian fraton... oni ja vidas... Gi estas antipatio, repuŝemo nevenkeblaj. Mi konas, ke l i batalas por ilin elŝ ir i , sed i l i estas tre profunde enradi-kitaj . . . Ideoj, sentoj... ĉio estas malsama en i l i . . . Kaj Emanuelo lin amas... Emanuelo estas bona. Jozef-Ludoviko estas nejusta kontraŭ l i ! . . . Mia koro ribelas kontraŭ lia malbonvolo por l in r i p r oĉL . T i u severa malafabla mieno de lia pa-tro!, . . Sajnas ke mi estas ankoraŭ lin vidanta. Kiam ni estis infanoj l i timigis nin.. . nur Jozef-Ludoviko kuraĝis fronti kontraŭ I j . . . Lia patr i-no ŝanĝe... Kiel bona por ĉiuj! Ciuj ni povis enresti en ŝiaj brakoj, por ĉiuj ŝi havis kare-sojn!... T ie l kontraŭaj i l i ambaŭ estis, ke eĉ donante vivon al siaj idoj i l i ne kununuiĝ is. Kompatinda patrino! Kiomfoje mi vidis ŝin, kiu kaŝate ploris!... Kie l mi nun... Mia Dio, kia malĝojoL. (Kun mallaŭta plord). Kia ĉiama ofero estas mia v i v o L . Kaj mi neniam plendis! Per tuta la amo, per tuta la abnegacio de mia animo mi penis fari lin feliĉa... kaj l i ne estas! (Maldolte). Kaj se l i ne estas!... Kiel mi povas esti?... Gi ne estas mia kulpo. Dio mia! Gi ne estas... Patrino mia! (Restas plorante).

38 I .A N E S I A I I E J M O

SCENO V I I

M A R I O kaj E M I L I I N O

E M I L . (Interne). Lasu, lasu,... kie i i i estasL. M A R . (Aŭdante la voĉon de Emiliino sin levas kaj

penas sereniĝi). Ha, Emiliino... E M I L . Jen mi estas. Via bofrato estas tiel aminda, ke l i

invitis nin al la teatro hodiaŭ vespere. Sed Fer-dinando ne povas akompani min dum la unua horo, mi ne volis eniri malfrue kaj venas por i r i kun v i . . . se mi ne ĝenas. Mi venis en mia vetu-ri lo. N i povas i r i en ĝi kaj Jozef-Ludoviko kaj Emanuelo en la via... Kiel varme estas ĉi tie! (Eormetante sian surveston). Mi vestis min tiel rapide!... Mi timis ne trovi vin. . . kaj vi ankoraŭ estas tiel . . . Gi jam estas preskaŭ la duono de la naŭa... Mi ja scias, ke Jozef-Ludoviko bone alvenis... K io okazas al vi? V i havas malsanan vizaĝon... Sed, nu, mia kara, vestu vin por la teatro... Mi estas tre maldelikata, ne plaĉas al mi eniri kiam la prezentado estas Jsomencita.

SCENO V I I I

L A SAMAJ kaj EMANUELO kun ĵrako kaj Jioro en la butontruo

E M A N . Pri m i , kiam vi volos... (Ekvidante Emiliinon). Ha, sinjorino!...

E M I L . (Salutante lin) Mi tre dankas vian amindecoti. E M A N . Kaj via edzo?

B I B L I O T E K O D E « L A S U N O H I S P A N A » 39

E M I L . L i iros pli malfrue. L i havas konsiliĝon en la - k lubo . . .

E M A N . (Al Mario). Kaj. Jozef-Ludoviko?... M A R . (Flanken al Emannelo). Je Dio, Emanuelo!

Vidu, kia situacio... Kiel d i r i al Emi l i ino ! . . . kaj mi ne povas i r i .

E M A N , Kiel! I ru vin vesti.Miparolos al Jozef-Ludoviko. M A H , Ne, ne... T iun ĉi vesperon mi timas lin! E M A N . Mario!... T io okazas? V i timas!... V i estos alia

kompatinda oferito kiel mia patrino. V i , tiel bona, tiel sankta, kiel ŝi! I i o , ĝi ne povas esti; mi diras al v i , ke Jozef-Ludoviko rnin aŭdos.

M A R . Ne, Emanuelo, mi vin petas... V i ne konas l in . . . L i ne kredu, ke mi ja estas, k iu incitas vin kontraŭ l i . . . Dio scias, kion li pensus! (/// daŭ-rigas parolante mallaŭte).

E M I L . (Observante). (Kio estas ĉi tie?... Io stranga okazas... Cu Franciskino estus hieraŭ prava?... Mi ne kredas ĝin... Sed, estus vidinde!...) (Ri-gardas la horloĝon. Laŭte). T r i kvaronoj de la naŭa... Cu eble mi venis ĝeni? Cu vi ne inten-cis i r i al la teatro?

E M A N . Jes, jes... Nu, Mario, vestu vin.. . V i ja vidas... Kiel lasnEmiliinon?... Mi iras por Jozef-Ludovi-ko. . .Mi diras,keliiros...Jen l i venasĝustatempe.

SCENO I X

L A SAMAJ kaj JOZEF-LUDOVIKO

E.MIL. Estu bonveninta. Joz. Bonan vesperon, Emiliino (Sidiĝas). E M A N . V i ankaŭ nevestita .. nu... kial v i malfruas?... Joz. Mi ne iras al la teatro... mi estas malsana... Es-

4 o L A N E S I A I I E J M O

tas tre malvarme.. mi ne sentas min en humo-ro por teatro...

M A R . (Sidiĝante je lia flankd). M i , do, restos... I r u , Emanuelo.

E M I L . (Bela afero! Cu i l i min Iasos i r i sola, kun la bo-fratof... Riĉa fraŭlo!... Bonaj estas la kondut-kr i t iko j en Madrido!) Se vi estas malsana, ni restos... (Sidiĝas).

M A R . (Kiu jam ne rememoris pri Emiliino, rimar-kante ŝian ĉeeston). Estas vero, vi . . . (Kion pen-sos Emiliino? Mi estas korpremita!)

E M A N . Estas bone... N i restos! (Sidiĝas rezignacie). Ni restos por maldormi pro la tujmortonto.. .

Joz. (Kolerigita). Ne... Mi k^jŝiĝos... V i povas i r i . (Al Mario). V i ankaŭ.

M A R . Ne, mi ne. Joz. M i diras, ke vi i ru ! E M I L . (Pacigeme). Ni i ru ! (Al Jozef-Ludoviko). Kaj

vi ankaŭ... Animiĝu. . . Hodiaŭ v i estas kun mieno pl i bonfarta, ol neniam... V i distriĝos; Ferdinando volas paroli al v i . . Nu , vestu v in ! V i ne estas ia maljunkriprulo por kuŝ iĝ i je la oka! Per Dio! Se vi kutimiĝas al hejmosidado... en via aĝo... Lernu per via frato... Tiel , belsin-tena kiel knabo...

E M A N . (Al Jozef-Ludoviko, flanken). Nu , Jozef-Ludo-viko! .. V i ja vidas, ke Emiliino ne povas ĉi tie resti... Ne donu kaŭzon por malbondirado. Venu kun ni.„

Joz. (Malmilde). Cu mi malpermesas al vi iri? E M A N . Sed Mario ne iras volonte, se v i ne venas. Joz. Por kio vi min bezonasr E M A N . (Malplezure). V i estas neelportebla!... Mi*ne

scias, kiel Mario havas paciencon...

B I E L I O T E K O D E « L A S U N O H I S P A N A 4 I

Joz. Ŝi ĉiam havis ĝini... Escepte hodiaŭ, kiam v i ĉiuj estas tre malpaciencaj...

E M A N . (Perdante la paciencon). N u , Mario.. . vestu vin! Joz. Jes; vestu vin.. . Ne igu min aperi, kiel r idinda

edzo!... V i i ru , mi rediras! Mi restas. (Mario eliras). r

SCENO X

E M I L I I N O , JOZEF-LUDOVIKO kaj EMANUELO

E M I L . (Flanken al Emanuelo). D i r u , d i ru . Cu ĉi tio okazas al l i tre ofte?

E M A N . (Flanken). Nun, la komentarioj de la amikineto kun plej bona intencoL. Kie l trafe Jozef-Ludo-viko altiras sur nin embarasiĝon.

E M I L . (Al Jozef-Ludoviko). Mia amiko... v i ne sekvas bonan sist«*tion.

Joz. (Flanken) T i u ĉi virino finos min incitegi. E M I L . Mario iras malvolonte sen v i . . . Kiaj edzoj! Jen

estas du vir inoj , ĉiu kun sia edzo, kaj la vespe-ron, kiaro okaze i l i deziras i r i al la teatro, i l i devas serĉi iun por esti akompanitaj. (Al Ema-nuelo). Dank' al.tio, ke v i estas fraŭlo...

E M A N . Sinjorino... E M I L . Se vi estus nefraŭlo, oni ne povus kalkul i je v i ;

vi estus malĝentila kaj malafabla kiel ĉiuj. Sed, je Dio! En kio ĝi konsistas? Unu tagon antaŭ la edziĝo oni ilin kondukas al la modistino, al la vendejoj, al la teatro, kien ajn oni volas, kiel ŝafetojn... kaj post edziĝo... neniu ja povas i r i -gi il in ien. Ne edziĝu.

E M A N . V i ja donas tian ekzemplon!...

6

4 2 L A N E S I A H E J M O

E M I L . Kaj v i ne bezonas edziĝi. Se v i estus sola!... Sed vi trovis ĉi tie vian anguleton. Se mi estus, kiel v i ! Kun ĉiuj profitoj kaj neniu kontraŭaĵo de la edzeco.. La ordo, la familio... Mi ja scias, ke vi faras tre ordaranĝitan vivon, ke vi ne eli-ras nokte.. .

E M A N . En t iu j ĉi tagoj, kiam Jozef-Ludoviko forestis, por ne lasi Marion sola... ni tie ĉi pasigis la postnoktomanĝon. Mi rakontis miajn vojaĝojn, aŭ ni ludis je bezigo, aŭ ni legis, unu kontraŭ la alia, romanojn de L o t i . Mario ne konis i l in , mi donis i l in al ŝi, kaj ŝi raviĝis...

E M I L . (Al jfozeĵ-Ludoviko). Cu vi ĝin vidas? Mi vetas, ke al nenia edzo venas la penso aĉeti al sia ed-zino romanojn de L o t i ! Nek de ia ajn aŭtoro!

Joz. (Flanken). T i u ĉi virino malesperigas min.. . Cu ŝi intence parolas... att- ŝi parolas sencele, ne sciante kion ŝi diras, kaj nur mi estas kiu kre-das intencaj ĉiujn ŝiajn vortojn?...

E M I L . Ĉu vi estis hieraŭ posttagmeze kun Mario en la promenejo de veturiloj?

Joz. Ne, mi ja alvenis hodiaŭ... E M I L . Tia l mi ne kredis! Unu el miaj amikinoj, Fran-

ciskino Kontreras, disputis pr i tio, ke vi alve-nis hieraŭ, ke ŝi vidis en promenejo Marion kun ŝia edzo... kaj mi diris, ke ne, ke ĝi ne es-tus ŝia edzo, sed ŝia bofrato, kaj ŝi ree jesis...

E M A N . (Kolerege). Kaj vi neis... Nu , v i estis prava... T io estis Mario kaj mi . . . V i jam scias ĝin... (Flanken). Kia virino! Jozef-Ludoviko estas pa-lega. Multe l i faros, se l i ne ellasos al ŝi ian su-bitan nepensitaĵon.

B I B L I O T E K O D E « L A S U N O H I S P A N A » 4 *

SCENO X I

L A SAMAJ kaj M A R I O vestita por la teatro

E M I L . Kiel bela! Kiel eleganta! Belega vesto!... La donacoj de via frato. Tia vi plaĉas al mi . . . M i -rinda ĉirkaŭkolo! (Prenante ŝin je unu mano kaj prezentante ŝin al Jozef-Ludoviko). Rigar-du. K iom da viroj envios vin tiun ĉi vesperon... kaj v i tie ĉi, t iel trankvile!

Joz. (Sarkasme). T ie l trankvile! M A R . (Lia mieno min tirnigas. Mi komprenas, kio

okazas ĉe l i ) . Cu v i bone fartas? Cu ne mal-plaĉas al v i , ke mi vin lasas?

Joz. Ne... Kial?—Amuzu vin multe. M A R . (Malĝoje). i C i l t e ! Jes! V i ja scias, kiel mi amu-

ziĝas vidante vin tiel! E M A N . (Flanken, metante sian stirtuton). Kompatinda

Mario! Ŝi estas kvazaŭ tuj ploronta. (Laŭte). N i revenos frue. Ni eliros, antaŭ ol la prezentado flniĝos... (Proponante sian brakonal Emiliino). Emiliino.. . (Al Jozef-I^udoviko). Gis poste...

E M I L . (Al Jozef-Ludoviko). Via farto pl iboniĝu.. . (Al Emanuelo, akceptante lian brakon). V i ne ŝaj-nas fratoj!

M A R . Jozef-Ludoviko, d i ru al m i , kial vi estas t ie l . . . Se ne mi restos... (Deci.de). M i restas!

Joz. (Seke) Rimarku, ke Emilimo atendas! M A R . (Malĝoja). Kie l malbone vi traktas min! Joz. (Kaptante kolere ŝian manon). Mi? Cu mi trak-

tas vm malbone?... M A R . (Timigita). Ve! (Aŭdinte la krion Emanuelo

44 I .A N E S I A H E J M 0

kaj Emiliino revenas el la pordo; Emanuelo al-proksimiĝas- al Jozef-Ludoviko).

E M A N . (Aŭtoritate). Sed, Jozef-Ludoviko .. Jozef-Lu-doviko!

E M I L . Cu vi fartas pli malbone. Joz. (Al Mario). I r u , i r u . . . Mi ja diras, ke mi estas

sana, ke mi ne vin bezonas... E M I L . (Elirante. Flanken). Ve, ve! Sajnas al mi , ke

Franciskino estis prava! (Ciu/ eliras escepte Jozef-Ludoviko).

SCENO X I I

JOZEF-LUDOVIKO kaj poste JULJANO

Joz. Kiel malbone vi min traktas! Kiel malbone vi min traktas! Neniam njj^pensis aŭdi ĉi t ion! . . . Kaj lasi min tiel! . . . Kvieton, kvieton! Mi bezo-nas ordigi t iun ĉi tumulton de miaj pensoj... i l i sin forpuŝas, unuj mallumiĝas en aliajn kaj mi volas i l in senti unu je unu, klaregajn, palpe blajn. Kio okazas ĉe mir... Mi volas ĝin v i d i ! . . . Jes, mi vidas ĝin!... Mia patrino! Jes, jes, ŝi es-tas!... Ŝi estis bona, ŝi estis honesta, kiel Mario, ŝi neniam ribchs kontraŭ la severa aŭtoritateco de mia patro, vivis feliĉa en la plej senmakula virto. . . Ŝed unu tagon alvenis la vojaĝanto, la amiko al k i u oni malfermas la pordon, kiel al frato... l i alvenis ridema, ioganta per la imaga-do kaj per la sentoj... kaj vivado de honesteco, de v i r t o j , ne povis malcedi al la altira ĉarmo de t iu viro. Mi estis tre infana, kaj mi reifie-moras, rememoras... kaj la rememoro fort ik i -

BIEI.IOTEKO DE «LA SUNO HISPA.NA» 45

gas en mi la malamon, k iun mi sentis al ia uzurpulo... Ne, l i nc estas mia frato! L i estas kiel t iu uzurpulo, k iu venas min rabi . . . Ha, ne!... Mi freneziĝas! Mario estas honesta!... Si estos ĉiam!... Sed, kial ŝi foriris? Ŝi foriris kun l i . . . Ne, ne elglit iĝu penso, mi volas aŭdi k ior vi diras, vidi k ion vi imagas!... Ke Mario nss min amas! Cu tio estas? Ke ŝi ne povas min ami... Jen la vero de tio, k ion mi pensas... Te-rura vero!... Ŝia amo ne estas amo. Estis pli da respekto, ol da amo en ŝia inklino al m i . Seve-re edukita de sia patro, ŝi translokis ai sia edzo la filan respekton, submetiĝe, rezignacie. Kon-fidante al mia aŭtoritateco, mi kredis iom post iom formadi por mi ŝian spiriton, samtempe kiam la naturo formadis la virinon.. . Mia mi povis nomi la korpan belecon, sed la ribela spirito neniam estis mia! Gia celo trovis formon kaj al ĝi iras la spirito, kaj post si trenos la tutan vivon... Korpon kaj animon!... Se tio jam ne okazis en mia forestoL. Emiliino parolis in-tence... Tie ĉi ĉiuvespere, ĉiam kune... Ve, la sola logo de mia vivo! Nun ĉio nigreco kaj malĝojo! Kial travivi vivon tiel mizeran? (_?/-gardas sin en la speguld). Maljuniĝanta, mal-sana. . Kiel ŝi povas min ami?... Ŝi, juna kaj bela!... Kiel bela ŝi estis!... Kaj mi ŝin lasis kun l i . . . turmentintc ŝin per mia perforto, k iam eble Ŝi sentis al mi malamon... malamon kaj malŝa-t o n ! . . Kaj l i , je ŝia flanko, belsintena, delogan-ta... H o , ĝi ne povas esti! Mario estas honesta! Mi ne povas esti tiel malfeliĉa!... Kulpa nur estas la malestiminda, jes, la malestiminda ra-bisto, kiel t i u . . . k ie l lia patro!. . Mi ne povas

4 6 L A NESLA H E J M O

plu ! . . . M i sufokiĝas! Juljano. (Sonorigas. Jul-jano eniras).

J U L . K ion ordonas la mastro? Joz. Portu al mi la surtuton, la ĉapelon... rapide...

(Juljauo eliras). (La deka batas). La deka! La deka... Kiel frue ankoraŭ!... Mi iros al la tea-tro, estas tempo... Mi estas febra... Mi iros tiel , kiel mi estas... Mi iros... I ru por veturilo... Ne... atendu... Mi piediros. (Juljano eniras). Estas utile al mi piediradi... V id i min Ŝajnos al i l i strange... i l i ne min atendas... Kion diri?... Bah! M i diros... diros... Mi pensos ĝin sur la vojo, tio ĉi min distros... Mi anoncigos min, kiel por vizito, mi ŝercos kun i l i . . . Mi deziras paroladi, multe paroladi... t iun ĉi vesperon mi ne lasas Emanuelon paroli... Mi amuzos i l in, mi igos ilin r id i . . . r i d i , jes... r id i ! Kia trafpenso! H o ne! Mi ne faros ridiga teatraĵo por la aliaj t ion, k io estas cn mia koro terura tragedio... Mi aten-dos... Sed tiun ĉi nokton. . tiun ĉi eternan nok-ton mi ne povas... Mi sufokiĝas! Mi bezonas piediradi, iradi multe, ĝis t io: fali plenlaca, dis-

• rompi miajn nervojn, se ne t iu ĉi nokto estus por ĉiuj pereiga... Mi estas freneza, mi ne res-pondas pri mi. . . La surtuton... (Palpante ĝin interne). K io ĝi estas? Armi lo !

J U L . La poŝa resolvero de via moŝto. Joz. H o ! ne, ne... Formetu ĝin, formetu... Gardu

ĝin. (Eliras). J U L . (Kun miro) Sed, kio okazas tiun ĉi vesperon

al mia mastro?

FINO DE L A D U A A K T O

. AKTO TRIA

La sama dekoracio de la antaŭa akto

SCENO U N U A

EMANUELO legante kaj poste M A R I O

M A R . (Enirante). Cu v i estas sola? Kaj Jozef-Ludo-viko?

E M A N . L i eliris. M A R . Alian fojon?... Estas strange! L i , k iu antaŭe

nur eliris en necesega okazo, jam de kelkaj ta-goj ne ĉesas eniri kaj el ir i . . . M i estas kun t imo. . . Jozef-Ludoviko ne bonfartas.

E M A N . Ne, l i ne bonfartas. M A R . Belan tempodaŭron vi estas pasiganta!... Se v i

deziris trankvilecon! E M A N . Ne, tio ne. Se v i , do, scius ke mi bezonas ab-

sorbiĝi en mi mem por ekkompreni ke mi estas lasama... la malkvieta kaj vagema Emanuelo por k iu senagiteco kaj ripozo estis sinonimoj de enkarceriĝo aŭ de morto . . . Mi komplezita kun t iu ĉi vivo, kiun, por tiel d i r i , oni donas al rni faritan, kaj sen priokupado pr i alia afero, ol daŭrigi vivante?... Mi , k iu ĉiutage devis pensi

48 LA NESIA HEJMO

kaj okupi min. . . pri ĉio el kio konsistas la ĉiu-taga ekzistado, pr i ĉio ĉu granda, ĉu malgran-da!... Planfari negocon kaj ordoni la tagman-ĝon, la borsajn likvidaĵojn kaj la kalkulon de ia lavistino... Mi povis fidi al neniu. Maturaĝa fraŭio estas kiel senmastra nekulturejo, pr i k iu ĉiuj kredas sin kun rajto r ikoltadi ; kaj se krom ne edziĝi, nek havi idaron, oni ne lasas sin ekspluati de ĉiuj, bonan famon oni ricevas, kiel nekortuŝebla egoisto! Nur ni , kiuj ne havas idojn, povas taksi kiel multe valoras kontraŭ petemuloj !a soiena protesto de familiestro: «Mia amiko, mi havas idojn...» Per tio, kion kostis al mi ne i l in havi, mi povus esti subte-ninta du dekduojn.

M A R . Kial vi ne edziĝas? V i ne scias, kiom mi ĝojus vidante vin edzigitan. Mi diras ĝin kiel mi sen-tas... Kaj ankaŭ Jozef Ludoviko tre ĝojus... D i r u al mi. . . Cu vi neniam trovis en la mondo ian virinon, k iu milde vin kortuŝante, igis vin pensi... k u n t iu ĉi virino mi vivus feliĉa!... En viaj vojaĝoj kaj sencesaj ekskursoj vi neniam trafis plaĉan lokon, kie ŝajnas, ke nur ĝin r i -gardante la koro kvietiĝas pri siaj deziregoj?... Nu, kunigu en via penso tiun virinon kaj t iun ĉi lokon; kaj atente pripensu, kiel feliĉa vi estus pretigante kun ŝi vian amneston en t iu plaĉa anguleto ..

E M A N . Mi veturis preskaŭ ĉiam en ekspresa vagonaro kaj senhalte preterpasis... la lokojn kaj la v i r i -nojn!. . .

M A R . Se mi konus iun! M i devas serĉi... Cu vi donas al mi permeson?

E M A N . T i u j n ĉi aferojn oni ne serĉas, sed oni trovas!

B I B L I O T E K O D E « L A SUNO H I S P A N A » 49

M A R . C U v i intencas ĉi tie resti ankoraŭ longe? Eĉ multe defendante tion ĉi, v i ja estas laca... T i u ĉi nia vivado!... La karaktero de Jozef-Ludo-v iko ! . . .

E M A N . C U vi kredos ĝin?... Eĉ tio min distras la mal-konsentoj kaj malpacetoj kun mia kara frato. . . Bedaŭrinda Jozef-Ludoviko! Malgraŭ ĉio mi l in amas. L i estas dorlotata infano... L i ĉiam havis iun, lin dorlotantan... Feliĉa l i ! Liaj petolaĵoj estas infanaj; l i estas pliaĝa, ol mi , kaj mi trak-tas l in, kvazaŭ l i estus plijuna frato. M i uzas por l i la sentojn de patreco, k iuj ekmontriĝas ĉe mia aĝo... Oni sentas deziregon protekt i , direkti estaĵon pli malfortan... Kaj en t iu ĉi domo estas du, l i kun sia senpacienco kaj egoismo de malsana infano; v i kun via nekvie-teco kaj prizorgoj de amanta patrino... Mi estos la fortulo, la amo, k iu protektas kun energio, sen moleco... la patro... la bopatro, kio estos necesa... Kompreneble, se v i ne forpelas min el ĉi tie, kiel ĝenulon!...

M A R . M i , ne, Emanuelo. V i povas kredi ĝin. E M A N . Mi havas mian planon. Tu j kiam la malvarme-

co ĉesos kaj Jozef-Ludoviko aranĝos t iujn afe-rojn, ni faros vojaĝon, ĝi estas je mia kalkulo. Tra gajaj landoj de blua ĉielo kaj fajra suno, de fioroj kaj kantoj.. . Tra Andaluzio, tra Ita-lu jo . . . Seviljo, Malago, Venizo, Napolo... kie ektagiĝas pli lume kaj vivo per si mem estas gajeco; kie la malriĉuloj kantas kaj la vento dolĉebruas kaj la maroj lulas... Landoj , k iu jn Dio benas!... Kie eĉ pekado ne estas peko! Jen kion Jozef-Ludoviko bezonas por resaniĝi.Bano en pura aero saturita de lumo kaj gajeco... kaj

5 ° L A NESIA HEJMO

v i ankaŭ... kara infanino! por ke viaj okuloj akiru lumon kaj via brusto spiru sen premiĝo... sen larmoj, nek ekĝemoj... ĉar kun via malgaja beleco, v i ŝajnas al mi dolorata virgulino de tiu ĉi peniga kalvario de la vivo. . .

M A R . Ne logu la imagadon per tiel plaĉiga perspek-tivo.. . Mi bone scias, ke ĝi ne okazos. Jozef-Ludoviko ne estas malsana, nur kredas sin mal-sana...

E M A N . V i ĝuste trafis! M A R . L i estas nature malgaja kaj kontentiĝas per

malgajeco... La lumo lin doloras!... Eĉ ne pro-ponu al l i t iun vojaĝon... I ru vi sola...

E M A N . (Kun malviglecd). Sola?... Sola, ne!

SCENO I I

L A SAMAJ kaj JOZEF-LUDOVIKO (Eniras sekreteme)

M A R . (Renkontiĝante subite kun li, ektimigita). Ve! E M A N . Jozef-Ludoviko! Joz. Cu mi ektimigis vin? M A R . V i eniris subite... Cu vi ne sonorigis? Joz. Juljano estis eliranta... M A R . (Elanken). (Ne estas dubo, l i kunportas ŝlosilon

por eniri neaŭdate... Kion l i suspektas de mi? Dio mia!)

E M A N . (Al Jozef-Ludoviko). Kontraŭ v i . . . ne, pli bone, por vi ni estis konspirantaj...

Joz. JesL, mi jam rimarkas, ke vi estas ĉiam kune. . . en konspirado, videble.

M A R . (Flanken). (Lia suspekto estas terura! Mia koro

B I B L I O T E K O D E « L A SUNO H I S P A N A 51

indignas... ĝi jam estas kolero, pli ol malĝojo, kion mi sentas...)

E J I A N . N i havas planon... Joz. (Sajnigante gajecon). Ciu unu planon, aŭ am-

baŭ la saman?... Gi ^stas kurioza, hodiaŭ n i ĉiuj donis nin al la farado de planoj... Mi havas alian.

E M A N . N i vidu. Joz. Ne. Ni vidu unue la vian. Mi ne volus, ke la

mia ĝin malaranĝu, E M A N . L a afero estas pr i vojaĝo.. . Joz. Pri vojaĝo?... C u oni devos do kredi pr i t i o ,

kion oni nomas sugestio en malproksimeco? Pri vojaĝo ankaŭ estas mia plano... (Firme). Tiun ĉi semajnon mi veturos Parizon kun Mario.

M A R . (Flanken). ( L i malkonfidas pr i mi ! L i volas min disigi de sia frato!...)

E M A N . (Kun esprimode ,j-r...z^_.-.-.).Tiunĉisemajnon?... Joz. Oni parolis al mi pr i negoco en pro jekto . . . M i

iros ĝin studi, kaj okazokapte mi plenumos mian promeson al Mario.

E M A N , Mi kredis, ke vi iros ripozadi. Vojaĝo p o r n e -gocoj... ne penindas!...

Joz. Mi bedaŭras vin forlasi... Sed vi ja scias, ke v i povas restadi ĉi tie t iom longe, kiom vi volos. La domo estas je via dispono.

E M A N . (Seke). Dankon. (Flanken). ( L i min elpelas de ĉi t ie. . . mi ne volus kompreni kial!)

M A R . (Ne povante sin deteni). Tie l urĝa, do, estas t iu vojaĝo? Cu ni ne povus atendi?

E M A N . (Helpante). La Pariza klimato en t iu ĉi sezono ne estas tre favora al via malsanado.

Joz. (Suspekteme). Estas sprite! V i senĉese disputas

5 2 L A N E S I A H E J M O

por ke mi lasu miajn aferojn, foriru de Madri-do kaj penu min distri . . . kaj nun kiam mi jen proponas tion, ĝi malplaĉas al v i 'kaj v i kon-traŭstaras.

M A R . (Protestante). Kontraŭstari? Ne. Joz. Kia estis via plano? T i u plano, kiun vi estas

kombinantaj tagojn kaj tagojn, en Iongaj se-kretaj interparoloj.. .

M A R . Sekretaj, ne... C iu ajn povas i l in aŭdi. Ema-nuelo proponis vojaĝon tra Italujo.. .

Joz. (lntence). L i povas ĝin fari. E M A N . (Decide). Mi ekveturos hodiaŭ vespere. M A R . C u vi foriras? Joz. L i jam restis longe ĉi tie... L i eble enuas. M A R . Sed hodiaŭ vespere... t iel , subite. E M A N . (Al Mario). (Mi foriras, antaŭ ol oni min

elpelos). M A R . ( L i komprenis!... Mi mortas pro honto!) E M A N . Mi iras pretigi ĉion... Baldaŭ mi lasos vin trank-

vilaj . (Eliras).

SCENO I I I

JOZEF-LUDOVIKO kaj M A R I O

JOZ. (Gaja kaj animita kvazaŭ li estnsĵormetintan de si ŝarĝon). Tie l ni povas forveturi sen zor-go... N i luos domon en Parizo... ni povas kon-duki tien la servistoj... V i vidos, kiel tie ni iros ĉiuloken, al teatroj , al festoj... kiaj estas t iuj teatroj! Kia lukso!... V i ja vidos... Kaj por v i , v i r ino j , tie^estas pli da ĉarmoj, la vendejoj, la bazaroj... C u vi ne aŭdas min?... C u v i estas

B I B I . I O T E K O D E « L A S U N O H I S P A N A 53

malgaja?... Ciam malgaja kun mi! . . . Cu mal-plaĉas al vi la vojaĝo?... (Senpacienca, kun mal-mildecd). K ion vi bedaŭras Iasi? Kial v i estas malgaja?

M A R . Jozef-Ludoviko, ĝi estas terura, kion vi faris!... Unuafoje mi hontis pr i io! Via frato kompre-nas, ke vi estas ĵaluza... K ion li pensos pri mi? Ke mi estas tia virino, pr i k iu oni povas sus-pekti tian malgloron? Cu vi pensis pr i tio?... V i ne pensis, same kiel vi ne vidas, ke de kelkaj tagoj mia vivo estas infero, ke mi sentas min mortanta... ke mi ne povas plu!

Joz. Kie ne estas kulpo, ne estas malkonfido, ke oni ĝin suspektu. Se Emanuelo komprenas, kio okazas ĉe mi. . . l i antaŭe estas kompreninta kio okazas ĉe l i .

M A R . V i estas blinda, Jozef-Ludoviko, v i estas fre-neza! Kiel naskiĝis ĉe vi t iu suspekto?... Nur en ĵaluza deliro vi povis suspekti pr i via frato... Sed pri mi? La ofendo estas tiel kruela, ke eĉ kredante ĝin frenezaĵo, mi ne povas ĝin par-doni! Kian malsaĝaĵon, kian nesindetenon, kian facilanimaĵon almenaŭ vi vidis en mi, por kredi ĝin ebla?... Tian estimon mi meritis de vi?... interŝanĝe de t io, ke mi dediĉis al v i mian t u -tan v ivon! . . Kaj mi ja nur vivis por vi? Cu oferita?... Ne, ĉar amo neniam sin oferas... plaĉigita, ĉar mia sola feliĉo estis vidi vin feliĉa apud mi. . . kaj mi ne sukcesis! V i neniam estis! Ce kio estis por mi plaĉa devigo, farita sen peno, vi vidis malvolontan submetiĝon. Cu vi pensis, ke amo nur povas vivi kaj ĝui en vivo de festoj, de plezuroj, kaj ke mia amo ne povos daŭri alimaniere? Cu vi ne vidis en mi plaĉon?

5 4 L A N E S I A H E J M O

Cu vi ne vidis virtecon?... Tiel , do, mi estis por vi la sklavino perforte submetita, ne la virta edzino, la edzino kristana... k iu eĉ nun, vidanta rompitan la aman kunligon, humiligita, ofen dita.. . estos fidela, estos honesta... ĉar mia pa-trino, honesta, kristana kiel mi , sciis enigi en mian animon, per la varmeco de preĝoj kaj kisoĵ, senton pli profundan, ol ĉiuj korinklinoj , ol ĉiuj homaj pasioj... Sanktan timon antaŭ Dio! Kaj se eĉ ĝi mankus al mi , la rememoro p r i mia patrino min savus... Je Dio kaj je mia patrino mi estas honesta!

Joz. V i estas, jes! Mi ne povus ne kredi tion! Por vi ne estis ofendo... Gi nur estas, ĉar mi scias kiel multe vi valoras kaj mi kiel malmulte... Mi scias, ke mi ne meritas vin kaj mi timis, ke oni rabu al mi vian amon... V i ne scias, kiel mi vin amegas! Neniam mi sciis tion d i r i al vi ! . . . Mi estas tiaspeca .. Mi volus, ke neniu konu kiom v i valoras... eĉ vi mem ne!... Tial mi neniam diris ĝin al v i . . . ke nur mi vin amu .. kaj nur al mi vi ŝuldu amon!... Egoismo, jes... sed por mi ja nur via amo estis en la mondo!... Malkon fido pr i mi , jen kio estis mia ĵaluzo... Mi nc devis dubi, mi scias, ke ne... Pardonu... G i estas mia malbeno: dubi pr i ĉio...

M A R . (Kompatanta lin). Jozef-Ludoviko, v i portas malamon en la koro, kiu malfeliĉigas vian vivon.

Joz. Pro Emanuelo, jes!... L i estas kulpa! M A R . L i ne estas kulpa. Joz. (Me aŭdante ŝin, fundesplorante en siaj reme-

moroj). C i a m ajoud vi ! . . . Instigante vin kontraŭ mi, akrigante senĉese sian spriton por min

B I B L I O T E K O D E « L A SUNO H I S P A N A » 55

malkaŝe p ikkr i t ik i ! . . . kaj vi aŭskultanta l in en ravo... (Ekmovo de Mario). Kaj ĉiam kune! . . . Kiam mi eliris, eĉ unu solan fojon, revenante, mi ne vidis t ion, ke l i estas en via ĉambro... kaj la interparolo estis daŭrinta longe... Ciam res-tis t r i aŭ kvar finoj de cigaroj en la cindrujo. . .

M A R . E Ĉ t ion pririmarkis via ĵaluzo! Joz. Mi ĉion pririmarkis!.. . Emanuelo vin amas... l i

estas deloganto, l i estas cinika... multaj skan-daloj estas en lia vivo... L i malvarme subfosas, atendas... Eĉ nun, se v i rememoras liajn inter-parolojn kun v i , v i rimarkos malicajn frazojn, k iu jn v i ne atentis antaŭe... Certe, l i parolis al vi pri amo... rimarkigis vin pr i la unutoneco kaj malgajeco de nia vivo, parolis al vi p r i aliaj ĝuoj, pri aliaj emocioj... pr i arto, p r i voja-ĝoj... metis romanojn en viajn manojn, por ke il i parolu por l i pli elokvente... L i starigis sieĝ-rondon ĉirkaŭ via spirito, por vin almil it i . . . Pripensu, rememoru.

M A R . Ne, mi ne trovas lin kulpa; eĉ reserĉante plej multe... L i ĉiam traktis min, kiel fratinon. V i estas nejusta kontraŭ l i , Jozef-Ludoviko, unu fojon ankoraŭ mi diras al vi t ion.

Joz. Nur ĉar vi lin amas malgraŭ v i ! . . . Car l i subju-gigis vian imagadon, v i lin komparis kun mi . . . L i estas juna, belsintena, komplezema, vigles-prita... Malgraŭ v i mem, v i komparis lin kun mi!. . . Malgraŭ vi mem vi bedaŭris. ke el la du fratoj mi ne estas t i u , k i u venis el malproksi-me!... Eble la ideo pr i mia morto.. . mi estas malsana... se vi estus libera, ho! mi estas certa, ke v i ambaŭ pensis t i o n . . . vi kaj li kiel mi estas ĝin pensinta... Jcs, jes .. L i kontraŭ mi , mi apud

56 L A N E S I A H E J M O

vi . . . Eĉ kontraŭvote oni ne povas tion ne pensi!

M A R . Jozef-Ludoviko! T io estas jam frenezo. Se v i tiel parolas, mi kredos, ke vi estas malsana, kaj kiel malsanan oni devos vin t rakt i .

Joz. Malsana? Cu vi diras freneza? H o se tio feliĉe estus!... Pro kompato vi estus dononta al mi la amon, kiun mi perdis... Ne, vi ne povas min ami! Malfeliĉo mia! Malgraŭ ĉio mi volas por mi vian tutan amon kaj ĉiufoje mi pliperdas ĝin!... Pardonu al mi Mario! Kompatu min! Se mia amo estas amo, ĉar ĝi estas amo; se ĝi estas frenezo, ĉar ĝi estas frenezo,... ĉiel mi bezonas vian amon... V i estis la sola amo en mia vivo!... Se mi scius, ke mi estas perdinta vin por ĉiam, ke mia vivo estas malhelpo por la via... ke sen mi vi estus feliĉa... Mi sen ia ajn dubo min memmortigus... kaj sen tio, ke vi ĝin suspektu por ne lasi al vi konsciencan riproĉon ĉe via feliĉeco!... (Ploras).

M A R . Ploru, Jozef-Ludoviko! Ploru! La iarmoj mal-premas la koron.

SCENO I V

L A SAMAJ kaj EMANUELO

E M A N . (Parolante kun Julĵano ĉe la pordo). Jes, re-prenu ĉion. Sendigu ĉion al la hotelo... Mi tuj iros... (Alproksimiĝante). Mi decidis mian fori-ron. . . M i venas dir i al v i adiaŭ, (Rortuŝita), danki vin por ĉio... peti de vi pardonon...

Joz. (Decide). Emanuelo. . ĝi ne estas mia kulpo.

B I B L I O T E K O D E « L A S U N 0 H I S t > A N A » $f

Nia situacio estis premembarasa. Juna, fraŭla, fama pro viaj aventuroj, suspektinda pro via pasinta vivo; via restado ĉe mi okazigis pr i -murmurojn. . . La mondumo malbonintence pensas... ili venis ĝis m i . . . Via akurateco por mia edzino, viaj donacoj, estis celo de komen-tarioj , k iujn mi ne povis toleri . La honoro de Mario estas por mi super ĉio... Dum mi ekzis-tos, neniu, per ia okazo, suspektos pr i ĝi; k i u ajn ĝi estos .. Ne ŝajnu al v i strange, ke mi ne vin detenas, ke mi lasas vin tiamaniere eliri el mia hejmo. Feliĉe por v i , pr i nenio vi min be-zonas... mi ankaŭ ne, v in. . . Estu tre feliĉa. EI tuta koro mi deziras al vi tion!

E M A N . (Kun subita impuisd). H o , ĝi ne povas esti! Mario, lasu nin solaj... Mi havas ion por dir i al Jozef-Ludoviko... Mi ne povas for i r i , ne paro-linte kun l i . . . (Mario alproksimiĝas al jfozef-Ludoviko kvazaŭ rifuzante ilin lasi solaj).

Joz. (Al Marid). Lasu nin... Mi estas trankvila. . . Pli bone estas paroli malkaŝe.

SCENO V

JOZEF-LUOOVIKO kaj EMANUELO

JOZ. Parolu! Diru ĉion, kion vi havas por dir i al mi . Mi aŭskultas trankvile.

E M A N . Mi ja ne scias kion dir i al vi! Mi ja ne scias kio okazas ĉe mi de kiam mi vidis klare en via koro!... Mi volis kredi tion ridinda, kiel stran-gaĵon de via karaktero... sensenca ideo, k iu trafrapis vin dum ekskuo de viaj nervoj, sen via

8

58 L A N E S I A H E J M O

konscieco... Sed fosi en la suspekton kaj spioni nin.. . kaj ĝisveni al tio: kredi ĝin certaĵo... Tur-menti t iun kompatindan virinon!.. . Kiajn infe-rajn nigraĵojn vi portas ĉe v i , kiuj ĉion mallu-migas?... Je kiaj malhonoroj vi estas kapabla, kiu kredas ĉiujn eblaj?...

Joz. (En jreneza nesinregeco). Ne ekzistas malhono-ro, je k iu mi ne kredas kapabla t iun, k iu naski-ĝis en ĝi!

E M A N . Kion vi diris?... Ripetu t ion, kion vi diris!. . . K iu naskiĝis en malhonoro?

Joz. Se vi min malamas, kiel mi vin, se vi malamas la memoron pri mia patro, kiel mi pr i la via... mi diris sufiĉe. K iu uzurpis naskiĝante nomon kaj heredon, t iu ja povas esti kapabia konduki alian fojon en mian hejmon la malhonoron kaj la malgloron... v i jam aŭdis. El i ru el mia hejmo.

E M A N . (Detenante sin kun granda peno). Malfeliĉulo! Cu vi tion diris?... Cu vi ĝin pensis?... Nu, se tra miaj vejnoj fluus sango fremda al via... nur unu sola guto.. . vi ne dirus tion!.. . Frato, frato! V i estas, jes! Neniam t iu ĉi vorto eliris tiel profunde el la koro, kiel ĝi nun eliras por de-fendi kontraŭ v i , kontraŭ ŝia filo, la honoron de nia patrino... H o , kompatinda frato! Mi diras al v i : frato! Nun ja mi sentas por vi kompaton... Dubi pr i via patrino! Dum tuta vivo premvol-vita ĉirkaŭ la koro t iu suspekto, venenanta la sangon guto-post-guto!... Dubi pri via patrino kaj malami ĉe mi ŝian memoron! Jes, mi nun komprenas, kial vi ne povis esti feliĉa, kial via vivo estis ĉiama kondamno; sen fido pri amo, sen konfido pri korinklino, sen io el kio faĉili-gas la premegantan ŝarĝon de la vivo .. Mi re-

l i l l S L I O T E K O D E « L A S U N O 1 I I S P A N A » 59

diras, ke mi vin kompatas, ke mi nun vin amas, kiel mi vin amis neniam. . Eterna kon-damnito de infera dubo... venu al mi, venu!... Mi j a iras vin savi! (Altirante lin al si kaj lin karesante.)

Joz. (Disiĝante). Ni finu. Estas neutile, ke ni tur -mentu nin. En subita senpenso mi diris. . . kion mi bedaŭras esti dirinta al v i . Sed vi postulis la kialon de mia suspekto... Mi ĝin donis jam al v i . Eĉ unu vorton ne plu. . . se v i ne volas ke t iu vorto montru al v i la ekziston de ku lpo , kiu por v i , feliĉe, ne ekzistas.

E M A N . Gi ne ekzistas, ne! Mi j a konas la historion, m i ja scias al k iu ĝi rilatas... al don Gabrielo, mia protektanto.

Joz. Via patro! E M A N . Kiel feliĉe, se vi estus prava! Se mi estus po-

vinta lin elekti, mi ne estus elektinta alian pa-t r o n L . Sed aŭskultu: don Grabielo raportis al mi multajn fojojn la historion, la lastan fojon mortante, jam en agonio, kaj en t iu horo, kiam Ia eterneco malfermiĝas antaŭ ni, neniu men-sogas. Kaj por kio mensogi. Mia koro l in res-pektegis ja, kiel patron! Nia patro ĵaluzis pr i sia amiko, preskaŭ sia frato..., kiel v i ĵaluzis p r i mi. . . L i dubis pr i nia patrino, sankta, beninda... kiel v i dubis pr i Mario. . . Kial? Car lia egoismo, kiel la via, estis grandega... C a r via amo ne es-tas amo, sed avido; ĉiongluta, absorbanta i m -pulso, k iu ne toleras volon, nek vivon proprajn en la avidita estaĵo, k iu sufokas kaj disfrakasas la nepropran impulson... Via egoismo estas tiel granda ke vi estas malvastaj por v i mem. V i estas, kiel t iuj tiranaj almilitantoj, avidaj pr i

6o I.A NESIA HEJMO

regopovo, al k iuj ne sufiĉas iliaj propraj pose-daĵoj kaj rompas landlimojn por vasaligi la tutan mondon, se nur i l i povus... T io estas por vi ami! Plivastigi viajn regitlandojn... Tiei amis nia patro, tiel v i amas.. Kion vidis nia patro en la interrilatoj de don Gabrielo kun nia pa-trino?... Kion vi vidis inter Mario kaj mi. . . mi l -dan simpation de du koroj puraj, honestaj; la inklinon per k iu la noblaj animoj salutas unu la alian dum ekkonatiĝo. Kun sindono, kun entu-ziasmo? Kompreneble! Tra tiuj ĉi maroj de la vivo, inter riskoj kaj vcntegoj, oni salutas tiom da kaperistaj ŝipoj, t iom da fremdaj flagoj, ke ekvidante en maro, malproksime de bordo, nian standardon, ni metus la koron, kiel flagon, por respondi la saluton... N u , la personoj an-kaŭ portas sian standardon, kaj la koro avizas al ni , k iu estas kaperista, k iu estas fremda, kaj k iu estas la nia kaj kiel nian ni devas respondi. Gustrilate don Gabrielo ĉiam venigis tiun ĉi komparon, kaj ĝustrilate, mi nun venigis ĝin. Don Gabrielo sentis por nia patrino... li ĵuris tion je ŝia memoro, puregan inklinon, tiel ne-materian, tiel nepridireblan, ke eĉ ĝi ne povis havi nomon! Fervoro de kredanto, entuziasmo de artisto, la plej alta eco de la animo, ĝia esenco... t io estis lia pasio... amo, se vi volas doni al ĝi nomon, sed amo, k iu oferas sin al si mem; amo, kiun oni ne povas konfuzi kun egoismo.

Joz. K iun vi ankaŭ sentis por Mario? E M A N . K iun don Gabrielo sentis por nia p . tr ino. . .

K iun mi sentas, jes! Mia patrino kaj Mario bone povas kunesti en rememoro! Mortante l i kon-

BIBLIOTEKO DE « L A SUNO H I S P A N A » 6 l

fesis al mi lastafoje la historion pr i la sola amo de sia vivo... L i sciis, ke mia patro dubis pr i la virteco de nia patrino, ke pro tio l i neniam min amis, kiel filon. L i timis, ke iu , ĝi devus esti vi! metos iam en mian koron la teruran dubon pr i la honoro de mia patrino... kaj l i volis, ke mi eksciu la veron. . kaj la veron mi diris, kie! li ĝin diris .. T i u viro neniam mensogis!

Joz. (Batalante kun si mem). Ne, mi ne povas!... Kion mia patro diris, t io ankaŭ estas sankta por mi. . . Evidenteco pr i la suspekto, kune kun rememoro el mia infaneco, k iu venenis mian vivon por ĉiam, k iu per unu fojo elsekigis en la koro la naivecon de la mia, la iluziojn de la juneco, maljunigante min en unu momento. Malbeninda kiso!

E M A N . Cu kiso? Donita kun patra fervoramo, mi sen-tis ĝin milfoje sur mia f runtoL . Gi estas la sama, kiun don Gabrielo donis al nia patrino, en la momento kiam il i disiĝis... kiam dolore-gitaj de korpremiĝo, i l i sentis sin kunigitaj de la suspekto en komuna malhonoro. Kaj antaŭ la virta konstanteco de la martira edzino, an-taŭ la sankteco de la kalumniita virteco, t iu kiso, oferdono de admireco, la unua, la sola... purega, kiel la frunto de nia patrino, sankta kiel ŝia animo... Jes, mi portas ĝin tie ĉi, sur mia frunto... Mia nobla protektanto, mia vera patro, per ĝi ellasis sian animon... Mia patrino estis mortinta nelonge antaŭe, malproksime de mi . . . De via patrino kaj de mi ! . . . li diris mortante kaj l i kisis min sur la frunto. . . Kaj l i mortis min kisante... Cu vi silenras? Cu vi kre-das al la honoro de nia patrino? Cu vi kredas,

62 L A N E S I A H E J M O

ke la sama senmakula sango fluas tra niaj vej-noj. . . ke mi estas via vera frato.... Nu, unu ĉirkaŭpremon, frato... kaj adiaŭ por ĉiam! (Cir-kaŭpremas lin).

L A S T A SCENO

L A SAMAJ kaj M A R I O

M A R . (Tre kortuŝita). Emanuelo! La manon... Unu kison! (Kisas lin). T ie l , sur la frunto... La kiso de via patrino!... Rigardu, Jozef-Ludoviko... (Malcedante al lia rigardo). Se estis ĉe ni k u l -pa pasio... mortigu min, dubu pr i mi. . . dubu pr i via patrino!

E M A N . (Neniigita). (Kio estas ĉi tio?... Kion mi sentis kisate? Cu estis kulpo ĉe mi?... Cu la ĵaluzo de mia frato vidis pl i bone, ol mi mem en mia animo? Mi tie ĉi lasas la animon, disiĝantede ŝi!... Gi estis amo! Jes, la sola de mia vivo! Sin lasarite, mi sentas, k ion mi sentis neniam... Per-fida koro!. . . H o , for, for!) Adiaŭ! Estu tre feli-ĉaj... Pardonu la transflugan birdon, se ĝi agi-tis la trankvilecon de via nesto...

Joz. (Kortuŝita). Adiaŭ , frato! (Cirkaŭpremas lin). M A R . Adiaŭ ! Ne por ĉiam... E M A N . Por ĉiam, ne!... Gis kiam ni estos tre maljunaj,

kaj ne povos resti malkonfidoj, nek suspektoj, inter n i . . . kiam ni ne povos dubi. . . eĉ pr i n i mem... Tiam via frato revenos serĉi angulon por mort i en la nesia hejmo.

F I N O

U A C I N T - 0 M A R T I > . 1 :.r.flijrvnOi.-OIN.:| LA.Min