วารสารเศรษฐศาสตรธรรมศาสตร Thammasat Economic Journal ปท 34 ฉบบท 2 สงหาคม 2559 Vol. 34, No. 2, August 2016

Labor Shortages in Thai Manufacturing:

Demand vs Supply

Chayanee Chawanote, Naphon Phumma and Tiraphap Fakthong

Faculty of Economics, Thammasat University

Abstract

The industrial sector of the Thai economy is now facing a problem of labor

shortages. The problem of labor shortages in the Thai industrial sector could

result from the demand side or supply side. On the demand side, employers are

unable or unwilling to pay at certain wages, so they fail to attract workers to the

industrial sectors. Meanwhile, on the supply side, workers prefer to work in the

other sectors, especially the service sector, rather than the industrial sector. This

study aims at understanding whether the problem of labor shortages in the Thai

industrial sector is caused by the demand or the supply side by interviewing a

group of workers who can compare works in the industrial sector with those in

the other sector by located in the areas with high intensity in both industrial and

service sectors. From the interviewed sample, this study discovers that the supply

side is a main source of the problem, as most workers, especially young-aged

workers, reveal that they prefer to work in the service sector. Furthermore, it is

discovered that workers do not have obstacles to switch to the other sector, while

the wages in the two sectors are not significantly different.

Keywords: Labor shortages, demand and supply, Thai manufacturing

JEL classifications: J21, J22, J23, N65

The authors would like to thank Thailand Research Found (TRF) for financial supports. (This is a part of

Research namely Challenges of Thai Manufacturing)

65

ปญหาขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมไทย: ผลจากปจจยทางดานอปสงคหรอปจจยทางดานอปทาน?

ชญาน ชวะโนทย นภนต ภมมา และ ถรภาพ ฟกทอง คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทคดยอ

ในปจจบน ภาคอตสาหกรรมของประเทศไทยก าลงเผชญกบปญหาการขาดแคลนแรงงานทมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง ซงอาจจะมสาเหตมาจากปจจยดานอปสงค นนคอ กลมผมอปสงคแรงงาน (กลมนายจาง) ไมสามารถหรอไมตองการทจะเพมคาแรงใหสงขน ท าใหไมสามารถดงดดแรงงานใหเขาสภาคอตสาหกรรมได อกปจจยหนงคอปจจยดานอปทาน (กลมแรงงาน) กลาวคอ แรงงานแสดงทศนคต (preference) วาพอใจกบการท างานในภาคการผลตอนๆ โดยเฉพาะภาคบรการมากกวาการท างานในภาคอตสาหกรรม ท าใหภาคอตสาหกรรมประสบกบปญหาการขาดแคลนแรงงานหรอการไหลออกของแรงงานในภาคน การศกษาในครงนจดท าขนเพอท าความเขาใจวาปญหาการขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมของประเทศไทยนนมสาเหตจากปจจยดานอปสงคหรอดานอปทาน และเพอตอบค าถามดงกลาว คณะผวจยไดสมภาษณเชงลกกลมแรงงานทมศกยภาพทจะใหภาพเชงเปรยบเทยบการท างานในภาคอตสาหกรรมเทยบกบภาคบรการ จ านวนทงสน 185 คน โดยครอบคลมพนทเขตอตสาหกรรมและบรการรอบ ๆ กรงเทพและปรมณฑล และบางจงหวดในภาคตะวนตกและตะวนออก ในป พ.ศ. 2559 ผลการวจยพบวาการขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมทเกดขนในปจจบนนนเปนผลมาจากปจจยดานอปทานหรอเหตผลสวนบคคลของแรงงานมากกวาปจจยทางดานอปสงค เรองดงกลาวชดเจนมากส าหรบแรงงานรนใหมๆ ทยงมอายไมมาก ทสวนใหญแสดงความพงพอใจในการท างานในภาคบรการมากกวาการท างานในภาคอตสาหกรรม ในขณะทแรงงานเหลานไมไดมอปสรรคมากนกในการยายงาน และอตราคาตอบแทนในภาคบรการและอตสาหกรรมกมไดตางกนอยางมนยส าคญ

66

1. บทน า

ในปจจบนเศรษฐกจไทยไดผานภาวะทมแรงงานลนตลาด แตไดกาวเขาสภาวะขาดแคลนแรงงาน งานวจยทางดานแรงงานทผานมามงไปทการประเมนปรมาณแรงงานทขาดแคลนและประเภทของแรงงานทขาดแคลน โดยงานสวนใหญใชวธการอนมานจากสวนตางระหวางจ านวนแรงงานทเขาและออกตลาดแรงงานในแตละปซ งสวนใหญกคอผ ท ส าเรจการศกษาแลว และความตองการแรงงานจากภาคสวนตางๆตวอยาง เชน การค านวณของสราวธ ไพฑรยพงษ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) ทค านวณการขาดแคลนแรงงานจากการพจารณาอปสงคและอปทานทเพมขนในแตละปในดานอปทาน สราวธค านวณแรงงานทเขาสตลาดแรงงานในแตปละหกดวยแรงงานทออกจากตลาดแรงงานเนองจากปจจยตาง ๆ เชน การตายหรอการเกษยณ เปนตน สวนดานอปสงคกค านวณจากความตองการจางงานของผประกอบการ ซงพบวาในป พ.ศ. 2552 ประเทศไทยขาดแคลนแรงงานทมการศกษาต ากวาระดบมธยมศกษาตอนตนถงกวา 500,000 คนในขณะทเรามแรงงานสวนเกนในการศกษาระดบปรญญาตรมากถงราว 150,000คน1งานอกชนหนง คอ งานวจยของธนาคารแหงประเทศไทยในป พ.ศ. 2556 พบวา ภาคอตสาหกรรมเปนภาคทประสบปญหาขาดแคลนแรงงานรนแรงทสด คดเปนรอยละ 75.2 ของการขาดแคลนแรงงานทงหมด (เสาวณและกรวทย 2556) โดยสาขาทขาดแคลนแรงงานหนกทสดคอกลมอตสาหกรรมทใ ชแรงงานเขมขน (labor-intensive industries) เชน อตสาหกรรมสงทอและอตสาหกรรมเครองหนง

สถานการณการขาดแคลนดงกลาวมความส าคญตอการขบเคลอนเศรษฐกจในระยะยาว ทงนหากเศรษฐกจโดยรวมของประเทศถกขบเคลอนโดยภาคอตสาหกรรมและเมอเศรษฐกจขยายตวจะสงผลใหเกดความตองการซออยางตอเนองมายงการผลตอนๆ ฉะนนเมอเกดปญหาขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมขยายตวภาคอตสาหกรรมกจะถกจ ากดโดยจ านวนแรงงานทมอย หากสถานการณยงคงเปนในลกษณะนในทสดกจะท าใหเศรษฐกจโดยรวมไมขยายตว การขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมนนอาจจะเกดขนจากปจจยดานอปสงค นนคอหนวยผลตในภาคอตสาหกรรมไมสามารถเพมคาแรงใหสงขนเพอดงแรงงานใหเขามาท างานได ภาคอตสาหกรรมจงประสบกบปญหาการขาดแคลนแรงงานทรนแรงกวาภาคการผลตอนๆ ทสามารถจายคาแรงทสงกวาได หรออาจจะเกดจากปจจยดานอปทานนนคอแรงงานแสดงทศนคต (preference) วาพอใจกบการท างานในภาคการผลตอนมากกวาการท างานในอกภาคอตสาหกรรม ท าใหภาคอตสาหกรรมประสบกบปญหาการขาดแคลนแรงงาน

1 การค านวณของสราวธ น าเสนอในการประชมเมอวนท 13 พฤศจกายน 2558 ในฐานะทเปนผทรงคณวฒของบทความน

67

ในการศกษานผเขยนตองการจะทราบวาการขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมเกดขนจากปจจยทางดานอปสงคหรอดานอปทาน โดยขอตกรอบปจจยทางดานอปสงคและปจจยทางดานอปทานในความหมายแคบทหมายถงความสามารถในการจายคาแรงงานของผประกอบการและรสนยมของคนงานตามล าดบ เพอตอบค าถามดงกลาว ผเขยนไดสมภาษณเชงลกกลมแรงงานทมศกยภาพทจะใหภาพเชงเปรยบเทยบการท างานในภาคอตสาหกรรมเทยบกบภาคบรการ (Purposive Sampling) จ านวน 185 คนโดยแรงงานกลมนสวนใหญเปนกลมแรงงานในระดบกงฝมอ มการศกษาในระดบมธยมศกษา และเปนกลมทมโอกาสเขาถงงานทงภาคบรการและภาคอตสาหกรรมเพอปองกนผลการเลอกงานจากขอจ ากดดานอนๆ เชน การเลอกท างานภาคอตสาหกรรมเพราะมขอจ ากดในเรองของทนทรพยทจะเขามาในเมองใหญ และแรงงานในกลมตวอยางจ านวนมากเคยมประสบการณการท างานทงภาคการผลตและภาคบรการซงมสวนชวยใหเราสามารถเขาใจภาพเชงลกของกระบวนการตดสนใจเลอกงานของแรงงาน2แมวาจ านวนกลมตวอยางทครอบคลมในการศกษานจะมจ านวนนอย แตประเดนส าคญทตองชแจง ณ ทนคอวธการวจยของบทความน ซงไมไดตองการน าผลการสอบถามจากตวอยางมาอนมานเชงปรมาณในภาพรวมของประเทศแตตองการน าเสนอตรรกะในการตดสนใจเลอกท างานของแรงงาน นอกจากนนการสมภาษณไมไดเปนเพยงการกรอกแบบสอบถาม แตเปนการสนทนาหรอการสมภาษณเชงลกเพอตรวจสอบตรรกะของผใหสมภาษณและลดปญหาการตอบค าถามแบบตามๆ กน (Social Desirability Bias) ดงนนจ านวนตวอยาง 185 ตวอยางจงพอทจะสะทอนปญหาและอาจน ามาสการขยายผลตอไปไดในอนาคต

บทความประกอบดวย5 สวนส าคญ คอ สวนแรกเปนการน าเสนอวาปญหาขาดแคลนแรงงานเกดขนในภาคการผลตบางภาคการผลต จงน าไปสโจทยวจยทตองการทราบวาการขาดแคลนดงกลาวเกดขนจากดานอปสงคหรออปทานสวนทสองเปนการน าเสนอสถานการณการขาดแคลนแรงงานในประเทศไทยซงเปนการน าเอาขอมลทตยภมและบทวเคราะหของงานศกษาในอดตน ามาประมวลและน าเสนอถงองคความรทมอยในปจจบน และชองวางขององคความรทยงมอย วธการศกษาน าเสนอในสวนท 3 ในขณะทสวนท 4 น าเสนอผลการวเคราะหการสมภาษณแรงงานจ านวน 185 คน และสวนสดทายเปนบทสรปและขอเสนอแนะทางดานนโยบาย

2 การด าเนนการตงบนสมมตฐานวาแรงงานตองการออกจากภาคเกษตรมาท างานนอกภาคเกษตรซงมทางเลอกกวางๆ คอ ภาคบรการและภาคอตสาหกรรม

68

2. วรรณกรรมปรทศน: การขาดแคลนแรงงานในประเทศไทยและทศนคตของแรงงานตอการท างาน

สราวธ ไพฑรยพงษ3 ใชขอมลจ านวนผส าเรจการศกษาในแตละระดบวฒการศกษาในป พ.ศ. 2552 และพ.ศ. 2555 จ านวนผทไมศกษาตอ จ านวนการเขาท างานของผส าเรจการศกษาใหม และจ านวนของผทมงานท าอยแลวแตกลบมาศกษาตอ ในการค านวณหาจ านวนผเขาสตลาดแรงงานสทธในแตละป จากนนกค านวณจ านวนผออกจากก าลงแรงงานอนเกดจากการเกษยณและการเสยชวตของแตละวฒการศกษา การศกษาจากขอมลในป พ.ศ. 2555 ไดจ านวนแรงงานเขา – ออกตลาดแรงงานในแตละวฒการศกษาดงตารางท 1

ตารางท 1 การเปลยนแปลงตลาดแรงงานไทยในแตละระดบการศกษา ป พ.ศ.2555

ระดบการศกษา จ านวนออกจากตลาดแรงงาน จ านวนเขาสตลาดแรงงาน เปลยนแปลง

ประถมศกษาและต ากวา 719,868 0 -719,868

มธยมศกษาตอนตน 33,679 20,749 -12,930

มธยมศกษาตอนปลาย 31,314 78,526 47,212

ปวช. 14,433 36,387 21,954

ปวส./อนปรญญา 14,852 55,071 40,219

ปรญญาตรขนไป 79,728 214,310 134,582

ทมา: สราวธ ไพฑรยพงษ

จากนนไดเปรยบเทยบการเปลยนแปลงจ านวนแรงงานทค านวณไดกบสดสวนการจางงานตามระดบการศกษาซงพบวาการจางงานในระดบประถมศกษาหรอต ากวาคดเปนสดสวนมากทสดของการจางงานในประเทศไทยคดเปนสดสวนเกนกวาครงของการจางงานทงหมด สวนการจางงานในระดบมธยมศกษาตอนตนคดเปนสดสวนอนดบทสองคดเปนประมาณรอยละ 15 ของการจางงานทงหมดในประเทศไทย ขอมลเหลานแสดงใหเหนถงความไมสอดคลองกนของอปสงคและอปทานในตลาดแรงงาน คอ อปทานแรงงานในกลมผทมระดบการศกษาต าแตมแนวโนมลดลงอยางรวดเรว แตอปสงคส าหรบแรงงานเหลานกลบมสดสวนสงมาก

3 น าเสนอเมอวนท 13 พฤศจกายน 2558 ทส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

69

นอกจากนงานวจยของเสาวณ จนทะพงษ และ กรวทย ตนศร (2556) และ กรวทย ตนศร และ สรธรจารธญลกษณ (ไมระบป)ไดแสดงขอมลวากลมแรงงานทประสบปญหาขาดแคลนมากทสดคอกลมแรงงานไรฝมอในภาคอตสาหกรรม ซงสอดคลองกบงานของยงยทธ แฉลมวงศ และคณะ (2550) และ สมชย จตสชน และคณะ (2552)4อกทงงานวจยของเสาวณ จนทะพงษ และกรวทย ตนศร (2556) และ กรวทย ตนศร และสรธรจารธญลกษณ (ไมระบป) ไดอธบายเพมเตมอกวาหากพจารณาทางดานภมภาคภาคกลางเปนภาคทประสบปญหาการขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมรนแรงทสด ทงนเนองจากโรงงานอตสาหกรรมจ านวนมากกระจกตวอยในบรเวณภาคกลางนอกจากนงานวจยยงกลาวเพมเตมถงสาเหตของการขาดแคลนแรงงานวาเกดจากปจจยหลก 2 ปจจย ไดแก

1) การเปลยนแปลงโครงสรางประชากร5: การทสงคมไทยก าลงเคลอนเขาสการเปนสงคมผสงอายหมายความวาคนไทยมอายเฉลยเพมสงขนในขณะทอตราการเกดลดลงท าใหสดสวนของจ านวนผสงอายตอประชากรวยท างานมแนวโนมเพมสงขน นนหมายความวาจ านวนแรงงานรนใหมทจะขนมาทดแทนแรงงานรนเกาไมเพยงพอตอความตองการแรงงานภายในประเทศทเพมมากขน

2) คาตอบแทนไมสอดคลองกบผลตภาพ: นนคอคาจางต ากวาความสามารถทแรงงานผลตไดท าใหแรงงานรสกวาตนไมไดรบผลตอบแทนทเปนธรรมจากการท างาน ผลคอแรงงานจ านวนหนงเลอกทจะไปประกอบอาชพอสระแทนทจะมาเปนลกจาง

นอกจากน สาเหตของการขาดแคลนแรงงานอกประการหนงทปรากฏในงานวจยของเสาวณ จนทะพงษ และกรวทย ตนศร (2556) และ กรวทย ตนศร และสรธร จารธญลกษณ (ไมระบป) แตไมไดใหความส าคญมากนก

4 ขอสรปนสอดคลองกบบางสวนในงานของ ยงยทธ แฉลมวงษ และคณะ (2550) และสมชย จตสชน และคณะ (2552) โดยท ยงยทธ แฉลมวงษ และคณะ (2550) ศกษาความตองการแรงงานในอตสาหกรรมการผลต 5 อตสาหกรรม ไดแก อตสาหกรรมยานยนตและชนสวน อตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส อตสาหกรรมอาหารและเครองดม อตสาหกรรมเครองจกรกล และอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม ซงพบวาเมอเปรยบเทยบในอตสาหกรรม 5 อตสาหกรรมน อตสาหกรรมอาหารและเครองดมเปนอตสาหกรรมทมความตองการจางงานมากทสด ขณะทอตสาหกรรมยานยนตและชนสวนมความตองการจางแรงงานเพมขนเรวทสด การศกษาในสวนนท าใหไดขอสรปวาอตสาหกรรมไทยมแนวโนมทจะประสบปญหาขาดแคลนแรงงานทรนแรงเพมขน งานวจยนกไดเสนอยทธศาสตรการผลตและพฒนาก าลงคนเพอตอบสนองตอความตองการทเพมขนในภาคอตสาหกรรม ขอเสนอนสอดคลองกบเนอหาบางสวนผลงานวจยของ สมชย จตสชน และคณะ (2552) ทเสนอวธการพฒนาฝมอแรงงานและการศกษาเพอตอบสนองตอความตองการของการพฒนาเศรษฐกจไทยทงในดานปรมาณคอเพมชองทางเพอใหคนเขาถงการฝกอบรมเพอพฒนาทกษะ และดานคณภาพคอการพฒนาคณภาพชองทางการพฒนาฝมอแรงงานทมอยแลว 5 ค าจ ากดความของสงคมผสงอายขององคการสหประชาชาต หมายถง สงคมทมจ านวนประชากรทมอายสงกวา 60 ปขนไปมากกวารอยละ 10 ของประชากรทงประเทศ หรอ มประชากรอายตงแต 65 ปมากกวารอยละ 7 ของประชากรทงหมด ซงในกรณของไทยในป2558 เรามจ านวนประชากรทมอายสงกวา60 ปขนไปประมาณรอยละ16 (http://www.thailandometers.mahidol.ac.th)

70

คอ ทศนคตของแรงงานไทยตอการท างานในภาคอตสาหกรรมทมแนวโนมวาจะเปนทนยมนอยลงไปเรอยๆ และแรงงานมทศนคตทดตอท างานในภาคธรกจทไมเปนทางการหรอ informalsector มากขน6

อยางไรกตาม เหตผลของการขาดแคลนแรงงานทมการน าเสนอในงานวชาการของประเทศไทยนน ไมไดอางองงานวชาการใดมาและไมไดผานการวจยอยางเปนระบบ นอกจากนค าอธบายในบางกรณยงไมสอดคลองตอขอเทจจรงหลาย ๆ ประการอาท Dilaka and Thitima (2013) อธบายแนวโนมคาตอบแทนทต าเนองจากความไมยดหยนของตลาดแรงงานไทย ค าอธบายเรองความไมยดหยนตลาดแรงงานไมสมเหตสมผลส าหรบประเทศทมอตราการวางงานทต ามากทสดประเทศหนงในโลกอยางประเทศไทย และอปสรรคการเคลอนยายจากภมภาคหนงไปยงภมภาคหนงมนอยเพราะภมภาคตางๆ เชอมโยงกนดวยโครงขายถนน ในทางตรงกนขามหากแรงงานมโอกาสทจะไปท างานในภาคธรกจทไมเปนทางการกท าไดงาย ยงท าใหตลาดแรงงานมความยดหยนมากขนและท าใหมอ านาจตอรองในการเพมคาแรงงานไดงายกวา นอกจากนงานวจยทผานมาเกยวกบการขาดแคลนแรงงานในประเทศไทยทใหความส าคญกบปจจยดานอปทานนนคอทศนคตของแรงงานตองานทตนท ายงมจ านวนไมมากนกและงานทกลาวถงกยงไมไดม การเกบขอมลและวจยกนอยางเปนกระบวนการ ขณะทงานวจยในตางประเทศเกยวกบเรองทศนคตและคานยมของแรงงานตองานทตนท าหรออปนสยสวนตวในการเลอกประกอบอาชพ นนไดมการรเรมและพฒนามาเปนระยะเวลาหนงแลว

งานวจยของตางประเทศทเกยวของโดยสวนใหญจะมงเนนไปททศนคตตอความเสยง (Risk preference) มผลตอการเลอกประกอบอาชพ (Ekelunh 2005, Brown et al. 2011, Fourage et al. 2014)โดยงานวจยเหลานมขอสรปส าคญคอ คนทมลกษณะกลวความเสยงจะมแนวโนมทจะท างานทมความเสยงต า โดยงานทมความเสยงต าในทน บางงานวจยหมายความถงงานทมลกษณะเสยงตอการเสยชวตหรอเส ยงตอการเกดอบตเหต (Deleire and Levy, 2004; Glazer and Sloane, 2008) งานวจยหลายชนหมายความถงงานทมความเสยงดานรายได (Earnings risk) เชน อาชพ self-employment เปนผประกอบการตองรบความเสยงในการประกอบกจการสงกวาการเปนลกจางทจะไดเงนเดอนประจ า7 (Bonin et al. 2007) นอกจากนยงมความเสยงทางดานการจางงาน (Employment risk) อกดวยส าหรบอาชพทมความเสยงตออบตเหตหรอชวตนน Deleireและ Levy (2004) ใชขอมลของประเทศสหรฐอเมรกาทดสอบสมมตฐานวา คนทมลกษณะกลวความสยง (risk-aversion) จะมแนวโนมทจะท างานทมลกษณะเสยงตอการเสยชวตนอยกวานอกจากนหากเปนเพศเดยวกน กลมคนทเปนพอหรอแมทเลยงลกคนเดยว (single dad และ single mom) มแนวโนมจะท างานทมความ

6 งานวจยของภาครฐกใหการสนบสนนการประกอบอาชพอสระ เชน กองทนวจยตลาดแรงงาน (2557) กแสดงวาอาชพอสระเปนอาชพทท ารายไดใหผประกอบการ และมแนวโนมจะเปนกลมอาชพทมความส าคญมากขนเรอยๆ 7 Hamilton (2000) และ Corroll et al. (2001) ศกษาพบวาความแปรปรวนของรายไดของ self-employed มคาสงกวาความแปรปรวนของรายไดของลกจาง

71

เสยงนอยกวา (อนหมายถงรายรบจากงานกนอยกวา)8 ขณะเดยวกนกพบดวยวาผหญงมลกษณะกลวความเสยงมากกวาผชาย ผลการศกษานกคลายคลงกบผลการศกษาในงานของ Glazer และ Sloane (2008) ซงใชขอมลในสหราชอาณาจกร อยางไรกด งานศกษาสวนใหญขางตนเปนงานศกษาในประเทศทพฒนาแลวซงมระบบแรงงานทคอนขางสมบรณ รวมไปถงมระบบสวสดการชวยเหลอผวางงาน นอกจากนขอมลแรงงานทใชจะเปนในระดบกวาง โดยมกลมอาชพ professional ทจบการศกษาในระดบปรญญาตรขนไปรวมอยดวย ซงจะตางจากการศกษาของคณะผวจยในครงนซงเนนไปทการศกษาพฤตกรรมของแรงงานไรฝมอหรอแรงงานฝมอปานกลาง อกทงยงศกษาในกรณของประเทศไทยซงเปนประเทศก าลงพฒนาจงมโครงสรางของตลาดแรงงานและระบบสวสดการทแตกตางจากกรณของประเทศทพฒนาแลว

ตวอยางงานทศกษาพฤตกรรมการเลอกประกอบอาชพในประเทศก าลงพฒนา จากงานศกษาของ Taiwo (2013) พบวาปจจยทมผลท าใหแรงงานเลอกตดสนใจจะท างานทบาน (Family work) หรอจางงานตวเอง (Self-employed worker) หรอท างานไดรบคาจาง (Paid work) กบบรษทอน ๆ นนมผลมาจากสภาพของครอบครวของแรงงาน กลาวคอ แรงงานทมาจากครอบครวทมขนาดใหญหรอมรายไดสงนนมแนวโนมทจะเลอกท างานแบบจางงานตวเอง (Self-employed worker) มากกวาจะเลอกท างานประเภทอน ๆ นอกจากนนจากการศกษาของ Blau (1985) ยงพบวาระดบความสามารถในการบรหารจดการ (Managerial ability) ของแรงงานเองกเปนปจจยส าคญทจะท าใหแรงงานเลอกท างานแบบจางงานตวเอง (Self-employed worker) มากกวาจะเลอกท างานประเภทอน ๆ

งานวจยบางชนศกษาเรองการตดสนใจท างานในภาคทเปนทางการ (Formalsector) และภาคทไมเปนทางการ (Informalsector) ของแรงงานในประเทศก าลงพฒนา เชน งานวจยของ Gunther และ Launov (2012) ไดท าการศกษาโดยใชขอมลของประเทศกลมแอฟรกาตะวนตก และคนพบวาแรงงานทเลอกทจะท างานในลกษณะการวาจางแรงงานทเปนแบบ Informal นนประกอบดวย 2 กลมหลก ๆ คอ กลมทพบวาตวเองมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ (Comparative advantage) ในแรงงานทท างานในงานลกษณะเดยวกน และ กลมทมความเสยงหรอถกเลกวาจางจากการท างานในภาคทเปนทางการโดยพบวาทง 2 กลมเปนแรงงานทเลอกทจะท างานในภาคทไมเปนทางการแบบสมครใจ (Voluntary informal employed person) คดเปนมากกวารอยละ 40 ของแรงงานทท างานอยใน Informal sectorขณะทงานวจยของ Falco (2014) กลาวถงทศนคตกลวความเสยง (risk aversion) ทสงผลตอการเลอกท างานระหวางภาค Formal และ Informalในแอฟรกา พบวาแรงงานทกลวความเสยงจะมแนวโนมทจะเลอก(รอ)ท างานในภาคทางการ

8 Brown (1980) และ Hwang et al. (1992) พบวาอาชพทมโอกาสเสยงตอชวตหรออบตเหตสงกวาจะม wage premium ทสงกวาอาชพทมโอกาสเสยงนอยกวา โดยสวนใหญนายจางจะใหคาตอบแทนเพมเตมหากงานมความเสยงเฉพาะเจาะจงส าหรบอาชพนนๆ

72

3. วธการศกษา

ผเขยนไดสมภาษณแรงงานไรฝมอคนไทยคละเพศ ซงเปนกลมทงานศกษาในอดตชวาเปนกลมทขาดแคลนมากทสดในปจจบน โดยเลอกแรงงานทอยในวยท างาน (อาย 15 ปขนไป) และมงานท าเพอใหสอดคลองกบวตถประสงคการศกษาทตองการจะศกษาถงสาเหตของการขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรม โดยโยงเขากบสมมตฐานทวาการจางงานในภาคบรการนนมสวนในการดงก าลงแรงงานจากภาคอตสาหกรรม ดงนนพนททจะท าการสมตวอยางจงจ าเปนตองมลกษณะทประกอบดวยภาคบรการและภาคอตสาหกรรมรวมอยดวยกน เพอใหการตอบแบบสมภาษณนนสามารถทจะดงเอาขอคดเหนของแรงงานทมตอการท างานในทงสองภาคเศรษฐกจ ไมวาจะเปนในแงของทศนคต ขอมลขาวสารทไดรบทเกยวกบการจางงาน คาจางทคาดหวงและทไดรบจรง การยายขามภาคเศรษฐกจและเหตผลของการยายขามภาคเศรษฐกจ เปนตน แรงงานจงตองอาศยหรอท างานอยในเขตพนททสามารถเขาถงไดทงงานในภาคอตสาหกรรมและงานในภาคบรการ การสมภาษณเรมจากการสอบถามขอมลทวไปของแรงงาน เชน อาย เพศ ระดบการศกษา เงนเดอน ภมล าเนา สมาชกในครอบครว ระยะเวลาทท างานปจจบน ลกษณะของงานในปจจบน ทศนคตตองานในภาคทตวเองท าอยในปจจบน เชน ชอบงานทตวเองท าอยหรอไม อะไรคอปญหาของงาน สภาพการท างานเปนอยางไร สภาวะแวดลอมทท างานเปนอยางไร ผลตอบแทนเปนอยางไร ทศนคตตองานในภาคอน และมการสอบถามเพมเตมถงประวตพอสงเขปของการยายการท างานขามภาคเศรษฐกจระหวางภาคบรการและภาคอตสาหกรรมในชวงชวตการท างานทผานมา ระยะเวลาทใชในการสมภาษณใชเวลาประมาณ 20-30 นาทตอคน กลมตวอยางมทงสน 185 คน ผวจยไดด าเนนการเกบกลมตวอยางจากพนทบรเวณนวนคร รงสต นคมอตสาหกรรมลาดกระบง พนทเขตบางแค พนทสมทรปราการ สมทรสาคร อยธยา ชลบร และหาดใหญ โดยมบางสวนในจงหวดนอกจากนมกลมตวอยางทไดสมภาษณทางโทรศพทในจงหวดใหญ ๆ ทหางไกลจากกรงเทพมหานคร เชน เชยงใหม ล าปาง อบลราชธาน และ นครราชสมา ในชวงเดอน พฤศจกายน พ.ศ. 2557 จนถง กนยายน พ.ศ.2558 ซงพนททงหมดน แรงงานสามารถเขาถงไดทงงานในภาคอตสาหกรรมและงานในภาคบรการดงเหตผลทกลาวมาแลวขางตนแมวาขนาดตวอยางทครอบคลมในการศกษานมขนาดเลก แตเนองจากผเขยนมไดตองการน าผลการสอบถามจากตวอยางมาอนมานเชงปรมาณในภาพรวมของประเทศ แตตองการน าเสนอตรรกะในการตดสนใจเลอกท างาน ดงนนจ านวนตวอยางอาจจะไมจ าเปนตองมจ านวนมาก แตตองเปนการสมภาษณเชงลก (Qualitative Survey) แทนการกรอกแบบสอบถาม

4. ผลการศกษา

4.1 กลมตวอยาง

กลมตวอยาง 185 คนประกอบไปดวยแรงงานเพศหญงจ านวน112 คน (รอยละ 60.54) และเพศชายจ านวน 73 คน (รอยละ 39.46) การกระจายเพศของผถกสมภาษณทงในภาคบรการและภาคอตสาหกรรมคอนขางใกลเคยงกน อายเฉลยของผทท างานในภาคบรการอยท 33.15 ป ขณะทอายเฉลยของผทท างานใน

73

ภาคอตสาหกรรมอยท 35.5 ป แรงงานจ านวน 129 คน หรอรอยละ 69.7 ท างานในภาคบรการจ านวน และผทท างานในภาคอตสาหกรรมจ านวน 56 คน (รอยละ 30.3) หากแบงตามสถานะการท างานสามารถแบงเปนแรงงานทเปนลกจางจ านวน 161 คน (รอยละ 87.5) และผจางงานตนเอง (Self-employment) จ านวน 23 คน (รอยละ 12.5)

สวนการกระจายตวของภมล าเนาของแรงงานทสมภาษณ พบวารอยละ 35.3 มภมล าเนาอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รอยละ 30.4 มาจากภาคกลาง รอยละ 15.2 มาจากภาคเหนอ รอยละ 9.8 มภมล าเนาอยในกรงเทพ และรอยละ 9.2 มภมล าเนาอยในภาคใต แรงงานในพนทปทมธาน สมทรปราการ และกรงเทพมหานครทสมภาษณสวนใหญมาจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ขณะทแรงงานในพนทสมทรสาคร อยธยา และชลบร สวนใหญมาจากภาคกลางและเปนคนในทองท ขณะทแรงงานในพนทหาดใหญทสมภาษณทงหมดมภมล าเนาอยในภาคใต (สงขลา พทลง กระบ)

ตารางท 2 การกระจายตวของภมล าเนาของแรงงานทสมภาษณในพนทตางๆ

กรงเทพ ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคอสาน ภาคใต นวนคร-รงสต-ปทมธาน 10 40 5 40 5 กรงเทพมหานคร(ชานเมอง) 10 15 15 55 5 สมทรสาคร 6.67 46.67 33.33 13.33 0 อยธยา 0 60 13.33 26.67 0 สมทรปราการ 0 27.27 0 72.73 0 ชลบร 8.33 58.33 0 33.33 0 หาดใหญ 0 0 0 0 100 ทมา: ผเขยนค านวณเองจากขอมลทส ารวจ หมายเหต: ตวเลขทแสดงคดเปนรอยละของแตละพนททสมภาษณ ตวอยางเชน มแรงงานรอยละ 33.33 ของแรงงานทท างานในพนทสมทรสาครมภมล าเนามาจากภาคเหนอ

กลมตวอยางมอาชพและกระจายตามภาคอตสาหกรรมคอนขางหลากหลาย ตวอยางเชน อตสาหกรรมสงทอ เครองประดบ ชนสวนอเลกทรอนกส รถยนต ผลตยางแผน ฝายบรรจผลตภณฑในโรงงาน ดแลคลงสนคา ชางซอมตางๆ ชางทวไป พนกงานในหางสรรพสนคา (ดแลบตรจอดรถ ท าความสะอาด รกษาความปลอดภย แคชเชยร ประชาสมพนธ) พนกงานขาย/ผจดการรานคาปลกในหาง พนกงาน/ลกจางรานอาหาร เจาหนาทรกษาความปลอดภยพนกงานขบรถ แรงงานกอสราง คนขบแทกซ หมอนวด เจาของรานอาหาร รานท าผม รานตดเยบ เปนตน

แรงงานสวนใหญทสมภาษณเปนแรงงานทจบการศกษาในระดบมธยมศกษาตอนตน โดยคดเปนรอยละ 24.3 รองลงมา คอ ระดบมธยมศกษาตอนปลายและประกาศนยวชาชพ (ปวช.) (รอยละ 21.6) ระดบประถมศกษา (รอยละ 18.9) แรงงานในภาคอตสาหกรรมสวนใหญมการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย ประถมศกษา และมธยมศกษาตอนตน ตามล าดบ สวนแรงงานในภาคอตสาหกรรมจ านวนรอยละ 16.36 จบ

74

การศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) ในกลมนสวนใหญจะเปนหวหนาชาง หรอหวหนาแผนกในโรงงาน ขณะทมแรงงานภาคบรการรอยละ 15.5 จบปรญญาตร คนทจบปรญญาตรสวนใหญจะเปนพนกงานขายสนคาหรอบรการเฉพาะอยางในหางบกซ/โลตส ฝายการตลาด ผจดการ/ผดแลรานขายของแฟรนไชสในหางดงกลาว เปนตน ถาดในภาพรวม กอาจจะพอเหนไดวาแรงงานทวไปในภาคบรก ารและภาคอตสาหกรรมมการศกษาไมตางกนมากนก คอ มการศกษาระหวางชนประถมศกษาปท 6 ถงมธยมศกษาตอนปลาย แตหากเปนกลมแรงงานทมหนาทรบผดชอบทสงขน จะเปนผทจบการศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) ขนไป (ส าหรบภาคอตสาหกรรม) และระดบปรญญาตร (ส าหรบภาคบรการ) ซงกสอดคลองกบภาพรวมตลาดแรงงานทมระดบการศกษาทสงขนน าไปสอาชพทใชทกษะ (moreprofessional) มากขน ต าแหนงหนาทการงาน (careerpath) ทดขน (และรายไดทสงขนดวย) (ตารางท 3)

ตารางท 3 รอยละระดบการศกษาของแรงงานในกลมตวอยาง แยกตามภาคการผลต

ระดบการศกษา ภาคบรการ ภาคอตสาหกรรม ภาพรวม

ไมจบประถมศกษา (ต ากวาประถม 6) 3.88 9.09 5.41

จบประถมศกษา (ป.6 หรอเทยบเทา) 18.60 20.00 18.92

จบมธยมศกษาตอนตน 27.13 18.18 24.32

จบมธยมศกษาตอนปลาย 20.93 23.64 21.62

จบปวช. 7.75 7.27 7.57

จบปวส./อนปรญญา 6.20 16.36 9.73

จบปรญญาตร 15.5 5.45 12.43

รวมรอยละ 100 100 100

ทมา: ผเขยนค านวณเองจากขอมลทส ารวจ

แรงงานทสมภาษณในภาคบรการรอยละ 85.71 และแรงงานทสมภาษณในภาคอตสาหกรรมรอยละ 81.48 เคยมประสบการณการท างานมากอน ดงนนกลมตวอยางทครอบคลมในการศกษานสะทอนถงพฤตกรรมการตดสนใจเลอกงานไดอยางสมเหตสมผล แนวโนมทนาสนใจ คอ มากกวาครงหนง (รอยละ 57) ของคนทมประสบการณท างานและปจจบนท างานในภาคบรการเคยท างานภาคอตสาหกรรมมากอน ในทางกลบกนคนทเคยท างานอยภาคบรการยายมาท างานในภาคอตสาหกรรม ซงมสดสวนทจ ากด (คดเปนรอยละ 29.55 ของแรงงานทมประสบการณท างานมากอนและปจจบนท างานในภาคอตสาหกรรม)กลมตวอยางทครอบคลมในงานศกษานพบวาแรงงานทยงคงอยในภาคอตสาหกรรมมแนวโนมการยายงานไปยงภาคอนๆ ต า คดเปนรอยละ 68.2ของแรงงานทมประสบการณท างานมากอนและปจจบนท างานในภาคอตสาหกรรม (ดงตารางท 4)

75

ตารางท 4 รอยละประสบการณท างานในอดต แยกตามภาคการผลต

ภาคบรการ ภาคอตสาหกรรม ภาพรวม

- เคยท างานมากอนหรอไม

เคย 85.71 81.48 84.53

ไมเคย (งานปจจบนเปนงานแรก) 14.29 18.52 15.47

รวมรอยละ 100 100 100

- ในกลมคนทเคยท างานมากอน เคยท างาน

ในภาคใดมากอน

ภาคบรการ 34.58 29.55 32.89

ภาคอตสาหกรรม 57.01 68.18 50.53

ภาคเกษตร 8.41 2.27 6.58

รวมรอยละ 100 100 100

ทมา: ผเขยนค านวณเองจากขอมลทส ารวจ หมายเหต: ตวเลขทรายงานเปนรอยละของแตละภาคการผลตในแตละประเดนค าถามในแตละกลม เชน ประเดนประสบการณท างาน มแรงงานรอยละ 14.29 ทท างานในภาคบรการ ณ ปจจบน ไมเคยท างานมากอน ประเดนประสบการณท างานในภาคเศรษฐกจ ในกลมคนทเคยท างานมากอนของภาคบรการ ณ ปจจบน เคยท างานในภาคบรการมากอนรอยละ 34.58 (ไมเคยยายไปภาคการผลตอน แตเคยยายงานเฉพาะในภาคบรการ) ขณะทรอยละ 57.01 ของคนทมประสบการณท างานและปจจบนท างานภาคบรการเคยท างานในภาคอตสาหกรรมมากอน

4.2 งานภาคอตสาหกรรมกบการเปน 3D Jobs ดงทกลาวมาแลวขางตนเมอตลาดแรงงานตงตว แรงงานมโอกาสทจะเลอกงาน ดงนนบทบาทของทศนคต

ของแรงงานตอธรรมชาตของงานงานใดทมลกษณะทท าใหแรงงานสกปรก (Dirty) งานทมความเสยงตอรางกาย (Dangerous) และงานทจกจก (Demanding) ทงหมดทกลาวมานนมแนวโนมทแรงงานจะไมเลอกท า หรอทรจกกนในงานวจยทางดานแรงงานวาเปน 3DJobs เพอทดสอบสมมตฐานวาแรงงานมทศนคตตองานในภาคอตสาหกรรมวาเปน 3D Job เมอเทยบกบภาคบรการกตอเมอ

1. แรงงานมทศนคตเชงลบเกยวกบงานภาคอตสาหกรรมมากเมอเทยบกบงานภาคบรการและมตของงานทมทศนคตเชงลบจ าเปนตองเปนมตทอยนอกเหนอการควบคมของโรงงาน

2. ผลตอบแทนของงานในภาคอตสาหกรรมไมแตกตางจากแรงงานภาคบรการ 3. แรงงานไมไดมปญหาเรองขอมลขาวสาร และไมไดมอปสรรคการเคลอนยายระหวางภาค

4.2.1 ทศนคตเชงลบเกยวกบงานภาคอตสาหกรรม ในหวขอยอยน เพอใหเขาใจงายและตอบค าถามทวาเหตผลของการไมเลอกท างานใน (หรอเลอกท

จะยายออกจาก) ภาคอตสาหกรรมของแรงงานนนคออะไร ทงนเพอแยกเหตผลออกเปนผลทมาจากทศนคตและผลทมาจากประสบการณ คณะผวจยไดแบงกลมการศกษาออกเปน 2 กลม โดยแบงเปน 1) กลมแรงงาน

76

ทยงไมเคยมประสบการณท างานในภาคอตสาหกรรมมากอน และ 2) กลมแรงงานทมประสบการณท างานในภาคอตสาหกรรมมากอนยายเขาสภาคบรการในปจจบน ดงรปท 1 ทง 2 กลมนราวกงหนง (รอยละ 60) เปนแรงงานรนใหมทมอายอยระหวาง 15 - 35 ป

รปท 1 แบงกลมแรงงานทมและไมมประสบการณในภาคอตสาหกรรม

ประเดนแรกทศนคตของแรงงานในกลมทไมเคยมประสบการณในภาคอตสาหกรรมมากอน ซงสวนใหญเปนแรงงานรนใหม อนสะทอนถงแนวโนมการเลอกงานในอนาคตคณะผวจยใหค าจ ากดความของแรงงานรนใหมวาหมายถงแรงงานผมอายระหวาง 15 - 35 ป ในเบองตนแลวแรงงานในกลมดงกลาวมจ านวน 111 คนแบงเปนแรงงานทมงานท าในภาคอตสาหกรรมจ านวน 30 คน และภาคบรการจ านวน 81 คนแรงงานในกลมนปรากฏมผทไมเคยยายงานขามภาคเศรษฐกจมากอนจ านวน 53 คนซงคดเปนรอยละ 50.5 ของแรงงานรนใหมทงหมดทถกสมภาษณ

หากนบเฉพาะแรงงานทไมเคยมประสบการณการท างานในภาคอตสาหกรรมมากอน แรงงานในกลมนประกอบดวยแรงงานทยายมาจากภาคเกษตรเขาสภาคบรการและแรงงานทอยในภาคบรการมาตลอด ประมาณรอยละ 90 ระบวามความพงพอใจทจะท างานในภาคบรการและคดวาตนเองเหมาะสมกบการท างานในภาคบรการมากกวาการท างานในภาคอตสาหกรรรม บางสวนระบวาสาเหตมาจากปญหาสขภาพ อายและวฒการศกษาทไมถงเกณฑทระบบการจางงานในภาคอตสาหกรรมตองการ และมเพยงรอยละ 10 เทานนทแสดงทศนคตวาไมชอบและคดวางานในภาคอตสาหกรรมนนหนกกวาภาคบรการ และคนทยายขามภาคการผลต

ทศนคตเชงลบทมตองานใน

ภาคอตสาหกรรม

กลมทมประสบการณในภาคอตสาหกรรม

กลมทไมมประสบการณในภาคอตสาหกรรม

ราวครงหนงเปนกลมแรงงาน

รนใหมทมอายไมมาก

77

ทมาจากภาคเกษตรกรรมแสดงทศนคตวา เหตผลทเลอกท างานในภาคบรการนนมาจากความยากจนและราคาผลผลตทางการเกษตรทตกต าในชวงทตดสนใจยายขามภาคการผลต และคอนขางหางานในภาคบรการไดงาย

ประเดนทสองทศนคตของแรงงานทเคยผานการท างานทงภาคอตสาหกรรมและบรการในกลมแรงงานรนใหมมแรงงานจ านวน 52 คนทเคยผานการท างานทงภาคอตสาหกรรมและภาคบรการ โดยเปนการยายจากภาคอตสาหกรรมเขาสภาคบรการเปนหลกจ านวนทงสน 42 คนซงในจ านวนน รอยละ 45.2 แสดงทศนะวาไมชอบงานในโรงงานอตสาหกรรมดวยเหตผลทวางานในภาคอตสาหกรรมนนหนกเกนไป โดยบางคนใหเหตผลวาการท างานโรงงานเปนงานทเหนอย ตองเผชญกบความรอน ตองท างานนอกเวลาไมสามารถแลกเวลาในการท างานนอกเวลาไดได บางโรงงานเปลยนกะในการท างานในแตละวนบอย ท าใหไมมเวลาทแนนอน ไมชอบสภาพแวดลอมในโรงงาน และงานอตสาหกรรมบางงานอนตราย ซงเคยพบวามเพอนรวมงานไดรบอบตเหต อยางไรกด ทศนะดงกลาวแตกตางกนออกไปตามประสบการณในการท างานอตสาหกรรมของแรงงานแตละคน ซงแรงงานกลมทเหลอ หากมไดมประสบการณในดานลบ กมไดมทศนคตไมดตองานในภาคอตสาหกรรม

ส าหรบแรงงานทมอายระหวาง 36 – 60 ป (วยกลางคน) และเคยผานการท างานทงภาคอตสาหกรรมและบรการมจ านวน 46 คน แรงงานสวนใหญในกลมนมความพงพอใจกบสภาพการท างาน ณ ปจจบนของตน โดยมแรงงานเพยง 1 คนเทานน ทก าลงท างานอยในภาคอตสาหกรรมแสดงความคดเหนวาไมชอบงานทตนก าลงท าอย แตมความจ าเปนตองท างานดงกลาวเนองจากระบวา ตนไมมความรมากนกและไดเปลยนงานตามโรงงานตาง ๆ มาหลายโรงงานแลวแตวากยงอยในระบบการท างานในโรงงานอตสาหกรรมมาโดยตลอด ท าใหคดวาตนไมสามารถออกจากภาคอตสาหกรรมได

ประเดนทสามทศนคตตองานในภาคบรการของแรงงานทปจจบนท างานในภาคบรการ คณะผวจยสมภาษณแรงงานทท างานในภาคบรการจ านวนทงสน 129 คน พบวามแรงงานเพยง 16 คนเทานน ทไมชอบงานทก าลงท าอยในปจจบนซงเปนแรงงานทท างานเปนลกจางรายวนในธรกจรบเหมากอสราง พนกงานรกษาความสะอาด พนกงานรกษาความปลอดภย และลกจางชวคราวในหางสรรพสนคา งานทกลาวมานนเปนงานทใชแรงงานและไมมรายไดและสวสดการทแนนอนเมอเทยบกบงานอนๆ ในกลมตวอยาง

จากการสมภาษณพบวา มแรงงานทท างานในภาคบรการจ านวน 66 คน ทแสดงความคดเหนทชดเจนถงขอดของการท างานในภาคบรการ โดยประมาณรอยละ 80 ของกลมตวอยางดงกลาวระบวางานในภาคบรการมความยดหยนดานเวลา และรสกวาไดเปนเจานายตวเอง กลมตวอยางจ านวนหนงเปนแรงงานทท างานในภาคบรการทมลกษณะการจางงานแบบจางงานตนเอง (Self-Employed Worker) มคาจางคาตอบแทนทดกวาการท างานเปนลกจาง สนกและตรงกบความชอบสวนตวคอนขางมาก หรอมเวลาอยกบครอบครวไดมากกวาการจางงานในรปแบบอนๆ ทเปนการจางงานในระบบ แตสวสดการในการท างานลดนอยลง เพราะไมมประกนสงคมหรอประกนสขภาพจากนายจาง มแรงงานบางสวนทเปนลกจางในภาคบรการซงยายมาจากภาคอตสาหกรรมแตมไดคาจางเพมขนกยงยนดทจะท างานในภาคบรการมากกวา นอกจากนพบวามแรงงานบางสวนระบวาสามารถท างานในภาคบรการเปนอาชพเสรมขณะเรยนหรอท างานหลกอนๆได และยงระบอก

78

วาการท างานในภาคบรการสามารถเขาถงไดงายกวาการท างานในภาคเศรษฐกจอนๆ เพราะวาไมตองใชทกษะเฉพาะทางหรอวฒการศกษาทสงมาก

โดยภาพรวมจากกลมแรงงานทสมภาษณพบวา แรงงานทยายมาจากภาคเกษตรกรรมและภาคอตสาหกรรม และกลมทเขาสภาคบรการโดยไมไดผานงานในภาคเศรษฐกจใดมากอน นนมเหตผลทแตกตางกนในการเขาสภาคบรการเมอเปรยบเทยบกบการเขาสภาคอตสาหกรรม โดยแรงงานทไมไดมประสบการณท างานในภาคอตสาหกรรมมากอน กไมไดมทศนคตในทางลบตอการท างานในภาคอตสาหกรรมมากนก แตเมอพจารณาปจจยอน ๆ เชน ความชอบสวนตวทมตอการท างานในภาคบรการ ความยดหยนดานเวลา และคาจางคาตอบแทนทคาดวาจะดกวาการท างานในภาคเกษตรกรรม การเขาถงงานและความหลากหลายของงาน ปจจยเหลานเปนลกษณะส าคญของงานในภาคบรการทดงดดแรงงานใหสนใจท างานในภาคบรการ ในสวนของแรงงานทยายจากภาคอตสาหกรรมเขามาสภาคบรการนนพบวาเกอบครงหนงระบวาเปนผลมาจากประสบการณทางลบทไดพบมาจากการท างานภาคอตสาหกรรม โดยมาจากสภาพแวดลอม ความเสยง และอนตรายจากการท างานเปนเหตผลหลก

4.2.2 ผลตอบแทนของงานในภาคอตสาหกรรมแตกตางจากภาคบรการหรอไม

หากพจารณาคาเฉลยรายไดตอเดอนของทงสองภาคเศรษฐกจ พบวา แรงงานในภาคบรการมรายไดเฉลยอยท 13,324.90 บาทตอเดอน ขณะทแรงงานภาคอตสาหกรรมมรายไดเฉลยอยท 12,790.98 บาทตอเดอน รายไดเฉลยของทงสองกลมไมแตกตางกนมากนก แตหากรวมคาตอบแทนการท างานลวงเวลา (เฉพาะกลมตวอยางทถามรายละเอยดการท างานลวงเวลา) แรงงานอตสาหกรรมจะมรายไดเฉลยสงกวาอยท 15,571.76 บาทตอเดอน ขณะทแรงงานภาคบรการทมการท างานลวงเวลาจะมรายไดเฉลยอยท 14,127.27 บาทตอเดอน ส าหรบกลมแรงงานทตอบรายละเอยดคาตอบแทนการท างานนอกเวลา ในสวนนจะเฉลยอยท 3,596.69 บาทตอเดอน อยางไรกด มกลมแรงงานในภาคบรการหลายคน(ฝายขาย/ดแลราน)ทตองท างานมากกวา 8 ชวโมง และผประกอบการไดคดรวมคาจางแรงงานมากกวา 300 บาทตอวน และบางกลมมคา commission จากการขายเพมเตมใหดวย (ดงตารางท 5)

ตารางท 5 รายไดเฉลยตอเดอน

กรณไมรวมการท างานลวงเวลา

ภาคการผลต คาเฉลยรายได สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาต าสด คาสงสด

ภาคบรการ 13,324.9 7,949.84 6,500 50,000

ภาคอตสาหกรรม 12,790.98 7,279.24 7,800 50,000

รวมทงสองภาค 13,165.66 7,738.51 6,500 50,000

คาเฉลยค านวณโดยตดกลม Top 1% และ Bottom 1% ออกไป

79

กรณรวมการท างานลวงเวลา

ภาคการผลต คาเฉลยรายได สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาต าสด คาสงสด

ภาคบรการ 14,127.27 4,430.94 7,850 25,000

ภาคอตสาหกรรม 15,571.76 6,865.56 8,800 30,000

รวมทงสองภาค 14,895.62 5,838.36 7,850 30,000

คาเฉลยค านวณโดยตดกลม Top 1% และ Bottom 1% ออกไป ทมา: ผเขยนค านวณเองจากขอมลทส ารวจ

ตารางท 5 พบวาแรงงานทถกส ารวจ ไมวาจะเปนภาคบรการหรอภาคอตสาหกรรมสวนใหญตางหาขอมลและเปรยบเทยบคาจางทจะไดรบระหวางภาคเศรษฐกจกอนทจะยายขามภาค โดยในแงของภาคบรการนนการเปรยบรายไดตอเดอนของอาชพในภาคเศรษฐกจนนถอเปนปจจยทแรงงานใหความส าคญคอนขางมากกวาภาคอตสาหกรรมนอกจากนจากการสมภาษณยงพบวา แรงงานวยกลางคนสวนใหญยายงานขามภาคเศรษฐกจเพอไดรบเงนคาแรงทสงขนหรอไดรบคาแรงเพอเปนรายไดเสรม ขณะเดยวกนพบวามเพยงสวนนอยเทานนทยายงานเพราะปจจยอน ๆ ทไมเกยวกบคาแรง เชน โดนไลท มปญหาครอบครว ยายตามคสมรส หรอนายจางปดกจการ เปนตน และสาเหตทแรงงานกลมนใหความส าคญเปนพเศษกบคาแรงและผลตอบแทน สวนใหญนนมาจากจ านวนภาระของบคคลทอยในวยพงพงทมากกวาแรงงานรนใหมทมอายนอย9

ตารางท 6 การเลอกท างานโดยมการเปรยบเทยบคาจาง

ภาคบรการ ภาคอตสาหกรรม รวม มการเปรยบเทยบคาจางกอนหรอไม

เปรยบเทยบ 59.17 43.14 54.65 ไมไดเปรยบเทยบ 33.33 45.10 36.63 เลอกเพราะเหตผลอนทไมเกยวของกบคาจาง 7.50 11.76 8.72 รวมรอยละ 100 100 100

ทมา: ผเขยนค านวณเองจากขอมลทส ารวจ หมายเหต: ตวเลขทรายงานเปนรอยละของแตละภาคการผลตในแตละประเดนค าถามในแตละกลม

จากตารางท 6 แมจะพบวาคาจางไมไดมความแตกตางมากนกหากเปรยบเทยบโดยภาพรวม แตเมอพจารณาในแงของความแตกตางของคาแรงทแรงงานไดรบตามวฒการศกษาของแรงงาน จากตารางท 7

9 กลมแรงงานอาย 15-35 ป เฉลยมบตรจ านวน 1.1 คน ตอแรงงานจ านวน 1 คน และบคคลทอยในภาวะพงพง (ทไมใชบตร) ภายใตการดแลของแรงงานซงมจ านวนเฉลยอยท 2.5 คน ตอแรงงานจ านวน 1 คน กลมแรงงานอาย 36-60 ป เฉลยมบตรจ านวน 1.1 คน ตอแรงงานจ านวน 1 คน และบคคลทอยในภาวะพงพง (ทไมใชบตร) มจ านวนเฉลยอยท 2.6 คนตอแรงงานจ านวน 1 คน

80

เหนไดชดวา คาแรงทแรงงานไดรบมความแตกตางกนมากระหวางภาคการผลตโดยเฉพาะแรงงานทมระดบการศกษาไมเกนระดบประถม ในขณะทชวงระดบการศกษาในระดบมธยมถงระดบปรญญาประกาศนยบตรนนระดบรายไดทไดรบในแตละเดอนของทงสองภาคการผลตแทบจะไมมความแตกตางกนเทาใดนก แตจะกลบมาแตกตางกนอกมากในชวงทแรงงานมระดบการศกษาตงแตปรญญาตรขนไป

ตารางท 7 เงนเดอนเฉลยในแตละภาคการผลต และอายเฉลยตามระดบการศกษา

ระดบการศกษา ภาคบรการ ภาคอตสาหกรรม ภาพรวม อายเฉลย ไมจบประถมศกษา (ต ากวาประถม 6) 13,924.00 8,686.00 11,305.00 52.30 จบประถมศกษา (ป.6 หรอเทยบเทา) 10,752.86 9,007.64 10,152.94 43.34 จบมธยมศกษาตอนตน 10,681.21 11,423.71 10,811.15 29.23 จบมธยมศกษาตอนปลาย 11,720.00 11,598.46 11,679.49 29.18 จบปวช. 13,357.25 13,000.00 13,238.17 26.83 จบปวส./อนปรญญา 10,875.00 17,675.56 14,337.78 30.83 จบปรญญาตร 23,815.79 34,000.00 24,785.71 31.86

คาเฉลยค านวณโดยตดกลม Top 1% และ Bottom 1% ออกไป (เงนเดอนไมรวม การท างานนอกเวลา) ทมา: ผเขยนค านวณเองจากขอมลทส ารวจ

นอกจากน หากพจารณาในเรองชวโมงการท างาน จากการสมภาษณแรงงานบางสวน โดยสวนใหญชวโมงท างานปกตทงสองภาคการผลตจะไมแตกตางกน คอ เขางาน 9 ชวโมง (หกพกกลางวนเทากบท างานเตม 8 ชวโมง) แตมงานในภาคบรการบางสวน เชน ฝายขาย ลกจางดแลหนารานตามหาง เจาหนาทรกษาความปลอดภย ทอาจตองท างานมากกวา 8 ชวโมง (กรณเจาหนาทรกษาความปลอดภย บางคนตองท างานถง 12 ชวโมง) ซงนายจางไดเพมคาจางใหสงกวาคาแรงขนต าตอวนแลว ไมตางจากกรณแรงงานในโรงงานทตองท างานนอกเวลา บางโรงงานทสมภาษณจะมการท างานนอกเวลา เพมอก 2-3 ชวโมงในบางวน ซงหากแรงงานพอใจในงานทตวเองท าแมจะมชวโมงการท างานทมากกวา 8 ชวโมง แรงงานกยนดทจะท างานนนๆ ทตวเองเลอก โดยเฉพาะงานในภาคบรการบางงานทกลาวถงขางตน

ผลทสามารถสรปไดในเบองตน คอ แรงงานวยกลางคนมความสนใจเรองรายไดและคาแรงมากกวาแรงงานวยรน ทงนอาจจะเปนเพราะภาระและความรบผดชอบทางการเงนทเพมสงขนควบคกบอายของแรงงาน แตอยางไรกตาม ในเบองตนคณะผวจยสงเกตเหนวาคาแรงในภาคบรการไมไดสงกวาคาแรงในภาคอตสาหกรรมอยางมนยส าคญส าหรบแรงงานรนใหม ดงแสดงในตารางท 8 และจากการสมภาษณแรงงานในภาคอตสาหกรรมพบวา เงนคาลวงเวลา (Overtime Payments: OT) เปนอกปจจยหนงทท าใหแรงงานรสกวาคาจางในโรงงานอตสาหกรรมอยในระดบทเพยงพอตอการด ารงชวต

81

4.2.3 แรงงานไมไดมอปสรรคในการเคลอนยายระหวางภาค เมอพจารณาประเดนในเรองการยายงานขามภาคเศรษฐกจอยางเสรของแรงงาน ผเขยนไดมง

ประเดนการศกษาทกลมแรงงานทไมเคยยายงานขามภาคเศรษฐกจมากอน จากการสมภาษณแรงงานในทกชวงอายเปนจ านวน 185 คน คณะผวจยพบวามแรงงานจ านวน 80 คน ทไมเคยยายภาคเศรษฐกจมากอน จ านวนนคดเปนรอยละ 43.2 ของแรงงานทเปนตวอยางทงหมด อยางไรกตาม คณะผวจยพบวาสาเหตทแรงงานเหลานไมไดยายงานขามภาคเศรษฐกจนนเกดขนทงโดยสมครใจ (Voluntary) และโดยไมสมครใจ (Involuntary) พบวาแรงงานจ านวน 43 คนจาก 80 คนในกลมนไมเคยคดทจะยายงานขามภาคเศรษฐกจ ปจจยหลกทท าใหคนกลมนไมเคยมความคดทจะยายงานขามภาคเศรษฐกจ คอ ปจจยเรองความชอบสวนบคคลและความเหมาะสมของตนทมตองานในภาคทตนถกจางงาน เชน ชอบงานทท าอย คดวาทกษะของตนเหมาะกบงานทท าอย เปนตน โดยมแรงงานเพยง 6 คนเทานนทระบวาตนไมคดจะยายงานขามภาคเศรษฐกจไปยงภาคอตสาหกรรม เพราะคดวางานในภาคอตสาหกรรมหนกกวา หรอไมเหมาะสมกบตน หรอไมชอบ ในกลมนมเพยง 3 คนทแสดงทศนคตวาตนไมชอบงานในภาคบรการ ในทางตรงกนขาม แรงงานกลมทแสดงออกวาไมสามารถยายงานขามภาคเศรษฐกจไดอยางเสรกลบมจ านวนคอนขางนอยกวาโดยเปรยบเทยบ คณะผวจยพบวาในจ านวนแรงงาน 64 คน ทไมเคยยายงานขามภาคเศรษฐกจดงทไดกลาวในขางตนนน มแรงงานจ านวน 18 คน (หรอรอยละ 28.1 ของแรงงานทงหมดในกลมน) เทานน ทมความประสงคจะยายงานแตกลบไมเคยยายงานขามภาคเศรษฐกจ ในจ านวนแรงงาน 18 คนน มจ านวน 12 คนทมอายระหวาง 15-35 ป และเขาสตลาดแรงงานไดไมนานนก งานทท าอยในปจจบนจงเปนการเกบเกยวประสบการณและหาชองทางในการหางานอน ๆ ในอนาคต สวนแรงงานรายอน ๆ ทยงไมเคยไดยายภาคเศรษฐกจ แตระบวาตนเองมความประสงคทจะยายการท างานงานขามภาคเศรษฐกจ โดยใหเหตผลวาอะไรเปนอปสรรคในการยาย เชน เคยไปสมครงานในโรงงาน แตไมถกรบเขาท างานเนองจากคณสมบตไมเหมาะสม หรองานโรงงานหลายแหงทจ ากดอายแรงงาน (เชน ไมเกน 35 ป) หรอท างานอยางเดยวมายาวนานท าใหไมมความรเกยวกบงานในภาคอน ๆ เปนตน ผลทสามารถสรปไดคอแรงงานสวนใหญไมไดมอปสรรคในการยายขามภาคการผลต พบวามแรงงานเพยงสวนนอยเทานนทอยากยายงานแตยงไมเคยยายงาน และสวนใหญนนมความคดทจะยายงานขามภาคเศรษฐกจอยแลว โดยเฉพาะแรงงานทมอายนอย หรอแรงงานรนใหม โดยสาเหตทแรงงานกลมนยงไมเคยยายงานสวนใหญเปนเพราะวาอายยงนอยท าใหประสบการณท างานยงนอยซงแรงงานในภาคบรการบางรายยงไมสามารถเขาไปท างานในภาคอตสาหกรรมได หมายความวาผเขยนสามารถคาดการณไดวาเมอถงเวลาทเหมาะสม แรงงานกลมนจะมและใชเสรภาพในการยายงานเพอท างานในภาคทตนเองอยากท า

แนวโนมดงกลาวสวนหนงสะทอนถงการเขาถงแหลงขอมลการสมครงาน โดยทโอกาสการเขาถงแหลงขอมลในภาคบรการมมากกวาภาคอตสาหกรรม โดยแรงงานในภาคบรการทสมภาษณมารอยละ 18.7 ทราบขาวสมครงานจากปายประกาศ (ตามหางสรรพสนคาหรอรานคารานอาหารทเขาถงไดงาย) และรอยละ 5.69 หาขอมลจากอนเทอรเนต สวนแรงงานภาคอตสาหกรรมมเพยงรอยละ 7.27 ทใชแหลงขอมลในสวนน

82

และแรงงานสวนใหญจะทราบแหลงขอมลของงานปจจบนทท าอยจากเครอขายเพอนสนท คนรจก หรอญาตพนอง ซงส าหรบแรงงานอตสาหกรรมมสงถงรอยละ 87 (ดงตารางท 8)

เมอพจารณาประเดนดงกลาวแยกตามกลมอายของแรงงาน พบวากลมแรงงานวยรนทอาย 15-35 ป คดเปนจ านวน 81 คน (หรอรอยละ 45.3 จากแรงงาน 179 คนทระบถงสาเหตทตนไดงาน) และกลมผทมอายเกน 50 ป คดเปนจ านวน 71 คน (หรอรอยละ 39.7 จากจ านวนแรงงาน 179 คนทระบถงสาเหตทตนไดงาน) ไดเขามาท างานเพราะมคนใกลตว เพอน หรอญาตแนะน างานให

ตารางท 8 รอยละแหลงขอมลของงานทท าอยปจจบน และการเลอกท างาน

แหลงขอมลของงานทท าอย ภาคบรการ ภาคอตสาหกรรม เพอนสนท 19.51 25.45 คนรจก 27.64 38.18 ญาตพนอง 20.33 23.64 เจานายเกา 2.44 1.82 ปายประกาศ 18.70 5.45 อนเตอรเนต 5.69 1.82 อนๆ 5.69 3.64 รวมรอยละ 100 100

ทมา: ผเขยนค านวณเองจากขอมลทส ารวจ หมายเหต: ตวเลขทรายงานเปนรอยละของแตละภาคการผลต

ประเดนหนงทนาสนใจ คอ หากการพจารณาในแงของภมล าเนาของแรงงาน โดยแบงกลมแรงงานออกเปน 4 กลมตามภมล าเนา มแรงงานทระบวา “คนใกลตว เพอน หรอญาต เปนผแนะน างานหรอมอทธพลตอการเลอกงานทท าอยในปจจบน” แยกออกได ดงน

กลมแรงงานทมภมล าเนาอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงมผใหขอมลทงสนจ านวน 63 คน พบวามแรงงานจ านวน 49 คน คดเปนรอยละ 77.8 ทระบขอความดงขางตน

กลมแรงงานทมภมล าเนาอยในภาคกลาง ภาคตะวนตก และภาคตะวนออก ซงมผใหขอมลทงสน 72 คน พบวามแรงงานจ านวน 52 คน คดเปนรอยละ 72.2 ทระบขอความดงขางตน

กลมแรงงานทมภมล าเนาอยในภาคเหนอ ซงมผใหขอมลทงสน 27 คน พบวามแรงงาน 17 คน คดเปนรอยละ 62.9 ทระบขอความดงขางตน

และภาคใต ซงมผใหขอมลทงสน 17 คน พบวามแรงงาน 13 คน คดเปนรอยละ 76.5 ทระบขอความดงขางตน

83

จากขอมลดงกลาว อาจตงขอสงเกตในเบองตนไดวา การตดสนใจยายเขามาท างานในจงหวดและพนทอตสาหกรรมและบรการทไดเกบขอมลของคณะผวจยนน พบวาแรงงานทมภมล าเนาจากภมภาคตาง ๆ ทวประเทศ ไดรบอทธพลจากคนใกลตวคอนขางมาก หรอ คนใกลตว เพอน หรอญาตมอทธพลตอการเลอกงานทท าอยในปจจบนมากนนเอง ในเบองตนแลวผลทสามารถสรปไดจากขอมลทมาจากการสมภาษณ คอ อทธพลจากคนรอบขางมผลตอการตดสนใจท างานของแรงงานจรง แตอยางไรกตามขอมลจากการสมภาษณระบวา อทธพลจากคนใกลตวมผลตอการตดสนใจท างานในภาคอตสาหกรรมมากกวาการตดสนใจท างานในภาคบรการ ซงประเดนนอาจจะท าใหความเชอทวาผลลกโซดงดดแรงงานใหยายการท างานจากภาคอตสาหกรรมเขาสภาคบรการอาจจะไมเปนจรง

4.2.4 ประเดนอนๆ ประเดนทนาสนใจ คอ การตดสนใจเลอกงานของกลมตวอยางในการศกษานพบวาประมาณรอยละ

60 ของแรงงานในแตละภาคการผลตทราบระดบคาจาง/เงนเดอนทงสองภาคผลตคราวๆ แรงงานทงสองภาคการผลตสวนใหญรอยละ 73-74 เหนวาคาตอบแทนเหมาะสมกบลกษณะงานทท า (ตารางท 9) หากพจารณาจากความพงพอใจในมตตางๆ ทงสภาวะแวดลอม คาตอบแทน และความเพยงพอของรายได แรงงานทงสองภาคตางมความไมพอใจในเรองความเพยงพอของรายได ในขณะทมตอนๆ สวนใหญ (มากกวารอยละ 70) มความพอใจ แนวโนมดงกลาวนาจะสะทอนถงปญหาคาครองชพในชวงเวลาทสมภาษณและแรงงานมแนวโนมทจะบนเรองคาครองชพ ในขณะทมตอนๆ ค าตอบเปนสงทไมอยนอกเหนอความคาดหมาย เพราะกลมตวอยางทส ารวจลวนแลวแตมงานท า ไมไดอยในสภาวะวางงาน

ตารางท 9 รอยละความพงพอใจและสภาพแวดลอมในการท างาน ความเหมาะสมและความเพยงพอของรายได

ภาคบรการ ภาคอตสาหกรรม

ความชอบในงานทท าอย ชอบงานทตวเองท าอย 87.50 88.89 ไมชอบงานทตวเองท าอย 12.50 11.11 สภาวะแวดลอมในการท างาน

พงพอใจ 87.29 88.24 ไมพงพอใจ 12.71 11.76 คาตอบแทนเหมาะสมกบงานทท าหรอไม

เหมาะสม 73.33 73.58 ไมเหมาะสม (ต าเกนไป) 26.67 26.42 รายไดเพยงพอกบคาใชจายในครอบครวหรอไม

เพยงพอ 54.10 60.38 ไมเพยงพอ 45.90 39.62 ทมา: ผเขยนค านวณเองจากขอมลทส ารวจ หมายเหต: ตวเลขทรายงานเปนรอยละของแตละภาคการผลตในแตละประเดนค าถาม

84

5. บทสรปและขอเสนอแนะทางนโยบาย

งานวจยชนนเสรมงานวจยปญหาการขาดแคลนแรงงานในอดตโดยการสมภาษณแรงงานจ านวน 185 คนถงการเลอกอาชพระหวางภาคบรการและภาคอตสาหกรรมแทนการค านวณปรมาณการขาดแคลนแรงงานในแตละสาขา การตดสนใจเลอกงานเปนเรองส าคญทท าใหเราสามารถเขาใจปญหาการขาดแคลนแรงงานไดอยางถองแทและแกปญหาไดอยางเหมาะสม

ผลการวจยพบวาการขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมทเกดขนในปจจบนนนเกดขนจากดานอปทาน หรอ เหตผลสวนบคคลของแรงงานมากกวาปจจยทางดานอปสงคโดยเฉพาะความสามารถในการจายคาแรงของภาคเศรษฐกจตางๆ เรองดงกลาวชดเจนมากส าหรบแรงงานรนใหมๆ ทสวนใหญแสดงความพงพอใจในการท างานในภาคบรการมากกวาการท างานในภาคอตสาหกรรม และทศนคตทางลบตองานในภาคอตสาหกรรม ในขณะทแรงงานเหลานไมไดมอปสรรคมากนกในการยายงาน และอตราคาตอบแทนในภาคบรการและอตสาหกรรมมไดตางกนอยางมนยส าคญ

เรองดงกลาวมความส าคญมากเพราะเมอการขาดแคลนแรงงานเปนผลจากคนงานไมอยากเขามาท างานในภาคอตสาหกรรม โดยเฉพาะแรงงานรนใหมๆ ไมวาเราจะผลตคนงานไดเทาไรกตาม ปญหาการขาดแคลนแรงงานกยงคงมอยเหมอนเดม ซ ารายการเรงผลตคนโดยละเลยเหตผลของการขาดแคลนแรงงานดงกลาวอาจท าใหคนงานทผลตใหมลนไปยงภาคหนงๆ ทแรงงานนยมชมชอบ เชน ภาคบรการและอาจสรางปญหาใหม อาท ความไมสมดลของงานและจ านวนแรงงานในภาคอนๆ ในกลมแรงงานกงฝมอ

ผลการวจยดงกลาวชใหเหนบทบาทของภาครฐในการบรรเทาปญหาการขาดแคลนแรงงานดงกลาวไดอยางนอย 3 ทาง

ประการแรก งานวจยชนนครอบคลมแรงงานเพยง 185 คนอาจจะนอยเกนไป แตเราตงใจใหงานวจยชนนเปน Pilot ทหนวยงานภาครฐซงมทงก าลงคนและทนทรพยมากกวานาจะน าไปขยายผลใหมากขนเพอใหไดขอมลเชงลกอนๆ เพมเตมเพอน ามาใชในการออกแบบมาตรการของภาครฐ อยางไรกตามดวยวธการศกษาในลกษณะนไมจ าเปนตองครอบคลมตวอยางมากมายเหมอนการท าส ารวจแรงงาน (Labor Force Survey) แตการออกแบบค าถามและวธถามค าถามนาจะเปนตวก าหนดคณภาพของงานมากกวา

ประการทสอง ภาครฐควรน าเอาเรองการบรหารจดการแรงงานตางดาวบรณาการเขามาเปนสวนหนงของการแกปญหาการขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรม ทส าคญการบรหารจดการแรงงานเหลานจงควรมองไปไกลกวาการจดการปญหาการคามนษย (Human Trafficking) เพราะเมอภาคอตสาหกรรมยงคงเปนกลจกรขบเคลอนเศรษฐกจ กระตนความตองการไปยงภาคเศรษฐกจอนๆ โดยเฉพาะความตองการในภาคบรการ และเราไมสามารถเปลยนแปลงไดในระยะสน การบรหารแรงงานตางดาวใหเหมาะสมและมประสทธภาพจะมสวนชวยใหเศรษฐกจไทยขยายตวอยางตอเนองได

นอกจากนนการบรหารทเหมาะสมยงมสวนชวยอ านวยความสะดวกในการยกระดบความสามารถการผลต โดยเฉพาะกบอตสาหกรรมทม Learning Curve และทกษะเปนแบบ Tacit Knowledge เพราะโรงงานในอตสาหกรรมเหลานจะสามารถยกระดบการผลตไดกตอเมอมแรงงานมาท างานในโรงงาน

85

แมวนนรฐบาลและสวนราชการทเกยวของตางตระหนกถงปญหาการขาดแคลนแรงงานและมปรบเปลยนนโยบายทมงไปสการอ านวยความสะดวกใหแรงงานเหลานเขามาท างานในประเทศไทยไดเปนการชวคราวแลวกตาม ในทางปฏบตการจางแรงงานตางดาวยงมอปสรรคตางๆ ส าหรบผประกอบการทจะวาจางแรงงานตางดาว นอกจากนนยงมปญหาการทบซอนของความรบผดชอบของหนวยงานรฐคอนขางมาก และความไมแนนอนในเรองระเบยบของรฐ

ดงนนหนวยงานท เกยวของควรตงคณะท างานเพอส ารวจและประเมนปญหาและอปสรรคทผประกอบการเหลานเผชญเพอใหแนใจวาการบรหารจดการแรงงานตางดาวโปรงใส ผประกอบการสามารถบรหารแรงงานตางดาวไดดวยตนทนทเหมาะสม และท าใหเราสามารถปองกนปญหาการปฏบตแรงงานตางดาวเหลานอยางไมเหมาะสม

ประการทสาม การทแรงงานจ านวนหนงทตองการท างานในภาคอตสาหกรรม แตมขอจ ากดในเรองของการเขาถงขอมล เรองดงกลาวภาครฐสามารถมบทบาททจะเขาไปท างานรวมกบภาคเอกชนในการลดชองวางในเรองขอมลขาวสารเหลาน ทงจากรฐบาลและจากคนรอบขางเกยวกบงานในภาคอตสาหกรรม ดงนนปญหาการขาดแคลนแรงงานในภาคอตสาหกรรมจะสามารถบรรเทาไดหากรฐบาลสนบสนนใหนายจางและแรงงานไดพบปะกนมากขน เชน การจดกจกรรมวนนดพบแรงงานในระดบต าบลในทองทชนบท เปนตน

86

บทความอางอง

กรวทย ตนศร และ สรธร จารธญลกษณ. (ม.ป.ป.). ความไมสมดลของตลาดแรงงานไทย นยของการขาดแคลนแรงงาน. ม.ป.ท.: ธนาคารแหงประเทศไทย ส านกงานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนเศรษฐกจภาค.

กองวจยตลาดแรงงาน. (2557). แนวโนมอาชพอสระในอนาคต 3 ปขางหนา (พ.ศ. 2558 – 2560). ม.ป.ท.: กรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน.

ดวงพร รอดเพงสงคหะ, ศรพร ศรปญญวฒน, และกมลทพย ละออกจ. (2556). การเคลอนยายแรงงานไทย: สภาพปญหา สาเหต และแนวทางแกไข. ใน ตลาดแรงงานไทยและบทบาทในการสรางความแขงแกรงใหเศรษฐกจไทย ธนาคารแหงประเทศไทย. ม.ป.ท.: ม.ป.พ.

ธนาคารแหงประเทศไทย. (2556). ใน ตลาดแรงงานไทยและบทบาทในการสรางความแขงแกรงใหเศรษฐกจไทย. ม.ป.ท.,ม.ป.พ.

ยงยทธ แฉลมวงษ และคณะ. (2550). โครงการศกษาความตองการแรงงานทแทจรงและการบรหารจดการแรงงานตางดาวในภาคเกษตร ประมง กจการตอเนองจากประมง และกอสราง. ม.ป.ท.: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

ยงยทธ แฉลมวงษ และคณะ. (2555). การจดท ายทธศาสตรการผลตและพฒนาก าลงคนใหสอดคลองกบความตองการของภาคอตสาหกรรม. ม.ป.ท.: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

สมชย จตสชน และคณะ. (2552). โครงการศกษาวจยการลงทนดานสงคมภายใตเงอนไขการเปลยนแปลงทางสงคมและการปรบตวสสงคม - เศรษฐกจฐานความร. ม.ป.ท.: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

เสาวณ จนทะพงษ และ กรวทย ตนศร. (2556). การขาดแคลนแรงงานไทย: สภาพปญหา สาเหต และแนวทางแกไข. ใน ตลาดแรงงานไทยและบทบาทในการสรางความแขงแกรงใหเศรษฐกจไทย ธนาคารแหงประเทศไทย. ม.ป.ท.: ม.ป.พ.

Blau, D. (1985). “Self-Employment and Self-Selection in Developing Country Labor

Markets.” Southern Economic Journal 52(2): 351-363.

Bonin, H., Dohmen, T., Falk, A., Huffman, D., Sunde, U. (2007). “Cross-sectional

earnings risk and occupational sorting: The role of risk attitudes.” Labour

Economics 14: 926-937.

Brown, C. (1980). “Equalizing differences in the labor market.” Quarterly Journal of

Economics 94(1): 113-134.

Brown, S., Dietrich, M., Ortiz-Nunez, A., Taylor, K. (2011). “Self-employment and

attitudes towards risk: Timing and unobserved heterogeneity.” Journal of

Economic Psychology 32: 425-433.

Corroll, R., Holtz-Eakin, D., Rider, M., Rosen, H. (2001). “Personal income taxes and

growth of small firms.” NBER Working Paper No. 7980.

DeLeire, T., Levy, H. (2004). “Worker Sorting and the Risk of Death on the Job.”

Journal of Labor Economics 22: 210–217.

Dilaka Lathapipat and Thitima Chucherd. (2013). Labor Market Functioning and

Thailand’s Competitiveness. Proceeding Paper in the BOTSymposium 2013.

87

Ekelunh, J., Johansson, E., Jarvelin, MR., Lichtermann, D. (2005). “Self-employment

and risk aversion – evidence from psychological test data.” Labour Economics

12: 649-659.

Falco, P. (2014). “Does risk matter for occupational choices? Experimental evidence

from and African labor market.” Labour Economics 28: 96-109.

Fourage, D., Kriechel, B., Dohmen, T. (2014). “Occupational sorting of school

graduates: The role of economic preferences.” Journal of Economic Behavior

and Organization 106: 335-351.

Glazer, S., Sloane, P.J. (2008). “Accident risk, gender, family status and occupational

choice in the UK.” Labour Economics 15: 938-957.

Günther, I., Launov, A. (2012). “Informal employment in developing countries:

Opportunity or last resort?” Journal of Development Economics 97(1): 88-98.

Hamilton, B. (2000). “Does extrepreneurship pay? An empirical analysis of the returns to

self-employment.” Journal of Political Economy 108: 604-631.

Taiwo, O. (2013). “Employment choice and mobility in multi-sector labour markets:

Theoretical model and evidence from Ghana.” International Labour Review 152:

469–492.