Lan zuzenbidearen klase-eskemak

2013- 2014

Mikel Urrutikoetxea

LEHENGO ZATIA. LAN ZUZENBIDEAREN ESANAHIA ETA

BERE ERAKETA HISTORIKOA.

LEHENENGO GAIA.

LAN ZUZENBIDEAREN ESANAHIA ETA GARAPENA:

LEHENENGO GAIA. LAN ZUZENBIDEAREN ESANAHIA ETA

GARAPENA

• 1.1Lan zuzenbidearen esanahia eta kontzeptua. • 1.2.- Lan Zuzenbidearen aplikatzeko eremua.• 1.3.- Lan Zuzenbidearen sorrera eta garapena.• 1.4.- Lan zuzenbidearen garapena Espainian.• 1.5.- Lan zuzenbidearen ezaugarriak eta gaurko

arazoak

Zuzenbidea aritzeko ikuspuntuak

Zuzenbidearekin lan egiteko 4 ikuspuntuak:

• Egiturazko ikuspuntua (normatibismoa juridikoa) ; Helburua = zuzenbidea deskribitzea eta ulertzea, Zuzenbidea = hizkuntza

• Ikuspuntu soziologikoa Helburua = zuzenbidea nola egiten da, Zuzenbidea = Joko erregela

• Ikuspuntu Kritikoa , Helburua = Justizia, arauen balorazioa, Zuzenbidea =

• Ikuspuntu tekniko = estrategikoa uzenbideari buruz ikuspuntua instrumentala; Helburua = arazo zehatzak konpontzea, Zuzenbidea = argumentazioa

Zuzenbidearen hurbilketa

• Zuzenbidea behatzeko 4 ikuspuntuak:

• a. Interes kontrajarriek sorturiko gatazkak askatzeko prozedura. – Helbururi dagokionez Zuzenbidea =bizitza sozialaren arrazionalizazioa da

• b. Boterea legitimatzeko tresna – Gaur boterea mugatuz biharkoa aseguratzeko legitimazioaren bidez

boterearen arrazionalizazioa.

• c. Giza portaera eratzeko tresna (kode sinbolikoaren bidez.). – Giza portaeraren arrazionalizazioa

• d. arau juridikoen multzo bezalaArrazionalizazio formala, Zuzenbidea nola egituratzen den kontuan hartuz

arau juridiko = agindua + hertsapenaEkintza bati ondorio bat egoztea

Oharrak; 1. naturan bi gertaeren arteko harremana zergatiaren printzipioa (zergatia/ondorioa)Zuzenbidean bi gertaeren arteko harremana Gizakiak sortu du

zuzenbideari izan beharrari (ez, izateari) dagokio.

2. arauak ez dira berez aplikagarriak (erdi eginak)=> edukia zehazteko guztiok parte hartzen dugu

3. Zuzenbidea =/= errealitatea/ Nahiz eta portaera bat debekatu, agian badira beste biderik

gauzatzeko

Zuzenbidearen hurbilketa

• Zuzenbidea =/= Eskubidea

• Derecho (zentzu objektiboz)=/= derecho (zentzu subjektiboz) Droit =/= droit (fr.) Diritto=/= diritto (it-)

• Law =/= Right (ing.)• Derecho directus-um (zuzena, egokia,..• (Latinez derecho = ius, iuris

Arau multzoa, ordenamendu juridikoa Norberaren ahalmena edo gaitasuna zerbait egiteko edo ez egiteko, kanpoko eraginik gabe

Lanaren hurbilketa

• Lana = naturak ukatzen digun guztia lortzeko behar ditugun bide artifizialak, oinarrian giza esfortzua

• Etimologia trabajar" hitzaren etimologia Latin arrunteko “tripaliare/"tripalium“tik

Torturatzeko tresna zen hau, hiru egurrezko zepo bat bezala,

pertsonak eta zaldiak geldiarazteko

• Gure zibilizazioan lanak badu zentzu bikoitza, baikorra eta ezezkorra era berean. Lanaren bidez garatu omen gara. Aldiz, lana zigor biblikoa bada baita ere (ona izango balitz ez dute ordainduko)

• Esaldi bakar biltzeko

Arbeit macht Frei (Lanak askatzen du) Dachau=ko konzentrzio eremuen atetan zegoen

Lan zuzenbidearen definizioa

”Soldatapeko lana eta lan harreman sistema arautzen duen arau multzo berezia”

Lan zuzenbidean dauden bi azpimultzoak; harreman indibidual eta harreman kolektiboak

Lanaren zuzenbidea metonimia (sinekdoke)/ lan guztiak ez dira erregulatzen soilik soldatapekoa dena

1.2.-Lan Zuzenbidearen eremuaZein lan sartzen da lanaren zuzenbidea?• Giza ekintza dena• Jarduera librea dena • Bestearentzat eta beste baten kontura • Menpeko jarduera pertsonala den zerbitzu ematea • Alokatua edo soldatapekoa • Harreman juridiko pribatuetakoa ( ez publikoak)

• Oharra, Lan zuzenbideari dagokionez garrantzitsuena ez da zer egiten den baizik eta nola erregulatzen den

• jarduera bera bide juridiko desberdinak erabiliz antola daiteke

• Irakastea lagune artean, famili barruan, zerbitzu kontratu batean (akademia batean), lan kontratuaz, funtzio publikoetan,…

1.3.- Lan Zuzenbidearen sorrera eta garapena

• 1. Beste baten konturako lana ia betidanik• 2. aldiz Lan-kontratua XX mendean (1926.ean lan kodean eta 1931, LKL)

• Kontraesanik ez; aurretik beste sistemak baziren lana erregulatzeko; beste kontratu batzuk (zerbitzu akura, obra egiteko kontratua,…) beste sistemak

Status 1. Esklabutza2. Harreman feudalak (jopuak)

Kontratuak 1. Zerbitzu akura2. Obra egitekoa3. Lan kontratua

Status; eskubideakEta betebeharrak bakoitzaren egoeratikEratortzen dira

Kontratua; adostasunarenBidez eskubideak Eta betebeharrakSortzea

Lan Zuzenbidearen sorrera eta garapena (II)

• Industri Iraultza eta Iraultza burgesa garaikideak dira– Industri Iraultzak lan indarra handiago eskatzen zuen (gremioen mugatik at)– Iraultza burgesak statusa ezin erabiltzea zekarren (lege-berdintasuna)Ondorioa; kontratua erabiltzea lan ematea justifikatzekoKontratuan; bi kontratu egileak berdinak dira

Baina, 1. Kontratuaren berdintasuna formala, Legearen aurrean 2. Benetako egoeran DESBERDINTASUNA/ Botere ekonomikoan

desoreka enpresariaren alde 3. Enpresariaren eta langilearen interesak kontrajarriak dira

ONDORIOA; KONTRATUA Atxikimendu-kontratua bihurtzeaEnpresariak bere baldintzak inposatu ahal zituenlangileak onartu behar zituen (langilea ordezkagarria)

Langile mugimenduaren eraginez Estauaren parte harzte langile babesteko Taldea onarztea (sindikatu, greba,

…)

lan zuzenbidea

1.4.- Lan zuzenbidearen garapena Espainian.

• Lehengoa, hastapenetakoa, 1870.etik 1900 arte • Bigarren aroa, Lan legislazioen sorrera, 1900.tik 1931

arte • 3. aroa, Lan Zuzenbidearen sorrera, 1931tik 1939 arte. • 4. araoa, Francoren garaia, 1937.tik 1975 arte • 5. araoa, berriro Lan Zuzenbide demokratikoa, 1978.

urtetik hona. • 5. aroa, krisialdiko Lan Zuzenbidea?

laburbiltzeko

• Ekoizteko modu bakoitzak ekoizteko harreman desberdinak sortzen ditu

• ekoizteko harreman desberdinek lanaz jabetzeko bide juridiko bereziak sortarazten dituzte

• Lan-kontratua kapitalismo garaiko lanaren erregulazioa

• Lan kontratua bi gauza batera ;• Egilea ez den beste batek lana lortzeko legitimazioa• Ustiaketa mugatzea.

Kode zibiletik Lan zuzenbidera

Zuzenbide zibila Lan zuzenbidea

1. Kontratu egileen arteko berdintasunaren dogma

1. Botere ekonomikoaren asimetria kontuan hartzea

2. Estatuaren abstenzionismo arautzailea

2. Estatuaren parte hartzea alderdi ahulena babesteko asmoz

3. Borondate autonomia, Gizabanakoa = zuzenbidearen ardatza

3. Taldea onartzea zuzenbidean. Langile multzoa subjektua bezala

• d.Lan zuzenbidearen atalak • 1.Gizabanakoaren lan zuzenbidea (Lanaren zuzenbidea

indibiduala); • 2.-Lan zuzenbide kolektiboa (Zuzenbide Sindikala); • 3.- Lan zuzenbide administratiboa; • 4.- Prozedurako lan zuzenbidea; • 5.- Gizarte Asegurantza,

– Lan zuzenbidearen arazoak • 1. Langabezi iraunkorraren eta modelo ekonomikoaren

eraginak lan Zuzenbidean:globalizazioa, lehiakortasuna,…• 2. Interes kontrajarriak /gutxienezko interes komuna• 3. Lan Zuzenbidea zabaltzean=> "ZONALDE GRISAK"

(Garraioak, para-subordinazioa eta menpeko autonomoak,.., • 4. Lege, hitzarmen kolektibo eta lan kontratuaren arteko

harremanak (arau bakoitzean subjektu-erreferentzia desberdina da