Laporan Praktikum Ma Muhidin(1007113751)

LAPORAN PRAKTIKUMPROSES PRODUKSI II

MESIN CNC

Disusun Oleh

ADRI1007133656

LABORATORIUM TEKNOLOGI PRODUKSIPROGRAM STUDI S1 TEKNIK MESIN

FAKULTAS TEKNIKUNIVERSITAS RIAU

2012

KATA PENGANTAR

Puji syukur penulis ucapkan kehadirat Allah SWT yang telah memberikan rahmat dan karunia-Nya sehingga penulis dapat menyelesaikan laporan akhir Proses Produksi II “Mesin CNC(Computer Numerically Controlled)” ini.

Ucapan terima kasih tidak lupa penulis ucapkan kepada dosen pembimbing mata kuliah dan asisten yang telah membimbing penulis dalam masa praktikum untuk terselesaikannya laporan pratikim ini.

Penulis menyadari dalam pembuatan laporan praktikum ini masih banyak terdapat kesalahan dan kekurangan, hal ini karena keterbatasan ilmu pengetahuan penulis, karena itu kritik dan saran sangat penulis harapkan demi kesempurnaan laporan ini dimasa yang akan datang.

Akhir kata penulis ucapkan semoga laporan ini bermanfaat bagi pembaca khusus nya bagi penulis sendiri

Pekanbaru, Juni 2012

ADRI

i

DAFTAR ISI

KATA PENGANTAR............................................................................................I

DAFTAR ISI..........................................................................................................II

DAFTAR GAMBAR...........................................................................................III

BAB I.......................................................................................................................1

PENDAHULUAN...................................................................................................1

1.1 LATAR BELAKANG........................................................................................11.2 TUJUAN........................................................................................................P11.3 MANFAAT.......................................................................................................21.4 SISTEMATIKA PENULISAN...............................................................................2

BAB II.....................................................................................................................3

TEORI DASAR......................................................................................................3

2.1 PENGERTIAN MESIN CNC (COMPUTER NUMERICALLY CONTROLLED).........32.2 KEUNTUNGAN DAN KERUGIAN MESIN CNC..................................................52.3 JENIS MESIN CNC..........................................................................................52.4 CARA MENGOPARASIKAN MESIN CNC..........................................................6

a. Sistem Absolut..........................................................................................6b. Sistem Incremental...................................................................................6

2.5 SOFTWARE MESIN CNC.................................................................................82.6 KODE STANDAR MESIN CNC.........................................................................8

BAB III..................................................................................................................12

ALAT DAN BAHAN...........................................................................................12

3.1 ALAT.............................................................................................................123.2 BAHAN..........................................................................................................12

BAB IV..................................................................................................................13

PROSEDUR KERJA...........................................................................................13

4.2 PROGRAM CNC FRAIS (MILLING).................................................................19

BAB V....................................................................................................................24

PEMBAHASAN...................................................................................................24

BAB VI..................................................................................................................89

KESIMPULAN DAN SARAN............................................................................89

6.1 KESIMPULAN................................................................................................896.2 SARAN..........................................................................................................89

DAFTAR PUSTAKA...........................................................................................90

ii

DAFTAR GAMBAR

Gambar 2. 1 Skema pemesinan CNC.......................................................................4Gambar 2. 2 Mesin bubut CNC...............................................................................5Gambar 2. 3 Mesin frais CNC.................................................................................5Gambar 2. 4 Sistem Absolut....................................................................................6Gambar 2. 5 Sistem Incremental..............................................................................7Gambar 2. 6 Mesin bubut CNC modern..................................................................7Gambar 2. 7 Mesin Frais CNC Modern...................................................................8Gambar 2. 8 Software Mesin CNC..........................................................................8

Gambar 3. 1 Laptop...............................................................................................12Gambar 3. 3 Kertas milimeter................................................................................12

Gambar 4. 1 Screen................................................................................................13Gambar 4. 2 Simulate.............................................................................................13Gambar 4. 3 Kepala program.................................................................................14Gambar 4. 4Funsi G00...........................................................................................15Gambar 4. 5Fugsi G01...........................................................................................16Gambar 4. 6Fungsi G02.........................................................................................17Gambar 4. 7Fungsi G03.........................................................................................18Gambar 4. 8 Fungsi G83........................................................................................18Gambar 4. 9 Screen................................................................................................19Gambar 4. 10 Pengaturan dimensi.........................................................................20Gambar 4. 11 Kepala program...............................................................................20Gambar 4. 12 Kode G01........................................................................................22Gambar 4. 13 Kode G02........................................................................................22Gambar 4. 14 Kode G03........................................................................................23Gambar 4. 15 Kode G83........................................................................................23

iii

BAB I

PENDAHULUAN

1.1 Latar Belakang

Awal lahirnya mesin CNC (Computer Numerically Controlled) bermula dari 1952 yang dikembangkan oleh John Pearseon dari Institut Teknologi Massachusetts, atas nama Angkatan Udara Amerika Serikat. Semula proyek tersebut diperuntukkan untuk membuat benda kerja khusus yang rumit. Semula perangkat mesin CNC memerlukan biaya yang tinggi dan volume unit pengendali yang besar. Pada tahun 1973, mesin CNC masih sangat mahal sehingga masih sedikit perusahaan yang mempunyai keberanian dalam mempelopori investasi dalam teknologi ini. Dari tahun 1975, produksi mesin CNC mulai berkembang pesat. Perkembangan ini dipacu oleh perkembangan mikroprosesor, sehingga volume unit pengendali dapat lebih ringkas. Tujuan utama dari sistem CNC adalah menggantikan sebanyak mungkin perangkat keras (hardware) dari mesin NC Konvensional dengan perangkat lunak (software), sehingga dimungkinkan untuk menyimpan program, mengedit program, pengecekan program dalam komputer dan lain sebagainya.

Dewasa ini penggunaan mesin CNC hampir terdapat di segala bidang. Dari bidang pendidikan dan riset yang mempergunakan alat-alat demikian dihasilkan berbagai hasil penelitian yang bermanfaat yang tidak terasa sudah banyak digunakan dalam kehidupan sehari-hari masyarakat banyak.

1.2 TujuanDalam pelaksanaan praktikum ini memiliki beberapa tujuan yaitu:

1. Penulis dapat mengetahui apa itu mesin CNC dan cara pensimulasian program mesin CNC.

2. Penulis mendapatkan pengalaman dalam pengerjaan proses produksi khususnya pada pensimulasian program mesin CNC.

3. Saat memasuki dunia kerja penulis tidak canggung lagi terhadap pensimulasian program mesin CNC.

4. Supaya penulis dapat membanding antara teori di kelas dengan pratikum yang dilaksanakan.

1

1.3 ManfaatAdapun manfaat yang dapat diambil oleh mahasiswa dari pratikum mesin

CNC adalah sebagai berikut:1. Penulis bisa membuat program CNC untuk benda kerja dengan menggunakan

CNC simulator.2. penulis dapat mengetahui apa saja yang harus di perhatikan dalam pembuatan

program CNC.3. penulis bisa mempunyai skill dan keterampilan dalam mengoperasikan CNC

simulator .

1.4 Sistematika PenulisanDalam penulisan laporan ini sistimatika penulisannya adalah sebagai

berikut:

BAB I Pendahuluan Pada bab I ini terdiri dari latar belakang, tujuan, manfaat dan sistematika penulisan

BAB II Teori DasarPada bab ini berisikan tentang definisi umum, pengertian mesin CNC, uraian jenis-jenis mesin CNC, cara penggunaan mesin CNC, keuntungan dan kerugian mesin CNC, kode standar mesin CNC.

BAB III Alat dan Bahan

Bab ini berisikan mengenai macam-macam alat yang dibutuhkan untuk melakukan praktikum Proses Produksi II (CNC simulator)

BAB IV Prosedur KerjaPada bab ini berisikan mengenai langkah-langkah kerja yang dilaksanakan untuk praktikum mesin bubut

BAB V PembahasanBab ini berisikan tentang program mesin CNC dari hasil praktikum.

BAB VI Kesimpulan dan saranBab ini berisikan mengenai kesimpulan yang dapat diambil setelah melakukan praktikum prses produksi II serta beberapa saran yang dapat diberikan untuk kesempurnaan untukmelakukan praktikum berikutnya.

2

BAB II

TEORI DASAR

2.1 Pengertian Mesin CNC (Computer Numerically Controlled)

CNC singkatan dari Computer Numerically Controlled, merupakan mesin perkakas yang dilengkapi dengan sistem mekanik dan kontrol berbasis komputer yang mampu membaca instruksi kode N, G, F, T, dan lain-lain, dimana kode-kode tersebut akan menginstruksikan ke mesin CNC agar bekerja sesuai dengan program benda kerja yang akan dibuat. Secara umum cara kerja mesin perkakas CNC tidak berbeda dengan mesin perkakas konvensional. Fungsi CNC dalam hal ini lebih banyak menggantikan pekerjaan operator dalam mesin perkakas konvensional. Misalnya pekerjaan setting tool atau mengatur gerakan pahat sampai pada posisi siap memotong, gerakan pemotongan dan gerakan kembali keposisi awal, dan lain-lain.

Demikian pula dengan pengaturan kondisi pemotongan (kecepatan potong, kecepatan makan dan kedalaman pemotongan) serta fungsi pengaturan yang lain seperti penggantian pahat, pengubahan transmisi daya (jumlah putaran poros utama), dan arah putaran poros utama, pengekleman, pengaturan cairan pendingin dan sebagainya. Mesin perkakas CNC dilengkapi dengan berbagai alat potong yang dapat membuat benda kerja secara presisi dan dapat melakukan interpolasi yang diarahkan secara numerik (berdasarkan angka). Parameter sistem operasi CNC dapat diubah melalui program perangkat lunak (software load program) yang sesuai. Tingkat ketelitian mesin CNC lebih akurat hingga ketelitian seperseribu millimeter, karena penggunaan ballscrew pada setiap poros transportiernya. Ballscrew bekerja seperti lager yang tidak memiliki kelonggaran/spelling namun dapat bergerak dengan lancar. Pada awalnya mesin CNC masih menggunakan memori berupa kertas berlubang sebagai media untuk mentransfer kode G dan M ke sistem kontrol. Setelah tahun 1950, ditemukan metode baru mentransfer data dengan menggunakan kabel RS232, floppy disks, dan terakhir oleh KomputerJaringan Kabel (Computer Network Cables) bahkan bisa dikendalikan melalui internet. Akhir-akhir ini mesin-mesin CNC telah berkembang secara menakjubkan sehingga telah mengubah industri pabrik yang selama ini menggunakan tenaga manusia menjadi mesin-mesom otomatik.

Dengan telah berkembangnya Mesin CNC, maka benda kerja yang rumit sekalipun dapat dibuat secara mudah dalam jumlah yang banyak. Selama ini pembuatan komponen/suku cadang suatu mesin yang presisi dengan mesin

3

perkakas manual tidaklah mudah, meskipun dilakukan oleh seorang operator mesin perkakas yang mahir sekalipun. Penyelesaiannya memerlukan waktu lama. Bila ada permintaan konsumen untuk membuat komponen dalam jumlah banyak dengan waktu singkat, dengan kualitas sama baiknya, tentu akan sulit dipenuhi bila menggunakan perkakas manual. Apalagi bila bentuk benda kerja yang dipesan lebih rumit, tidak dapat diselesaikan dalam waktu singkat. Secara ekonomis biaya produknya akan menjadi mahal, hingga sulit bersaing dengan harga di pasaran. Tuntutan konsumen yang menghendaki kualitas benda kerja yang presisi, berkualitas sama baiknya, dalam waktu singkat dan dalam jumlah yang banyak, akan lebih mudah dikerjakan dengan mesin perkakas CNC (Computer Numerlcally Controlled), yaitu mesin yang dapat bekerja melalui pemogramman yang dilakukan dan dikendalikan melalui komputer.

Mesin CNC dapat bekerja secara otomatis atau semiotomatis setelah diprogram terlebih dahulu melalui komputer yang ada. Program yang dimaksud merupakan program membuat benda kerja yang telah direncanakan atau dirancang sebelumnya. Sebelum benda kerja tersebut dieksikusi atau dikerjakan oleh mesin CNC, sebaikanya program tersebut di cek berulang-ualang agar program benar- benar telah sesuai dengan bentuk benda kerja yang diinginkan, serta benar-benar dapat dikerjakan oleh mesin CNC. Pengecekan tersebut dapat melalui layar monitor yang terdapat pada mesin atau bila tidak ada fasilitas cheking melalui monitor (seperti pada CNC TU EMCO 2A/3A) dapat pula melalui plotter yang dipasang pada tempat dudukan pahat/palsu frais. Setelah program benar-benar telah berjalan seperti rencana, baru kemudian dilaksanakan/dieksekusi oleh mesin CNC

4

Gambar 2. 1 Skema pemesinan CNC.

2.2 Keuntungan dan Kerugian Mesin CNC

Faktor-faktor yang menyebabkan mesin perkakas NC ini lebih Menguntungkan adalah sebagai berikut:

a. Laju produksi cepat.b. Keakuratan pada lebih besar dan repeatabilas.c. Menurunkan tingkat tarip sisa (pemborosan komponen).d. Mengurangi kebutuhan pemeriksaan.e. Tidak banyak memakan tempat/ ruangan.f. Level keterampilan yang dibutuhan operator dikurangi.

Adapun kerugian yang dapat ditimbulkan oleh mesin perkakas NC ini adalah sebagai berikut:

a. Pengerjaan komponen dengan mesin yang mudah menjadi sulit karena menggunakan format yang rumit.

b. Modal yang ditanamkan mengalami peningkatan.c. Peralatan sederhana tetap diperlukand. Dibutuhkan tenaga ahli yang berfungsi untuk memprogram peralatan NC.

2.3 Jenis Mesin CNC Di industri menengah dan besar, akan banyak dijumpai penggunaan mesin

CNC dalam mendukung proses produksi. Secara garis besar, mesin CNC dibagi

dalam 2 (dua) macam, yaitu :

a. Mesin bubut CNC

Gambar 2. 2 Mesin bubut CNC

b. Mesin frais CNC

Gambar 2. 3 Mesin frais CNC

5

2.4 Cara Mengoparasikan Mesin CNC Secara umum, cara mengoperasikan mesin CNC dengan cara

memasukkan perintah numeric melalaui tombol-tombol yang tersedia pada panel

instrument di tiap-tiap mesin. Setiap jenis mesin CNC mempunyai karakteristik

tersendiri sesuai dengan pabrik yang membuat mesin tersebut. Namun demikian

secara garis besar dari karakteristik cara mengoperasikan mesin CNC dapat

dilakukan dengan dua macam cara, yaitu :

a. Sistem Absolut

Pada sistem ini titik awal penempatan alat potong yang digunakan

sebagai acuan adalah menetapkan titik referensi yang berlaku tetap selama

proses operasi mesin berlangsung. Untuk mesin bubut, titik referensinya

diletakkan pada sumbu (pusat) benda kerja yang akan dikerjakan pada

bagian ujung. Sedangkan pada mesin frais, titik referensinya diletakkan

pada pertemuan antara dua sisi pada benda kerja yang akan dikerjakan.

Gambar 2. 4 Sistem Absolut

b. Sistem Incremental

Pada system ini titik awal penempatan yang digunakan sebagai acuan

adalah selalu berpindah sesuai dengan titik actual yang dinyatakan

terakhir. Untuk mesin bubut maupun mesin frais diberlakukan cara yang

sama. Setiap kali suatu gerakan pada proses pengerjaan benda kerja

berakhir, maka titik akhir dari gerakan alat potong itu dianggap sebagai

titik awal gerakan alat potong pada tahap berikutnya.

6

Gambar 2. 5 Sistem Incremental

Sejalan dengan berkembangnya kebutuhan akan berbagai produk industri

yang beragam dengan tingkat kesulitan yang bervariasi, maka telah dikembangkan

berbagai variasi dari mesin CNC. Hal ini dimaksud untuk memenuhi kebutuhan

jenis pekerjaan dengan tingkat kesulitan yang tinggi. Berikut ini tahapan

perkembangan dan berbagai variasi mesin CNC.

Era 1960-an mulai dipelajari oleh U.S. Airforce untuk merancang

komponen pesawat terbang.Kemampuan ini dapat menghemat biaya untuk

pemesinan presisi berbentuk contour.

Pada 1947, Parson mengemukakan ide pembuatan kurva data 3-axis secara

otomatis dan menggunakan data untuk mengkontrol mesin.

Parson menggunakan punched card untuk mengontrol posisi mesin.

Pada 1949, Parson dan U.S. Airforce menciptakan prototipe

programmable milling machine.

Pada 1952, awal mulanya ditampilkan mesin milling NC “three-axis

Cincinnati Hydrotel”.

Dewasa ini, pasaran mesin NC di Amerika masih di dominasi oleh mesin

buatan Jepang

a) Mesin Bubut CNC Modern

Gambar 2. 6 Mesin bubut CNC modern

7

b) Mesin Frais CNC Modern

Gambar 2. 7 Mesin Frais CNC Modern

2.5 Software Mesin CNC

Dalam proses pengoperasian mesin CNC menggunakan suatu program yang dianamakan CNC simulator software ini berfungsi sebagai perangkat input bagi mesin CNC sangat penting peranannya untuk memperoleh kinerja mesin CNC.

Gambar 2. 8 Software Mesin CNC

2.6 Kode Standar Mesin CNC

Mesin CNC hanya dapat membaca kode standar yang telah disepakati oleh industri yang membuat mesin CNC. Dengan kode standar tersebut, pabrik mesin CNC dapat menggunakan PC sebagai input yang diproduksi sendiri atau yang direkomendasikan. Kode standar pada mesin CNC yaitu :

8

a. Mesin Bubut 1) Fungsi G G00 : Gerakan cepat G01 : Interpolasi linear G02/G03 : Interpolari melingkar G04 : Waktu tinggal diam. G21 : Blok kosong G24 : Penetapan radius pada pemrograman harga absolut G25/M17: Teknik sub program G27 : Perintah melompat 2) Pemotongan ulir G33: Pemotongan ulir dengan kisar tetap sama G64: Motor asutan tak berarus G65: Pelayanan kaset G66: Pelayanan antar aparat RS 232 G73: Siklus pemboran dengan pemutusan tatal G78: Siklus penguliran G81: Siklus pemboran G82: Siklus pemboran dengan tinggal diam. G83: Siklus pemboran dengan penarikan G84: Siklus pembubutan memanjang G85: Siklus pereameran G86: Siklus pengaluran G88: Siklus pembubutan melintang G89: Siklus pereameran dengan tinggal diam. G90: Pemrograman harga absolut G91: Pemrcgraman harga inkremental G92: Pencatat penetapan G94: Penetapan kecepatan asutan G95: Penetapan ukuran asutan G110: Alur permukaan G111: Alur luar G112: Alur dalam G113: Ulir luar G114: Ulir dalam G115: Permukaan kasar G116: Putaran kasar

3) Fungsi M M00: Berhenti terprogram M03: Sumbu utama searah jarum jam M05: Sumbu utama berhenti M06: Penghitungan panjang pahat, penggantian pahat

9

M08: Titik tolak pengatur M09: Titik tolak pengatur Ml 7: Perintah melompat kembali M22: Titik tolak pengatur M23: Titik tolak pengatur M26: Titik tolak pengatur M30: Program berakhir M99: Parameter lingkaran M98: Kompensasi kelonggaran / kocak Otomatis

b. Mesin Frais 1) Fungsi G G00 Gerakan cepat G01: Interpolasi lurus G02: Interpolasi melinqkar searah iarum Jam G03: Interpolasi melinqkar berlawanan arah jarum jam G04: Lamanya tingqal diam. G21: Blok kosonq G25: Memanqqil sub program G27: Instruksi melompat G40: Kompensasi radius pisau hapus G45: Penambahan radius pirau G46: Pengurangan radius pisau G47: Penambahan radius pisau 2 kali G48: Penguranqan radius pisau 2 kali G64: Motor asutan tanpa arus (Fungsi penyetelan) G65: Pelavanan pita magnet (Fungsi penyetetan) G66: Pelaksanaan antar aparat dengan RS 232 G72: Siklus pengefraisan kantong G73: Siklus pemutusan fatal G74: Siklus penguliran (jalan kiri) G81: Siklus pemboran tetap G82: Siklus pemboran tetap dengan tinj diam G83: Siklus pemboran tetap dengan pembuangantatal G84: Siklus penquliran G85: Siklus mereamer tetap G89: Siklus mereamer tetap denqan tinqqal diam. G90: Pemroqraman nilai absolut G91: Pemroqraman nilai inkremental G92: Penqqeseran titik referensi

10

2) Fungsi M M00: Diam M03: Spindel frais hidup.searahjarumjam M05: Spindel frais mat! M06: Penggeseran alat, radius pisau frais masuk M17: Kembali ke program pokok M08: Hubungan keluarM09: Hubungan keluarM20: Hubungan keluar M21: Hubungan keluarM22: Hubungan keluarM23: Hubungan keluarM26: Hubungan keluar- impuls M30: Program berakhir M98: Kompensasi kocak / kelonggaran otomatis M99: Parameter dari interpolasi melingkar (dalam hubungan dengan G02/303)

c. Tanda Alarm

A00: Salah kode G/M A01: Salah radius/M99 A02: Salah nilaiZ A03: Salah nilai F A04: Salah nilai Z A05:Tidak ada kode M30 A06: Tidak ada kode M03 A07: Tidak ada arti A08: Pita habis pada penyimpanan ke kaset A09: Program tidak ditemukan A1: Pita kaset dalam pengamanan A11: Salah pemuatan A12: Salah pengecekan A13: Penyetelan inchi/mm dengan memori program penuh A14: Salah posisi kepala frais / penambahan jalan dengan LOAD ┴ / M atau ┤ /M A15: Salah nilai Y. A16: Tidak ada nilai radius pisau frais A17: Salah sub program A18: Jalannya kompensasi radius pisau frais lebih kecil dari nol

11

BAB III

ALAT DAN BAHAN

3.1 AlatAdapun alat yang digunakan selama praktikum proses produksi II, yaitu

simulasi program CNC, antara lain :

1. Satu unit laptop

Gambar 3. 1 Laptop

Berfungsi untuk media pembuatan program CNC dan pensimulasian program CNC.

2. Peralatan gambarBerfungsi untuk menggambar benda kerja hasil simulasi.

3. Modul praktikumBerfungsi untuk membantu pembuatan program CNC.

3.2 BahanAdapun bahan yang digunakan selama praktikum teknik proses produksi

II, yaitu pensimulasian program CNC adalah :

1. Kertas millimeter

Gambar 3. 2 Kertas milimeter

Berfungsi untuk media penulisan program CNC

12

BAB IV

PROSEDUR KERJA

4.1 Program CNC bubut (Turning).Pertama kali yang harus dilakukan menentukan program apa yang ingin

dibuat (Turning/Miling) yaitu dengan cara memilih pada menu Screen.

Gambar 4. 1 Screen

Setting dimensi benda kerja

Sebelum membuat program CNC perlu di perhatikan dimensi bendakerja yang

akan di buat yaitu dengan cara memilih pada menu Simulate.

Gambar 4. 2 Simulate

Masukan nilai X untuk ukuran diameter benda kerja.

Masukan nilai Y untuk ukuran panjang benda kerja. Berikan ukuran lebih untuk

bagian yang akan di jepit oleh Chuck.

1. Membuat kepala program

13

Kepala program berisi tentang pemasangan spesimen(G21),

menentukan titik datum(G90), menghidupkan mesin (M13) ,kecepatan

coollant(S100), memasang tool (M06 T..?) , menghidupkan coolant(M08).

Harus di perhatikan setiap pembuatan program harus di awali nomor

program dan di awali tanda titik koma (;).

Gambar 4. 3 Kepala program

2. Membuat badan program

Badan program berisikan tentang program pemakanan benda kerja dengan

menggunakan kode G dan memasukan nilai koordinat X dan Y. sebelum

melakukan pemakanan, letakan pahat di ujung benda kerja dengan

memberi jarak agar tidak bersentuhan langsung dengan benda kerja.

Pemakanan benda kerja dilakukan secara bertahap minimal 2 milimeter

menghindari kerusakan pada tool.

a. Fungsi G00

Kode G00 berfungsi untuk memposisikan pahat terhadap benda

kerja. Gerakan ini bisa di lakukan dengan menggunakan perintah

absolute G90 atau incremental G91, G00 dapat bergerak dengan cepat

atau dapat di atur oleh handle Ravid traverse yaitu pngatur langkah

kecepatan gerak pahat. Besaran lintasan dari ravid traverse di buat

dalam bentuk persentase antara 25% , 50%, dan100% dari langkah

semestinya tergantung mesin.

14

Contoh pengunaan kode G00;

Dimensi benda kerja : X26 Z50;G00 X28 Z62;

Gambar 4. 4Funsi G00

Titik 0 berada peda pangkal benda kerja yang di jepit oleh chuck, nilai

X28 artinya posisi ujung pahat berada 28 milimeter pada sumbuh

verticalnya.

Jarak pahat : 27 milimeter.

Diameter benda kerja : 25 milimeter

Jarak pahat denhan benda kerja : 2 milimeter.

15

Nilai Z62 artinya posisi ujung pahat berjarak 62 milimeter pada sumbuh

horizontal nya.

Jarak pahat : 62 milimeter

Panjang benda kerja : 60 milimeter

Jarak pahat dengan benda kerja : 2 milimeter

b. Fungsi G01

Kode G01 berfungsi untuk melakukan pemotongan benda kerja. Gerakan

ini bisa juga dilakukan dengan menggunakan perintah koordinat absolute G90

atau incremental G91. Gerakan G01 harus diikuti dengan kecepatan langkah

proses pemotongan. Kecepatan langkah pemotongan atau kecepatan makan dari

pahat biasanya di lambangkan dengan huruf F atau Feeding. Proses lintasan G01

dapat dilihat pada gambar. Missal F dimasukan nilai 100 mm/menit

Contoh penggunaan kode G01:G00 X25 Z62;G01 X21 F100;Z20;

Gambar 4. 5Fugsi G01

Pahat bergerak dan berhenti di nilai X. Nilai X adalah ukuran benda kerja

yang tidak di kenakan pemakanan. Pada dasarnya gerakan dari G00 dan G01

16

adalah gerak lintasan dari pahat adalah lurus, baik dari sumbuh X, sumbuh Y atau

sumbuh Z. perbedaan dari keduanya adalah jika kita menggunakan keduanya

adalah jika kita menggunakan G01 maka dalam pembuatan programnya harus di

tambahkan unsure kecepatan langkah pemotongan/kecepatan makanpahat (F)

sedangkan G00 tidak menggunakan (F). agar mudah di ingat perhatikan cara

penulisan program di bawah ini :

G00 X150 Y100;

G01 X150 Y100 F100;

c. Fungsi G02

Kode G02 berfungsi untuk melakukan proses pemotongan melingkar

searah putaran jarum jam. Proses kerja dari kode ini harus diikuti dengan besar

kecepatan langkah proses pemotongan (F) dan juga nilai radius lintasan (R).

Contoh penggunaan kode G01:

Pengunaan kode G02:G02 X26 Z16 R4 F100;

Gambar 4. 6Fungsi G02

Pahat bergerak dari titik pahat berhenti sebelumnya menuju X26 Z16

dengan nilai radius lintasan R4. G02 merupakan interpolasi melingkar searah

putaran jarum jam.

d. Fungsi G03


berlawanan arah putaran jarum jam. Proses kerja dari kode ini harus diikuti

17

dengan besar kecepatan langkah proses pemotongan (F) dan juga nilai radius

lintasan (R).

Penggunaan kode G03:G03 X16 Z26 R4 F100;

Gambar 4. 7Fungsi G03

Pahat bergerak dari titik pahat berhenti sebelumnya menuju X16 Z26 dengan nilai radius lintasan R4. G03 merupakan interpolasi melingkar berlawanan arah putaran jarum jam.

e. Fungsi kode G83

Kode G83 berfungsi untuk membuat ulur membuat ulir Contoh penggunaan kode G83:N38 M06 T05;N39 G83 X10 Z37.5 R1.5 L10 D0.75 H1.5;

Gambar 4. 8 Fungsi G83

18

3. Membuat akhiran programKode M09 berfungsi untuk mematikan coollantKode M30 berfungsi untuk mematikan mesin.

4.2 Program CNC frais (milling).

Pertama kali yang harus dilakukan menentukan program apa yang ingin

dibuat (Turning/Miling) yaitu dengan cara memilih pada menu Screen.

Gambar 4. 9 Screen

Setting dimensi benda kerja . Sebelum membuat program CNC perlu di

perhatikan dimensi benda kerja yang akan di buat yaitu dengan cara memilih pada

menu Simulate.

19

Gambar 4. 10 Pengaturan dimensi

Masukan nilai X untuk ukuran panjang benda kerja, masukan nilai Y untuk

ukuran lebar benda kerja dan masukan nilai Z untuk ketinggian/tebal benda kerja.

1. Membuat kepala program

Kepala program berisi (G90) untuk pemograman nilai absolut,

menentukan titik datum(G94),(54) zero point , menghidupSkan mesin

(M13) ,kecepatan coollant(S100), memasang tool (M06 T..?) ,

menghidupkan coolant(M08). Harus di perhatikan setiap pembuatan

program harus di awali nomor program dan di awali tanda titik koma (;).

Gambar 4. 11 Kepala program

20

2. Membuat badan program

Badan program berisikan tentang program pemakanan benda kerja dengan

menggunakan kode G dan memasukan nilai koordinat X , Y dan Z.

sebelum melakukan pemakanan, letakan pahat di ujung benda kerja

dengan memberi jarak agar tidak bersentuhan langsung dengan benda

kerja. Pemakanan benda kerja dilakukan secara bertahap minimal 5

milimeter menghindari kerusakan pada tool.

a. Fungsi G00

Kode G00 berfungsi untuk memposisikan pahat terhadap benda

kerja.

Contoh pengunaan kode G00;

Dimensi benda kerja : X26 Z50;N08 G00 X-20 Y0 Z2;

b. Fungsi G01

Kode G01 berfungsi untuk melakukan pemotongan benda kerja.

Gerakan ini bisa juga dilakukan dengan menggunakan perintah koordinat

absolute G90 atau incremental G91. Gerakan G01 harus diikuti dengan

kecepatan langkah proses pemotongan. Kecepatan langkah pemotongan

atau kecepatan makan dari pahat biasanya di lambangkan dengan huruf F

atau Feeding. Proses lintasan G01 dapat dilihat pada gambar. Missal F

dimasukan nilai 100 mm/menit

Contoh penggunaan kode G01:N08 G00 X-20 Y0 Z2;N09 G01 Z-2 F100;N10 X150 Y0;

21

Gambar 4. 12 Kode G01

c. Fungsi G02


searah putaran jarum jam. Proses kerja dari kode ini harus diikuti dengan

besar kecepatan langkah proses pemotongan (F) dan juga nilai radius lintasan

(R).

Contoh penggunaan kode G01:

Pengunaan kode G02:N19 T0404;N20 G00 X-3 Y2.7 Z0;N21 G01 Z-5 F100;N22 X20 Y2.7;N23 G02 X20.73 Y11.64 R4.5;


d. Fungsi G03

Kode G03 berfungsi untuk melakukan proses pemotongan

melingkar berlawanan arah putaran jarum jam. Proses kerja dari kode ini

harus diikuti dengan besar kecepatan langkah proses pemotongan (F) dan

juga nilai radius lintasan (R).

22

Penggunaan kode G03:N19 T0404;N20 G00 X-3 Y2.7 Z0;N21 G01 Z-5 F100;N22 X20 Y2.7;N23 G03 X20.73 Y11.64 R4.5;


e. Fungsi G83Kode G83 berfungsi untok mendrill Penggunaan kode G83:N07 T0202;N171 G00 X135.91 Y88.51 Z2;N172 G83 Z-5 F100;


23

BAB V

PEMBAHASAN

1. JOB SHEET 1

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01 G21;N02 G90;N03 X26 Z50;N04 M13 S100;N05 M06 T01;N06 M08;

[RADIUS]N07 G00 X25 Z62;N08 G01 X21 F100;N09 Z20;N10 G00 X21 Z62;N11 G01 X18 F100;N12 Z20;N13 G00 X18 Z62;N14 G01 X16 F100;N15 Z20;N16 G01 X16 F100;N17 Z20;N18 G02 X26 Z16 R4 F100;

[RADIUS]N20 G00 X26 Z62;N21 G00 X25 Z62;N22 G01 X12 F100;N23 Z30;N24 G00 X12 Z62;N25 G01 X10 F100;N26 Z30;N27 G00 X10 Z62;N28 G01 X8 F100;N29 Z30;N30 G03 X16 Z26 R4 F100;

[RADIUS]N31 G00 X16 Z60;N32 G01 X0 F100;N33 Z50;N34 G03 X8 Z46 R4 F100;

24

[CHAMPER]N35 G00 X28 Z46;N36 M06 T03;N37 G00 X28 Z10;N38 Z10;N39G01 X28 F100;N40 Z10;N41 G01 X26 Z10;N42 G01 X24 Z9;

[CUTTING]N43 G00 X28 F100;N44 Z9;N45 M06 T36;N46 G00 X28 Z6;N47 G01 X0 F100;

[AKHIR PROGRAM]N48 M09;N49 M30;

25

2. JOB SHEET 2

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01 G21;N02 G90;N03 X24 Z70;N04 M13 S100;N05 M06 T01;N06 M08;

[RADIUS]N07 G00 X26 Z72;N08 G01 X22 F100;N09 Z20;N10 G00 X22 Z72;N11 G01 X20 F100;N12 Z20;N13 G03 X24 Z18 R2 F100;

[FACHING]N14 G00 X24 Z72;N15 G01 X18 F100;N16 Z50;N17 G00 X18 Z72;N18 G01 X16 F100;N19 Z55;N20 G00 X16 Z72;N21 G01 X14 F100;N22 Z60;N23 G00 X14 Z72;N24 G01 X12 F100;N25 Z60;N26 G01 X20 Z40;

[RADIUS]N27 G00 X20 Z72;N28 G01 X10 F100;N29 Z62;N30 G00 X10 Z72;N31 G01 X8 F100;N32 Z62;N33 G02 X12 Z60 R2 F100;

[RADIUS]N34 G00 X12 Z72;N35 G01 X0 Z70;N36 G03 X8 Z66 R4 F100;N37 G00 X26 Z66;

26

[CHAMPER]N38 M06 T08;N39 G00 X26 Z10;N40 G01 X23 Z10;N41 G00 X26 Z10;

[CUTTING]N42 M06 T09;N43 G01 X26 Z10;N44 G01 X0 Z10 M06;


27

3. JOB JOBSHEET 3

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01 G21;N02 G90;M03 M13 S100;M04 X24 Z84;N04 M06 T01;N05 M08;

[FACHING]N06 G00 X24 Z86;N07 G01 X20 F100;N08 Z35;N09 G00 X20 Z86;N10 G01 X18 F100;N11 Z35;N12 G01 X18 F100;N13 G01 X24 Z30;

[ALUR]N14 G00 X24 Z86;N15 M06 T09N16 G01 X22 Z86;N17 G01 X22 Z70;N18 G01 X16 Z70;N19 G01 X16 Z55;N20 G01 X14 Z55;N21 G01 X14 Z70;N22 G01 X12 Z70;N23 G01 X12 Z55;N24 G01 X10 Z55;N25 G01 X10 Z70;

[CHAMPER]N26 G00 X20 Z70;N27 G00 X20 Z86;N28 M06 T01;N29 G00 X16 Z86;N30 G01 X16 F100;N31 Z70;N32 G00 X16 Z86;N33 G01 X14 F100;N34 Z70;N35 G00 X14 Z86;N36 M06 T01;N37 G00 X12 Z84;N38 G01 X14 Z83;

[FACING]N39 M06 T01;N40 G00 X16 Z52;

28

N41 G01 X18 Z51;

[CHAMPER]N42 M06 T08;N43 G00 X14 Z70.1; N44 G01 X13.4 F100;N45 Z70.1;

CHAMPER]N46 G00 X24 Z46;N47 M06 T03;N48 G00 X26 Z11;N49 G01 X24 Z11;N50 G01 X22 Z10;

[CUTTING]N51 G00 X28 Z10;N52 M06 T09;N53 G00 X28 Z10;N54 G01 X0 F100;


29

4. JOBSHET 4

[KAPALA PROGRAM]01234;N01 G20;N02 G90;N03 X82.45 Z125.4;N04 M13 S100;N05 M06 T01;N06 M08;

[FACING DAN RADIUS]N07 G00 X83.82 Z153;N08 G01 X78.82 F100;N09 Z50.8;N010 G00 X83.82 Z153;N011 G01 X73.82 F100;N012 Z50.8;N013 G00 X83.82 Z153;N014 G01 X68.82 F100;N015 Z50.8;N016 G00 X83.82 Z153;N017 G01 X63.52 F100;N018 Z50.8;N019 G00 X83.82 Z153;N020 G01 X57.15 F100;N021 Z57.15;N022 G02 X69.85 Z50.8 R6.35;

[RADIUS]N022 G00 X83.82 Z153;N023 G01 X44.45 F100;N024 Z116.5479;N025 G00 X83.82 Z153;N026 G00 X57.15 Z101.6;N027 G01 X30.48 F100;N028 Z101.6;N029 G02 X44.45 Z88.9 R12.7;N030 G00 X83.82 Z153;N031 G00 X57.15 Z76.2;N032 G01 X40.45 Z94.7039; N033 G00 X44.45 Z116.7479;N034 G01 X30.48 Z101.6;

[CUTTING]N035 M06 T09;N036 G00 X83.82 Z153;N037 G00 X83.82 Z25.4;N038 G01 X0 Z25.4;

[AKHIR PROGRAM]N039 M09;

30

N040 M30; 5. JOBSHEET 5

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01 G21;N02 G90;N03 G98;N04 X47.63 Z95.25;N05 M13 S100;N06 M06 T01;N07 M08;

[FACING]N08 G00 X47.63 Z95.25;N09 G01 X45 F100;N10 Z24;N11 G00 X47.63 Z95.25;N12 G01 X42 F100;N13 Z28;N14 G00 X47.63 Z95.25;N15 G01 X39 F100;N16 Z32;N17 G00 X47.63 Z95.25;N18 G01 X36 F100;N19 Z36;N20 G00 X47.63 Z95.25;N21 G01 X33.7627 F100;N22 Z38.1;N22 G01 X47.63 Z18 F100;N23 G00 X33.78 Z95.25;

[FACING]N24 G01 X32.5253 F100;N25 Z46.5;N26 G00 X33.78 Z95.25;N27 G01 X31.5253 F100;N28 Z50.5;N29 G00 X33.78 Z95.25;N30 G01 X30.5253 F100;N31 Z50.5;N32 G00 X33.78 Z95.25;N33 G01 X29.5253 F100;N34 Z55.5;N35 G00 X33.78 Z95.25;N36 G01 X28.5253 F100;N37 Z59.5;N38 G00 X33.78 Z95.25;N39 G01 X27.5253 F100;N40 Z63.5;N42 G01 X33.762 Z38.1 F100;N43 G00 X33.78 Z95.25;

[FINISHING]N44 G00 X26.5253 Z95.25;

31

N45 G01 X26.5253 F100;N46 Z80.5;N47 G00 X26.5253 Z95.25;N48 G01 X25.5253 F100;N49 Z84.5;N50 G00 X26.5253 Z95.25;N51 G01 X24.5253 F100;N52 Z88.5;N53 G00 X26.5253 Z95.25;N54 G01 X23.5253 F100;N55 Z92.5;N56 G00 X26.5253 Z95.25;N57 G01 X22.8472 F100;N58 Z94.5;N59 G00 X26.5253 Z95.25;N60 G00 X22.8472 Z95.25;N61 G01 X27.5253 Z76.20 F100;N62 G00 X26.5253 Z95.25;N63 G00 X19.8472 Z95.25;N64 G03 X22.8472 Z93.66 R1.5 F100;N65 G00 X26.5253 Z95.25;

[ROUGHING DAN RADIUS]N66 M06 T09;N67 G00 X28 Z73.26;N68 G01 X24.3453 F100;N69 Z73.26;N70 G00 X28 Z73.26;N71 G00 X28 Z70.26;N72 G01 X21.1653 F100;N73 Z70.26;N74 G00 X28 Z70.26;N75 G00 X28 Z67.26;N76 G01 X20.1653 F100;N77 Z67.26;N78 G00 X28 Z67.26;N79 G00 X28 Z63.50;N80 G01 X21.1653 F100;N81 Z63.50;N82 G00 X28 Z64.50;N83 G00 X28 Z66.18;N84 G01 X14.1653 F100;N85 Z66.18;N86 G01 X21.5253 Z74.61 F100;N87 G00 X30.5253 Z74.61;N88 G00 X30.5253 Z95.25;N89 M06 T10;N90 G00 X28.5253 Z95.25;N91 G00 X28.5253 Z64.38;N92 G00 X14.1653 Z64.26;N93 G02 X22.16 Z59.5 R3.18 F100;N94 G00 X30.5253 Z74.0;N95 G00 X30.5253 Z95.25;[AKHIR PROGRAM]N96 M09;

32

N97 M30;6. JOBSHEET 6

[KEPALA PROGRAM]N01 01234;N02 G21;N03 G90;N04 M13 S100;N05 M06 T01;N06 M08;

[FACING]N07 G00 X110.25 Z354;N08 G01 X100.25 F100;N09 Z110.095;N10 G00 X110.25 Z354;N11G01 X90.25 F100;N12 Z150.095;N13 G00 X110.25 Z354;N14 G01 X85.25 F100;N15 Z170.095;N16 G00 X110.25 Z354;N17 G01 X79.625 F100;N18 Z189.095;N19 G01 X110.25 Z58.51 F100;

[ALUR]N20 G00 X110.25 Z354;N21 M06 T09;N22 G00 X79.625 Z292.474;N23 G01 X60.76 F100;N24 Z280.774;N25 G00 X80 Z280.774;

[FACING]N26 G00 X80 Z354;N27 M06 T01;N28 G01 X67.375 F100;N29 Z292.474;

33

[CHAMPER]N30 G00 X80 Z354;N31 M06 T01;N32 G00 X63.375 Z353;N33 G01 X67.375 Z351 F100;N34 G00 X77.625 Z277.774N35 G01 X79.625 Z275.774 F100;N36 M06 T08;N37 G00 X110.25 Z292.474;N38 G00 X66.76 Z292.474;N39 G01 Z292.474 X63 F100;N39 G00 Z292.474 X70;

[CUTTING]N40 G00 X110.25 Z354;N50 M06 T09;N51 G00 X110.25 Z10;N52 G01 X0 F100;N53 Z10;


34

7. JOB SHEET 7

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01 G20;N02 G90;N03 M13 S100;N04 M06 T01;N05 M08;

[FACING]N06 G00 X152.4 Z129;N07 G01 X152.4 F100;N08 Z0; N09 G00 X153.4 Z127;N10 G01 X-1 F100;N11 Z127;

[ROUGHING]N12 G00 X153.4 Z128;N13 G01 X148.4 F100;N14 Z28.4;N15 G00 X153.4 Z128;N16 G01 X144.4 F100;N17 Z32.4;N18 G00 X153.4 Z128;N19 G01 X140.4 F100;N20 Z36.4;N21 G00 X153.4 Z128;N22 G01 X136.4 F100;N23 Z40.4;N24 G00 X153.4 Z128;N25 G01 X132.4 F100;N26 Z44.4;N27 G00 X153.4 Z128;N28 G01 X128.4 F100;N29 Z48.4;N30 G00 X153.4 Z128;N31 G01 X124.4 F100;N32 Z52.4;N33 G00 X153.4 Z128;N34 G01 X120.4 F100;N35 Z56.4;N36 G00 X153.4 Z128;N37 G01 X116.4 F100;N38 Z60.4;N39 G00 X153.4 Z128;N40 G01 X112.4 F100;N41 Z64.4;N42 G00 X153.4 Z128;N43 G01 X108.4 F100;N44 Z68.4;

35

N45 G00 X153.4 Z128;N46 G01 X104.4 F100;N47 Z72.4;N48 G00 X153.4 Z128;N49 G01 X100.4 F100;N50 Z76.4;N51 G00 X153.4 Z128;N52 G01 X96.4 F100;N53 Z80.4;N54 G00 X153.4 Z128;N55 G01 X92.4 F100;N56 Z84.4;N57 G00 X153.4 Z128;N58 G01 X88.4 F100;N59 Z88.4;N60 G00 X153.4 Z128;N61 G01 X83.4 F100;N62 Z93.4;N63 G00 X153.4 Z128;N64 G01 X80.4 F100;N65 Z98.4;N66 G00 X153.4 Z128;N67 G01 X79.4 F100;N68 Z103.4;N69 G00 X153.4 Z128;N70 G01 X76.4 F100;N71 Z108.4;N72 G00 X153.4 Z128;N73 G01 X73.4 F100;N74 Z113.4;N75 G00 X153.4 Z128;N76 G01 X70 F100;N77 Z118.8;N78 G00 X153.4 Z128;N79 G01 X67 F100;N80 Z123.8;N81 G00 X153.4 Z128;N82 G01 X64 F100;N83 Z126.8;

[FINISHING] N84 G00 X63.75 Z127;N85 G01 X76.708 Z88.9 F100;N86 G01 X152.4 Z25.4 F100;N87 G00 X63.75 Z127;

[DRILLING]N88 M06 T19;N89 G00 X0 Z127;N90 G01 X0 Z101.6 F100;N91 G00 X0 Z128;N92 G00 X152 Z128;

36

[ROUGHING]N93 M06 T09;\N94 M06 T10;N95 G00 X152 Z45.224;N96 G01 X119.628 F100;N97 Z45.224;N98 G01 X113 Z50.224 F100; N99 G01 X152 Z50.224 F100;N100 M06 T28;N101 G00 X152 Z45.224;N102 G01 X119.628 F100;N103 Z45.224;N104 G01 X127 Z39.224 F100;N105 G01 X152 F100;N106 Z39.224;


37

8. JOB SHEET 8

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01 G90;N02 G21;N03 G98;N04 X26 Z48;N05 M13 S1000;N06 M08

[FACING]N07 M06 T09;N08 G00 X27 Z50;N09 G00 X27 Z47.5;N10 G01 X0 F100;N11 Z47.5;N12 G01 X0 F100;N13 Z49N14 M06 T01;N15 G00 X26 Z50;N16 G01 X24 F100;N17 Z5;

[ROUGHING]N18 G00 X24 Z50;N19 G01 X22 F100;N20 Z12.5;N21 G00 X24 Z50;N22 G01 X20 F100;N23 Z12.5;N24 G00 X20 Z50;N25 G01 X18 F100;N26 Z33;N27 G00 X20 Z50;N28 G01 X16 F100;N29 Z33;N30 G00 X20 Z50;N31 G01 X14 F100;N32 Z33.5;N33 G00 X20 Z50;N34 G01 X12 F100;N35 Z34.5;

[RADIUS]N36 G00 X20 Z50;N37 G01 X10 F100;N38 Z36.5;N39 G02 X18 Z32.5 R4 F100;N40 G01 X18 F100;N41 Z12.5;

38

[ULIR]N42 M06 T05;N43 G83 X10 Z37.5 R1.5 L10 D0.75 H1.5;N44 M06 T09;N45 G01 X26 Z7;N46 G01 X0 Z7 M06;


39

1 JOB SHEET 1

[KEPALA PROGRAM]O1234:N01 G90;N02 G94:N03 G54;N04 X142 Y142 Z31;N05 M13 S100;N06 M08;

[FACING]N07 T0202;N08 G00 X-20 Y0 Z2;N09 G01 Z-1 F100;N10 X150 Y0;N11 X150 Y10;N12 X-10 Y10;N13 X-10 Y20;N14 X150 Y20;N15 X150 Y30;N16 X-10 Y30;N17 X-10 Y40;N18 X150 Y40;N19 X150 Y50;N20 X-10 Y50;N21 X-10 Y60;N22 X150 Y60;N23 X150 Y70;N24 X-10 Y70;N25 X-10 Y80;N26 X150 Y80;N27 X150 Y90;N28 X-10 Y90;N29 X-10 Y100;N30 X150 Y100;N31 X150 Y110;N32X-10 Y110;N33 X-10 Y120;N34 X150 Y120;N35 X150 Y130;N36 X-10 Y130;N37 X-10 Y140;

[ROUGHING]N38 G00 X-20 Y0 Z2;N39 T0404;N30 G01 Z-20 F100;N41 X0 Y11;N42 X54.5 Y11;N43 X70.14 Y38.82;N44 X85.5 Y11;N45 X137.5 Y11;N46 X112.5 Y56.57;

40

N47 X79.96 Y56.57;N48 X96.53 Y86.88;N49 X68 Y128.45;N50 X44 Y86.88;N51 X60.04 Y56.57;N52 X26.5 Y56.57;N53 X2.5 Y11;

[FINISHING]N54 G01 Z-20 F100;N55X0 Y9;N56 X56.5 Y9;N57 X70.14 Y35.82;N58 X83.5 Y9;N59 X139.5 Y9;N60 X114.5 Y58.57;N61 X81.96 Y58.57;N62 X98.53 Y88.88;N63 X68 Y130.45;N64 X42 Y86.88;N65 X58.04 Y58.57;N66 X24.5 Y58.57;N67 X1.5 Y9;N68 G01 Z-20 F100;N69 X0 Y6;N70 X59.5 Y6;N71 X70.14 Y32.82;N72 X79.5 Y6;N73 X143.5 Y6;N74 X116.5 Y62.57;N75 X85.96 Y62.57;N76 X100.53 Y92.88;N77 X68 Y134.45;N78 X38 Y86.88;N79 X54.04 Y62.57;N80 X22.5 Y62.57;N81 X-4.5 Y6;N82 G01 Z-20 F100;N83 X0 Y3;N84 X62.5 Y3;N85 X70.14 Y26.82;N86 X76.5 Y3;N87 X146.5 Y3;N88 X119.5 Y65.57;N89 X88.96 Y65.57;N90 X103.53 Y92.88;N91 X68 Y137.45;N92 X35 Y86.88;N93 X51.04 Y65.57;N94 X22.5 Y65.57;N95 X-7.5 Y3;N96 T0202;N97 G01 Z-20 F100;N98 X0 Y-8;N99 X62.5 Y-8;

41

N100 X70.14 Y16.82;N101 X76.5 Y-8;N102 X156.5 Y-8;N103 X119.5 Y75.57;N104 X98.96 Y75.57;N105 X113.53 Y92.88;N106 X65 Y147.45;N107 X35 Y86.88;N108 X46.04 Y65.57;N109 X18.5 Y65.57;N110 X-17.5 Y-8;N111 X5.5 Y138;N112 X10 Y138;N113 X10 Y64.57;N114 X20 Y64.57;N115 X20 Y138;N116 X25 Y138;N117 X25 Y105.55;N118 X40 Y138;N119 X135 Y138;N120 X135 Y55.57;N121 X125 Y55.57;N122 X120 Y120;N123 X100 Y120;


42

2. JOB SHEET 2

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01 G90;N02 G94;N03 G54;N04 X100 Y100 Z20;N05 M13 S100;N06 M08;

[FACING]N07 T0202;N08 G00 X-20 Y0 Z2;N09 G01 Z-1 F100;N10 X73 Y0;N11 X73 Y10;N12 X-10 Y10;N13 X-10 Y20;N14 X73 Y20; N15 X73 Y30;N16 X-10 Y30;N17 X-10 Y40;N18 X73 Y40;

[ROUGHING]N19 T0404;N20 G00 X-3 Y2.7 Z0;N21 G01 Z-5 F100;N22 X20 Y2.7;N23 G03 X20.73 Y11.64 R4.5;N24 G02 X12.46 Y18 R11;N25 G01 X50.54 Y18;N26 G02 X42.27 Y11.64 R11;N27 G03 X43 Y2.7 R4.5;N28 X43 Y42.3 R20;N29 X42.27 Y33.36 R4.5;N30 G02 X50.54 Y27 R11;N31 G01 X12.46 Y27;N32 G02 X20.73 Y33.36 R11;N33 G03 X20 Y42.3 R4.5;N34 X20 Y2.7 R20;[ROUGHING]N35 G01 Z-10 F100;N35 X20 Y2.7;N37 G03 X20.73 Y11.64 R4.5;N38 G02 X12.46 Y18 R11;N39 G01 X50.54 Y18;N40 G02 X42.27 Y11.64 R11;N41 G03 X43 Y2.7 R4.5;N42 X43 Y42.3 R20;N43 X42.27 Y33.36 R4.5;N44 G02 X50.54 Y27 R11;N45 G01 X12.46 Y27;

43

N46 G02 X20.73 Y33.36 R11;N47 G03 X20 Y42.3 R4.5;N48 X20 Y2.7 R20[ROUGHING]N49 G01 Z-15 F100;N50 X20 Y2.7;N52 G03 X20.73 Y11.64 R4.5;N53 G02 X12.46 Y18 R11;N54 G01 X50.54 Y18;N55 G02 X42.27 Y11.64 R11;N56 G03 X43 Y2.7 R4.5;N57 X43 Y42.3 R20;N58 X42.27 Y33.36 R4.5;N59 G02 X50.54 Y27 R11;N60 G01 X12.46 Y27;N61 G02 X20.73 Y33.36 R11;N62 G03 X20 Y42.3 R4.5;N63 X20 Y2.7 R20;

[ROUGHING]N64 G01 Z-20 F100;N65 X20 Y2.7;N66 G03 X20.73 Y11.64 R4.5;N67 G02 X12.46 Y18 R11;N68 G01 X50.54 Y18;N69 G02 X42.27 Y11.64 R11;N70 G03 X43 Y2.7 R4.5;N71 X43 Y42.3 R20;N72 X42.27 Y33.36 R4.5;N73 G02 X50.54 Y27 R11;N74 G01 X12.46 Y27;N75 G02 X20.73 Y33.36 R11;N76 G03 X20 Y42.3 R4.5;N77 X20 Y2.7 R20;N78 G00 X20 Y2.7 Z0;

[FINISHING]N79 G00 X-4 Y0 Z0;N80 T0707;N81 G01 Z-5 F100;N82 X28 Y0;N83 X28 Y15;N84 X18.28 Y15;N85 X45.72 Y15;N86 X35 Y15;N87 X35 Y0;N88 X54 Y0;N89 X54 Y4;N90 X58 Y4;N91 X58 Y9;N92 X58 Y0;N93 X63 Y0;N94 X63 Y45;N95 X58 Y45;N96 X58 Y36;

44

N97 X53 Y45;N98 X35 Y45;N99 X35 Y30; N100 X45.72 Y30;N101 X18.28 Y30;N102 X28 Y30;N103 X28 Y45;N104 X8 Y45;N105 X8 Y40;N106 X5 Y37;N107 X5 Y45;N108 X1 Y40;N109 X1 Y45;N110 X1 Y0;N111 X5 Y0;N112 X5 Y8;N113 X10 Y0;

[FINISHING]N114 G01 Z-10 F100;N115 X28 Y0;N116 X28 Y15;N117 X18.28 Y15;N118 X45.72 Y15;N119 X35 Y15;N120 X35 Y0;N121 X54 Y0;N122 X54 Y4;N123 X58 Y4;N123 X58 Y9;N124 X58 Y0;N125 X63 Y0;N126 X63 Y45;N127 X58 Y45;N128 X58 Y36;N129 X53 Y45;N130 X35 Y45;N131 X35 Y30;N132 X45.72 Y30;N133 X18.28 Y30;N134 X28 Y30;N135 X28 Y45;N136 X8 Y45;N137 X8 Y40;N138 X5 Y37;N139 X5 Y45;N140 X1 Y40;N141 X1 Y45;N142 X1 Y0;N143 X5 Y0;N144 X5 Y8;N145 X10 Y0;

[FINISHING]N146 G01 Z-15 F100;

45

N147 X28 Y0;N148 X28 Y15;N149 X18.28 Y15;N150 X45.72 Y15;N151 X35 Y15;N152 X35 Y0;N153 X54 Y0;N154 X54 Y4;N155 X58 Y4;N156 X58 Y9;N157 X58 Y0;N158 X63 Y0;N159 X63 Y45;N160 X58 Y45;N161 X58 Y36;N162 X53 Y45;N163 X35 Y45;N164 X35 Y30;N165 X45.72 Y30;N166 X18.28 Y30;N167 X28 Y30;N168 X28 Y45;N169 X8 Y45;N170 X8 Y40;N171 X5 Y37;N172 X5 Y45;N173 X1 Y40;N174 X1 Y45;N175 X1 Y0;N176 X5 Y0;N177 X5 Y8;N178 X10 Y0;

[FINISHING]N179 G01 Z-20 F100;N180 X28 Y0;N181 X28 Y15;N182 X18.28 Y15;N183 X45.72 Y15;N184 X35 Y15;N185 X35 Y0;N186 X54 Y0;N187 X54 Y4;N188 X58 Y4;N189 X58 Y9;N190 X58 Y0;N191 X63 Y0;N192 X63 Y45;N193 X58 Y45;N194 X58 Y36;N195 X53 Y45;N196 X35 Y45;N197 X35 Y30;N198 X45.72 Y30;N199 X18.28 Y30;

46

N200 X28 Y30;N201 X28 Y45;N202 X8 Y45;N203 X8 Y40;N204 X5 Y37;N205 X5 Y45;N206 X1 Y40;N207 X1 Y45;N208 X1 Y0;N209 X5 Y0;N210 X5 Y8;N211 X10 Y0;


47

3. JOB SHEET 3


FACING]N07 T0202;N08 G00 X-20 Y0 Z2;N09 G01 Z-1 F100;N10 X150 Y0;N11 X150 Y10;N12 X-10 Y10;N13 X-10 Y20;N14 X150 Y20;N15 X150 Y30;N16 X-10 Y30;N17 X-10 Y40;N18 X150 Y40;N19 X150 Y50;N20 X-10 Y50;N21 X-10 Y60;N22 X150 Y60;N23 X150 Y70;N24 X-10 Y70;N25 X-10 Y80;N26 X150 Y80;N27 X150 Y90;N28 X-10 Y90;N29 X-10 Y100;N30 X150 Y100;N31 X150 Y110;N32 X-10 Y110;N33 X-10 Y120;N34 X150 Y120;N35 X150 Y130;N36 X-10 Y140;N37 X-10 Y140;

[DRILLING]N38 G00 X-20 Y0 Z2;N39 T0202;N40 G00 X70 Y70 Z2;N41 G83 Z-21 F100;N42 G01 X70 Y60 Z-21 F100;N43 G03 X70 Y80 R10 F100;N44 G03 X70 Y60 R10 F100;N45 G00 X70 Y60 Z2;

48

[ROUGHING DAN FINISHING]N46 G00 X-20 Y0 Z2;N47 T0404;N48 G00 X0 Y0 Z2;N49 G01 Z-11 F100;N50 X0 Y70;N51 X13.06 Y70;N52 X48.597 Y48.534;N53 X70.063 Y13;N54 X91.528 Y48.534;N55 X127.063 Y70.063;N56 X91.528 Y91.466;N57 X70.063 Y127;N58 X48.597 Y91.466;N59 X13.06 Y70;N60 G00 Z2;N61 G00 X-20 Y0 Z2;N62 T0202;N63 G00 X0 Y0 Z2;N64 G01 Z-11 F100;N65 X0 Y70;N66 X5 Y70;N67 X5 Y61;N68 X39.597 Y40.534;N69 X61.68 Y3.14;N70 X77.73 Y3.14;N71 X99.93 Y41.62;N72 X137.12 Y63;N73 X137.12 Y78.15;N74 X98.32 Y99.6;N75 X77.73 Y137;N76 X62.21 Y137;N77 X40.27 Y97.92;N78 X2.7 Y78.15;N79 X5 Y50;N80 X29.597 Y30.534;N81 X51.68 Y3.14;N82 X87.73 Y3.14;N83 X109.93 Y31.62;N84 X137.12 Y50;N85 X137.12 Y99.15;N86 X108.32 Y110.6;N87 X87.73 Y137;N88 X52.21 Y137;N89 X30.27 Y107.92;N90 X2.7 Y98.15;N91 X5 Y30;N92 X19.597 Y20.534;N93 X41.68 Y3.14;N94 X97.73 Y3.14;N95 X119.93 Y21.62;N96 X137.12 Y33;N97 X137.12 Y118.15;N98 X118.32 Y120.6;

49

N99 X100.73 Y137;N100 X42.21 Y137;N101 X20.27 Y120.6;N102 X2.7 Y118.15;N103 X5 Y8;N104 X137 Y8;N105 X137 Y135;N106 X5 Y135;N107 G00 X-20 Y0 Z2;

N108 T0404;N109 G00 X0 Y0 Z2;N110 G01 Z-21 F100;N111 X0 Y70;N112 X13.06 Y70;N113 X48.597 Y48.534;N114 X70.063 Y13;N115 X91.528 Y48.534;N116 X127.063 Y70.063;N117 X91.528 Y91.466;N118 X70.063 Y127;N119 X48.597 Y91.466;N120 X13.06 Y70;N121 G00 Z2;N122 G00 X-20 Y0 Z2;N123 T0202;N124 G00 X0 Y0 Z2;N125 G01 Z-21 F100;N126 X0 Y70;N127 X5 Y70;N128 X5 Y61;N129 X39.597 Y40.534;N130 X61.68 Y3.14;N131 X77.73 Y3.14;N132 X99.93 Y41.62;N133 X137.12 Y63;N134 X137.12 Y78.15;N135 X98.32 Y99.6;N136 X77.73 Y137;N137 X62.21 Y137;N138 X40.27 Y97.92;N139 X2.7 Y78.15;N140 X5 Y50;N141 X29.597 Y30.534;N142 X51.68 Y3.14;N143 X87.73 Y3.14;N144 X109.93 Y31.62;N145 X137.12 Y50;N146 X137.12 Y99.15;N147 X108.32 Y110.6;N148 X87.73 Y137;N149 X52.21 Y137;N150 X30.27 Y107.92;N151 X2.7 Y98.15;N152 X5 Y30;

50

N153 X19.597 Y20.534;N154 X41.68 Y3.14;N155 X97.73 Y3.14;N156 X119.93 Y21.62;N157 X137.12 Y33;N158 X137.12 Y118.15;N159 X118.32 Y120.6;N160 X100.73 Y137;N161 X42.21 Y137;N162 X20.27 Y120.6;N163 X2.7 Y118.15;N164 X5 Y8;N165 X137 Y8;N166 X137 Y135;N167 X5 Y135;


51

4. JOB SHEET 4


[FACING]N07 T0202;N08 G00 X-20 Y0 Z2;N09 G01 Z-1 F100;N10 X150 Y0;N11 X150 Y10;N12 X-10 Y10;N13 X-10 Y20;N14 X150 Y20;N15 X150 Y30;N16 X-10 Y30;N17 X-10 Y40;N18 X150 Y40;N19 X150 Y50;N20 X-10 Y50;N21 X-10 Y60;N22 X150 Y60;N23 X150 Y70;N24 X-10 Y70;N25 X-10 Y80;N26 X150 Y80;N27 X150 Y90;N28 X-10 Y90;N29 X-10 Y100;N30 X150 Y100;

[ROUGHING FINISHING]N31 G00 X-20 Y0 Z2;N32 T0202;N33 X-20 Y5.858 Z2;N34 G01 Z-6 F100;N35 X50 Y5.858;N36 X94.39 Y50.284;N37 X50 Y94.080;N38 X5.858 Y50;N39 X50 Y5.858;N40 X80 Y9;N41 X92 Y50;N42 X92 Y0;N43 X92 Y80N44 X50 Y92;N45 X100 Y92;

52

N46 X19 Y92;N47 X9 Y55;N48 X9 Y100;N49 X9 Y20;N50 X20 Y20;N51 G00 X-20 Y10 Z2;

[ROUGHING DAN FINISHING]N52 G01 Z-11 F100;N53 X50 Y10;N54 G03 X90 Y50 R40 F100;N55 G03 X50 Y90 R40 F100;N56 G03 X10 Y50 R40 F100;N57 G03 X50 Y10 R40 F100;N58 G01 X90 Y10 F100;N59 X90 Y90 F100;N60 X10 Y90 F100;N61 X10 Y0 F100;N62 X100 Y0;N63 X100 Y100;N64 X0 Y100;N65 X0 Y10;

[FINISHING]N66 G01 Z-21 F100;N67 X90 Y10;N68 X90 Y90;N69 X10 Y90;N70 X10 Y10;N71 X100 Y0;N72 X100 Y100;N73 X0 Y100;N74 X0 Y0;N75 X10 Y0;


53

5. JOB SHEET 5

[KEPALA ROGRAM]01234;N01 G90;N02 G94;N03 G54;N04 X140 Y140 Z41;N05 M13 S100;N06 M08;

[FACING]N07 T0202;N08 G00 X-20 Y0 Z2;N09 G01 Z-1 F100;N10 X150 Y0;N11 X150 Y10;N12 X-10 Y10;N13 X-10 Y20;N14 X150 Y20;N15 X150 Y30; N16 X-10 Y30;N17 X-10 Y40;N18 X150 Y40;N19 X150 Y50;N20 X-10 Y50;N21 X-10 Y60;N22 X150 Y60;N23 X150 Y70;N24 X-10 Y70;N25 X-10 Y80;N26 X150 Y80;N27 X150 Y90;N28 X-10 Y90;N29 X-10 Y100;N30 X150 Y100;N31 X150 Y110;N32 X-10 Y110;N33 X-10 Y120;N34 X150 Y120;N35 X150 Y130;N36 X-10 Y140;N37 X-10 Y140;

[DRILLING]N38 T0202;N39 G00 X70 Y70 Z2;N40 G83 Z-31 F100;N41 G01 Z-31 F100;N42 X70 Y60;N43 G03 X70 Y80 R10 F100;N44 G03 X70 Y60 R10 F100;N45 G00 X70 Y60 Z2;

54

[RAUGHING]N46 T1010;N47 G00 X49.5 Y120.5 Z2;N48 G01 Z-6 F100;N49 X90.5;N50 Y82;N51 X123.8 Y62.8;N52 X103.8 Y27.2;N53 X70 Y46.4;N54 X36.1 Y27.2;N55 X16.1 Y62.8;N56 X49.5 Y81.1;N57 Y120.5; N58 Z2;N59 T0404;N60 G00 X47.5 Y122.5;N61 G01 Z-6 F100;N62 X92.5;N63 Y83.5;N64 X126.8 Y63.8;N65 X104.8 Y24.2;N66 X70 Y43.9;N67 X35.2 Y24.2;N68 X13.2 Y63.8;N69 X47.5 Y82.1;N70 Y122.5;N71 Z2;N72 T0202;N73 G00 X39 Y131;N74 G01 Z-6 F100;N75 X101;N76 Y90;N77 X140 Y65;N78 X108 Y12;N79 X70 Y33;N80 X32 Y12;N81 X0 Y65;N82 X39 Y90;N83 Y131;N84 X121;N85 Y95;N86 X140 Y85;N87 Y45;N88 X108 Y0;N89 X70 Y20;N90 X32 Y0;N91 X0 Y45;N92 Y85;N93 X19 Y95;N94 Y135;N95 X135;N96 Y5;N97 X5;

55

N98 Y135;

[ROUGHING]N99 T1010;N100 G00 X49.5 Y120.5 Z2;N101 G01 Z-11 F100;N102 X90.5;N103 Y82;N104 X123.8 Y62.8;N105 X103.8 Y27.2;N106 X70 Y46.4;N107 X36.1 Y27.2;N108 X16.1 Y62.8;N109 X49.5 Y81.1;N110 Y120.5;N111 Z2;N112 T0404;N113 G00 X47.5 Y122.5;N114 G01 Z-11 F100;N115 X92.5;N116 Y83.5;N117 X126.8 Y63.8;N118 X104.8 Y24.2;N119 X70 Y43.9;N120 X35.2 Y24.2;N121 X13.2 Y63.8;N122 X47.5 Y82.1;N123 Y122.5;N124 Z2;N125 T0202;N126 G00 X39 Y131;N127 G01 Z-11 F100;N128 X101; N129 Y90;N130 X140 Y65;N131 X108 Y12;N132 X70 Y33;N133 X32 Y12;N134 X0 Y65;N135 X39 Y90;N136 Y131;N137 X121;N138 Y95;N139 X140 Y85;N140 Y45;N141 X108 Y0;N142 X70 Y20;N143 X32 Y0;N144 X0 Y45;N145 Y85;N146 X19 Y95;N147 Y135;N148 X135;N149 Y5;N150 X5;

56

N151 Y135;

[ROUGHING]N152 T1010;N153 G00 X49.5 Y120.5 Z2;N154 G01 Z-16 F100;N155 X90.5;N156 Y82;N157 X123.8 Y62.8;N158 X103.8 Y27.2;N159 X70 Y46.4;N160 X36.1 Y27.2;N161 X16.1 Y62.8;N162 X49.5 Y81.1;N163 Y120.5;N164 Z2;N165 T0404;N166 G00 X47.5 Y122.5;N167 G01 Z-16 F100;N168 X92.5;N169 Y83.5;N170 X126.8 Y63.8;N171 X104.8 Y24.2;N172 X70 Y43.9;N173 X35.2 Y24.2;N174 X13.2 Y63.8;N175 X47.5 Y82.1;N176 Y122.5;N177 Z2;N178 T0202; N179 G00 X39 Y131;N180 G01 Z-16 F100;N181 X101;N182 Y90;N183 X140 Y65;N184 X108 Y12;N185 X70 Y33;N186 X32 Y12;N187 X0 Y65;N188 X39 Y90;N189 Y131;N190 X121;N191 Y95;N192 X140 Y85;N193 Y45;N194 X108 Y0;N195 X70 Y20;N196 X32 Y0;N197 X0 Y45;N198 Y85;N199 X19 Y95;N200 Y135;N201 X135;N202 Y5;N203 X5;

57

N204 Y135;

[ROUGHING]N205 T1010;N206 G00 X49.5 Y120.5 Z2;N207 G01 Z-21 F100;N208 X90.5;N209 Y82;N210 X123.8 Y62.8;N211 X103.8 Y27.2;N212 X70 Y46.4;N213 X36.1 Y27.2;N214 X16.1 Y62.8;N215 X49.5 Y81.1;N216 Y120.5;N217 Z2;N218 T0404;N219 G00 X47.5 Y122.5;N220 G01 Z-21 F100;N221 X92.5;N222 Y83.5;N223 X126.8 Y63.8;N224 X104.8 Y24.2;N225 X70 Y43.9;N226 X35.2 Y24.2;N227 X13.2 Y63.8;N228 X47.5 Y82.1;N229 Y122.5;N230 Z2;N231 T0202;N232 G00 X39 Y131;N233 G01 Z-21 F100;N234 X101;N235 Y90;N236 X140 Y65;N237 X108 Y12;N238 X70 Y33;N239 X32 Y12;N240 X0 Y65;N241 X39 Y90;N242 Y131;N243 X121;N244 Y95;N245 X140 Y85;N246 Y45;N247 X108 Y0;N248 X70 Y20;N249 X32 Y0;N250 X0 Y45;N251 Y85;N252 X19 Y95;N253 Y135;N254 X135;N255 Y5;N256 X5;

58

N257 Y135;


59

N310 Y135;


60

N363 Y135;N364 Z2;[AKHIR PROGRAM]N365 M09;N366 M30;

61

6. JOB SHEET 6

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01G90;N02 G94;N03 G54;N04 X100 Y100 Z31;N05 M13 S100;N06 M08;

[FACING]N07 T0202;N08 G00 X-20 Y0 Z2;N09 G01 Z-1 F100;N10X110 Y0;N11 X110 Y10;N12 X-10 Y10;N13 X-10 Y20;N14 X110 Y20;N15 X110 Y30;N16 X-10 Y30;N17 X-10 Y40;N18 X110 Y40;N19 X110 Y50; N20 X-10 Y50;N21 X-10 Y60;N22 X110 Y60;N23 X110 Y70;N24 X-10 Y70;N25 X-10 Y80;N26 X110 Y80;N27 X110 Y90;N28 X-10 Y90;N29 X-10 Y100;N30 X110 Y100;N31 G00 X-20 Y0 Z2;

[DRILLING]N32 G00 X50 Y50 Z2; N33 G83 Z-21 F100;N34 G00 X50 Y50 Z2;

[ROUGHING DAN FINISHING]N35 G00 X-20 Y-2 Z2;N36 G01 Z-6 F100; N37 G01 X50 Y-2;N38 G03 X50 Y102 R52 F100;N39 G03 X50 Y-2 R52 F100;N40 G01 X103 Y0;N41 X103 Y103;

62

N42 X-3 Y103;N43 X-3 Y-3;N44 G00 X-20 Y-2 Z2;N45 G01 Z-11 F100;N46 G01 X50 Y-2;N47 G03 X50 Y102 R52 F100;N48 G03 X50 Y-2 R52 F100;N49 G01 X103 Y0;N50 X103 Y103;N51 X-3 Y103;N52 X-3 Y-3;N53 G00 X-20 Y-2 Z2;N54 G01 Z-16 F100;N55 G01 X50 Y-2;N56 G03 X50 Y102 R52 F100;N57 G03 X50 Y-2 R52 F100;N58 G01 X103 Y0;N59 X103 Y103;N60 X-3 Y103;N61 X-3 Y-3;N62 G00 X-20 Y-2 Z2;N63 G01 Z-21 F100;N64 G01 X50 Y-2;N65 G03 X50 Y102 R52 F100;N66 G03 X50 Y-2 R52 F100;N67 G01 X103 Y0;N68 X103 Y103;N69 X-3 Y103;N70 X-3 Y-3;

[DRILING,ROUGHING DAN FINISHING]N71 T1111;N72 G00 X19.486 Y67.254 Z2;N73 G01 Z-6 F100;N74 G02 X43 Y84.293 R35 F100;N75 G01 X43 Y66.517;N76 G02 X36.842 Y61.618 R10 F100;N77 G01 X19.486 Y67.254;N78 G01X41.842 Y73.5;N79 G00 X19.486 Y67.254 Z2;N80 G01 Z-11 F100;N81 G02 X43 Y84.293 R35 F100;N82 G01 X43 Y66.517;N83 G02 X36.842 Y61.618 R10 F100;N84 G01 X19.486 Y67.254;N85 G01X41.842 Y73.5;N86 G00 X19.486 Y67.254 Z2;N87 G01 Z-16 F100;N88 G02 X43 Y84.293 R35 F100;N89 G01 X43 Y66.517;N90 G02 X36.842 Y61.618 R10 F100;N91 G01 X19.486 Y67.254;N92 G01X41.842 Y73.5;N93 G00 X19.486 Y67.254 Z2;N94 G01 Z-21 F100;

63

N95 G02 X43 Y84.293 R35 F100;N96 G01 X43 Y66.517;N97 G02 X36.842 Y61.618 R10 F100;N98 G01 X19.486 Y67.254;N99 G01X41.842 Y73.5;N100 G00 X19.486 Y67.254 Z2;

[DRILING,ROUGHING DAN FINISHING]N101 G00 X57 Y84.293 Z2;N102 G01 Z-6 F100;N103 G02 X80.451 Y67.254 R35 F100;N104 G01 X63.545 Y61.761;N105 G02 X57 Y66.517 R10 F100;N106 G01 X57 Y84.293;N107 G01 X70 Y65;N108 G00 X57 Y84.293 Z2;N109 G01 Z-11 F100;N110 G02 X80.451 Y67.254 R35 F100;N111 G01 X63.545 Y61.761;N112 G02 X57 Y66.517 R10 F100;N113 G01 X57 Y84.293;N114 G01 X70 Y65;N115 G00 X57 Y84.293 Z2;N116 G01 Z-16 F100;N117 G02 X80.451 Y67.254 R35 F100;N118 G01 X63.545 Y61.761;N119 G02 X57 Y66.517 R10 F100;N120 G01 X57 Y84.293;N121 G01 X70 Y65;N122 G00 X57 Y84.293 Z2;N123 G01 Z-21 F100;N124 G02 X80.451 Y67.254 R35 F100;N125 G01 X63.545 Y61.761;N126 G02 X57 Y66.517 R10 F100;N127 G01 X57 Y84.293;N128 G01 X70 Y65;N129 G00 X57 Y84.293 Z2;

[DRILING,ROUGHING DAN FINISHING]N130 G00 X84.778 Y53.940 Z2;N131 G01 Z-6 F100;N132 G02 X75.820 Y26.371 R35 F100;N133 G01 X65.371 Y40.752;N134 G02 X68.337 Y48.624 R10 F100;N135 G01 X84.778 Y53.940;N136 G01 X69.986 Y35.662;N137 G00 X84.778 Y53.940 Z2;N138 G00 X84.778 Y53.940 Z2;N139 G01 Z-11 F100;N140 G02 X75.820 Y26.371 R35 F100;N141 G01 X65.371 Y40.752;N142 G02 X68.337 Y48.624 R10 F100;N143 G01 X84.778 Y53.940;N144 G01 X69.986 Y35.662;

64

N145 G00 X84.778 Y53.940 Z2;N146 G00 X84.778 Y53.940 Z2;N147 G01 Z-16 F100;N148 G02 X75.820 Y26.371 R35 F100;N149 G01 X65.371 Y40.752;N150 G02 X68.337 Y48.624 R10 F100;N151 G01 X84.778 Y53.940;N152 G01 X69.986 Y35.662;N153 G00 X84.778 Y53.940 Z2;N154 G00 X84.778 Y53.940 Z2;N155 G01 Z-21 F100;N156 G02 X75.820 Y26.371 R35 F100;N157 G01 X65.371 Y40.752;N158 G02 X68.337 Y48.624 R10 F100;N159 G01 X84.778 Y53.940;N160 G01 X69.986 Y35.662;N161 G00 X84.778 Y53.940 Z2;

[DRILING,ROUGHING DAN FINISHING]N162 G00 X64.494 Y18.142 Z2;N163 G01 Z-6 F100;N164 G02 X35.5 Y18.142 R35 F100;N165 G01 X46.110 Y32.51;N166 G02 X55 Y32.51 R10 F100;N167 G01 X64.494 Y18.142;N168 G01 X41.771 Y23.321;N169 G01 X50.1 Y28.375;N170 G00 X64.494 Y18.142 Z2;N171 G01 Z-11 F100;N172 G02 X35.5 Y18.142 R35 F100;N173 G01 X46.110 Y32.51;N174 G02 X55 Y32.51 R10 F100;N175 G01 X64.494 Y18.142;N176 G01 X41.771 Y23.321;N177 G01 X50.1 Y28.375;N178 G00 X64.494 Y18.142 Z2;N179 G01 Z-16 F100;N180 G02 X35.5 Y18.142 R35 F100;N181 G01 X46.110 Y32.51;N182 G02 X55 Y32.51 R10 F100;N183 G01 X64.494 Y18.142;N184 G01 X41.771 Y23.321;N185 G01 X50.1 Y28.375;N186 G00 X64.494 Y18.142 Z2;N187 G01 Z-21 F100;N188 G02 X35.5 Y18.142 R35 F100;N189 G01 X46.110 Y32.51;N190 G02 X55 Y32.51 R10 F100;N191 G01 X64.494 Y18.142;N192 G01 X41.771 Y23.321;N193 G01 X50.1 Y28.375;N194 G00 X64.494 Y18.142 Z2;

65

[DRILING,ROUGHING DAN FINISHING]N195 G00 X24.18 Y26.371 Z2;N196 G01 Z-6 F100;N197 G02 X15.222 Y53.940 R35 F100;N198 G01 X31.1467 Y48.715;N199 G02 X34.419 Y40.440 R10 F100;N200 G01 X24.18 Y26.371;N201 G01 X25.213 Y50.33;N202 G00 X24.18 Y25.371 Z2;N203 G00 X24.18 Y26.371 Z2;N204 G01 Z-11 F100;N205 G02 X15.222 Y53.940 R35 F100;N206 G01 X31.1467 Y48.715;N207 G02 X34.419 Y40.440 R10 F100;N208 G01 X24.18 Y26.371;N209 G01 X25.213 Y50.33;N210 G00 X24.18 Y25.371 Z2;N211 G00 X24.18 Y26.371 Z2;N212 G01 Z-16 F100;N213 G02 X15.222 Y53.940 R35 F100;N214 G01 X31.1467 Y48.715;N215 G02 X34.419 Y40.440 R10 F100;N216 G01 X24.18 Y26.371;N217 G01 X25.213 Y50.33;N218 G00 X24.18 Y25.371 Z2;N219 G00 X24.18 Y26.371 Z2;N220 G01 Z-21 F100;N221 G02 X15.222 Y53.940 R35 F100;N222 G01 X31.1467 Y48.715;N223 G02 X34.419 Y40.440 R10 F100;N224 G01 X24.18 Y26.371;N225 G01 X25.213 Y50.33;N226 G00 X24.18 Y25.371 Z2;


66

7. JOB SHEET 7

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01 G90;N02 G94;N03 G54;N04 X177.80 Y152.40;N05 M13 S100;N06 M08;

[FACING]N07 T0202;N08 G00 X-20 Y0 Z2;N09 G01 Z-1 F100;N10 X187.80 Y0;N11 X187.80 Y10;N12 X-10 Y10;N13 X-10 Y20;N14 X187.80 Y20;N15 X187.80 Y30;N16 X-10 Y30;N17 X-10 Y40;N18 X187.80 Y40;N19 X187.80 Y50;N20 X-10 Y50;N21 X-10 Y60;N22 X187.80 Y60;N23 X187.80 Y70;N24 X-10 Y70;N25 X-10 Y80;N26 X187.80 Y80;N27 X187.80 Y90;N28 X-10 Y90;N29 X-10 Y100;N30 X187.80 Y100;N31 X187.80 Y110;N32 X-10 Y110;N33 X-10 Y120;N34 X187.80 Y120;N35 X187.80 Y130;N36 X-10 Y130;N37 X-10 Y140;N38 X187.80 Y140;N39 X187.80 Y150;N40 X-10 Y150;N41 X-10 Y160;

[ROUGHING]N42 G00 X-20 Y0 Z2;N43 T1111;N44 G00 X23.740 Y38.030;N45 G01 Z-6 F100;

67

N46 G02 X37.002 Y43.362 R7.70 F100;N47 G03 X48.764 Y38.936 R14.53 F100;N48 G01 X111.959 Y44.465;N49 G03 X124.396 Y54.115 R14.53 F100;N50 G01 X142.928 Y105.024;N51 G03 X142.044 Y116.922 R14.53 F100;N52 G02 X150.804 Y128.033 R7.70 F100;N53 G02 X152.849 Y114.039 R7.70 F100;N54 G03 X146.160 Y104.190 R14.53 F100;N55 G01 X134.235 Y36.485;N56 G02 X127.155 Y30.316 R14.53 F100;N57 G01 X48.795 Y37.172;N58 G03 X37.013 Y32.724 R14.53 F100;N56 G02 X23.740 Y38.030 R7.70 F100;N60 G01 X125.780 Y38.037;N61 X148.811 Y120.505;N62 G00 X148.811 Y120.505 Z2;N63 G00 X23.740 Y38.030;N64 G01 Z-11 F100;N65 G02 X37.002 Y43.362 R7.70 F100;N66 G03 X48.764 Y38.936 R14.53 F100;N67 G01 X111.959 Y44.465;N68 G03 X124.396 Y54.115 R14.53 F100;N70 G01 X142.928 Y105.024; N71 G03 X142.044 Y116.922 R14.53 F100;N72 G02 X150.804 Y128.033 R7.70 F100;N73 G02 X152.849 Y114.039 R7.70 F100;N74 G03 X146.160 Y104.190 R14.53 F100;N75 G01 X134.235 Y36.485;N76 G02 X127.155 Y30.316 R14.53 F100;N77 G01 X48.795 Y37.172;N78 G03 X37.013 Y32.724 R14.53 F100;N79 G02 X23.740 Y38.030 R7.70 F100;N80 G01 X125.780 Y38.037;N81 X148.811 Y120.505;N82 G00 X148.811 Y120.505 Z2;N83 G00 X23.740 Y38.030;N84 G01 Z-16 F100;N85 G02 X37.002 Y43.362 R7.70 F100;N86 G03 X48.764 Y38.936 R14.53 F100;N87 G01 X111.959 Y44.465;N88 G03 X124.396 Y54.115 R14.53 F100;N89 G01 X142.928 Y105.024;N90 G03 X142.044 Y116.922 R14.53 F100;N91 G02 X150.804 Y128.033 R7.70 F100;N92 G02 X152.849 Y114.039 R7.70 F100;N93 G03 X146.160 Y104.190 R14.53 F100;N94 G01 X134.235 Y36.485;N95 G02 X127.155 Y30.316 R14.53 F100;N96 G01 X48.795 Y37.172;N97 G03 X37.013 Y32.724 R14.53 F100;N98 G02 X23.740 Y38.030 R7.70 F100;N99 G01 X125.780 Y38.037;N100 X148.811 Y120.505;N101 G00 X148.811 Y120.505 Z2;

68

N102 G00 X23.740 Y38.030;N103 G01 Z-26.40 F100;N104 G02 X37.002 Y43.362 R7.70 F100;N105 G03 X48.764 Y38.936 R14.53 F100;N106 G01 X111.959 Y44.465;N107 G03 X124.396 Y54.115 R14.53 F100;N108 G01 X142.928 Y105.024;N109 G03 X142.044 Y116.922 R14.53 F100;N110 G02 X150.804 Y128.033 R7.70 F100;N111 G02 X152.849 Y114.039 R7.70 F100;N112 G03 X146.160 Y104.190 R14.53 F100;N113 G01 X134.235 Y36.485;N114 G02 X127.155 Y30.316 R14.53 F100;N115 G01 X48.795 Y37.172;N116 G03 X37.013 Y32.724 R14.53 F100;N117 G02 X23.740 Y38.030 R7.70 F100;N118 G01 X125.780 Y38.037;N119 X148.811 Y120.505;N120 G00 X148.811 Y120.505 Z2;

[ROUGHING]N121 G00 X-20 Y0 Z2;N122 T1111;N123 G00 X49.120 Y-10;N124 G01 Z-6 F100;N125 X49.120 Y23.925;N126 G03 X45.464 Y22.574 R4.53 F100;N127 G02 X10.658 Y38.314 R20.88 F100;N128 G02 X45.464 Y53.342 R20.88 F100;N129 G03 X49.120 Y52.150 R4.53 F100;N130 G01 X108.787 Y57.37;N131 G03 X112.649 Y60.334 R10.88 F100;N132 G01 X130.079 Y108.221;N133 G03 X129.921 Y111.7 R4.53 F100;N134 G02 X154.215 Y140.764 R20.88 F100;N135 G02 X160.724 Y103.447 R20.88 F100;N136 G03 X158.847 Y100.513 R4.53 F100;N137 G01 X146.953 Y33.059;N138 G02 X126.254 Y17.177 R20.88 F100;N139 G01 X49.120 Y23.925;N140 G01 Z-11 F100;N141 X49.120 Y23.925;N142 G03 X45.464 Y22.574 R4.53 F100;N143 G02 X10.658 Y38.314 R20.88 F100;N144 G02 X45.464 Y53.342 R20.88 F100;N145 G03 X49.120 Y52.150 R4.53 F100;N146 G01 X108.787 Y57.37;N147 G03 X112.649 Y60.334 R10.88 F100;N148 G01 X130.079 Y108.221;N149 G03 X129.921 Y111.7 R4.53 F100;N150 G02 X154.215 Y140.764 R20.88 F100;N151 G02 X160.724 Y103.447 R20.88 F100;N152 G03 X158.847 Y100.513 R4.53 F100;N153 G01 X146.953 Y33.059;N154 G02 X126.254 Y17.177 R20.88 F100;

69

N155 G01 X49.120 Y23.925;N156 G01 Z-16 F100;N157 X49.120 Y23.925;N158 G03 X45.464 Y22.574 R4.53 F100;N159 G02 X10.658 Y38.314 R20.88 F100;N160 G02 X45.464 Y53.342 R20.88 F100;N160 G03 X49.120 Y52.150 R4.53 F100;N161 G01 X108.787 Y57.37;N162 G03 X112.649 Y60.334 R10.88 F100;N163 G01 X130.079 Y108.221;N164 G03 X129.921 Y111.7 R4.53 F100;N165 G02 X154.215 Y140.764 R20.88 F100;N166 G02 X160.724 Y103.447 R20.88 F100;N167 G03 X158.847 Y100.513 R4.53 F100;N168 G01 X146.953 Y33.059;N169 G02 X126.254 Y17.177 R20.88 F100;N170 G01 X49.120 Y23.925;N171 G01 Z-26.40 F100;N172 X49.120 Y23.925;N173 G03 X45.464 Y22.574 R4.53 F100;N174 G02 X10.658 Y38.314 R20.88 F100;N175 G02 X45.464 Y53.342 R20.88 F100;N176 G03 X49.120 Y52.150 R4.53 F100;N177 G01 X108.787 Y57.37;N178 G03 X112.649 Y60.334 R10.88 F100;N179 G01 X130.079 Y108.221;N180 G03 X129.921 Y111.7 R4.53 F100;N181 G02 X154.215 Y140.764 R20.88 F100;N182 G02 X160.724 Y103.447 R20.88 F100;N183 G03 X158.847 Y100.513 R4.53 F100;N184 G01 X146.953 Y33.059;N185 G02 X126.254 Y17.177 R20.88 F100;N186 G01 X49.120 Y23.925;N187 G00 X49.120 Y23.925 Z2;

[FINISHING]N188 G00 X-20 Y0 Z2;N189 T0202;N190 G00 X-20 Y8.938;N191 G01 Z-6 F100;N192 X177 Y8.938;N193 X177 Y21;N194 X150.837 Y21;N195 X160.137 Y37;N196 X178 Y37;N197 X178 Y51.634;N198 X160.837 Y51.634;N199 X165 Y71;N200 X177 Y71;N201 X177 Y81;N202 X170 Y81;N203 X177 Y130;N204 X177 Y148;N205 X5 Y148;N206 X5 Y138;

70

N207 X122.302 Y138;N208 X118.302 Y128;N209 X5 Y128;N210 X5 Y118;N211 X120 Y118;N212 X118 Y108;N213 X5 Y108;N214 X5 Y98;N215 X114 Y98;N216 X112 Y88;N217 X5 Y88;N218 X5 Y78;N219 X104 Y78;N220 X100 Y66;N221 X5 Y66;N222 X5 Y8.938;N223 G01 Z-11 F100;N224 X177 Y8.938;N225 X177 Y21;N226 X150.837 Y21;N227 X160.137 Y37;N228 X178 Y37;N229 X178 Y51.634;N230 X160.837 Y51.634;N231 X165 Y71;N232 X177 Y71; N233 X177 Y81;N234 X170 Y81;N235 X177 Y130;N236 X177 Y148;N237 X5 Y148;N238 X5 Y138;N239 X122.302 Y138;N240 X118.302 Y128;N241 X5 Y128;N242 X5 Y118;N243 X120 Y118;N244 X118 Y108;N245 X5 Y108;N246 X5 Y98;N247 X114 Y98;N248 X112 Y88;N249 X5 Y88;N250 X5 Y78;N251 X104 Y78;N252 X100 Y66;N253 X5 Y66;N254 X5 Y8.938;N255 G01 Z-16 F100;N256 X177 Y8.938;N257 X177 Y21;N258 X150.837 Y21;N259 X160.137 Y37;N260 X178 Y37;N261 X178 Y51.634;

71

N262 X160.837 Y51.634;N263 X165 Y71;N264 X177 Y71;N265 X177 Y81;N266 X170 Y81;N267 X177 Y130;N268 X177 Y148;N269 X5 Y148;N270 X5 Y138;N271 X122.302 Y138;N2872 X118.302 Y128;N273 X5 Y128;N274 X5 Y118;N275 X120 Y118;N276 X118 Y108;N277 X5 Y108;N278 X5 Y98;N279 X114 Y98;N280 X112 Y88;N281 X5 Y88;N282 X5 Y78;N283 X104 Y78;N284 X100 Y66;N285 X5 Y66;N286 X5 Y8.938;N287 G01 Z-26.40 F100;N288 X177 Y8.938;N289 X177 Y21;N290 X150.837 Y21;N291 X160.137 Y37;N292 X178 Y37;N293 X178 Y51.634;N294 X160.837 Y51.634;N295 X165 Y71;N296 X177 Y71;N297 X177 Y81;N298 X170 Y81;N299 X177 Y130;N300 X177 Y148;N301 X5 Y148;N302 X5 Y138;N303 X122.302 Y138;N304 X118.302 Y128;N305 X5 Y128;N306 X5 Y118;N307 X120 Y118;N308 X118 Y108;N309 X5 Y108;N310 X5 Y98;N311 X114 Y98;N312 X112 Y88;N313 X5 Y88;N314 X5 Y78;N315 X104 Y78;N316 X100 Y66;

72

N319 M09;N320 M30;

9. JOB SHEET 9

[KEPALA PROGRAM]01234;N01 G90;N02 G94;N03 G54;N04 X200 Y140 Z36;N05 M13 S100;N06 M08;

[FACING]N06 T3232;N07 G00 X0 Y0 Z2;N08 G01 Z-1 F100;N09 X200;N10 Y35;N11 X0;N12 Y70;N13 X200;N14 Y105;N15 X0;N16 Y140;N17 X200;N18 Z2;

[ROUGHING]N19 T0202;N20 G00 X0 Y0;N21 G01 Z-6 F100;N22 X37.32;N23 Y10;N24 X162.68;N25 G03 X194.14 Y5.86 R20 F100;N26 G03 X190 Y37.32 R20 F100;N27 G01 Y102.68;N27 G03 X194.14 Y134.14 R20 F100;N28 G03 X162.68 Y130 R20 F100;N29 G01 X37.32;N30 G03 X5.86 Y134.14 R20 F100;N31 G03 X10 Y102.68 R20 F100;N32 G01 Y37.32;N33 G03 X5.86 Y5.86 R20 F100;N34 G03 X37.32 Y10 R20 F100;N34 G01 Y0;N35 X162.68;

N37 G00 X0 Y0;N38 G01 Z-11 F100;N39 X37.32;N40 Y10;N41 X162.68;N42 G03 X194.14 Y5.86 R20 F100;

73

N43 G03 X190 Y37.32 R20 F100; N44 G01 Y102.68;N45 G03 X194.14 Y134.14 R20 F100;N45 G03 X162.68 Y130 R20 F100;N46 G01 X37.32;N47 G03 X5.86 Y134.14 R20 F100;N48 G03 X10 Y102.68 R20 F100;N49 G01 Y37.32;N50 G03 X5.86 Y5.86 R20 F100;N51 G03 X37.32 Y10 R20 F100;N52 G01 Y0;N53 X162.68;

N54 G00 X0 Y0;N55 G01 Z-16 F100;N56 X37.32;N57 Y10;N58 X162.68;N59 G03 X194.14 Y5.86 R20 F100;N60 G03 X190 Y37.32 R20 F100;N61 G01 Y102.68;N62 G03 X194.14 Y134.14 R20 F100; N63 G03 X162.68 Y130 R20 F100;N64 G01 X37.32;N65 G03 X5.86 Y134.14 R20 F100;N66 G03 X10 Y102.68 R20 F100;N67 G01 Y37.32;N68 G03 X5.86 Y5.86 R20 F100;N69 G03 X37.32 Y10 R20 F100;N70 G01 Y0;N71 X162.68;

N72 G00 X0 Y0;N73 G01 Z-21 F100;N74 X37.32;N75 Y10;N76 X162.68;N77 G03 X194.14 Y5.86 R20 F100;N78 G03 X190 Y37.32 R20 F100;N79 G01 Y102.68;N80 G03 X194.14 Y134.14 R20 F100;N81 G03 X162.68 Y130 R20 F100;N82 G01 X37.32;N83 G03 X5.86 Y134.14 R20 F100;N84 G03 X10 Y102.68 R20 F100;N85 G01 Y37.32;N86 G03 X5.86 Y5.86 R20 F100;N87 G03 X37.32 Y10 R20 F100;N88 G01 Y0;N89 X162.68;

N90 G00 X0 Y0;N91 G01 Z-26 F100;N92 X37.32;N93 Y10;

74

N94 X162.68;N95 G03 X194.14 Y5.86 R20 F100;N96 G03 X190 Y37.32 R20 F100;N97 G01 Y102.68;N98 G03 X194.14 Y134.14 R20 F100;N99 G03 X162.68 Y130 R20 F100;N100 G01 X37.32;N101 G03 X5.86 Y134.14 R20 F100;N102 G03 X10 Y102.68 R20 F100;N103 G01 Y37.32;N104 G03 X5.86 Y5.86 R20 F100;N105 G03 X37.32 Y10 R20 F100;N106 G01 Y0;N107 X162.68;N108 Z2;

N109 G00 X50 Y50 Z2;N110 G01 Z-6 F100;N111 Y90;N112 X150;N113 Y50;N114 X50;N115 Y65;N116 X150;N117 Y75;N118 X50;N119 G00 X50 Y50 Z2;N120 G01 Z-11 F100;N121 Y90;N122 X150;N123 Y50;N124 X50;N125 Y65;N126 X150;N127 Y75;N128 X50;N129 Z2;

[DRILLING]N130 T0707;N131 G00 X20 Y20 Z2;N132 G01 Z-26 F100;N133 Z2;N134 Y120;N135 Z-26 F100;N135 Z2;N136 X180;N137 Z-26 F100;N138 Z2;N139 Y20;N140 Z-26 F100;N141 Z2;N142 X70 Y55.63;N143 Z-26 F100;N144 Z2;

75

N145 Y84.37;N146 Z-26 F100;N147 Z2;N148 X130;N149 Z-26 F100;N150 Z2;N151 Y55.63;N152 Z-26 F100;N153 Z2;


76

10.JOB SHEET 10

[KEPALA PROGRAM]O1234;N01 G90;N02 G94;N03 G54;N04 X228.60 Y228.60 Z50.80;N05 M13 S100;N06 M08;

[FACING]N07 G00 X-20 Y0 Z2;N08 T0202;N09 G01 Z-1 F100;N10 X228.60 Y0;N11 X228.60 Y10;N12 X-10 Y10;N13 X-10 Y20;N14 X238.60 20;N15 X238.60 Y30;N16 X-10 Y30;N11 X-10 Y40;N18 X238.60 Y40;N19 X238.60 Y50;N20 X-10 Y50;N21 X-10 Y60;N21 X238.60 Y60;N22 X238.60 Y70;N23 X-10 Y70;N24 X-10 Y80;N25 X238.60 80;N26 X238.60 Y90;N27 X-10 Y90;N28 X-10 Y100;N29 X238.60 Y100;N30 X238.60 Y110;N31 X-10 Y110;N32 X-10 Y120;N33 X238.60 Y120; N34 X238.60 Y130;N35 X-10 Y130;N36 X-10 Y140;N37 X238.60 140;N38 X238.60 Y150;N39 X-10 Y150;N40 X-10 Y160;N41 X238.60 Y160;N42 X238.60 Y170;N43 X-10 Y170;N44 X-10 Y180;N45 X238.60 Y180;

77

N46 X238.60 Y190;N47 X-10 Y190;N48 X-10 Y200;N49 X238.60 Y200;N50 X238.60 Y210;N51 X-10 Y210;N52 X-10 Y220;N53 X238.60 Y220;

[DRILLING]N54 G00 X114.3 Y114.4 Z2;N55 G83 Z-25.40 F100;N56 G01 Z-6 F100;N57 G01 X114.3 Y102.07;N58 G03 X114.3 Y126.53 R12.23 F100;N59 G03 X114.3 Y102.07 R12.23 F100;N60 G00 X114.3 Y102.07 Z2;N61 G01 Z-11 F100;N62 G01 X114.3 Y102.07;N63 G03 X114.3 Y126.53 R12.23 F100;N64 G03 X114.3 Y102.07 R12.23 F100;N65 G00 X114.3 Y102.07 Z2;N66 G01 Z-16 F100;N67 G01 X114.3 Y102.07;N68 G03 X114.3 Y126.53 R12.23 F100;N69 G03 X114.3 Y102.07 R12.23 F100;N70 G00 X114.3 Y102.07 Z2;N71 G01 Z-21 F100;N72 G01 X114.3 Y102.07;N73 G03 X114.3 Y126.53 R12.23 F100;N74 G03 X114.3 Y102.07 R12.23 F100;N75 G00 X114.3 Y102.07 Z2;N76 G01 Z-25.4 F100;N77 G01 X114.3 Y102.07;N78 G03 X114.3 Y126.53 R12.23 F100;N79 G03 X114.3 Y102.07 R12.23 F100;N80 G00 X114.3 Y102.07 Z2;

[ROUGHING]N81 G00 X-20 Y3.18 Z2;N82 G01 Z-6 F100;N83 G01 X114.3 Y2.7;N84 G03 X114.3 Y225.9 R111.6 F100;N85 G03 X114.3 Y2.7 R111.6 F100;N86 G01 Z-11 F100;N87 G01 X114.3 Y2.7;N88 G03 X114.3 Y225.9 R111.6 F100;N89 G03 X114.3 Y2.7 R111.6 F100;N90 G01 Z-16 F100;N91 G01 X114.3 Y2.7;N92 G03 X114.3 Y225.9 R111.6 F100;N93 G03 X114.3 Y2.7 R111.6 F100;N94 G01 Z-21 F100;N95 G01 X114.3 Y2.7;N96 G03 X114.3 Y225.9 R111.6 F100;

78

N97 G03 X114.3 Y2.7 R111.6 F100;N98 G01 Z-25.40 F100;N99 G01 X114.3 Y2.7;N100 G03 X114.3 Y225.9 R111.6 F100;N101G03 X114.3 Y2.7 R111.6 F100;N102 G00 X114.3 Y2.7 R111.6 Z2;N103 G00 X-20 Y0 Z2;N104 G01 Z-6 F100;N105 X21 Y0;N106 X21 Y48;N107 X41 Y22;N108 X41 Y0;N109 X187.6 Y0;N110 X187.6 Y22;N111 X207.6 Y48;N112 X207.6 Y0;N113 X228 Y0;N114 X228 Y228.60;N115 X207.6 Y228.6;N116 X207.6 Y180.6;N117 X187.6 Y205.6;N118 X187.6 Y226.6;N119 X41 Y226.6;N120 X41 Y205.6;N121 X21 Y180.6;N122 X21 Y228.6;N123 X1 Y228.60;N124 X1 Y0;N125 G01 Z-11 F100;N126 X21 Y0;N127 X21 Y48;N128 X41 Y22;N129 X41 Y0;N130 X187.6 Y0;N131 X187.6 Y22;N132 X207.6 Y48;N133 X207.6 Y0;N134 X228 Y0;N135 X228 Y228.60;N136 X207.6 Y228.6;N137 X207.6 Y180.6;N138 X187.6 Y205.6;N139 X187.6 Y226.6;N140 X41 Y226.6;N141 X41 Y205.6;N142 X21 Y180.6;N143 X21 Y228.6;N144 X1 Y228.60;N145 X1 Y0;N146 G01 Z-16 F100;N147 X21 Y0;N148 X21 Y48;N149 X41 Y22;N150 X41 Y0;N151 X187.6 Y0;

79

N152 X187.6 Y22;N153 X207.6 Y48;N154 X207.6 Y0;N155 X228 Y0;N156 X228 Y228.60;N157 X207.6 Y228.6;N158 X207.6 Y180.6;N159 X187.6 Y205.6;N160 X187.6 Y226.6;N161 X41 Y226.6;N162 X41 Y205.6;N163 X21 Y180.6;N164 X21 Y228.6;N165 X1 Y228.60;N166 X1 Y0;N167 G01 Z-21 F100;N168 X21 Y0;N169 X21 Y48;N170 X41 Y22;N171 X41 Y0;N172 X187.6 Y0;N173 X187.6 Y22;N174 X207.6 Y48;N175 X207.6 Y0;N176 X228 Y0;N177 X228 Y228.60;N178 X207.6 Y228.6;N179 X207.6 Y180.6;N180 X187.6 Y205.6;N181 X187.6 Y226.6;N182 X41 Y226.6;N183 X41 Y205.6;N184 X21 Y180.6;N185 X21 Y228.6;N186 X1 Y228.60;N187 X1 Y0;N188 G01 Z-25.40 F100;N189 X21 Y0;N190 X21 Y48;N191 X41 Y22;N192 X41 Y0;N193 X187.6 Y0;N194 X187.6 Y22;N195 X207.6 Y48;N196 X207.6 Y0;N197 X228 Y0;N198 X228 Y228.60;N199 X207.6 Y228.6;N200 X207.6 Y180.6;N201 X187.6 Y205.6;N202 X187.6 Y226.6;N203 X41 Y226.6;N204 X41 Y205.6;N205 X21 Y180.6;N206 X21 Y228.6;

80

N207 X1 Y228.60;N208 X1 Y0;N209 G00 X-20 Y0 Z2;[DRILLING DAN ROUGHING]N210 T1111;N211 G00 X65.584 Y161.167 Z2;N212 G83 Z-25.40 F100;N213 G01 Z-25.40 F100;N214 G02 X64.488 Y173.737 R7.70 F100;N215 G02 X96.409 Y189.758 R82.55 F100;N216 G02 X97.765 Y189.299 R1.35 F100;N217 G03 X107.146 Y185.163 R11.35 F100;N218 G02 X121.454 Y185.163 R76.2 F100;N219 G03 X130.835 Y189.299 R11.35 F100;N220 G02 X132.191 Y189.758 R1.35 F100;N221 G02 X164.112 Y173.737 R82.55 F100;N222 G02 X163.016 Y161.167 R7.70 F100;N223 G01 X148.088 Y152.549;N224 G02 X140.638 Y152.052 R7.70 F100;N225 G03 X87.849 Y152.052 R46.28 F100;N226 G02 X80.512 Y152.549 R7.70 F100;N227 G01 X65.584 Y161.167;N228 G00 X65.584 Y161.167 Z2;N229 G00 X179.246 Y133.056 Z2;N230 G83 Z-25.40 F100;N231 G01 Z-25.40 F100;N232 G02 X190.680 Y127.720 R7.70 F100;N233 G02 X188.594 Y92.065 R82.55 F100;N234 G02 X187.519 Y91.120 R1.35 F100;N235 G03 X179.419 Y85.342 R11.35 F100;N236 G02 X171.806 Y72.093 R76.2 F100;N237 G03 X170.984 Y62.481 R11.35 F100;N238 G02 X170.703 Y61.077 R1.35 F100;N239 G02 X140.868 Y41.443 R82.55 F100;N240 G02 X130.530 Y48.677 R7.70 F100;N241 G01 X130.421 Y65.914;N242 G02 X134.816 Y72.816 R7.70 F100;N243 G03 X160.318 Y117.274 R46.28 F100;N244 G02 X164.318 Y124.437 R7.70 F100;N245 G01 X179.246 Y133.056N246 G00 X179.246 Y133.056 Z2;N247 G00 X98.070 Y48.677 Z2;N248 G83 Z-25.40 F100;N249 G01 Z-25.40 F100;N250 G02 X87.732 Y41.443 R7.70 F100;N251 G02 X57.897 Y61.077 R82.55 F100;N252 G02 X57.616 Y62.481 R1.35 F100;N253 G03 X56.443 Y73.112 R11.35 F100;N254 G02 X49.740 Y84.705 R76.2 F100;N255 G03 X41.081 Y91.120 R11.35 F100;N256 G02 X40.006 Y92.065 R1.35 F100;N257 G02 X37.920 Y127.720 R82.55 F100;N258 G02 X49.354 Y133.056 R7.70 F100;N259 G01 X64.282 Y124.437;N260 G02 X68.116 Y117.274 R7.70 F100;

81

N261 G03 X93.784 Y72.816 R46.28 F100;N262 G02 X98.070 Y65.914 R7.70 F100;N263 G01 X98.070 Y48.677;N264 G00 X98.070 Y48.677 Z2;

[FINISHING]N265 T0202;N266 G00 X116.115 Y174.558 Z2;N267 G83 Z-25.40 F100;N268 G01 Z-25.40 F100;N269 X151.332 Y174.558;N270 X78.234 Y174.558;N271 X76.234 Y166.558;N272 X152.332 Y166.558;N273 G00 X152.332 Y166.558 Z2;N274 G00 X184.451 Y120.093 Z2;N275 G83 Z-25.40 F100;N276 G01 Z-25.40 F100;N277 X167.193 Y80.404;N278 X142.717 Y49.923;N279 X139.220 Y54.723;N280 X178.272 Y120.765;N281 G00 X178.272 Y120.765 Z2;N282 G00 X45.447 Y119.177 Z2;N283 G83 Z-25.40 F100;N284 G01 Z-25.40 F100;N285 X58.659 Y83.917;N286 X83.864 Y52.453;N287 X83.864 Y65.453;N288 X52.122 Y119.177;


82

11.JOB SHEET 11


[ROUGHING DAN FINISHING]N07 T0909; N08 G00 X-20 Y0 Z2;N09 X67.35 Y109.27;N10 G83 Z-5 F100;N11 G01 Z-5 F100;N12 G03 X67.35 Y110.86 R0.85 F100;N13 G01 X24.52 Y114.57;N14 G03 X24.52 Y105.55 R4.51 F100;N15 G01 X67.35 Y109.27;N16 G01 X24.52 Y110;N17 G00 X24.52 Y110 Z2;N18 G00 X68 Y117.11 Z2;N19 G83 Z-5 F100;N20 G01 Z-5 F100;N21 G03 X68.33 Y118.66 R0.85 F100;N22 G01 X27.21 Y131.20;N23 G03 X25.34 Y122.38 R4.51 F100;N24 G01 X68 Y117.11;N25 G01 X26.27 Y126.79;N26 G00 X26.27 Y126.79 Z2;N27 G00 X70.28 Y124.65 Z2;N28 G83 Z-5 F100;N29 G01 Z-5 F100;N30 G03 X70.92 Y126.09 R0.85 F100;N31 G01 X33.31 Y146.91;N32 G03 X29.82 Y138.60 R4.51 F100;N33 G01 X70.28 Y124.65;N34 G01 X31.47 Y142.79;N35 G00 X31.47 Y142.79 Z2;N36 G00 X74.08 Y131.55 Z2;N37 G83 Z-5 F100;N38 G01 Z-5 F100;N39 G03 X75 Y132.83 R0.85 F100;N40 G01 X42.68 Y160.88;N41 G03 X37.24 Y153.72 R4.51 F100;N42 G01 X74.08 Y131.55;N43 G01 X39.89 Y157.37;N44 G00 X39.89 Y157.37 Z2;N45 G00 X79.22 Y137.51 Z2;N46 G83 Z-5 F100;

83

N47 G01 Z-5 F100;N48 G03 X80.39 Y138.57 R0.85 F100;N49 G01 X54.50 Y172.89;N50 G03 X47.80 Y166.85 R4.51 F100;N51 G01 X79.22 Y137.51;N52 G01 X51.15 Y169.87;N53 G00 X51.15 Y169.87 Z2;N54 G00 X85.49 Y142.27 Z2;N55 G83 Z-5 F100;N56 G01 Z-5 F100;N57 G03 X86.85 Y143.08 R0.85 F100;N58 G01 X68.67 Y182.02;N59 G03 X60.85 Y177.51 R4.51 F100;N60 G01 X85.49 Y142.27;N61 G01 X64.76 Y179.76;N62 G00 X64.76 Y179.76 Z2;N63 G00 X92.51 Y145.63 Z2;N64 G83 Z-5 F100;N65 G01 Z-5 F100;N66 G03 X94.12 Y146.11 R0.85 F100;N67 G01 X84.42 Y188;N68 G03 X75.84 Y185.21 R4.51 F100;N69 G01 X92.51 Y145.63;N70 G01 X80.13 Y186.60;N71 G00 X80.13 Y186.60 Z2;N72 G00 X100.28 Y147.42 Z2;N73 G83 Z-5 F100;N74 G01 Z-5 F100;N75 G03 X101.85 Y147.59 R0.85 F100;N76 G01 X101.07 Y190.57;N77 G03 X92.10 Y189.63 R4.51 F100;N78 G01 X100.28 Y147.42;N79 G01 X96.59 Y190.10;N80 G00 X96.59 Y190.10 Z2;N81 G00 X108.15 Y147.59 Z2;N82 G83 Z-5 F100;N83 G01 Z-5 F100;N84 G03 X109.72 Y147.42 R0.85 F100;N85 G01 X117.90 Y189.63;N86 G03 X108.93 Y190.57 R4.51 F100;N87 G01 X108.15 Y147.59;N88 G01 X113.41 Y190.10;N89 G00 X113.41 Y190.10 Z2;N90 G00 X115.88 Y146.11 Z2;N91 G83 Z-5 F100;N92 G01 Z-5 F100;N93 G03 X117.39 Y145.63 R0.85 F100;N94 G01 X134.16 Y185.21;N95 G03 X125.58 Y188 R4.51 F100;N96 G01 X115.88 Y146.11;N97 G01 X129.87 Y186.60;N98 G00 X129.87 Y186.60 Z2;N99 G00 X123.14 Y143.08 Z2;N100 G83 Z-5 F100;N101 G01 Z-5 F100;

84

N102 G03 X124.51 Y142.27 R0.85 F100;N103 G01 X149.15 Y177.51;N104 G03 X141.33 Y182.02 R4.51 F100;N105 G01 X123.14 Y143.08;N106 G01 X145.24 Y179.76;N107 G00 X145.24 Y179.76 Z2;N108 G00 X129.61 Y138.57 Z2;N109 G83 Z-5 F100;N110 G01 Z-5 F100;N111 G03 X130.78 Y137.51 R0.85 F100;N112 G01 X162.20 Y166.85;N113 G03 X155.50 Y172.89 R4.51 F100;N114 G01 X129.61 Y138.57;N115 G01 X158.85 Y169.87;N116 G00 X158.85 Y169.87 Z2;N117 G00 X135 Y132.83 Z2;N118 G83 Z-5 F100;N119 G01 Z-5 F100;N120 G03 X135.91 Y131.55 R0.85 F100;N121 G01 X172.76 Y153.72;N122 G03 X167.46 Y160.88 R4.51 F100;N123 G01 X135 Y132.83;N124 G01 X170.11 Y157.37;N125 G00 X170.11 Y157.37 Z2;N126 G00 X139.07 Y126.09 Z2;N127 G83 Z-5 F100;N128 G01 Z-5 F100;N129 G03 X139.72 Y124.65 R0.85 F100;N130 G01 X180.36 Y138.60;N131 G03 X176.69 Y146.64 R4.51 F100;N132 G01 X139.07 Y126.09;N133 G01 X178.52 Y142.79;N134 G00 X178.52 Y142.79 Z2;N135 G00 X141.66 Y118.66 Z2;N136 G83 Z-5 F100;N137 G01 Z-5 F100;N138 G03 X141.99 Y117.11 R0.85 F100;N139 G01 X184.66Y122.38 ;N140 G03 X182.78 Y131.20 R4.51 F100;N141 G01 X141.66 Y118.66;N142 G01 X183.72 Y126.79;N143 G00 X183.72 Y126.79 Z2;N144 G00 X142.65 Y110.86 Z2;N145 G83 Z-5 F100;N146 G01 Z-5 F100;N147 G03 X142.65 Y109.27 R0.85 F100;N148 G01 X185.48 Y105.55;N149 G03 X185.48 Y114.57 R4.51 F100;N150 G01 X142.65 Y110.86;N151 G01 X185.48 Y110;N152 G00 X185.48 Y110 Z2;N153 G00 X141.99 Y102.94 Z2;N154 G83 Z-5 F100;N155 G01 Z-5 F100;N156 G03 X141.66 Y101.40 R0.85 F100;

85

N157 G01 X182.78 Y88.86 ;N158 G03 X184.66 Y97.68 R4.51 F100;N159 G01 X141.99 Y102.94;N160 G01 X183.72 Y93.27;N161 G00 X183.72 Y93.27 Z2;N162 G00 X139.72 Y95.41 Z2;N163 G83 Z-5 F100;N164 G01 Z-5 F100;N165 G03 X139.07 Y93.96 R0.85 F100;N166 G01 X176.69 Y73.15;N167 G03 X180.36 Y81.39 R4.51 F100;N168 G01 X139.72 Y95.41;N169 G01 X178.52 Y77.27;N170 G00 X178.52 Y77.27 Z2;N171 G00 X135.91 Y88.51 Z2;N172 G83 Z-5 F100;N173 G01 Z-5 F100;N174 G03 X135 Y87.23 R0.85 F100;N175 G01 X167.46 Y59.05;N176 G03 X172.76 Y66.34 R4.51 F100;N177 G01 X135.91 Y88.51;N178 G01 X170.11 Y62.70;N179 G00 X170.11 Y62.70 Z2;N180 G00 X130.78 Y82.55 Z2;N181 G83 Z-5 F100;N182 G01 Z-5 F100;N183 G03 X129.61 Y81.49 R0.85 F100;N184 G01 X155.50 Y47.17;N185 G03 X162.20 Y53.21 R4.51 F100;N186 G01 X130.78 Y82.55;N187 G01 X158.85 Y50.19;N188 G00 X158.85 Y50.19 Z2;N189 G00 X124.51 Y77.79 Z2;N190 G83 Z-5 F100;N191 G01 Z-5 F100;N192 G03 X123.14 Y77 R0.85 F100;N193 G01 X141.33 Y38.05;N194 G03 X149.15 Y42.56 R4.51 F100;N195 G01 X124.51 Y77.79;N196 G01 X145.24 Y40.30;N197 G00 X145.24 Y40.30 Z2;N198 G00 X117.39 Y74.44 Z2;N199 G83 Z-5 F100;N200 G01 Z-5 F100;N201 G03 X115.88 Y73.95 R0.85 F100;N202 G01 X125.58 Y32.07;N203 G03 X134.16 Y34.85 R4.51 F100;N204 G01 X117.39 Y74.44;N205 G01 X129.87 Y33.46;N206 G00 X129.87 Y33.46 Z2;N207 G00 X109.72 Y72.64 Z2;N208 G83 Z-5 F100;N209 G01 Z-5 F100;N210 G03 X108.15 Y72.47 R0.85 F100;N211 G01 X108.93 Y29.49;

86

N212 G03 X117.90 Y30.43 R4.51 F100;N213 G01 X109.72 Y72.64;N214 G01 X113.41 Y29.96;N215 G00 X113.41 Y29.96 Z2;N216 G00 X101.85 Y72.47 Z2;N217 G83 Z-5 F100;N218 G01 Z-5 F100;N219 G03 X100.28 Y72.64 R0.85 F100;N220 G01 X92.10 Y30.43;N221G03 X101.07 Y29.49 R4.51 F100;N222 G01 X101.85 Y72.47;N223 G01 X96.59 Y29.96;N224 G00 X96.69 Y29.96 Z2;N225 G00 X94.12 Y74.44 Z2;N226 G83 Z-5 F100;N227 G01 Z-5 F100;N228 G03 X92.61 Y73.95 R0.85 F100;N229 G01 X75.84 Y32.07;N230 G03 X84.42 Y34.85 R4.51 F100;N231 G01 X94.12 Y74.44;N232 G01 X80.13 Y33.46;N234 G00 X80.13 Y33.46 Z2;N235 G00 X86.86 Y77 Z2;N236 G83 Z-5 F100;N237 G01 Z-5 F100;N238 G03 X85.49 Y77.79 R0.85 F100;N239 G01 X60.85 Y42.56;N240 G03 X68.67 Y38.05 R4.51 F100;N241 G01 X86.86 Y77;N242 G01 X64.76 Y40.30;N243 G00 X64.76 Y40.30 Z2;N244 G00 X80.39 Y81.49 Z2;N245 G83 Z-5 F100;N246 G01 Z-5 F100;N247 G03 X79.22 Y82.55 R0.85 F100;N248 G01 X47.80 Y53.21;N249 G03 X54.50 Y47.17 R4.51 F100;N250 G01 X80.39 Y81.49;N251 G01 X51.15 Y50.19;N252 G00 X51.15 Y50.19 Z2;N253 G00 X75 Y87.23 Z2;N254 G83 Z-5 F100;N255 G01 Z-5 F100;N256 G03 X74.08 Y88.51 R0.85 F100;N257 G01 X37.24 Y66.34;N258 G03 X42.54 Y59.05 R4.51 F100;N259 G01 X75 Y87.23;N260 G01 X39.89 Y62.70;N261 G00 X39.89 Y62.70 Z2;N262 G00 X70.93 Y93.96 Z2;N263 G83 Z-5 F100;N264 G01 Z-5 F100;N265 G03 X70.28 Y95.41 R0.85 F100;N266 G01 X29.64 Y81.39;N267 G03 X33.31 Y73.15 R4.51 F100;

87

N268 G01 X70.93 Y93.96;N269 G01 X31.48 Y77.27;N270 G00 X31.48 Y77.27 Z2;N271 G00 X68.34 Y101.40 Z2;N272 G83 Z-5 F100;N273 G01 Z-5 F100;N274 G03 X68.01 Y102.94 R0.85 F100;N275 G01 X25.34 Y97.68 ;N276 G03 X27.22 Y88.86 R4.51 F100;N277 G01 X68.34 Y101.40;N278 G01 X26.28 Y93.27;N279 G00 X26.28 Y93.27 Z2;N280 G00 X-20 Y0 Z2;N281 T0202;

[DRILLING]N282 G00 X105 Y110 Z2;N283 G83 Z-20 F100N284 G01 Z-20 F100N285 X105 Y98.12;N286 G03 X105 Y121.88 R11.88 F100;N287 G03 X105 Y98.12 R11.88 F100;N288 G00 G03 X105 Y98.12 Z2;

[FINISHING]N289 G00 X-20 Y0 Z2;N290 G00 X-12 Y0 Z2;N291 G01 Z-20 F100;N292 X105 Y0;N293 G03 X105 Y220 R110 F100; N294 G03 X105 Y0 R110 F100;


88

BAB VI

KESIMPULAN DAN SARAN

6.1 Kesimpulan

1. Dalam pembuatan program CNC di butuhkan ketelitian dalam

penempatan jalur gerak makan tool.

2. Kedalaman pemakanan minimal 5 milimeter.

3. Penempatan jalur pemakanan harus di perhatikan dan diperhitungkan

karena dengan penempatan jalur gerak makan tool yang benar dapat

mempersingkat langkah kerja program.

4. Perhitungan koordinat harus diperhitungkan dengan benar, jika tidak

program tidak akan jalan.

6.2 SaranAdapun saran yang dapat d ambil penulis selama pratikum proses

produksi II, CNC simulator adalah :

Diharapkan agar mesin CNC di perbaiki agar praktikan bisa langsung

praktek menggunakan mesin CNC.

89

DAFTAR PUSTAKA

http://lachigau.wordpress.com/2009/05/24/perkembangan-mesin-teknologi-cnc/

http://pahatbaja.blogspot.com/2011/08/perkembangan-mesin-cnc.html

http://aditya89.wordpress.com/2008/02/21/artikel-mesin-cnc/

http://piratescaribean.wordpress.com/artikel-mesin-cnc/

http://irfanproject07.blogspot.com/

90

http://irfanproject07.blogspot.com/

http://pahatbaja.blogspot.com/2011/08/perkembangan-mesin-cnc.html

Documents

Laporan Praktikum Ma Muhidin(1007113751)