ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน :

กรณศกษาอาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา

(Leadership and conflict management in community development :

a case of Muangyala district, Yala province)

โดย

นางซเรยนา บางป

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

ศลปศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการพฒนาสงคม)

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

พ.ศ. 2557

บทคดยอ

ชอการคนควาอสระ : ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน : กรณศกษาอาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา

ชอผเขยน : ซเรยนา บางป

ชอปรญญา : ศลปศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการพฒนาสงคม)

ปการศกษา : 2557

การศกษานมวตถประสงคเพอ 1) เพอศกษาภาวะผนาในชมชนทมสถานการณความ

ขดแยงและ 2) เพอศกษาแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนของผนา ในการศกษา

ใชวธวจยเชงคณภาพ ในพนทตาบลพรอนและตาบลทาสาป อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา โดยนา

ขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร และการสมภาษณแบบเจาะลกกลมผใหขอมลทสาคญ จานวน 18

ราย ทาการวเคราะหโดยใชหลกตรรกะควบคบรบท เทยบเคยงแนวคด ทฤษฎ โดยใชวธการเขยน

เชงพรรณนาประกอบ

สาหรบ การพฒนาชมชนในอาเภอเมองยะลา มลกษณะเนนสงเสรมกระบวนการเรยนร

และการมสวนรวมของประชาชน สงเสรมและพฒนาเศรษฐกจฐานรากใหมความมนคงและม

เสถยรภาพ ตลอดจนการแกไขปญหาของชมชนใหมความเขมแขง ดงนนผนาชมชนจงเปนผทม

บทบาทสาคญในการขบเคลอนงานพฒนาชมชนใหเปนไปอยางราบรนและเกดประโยชนสงสดตอ

ประชาชนในหมบาน โดยเฉพาะอยางยงผนาควรมสามารถในการจดการความขดแยงของชมชนได

เชนเดยวกบในพนท 2 ตาบลของอาเภอเมองยะลา ไดแก ตาบล พรอนและตาบลทาสาป ซงเปน

พนททเคยมประเดนความขดแยง และผนาชมชนสามารถจดการความขดแยงได ผลการศกษาครงน

จะนาไปสแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนของผนาในชมชนอนๆตอไป

ภาวะผนาของตาบลพรอนและตาบลทาสาป พบวา ใหความหมายภาวะผนาในทศนะของ

ชมชนทงสน 7 ประเดน ไดแก การควบคมดแล สงการผตาม, การเปนแบบอยางทด, การมความร,

การเขาใจผอน, การใหความเปนธรรม, การมจตอาสาและการนาชมชนไปสเปาหมาย สาหรบการ

รบรภาวะผนา พบวา การมบคลกภาพทด, การสามารถจดการกบปญหาของชมชน, การไดรบความ

รวมมอและ การสรางแรงจงใจในการพฒนาชมชน เปนองคประกอบสาคญในการรบรภาวะผนา

สวนคณลกษณะและพฤตกรรมของผนานน พบวาคณลกษณะและพฤตกรรมของผนาชมชน ไดแก

(4)

การมวสยทศนในการพฒนาชมชน, การไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชน,แนวทางการสราง

แรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชน, การกระตนปญญาคนในชมชนและการคานงถงบคคล

อน สวนบทบาทและหนาทของผนาในการพฒนาชมชน พบวาผนาชมชนควรมบทบาทและหนาท

ดานการประสานงาน, การปฏบตตามบทบาทหนาททไดรบมอบหมาย, การใหความรคนในชมชน

และการชวยเหลอคนในชมชน

ผลการศกษาความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง พบวาตาบลพรอนและตาบล

ทาสาปมการรบรประเดนปญหาทเปนสาเหตของความขดแยงแตกตางกนตามสภาพของพนท โดย

ตาบลพรอนมการรบรมประเดนปญหาทเปนสาเหตของความขดแยงในชมชน ไดแก การทาลาย

ทรพยสน, สงแวดลอม, ยาเสพตด, การทากจกรรมทางศาสนา, การทากจกรรมของกลมตางๆและ

การเรยนรงบประมาณของอบต. สวนตาบลทาสาปมการรบรประเดนปญหา ไดแก ครอบครว, ยา

เสพตดและการกออาชญากรรม, การจดการขยะ, ความหวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทย

มสลม และการทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน มเพยง 2 ประเดนปญหาทมความคลายคลงกน

ไดแก เรองยาเสพตดและการทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน สาหรบสาเหตของความขดแยง

และประเภทของความขดแยง สวนใหญเกดจากปจจยระหวางบคคลและเปนความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลม เชน เรองยาเสพตด, การทากจกรรมของกลมตางๆ, การจดการขยะ เปนตน สวน

แนวทางในการจดการความขดแยงพบวา มหลากหลายแนวทางเรมดวยการจดการความขดแยงโดย

บทบาทคขดแยงเชน การประนประนอม, การแกปญหาแบบรวมมอและการแสวงจดรวมสงวนจด

ตาง การจดการความขดแยงโดยบทบาทของผนา พบวาการใชภาวะผนาทเหมาะสมและการใชการม

สวนรวม นามาใชในการจดการความขดแยงของชมชนมากทสด สวนแนวทางการจดการความ

ขดแยงของฝายทสาม พบวาการใหคนกลางมาชวยไกลเกลยมเพยงเรองเดยวคอ เรองสงแวดลอม

ปญหาสาคญในการจดการความขดแยง คอการขาดความรวมมอจากคขดแยงและการไม

ยอมรบขอมลและขอเทจจรงของคขดแยง ขอเสนอแนะ คอ ผนาตองมจตอาสา มความบรสทธใจ

ไมแบงพรรคพวก และนาหลกศาสนามาแกปญหา รวมถงควรรบสงตอปญหาทเปนสาเหตของ

ความขดแยงใหผอนชวยหากไมสามารถจดการความขดแยงได และเมอเกดความขดแยงตองรบหา

สาเหตรวมถงชมชนควรมพนทกลางสาหรบพดคยปญหาและควรมองคขดแยงในแงด

ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน ควรใหหนวยงานภาครฐและ

เอกชนทเกยวของเขามามบทบาทในการเสรมสรางศกยภาพและความเขมแขงของผนาชมชนโดย

การสรางและพฒนาองคความรในการพฒนาชมชน เชน เรองสนตวธ , การบรหารทนชมชนดวย

ดวยหลกธรรมาภบาลและ บทบาทผนากบการเขาสประชาคมอาเซยน เปนตน รวมถงการวจยเชง

ปฏบตการแบบมสวนรวมตามสถานการณความขดแยงของชมชน เพอใหผนามองคความร และ

ทกษะทจาเปนในการบรหารจดการชมชนใหสามารถบรหารจดการชมชนไดดวยตนเองอยางย งยน

(5)

ABSTRACT

Title : LEADERDSHIP AND CONFLICT MANAGEMENT IN COMMUNITY

DEVELOPMENT: A CASE OF MUNAG YALA

Researcher : SURIANA BANGPU

Degree : Master of Arts (Administration and Development)

Academic Year : 2014

The purposes of the study 1) to study the leadership in the community which faced to the

conflict situation and 2) to study the conflict management in developing community of the

leaders. The study was qualitative research in Tambon Paron and Tambon Tasap, Muang Yala by

gathering the information from the literature and in-depth interviews with the 18 key informants.

The data were analyzed by using coupled logic context comparable concepts using the narrative

writing.

For community development in the Yala city, leaning process and public participation,

promote and development basic economics to be strengthened and sustainable as well as the

community’s resolve were focus. Therefore, the community leader who has to play the important

role in driving community development to be smooth and advantaged to the citizens in the village

especially the leader who was able to manage the conflict in the community as seen in the 2 areas

in Munag Yala as Tambol Paron and Tambol Tasap where there had been the conflict situation

and the community leaders were able to get rid of.

Results of the study will lead to the guideline of how to manage the conflict in

community development of the leaders in others communities.

Leadership of the 2 community leaders in Tambol Paron and Tambon Tasap found the

meaning of the leader in 7 perspectives in community as empowerment, best model,

knowledgeable, sympathy, justice, public consciousness and bringing the community to the goal.

For the perception of leadership found that good personality, be able to deal with the community

problem, obtaining cooperation and incentives in community development were the important

elements for leadership perception. The characteristics and behavior of the leader were vision of

community development, to be respected from the people in the community, motivation approach

(6)

to community development, intellectual stimulation people in the community and consideration

for others. The role of the leader in community development was responsible for coordination,

duties assigned fulfillment, instructing and helping people in the community.

Results of the conflict study and conflict management guideline revealed Tambon Paron

and Tambon Tasap acknowledged the different issues which caused the conflict in the community.

As Tambol Paron, the conflict issues were vandalism, environment, drug, religious activities,

Groups’ activities and budget learning of SAO. The conflict issues of Tambon Tasap were family,

drug and criminal, waste management, distrust between Muslim and Buddhist and groups’

activities. As shown in the result, there were only 2 similar issues: drug and groups’ activities in

the village. For the causes and types of conflict raised from interpersonal conflict which affected

both people and organization, for example, drug, groups’ activities and waste management. The

conflict management guideline showed the several approaches starting with conflict management

by conflict parties as compromising, collaborating, and accommodating. As the role of a

community leader found that the appropriated using of leadership and participation were mostly

used for conflict management. Resolving by the third party was only used for the environment.

The essential problem of conflict management was the lack of cooperation and refused

the information and facts from conflict party. Suggestions of conflict management are the leaders

should have public consciousness, fairness, and resolve the problems with doctrine. Also

forwarded the problem which can cause the conflict to others as they could not manage by

themselves as well. Eagerly to find out the cause when the conflict appeared. The community

should have the center area to discuss and have the optimistic view to the conflict party.

Leadership and conflict management in community development, the Government

sectors and private sectors should have the role for empowering and strengthen the community

leaders by constructing and developing knowledge in community development such as peace, the

capital management with the principles of good governance, the role of a leader befitting to the

ASEAN Community and etc. As well as the participatory action research based community

conflict would provide the community leaders knowledge and essential community management

skill in order to be a self-sustainable management community.

กตตกรรมประกาศ

การคนควาอสระเรอง ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน:

ศกษากรณอาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา สาเรจลลวงลงไดเนองมาจากผศกษาไดรบความรวมมอ ใน

การหาขอมล คาปรกษา ขอแนะนา ความคดเหนและกาลงใจจากบคคลหลายทาน

ขอขอบพระคณทาน รองศาสตราจารย ดร.พชาย รตนดลก ณ ภเกต ทไดใหการดแล

ใจใสและใหคาแนะนา ประสาทวชาความร ตลอดจนเสยสละในการใหคาปรกษาตลอดการคนควา

อสระครงน และ ขอขอบพระคณทาน รองศาสตราจารย ดร.สพรรณ ไชยอาพร ทคอยเปนกาลงใจใน

การเรยนมาโดยตลอด

ขอขอบพระคณผบงคบบญชาทกทานทสานกงานพฒนาชมชนจงหวดยะลารวมถง

หวหนาสมร องกาพยละออง อดตพฒนาการอาเภอเมองยะลา ทคอยใหการผลกดน สนบสนนและจด

ประกายความฝนในการเรยนระดบปรญญาโท

ขอขอบพระคณผนาทองท ผนาศาสนา และผนาภาคประชาชนทกทานทใหความ

รวมมอและความกรณาสละเวลาอนมคาในการใหสมภาษณแบบเจาะลกทาใหการคนควาอสระครงน

สาเรจลงไดดวยด

ขอขอบพระคณ เพอนรวมงานทสานกงานพฒนาชมชนอาเภอเมองยะลาทกทานท

คอยใหกาลงใจและใหการสนบสนนมาเปนอยางด

ขอขอบพระคณอยางสดซงแดพอและแม ผซงใหความสาคญของการศกษามาโดย

ตลอดรวมทงพๆและนองๆทกคนในครอบครวทคอยใหความรกและเปนกาลงใจอยางดยงตลอดมา

สดทายนขอขอบคณรนพคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม ภาคพเศษ จงหวดยะลา

โดยเฉพาะรนท 15 รนท 16 และเพอน ๆ รนท 17 ทกทาน ทใหความชวยเหลอและเปนกาลงใจ จนทา

ใหการศกษาในครงนประสบผลสาเรจ

ซเรยนา บางป

กรกฎาคม 2557

สารบญ

หนา

บทคดยอ (6)

กตตกรรมประกาศ (7)

สารบญ (8)

สารบญตาราง (10)

สารบญแผนภม (11)

บทท 1 บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1

1.2 วตถประสงคของการศกษา 2

1.3 ขอบเขตการศกษา 3

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคด เกยวกบผนาและภาวะผนา 4

2.2 แนวคดทเกยวกบภาวะผนาการเปลยนแปลง 13

2.3 แนวคดทเกยวกบความขดแยงและการจดการความขดแยง 26

2.4 กระบวนการพฒนาชมชน 43

2.5 ผลงานวจยทเกยวของ 47

บทท 3 วธการศกษาและรวบรวมขอมล

3.1 กรอบแนวคดในการศกษา 53

3.2 วธการศกษา 54

3.3 กลมเปาหมายและผใหขอมลทสาคญ 54

3.4 การเกบรวบรวมขอมล 55

3.5 นยามเชงแนวคด 55

3.6 แนวการสมภาษณแบบเจาะลก 57

3.7 การวเคราะหขอมล 59

(7)

บทท 4 ผลการศกษาภาวะผนา

4.1 บรบทของพนทศกษา 60

4.2 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ 65

4.3 ภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลพรอน 68

4.4 ภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลทาสาป 74

4.5 การเปรยบเทยบภาวะผนาในทศนะของชมชนของทงสองตาบล 80

บทท 5 ผลการศกษาความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง

5.1 ความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงตาบลพรอน 93

5.2 ความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงตาบลทาสาป 101

5.3การเปรยบเทยบความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงของทงสองตาบล 107

5.4 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะแนวทางการจดการความขดแยง 114

บทท 6 สรป และขอเสนอแนะ

6.1 สรปผลการศกษา 115

6.2 ขอเสนอแนะ 118

บรรณานกรม 119

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก.แนวประเดนการสมภาษณ 124

ภาคผนวก ข.ตวอยางขอมลการสมภาษณเจาะลก 126

ภาคผนวก ค. ตารางการสมภาษณ 148

ภาคผนวก ง. ภาพกจกรรมการสมภาษณ 165

ประวตผเขยน

สารบญตาราง

ตารางท หนา

4.1 ขอมลพนฐานผใหขอมลทสาคญ 67

4.2 การเปรยบเทยบการใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลพรอน 83

และทาสาป

4.3 การเปรยบเทยบการรบรภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลพรอนและทาสาป 85

4.4 การเปรยบเทยบคณลกษณะและพฤตกรรมของผนาตาบลพรอนและทาสาป 90

4.5 การเปรยบเทยบบทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชนของตาบลพรอน 92

และทาสาป

5.1 การรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และประเภทของความ 96

ขดแยงตาบลพรอน

5.2 แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยงตาบลพรอน 100

5.3 การรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยงและประเภทของความ 103

ขดแยง ตาบลทาสาป

5.4 แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยงตาบลทาสาป 107

5.5 การรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และประเภทของความ 110

ขดแยงตาบลพรอนและทาสาป

5.6 แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยงตาบลพรอน 112

และทาสาป

สารบญแผนภม

แผนภมท หนา

2.1 แบบของพฤตกรรมทอาจแสดงออกเมอมความขดแยง 33

2.2 สเหลยมความขดแยง – การแกปญหา 40

2.3 สรปความขดแยงระหวางกลม 42

3.1 กรอบแนวความคดในการศกษา 53

1

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

มนษยมการดารงอยเปนกลมชน มความแตกตางหลากหลายในดานความรสกนกคด

ความตองการ การมปฏสมพนธระหวางกน นาไปสการพฒนา หรอ ความขดแยงได การดารงอยเปน

ชมชน จะมบคคลทดารงฐานะเปนผนา ทงทเปนผนาทเปนทางการคอมการแตงตงจากหนวยงานท

เกยวของของรฐ หรอผนาทไมเปนทางการ คอผทชมชนศรทธาและมอบหมายใหเปนผนาในภารกจใด

ภารกจหนง บคคลเหลานจะชวยประสานความรวมมอใหเกดการทางานรวมกนใหกบชมชน ดวยเหตน

ในการพฒนาชมชน ผนาชมชนจงถอไดวาเปนบคคลทมความร ความสามารถทจะระดมทรพยากรใน

ดานตางๆเพอใชในกจกรรมการพฒนาและเพอใหงานพฒนานนไปสจดหมาย(เอมอรแสนภวา: 2556,

29)

การพฒนาชมชนมหลกการ คอ “หลกประชาชน” โดยเรมตนทประชาชน ยนจด

เดยวกบประชาชน มองโลก มองชวต มองปญหาจากทศนะของประชาชน เพอใหเขาใจปญหาและความ

ตองการของประชาชน รวมถงการทางานรวมกบประชาชน การททาใหประชาชนเขาใจปญหาของ

ตนเองและมกาลงใจลกขนตอสกบปญหา ชวยกนคด ชวยกนแกไขปญหานน ยอมมหนทางทจะกระทา

ไดโดยไมยาก หากเขาใจปญหาและเขาถงจตใจของประชาชน ในการพฒนาชมชนนนยอมมความ

ขดแยงเกดขนเปนธรรมดา ความขดแยงมทงสรางสรรคและทาลาย ผนามบทบาทหลกในการจดการ

ความขดแยง ทงในการคลคลายความขดแยงหรอเปลยนความขดแยงใหเปนพลงการพฒนาสรางสรรค

ผนาจงมความสาคญตอการพฒนาในระดบตางๆ การพฒนาในระดบชมชนก

เชนเดยวกน ถามผนามคณสมบตทพงประสงคสามารถใชคณสมบตทมอยใหเกดประโยชนตอการ

พฒนาชมชน กจะชวยสรางความสขหรอความสาเรจใหเกดขน และทาใหชมชนเกดความเขมแขงอยาง

ย งยน นอกจากนผนายงตองรจกเรยนรทจะจดการกบปญหาของชมชนเชน ปญหาดานการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดานสาธารณสข ดานศาสนาวฒนธรรมและประเพณ ดานการ

พฒนาคน ดานบรหารจดการคน และดานความมงคงปลอดภยในชวตและทรพยสน เปนตน โดยใช

อานาจใหถกตอง เพราะอานาจอาจเปนสงทสรางหายนะ และกอใหเกดอนตรายแกชมชนได

อาเภอเมองยะลา ในฐานะทเปนอาเภอหนงของจงหวดยะลาเปนทตงของสถานท

สาคญๆไมวาจะเปน สถานทราชการ สถาบนการศกษา วด และมสยดกลางประจาจงหวดยะลา เปนตน

มครวเรอนทงสนจานวน 13,066 ครวเรอน (สานกงานพฒนาชมชนอาเภอเมองยะลา: 2556) ประชากร

2

มความหลากหลายทางเชอชาต ศาสนาและวฒนธรรม กลาวคอมทงประชากรทนบถอศาสนาพทธ

อสลามและครสตอาศยอยรวมกน ครอบคลมพนท 258.0 ตารางกโลเมตร(http://th.wikipedia.org/wiki/)

แบงเขตการปกครองออกเปน 14 ตาบล 80 หมบาน

ผนาทองท ของอาเภอเมองยะลาเปนผทมบทบาทสาคญในฐานะทเปนผชวยเหลอ

นายอาเภอและเปนหวหนาราษฎรในหมบานของตนเพอปฏบตหนาทตามกฎหมายลกษณะปกครอง

ทองท พ.ศ. 2457 (แกไขเพมเตมฉบบท 11 พ.ศ. 2511) เชน การอานวยความเปนธรรมและดแลรกษา

ความสงบเรยบรอยและความปลอดภยใหแกราษฎร สรางความสมานฉนทและความสามคคใหเกดขน

ในหมบาน รบฟงปญหาและความเดอดรอน ทกขสขและความตองการทจาเปนของคนในหมบานแจง

ตอภาครฐเพอใหการแกไขหรอชวยเหลอตลอดจนการสงเสรมกระบวนการมสวนรวมของชมชน เพอ

สรางความกลมเกลยวเหนยวแนนใหเกดขนในชมชนไดผลดในระดบหนง ดานการพฒนาชมชนม

การขบเคลอนกจกรรมงานพฒนาชมชนรวมกบผนาชมชนทงผนาทองท ผนาทองถน ผนาศาสนาและ

ผนาในงานพฒนาชมชน มจดมงหวงเพอใหชมชนมความเขมแขง เศรษฐกจฐานรากมนคง ทผานมา

กจกรรมพฒนาชมชนบางเรองประสบความสาเรจลลวงไปดวยดแตกมบางกจกรรมทยงคงมความ

ขดแยงกนระหวางประชาชนในพนท เชนปญหาการขาดกระบวนการมสวนรวมในบางพนทเทาทควร

การไมใหความรวมมอกบผนาชมชนและเจาหนาทรฐอนเกดจากความไมไววางใจ ปญหาเศรษฐกจ

ปญหายาเสพตด ปญหาความรนแรง และปญหาธรรมาภบาลในการบรหารจดการทนชมชน เปนตน

ดวยเหตน ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาภาวะผนากบการจดการความขดแยงในการ

พฒนาชมชน เนองจากการพฒนาชมชนในอาเภอเมองยะลา มลกษณะเนนสงเสรมกระบวนการเรยนร

และการมสวนรวมของประชาชน สงเสรมและพฒนาเศรษฐกจฐานรากใหมความมนคงและม

เสถยรภาพ เชนการสงเสรมกลมอาชพ OTOP กลมออมทรพยเพอการผลต กองทนหมบาน และกองทน

แมของแผนดน เปนตน สาหรบการศกษาภาวะผนาและการจดการความขดแยงในครงนมงเนนทจะ

ศกษาแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน ในพนท 2 ตาบล ทมประเดนความขดแยง

โดยทผนาสามารถจดการความขดแยงได เชน ตาบลพรอนกบประเดนความขดแยงดานการจดการ

สงแวดลอม และตาบลทาสาปกบประเดนความขดแยงดานความมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสน

ซงผลการศกษาจะนาไปสแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนตอไป

1.2 วตถประสงคของการศกษา

1.2.1 เพอศกษาภาวะผนาในชมชนทมสถานการณความขดแยง

1.2.2 เพอศกษาแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนของผนา

3

1.3 ขอบเขตของการศกษา

ในการศกษาเรอง “ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน: ศกษากรณอาเภอ

เมองยะลา จงหวดยะลา” ผวจยกาหนดขอบเขตของการศกษาไวดงน

1.3.1 ขอบเขตดานพนท ศกษาเฉพาะพนทตาบลพรอน และตาบลทาสาป โดยกลมเปาหมาย คอ

กานน ผใหญบาน ผนาศาสนา คณะกรรมการหมบาน และตวแทนประชาชนทเปนกลมขดแยง จานวน

18 คน

1.3.2 ขอบเขตดานระยะเวลา ครอบคลมระยะเวลาตงแตเดอนมกราคม – กรกฎาคม 2557

1.3.3 ขอบเขตดานเนอหา ครอบคลมเนอหาภาวะผนา รปแบบผนา ภาวะผนาการเปลยนแปลง

คณลกษณะและบทบาทของผนาในชนบทไทย, แนวคดเกยวกบความขดแยง และรปแบบการจดการ

ความขดแยง กระบวนการพฒนาชมชน และงานวจยทเกยวของ

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ทาใหทราบถงภาวะผนาในการพฒนาชมชนของผนาทองทอาเภอเมองยะลาและแนวทางการ

จดการความขดแยง รวมถงสามารถเสนอแนะแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนเพอ

สรางชมชนเขมแขงอยางย งยน

4

บทท 2

แนวคด ทฤษฏ และผลงานวจยทเกยวของ

การศกษาภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน: ศกษากรณอาเภอเมอง

ยะลาในครงนมงเนนทจะศกษาแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน ในพนท 2 ตาบล

ของอาเภอเมองยะลาไดแก ตาบลทาสาป และตาบลพรอน ทมประเดนความขดแยงโดยทผนาทองท

สามารถจดการความขดแยง ผวจยไดคนควาเอกสารแนวคด ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ แลว

กาหนดเนอหาการนาเสนอเปนลาดบ ดงน

2.1 แนวคดเกยวกบผนาและภาวะผนา

2.2 แนวความคดภาวะผนาการเปลยนแปลง

2.3 แนวคดเกยวกบความขดแยงและการจดการความขดแยง

2.4 กระบวนการพฒนาชมชน

2.5 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดเกยวกบผนาและภาวะผนา

2.1.1 ความหมายของผนา

ในองคการทางสงคมทกประเภท จะประกอบดวยบคคลประเภทหนงทเรยกวา “ผนา” ซง

ตองเปนผทมคณภาพ มพฤตกรรมและบทบาทแตกตางไปจากกลมบคคลอกกลมหนงเรยกวา “ผ

ตาม” ผลจากการศกษาในเรองผนาจะพบบคคลทเปนผนาในกลมของบคคลประเภทตาง ๆ มากมาย

เชน กลมบคคลทมสถานภาพโดยตาแหนง กลมบคคลทมอานาจบารมของชมชนกลมบคคลท

อาสาสมครชวยงานสาธารณะบาเพญประโยชนในชมชน กลมบคคลทมอทธพลโดยความคด กลม

บคคลทเปนทเคารพและคนอนใหความนบถอ และกลมบคคลทเปนนกประดษฐคดคนตาง ๆ เปนตน

(สมพล วงศววฒน, 2541:5)

สนธยา รกษากจ (2533:10-11) ไดใหความหมายของผนาไววา ผนาเปนคนทมความ

ทะเยอทะยานกระหายใครอยากเปน แตบางคนกลมทจะศกษาใหเขาใจอยางถองแทวา การเปนผนา

5

นนมไดเกดขนกบตาแหนงทไดรบแตงตงเพยงเทานน ถาเรามตาแหนงแตขาดความรความสามารถ

ความเขาใจ จรงใจหรอมอทธพลแงดเหนอจตใจเพอนรวมงานหรอกลมคนทเขารวมปฏบตงานกบเรา

อย เราอาจไดชอเพยงหวหนางานเทานนหาใช ผนาของเขาไม ผนาจะตองเปนผมอทธพลในทางท

ถกตองตอการกระทาของคนอน ๆ ในกลมทปฏบตงานอย เปนผทจะรกษาหรอประสานใหสมาชก

ในหนวยงานรวมกนได เปนผนาในการควบคมใหกลมตนปฏบตภารกจของหนวยงานใหบรรล

วตถประสงคหรอเปาหมาย เปนผอานวยความสะดวกใหกลมมการตดตอประสานสมพนธกนไดด

ในการปฏบตงานในหนวยงาน

มยร รตนมง (2534:27) ใหความหมาย ผนาเปน 2 นยคอ

1. ผนา คอ บคคลทดารงตาแหนงหวหนาในหนวยงาน อาจโดยการแตงตงหรอโดยการไดรบ

เลอก ผนาประเภทนเปนผนาโดยตาแหนง

2. ผนา คอ บคคลหนงบคคลใดทมบทบาทในการมอทธพล นาใหคนอนปฏบตตามความ

ประสงคของตนได ตามนยน ผนาจงไมจาเปนตองเปนผทมตาแหนงการบรหาร ผนา

ประเภทนเปนผนาโดยบทบาทหรอผนานอกบทบาท

สวรรณ ขวญแกว (2533:10) ใหความหมายของผนาวา คอบคลทมอานาจ(Authority) ม

บารมหรออานาจบารม (Power) และมบทบาท (Role) เหนอบคคลอนในหนวยงานเปนผมทงศาสตร

และศลปในการสรางสรรค ชกนาบคคล และกลมบคคลในหนวยงานใหมความตองการ และศรทธา

ทจะปฏบตงานดวยความจรงใจไปสเปาหมายของหนวยงานทวางไว ผนาอาจมาจากการเลอกตงหรอ

แตงตงกได และอาจเปนคนเดยวกบผบรหารหรอไมกได

นพนธ ศศธร (อางใน วระพนธ สมเทพ,2534:14) ใหความหมายของผนา ไววา “ผนา คอ

ผทสรางอทธพลตอผใตบงคบบญชา เพอทจะกอไหเกดความพยายามในการดาเนนงานใหบรรลถง

วตถประสงครวมกน”

Andrew W.Halpin (อางใน มยร รตนมง, 2534:29) ไดกลาวสรปความหมายของผนาไววา

ผนาควรจะหมายถง อยางใดอยางหนงใน 5 ประการตอไปน

1. ผนา หมายถง บคคลทมบทบาทหรออทธพลตอคนในหนวยงานมากกวาผอน

2. ผนา หมายถง บคคลซงมบทบาทเหนอบคคลอน

6

3. ผนา หมายถง บคคลซงมบทบาทสาคญทสดในการทาใหหนวยงานดาเนนไปส

เปาหมายทเขาวางไว

4. ผนา หมายถง บคคลซงไดรบเลอกจากผอนใหเปนผนา

5. ผนา หมายถง บคคลซงดารงตาแหนง ผนาในหนวยงานตามหนาท

Fiedler (อางในมยร รตนมง, 2534:47) ใหความหมายของผนาไววา ผนาคอผทลกษณะอยาง

ใดอยางหนง ตามเกณฑตอไปน

1. ไดรบการแตงตงใหดารงตาแหนงผนา เปนประธานโดยเปนตวแทนของกลม

2. เปนผไดรบเลอกจากกลม

3. เปนผแสดงออกใหเหนวามอทธพลมากทสดโดยใชมตสงคม

ภญโญ สาธร (2516:153-154) ไดใหความหมายของผนาวา

1. ผนาคอ บคคลใดบคคลหนงในกลมคนหลาย ๆ คน ทมอานาจหรออทธพลหรอ

ความสามารถในการจงใจคนใหปฏบตตามความคดเหน ความตองการหรอคาสงของเขาไดผนาม

อทธพลเหนอการปฏบตงานหรอพฤตกรรมของผอน คาวาผอนในทนไมไดหมายความวาผอน “ทก

คน” ในกลมคนทผนาคนนนมสวนรวม เพราะภาวะผนามไดเกดขนโดยอาศยหลกการ “ทงหมด

หรอไมกไมมเลย” แตภาวะผนาเกยวกบความเปนผนามากหรอนอยเพยงใดมากกวาประเมนคนทเขา

นา คอ อยทความมากนอยของอานาจอทธพล หรอความสามารถในการจงใจคน

2. ผนา คอ บคคลทมอานาจเหนอในการตดตอสมพนธระหวางบคคล (Interpersonal

Relation) ภาวะผนาเปนกระบวนการ 2 ทาง (Two-ways Process) คอผนามอทธพลเหนอผตาม และ

ในทานองเดยวกนบางคราวผตามกมอทธพลเหนอผนา ความเปนผนาหรอภาวะผนา จงเปนผลรวม

ของทศนคตของสมาชกในกลมนนเอง งานวจยหลายเรองยนยนวาผนาของกลมคนทมทศนคตเผดจ

การมกเปนเผดจการดวย สวนผนาของกลมคนทมทศนคตประชาธปไตยกมกเปนคนทความเปน

ประชาธปไตยเตมตว

3. ผนาแตกตางจากหวหนาหรอผบรหาร คน 2 คน คนนอาจจะเปนคนเดยวกนกไดแตไม

จาเปนเสมอไป หวหนาหรอผบรหารหลายคนมอานาจหนาทโดยตาแหนง แตอาจไมใชผนาทแทจรง

ของกลม ผนาทแทจรงอาจจะเปนคนอนไมใชหวหนาหรอผบรหาร แตเขามอานาจ มอทธพลและม

7

ความสามารถในการจงใจคนใหประพฤตหรอปฏบตตามความเหน ความตองการ หรอ คาสงของ

เขาได ทง ๆ ทเขาไมมอานาจหนาทโดยตาแหนงใด ๆ ทงสน

อรณ รกธรรม (2532:187) กลาวไววา ผนาหมายถงบคคลซงไดรบการแตงตงขนมา หรอ

ไดรบคายกยองใหเปนหวหนาผตดสนใจ เพราะมความสามารถในการปกครองบงคบบญชา และจะ

พาผใตบงคบบญชาหรอหมชนไปในทางทดหรอชวได

สถต วงศสวรรค (2529:245-247) ไดใหความหมายผนาไววา ผนาคอบคคลทพฤตกรรมม

อทธพลเหนอ(Positive Influence) สมาชกคนอน ๆ และสมาชกในกลมยอมรบนบถอยกยองใหม

สถานภาพ เปนผทมอานาจหนาท ควบคม ประสาน และดาเนนกจการงานของกลมใหบรรลจดหมาย

และพอจะสรปผนาในภาวะตาง ๆ จดได 5 อยาง ดงน

1. ผนา คอ บคคลผไดรบตาแหนงสงสดในกลมหรอสานกงานองคการ

2. ผนา คอ ผเปนจดรวมพฤตกรรมของสมาชก

3. ผนา คอ บคคลในกลมทมพฤตกรรมเปนผนา

4. ผนา คอ บคคลทถกกลาวถงมากทสด

5. ผนา คอ ผทมอทธพลเหนอบคคลอน

Koontz and O’Donnel (อางในวระพนธ สมเทพ 2534:15) ไดใหความหมายของผนาไววา

ความเปนผนา คอ การมอทธพลตอบคคลอนเพอใหการปฏบตงานบรรลเปาหมายของกลมอยางม

สมฤทธผล

Alex Bavelas (อางใน เสถยร เหลองอราม, 2537:90-92) ไดเสนอความเหนไววา โดยทวไป

คนเรานนมความเชออยางเตมใจและมความมนใจในตวผนา มความเคารพนบถอ และใหความ

รวมมอกบผนาดวยความจรงใจ เพอจะไดปฏบตกจการใหลลวงไปดวยด หวหนาทดเดนนน ไม

เพยงแตจะมเครดต และความสามารถปกตในการปกครองของคนสวนใหญเทานนแตเขายงมอานาจ

ภายในทแฝงอยอกเชน ในดานจตใจคนอกดวย

ธงชย สนตวงษ ( อางใน สวรรณ ขวญแกว. 2533:11) กลาววา ภาวะผนาเปนสงสาคญยง

สาหรบความสาเรจในงานดานตาง ๆ ขององคการ ผนาทไมมความสามารถยอมจะเปนผทาลายขวญ

ของคนงาน ตาง ๆ และจะเปนผลทาใหการทางานดานตาง ๆ ขาดประสทธภาพ แตในทางตรงกนขาม

8

ผนาทมความ สามารถอาจมผลทาใหเปลยนลกษณะของคนงานใหกลบกลายเปนกลมทมความขยน

ขนแขง และชวยใหองคการประสบผลสาเรจได

จากการศกษาความหมายของคาวาผนาและภาวะผนา จากบคคลตาง ๆ ตามทไดกลาวไว

ขางตน พอจะสรปไดวา

ผนา หมายถง บคคลทมอทธพลตอบคคลอนในกลมซงมความสามารถทจะสรางความ

ศรทธาสามารถสรางแรงจงใจชกจงโนมนาวใหผอนเหนคลอยตามและใหความรวมมอรวมใจในการ

ดาเนนงานตามภารกจของกลมใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายอยางมประสทธภาพและ

นอกจากนผนายงมความสามารถในการคดรเรมในการปฏบตงาน และการเปนผนานน ในบางครง

อาจไมจาเปนเสมอไปทผนาจะตองเปนหวหนางาน หรอผบรหาร แตผนาคอบคคลทมอทธพลตอ

กลมดงกลาวมาแลวขางตน

2.1.2 แหลงทมาและการเขาสการเปนผนา

แหลงทมาของผนามทงแบบ “เปน” และ “ไมเปน” วทยาศาสตรไดแก

2.1.2.1 แบบไมเปนวทยาศาสตร โดยดจากดวงกาเนด (Maths) เชน เกดพรอมกบม

ดวงหางโคจรอยบนทองฟาอนเปนดวงของผนา หรอโดยบคลกภาพ หรอคนจนมกเรยกวา “โหวงเฮง”

(Personality) เชน มหนาฝากกวางจมกสงโต เสยงดง อนเปนลกษณะเฉพาะตวของผนา รวมถงการด

โดยชาตกาเนด (By Birth) โดยเกดมาในชาตตระกลทบรรพบรษเปนผนาอยแลว

2.1.2.2แบบเปนวทยาศาสตร โดยดจากพนธกรรม (Micro Biolgiccal Elements)

มการศกษาคนควาเกยวกบพนธกรรมของผนาวาจะมยน พนธกรรมเฉพาะจงเปนผนา ดงนนหากม

ยนพนธกรรมดงกลาวกจะเปนผนาได แตไดมการถกเถยงอยางมากเกยวกบประเดนน นอกจากน อาจ

ดไดโดยสถานการณ (By Training) เชอวา ความสามารถของคนนนสามารถพฒนาได การ

เปนผนาจงเกดขนไดจากการฝกฝนอบรมบมเพาะ เรยนรในภายหลง แตในความเปนจรง ผนาจะมา

จากแหลงทมาตาง ๆ อยางผสมผสาน ควบคกนไปโดยเฉพาะอยางยงระหวางการฝกฝนอบรมบมเพาะ

และสถานการณ

สาหรบการเขาสการเปนผนานน มผใหความสนใจและศกษาแนวทางการเขาสการเปนผนา

ไวดงน

9

พรนพ พกะพนธ (2544:25) ไดกลาวถงการเขาสการเปนผนาไว กลาวคอ:

1. ผนาโดยกาเนด ผนาประเภทน เมอเกดมากมคณลกษณะบงบอกถงความเปนผนา

อาจจะเปนเพราะการสบทอดโดยตาแหนง หรอโดยบญบารมทไดสงสมกนมาเปนเวลานาน จงทาให

บคคลผนนไดเกดในตระกลสง เปนทยอมรบและเปนทเคารพนบถอของบคลโดยทว ๆ ไป

2. ผนาทมความอจฉรยะ ผนาประเภทนเกดขนไดเพราะความเปนผมอจฉรยะโดยเฉพาะ

บคคลในตอนเรมตนมองชวต ในระยะแรกๆ กมสภาวะเชนเดยวกบบคคลอน ๆ โดยทวไปแต

เนองจากเปนผมความเฉลยวฉลาด มสตปญญา และไดรบการศกษาจากสถาบนดกจะเรมพฒนา

ปรบตวเขาสการเปนผนาขนเหนอคตอสอน ๆ

3. ผนาทเกดขนตามสายงานบรหาร ในระบบการบรหารทรพยากรมนษยทงในระบบ

ธรกจและระบบขาราชการ โดยทวไปนนจะเรมตงแตการวางแผนงานบคคล โดยการสรรหาและการ

เลอกสรรบคคลเขามาทางาน ระบบการจาแนกตาแหนงตามความรความสามารถและประสบการณใน

การทางาน การกาหนดอตราเงนเดอน คาจาง คาตอบแทน เมอรบคนเขามาทางานไดตามทตองการ

แลว จะตองจดใหมการฝกอบรมในความรทจะตองปฏบต หรอเมอไดรบมอบหมายงานทมความ

รบผดชอบสงขน หากการปฏบตหนาทประสบความสาเรจเปนไปไดดวยดกจะไดรบการเลอนขน

เลอนตาแหนงสงขน ยงมความรบผดชอบสงมากขนเทาใด ภาวะความเปนผนากยงมบทบาทสาคญ

มากยงขนดวย

4. ผนาตามสถานการณ ผนาประเภทน เปนผนาทเกดขนแบบมทมงานเปนสวนใหญม

ความใฝรสง เนนการบรหารงานใหไดท งคนและท งงาน คองานกเสรจ และคนกพอใจโดย

สถานการณทเกดขนเนองจากคนในหนวยงานนนมจดมงหมายรวมกน รจกหนาทของตนและพอใจ

ทจะทางานในหนาทใหดทสด ถาจะเปรยบเทยบกเหมอนกบการเลนกฬาเปนทม แตละคนรจกหนาท

ของตน ทกคนเลนดวยความพอใจแบบทเราเรยกวาเลนแบบถวายชวตเพอทมของตนบรรลจดหมาย

ปลายทาง คอชยชนะ ผนาประเภทนแสดงออกเหนชดถงความเปนผนาทตองออกคาสง การบงคบ

บญชาและตดสนใจ แตในขณะเดยวกนกแสดงตนใหผตามทราบดวยวาความเปนผนาของเขานน

มไดปดกนสมพนธภาพทดตอกนระหวางตวเขาเองกบผตาม ผน าแบบนมกจะทาตวเปนเพอน

รวมงาน เปนคร หรอเปนผสอนงาน ทปรกษาและเปนผนาตามสถานการณ ทเหนเดนชดมากทสด

10

ในประวตศาสตรของประเทศไทย กคอ เหตการณวนท 14 ตลาคม 2516 และวนท 6 ตลาคม

2519

แสวง รตนมงคลมาศ (2544:56-60) ไดกลาวถงการเขาสการเปนผนาไวดงน

1. ฐานบนความชอบธรรม (Based on Legitimacy) ความชอบธรรมจาแนกเปน

1.1 ความชอบธรรมทางกฎหมาย (Legal) คอ ตามระเบยบบญญตขอบงคบตาง ๆ

1.2 ความชอบธรรมทางดานประวตศาสตร (History) คอ การทไดตอสรวมกน ม

ผลงานในอดตททาไวในฐานะทรวมทกขรวมสขและเสยสละดวยกนมา

2. ฐานบนความชอบธรรมทางสงคม (Based on Social Legitimacy) ความชอบธรรมทาง

สงคมนขนกบลกษณะของสงคม 2 ประเภทไดแก

2.1 สงคมดงเดม (Traditional Grounds) ความชอบธรรมทางสงคมของสงคม

ดงเดมไดจากเชอสาย เชน หวหนาเผา ลกชายคนโตของหวหนาเผาจะสบทอดความเปนผนาตอไป

และ จารต เปนขอกาหนดทางจารตประเพณของแตละสงคมวา ผนนจะสามารถเปนผนาไดหรอไม

2.2 สงคมสมยใหม (Modern Grounds)ความชอบธรรมทางสงคม มองสงคม

สมยใหมไดจาก ทน เทคโนโลย ขอมลขาวสาร

3. ฐานบนบารม(Based on Charisma) ในสงคมไทยบารมเกดจากการใหซงเปนกระบวนการ

สงสม ซงการใหจะม 2 ประเภท ไดแกการใหสงทเปนวตถ(Material) เชน ทรพยสนเงนทอง และสง

ทไมใชวตถ(Non-material) เชน แรงกาย

เนองจากการมอานาจอยบนฐานดงกลาว ดงนนระดบของผนาจงขนกบฐานเหลานดวย ถา

ผนามครบทงสามประการยอมมอานาจมากและมขดความสามารถในการนาสง

2.1.3 ประเภทของผนา

Jennings (อางใน ณรงค สนสวสด 2523 :4-5) แยกผนาออกเปน 3 แบบ คอ

1. ผนาทใฝอานาจเปนประการสาคญ (The Prince)

11

ผนาแบบนจดสาคญของการขนสอานาจนนเพราะชอบเปนผอยเหนอคนอนเปนคนทมเลห

เหลยมรอบตวในการจะแยงชงอานาจและรกษาอานาจไดยนยาว การกระทาของเขาบางครงอาจจะผด

ศลธรรมหรอโหดราย แตผนาแบบนกจะทาไดทกอยางเพราะเขาอยากมอานาจ และเมอมแลวกจะ

รกษาไวใหนานทสด

2. ผนาแบบวรบรษ (The Hero)

ผนาแบบนเปนผนาทมญาณหรอความคดไปถงอนาคตอนยงใหญของสงคมทรออยใน

อนาคต เขาจะไมเพยงแตจากดความนกคดแตสงทกาลงเปนอยเทานน เขาจะคดวาโชคชะตา

(Destiny) ทาใหเขาตองเขานาสงคม เขาคดวาการเขาสอานาจนนเปนความรบผดชอบมากกวาทจะ

พอใจในการไดอานาจเพราะจะไดอยเหนอผอน (ซงเปนแบบแรก) เพราะฉะนนผนาแบบวรบรษนจะ

เขาสวงการแขงขนเพอหาอานาจดวยความกระตอรอรน เพราะเขาจะไดทาภาระหนาทของเขา

บางครงเขาอาจจะใชเลหเหลยมหรอความโหดเหยมเหมอนกบพวกผนาใฝอานาจเหมอนกน แตจะ

ตางกนทวาผนาแบบวรบรษจะพยายามหลกเลยงการใชเลหเหลยมหรอการกระทาทผดศลธรรมเทาท

จะทาให คอจะทาเมอจาเปนจรง ๆ เทานน ผนาแบบวรบรษเชน นโปเลยน เซอรวลล ชารล เดอ

โกลล เปนตน

3. ผนาแบบซปเปอรแมน (The Superman)

ในความคดของ Jennings นน ผนาใฝอานาจนนมความคดหลกวาอยากไดอานาจ อยากจะ

เปนคนทเหนอคนอน สวนผนาวรบรษนนเปนผทมองเหนการณไกล และคดวาตนมภาระ หนาท

(Mission) ทจะนาสงคมไปสภาวะใหม ผนาทงสองแบบนเหนไดงายในตวอยางทมอยจรง

สวนผนาในลกษณะทสาม คอผนาซปเปอรแมนน Jennings ไมไดใหตวอยางเปนคนจรงๆ

ไวเดนชด และการใชคาวาซปเปอรแมนกไมไดหมายความวาเปนผมความสามารถพสดารเหนอกวา

มนษยในเรองนยาย Jennings ใชคาวาซปเปอรแมน เพอชใหเหนคนแบบหนงซงตางจากคนธรรมดา

ทวๆไป เพราะคนธรรมดานนจะมลกษณะทพยายามทาใหเหมอนคนอนๆในสงคมสวนใหญ แตคน

แบบซปเปอรแมน นนจะมความเปนตวของตวเอง เลอกรบแนวปฏบตของสงคมทมมานานแตเพยง

บางอน และอาจคดคานยมใหมๆใหแกสงคม คนลกษณะน Jennings คดวาเปนลกษณะพเศษทมไม

มาก เพราะคนทวๆไป นนจะทาตามคนอน ( Other directed) สวนผมลกษณะซปเปอรแมนนน ยดถอ

ความคดของตวเองเปนหลก( Inner directed) เพราะฉะนนจงอาจถอไดวาเขาเปนผนามหาชนใน

ลกษณะของการสรางแนวความคดใหมๆ เปนผททาใหสงคมเปลยนแปลง

12

2.1.4 ภาวะผนา

ภาวะผนา ตรงกบภาษาองกฤษ วา “ Leadership” ซงมผสนใจและใหความหมายไว

หลากหลาย มสาระสาคญโดยสรปไดดงน

อทย หรญโต (2524: 12) กลาววา ความสาเรจตามเปาหมายขององคการขนอยกบตวผนาและ

ภาวะผนาทสามารถใชอทธพลดงดดใจและผลกดนคนใหยนยอมพรอมใจเปนอนหนงอนเดยวกนใน

การดาเนนกจกรรมตางๆขององคการไมวาผนานนจะไดตาแหนงมาเปนทางการหรอไมเปนทางการก

ตาม

เอกชย กสขพนธ (2538:10) ใหคานยามวา ภาวะผนา หมายถงความสามารถในการวางแผน

การจดองคการ การสอสาร การแกปญหา การตดสนใจ และการจงใจผอนปฏบตงานใหเปนไปตาม

เปาหมายขององคการ

สมพงษ เกษมสน (2516:15) ใหความหมายไววา ภาวะผนานน คอ การทผนาใชอทธพลใน

ความสมพนธ ซงมอยตอผใตบงคบบญชา ในสถานการณตาง ๆ เพอปฏบตและอานวยการโดยใช

กระบวนการตดตอซงกนและกน เพอมงบรรลผลตามเปาหมายทไดกาหนด

ประชม รอดประเสรฐ (2526:1) ไดใหความหมายไววา ภาวะผนา คอ กระบวนการในการ

ชกนาบคคลท งหลายขององคกรใหมความต งใจในการทางานใหประสบผลสาเรจ โดยอาศย

กระบวนการตดตอสอสาร หรอความสมพนธระหวางผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา

กต ตยคคานนท (2535”20) ใหความหมายไววา ภาวะผนา คอ ศลปะหรอความสามารถของ

บคคลหนงทจะจงใจหรอใชอทธพลตอบคคลอน ไมวาผนนจะเปนผรวมงานหรอผใตบงคบบญชา

เพอปฏบตและอานวยการโดยใชกระบวนการสอความหมาย หรอการตดตอกนและกนใหรวมใจกบ

คนดาเนนการจนกระทงบรรลผลสาเรจและเปาหมายทกาหนดใหการดาเนนการจะเปนไปในทางด

หรอชวกได

Stogdill (1974:7) ไดใหความหมายของภาวะผนาไววา เปนกระบวนการใชอทธพลตอกลม

ในองคการ เพอใหบรรลเปาหมายทตงไว

13

Milton (1981:292) ไดใหความหมายของภาวะผนาไววา คอ การทผนาไดใชอทธพลใน

ความสมพนธทมตอผใตบงคบบญชาในสถานการณตาง ๆ ใหบรรลเปาหมายตามสถานการณและ

จดประสงคทกาหนด

Koontz and O’Donnell (อางใน วชรภรณ เกษภาษา,2542:26)ไดใหความหมายวา ภาวะผนา

คอการสรางอทธพลตอผใตบงคบบญชา เพอกอใหเกดความสาเรจในวตถประสงคทวางไว

จากความหมายของภาวะผนา ทไดกลาวมาแลวขางตน สามารถสรปไดวา เปนการใชอทธพล

ตอพฤตกรรมของผตาม,ผใตบงคบบญชา,ผรวมงานและกลมในองคกรในสถานการณตางๆดวยการ

ปฏบตการและอานวยการโดยใชกระบวนการตดตอสอสารซงกนและกนเพ อความสาเรจของ

เปาหมายตามสถานการณและจดประสงคทกาหนดรวมกน

2.2 แนวคดภาวะผนาการเปลยนแปลง

Bass(1985) นยามผนาการเปลยนแปลงวา เปนผเปลยนแปลงความคาดหวง ความ

ตองการความคดและจตสานกของผตาม ผนาการเปลยนแปลงจะกระตนใหผตามมองสงตาง ๆ อยาง

รอบดานและเชอมโยงเพอใหเหนผลประโยชนและความสาเรจขององคการอยเหนอผลประโยชน

สวนบคคล รวมท งตระหนกถงความสามารถและสวสดการของผ ตามดวย ดงน น ผ นาการ

เปลยนแปลงจงสามารถสรางผลกระทบตอผตามไดอยางลกซง สาหรบในระดบองคการผนาจง

เปลยนแปลงวสยทศน ยทธศาสตร วฒนธรรม สงเสรมการสรางนวตกรรม และเทคโนโลยใหกบ

องคการ

2.2.1 องคประกอบของภาวะผนาการเปลยนแปลง

ภาวะผนาการเปลยนแปลงม 4 องคประกอบ คอ 1) องคประกอบดานบารมหรอ

อทธพลเชงอดมคต (Charisma or Idealized Influence) 2) การจงใจเพอสรางแรงดลใจ

(Inspirational Motivation) 3) การกระตนทางปญญา (Intellectual Simulation) 4) การคานงถง

ปจเจกบคคล(Individualized Consideration)

1. บารมหรอการใชอทธพลเชงอดมคต บารมในทศนะของ Bass และ Avalio มใช

บคคลเปนคณลกษณะพเศษแบบดงเดมทองอยกบพลงทเหนอธรรมชาตของผนาซงผกตดกบผนาทาง

ศาสนา สงคม หรอการเมองอกตอไป แตเปนแนวความคดทอธบายการตอบสนองทางอารมณของ

14

สมาชกในองคการภายใตบรรยากาศหรอสถานการณทเกยวของกบการทางาน และความเชอถอ

ศรทธาและความเชอมนของสมาชกตอคานยม หลกการ และอดมคตของผนา ซงจะสงผลใหสมาชก

มแรงจงใจในการปฏบตงานไดมากกวาปาหมายทตงเอาไว

ผนาบารมจะแสดงออกถงความเชอและคานยมเดยวกบหลกการทตนเองยดถอตอสมาชก

อยางชดเจนคานยมทสาคญ เชน ความซอสตยตรงไปตรงมายดมนในหลกการ ยดมนในความ

ยตธรรม เปนตนผนาเนนความสาคญของเปาประสงควสยทศน พนธกจ ความผกพนตอผลสบเนอง

เชงจรยธรรมในการตดสนใจเหนถงการมมาตรฐานทางจรยธรรมทสงของตนเองและทาตวเปน

แบบอยางทดแกผตาม แสดงออกถงความกลาหาญทางจรยธรรมและจดยนอยางชดเจนตอปญหาท

เกดขน รวมทงเสยสละตนเองเพอประโยชนของกลมหรอองคการ (Bass 1997:130-139)

จากพฤตกรรมทแสดงออกมาทาใหผนาไดรบความชนชมและศรทธาจากผตามในฐานะ

ทเปนแบบอยางทผตามปรารถนาปฏบตตาม ทาใหผตามเกดความภาคภมใจทอยภายใตการนาของ

ผนา เกดความจงรกภกดตอตวผนา มความเชอมนในตวผนาและทศทางทผนาไดชนาพวกเขา และผ

ตามจะปฏบตงานในแนวทางทจะนาไปสการบรรลเปาประสงครวมขององคการ

2. การจงใจเพอสรางแรงดลใจ ในระยะแรกนกวชาการจานวนหนงตงคาถามวา ภาวะ

ผนาแบบจงใจเพอสรางแรงดลใจแตกตางจากผนาบารมแนวโนมทมความสามารถในการสรางแรงดล

ใจแกผตามไดเชนเดยวกน อยางไรกตาม Dowton (1973) พยายามแยกแยะความแตกตางของภาวะ

ผนาทงสองประเภทวา ขนอยกบการยอมรบและความยนยอมของผตาม หากผตามยอมรบในปรชญา

ความเชอคานยมและแนวคดของผนากจะเปนภาวะผนาแบบสรางแรงดลใจ ตรงกนขามหากผตามยด

ตดกบตวตนคณลกษณะและบคลกภาพของผนากจะเปนภาวะผนาเชงบารม ถงกระนน Bass (1990)

ไดกลาวเพมเตมวา การแยกแยะความแตกตางระหวางภาวะผนาบารมและภาวะผนาแบบสรางแรงดล

ใจเปนเรองทสามารถกาหนดในระดบแนวความคด แตในระดบปฏบตเชงประจกษนนเปนเรองทม

ความยากลาบากในการแยกแยะ ในความเปนจรงผนาเชงบารมมแนวโนมทจะใชการสรางแรงดลใจ

สง แมวาผนาแบบจงใจเพอสรางแรงดลใจอาจจะไมใชผนาบารมกตาม

พฤตกรรมทแสดงออกถงการนาโดยใชภาวะผนาแบบจงใจเพอสรางแรงดลใจไดแก การ

ถายทอดวสยทศนขององคการหรอชมชนใหผตามเหนไดอยางกระจางวาจะเปนอยางไรในอนาคต

ผ นาจะกาหนดวตถประสงคและมาตรฐานระดบสงในการปฏบตงาน ซงเปนการทาทาย

15

ความสามารถของสมาชก และผนาจะสรางจตสานกทแขงแกรงแกผตามในการยดกมเปาประสงคให

มนคง มการใชสญลกษณและภาษาอยางชาญฉลาดเพ อถายทอดความคดและปลกเราอารมณ

ความรสกของผตาม อธบายความหมายและความสาคญของการกระทาทกาหนดไวระบเหตผลวา

ทาไมผตามจะประสบความสาเรจ สามารถรกษาความสงบเยอกเยนของจตใจยามเผชญหนากบ

วกฤตการณโดยการแสดกออกถงการมองโลกในแงดและมความกระตอรอรนในการรบมอและ

จดการกบปญหา

ผนายงเรยกรองผตามใหกระทาในสงทมนยสาคญตอความสาเรจขององคการ เนนย าถง

ชยชนะและการพชตคแขง ชใหเหนวาอนาคตทดกวาจะสามารถบรรลไดโดยการสนบสนนให

กาลงใจ ยกระดบความคาดหวงและแสดงความเชอมนตอผตามวาพวกเขาสามารถปฏบตงานให

บรรลเปาหมายซงดเหมอนวาจะสามารถบรรลไดในอดต รวมทงถายทอดแนวทางและวธการในการ

บรรลเปาหมายทจะเกดขนในอนาคต (Bass, 1990)

การจดการและการตความเพอสรางความหมายใหมแกเปาหมายและแนวทางการทางาน

เปนวธการทผนาใชในการสรางแรงดลใจแกผตามซง Cameron และ Ulrich (1986) ไดเสนอเอาไววา

ผนาจะใชการเปรยบเทยบกบกลมอางองทหลากหลายในการสรางความหมายและคณคาใหมให

เกดขนในองคการเชน “เราสามารถทาดกวาคแขงท งหมดของเรา” “เราสามารถบรรลผลการ

ปฏบตงานทดทสดของเรา” “เราสามารถประสบความสาเรจตามเปาหมายทกาหนด” “เราสามารถทา

ไดดกวาในอดต” “เราสามารถทาใหสมาชกในองคการหรอประชาชนสนบสนนเราไดอยางแนนอน

3. การกระตนทางปญญา เปนการทผนาแสดงพฤตกรรมโดยการตงคาถามกบฐานคต

ความเชอ แนวทางและวธการปฏบตเดมกบผตาม พรอมทงกระตนและสนบสนนการใชมมมองและ

วธการใหมๆ ในการดาเนนงานและแกปญหา สนบสนนการแสดงความคดเหนและเหตผลอยางเปน

ระบบ และสนบสนนใหแสดงความคดเหนทแตกตางจากผนา (Bass, 1997)

การกระตนทางปญญาเปนการสรางภาวะความเปนอสระและอานาจแกผตาม และเปน

การปองกนไมใหผตามเกดการเชอฟง ศรทธาและคลงไคลผนาอยางมดบอดซงมแนวโนมทมกจะ

เกดขนระหวางภาวะผนาบารมกบผตาม (Graham, 1987)

Quinn และ Hall (1983) ไดเสนอวธการทผนาใชในการกระตนปญญาสประการคอ การ

ใชเหตผลซงผนาจะโนมนาวจงใจใหสมาชกใชความคดอยางเปนอสระ มตรรกะและเหตผลในการ

16

ปรบปรงวธการทางาน การจดการความขดแยงหรอปญหาตาง ๆ ทเกดขนในองคการ ประการทสอง

การใชความสมพนธอยางเพ อนมนษย ในกรณนผ นาพยายามกระตนใหผตามใชความคดเชง

สงเคราะหทสรางสรรคโดยการนาเสนอทางเลอกหรอทางแกปญหาทเปนไปไดหลายทางในระหวาง

ทเกดการปฏสมพนธทไมเปนทางการ ประการทสาม การใชขอมลเชงประจกษ ผนาจะสนบสนนให

ผตามแสวงหาและใชขอมลขาวสารอยางรอบดานในการวเคราะหปญหาและเลอกทางเลอกทดทสด

จากขอมลขาวสารเหลานน และประการทสการใชวจารณญาณภายใน กรณมเรองทตองตดสนใจ

ภายใตเวลาและขอมลทจากด ผนาจะสนบสนนใหผตามใชปญญาญาณ (Intuition) และความตองการ

ทอยในจตใตสานก ผนวกกบขอมลทมอยเพอวเคราะหและหาขอสรป

4. การคานงถงปจเจกบคคล การใชภาวะผนาแบบคานงถงปจเจกบคคลนน ผนาจะให

การสนบสนนทางสงคมและอารมณแกผตาม แสดงออกถงความหวงใยสวสดการและสวสดภาพของ

ผตามโดยพจารณาวาผตามมความตองการอะไรบาง และสามารถตอบสนองไดอยางไร การใสใจกบ

ความสามารถในการทางานของผตามสงผลใหพวกเขาปฏบตงานไดเตมศกยภาพทมอย ผนาจะไมกด

กนความกาวหนาของผตาม และบนทอนความเชอมนในการทางานของผตามโดยการสงใหผตาม

ปฏบตงานทยากและเกนความสามารถของตนเอง มการรบฟงความคดเหนเกยวกบปญหาภายใน

หนวยงานและปญหาสวนตวทมผลตอผลกระทบตอจตใจของผตามอยางตงใจ ใหการสนบสนนผ

ตามเพอพฒนาทกษะและความสามารถของตนเอง และใหผตามสวนรวมในการตดสนใจ โดยเฉพาะ

การตดสนใจทเกยวของกบงานทผตามรบผดชอบและการตดสนใจเกยวกบระบบและมาตรฐานใน

การปฏบตงาน ตลอดจนระบบการในรางวลและการประเมนความดความชอบ

ผนา ทมภาวการณนาแบบคานงถงความเปนปจเจกบคคล รวมถงการทผน าใหการ

แนะนา สอนงานและใหคาปรกษาแกผตาม เมอมความผดพลาดในการทางานเกดขนผนาจะชใหผ

ตามเหนวาความผดพลาดนนเกดขนไดอยางไร มเงอนไขปจจยอะไรบางทสงผลตอการเกดความ

ผดพลาดขนมาอก หากมเรองทตองตาหนผตาม ผนาจะไมตาหนผตามในทสาธารณะแตจะใชการ

พดคยเปนการสวนตวเพอไมใหผตามเกดความอบอายซงจะนาไปสความเจบแคนและเกลยดชงได

การรกษาความสมพนธกบผตามอยางสมาเสมอยงเปนพฤตกรรมทเดนอกประการหนง

ของผนาแบบน โดยผนาจะสนบสนนการจดกจกรรมสรางความสมพนธภายในหนวยงานเพอให

สมาชกในองคการไดมการสงสรรคและแลกเปลยนความคดและความรสกซงกนและกน อนจะ

17

นาไปสการเปดกาแพงใจและลดความหางเหนของสมาชก ซงจะทาใหบรรยากาศขององคการเปน

เสมอนครอบครวขยายทสมาชกในองคการมความหวงใย เออเฟอ ชวยเหลอซงกนและกน

2.2.2 แนวทางทผนาพงปฏบต

พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2553:207) ไดกลาวถงแนวทางทผน าพงปฏบตท ไดจาก

การศกษาแนวคดทฤษฎเกยวกบภาวะผนาตลอดจนงานวจยทเกยวของกบภาวะผนาไวดงน

2.2.2.1 การพฒนาตนเองเพอสรางบารมและใชอทธผลอยางมอดมการณ

ผบรหารองคการควรพฒนาวสยทศนของตนเองใหมความกวางไกลและลกซง การ

พฒนาวสยทศนเกดขนไดจากการรบขอมลขาวสารทหลากหลาย โดยการอานหนงสอ เอกสารตาง ๆ

และการรบฟงทงจากสอมวลชน จากผรในแวดวงตาง ๆ จากประชาชนและแมกระทงบคคลทอยใต

การนาของตนเอง นนคอในการพฒนาวสยทศนในขนแรกนนจะตองอานและฟงใหมาก เพอทเปน

แหลงวตถดบทางปญญาสาหรบการคดและวเคราะหตอไป

ขนตอนตอไปคอการฝกคดและวเคราะหเพอเชอมโยงเหตปจจยตาง ๆ อยางเปนระบบ

รวมทงการฝกคดในเชงสงเคราะหโดยการเชอมโยงเหตการณหรอปรากฏการณรปธรรมทเกดขน

แลวสรางเปนแนวคดหรอบทเรยนเบองตนทเกยวของกบปรากฏการณนน ซงวธคดแบบนจะทาให

ผบรหารมการรบรปญหาอยางรวดเรวและสามารถเชอมโยงปญหาตาง ๆ เขาดวยกนอยางม

ประสทธภาพ และสามารถจะใชพลงทางความคดของตนเองในการทานายหรอพยากรณอนาคตของ

การเปลยนแปลงโลกและสงคมทมผลกระทบกบองคการซงในทายทสดกจะสงผลใหผบรหาร

สามารถกาหนดวสยทศนขององคการของตนเองไดอยางชดเจนวาควรจะเปนลกษณะใดบาง

วสยทศนทดนนตองมความชดเจน เปนสงทพงปรารถนาของสมาชกในองคการและ

สงคม เปนถอยคาทสามารถกระตนหรอสรางแรงจงใจแกสมาชกได ยนอยบนรากฐานทาง

ประวตศาสตรขององคการ มจดเนนทชดเจนไมหลากหลาย คลมเครอหรอมากเกนไปจนทาใหเกด

ความสบสน มความเปนไปไดในการปฏบตโดยมแนวทางหรอเปนกรอบอางองในการตดสนใจ ม

ความยดหยนทสามารถปรบเปลยนเมอมการเปลยนแปลงของสงแวดลอม และตองสามารถนาไป

ถายทอดและสอสารใหผอนเขาใจไดกระจาง

18

เมอผนาวสยทศนและแสดงวสยทศนเปนทประจกษแกผตามแลว กจะทาใหบคคล

เหลานนเกดความเชอถอศรทธาในความสามารถของผนา ความเชอถอศรทธาและความไววางใจจะ

เพมมากขนหากผนามคาพดและการกระทาทสอดคลองกน

โดยทผนาเปนผทไดรบการเฝามองจากบคคลทกกลม ดงนน สงทผนากระทาหรอแสดง

ออกมายอมเปนสงทผอนเหนอยางงายดาย พฤตกรรมของผนาจะไดรบการกลาวอางและเปนแหลง

อางองในการกระทาของบคคลอน ดงนน การแสดงพฤตกรรมในเชงจรยธรรมหรอการใชอทธพล

อยางมอดมคตใหเปนทประจกษจงเปนเรองทจาเปน จรยธรรมทสาคญคอ การกระทาเพอประโยชน

สวนรวมเปนหลก หาใชเพอตนเองครอบครวและพวกพอง

แนนอนวาการทผน าจะแสดงพฤตกรรมเหลานไดจะตองมการบรหารงานทโปรงใส

สามารถใหสาธารณะตรวจสอบการทางานได และเนนกระบวนการมสวนรวมในทกระดบ

นอกจากนนจรยธรรมทสาคญอกประการคอการเคารพสทธและศกดศรความเปนมนษย ซงผนา

จะตองมการปฏบตตอผอนอยางเทาเทยมกนโดยไมมอคตหรอความลาเอยง รวมทงใหเกยรตและรบ

ฟงความคดเหนของผตามและประชาชนในชมชนปฏบตตาม และพวกเขายอมนาเรองเหลานไป

เผยแพรเลาขานตอบคคลอนอยางภาคภมใจทพวกตนไดอยภายใตการนาของผนาทมทงวสยทศนและ

จรยธรรม และในทายทสดกจะทาใหผนาไดรบความนยม เปนทชนชมและไดรบการจงรกภกดจากผ

ตาม

2.2.2.2 แนวทางในการจงใจสรางแรงดลใจ

ในการจงใจเพอสมาชกขององคการเกดแรงดลใจและรวมมอรวมแรงอยางแขงขนเพอพฒนา

องคการและชมชนไดนน ผนาจะตองพฒนาทกษะในการสอสารหรอการพดและการเขยนเพอโนม

นาวจงใจใหสมาชกในองคการเกดความผกพนตอวสยทศน เปาประสงค และระบบคณคาเชง

จรยธรรม โดยวธการดงน

• การประกาศวสยทศนใหสมาชกในองคการทกคนไดทราบถงทศทางใหมขององคการ

เพอใหบคคลเหลานมความเขาใจและสนบสนนทศทางดงกลาว

• สรางกลไกการมสวนรวมในการตดสนใจทงจากสมาชกในองคการและจากประชาชน

โดยเฉพาะเรองทมผลกระทบกบพวกเขา

19

• ควรจดทาสญลกษณทเชอมโยงและสะทอนใหเหนถงวสยทศน เปาประสงคและ

คานยม

ใหมซงอาจทาไดโดยการจดประกวดสญลกษณในรปแบบตาง ๆ ขนมาและผลกดนใหมการนา

สญลกษณเหลานไปใชอยางทวถงและตอเนอง

• การพดตอกย าถงความสาคญของวสยทศน และผลดทตามมาหากองคการประสบ

ความสาเรจตมเปาประสงคทกาหนด

• ใชเงอนไขทางวฒนธรรมและพธกรรมทมอยในชมชน เปนกลไกในการสรางแรงดล

ใจแกสมาชกในองคการและชมชน ใหมความเปนหนงเดยวกน

• ยอมรบและใหความตระหนกในผลงานของทกคน รวมทงการยกยองและประกาศ

เกยรตคณแกสมาชกองคการและประชาชนททาความดใหกบองคการและชมชนเพอใหพวกเขาเกด

ความตระหนกในคณคาของตนเองทมตอองคการและชมชน

• ทานายและยอมรบความจรงวาอาจมคนบางกลมตอตานการเปลยนแปลง จะตอง

เตรยมการเพอหาแนวทางในการจดการกบการตอตานทอาจเกดขน และเมอมการตอตานเกดขน ควร

รกษาอารมณเยอกเยนเอาไวใชสตและปญญาวนจฉยปญหาและระบใหไดวาสาเหตทแทจรงเกดจา

อะไร แลวจงไปแกไขทสาเหต อยามองหรอแกไขการตอตานทอาการอยางผวเผน โดยทวไปการ

ตอตานมกเกดจากการมเปาหมายไมตรงกน การไดรบขอมลขาวสารคลาดเคลอน การสญเสย

ผลประโยชนการทไมอยากเปลยนแปลงเนองจากความเคยชน เปนตน และในการแกไขปญหาการ

ตอตานนน ผนาจะตองดาเนนการทนทอยาปลอยใหเรอรงยดเยอ

2.2.2.3 แนวทางการกระตนและสรางปญญาแกสมาชก

การทสมาชกในองคการมความสามารถในการคด ใชเหตผล และสตปญญาเพมขนจะเปน

การพฒนาทนมนษยภายในองคการ และทาใหองคการนนมศกยภาพทจะกลายเปนองคการเรยนรใน

อนาคต ซงหากองคการเปนองคการเรยนรโอกาสในการกระทาเรองผดพลาดกเกดขนนอยและยง

สามารถรบมอกบความไมแนนอนของสงแวดลอมทเกดขนไดอยางมประสทธผล ผนาควรใชภาวะ

การนาเพอกระตนปญญาและการเรยนรของผตามไดดงน

• สนบสนนและจดตงกลมงานเพอการตดตามขอมลขาวสารเกยวกบการเปลยนแปลง

ภายนอกในดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และเทคโนโลย รวมทงการตดตามแนวคดและวธการ

จดการใหม ๆ และถายทอดใหกบสมาชกภายในองคการและชมชนอยางสมาเสมอ

• สรางบรรยากาศททาใหเกดความรสกในการแสดงความคดเหนและแลกเปลยนความ

คดเหนอยางเปนอสระ โดยสนบสนนใหมการอภปราย และการเสวนาอยางไมเปนทางการใน

ประเดนตาง ๆ ทเกยวกบการทางานและประเดนอนๆ ทมผลกระทบกบองคการและชมชน และ

20

ชใหเหนวาความขดแยงทางความคดเปนสงธรรมดาทเกดขน หากทกคนมจตใจเปดกวางยอมรบฟง

ซงกนและกนกสามารถทางานรวมกนอยางสรางสรรคได

• สนบสนนการรเรมทงจากบนลงลางและจากลางขนบน และใหทดลองใชความคดและ

แนวทางการปฏบตใหม ๆ สงเกตพฤตกรรมการปฏบตงานของผตาม กระตนความคดผตามโดยการ

ตงคาถามเกยวกบความเชอและวธการทางานแบบเดม ๆ ถามเหตผลของวธการทางานแบบเดม

วธการทางานเชนนสามารถปรบปรงไดหรอไม มวธการอนอกหรอไมทอาจนามาใชแทนวธการ

แบบเดม และเปดโอกาสใหมความหลากหลายในกระบวนการและวธการการปฏบตงาน

• สนบสนนการใชทศนคตในเชงบวกในการมองปญหาและการปฏบตงานโดยใชความ

ผดพลาดทเกดขนเปนโอกาสในการเรยนร อยาใหผใตบงคบบญชาททางานพลาดโดยไมเจตนาคดวา

ตนเองมความเสยงสงในการถกลงโทษ เมอความลมเหลวเกดขนใหตงคาถามในทานองทวา เรา

สามารถเรยนรอะไรจากสงเหลานเพอนาไปปรบปรงการทางานในอนาคต

• สนบสนนใหมการจดการความรภายในองคการ ทงการสรางความร การรวบรวมและ

ประมวลความรการแยกแยะจาแนกประเภทของความร การสรางแหลงคลงความร การถายทอด

แบงปนและการกระจายความรใหกบสมาชกองคการและชมชนทกระดบ

• สนบสนนการใชขอมลขาวสารและเหตผลเปนพนฐานในการวเคราะหปญหาและ

ตดสนใจ หากมขอมลขาวสารไมเพยงพอและมเวลาจากด สนบสนนการใชวจารณญาณอยาง

รอบคอบและรอบดานในการมองผลกระทบทเกดขนจากการตดสนใจและการกระทา

2.2.2.4 แนวทางการสรางความสมพนธ

บรรยากาศขององคการทเตมไปดวยความรสกอบอน เอออาทร และสมาชกแตละคนตาง

ชวยเหลอเกอกลซงกนและกน มจตใจเมตตาและพรอมทจะใหอภยตอกนยอมเปนบรรยากาศท

กอใหเกดความสามคคและทาใหองคการมพลงรวมทเขมแขงมากขน สงตาง ๆ เหลานเปนการกจของ

ผนาทจะสรางขนมาซงมแนวทางโดยสงเขปดงน

• แสดงความสนใจอยางจรงใจในงานทผตามปฏบต ลกษณะพเศษบางอยางทผตามม

และใหความสาคญกบผตามในฐานะทเขาเปนมนษยคนเหนงทมศกดศรเชนเดยวกบเรา

• รบฟงปญหา ความตองการ คาอธบายหรอความคดเหนของผตามอยางจรงจงซงจะทา

ใหผนาสามารถรบรและเขาใจผตามมากขน

• สนบสนนการใหสวสดการแกผตามทงทควรไดตามสทธและสวสดการพเศษทผนา

เปนผจดหามาให เชน การประกนชวตและสขภาพหม หรอสวสดการเกยวกบการฌาปณกจ

• ปฏบตตวกบผตามอยางเปนกนเอง เหมอนพนอง เหมอนเพอน แทนทจะหางเหน

ดงเชน เจานายกบลกนอง

21

• ใหความชวยเหลอโดยการชแนะใหคาปรกษา ทงในเรองงานและเรองสวนตวเมอผ

ตามตองการ

• จดกจกรรมในการสรางความสมพนธระหวางสมาชกในองคการอยางสมาเสมอและ

ตอเนองโดยกจกรรมเหลานควรเปดโอกาสใหสมาชกในองคการเปดใจ เปดเผยความรสก อยาง

ตรงไปตรงมาผนาอาจเปนวทยากรกระบวนการดวยตนเองหรออาจเชญบคคลทมความเชยวชาญ

เกยวกบการสรางสมพนธมาเปนวทยากรกระบวนการกได

2.2.2.5 แนวทางการใหรางวลและการลงโทษ

• กาหนดเปาหมาย แนวทางการปฏบตงานและมาตรฐานในการปฏบตงานใหชดเจน

เมอสมาชกในองคการทางานไดตามมาตรฐานหรอมากกวามาตรฐานและบรรลเปาหมายตองให

รางวลตอบแทนอยางชดเจนทงรางวลทเปนวตถ ความกาวหนาในการทางานหรอการใหการยอมรบ

และประกาศเกยรตคณ

• ใหสมาชกมสวนรวมในการกาหนดเกณฑในการประเมนผลการปฏบตงานและ

รวมกน กาหนดผลการตอบแทนหากมการทางานบรรลผล ซงจะทาใหทกคนเกดการยอมรบและไม

กอใหเกดเสยงวพากษวจารณในทางทลบเมอมการตดสนพจารณาความดความชอบ

• สนบสนนการปรบปรงการทางานอยางตอเนองใหการยอมรบและใหรางวลสาหรบ

การเปลยนแปลงแมจะเปนการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยกตาม รวมทงแยกแยะและจดระบบงานท

ซบซอนใหงายขน โดยแยกงานออกเปนขนตอนททาไดงายเพราะการประสบความสาเรจในงานท

งายจะสรางกาลงใจใหทางานทยากตอไป

• กาหนดระบบตดตามดแล ระบบเฝาระวงและการตอบสนองในการแกปญหาทอาจ

เกดขนในการปฏบตงานอยางรวดเรวและมประสทธภาพ

• การลงโทษควรเรมตนจากการสอนวธการปรบปรงการทางานหรอการเสนอแนว

ทางการปรบปรงพฤตกรรมเปนเบองแรก หากยงไมสามารถแกไขพฤตกรรมทไมพงปรารถนาได

กอนไปอบรมหลกสตรตาง ๆ ทเกยวของกบการปรบปรงพฤตกรรม อยาเพงใชการตาหนโดยเฉพาะ

การตาหนตอหนาสาธารณะ หากวธการเหลานใชไมไดผลจงหาทางใชวธการอนตามระเบยบ

กฎเกณฑเปนลาดบขนตอไป

2.2.3 แนวทางทผนาไมพงปฏบต

แนวทางทผนาไมพงปฏบต 10 ประการ เพราะจะนาไปสความเสอมศรทธา การขาด

ความชอบธรรมสรางความไมพงพอใจในการปฏบตงาน บนทอนขวญกาลงใจ เกดความทอถอย

22

เบอหนายในการทางานนาไปสความไรประสทธผลขององคการ และทายทสดทาใหองคการตกตา ม

ดงน

1. การไมรกษาสญญากบผตามหรอการพดกบการกระทาเปนคนละสงกนซงจะกอใหเกด

การวพากษวจารณวาผนาดแตพด หรอพดไมตรงกบการปฏบต

2. การยดมนในประสบการณของตนเองมากเกนไป โดยไมแสวงหาความรเพมเตม ทาให

ไมสามารถพฒนาวสยทศนใหกวางไกลได ซงจะทาใหผตามและประชาชนดถกไดวาเปนผนาทโง

เขลา ไรปญญา

3. การแสวงหาผลประโยชนใหกบตนเองและพวกพอง หรอการกระทาทไมซอสตยสจรต

ซงจะทาใหผตามและประชาชนมองวาผนาเปนคนทจรต

4. การปฏบตตอผตามอยางลาเอยง ไมยตธรรม ใชสองมาตรฐานในการปฏบตงาน ซงจะ

ทาใหไดชอวาเปนบคคลทใชอานาจอยางไมชอบธรรม

5. การแสดงอาการกาวราว เหยยดหยามและตาหนผตาม โดยเฉพาะตอหนาสาธารณะ

รวมทงการจองจบผดการปฏบตงานของผตาม ประหนงวาผตามเปนเสมอนอาชญากร จะเปนการบน

ทอนกาลงใจและสรางความเจบแคนใหเกดขนในใจของผตาม

6. การชวงชงหรอขโมยผลงานของผตามมาเปนของตนเอง การละเลยหรอไมใสใจ ไมให

การยอมรบหรอไมตระหนกในความสาคญของงานทผตามปฏบต และการกดกนโอกาส

ความกาวหนาของผตาม

7. การไมรบฟงความคดเหนของผตาม มความอหงกายดมนแตความคดของตนเองเปน

หลกหรอคดวาตนเองถกอยคนเดยวขณะทผอนทาผดทงหมด

8. การหลกเลยงปญหา ปดความรบผดชอบ ตามไมพบหรอหายตวไปเมอยามองคการเกด

วกฤตหรอเมอมความผดพลาดในการทางานเกดขนกใหผตามเปนแพะรบบาปแทน

9. การไมกลาตดสนใจวนจฉยชขาดในประเดนทขดแยง ความโลเลตดสนใจกลบไป

กลบมาเอาแนเอานอนไมไดดจไมหลกปกขเลน

10. การมอารมณแปรปรวนไมคงเสนคงวา บางขณะอารมณดเกดขอบเขต แตบางขณะกลบ

แสดงอาการกราดเกรยวเกนขอบเขต โดยการกลบไปกลบมาของอารมณในลกษณะขวตรงขามน

หากเกดขนบอยครงจะทาใหผตามเกดความสบสนและขาดความมนใจในการทางาน

2.2.4 คณลกษณะและบทบาทของผนาในชนบทไทย

2.2.4.1 คณลกษณะของผนาในชนบทไทย

23

จากการศกษาของคณะกรรมการสาขารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร สภาวจย

แหงชาต เรองผนาในชนบทของไทยเมอปพ.ศ. 2514 มสาระสาคญสรปไดดงน

1. ลกษณะสวนตวของบรรดาผนาในชนบทไทยนบวาเปนสวนสาคญทจะนาไปส

การศกษาถงบทบาทในสงคม เศรษฐกจ การเมองการปกครอง การศกษาของผนาอนเปนทมาของการ

ไดรบการยอมรบใหเปนผนาในสงคมชนบท เปนการศกษาถงลกษณะสวนตวพบวา ผนาในชนบท

เปนบคคลทมความอาวโสในชมชน ทงนขนอยกบสภาพหมบาน สภาพแวดลอมและสถานการณ

ตางๆทเกยวของ

2. คานยมของสงคมชนบทไทยในปจจบนตอคณลกษณะของบคคลทไดรบการยอมรบ

นบถอใหเปนผนาในชนบทไทย จากผลการวจยไดเรยงลาดบความสาคญจากมากไปหานอย ดงน

1) ใหความชวยเหลอแกคนทวไปโดยเมตตาจต

2) ซอสตย พดจรง ทาจรง

3) ประกอบสมมาอาชวะอยางแขงขน

4) เปนกนเอง

5) เปนคนเครงศาสนา

6) เปนทพงทวไปทงทางวตถและจตใจ

7) มตาแหนงและความรบผดชอบ

8) อนๆเชน โอบออมอาร

2.2.4.2 บทบาทหนาทของผนาทองท

พระราชบญญตลกษณะปกครองทองท(ฉบบท 11)พ.ศ. 2551 ตอนท 4 ไดกาหนดอานาจ

หนาทของผใหญบานและผชวยผใหญบาน ดงน

“มาตรา ๒๗ ผใหญบานทาหนาทชวยเหลอนายอาเภอในการปฏบตหนาทและเปน

หวหนาราษฎรในหมบานของตน และมอานาจหนาทดงตอไปนดวย

(๑) อานวยความเปนธรรมและดแลรกษาความสงบเรยบรอยและความปลอดภย

ใหแกราษฎรในหมบาน

(๒) สรางความสมานฉนทและความสามคคใหเกดขนในหมบาน รวมทงสงเสรม

วฒนธรรมและประเพณในทองท

24

(๓) ประสานหรออานวยความสะดวกแกราษฎรในหมบานในการตดตอหรอรบ

บรการกบสวนราชการ หนวยงานของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถน

(๔) รบฟงปญหาและนาความเดอดรอน ทกขสขและความตองการทจาเปนของ

ราษฎรในหมบาน แจงตอสวนราชการ หนวยงานของรฐ องคกรปกครองสวนทองถน หรอองคกรอน

ทเกยวของ เพอใหการแกไขหรอชวยเหลอ

(๕) ใหการสนบสนน สงเสรม และอานวยความสะดวกในการปฏบตหนาทหรอการ

ใหบรการของสวนราชการ หนวยงานของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถน

(๖) ควบคมดแลราษฎรในหมบานใหปฏบตใหเปนไปตามกฎหมายหรอระเบยบ

แบบแผนของทางราชการ โดยกระทาตนใหเปนตวอยางแกราษฎรตามททางราชการไดแนะนา

(๗) อบรมหรอชแจงใหราษฎรมความรความเขาใจในขอราชการ กฎหมาย หรอ

ระเบยบแบบแผนของทางราชการ ในการน สามารถเรยกราษฎรมาประชมไดตามสมควร

(๘) แจงใหราษฎรใหความชวยเหลอในกจการสาธารณประโยชนเพอบาบดปดปอง

ภยนตรายสาธารณะอนมมาโดยฉกเฉน รวมตลอดทงการชวยเหลอบรรเทาทกขแกผประสบภย

(๙) จดใหมการประชมราษฎรและคณะกรรมการหมบานเปนประจาอยางนอยเดอน

ละหนงครง

(๑๐) ปฏบตตามคาสงของกานนหรอทางราชการและรายงานเหตการณทไมปกตซง

เกดขนในหมบานใหกานนทราบ พรอมทงรายงานตอนายอาเภอดวย

(๑๑) ปฏบตตามภารกจหรองานอนตามกฎหมายหรอระเบยบแบบแผนของทาง

ราชการหรอตามทกระทรวง ทบวง กรม หนวยงานอนของรฐ ผวาราชการจงหวด หรอนายอาเภอ

มอบหมาย

ผศกษาไดสรปบทบาทของผนาทมสวนสาคญในการพฒนาชมชน ไว 6 ดาน ดงน

1) ดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชมชน ไดแก การบรหาร

จดการทรพยากรธรรมชาตอยางเหมาะสม, การสรางสงแวดลอมทด, การพฒนาระบบโครงการสราง

พนฐานใหเพยงพอตอความตองการ

25

2) ดานสาธารณสข ไดแก การพฒนาระบบโครงสรางพนฐานเพอสขภาพจากการม

สวนรวมของชมชน , การจดการเพอเสรมสรางสขภาพ, การปองกนโรค และการดแลสขภาพตนอง

3) ดานศาสนาวฒนธรรมและประเพณ ไดแกการนบถอศาสนาทยดเหนยวจตใจ ,การ

มวถชวตแบงปนเอออาทร และการอนรกษสบสานประเพณของชมชน

4) ดานการพฒนาคน ไดแก การจดการความรของชมชน การสงเสรมภมปญญา

ทองถน, การพฒนาผนาและสมาชกของชมชน

5) ดานการบรหารจดการชมชน ไดแกการจดทาระบบขอมล การทาแผนชมชน การ

จดสวสดการชมชน และการเสรมสรางการเมองการปกครองตามระบอบประชาธปไตย

6) ดานความมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสน ไดแกการปองกนรกษาความ

ปลอดภยในชวตและทรพยสนของชมชน และการปองกนภยธรรมชาต

26

2.3 แนวคดเกยวกบความขดแยงและการจดการความขดแยง

2.3.1 นยามและความหมายของความขดแยง

พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2553:330) นยามความขดแยงไว 2 ลกษณะคอ การนยามในเชง

โครงสรางและการนยามในเชงกระบวนการ

การนยามความขดแยงในเชงโครงสรางระบวา ความขดแยงเปนการตอสอยางชดเจนแบบ

เปดเผยระหวางหนวยทางสงคมทงแตสองหนวยขนไปภายในองคการ หรอระหวางองคการ เพอ

ชวงชงทรพยากรทมคาหรอโอกาสในการเขาถงทรพยากร อยางไรกตาม มนกวชาการบางกลมทใช

วธการศกษาความขดแยงแบบชาตพนธวรรณวทยาทแมวาจะนยามความขดแยงในเชงโครงสราง

แตเหนวาความขดแยงอาจดารงอยในรปแบบเชงโครงสรางทซอนเรนซงถกผนกรวมอยในการ

ปฏสมพนธประจาวนของสมาชกองคการ และถกกดทบภายใตวฒนธรรมหรอคานยม เชง

สมานฉนทขององคการ (Hutch, 1997:301)

การนยามเชงกระบวนการระบวา ความขดแยงเปนกระบวนการทเรมตนขนเมอฝายหนง

รบรวาฝายอนกอใหเกดผลกระทบทางลบ หรอสอแวววากาลงสรางผลกระทบทางลบตอบางสง

บางอยางทฝายแรกใหคณคา (Thomas, 1992) โดยนยามนจะเหนวา ความขดแยงจะเกดขนตองมฝาย

ใดฝายหนงทราบวา บคคลอนหรอฝายอนมการพดและการกระทา หรอมแนวโนมทเปนผลลบตอ

สงทเราใหคณคา แตหากเราไมทราบวามการพดหรอกระทบดงกลาว ภายใตนยามน ความขดแยง

กยงไมเกดขนมา สาหรบสงทบคคลใหคณคามความหมายทกวางขวางรวมไปถง ผลประโยชน

ชอเสยง เกยรตยศและศกดศร ความเชอ คานยม และอดมการณของตนเองหรอของบคคลอนท

ตนเองใหความเคารพ และเรารบทราบถงขอวจารณดงกลาว เรายอมไมพอใจและอาจนาไปสความ

ขดแยงได หรอ หากมบคคลกระทาหรอมแนวโนมกระทาใหเราตองสญเสยประโยชน หรอสงคม

เสยประโยชน และเราทราบวามการกระทาดงกลาว ความขดแยงกอาจเกดขนได

สาหรบความหมายของความขดแยงไดมผใหความหมายของความขดแยงไวมากมายหลาย

ลกษณะแตกตางกน กลาวคอ

ชยยทธ ชโนกล (2536:1) ไดใหความหมาย วา ความขดแยงหมายถงสภาพการณททาใหคน

ตกอยในภาวะทไมสามารถจะตดสนใจ หรอตกลงหาขอยตอนเปนทพอใจของทงสองฝายได

27

บญชวย ศรเกษ(2525:25) ไดใหความหมายไววา ความขดแยงหมายถงสถานการณท

เกดขน โดยบคคลหรอกลมบคคลตกอยในภาวะไมกลาตดสนใจ หรอไมสามารถหาขอยตใหเปนท

พอใจได

พนส หนนาคนทร (2526:231) ไดใหความหมายไววา ความขดแยง หมายถงสภาพการณ

ทบคคลทงสองฝายมความเหนหรอมความเชอทไมตรงกนและยงไมสามารถหาขอยตทสอดคลอง

กนได

อรณ รกธรรม (2529:42) ไดใหความหมายไววา ความขดแยง หมายถงความไมเหนพอง

ตองกนระหวางสมาชกหรอกลมขององคการสองคนหรอมากกวา

กตมา ปรดดลก (2529:295) ไดใหความหมายไววา ความขดแยง หมายถงสภาวะจตใจท

ปราศจากความสข มความกระวนกระวาย เนองจากไมสมหวงตอสงใดสงหนงเมอเกดความขดแยง

ขนแลว บคคลจะแสดงพฤตกรรมออกมาเพอขจดความขดแยงใหหมดไปหรอใหนอยลง

พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ.2530 ไดใหความหมายของคาวา “ขดแยง”วา

หมายถง “ความไมลงรอยกน”

วจตร วรตบางกร(2531:70) ไดใหความหมายไววา ความขดแยง หมายถงสถานการณท

คนมความเหน ความเชอไมตรงกน และตกอยในภาวะทไมอาจจะตกลงหาขอยตทนาพอใจทงสอง

ฝาย หากปลอยปละละเลยไมทาความเขาใจ อาจกอใหเกด ความแตกแยก อจฉา รษยา ซงม

ผลกระทบไปถงความเสอมโทรมของหนวยงานดวย

พจนานกรมของWebster (เสรมศกด วศาสลาภรณ. 2534 :10: อางองมากจากWebster’

Dictionary. 1972) กลาววา ความขดแยง (Conflict) หมายถง การกระทาทไปดวยกนไมไดใน

ลกษณะตรงขามความคดหรอการกระทาทไมเหมอนกน

Coser(1956:8) ไดใหความหมายวา ความขดแยงหมายถงการตอสบนคานยมหรอคณคาซง

เรยกรองถงสถานะ อานาจหรอทรพยากรทขาดแคลน โดยคกรณมจดมงหมายเพอการลบลางศตร

ของตน หรอเพอทาใหศตรบาดเจบหรอเพอกาจดศตรของตน หรอในความหมายทชดเจนมากขนก

หมายถง การเปนปรปกษกนอยางเปดเผยของบคคลหรอกลมบคคลซงมเปาหมายในการทาลายลางค

ตอส (Mack and Pease, 1973:68)

28

ฉนทนา บรรพศรโชต (2542:32) ไดกลาวถงความขดแยงวา นอกจากจะหมายถงภาวะท

กลมตางๆเขากนไมไดแลว จดสนใจท ไมควรมองขามอยางยงจงเปนเรองของอานาจโดย

เปรยบเทยบระหวางคกรณ เชนคกรณฝายหนงมอานาจในการเขาถงทรพยากรมากกวาอกฝายหนง

หรอแตละฝายมอานาจตดสนใจทมผลตอการยตความขดแยงทไมเทาเทยมกน เปนตน

กฤษฎา บญราช (2554:13) ไดกลาวถงความขดแยงวา มความเปนพลวตร กลาวคอ ความ

ขดแยงเปนปรากฏการณทไมหยดนง แตมการเคลอนไหวเปลยนแปลงรปแบบ เนอหา หรอลกษณะ

ของความขดแยงอยตลอด

จากความหมายขางตนสามารถสรปวา ความขดแยง หมายถง สภาพการณทบคคลหรอ

กลมบคคลซงปฏบตงานรวมกนภายในองคการมความคดเหนไมสอดคลองกน รวมทงคานยม

เปาหมาย วธการทางานแตกตางกน เปนปรากฏการณทมการเคลอนไหวเปลยนแปลงขนอยกบ

รปแบบ เนอหาและลกษณะของความขดแยง อยางไรกด ประเดนทพงพจารณาในเรองของความ

ขดแยงเปนเรองของสถานะของคกรณในความขดแยง เมอความขดแยงประกอบดวยคกรณ 2 ฝาย

ขนไป สงทหลกเลยงไมไดเมอกลาวถงความขดแยงกคอ สถานะระหวางคกรณทไมเทาเทยมกน

ยอมสงผลตอความขดแยงประการหนงกคอ อานาจทแตกตางกนระหวางคกรณ ดงนนผนาและ

ผบรหารทกระดบควรศกษา เรยนร เพอจดการกบความขดแยงใหคลคลายและเกดประโยชนตอ

องคการ

2.3.2 แนวคดเกยวกบความขดแยง

เทพพนม เมองแมนและสวง สวรรณ (2529:35-36) ไดใหแนวความคดเกยวกบความ

ขดแยงวามความสลบซบซอนมากจงจาเปนตองอาศยการพจารณาอยางรอบคอบไมมขอตกลงสากล

ทว ๆ ไป เกยวกบเรองความขดแยง การตดสนใจในแงของคณคาเกยวกบความขดแยงจงออกมาใน

ลกษณะการประเมนวาดหรอไมด เปนสงทพงปรารถนาหรอเปนสงทไมพงปรารถนา ซงการ

ประเมนดงกลาวนาไปสความจาเปนตองหาคาตอบ 2 ลกษณะ คอความขดแยงควรจะถกขจดหรอ

แกไขหรอไมและเมอความขดแยงเปนสงทพงปรารถนา ดงนนจงสมควรทจะกระตนใหเกดขนแต

ภายในขอบเขตทจากดหรอไม

เสรมศกด วศาลาภรณ(2534:13-14) ไดเปรยบเทยบแนวคดเกยวกบความขดแยงระหวาง

แนวความคดเดมและแนวความคดปจจบนไว 3 สมย คอ

1. แนวคดสมยเดม เชอวาความขดแยงเปนสงเลวราย เปนความลมเหลวของการ

29

บรหาร จงควรหลกเลยงและกาจดใหหมดไป เปนยคสมยทเชอวาองคการทดตองมความราบรน

ปราศจากความขดแยง

2. แนวคดสมยมงพฤตกรรม เชอวาความขดแยงเปนเรองของความตองการและผล

ประโยชนเกดขนเสมอในองคการ บางครงความขดแยงนามาซงความคดและวธการทด ม

ประโยชน ชใหเหนประเดนปญหาและแนวทางแกปญหาทดกวา บางครงความขดแยงกทาใหเกด

ความเสยหายแกองคการ จงตองรวธจดการใชความขดแยงใหเปนประโยชน

3. แนวความคดสมยใหม เชอวาความขดแยงเปนสวนหนงของชวตในองคการมทงขอด

และขอเสย ทงนตองขนอยกบแบบของความขดแยง ความขดแยงบางอยางจะสงเสรมใหกลม

ทางานอยางมประสทธภาพ องคการทปราศจากความขดแยงจะเฉอยชาหยดอยกบทองคการทม

ความขดแยงในระดบทพอเหมาะจะชวยใหคนมความตนตว กระตอรอรน และมความคด

สรางสรรค

กลาวโดยสรป ทกหนวยงานหรอองคการมความขดแยงซงอาจเปนความขดแยงระหวาง

บคคลหรอระหวางกลมบคคล ผบรหารควรมทศนะหรอยอมรบวาความขดแยงเปนปรากฏการณ

ตามธรรมชาต เปนของปกตทเกดขนในหนวยงาน ความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได ความ

ขดแยงจะเกดขนเมอความคดเหน คานยม ทศนคต หรอความคาดหวงแตกตางกน ในการปฏบตงาน

ของผดารงตาแหนงตาง ๆ ในหนวยงาน

2.3.3สาเหตของความขดแยง

ความขดแยงเปนปรากฏการณทเกดขนไดในทกหนวยงานตราบใดทระบบการทางานนน

จะตองเกยงของกบมนษย ซงมความคด คานยม พฤตกรรมในการทางาน จดมงหมายในชวตท

แตกตางกนไป ความแตกตางนทาใหมนษยทตองทางานรวมกนเกดความขดแยง มความคดเหนไม

ลงรอยกน พฤตกรรมของมนษยยอมมสาเหตแตกตางกนไป

อทย หรญโต (2523:218) ไดชใหเหนวาสาเหตททาใหมนษยขดแยงกน อาจแบงออกได

เปน 3 ประการคอ

1. ความคดเหน ความคดเหนทตรงกนของบคคลจะชวยใหบคคลคบคาสมาคมกนไดอยาง

ราบรน แตถาความคดเหนไมลงรอยกนและฝายหนงไมยอมรบความคดเหนของอกฝายวาถกตอง

ความขดแยงกจะเกดขน

30

2. แนวทางปฏบต ผทมแนวความคดเหนอยางเดยวกน ยอมจะรวมงานกนได แตแนวทาง

ปฏบตยอมจะแตกตางกน เพราะการทางานสาเรจตามเปาหมาย ทกคนยอมแสวงหาหนทางปฏบต

ทตนคดวาเหมาะสม คนทมความคดเหนตรงกนในหลกการ อาจไมเหนดวยกบวธปฏบตของอก

ฝายหนงกได ความขดแยงอาจจะเกดขนจากเหตนไดอกทางหนง

3. ผลประโยชน คอ สงททกคนตองการหรอความพอใจของแตละคนความขดแยงกน

เพราะผลประโยชนมองเหนไดชดและเกดขนในชวตประจาวนมากทสด ผลประโยชนเปนมลเหต

ทกอใหเกดความขดแยง โดยเฉพาะผลประโยชนในทางเศรษฐกจและการเมอง

อรณ รกธรรมและปรชญา เวสารชช (2539:3)ไดสรปสาเหตของความขดแยงไดดงน

1. เรองสวนตว

2. เปาหมาย

3. วธการ

4. สถานภาพ

5. การรบรและคานยม

พมลวรรณพงษสวสด (2531:31) ไดสรปรปแบบและสาเหตของความขดแยงไวดงน

1. ความขดแยงระหวางบคคลตอบคคล เปนความขดแยงอนเปนผลมาจากสาเหตความ

แตกตางของบคคลทงในดาน เพศ การศกษา แนวความคด ระบบคณคา นอกจากนอาจมสาเหต

มาจากองคการ อนไดแก งานทไดรบมอบหมาย สถานภาพในองคการ การแขงขน

2.ความขดแยงระหวางบคคลกบกลม เปนความขดแยงทมกเกดขนภายใตการดาเนนงาน

ขององคการ

3.ความขดแยงระหวางกลมกบกลม มสาเหตอย 2 ประการ คอ การแยงชงทรพยากรทมอย

จากด กบ ความแตกตางกนในรปแบบของการบรหารงานทตองการใหการปฏบตงานเปนไปอยาง

มประสทธภาพ ความแตกตางกนในแงนโยบายและการดาเนนงาน

4.ความขดแยงระหวางองคการกบองคการ เหนไดชดในองคการทมการแขงขน เพอการ

แยงชงตลาด ลกคา รายได

จากรปแบบความขดแยงทเกดขนหลายรปแบบ กจะมสาเหตอยหลายประการเชนกน คอ

31

1. เกดจากความแตกตางดานเปาหมาย

2. เกดจากการแยงชงทรพยากร

3. การสอความหมายไมถกตองและการไดรบขอมลไมถกตอง

4. เกดความไมลงรอยระหวางกนกบมาตรฐานการทางาน

5. เกดจากโครงสรางขององคการทไมเหมาะสม

Newman and Bruehl (1982:105) ไดแบงสาเหตของความขดแยงออกเปน 3 กลมดงน

1. องคประกอบดานบคคล เปนสาเหตของความขดแยงทเกดจากบคคลหรอกลม

บคคล

2. ประเดนปญหาของการปฏสมพนธ เปนสาเหตของความขดแยงทเกดจาก

กระบวนการของการสอสารระหวางบคคลหรอกลมบคคล

3. สภาพขององคการ เปนสาเหตของความขดแยงทเปนผลของการใชคนหรอ

ทรพยากรเพอใหบรรลเปาหมาย

Wall and Callister (อางใน พชาย รตนดลก ณ ภเกต,2537: 338) ไดแบงสาเหตความขดแยง

จากปจจยทหลากหลายสามารถจาแนกออกเปนสามกลมปจจยใหญคอ ปจจยดานคณลกษณะสวน

บคคล (Individual Characteristics) ปจจยดานระหวางบคคล (Inrerpersonal Factors)และปจจยดาน

ประเดน (Issues)

1. ปจจยดานคณลกษณะสวนบคคล (Individual Characteristics)ไดแก

บคลกภาพ (Personality), คานยม(Value)สวนบคคล , เปาประสงค ,ความมนคงตอจดยน ,

ความเครยดและความโกรธรวมถงความปรารถนาทเปนอสระ เปนตน

2. ปจจยดานระหวางบคคล (Interpersonal Factors) ซงมหลายดาน แตละ

ดานสามารถเปนชนวนของความขดแยงไดทงสนในชวงเวลาใดเวลาหนง ประกอบดวย การรบร

เปาหมายของฝายอน (Perceptual Interface) การสอสาร (Communication)พฤตกรรม (Behavior)

ความสมพนธเชงโครงสราง (Structural Relationships) และ การปฏสมพนธในอดต Previous

Interactionas)

3. ปจจยดานประเดน (Issues)โดยปกต ความขดแยงทเกดขนมความเกยว

พนกบประเดนใดประเดนหนง อาจเปนประเดนใหญหรอเลก เปนประเดนทางอารมณหรอเนอหา

เปนประเดนทซบซอนหรอไมซบซอน ลกษณะอยางหนงของประเดนทกอใหเกดความขดแยงคอ

ความซบซอน ซงมแนวโนมเปนเงอนไขในการสรางความขดแยงไดสงกวาประเดนทไมซบซอน

และเรองทมประเดนหลายประเดนรวมอยกมแนวโนมกระตนความขดแยงมากกวาเรองทมประเดน

นอย ทงนเฉพาะวาความซบซอนและการมประเดนทหลากหลายนนมแนวโนมกอใหเกดความ

32

เขาใจผดหรอมความแตกตางหลากหลายของผลประโยชน หรอแสดงใหเหนถงการมเปาหมายท

แตกตางกน

2.3.3 รปแบบและวธการจดการกบความขดแยง

Thomas และ Kilmann (อางถงในเสรมศกด วศาลาภรณ.2534 :107 ) ไดสราง

เครองวดแบบของพฤตกรรมบคคลเมอเผชญกบความขดแยง หรออาจเรยกไดวา วดวธการของ

บคคลในการแกปญหาความขดแยงขนในป ค.ส. 1986 เครองมอวดนเรยกวา Thomas Kilmann

conflict Mode Instrument. เปนแบบใหบคคลประเมนตนเอง หรอเปนวธการทบคคลใชแกปญหา

ความขดแยงโดยเปนแบบวดพฤตกรรมบคคล ซงแตละคนจะแสดงออกเมอเผชญกบความขดแยง

นน Thomas ไดจาแนกพฤตจกรรมทบคคลแสดงอออกโดยอาศยกรอบแนวความคด ตามทฤษฎ 2

มต คอ มตแรก การเอาใจผอน แสดงออกโดยพฤตกรรมรวมมอ เปนพฤตกรรมทแสดงออกมาให

ผอนพอใจ มต ท 2 คอ การเอาใจตนเอง แสดงออกโดยพฤตกรรมมงเอาชนะ เปนพฤตกรรมท

แสดงออกเพอใหตนเองมความพอใจ

จากพฤตกรรมทแสดงออกทง 2 มต Thomas ไดจาแนกพฤตกรรมของบคคลเมอตอง

เผชญกบความขดแยง เปน 5 แบบ คอ

1. การเอาชนะ (Competition)

2. การรวมมอ (Collaboration)

3. การประนประนอม (compromising)

4. การหลกเลยง (Avoiding)

5. การยอมให(Accommadation)

33

เอาใจผอน : รวมมอ

แผนภมท 2.1 แบบของพฤตกรรมทอาจแสดงออกเมอมความขดแยง (เสรมศกด วศาลาภรณ

อางองมาจาก Rubble T.L. and K.W. Thomas. “Support of two do Conflict” Organization

Behavior and Human Performance 1976 : 143 -145)

โมเดลของ Thomas และ Kilmann สามารถอธบายไดดงน

1. การเอาชนะ (Competition) เปนการแสดงพฤตกรรมมงเอาชนะในระดบสงและแสดง

พฤตกรรมรวมมอในระดบตา เปนพฤตกรรมทเนนการเอาใจตนเอง มงชยชนะของตนเองเปน

ประการสาคญ โดยไมคานงถงประโยชน หรอ ความสญเสยของผอน พฤตกรรมทแสดงออก มง

ทการแพชนะโดยอาศยอานาจ จากตาแหนงหรอสถานการณทางเศรษฐกจ แสดงการคกคามขมข

หรอแมแตการอางระเบยบเพยงเพอจะใหตนไดประโยชนและไดชยชนะในทสด

2. การรวมมอ (Collaboration) เปนการแสดงพฤตกรรมมงเอาชนะในระดบสงและแสดง

พฤตกรรมรวมมอในระดบสงดวย เปนการมงทจะเอาชนะและขณะเดยวกนกใหความรวมมออยาง

เตมทในการแกปญหาความขดแยง เปนพฤตกรรมของบคคลทมงจะใหเกดความพอใจ ทงแกตนเอง

การประนประนอม

การเอาชนะ การรวมมอ

การหลกเลยง การยอมให

สง

สง

ตา

เอาใจ

ตนเองมง

เอาชนะ

ปานกลาง

ปานกลาง

34

และบคคลอน การรวมมอเปนพฤตกรรมทตรงกนขามกบการหลกเลยงพฤตกรรมลกษณะเชนนเปน

ความรวมมอรวมใจ ในการแกปญหาทมงจะใหเกดการชนะ-ชนะ ทง 2 ฝาย

3. การประนประนอม (Compromising) เปนการแสดงพฤตกรรมทงมงเอาชนะและ

พฤตกรรมความรวมมอในระดบปานกลาง เปนจดยนระหวางกลางของมตการเอาใจตนเองและมต

การเอาใจผอน เปนแบบของการเจรจาตอรองทมงจะใหทง 2 ฝายมความพอใจบาง เปนลกษณะท

หากจะไดบางกควรจะยอมเสยบาง หรอในลกษณะท มาพบกนครงทาง พฤตกรรมการ

ประนประนอมนน ทง 2 ฝายมความพอใจมากกวาพฤตกรรมการหลกเลยง แตทง 2 ฝาย มความ

พอใจนอยกวาพฤตกรรมการรวมมอ

4. การหลกเลยง (Avoiding) เปนการแสดงพฤตกรรมมงเอาชนะในระดบตาและแสดง

ความรวมมอในระดบตาดวย เปนการไมสปญหาและไมรวมมอในการแกไขปญหา ไมสนใจความ

ตองการของตนเองและความสนใจของผอน แสดงอาการหลกเลยงปญหา เฉอยชา และไมสนใจ

ความขดแยงทเกดขนพยายามทาตวเหนอความขดแยง โดยเชอวาความขดแยงจะลดลงเมอเวลาผาน

เลยไป โดยมปจจยตาง ๆ เขามาชวยแกไขตามธรรมชาต ขอเสยของพฤตกรรมหลกเลยงกคอ

ความขดแยงบางอยางอาจรนแรงขน จนกระทงไมอยในวสยทจะแกไขได แตถาหากสถานการณ

ขดแยงไมรนแรง ไมอยในเวลาวกฤต การแสดงพฤตกรรมหลกเลยงตอความขดแยงอาจม

ประโยชนบาง

5. การยอมให (Acommondation) เปนการแสดงพฤตกรรมมงเอาชนะในระดบตาและ

แสดงพฤตกรรมรวมมอในระดบสง เปนพฤตกรรมทเนนการเอาใจผอน เปนผเสยสละ ปลอยให

ผอนดาเนนการไปตามใจชอบแมเราจะไมเหนดวยกตาม การยอมใหเปนพฤตกรรมทตรงกนขามกบ

การเอาชนะ ผทแสดงพฤตกรรมการยอมให นอกจากจะเปนผทเสยสละแลว ยงเปนผทไมตองการ

ใหเกดความบาดหมางใจระหวางบคคล หากยอมความให นน ผตามมกจะไมชอบและมความขน

เคอง เพราะไมมทรพยากรมากพอทจะปฏบต

พชาย รตนดลก ณ ภเกต (2553:345) ไดสรปแนวทางจดการความขดแยงทมการเสนอโดย

นกวชาการและมการทดลองนาไปปฏบตจรงซงมทงความสาเรจและลมเหลว และเมอวธการใด

วธการหนงไมไดผลกมการทดลองใชวธการใหมตอไปและในการจดการความขดแยงนนมบทบาท

ของ 3 กลมทตองพจารณาคอ บทบาทคขดแยง บทบาทผบรหารและบทบาทฝายทสาม

35

1. การจดการความขดแยงโดยบทบาทของคขดแยง แบงเปน 2 แนวทางในการศกษา

ดงน

1.1 แนวทางแบบกาหนดบรรทดฐาน (Prescriptive Mode)

แนวทางแบบกาหนดบรรทดฐานใหขอเสนอวาคขดแยงควรดาเนนการดงน (Keutsch,

1990: Wall and Calister, 1995)

1. .ใหความสาคญและตระหนกถงสาเหตและผลของความขดแยงอยตลอดเวลา พรอม

กบการแสวงหาทางเลอกในการคลคลายความขดแยง

2. คขดแยงควรกาหนดจงหวะกาวในการจดการกบสาเหต ปรากฏการณ และผลของ

ความขดแยงเชน การเผชญหนากบความขดแยง การแยกแยะระหวางผลประโยชนกบจดยน การ

ฟงฝายตรงขามอยางตงใจและจรงจง และการพดเพอเสรมสรางความเขาใจและรวมมอเปนหลก

3. ใชความพยายามในการเปลยนแปลงพฤตกรรมผอน เปลยนแปลงเงอนไขทเปนแหลง

ความขดแยงเชน ความขาดแคลนทรพยากร หรอการรบรในเรองเปาประสงคไมตรงกน และ

เปลยนพฤตกรรมของตนเอง

4. ปรบปรงอารมณใหมความเยอกเยน มนคง และการแสดงออกทไมเหนดวยทอยบน

พนฐานของอารมณใหอยบนพนฐานของเหตผล

5. ควรแสดงออกถงความเชอมโยงระหวางการกระทากบความตงใจในเชงบวก ทพรอม

จะใหความชวยเหลอ มใชเปนการทาราย และไมกลาวโทษซงกนและกน

6. การมจตใจทเปดกวาง ขยายขอบเขตของจตใจใหสามารถรองรบความแตกตาง

หลากหลายพรอมรบฟงความคดเหน ทศนคตและความเชอทแตกตางอยางอดกลน

7. ควรกาหนดเปาประสงคแหงการรวมมอ และเปดอภปรายอยางเปดเผยเกยวกบประเดน

ทมความเหนตางกน

8. สรางความคดคขนานไปพรอม ๆ กนระหวางความคดและจดยนของฝายเรากบ

ความคดและจดยนของฝายเขา โดยคดแบบสลบจดยนซงกนและกน

9. ควรเนนในประเดนวาอะไรทตองการบรรล หรออะไรทสามารถบรรลรวมกน แทนท

จะเนนในประเดนวาตองสญเสยอะไร

10. รเรมในการสรางความไววางใจ เชน การประกาศจงหวะกาวหรอสงทจะดาเนนการ

ลวงหนา กาหนดตารางเวลา เชอเชญคขดแยงมารวมสนทนา ไมมการตอบโต และสงเสรมการ

รวมมอ หรอใหรางวลในการรวมมอ

36

1.2 แนวทางแบบพรรณนา (Descriptive Mode)

แนวทางแบบพรรณนาเปนการพจารณาวาคขดแยงดาเนนการอะไรบางในการจดการความ

ขดแยงโดยทวไปคขดแยงดาเนนการโดยใชวธการแบบลองผดลองถก โดยทดลองใชวธการหนง

กอน จากนนกเคลอนไปใชวธการอน เพอดวาใชไดผลหรอไม จากนนหากไมไดผลกพยายาม

แสวงหาวธการอน ๆ ตอไป และเนองจากวาคขดแยงมการตความขดแยงทหลากหลาย และถกชนา

โดยเปาประสงคทจะแกไขความขดแยงหรอลดความขดแยงซงมความเกยวของกบ ความยตธรรม

การรกษาหนา ความเทาเทยม และการใหรางวลกบตนเอง

นอกจากนนในการจดการความขดแยง คขดแยงยงถกชนาแนวทางการจดการความขดแยง

โดยประสบการณวา แนวทางใดไดผลและแนวทางใดไมไดผล วฒนธรรมกมสวนในการกาหนด

แนวทางการจดการความขดแยงดวยเชนเดยวกน สาหรบแนวทางตาง ๆ ทคขดแยงใชมดงตอไปน

(Wall and Callister 1995;Robbins, 2003)

1. การแขงขน (Competing) ซงเปนการทฝายหนงมความปรารถนาทจะตอบสนองความ

พงพอใจผลประโยชน ของตนเอง โดยไมใสใจกบการสญเสยของฝายตรงขาม การแขงขนเปนวธ

คดแบบได เสย ซงฝายหนงอาจใชความรนแรงและใชการแขงขนเชงพลงอานาจ เพอทาลายฝาย

ปรารถนาหรอทารายอกฝายใหยอมจานน

2. การบรรลขอตกลงในเชงยทธวธตอสญลกษณวาอกฝายพายแพ (Agree to Symbols

Defeat) เชน ฝายทมอานาจนอยกวาประเมนวาตนเองไมสามารถสอกฝายทมพลงอานาจมาได กม

การตกลงกนวาใหฝายทมอานาจมากกวายดปอมปราการทสาคญบางจดเพอเปนสญลกษณแหงชย

ชนะ หรอแตละฝายตางพยายามบกเขายดสถานทสาคญในเชงสญลกษณแหงชยชนะหรอแตละฝาย

ตางพยายามบกเขายดสถานทสาคญในเชงสญลกษณและนาไปประกาศวาตนเองประสบชยชนะ

3. การประนประนอม (Compromise) เปนภาวะทคขดแยงยนยอมอยางไมเตมใจในการ

เสยสละสงทมคณคาของฝายตน เพอยตความขดแยง

4. การหลกเลยง (Avoiding) เปนภาวะทฝายใดฝายหนงถอนตวออกจากความขดแยง

หรออาจกดทบความขดแยงไวไมใหแสดงออกมา โดยการละเลยไมสนใจกบสถานการณทเกดขน

5. การแสวงจดรวม สงวนจดตาง (Smoothing)โดยคขดแยงหลกเลยงในการนาประเดนท

มความแตกตางกนมาเจรจา ขณะเดยวกนกหยบยกประเดนทมความเหนรวมกนหรอผลประโยชน

รวมกน ขนมาเจรจาแทน

6. การขยายทรพยากร (Expansion of Resources) เปนการจดการความขดแยงเมอความ

37

ขดแยงนนเกดจากการขาดแคลนทรพยากร เชน งบประมาณ ตาแหนง โอกาส หรอ หองทางาน

หากสามารถขยายทรพยากรไดกจะเกดภาวะแบบไดทงหมดโดยไมมผแพ

7. การใชเปาประสงคทสงกวา (Super ordinate Goals)เปนแนวทางการจดการความ

ขดแยงโดยคขดแยงรวมกนกาหนดเปาหมายทสงกวาเปาหมายของกลม ซงสามารถบรรลไดดวยการ

รวมมอของทกฝาย

8. การแกปญหาแบบรวมมอ (Problem Solving Collaborating) เปนการจดการความ

ขดแยงแบบเผชญหนาระหวางคขดแยงเพอทจะมารวมกนระบปญหา และแสวงหาสาเหตของ

ปญหาอยางเปดเผย และรวมกนอภปรายในการแสดงหาทางออกรวมกน

9. การเสยสละ (Accommodating) เปนสถานการณทฝายใดฝายหนงยอมสละ

ผลประโยชนหรอเปาหมายของตนเอง ใหกบฝายตรงขาม เพอลดความขดแยง

2. การจดการความขดแยงโดยบทบาทผบรหารองคการ

เมอความขดแยงในองคการเกดขน ผบรหารจะมบทบาทสาคญในการจดการความ

ขดแยง โดยใชวธการตาง ทหลากหลาย ดงน ( Wall and Callister, 1995; Robbins, 2003)

1. การใชภาวะผนาทเหมาะสม เชน การใชคาสงตามอานาจหนาทใหแตละฝาย

ยตความขดแยง

2. การเปลยนโครงสรางองคการทเปนทางการโดยการออกแบบงานใหม การ

สรางตาแหนงทมบทบาทในการประสานงานระหวางฝายตาง ๆ หรอการยายบคคลออกจาก

ตาแหนงทเปนแหลงของความขดแยง

3. การเปลยนแปลงพฤตกรรมบคลากร โดยจดสงกลมบคคลทกาลงขดแยงไป

อบรมหลกสตรเกยวกบมนษยสมพนธ หรอหลกสตรอนๆ ทเสรมสรางความเขาใจระหวางกน

4. การกาหนดหรอสรางเปาหมายทเหนอกวา เพอใหฝายทเปนคขดแยงได

รวมมอรวมใจกนปฏบตงานใหบรรลเปาหมายขององคการ

5. การใชการมสวนรวม โดยผบรหารมสวนรวมโดยตรงในการแกปญหาความ

ขดแยง และชวยในการกระชบความสมพนธระหวางบคคล โดยการปรบปรงการสอสารระหวาง

กน การสงเสรมใหมความรบผดชอบรวมกน

6. การขยายทรพยากร เชน การเพมการใหรางวล ผลตอบแทนหรอตาแหนง

7. การวเคราะหสาเหต วนจฉย และแกไขปญหาทเปนสาเหตของความขดแยง

8. การจดงานนนทนาการเชอมความสมพนธระหวางบคลากรในองคการ โดย

ใหไปรวมทากจกรรมบางอยางทตองชวยเหลอซงกนและกน

38

3. การจดการความขดแยงโดยบทบาทของฝายทสาม

โดยทวไปฝายทสามมบทบาทในการจดการความขดแยงเพราะวาการแกปญหาความ

ขดแยงสาเรจทาใหพวกเขาไดประโยชน ฝายทสามมแนวโนมเขามาเกยวของกบความขดแยงเมอค

ขดแยงไมสามารถหรอไมเตมใจจดการความขดแยงดวยตนเอง เมอฝายทสามเขามาแทรกแซงความ

ขดแยงพวกเขาใชวธการทหลากหลายโดยผานกระบวนการลองผดลองถก ทดลองใชเทคนค

บางอยาง จากนนพฒนาและทดลองใชเทคนคอนๆ สาหรบการจดการความขดแยงโดยฝายทสามม

ดงน

การจดการความขดแยงโดยคนกลาง (Mediation)

การจดการความขดแยงโดยคนกลางเปนแนวทางทไดรบความนยมใชกนมากทง

ความขดแยงในระดบครอบครว องคการ สงคม และระดบโลก คนกลางใชเทคนคการจดการความ

ขดแยงจานวนมากในการแสวงหาขอยตระหวางคพพาท (Wall and Lynn, 1993) สาหรบบทบาท

ของคนกลางม 4 ประเภทหลกคอ (Wall and Blum,1991)

1. การเปนผไกลเกลย (Mediator) เปนฝายทสามทมความเปนกลางซงชวยอานวย

ความสะดวกใจการเจรจาระหวางคขดแยงเพอแสวงหาแนวทางในการแกปญหา โดยการใชเหตผล

และการโนมนาวจใจ การเสนอแนะทางเลอกในการแกปญหา ผประนประนอมมการใชกนอยาง

กวางขวางในการเจรจาตอรองระหวางสหภาพแรงงานกบฝายจดการ และ ในศาลทเปนคดมโนสาเร

สถานการณททาใหผไกลเกลยประสบความสาเรจคอ คขดแยงตองไดรบการจงใจหรอมแรงจงใจ

ในการเขาสการเจรจาตอรองและแกไขปญหา นอกจากนนความขดแยงดงกลาวตองเปนความ

ขดแยงทมระดบความเขมขนไมสงเกนไป เพราะการไกลเกลยมแนวโนมประสบความสาเรจในการ

จดการกบความขดแยงในระดบปานกลาง และทายทสดการรบรของคขดแยงตอผไกลเกลยม

ความสาคญมากโดยคขดแยงจะตองรบรวาผไกลเกลยมความเปนกลางอยางแทจรง หากคขดแยงคด

วาผไกลเกลยมอคต การแกไขความขดแยงกมแนวโนมประสบความลมเหลว

2. การเปนผชขาด (Arbitrator) เปนบคคลทสามทมอานาจหนาทในการชนาและ

กาหนดขอตกลงผชขาดสามารถมาไดโดยสมครใจซงเกดจากคขดแยงตกลงเชอเชญมาและมอบ

อานาจในการวนจฉยชขาดขอพพาท หรอมาโดยกฎหมาย ไมวาคขดแยงจะเตมใจรบหรอไมกตาม

อานาจหนาทของผชขาดมความแปรผนขนอยกบกฎหมายหรอระเบยบทกาหนดไวในการเจรจา เชน

ผชขาดอาจเลอกตามการตดสนใจของเขาเอง การใชผชขาดมจดแขงทเหนอกวาการใชผไกลเกลย

คอ สามารถบรรลขอตกลงและยตความขดแยงไดในระดบหนง อยางไรกตาม หากฝายใดฝายหนง

มความรสกมากนก และความขดแยงอาจหวนกลบคนมาอกครงเมอเวลาผานไป

39

3. การเปนผปรองดอง (conciliator) เปนบคคลทสามทคขดแยงใหความเคารพ

นบถอไววางใจซงจะชวยเจรจาสอสารอยางไมเปนทางการระหวางคพพาท บทบาทผปรองดองม

การใชอยางแพรหลายในการพพาทระหวางประเทศ ดานแรงงาน ครอบครว และชมชน หาก

เปรยบเทยบประสทธผลระหวางผไกลเกลยและผปรองดองแลว ไมปรากฏหลกฐานเชงวชาการ

อยางชดเจนวาบทบาทใดมประสทธผลมากกวา อยางไรกตาม ในเชงการปฏบตผปรองดองจะ

ดาเนนการหรอแสดงบทบาทมากกวาการสอสารขอความระหวางคพพาท พวกเขาเขารวมในการ

แสวงขอเทจจรง ตความขาวสารและโนมนาวจงใจคพพาทเพอพฒนาขอตกลงรวมกน

4. การเปนทปรกษา (consultant) เปนผทมทกษะในการจดการความขดแยงและ

เปนกลาง ซงพยายามชวยเหลอการแกปญหาโดยการใชการสอสารและการวเคราะห บทบาทของ

ผใหการปรกษาไมไดมงทผลลพธของการยตความขดแยง ซงแตกตางจากบทบาทอน ๆ ผใหการ

ปรกษามบทบาทในการปรบปรงความสมพนธระหวางคพพาทเพอใหพวกเขารวมกนแสวงหาขอยต

ดวยตวของพวกเขาเอง แทนททปรกษาจะเสนอทางเลอกการแกปญหาทเฉพาะเจาะจง ทปรกษา

พยายามชวยใหคพพาทเรยนรซงกนและกน เพอใหเกดความเขาใจกนมากขน ดงนนแนวทางนจงม

จเนนการแกปญหาระยะยาวในการสรางการรบรและทศนคตใหมในเชงบวกระหวางคพพาท

สธรรม รตนโชต(2552:223) ไดสรปวธการจดการความขดแยงระหวางกลมตามกรอบ

แ น ว ค ว า ม ค ด น เ ป น ก ร อ บ ข อ ง ค ว า ม ส ม พน ธ ร ะ ห ว า ง “ส เ ห ล ย ม ค ว า ม ขด แ ยง ก า ร

แกปญหา”(conflict-resolution grid) เพอตรวจสอบวธแกปญหาความขดแยง การแกปญหาความ

ขดแยงระหวางกลมอาจจะกระทาไดโดยการตรวจสอบความขดแยงภายใน (internal focus) และ

ความขดแยงภายนอก (external Focus) และมวธแกปญหาตามความเหมาะสม คอ หากมความ

ขดแยงจากภายนอกระดบปานกลางพอ ๆ กบความขดแยงภายใน ซงอยในระดบปานกลางเชนกน

กจะใชวธประนประนอม และหากมความขดแยงจากภายนอกและภายในสงหรอตา กจะใชวธ

แตกตางกน เหลานเปนตน

40

แผนภม 2.2 สเหลยมความขดแยง- การแกปญหา

จากแผนภมขางตน มวธแกปญหาความขดแยง 5 วธ คอ ปรองดอง ปฏเสธ บงคบ

รวมมอ และประนประนอม ซงกลาวโดยสงเขป ไดดงน

การบงคบ (dominating) หมายถงการใหกลมตวเองมอานาจในการแกปญหามากกวา

กลมอนการบงคบเปนการใชอานาจ (power-oriented approach) ซงตองมมากพอทจะทาใหกลมอน

ตองทาตามตองการ จงจาเปนตองมพลงภายในกลมสง แตพลงจากภายนอกกลมตา การบงคบจะ

ประสบผลสาเรจกตอเมอกลมหนงใชอานาจแลวอกกลมตองยอมรบอานาจนน และแกปญหาไป

ตามแนวทางทกลมมอานาจกาหนดการบงคบเกดขนในสภาพ “ชนะ แพ”(Win Lost) หมายความ

วา ใหกลมตวชนะ (Win) และใหกลมอนแพ (Lost) เหลานเปนตน

การประนประนอม

หาขอสรปท

ยอมรบกนไดและ

ใหทกคนเปนผชนะ

ปรองดอง

ใหกลมอนชนะ

รวมมอ

รวมมอกนแกปญหา

ปฏเสธ

เพกเฉยหรอไม

แกปญหา

บงคบทาตว

เหนอกวาและ

ควบคมกลมอน

สง

ตา

ความขดแยง

ภายใน

ความขดแยง

ภายใน

ตา

สง

41

การปรองดอง (accommodating)เปนวธกาแกปญหาไปในทางตรงกนขามกบวธบงคบ

ดงทไดกลาวถงไปแลว การปรองดอง คอ การแกปญหาโดยใหกลมอนๆ ไดประโยชนสงสด

ในขณะทกลมตวเองไดประโยชนนอยทสด การปรองดองเกดขนจากการ “เสยสละ”(sacrifice) ให

กลมอนไดประโยชนมากกวากลมตน หรอ “แพ ชนะ” หมายความวา ยอมใหกลมตวเองเสยบ

เปรยบและใหกลมอนไดเปรยบ

การรวมมอ (collaboration) หมายถง การวมมอกนแกปญหาโดยตางฝายตางชนะ(win-

win)และในขณะเดยวกนตางฝายตางแพ (lost-lost) ทงสองฝาย จงตองเสยสละและไดประโยชนเทา

ๆ กน การแกปญหาโดยความรวมมอหรอการบรณาการ (integration) กระทาไดยากทสด แตผลท

จะเกดขนจะมประโยชนทสด การแกปญหาโดยความรวมมอ กลมแตละกลมจะตองม “เปาหมายท

จะตองประสบผลสาเรจรวมกน” ซงหมายถง เปาหมายทไมสามารถทาใหสาเรจไดโดยปราศจาก

ความรวมมอของกลมทมความขดแยงกน ตวอยางเชน สหภาพแรงงานของบรษทผลตรถยนตและ

บรษทเหลกกลา บางครงมความเหนรวมกนทจะขอขนคาจาง เพราะรายไดของอตสาหกรรมทง

สองดขน แตในบางครงมความเหนรวมกนทจะเพมเวลาทางาน เนองจากตองผลตสนคาใหมากขน

เหลานเปนตน หากมเปาหมายรวมกนแลวกจะทาใหเกดความรวมมอ หรอบรณการเขากนได

การปฏเสธ(avoiding) หมายถง การไมยอมแกปญหาหรอการเพกเฉย(ignoring) ตอ

ปญหาซงมกจะเกดขนในกรณทมอานาจจากภายนอกและจากภายในตา เปนประเภทแพ-แพ (lost-

lost) คอ กลมตวเองกไมไดประโยชนและกลมอนกไมไดประโยชน จงไมมความกระตอรอรนทจะ

แกปญหา แตอยางไรกตามการปฏเสธอาจจะเหมาะสาหรบปญหาทไมรนแรง หรอปญหาทคาดวา

กลมจะแกปญหาไดเองโดยไมกระทบกบกลมอน

การประนประนอม (compromising) ใชแกปญหาทเกดจากความขดแยงภายในและ

ภายนอกเพยงระดบกลาง ๆ ซงมกจะเปนปญหาไมรนแรงจงสามารถหาขอสรปททง 2 กลมยอมรบ

ได และทงสองกลม “ชนะ ชนะ”(win-win) หมายความวา ทง 2 กลมไดประโยชนอยางเทาเทยมกน

และการประนประนอมจะเปนประโยชนสาหรบกลม 2 กลมทมอานาจเทา ๆ กน และตางกมความ

มงมนทจะทาใหกลมตนทาไดสาเรจตามวตถประสงค และวตถประสงคทง 2 กลมคลายกน แต

อยางไรกตาม บางครงการประนประนอมตองการ “บคคลท 3” (third party) หรอ “คน

กลาง”(arbitrator)

42

ความขดแยงระหวางกลมมสาเหตททาใหเกดความขดแยง ซงเปนผลตอเนอง ทาให

เกดความขดแยงทไมมประโยชน (dysfunctional conflict) และความขดแยงทเปนประโยชน

(functional conflict) และทาใหตองแกปญหาซงสรปไดตามแผนภมท 2.3

แผนภมท 2.3 สรปความขดแยงระหวางกลม

สาเหตความขดแยงระหวาง

กลม

♦ การขนตอกนระหวาง

งาน • การขนตอกนรวม • การขนตอกนเปน

ลาดบ • การขนตอกนแบบ

แลกเปลยน

♦ ความแตกตางของ

เปาหมาย • มเปาหมายแยกจากกน • ทรพยากรจากด • เวลาแตกตางกน

♦ การรบรแตกตางกน • ความแตกตางของ

สถานภาพ • การรบรไมชดเจน

ผลของความขดแยงโดย

ไมมประโยชน

การเปลยนแปลง

ภายในกลม

• เพมความเหนยว

แนน • ใชภาวะผนา แบบมอานาจ • เนนกจกรรม สวามภกด

วธแกปญญา

ความขดแยง

• การบงคบ

• การปรองดอง

• การวมมอ

• การปฏเสธ

• การประน

ประนอม

ผลของการขดแยง แบบม

ประโยชน

• เขาใจปญหา • หาทางแกปญหา • เปลยนแปลงและปรบตว • นวตกรรม

ขดแยง

ระหวางกลม

เนนการบรรล

วตถประสงคของ

องคการ

การเปลยนแปลง

ระหวางกลม

• การรบรถก

บดเบอน

• รบรทางลบ

• ลดการสอสาร

องคการปรบตว

เพอความอยรอด

43

43

2.4 กระบวนการพฒนาชมชน

2.4.1 แนวคดการพฒนาชมชน

2.4.1.1 ความหมายการพฒนาชมชน ประกอบดวย 2 คา คอ การพฒนา และชมชน

การพฒนา หมายถง ทาใหเจรญ การเปลยนแปลง เปลยนสภาพ ปรบปรงใหตางจากเดม

ชมชน หมายถง การรวมตวของบคคล กลม/องคกรชมชน เครอขายองคกรชมชน และ

ประชาชนทอาศยอยในขอบเขตพนทหนง ๆ ซงมปฏสมพนธซงกนและกน ระดบพนฐานทสด คอ

หมบาน หรอ ชมชนในรปแบบอน ๆ ทมมารวมตวเพอแกไขปญหาเดยวกน เชน ชมชนลมน า ชมชน

วฒนธรรม เปนตน

การพฒนาชมชน (Community Development) ตามหลกการพนฐานเปนกระบวนการให

การศกษา (educational process) แกประชาชนเพอใหสามารถพงตนเองได (self – reliance) หรอชวย

ตนเองได (self – reliance) ในการคด ตดสนใจ และดาเนนการแกปญหา ตลอดจนตอบสนองความ

ตองการของตนเอง และสวนรวม

2.4.1.2 ปรชญาการพฒนาชมชน

ปรชญาพนฐานเบองตนของนกพฒนาชมชนคอ ความเชอมนและศรทธาในมนษยชาตวา

มนษยทกชวต มคณคา มความหมาย มศกดศร มศกยภาพ และสามารถพฒนาไดถามโอกาส

2.4.1.3 หลกการพฒนาชมชน คอ หลกประชาชน กลาวคอ

1. เรมตนทประชาชน ยนจดเดยวกบประชาชน มองโลก มองชวต มองปญหา จากทศนะของ

ประชาชน เพอใหเขาใจปญหาความตองการของประชาชน เพอใหเขาถงชวต จตใจ ของประชาชน

2. ทางานรวมกบประชาชน (ไมใชทางานใหแกประชาชน เพราะจะทาใหเกดความคดมาทวง

บญทวงคณจากประชาชนในภายหลง) การทจะทาใหประชาชนเขาใจปญหาของตนเอง และมกาลงใจ

ลกขนตอสกบปญหา ชวยกนคด ชวยกนแกไขปญหานน ยอมมหนทางทจะกระทาไดโดยไมยากหาก

เขาใจปญหาและเขาถงจตใจประชาชน

3.ยดประชาชนเปนพระเอก ประชาชนตองเปนผกระทาการพฒนาดวยตนเอง ไมใช เปน

ผกระทา หรอฝายรองรบขางเดยว เพราะผลของการกระทาการพฒนานน ตกอยทประชาชนโดยตรง

ประชาชนเปนผรบโชค หรอเคราะหจากการพฒนานน

44

2.4.1.4 วธการพฒนาชมชน เปนวธการพนฐานของการพฒนาชมชน คอ

1. การรวมกลม หรอ จดตงองคกรประชาชน เพอสงเสรมและสนบสนนใหประชาชน ซงเปน

สมาชก มบทบาท และมสวนรวมในกจกรรมของกลม/องคกร ซงจะสงผลกระทบไปถงสวนรวมดวย

2. การสงเสรม/สรางสรรคผนาและอาสาสมคร เพอเปดโอกาสและสนบสนนใหประชาชน ม

ความพรอมจะเปนผ นา และเ ปนผ เ ส ยสละ ไดอ ทศตน ไดแสดงบทบาท ม สวนรวมใน

กระบวนการพฒนาชมชน โดยสวนรวม

2.4.1.5 กระบวนการพฒนาชมชน งานพฒนาชมชนเปนงานทตองทาอยางตอเนองเปน

กระบวนการ และตองอาศยหลกการมสวนรวมในการพฒนาซงเปนหวใจสาคญของการพฒนาในทก

ระดบเปนการเปดโอกาสใหประชาชนรวมคด วเคราะห ตดสนใจ การวางแผน การปฏบตตามแผน

การตดตามประเมนผลในกจกรม/โครงการของชมชน เปนการสราง/ปลกฝงจตสานกในความเปน

เจาของกจกรรม/โครงการนน โดยกระบวนการพฒนาชมชนทประชาชนมสวนรวมทกขนตอนมดงน

1) การศกษาชมชน เปนการเสาะแสวงหาขอมลตาง ๆ ในชมชน เชน ขอมลดานเศรษฐกจ

สงคมการเมอง การปกครอง และสภาพความเปนอยของคนในชมชน เพอทราบปญหาและความ

ตองการของชมชนทแทจรง วธการในการศกษาชมชนอาจตองใชหลายวธประกอบกนท งการ

สมภาษณ การสงเกต การสารวจ และการศกษาขอมลจากเอกสารตาง ๆ ทมอยในชมชนดวย เพอให

ไดขอมลทตรงกบความเปนจรงมากทสด กลวธทสาคญทนกพฒนาตองใชในขนตอนน คอ การสราง

ความสมพนธกบคนในชมชน เพราะถาหากปราศจากสมพนธภาพทดระหวางพฒนากรกบชาวบาน

แลวเปนการยากทจะไดร และเขาใจปญหาความตองการจรงของชาวบาน ความสมพนธอนด จนถง

ขนความสนทสนม รกใคร ศรทธา จงเปนสงทจาเปนทจะตองปลกฝงใหเกดขนกบคนในชมชน

2.) การใหการศกษาแกชมชน เปนการสนทนา วเคราะหปญหารวมกบประชาชนเปนการนา

ขอมลตาง ๆ ทไดจากขนตอนการศกษาชมชน มาวเคราะหถงปญหาความตองการและสภาพทเปนจรง

ผลกระทบ ความรนแรง และความเสยหายตอชมชน กลวธทสาคญในขนตอนน คอ การกระตนให

ประชาชนไดรเขาใจ และตระหนกในปญหาของชมชน ซงในปจจบนกคอ การจดเวทประชาคม เพอ

คนหาปญหารวมกนของชมชน

3.) การวางแผน/โครงการ เปนขนตอนใหประชาชนรวมตดสนใจ และกาหนดโครงการ เปน

การนาเอาปญหาทประชาชนตระหนก และยอมรบวาเปนปญหาของชมชนมารวมกนหาสาเหต แนว

ทางแกไข และจดลาดบความสาคญของปญหา และใหประชาชนเปนผตดสนใจทจะแกไขภายใตขด

ความสามารถของประชาชน และการแสวงหาความชวยเหลอจากภายนอก กลวธทสาคญในขนตอนน

45

คอ การใหความรเกยวกบกระบวนการแกไขปญหา วธการวางแผน การเขยนโครงการ โดยใชเทคนค

การวางแผนแบบใหประชาชนมสวนรวม

4.) การดาเนนงานตามแผนและโครงการ โดยมผรบผดชอบในการดาเนนการตามแผนและ

โครงการทไดตกลงกนไว กลวธทสาคญในขนตอนน คอ การเปนผชวยเหลอสนบสนนใน 2 ลกษณะ

คอ

4.1 เปนผปฏบตงานทางวชาการ เชน แนะนาการปฏบตงาน ใหคาปรกษาหารอใน

การแกไขปญหาทเกดขนจากการปฏบตงาน

4.2 เปนผสงเสรมใหชาวบานเขามามสวนรวมในการปฏบต

5.) การตดตามประเมนผล เปนการตดตามความกาวหนาของงานทดาเนนการตามโครงการ

เพอการปรบปรงแกไขปญหา อปสรรคทพบไดอยางทนทวงท กลวธทสาคญในขนตอนน คอ การ

ตดตามดแลการทางานทประชาชนทา เพอทราบผลความกาวหนาและปญหาอปสรรค แลวนาผลการ

ปฏบตงานตามโครงการ หรอกจกรรมไปเผยแพรเพอใหผเกยวของไดทราบ

2.4.2 การพฒนาแบบมสวนรวม

กระบวนการมสวนรวม นบเปนหวใจสาคญของการพฒนาในทกระดบเปนการเปดโอกาสให

ประชาชนรวมคด วเคราะห ตดสนใจ การวางแผน การปฏบตตามแผน การตดตามประเมนผลใน

กจกรรม/โครงการของชมชน เปนการสราง/ปลกฝงจตสานกในความเปนเจาของกจกรรม/โครงการ

นน

ปจจบน แนวคดการมสวนรวมของประชาชนในงานพฒนา (People Participation for

Development) ไดรบการยอมรบและใชเปนแนวทางปฏบตในงานพฒนาทกภาคสวนหรอในลกษณะ

เบญจภาค ไดแก หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชน นกวชาการ และประชาชน รวม

พลงกนแกไข ปญหาทเกดขน

2.4.2.1 ขนตอนการมสวนรวมม 5 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การมสวนรวมในขนการรเรมการพฒนา เปนขนตอนทประชาชนเขามามสวน

รวมในการคนหาปญหา/สาเหตของปญหาภายในชมชน ตลอดจนมสวนรวมในการตดสนใจกาหนด

ความตองการของชมชน และจดลาดบความสาคญของความตองการของชมชน

ขนตอนท 2 การมสวนรวมในขนการวางแผนในการพฒนาซงเปนขนตอนของการกาหนด

นโยบาย วตถประสงคของโครงการ ตลอดจนแนวทางการดาเนนงานและทรพยากรทจะใช

ขนตอนท 3 การมสวนรวมในขนตอนการดาเนนการพฒนา เปนสวนทประชาชนมสวนรวม

46

ในการสรางประโยชนใหกบชมชน โดยไดรบการสนบสนนดานงบประมาณ เทคโนโลย ฯลฯ จาก

องคกรภาคพฒนา

ขนตอนท 4 การมสวนรวมในขนตอนรบผลประโยชนจากการพฒนา ซงเปนทงการไดรบ

ผลประโยชนทางดานวตถและทางดานจตใจ

ขนตอนท 5 การมสวนรวมในชนประเมนผลการพฒนา เปนการประเมนวา การทประชาชน

เขารวมพฒนา ไดดาเนนการสาเรจตามวตถประสงคเพยงใด การประเมนอาจประเมนแบบยอย

(Formative Evaluation) เปนการประเมนผลความกาวหนาเปนระยะๆ หรออาจประเมนผลรวม

(Summative Evaluation) ซงเปนการประเมนผลสรปรวมยอด

2.4.2.2 ปจจยสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน

การทจะใหประชาชนมสวนรวม นอกจากการปลกฝงจตสานกแลวจะตองมการสงเสรมและ

กระตนใหเกดการมสวนรวมอยางกวางขวางซงควรพจารณาถงปจจยตาง ๆ ดงน

1. ปจจยเกยวกบกลไกของภาครฐ ทงในระดบนโยบายมาตรการ และการปฏบตท

เอออานวย รวมทงการสรางชองทางการมสวนรวมของประชาชน จาเปนทจะตองทาใหการพฒนา

เปนระบบเปดมความเปนประชาธปไตย มความโปรงใส รบฟงความคดเหนของประชาชน และมการ

ตรวจสอบได

2. ปจจยดานประชาชน ทมสานกตอปญหาและประโยชนรวมมสานกตอ

ความสามารถและภมปญญาในการจดการปญหาซงเกดจากประสบการณและการเรยนร ซงรวมถง

การสรางพลงเชอมโยงในรปกลมองคกร เครอขายและประชาสงคม

3. ปจจยดานนกพฒนาและองคกรพฒนา ซงเปนผทมบทบาทในการสงเสรม

กระตน สรางจตสานก เอออานวยกระบวนการพฒนาสนบสนนขอมลขาวสารและทรพยากรและรวม

เรยนรกบสมาชกชมชน

2.4.2.3 ปญหาอปสรรคทมตอการมสวนรวมของประชาชน

1. อปสรรคดานการเมอง เกดจากการไมไดกระจายอานาจหนาทความรบผดชอบใหแก

ประชาชน โครงสรางอานาจทางการเมอง การปกครอง การบรหาร เศรษฐกจ ถกควบคมโดยคนกลม

นอย ทหาร นายทน และขาราชการ ขาดกลไกทมประสทธภาพในการแจกแจงทรพยากร

2. อปสรรคดานเศรษฐกจ เกดจากการขาดความสามารถในการพงตนเอง อานาจการตอรองม

นอย กระบวนการผลต ปจจยการผลตอยภายใตระบบอปถมภ ความแตกตางในสงคม ดานรายได

อานาจและฐานะทางเศรษฐกจ

3. อปสรรคดานวฒนธรรม ขนบประเพณในแตละพนทททาใหประชาชนไมสามารถเขามาม

สวนรวมไดเนองจากขดตอขนบธรรมเนยงประเพณของชมชน/เผา

47

47

2.5 งานวจยทเกยวของ

2.5.1 ผลงานวจยภายในประเทศ

2.5.1.1 งานวจยเกยวกบภาวะผนา

ในการศกษา ผศกษาไดทบทวนผลงานวจยทเกยวของและเสนอผลงานวจยทเกยวของดงน

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (2526) ไดทาการวจยเรอง “บทบาทผนาทองถนใน

โครงการสรางงานในชนบท” คณะผวจยมฐานคตวา แรงจงใจของประชาชนและความศรทธาของ

ประชาชนทมตอความสามารถของผนาทจะนาไปสการมสวนรวมของประชาชน ซงจะทาใหโครงการ

ประสบความสาเรจ ดงนน จงสมมตฐานวา ผนาทองถนทมความรความเขาใจเกยวกบบทบาทของ

ตวเองใน กสช.มากกวา นาจะปฏบตหนาทไดมากกวาทาใหโครงการประสบความสาเรจมากกวา

เพราะจงใจประชาชนไดและโครงการ กสช.ทมการประสานงานระหวางผนาทองถนและกรรมการ

สภาตาบลทดกวานาจะประสบความสาเรจมากกวา อยางไรกดผลการวจยมเปนไปตามคาดหวง

เทาทควร เพราะผวจยเรมตนดวยการถอเอาวาผนาสภาตาบลเทานนทจะมตอกจกรรมของโครงการ

กสช. โดยมฐานทางทฤษฎและงานวจยอนมารองรบเลยการกาหนดกรอบความคดในการวจยจง

หละหลวม

สานกวจย สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร (2510) ไดทาการงานวจยเรอง

“กานนบคลกภาพและทศนคต” พบวาผดารงตาแหนงกานน ผใหญบานมฐานะทางสงคมและเศรษฐกจ

สงกวาประชาชน (ชาวบาน) ทวไปในชมชนน นๆ และมฐานะเปนผ นาท แทจรงในชนบท การ

ปฏบตงานในหนาทกานน ผใหญบานมกจะเนนหนกในแงรกษาความสงบเรยบรอยมากกวาทจะให

ความสนใจในดานการเปลยนแปลงของสงคมในชนบท

เรวด ไชยพาน (2523) งานวจยเรองพฤตกรรมของผนาทเปนอปสรรคหรอสงเสรม

พฒนาชมชน” ไดนาเสนอพฤตกรรมของผนาในหมบานกลาวคอ โดยการเปรยบเทยบพฤตกรรมของ

ผนาในหมบาน 2 ประเภท คอ กลมหมบานทพฒนาดเดน 3 หมบาน และกลมหมบานใกลเคยงหมบาน

พฒนาดเดน 3 หมบาน การศกษาครงนเรมตนดวยวธทแตกตางจากการศกษาบทบาทผนาทองถนตอ

การพฒนาชนอน ๆ ทกลาวมาแลว กลาวคอใชวธระบตวคณลกษณะของบคคลทเปนผนามหลาย

อยางเชน ใหความชวยเหลอแกคนทวไป ซอสตยประกอบสมมาอาชพอยางแขงขน และจตใจ

ประกอบกบแนวโนมเชนนมกจะไดรบการยนยนซ าแลวซ าอกเมอมการวจยผนาทองถนเกดขน

งานวจยดงกลาวยงไดพดถงความสมพนธระหวางคณลกษณะของผนากบการพฒนา

ชมชนดงน คณลกษณะของผนาทดในงานพฒนาชมชน

48

ในงานพฒนาชมาชนคณลกษณะโดยทวไปของผนาทองถนควรมลกษณะอน ๆ

ประกอบดวย

1. ชวยเหลอผอนในการแกปญหา

2. ใหคาแนะนาปรกษาอยางมเหตผล

3. ชแนะนาทางทจะทาใหเกดการประสานงานเกดความรวมมอทางานดวยกน

ระหวางประชาชนในการแกไขปญหาตางๆ

4. มความเตมใจทจะรบฟงความบกพรองของตนเองและยอมรบฟงความคดเหนของ

คนอน

5. คานงถงสทธของคนอน

6. ไมเปนบคคลทผกขาดการตดสนใจใดๆ

7. คานงถงประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตว

นอกจากนคณลกษณะอน ๆ ทควรมกคอ

1. เปนผมนาใจทจะพฒนา (Willing to Develop) มความมงมนทจะมการปรบปรง

เปลยนแปลงสภาพชวตในชมชนใหดขนเรอย ๆ

2. เปนผมความเชอมนในตนเองและประชาชน ความเชอมนนจะนาไปสการรจก

ปกครองตนเองไดในทสด

3. เปนผทรกการทางานรวมกบประชาชนเพราะการพฒนาชมชนเปนงานของชมชน

4. เปนผทอยากเรยนรใหม และยอมรบเอาแนวความคดและเทคโนโลยใหมมาใชใน

การพฒนาความเปนอยของตนเองและชมชนใหดขน

5. เปนผมความคดรเรมสรางสรรค ผนาตองมบทบาทในการรเรมทาสงใหม ๆ ซงจะ

ชวยใหชมชนบรรลวตถประสงคทวางไว ผนาเปนคนแรกทมองเหนความตองการและรเรมกจกรรมใน

ชมชน

6. เปนผแนะแนวทาง (Guide) ผนาจะชวยวเคราะหปญหาความตองการและวธ

แกปญหาแกสมาชกในชมชน เพอใหสมาชกเหลานนพฒนาไปสจดหมายปลายทางอนถงปรารถนา

7. เปนผเสยสละ มงมนทางานเพอประโยชนของชมชน

8. เปนผมทกษะในการสอสาร เชน การพด การชแจง การโนมนาว ชกจงใจเพอให

สมาชกในชมชนไดเกดความรความเขาใจเกดทศนคตทดและมทกษะอนถงประสงค

9. เปนทมความสามารถในการรวมกลม และพฒนากลมใหเจรญเตบโตและ

เคลอนไหวไปในทศทางทตองการ

49

10. เปนผทมความสามารถในการประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ซงมจดมงหมายท

จะพฒนาประชาชนในทองถนนน

11. เปนผทมความสนใจตอสวนรวม

12. เปนผทเขใจกระบวนการเปลยนแปลง

13. เปนผทมทศนคตแบบประชาธปไตยและมทกษะในกระบวนการกลม

14. เปนผมความกลาเสยง กลาได กลาเสยอยางมเหตผลและรอบคอบ

15. เปนผทมพฤตกรรมแพรขยายสงชอบนาความรและเทคนคใหม ๆ ไปเผยแพรแก

ชาวบาน

16. เปนผทมมนษยสมพนธด

อารญ เจะมะ (2551) ไดทาการศกษา บทบาทผนาทองทในสถานการณความไมสงบ

ในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ศกษาเฉพาะกรณ อาเภอเมองจงหวดนราธวาส โดยมประชากร

ทใชในการศกษาครงนคอ ผนาทองท กานน สารวตรกานน ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน ในเขต

อาเภอเมอง จ.นราธวาส จาวน 192 คน พบวาบทบาทของผนาทองทในสถานการณความไมสงบใน

พนทสามจงหวดชายแดนภาคใต โดยภาพรวมอยในระดบตา เมอพจารณาในแตละดานโดยเรยงลาดบ

คาเฉลยมากไปนอย ดานทมบทบาทมากทสด คอ ดานการสงเสรมความรความเขาใจเกยวกบ

สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต มคาเฉลย 2.37 ดานการสงเสรมอาชพ

มคาเฉลย 2.05 ดานนาประกาศราชการแจงแกลกบานทราบ มคาเฉลย 1.91 ดานการรกษาความสงบ

มคาเฉลย 1.80 ดานนาความทกขภยของลกบานขอความปองกนจากรฐบาล คาเฉลย 1.79

ปจจยทผลตอบทบาทผนาทองทในสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวด

ชายแดนภาคใต ไดแก ตาแหนง ระยะเวลาดารงตาแหนง ประสบการณการผานการอบรมในเรอง

สถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ความรความเขาใจเกยวกบ พ.ร.บ.

ลกษณะปกครองสวนทองท พ.ศ. 2457 ความคดเหนเกยวกบเหตการณความไมสงบในพนทสาม

จงหวดชายแดนภาคใต

ปญหาอปสรรคของผนาทองทในการปฏบตหนาทตามบทบาทนาทมอยหลายประการ

ไดแก

1. องคกรปกครองสวนทองถนไมใหความรวมมอ

2. ปญหาขาดความรความเขาใจเกยวกบสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวด

ชายแดนภาคใต

3. ปญหากอใหเกดความไมปลอดภยในชวต และทรพยสน

4. ปญหาขาดความรเกยวกบการสงเสรมอาชพ

5. ปญหาดานการสอสาร เชนไมมเสยงตามสายในหมบาน หรอหอกระจายเสยง

50

6. ขาดการประสานงานกบสวนราชการทเกยวของ

และมขอเสนอแนะ ดงน

1. ควรใหผนาทองทความรความเขาใจบทบาทหนาทตาม พ.ร.บ. ลกษณะปกครอง

ทองท พ.ศ. 2457 มากขน และใหขอมลขอเทจจรงเกยวสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวด

ชายแดนอยางถกตอง

2. ควรมการจดสรรงบประมาณในการสนบสนนบทบาทของผนาทองทมากกวานไม

วาจะเปนงบประมาณดานการสงเสรมอาชพ ดานการรกษาความสงบ และดานอน ๆ

3. ควรใหมการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนใหมากขน ในทก ๆ ดาน เชน ดาน

การรกษาความสงบในหมบาน

4. ควรมการปรบปรงการอบรมเพอใหเกดการกระตนทจะแสดงบทบาทของผนา

ทองท

2.5.1.2 งานวจยเกยวกบการจดการความขดแยงของผนา

ศภากร เมฆขยาย (2550) ศกษา ความสมพนธระหวางแบบผนาวธการจดการ

ความขดแยง ของผบรหารในสถานศกษาขนพนฐาน สงกด สานกงานเขตพนทการศกษากาญจนบร

เขต 3 พลการวจยพบวา

1. แบบผนาของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษา

กาญจนบรเขต 3 ในภาพรวมเปนแบบนกพฒนา

2. วธการจดการความขดแยงของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงาน

เขตพนทการศกษากาญจนบรเขต 3 สวนใหญใชวธการจดการความขดแยงแบบหลกเลยง

3. ความสมพนธระหวางแบบผนากบวธการจดการความขดแยงของผบรหาร

สถานศกษาขนพนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษากาญจนบรเขต 3 พบวาแบบผนาทง 8 แบบ

มความสมพนธกบวธการจดการความขดแยง แบบการหลกเลยง แตไมมความสมพนธกบวธการ

จดการกบความขดแยง แบบการเอาชนะ แบบการรวมมอ การประนประนอม และการยอมให

ภทรพล มหาขนธ (2542) ศกษา การจดการความขดแยงในงานของประธานคณะ

กรรมการบรหารองคการบรหารสวนตาบลกรณศกษาจงหวดนครราชสมา พบวา

1. ประธานคณะกรรมการบรหาร องคการบรหารสวนตาบล จงหวดนครราชสมา

เลอกการจดการความขดแยง เรยงตามลาดบ ดงน 1. แบบการประนประนอม 2. แบบการรวมมอ 3.

แบบการหลกเลยง 4. แบบการยอมให 5. แบบการเอาชนะตามลาดบ

51

2. ประธานคณะกรรมการบรหาร องคการบรหารสวนตาบล จงหวดนครราชสมา

ทม อาย ระดบการศกษาและประสบการณในการบรหารตางกน จะมการเลอกวธการจดการความ

ขดแยงแตกตางกนตามคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน โดยมขอเสนอแนะงานวจย ดงน

1. ควรมการฝกอบรมใหแกประธานคณะกรรมการบรหาร องคการบรหารสวน

ตาบล จงหวดนครราชสมาเรอง การจดการความขดแยงเพอเพมประสทธภาพในการปฏบตงาน

2. ควรมการประชมสมมนาแลกเปลยนความคดเหนระหวางผบรหารในองคการ

บรหารสวนตาบลในเรองทเกยวกบปญหาและอปสรรคในการจดการความขดแยงองคการบรหารสวน

ตาบล

เจรญ โคกสอานวย (2530:113) ไดทาการวจยเรอง “วธการแกความขดแยงของ

ผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา ในเขตกรงเทพมหานคร พบวา ผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา เลอกวธการ

แกความขดแยงเรยงลาดบจากมาไปหานอย ดงน การประนประนอม การปรองดอง การหลกเลยง การ

แขงขน การรวมมอ และผบรหารทมเพศ อาย วฒการศกษา ประสบการณในตาแหนงและขนาดของ

โรงเรยนแตกตางกนจะมวธแกความขดแยงไมแตกตางกน

วระพงษ แสนโภชน (2533:107) ไดทาการศกษาวธแกไขความขดแยงของผบรหาร

โรงเรยนมธยมศกษาในเขตการศกษา 9 พบวาผบรหารสวนใหญเลอกใชการยอมให นอกนนเลอกใช

การรวมมอ การหลกเลยง การประนประนอม การแขงขน ถาแบงระดบการใชสงทสดในการแกไข

ความขดแยง พบวา การยอมใหและความรวมมอ ใชในระดบปานกลาง การหลกเลยงและการ

ประนประนอมใชในระดบสง การแขงขนใชในระดบตา

อษามาศ ระยาแกว (2538:95) ไดทาการศกษาวธแกไขความขดแยงของผบรหาร

โรงเรยนผใหญสานสามญในเขตกรงงเทพมหานครพบวา ผบรหารโรงเรยนผใหญเลอกใชวธแกไข

ความขดแยงเรยงตามลาดบดงน การประนประนอม การหลกเลยง การรวมมอ การยอมให และการ

เอาชนะ เมอพจารณาจากเพศ อาย วฒการศกษา ประสบการณในการดารงตาแหนง ทแตกตางกน จะใช

วธการแกไขความขดแยงทง 5 แบบ ไมแตกตางกน

2.5.2 ผลงานวจยในตางประเทศ

Whithlock (Whithlock, 1978:3974 – A) ไดศกษาวจยเรอง การใชเทคนคการขจดความขดแยง

การจดการกบความขดแยงของครใหญระดบประถมศกษาในมลรฐยทาห พบวา การใชเทคนคในการ

52

ขจดความขดแยงของครใหญแตกกนอยางไมมนยสาคญทางสถต ในดานตวแปรเหลาน คอระดบ

ประสบการณ ขนาดของโรงเรยน และความสนทสนมคนเคย

Bradley ( Bradley,1983:66-A) ไดทาการศกษาวจยเปรยบเทยบวธการทใชในการแกความ

ขดแยงของผบรหารโรงเรยนในเขตเมองเดนเวอร พบวาผบรหารมไดใชวธการแกความขดแยงวธใดวธ

หนงโดยเฉพาะเจาะจง แตมกใชควบคกนไปสดแลวแตกรณแวดลอมเปนสาคญ

Maria (Maria,1984: 1601 - A) ไดทาการศกษาวธการแกปญหาความขดแยงของผบรหาร

วทยาลยในรฐเพนซลวาเนย จาแนกกลมตวอยางเปนผบรหารระดบสงและระดบกลาง จานวน 113 คน

พบวา

1. กลมผบรหารใชวธแกความขดแยงแบบแขงขน กบความรวมมอนอยกวากลมธรกจและ

เจาหนาทรฐบาล

2. กลมผบรหารทมการศกษาสง ใชวธการแกปญหาความขดแยงแบบประนประนอมกบแบบ

หลกเลยงสงกวากลมนกธรกจและเจาหนาทรฐบาล

3. ผบรหารชายและหญงใชวธแกปญหาความขดแยงทไมแตกตางกน

4. ผบรหารทมประสบการณนอยจะใชวธประนประนอมนอยกวาผบรหารทมประสบการณ

มาก

Pritchard (Pritchard,1985:2810) ไดทาการวจยเกยวกบความสมพนธระหวางวธแกความ

ขดแยงของผจดการชายและหญง ทมประสบการณในวทยาลยชมชนสหรฐอเมรกา 5 ดาน คอ การ

แขงขน การรวมมอ การประนประนอม การหลกเลยง และการยอมให ผลการศกษาพบวา วธแกความ

ขดแยงของผจดการชายและหญง ทมประสบการณในวทยาลยชมชนสหรฐอเมรกาไมมความแตกตาง

กน

53

บทท 3

วธการศกษาและการรวบรวมขอมล

สาหรบการศกษาในครงน ผวจยใชวธการศกษาวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research)

โดยการศกษาภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน: ศกษากรณอาเภอเมอง

ยะลา ในครงนไดกาหนดขนตอนทสาคญในการศกษา ดงน

3.1 กรอบแนวคดในการศกษา

แผนภมท 3.1 กรอบแนวความคดในการศกษา

2.ประเภทของความขดแยง

• ความขดแยงระหวางบคคลตอบคคล

• ความขดแยงระหวางบคคลตอกลม

• ความขดแยงระหวางกลมตอกลม

3. สาเหตของความขดแยง

• ปจจยดานคณลกษณะสวนบคคล

• ปจจยดานระหวางบคคล

• ปจจยดานประเดน

แนวทางการจดการความขดแยง

1.การจดการความขดแยงโดย

บทบาทคขดแยง

2.การจดการความขดแยงโดย

บทบาทผนา

3.การจดการความขดแยงโดย

บทบาทของฝายท 3

1.ภาวะผนาการเปลยนแปลง

• ผนาบารมหรอมอทธพลเชง

อดมคต

• การจงใจเพอสรางแรงดลใจ

• การกระตนปญญา

• การคานงถงปจเจกบคคล

54

3.2 วธการศกษา

การศกษาภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนของผนาทองท ใน

พนทอาเภอเมองยะลา ผวจยไดทาการศกษา 2 วธ คอ

3.1.1 การศกษาจากแหลงขอมลของหนวยงานในพนท และขอมลเอกสาร ไดแก สบคน

จากเวบไซดของหนวยงาน รวบรวมและวเคราะหจากเอกสารทางวชาการ บทความ วทยานพนธ

สารนพนธ และงานวจยอนๆทเกยวของ

3.1.2 การสมภาษณบคคลผใหขอมลทสาคญ (Key-informants) โดยใชวธการสมภาษณ

แบบเจาะลก (In–depth Interview) เปนขอมลทไดรบจากการสมภาษณโดยใชประเดนแนว

ทางการสมภาษณทาการรวบรวมขอมล ขอคดเหน ปญหา ขอเสนอแนะ จากประสบการณโดยตรง

ของผใหขอมล

3.3 กลมเปาหมายและผใหขอมลทสาคญ

สาหรบการศกษาในครงน ผ วจ ยไดกาหนดกลมเปาหมายและผ ใหขอมลท สาคญ

ดงตอไปน

3.2.1 กลมเปาหมายประกอบดวยผมสวนไดสวนเสยในกจกรรมการพฒนาของหมบาน

ผนาทเปนทางการและผนาทไมเปนทางการ รวมถงผทสวนเกยวของกบประเดนปญหาความ

ขดแยงของหมบาน

3.2.2 ผใหขอมลทสาคญ ท งสน 18 คน โดยคดเลอกจากกลมเปาหมายทมคณสมบต

เพมเตม ดงน

1) เปนผทมสวนรวมในกจกรรมทเกยวของกบการพฒนาของหมบาน มาแลว

ไมนอยกวา 10 ป

2) เปนผ ทมบทบาทในการเขารวมเปนคณะกรรมการหรอคณะทางานใน

กจกรรมโครงการทเกยวของกบการพฒนาหมบานในดานตางๆ ระดบตาบล

3) เปนผทเตมใจใหขอมล เชนภาคประชาชนทเกยวของกบประเดนความขดแยง

55

3.4 การเกบรวบรวมขอมล

ผศกษาการเกบรวบรวมขอมลโดยอาศยการสมภาษณเจาะลก (In-depth interview) โดยม

การตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล (Reliability) ดวยเทคนคสามเสา (Triangulation)

กลาวคอ การตรวจสอบสามเสา ดานแหลงขอมลจากบคคลทนาเชอถอหลายบคคล โดยตางเวลา

ตางบคคล และสถานททแตกตางกนและเนองจากในการเกบรายละเอยดของขอมลจากการให

สมภาษณเปนสงสาคญ จงไดมการนดหมาย สถานทและเวลาทแนนอน และใชเทคนคการสนทนา

เชน การสรางความคนเคยระหวางกน การใชภาษามลายถน การพดคยอยางไมเปนทางการ เพอ

สรางบรรยากาศในการสนทนาและเพอใหผใหขอมลไมรสกกดดน มความพรอมในการใหขอมล

ทงน เพอใหไดขอมลครบถวนตามแนวประเดนคาถามและตรงตามวตถประสงคของ

การศกษา ในการสมภาษณ ผศกษาไดกาหนดประเดนการสมภาษณหลก ๆ ( Interview Guide) ไว

เปนแนวทางในการสนทนาแบบเปนกนเองไมเปนทางการ

3.5 นยามเชงแนวคด

3.5.1 ภาวะผนา หมายถงการใชอทธพลตอพฤตกรรมของผตาม, ผรวมงาน และ กลม/

องคกรในสถานการณตางๆดวยการปฏบตการและอานวยการโดยใชกระบวนการตดตอสอสารซง

กนและกนเพอความสาเรจของเปาหมายตามสถานการณและจดประสงคทกาหนดรวมกน

3.5.2 ภาวะผนาการเปลยนแปลง หมายถง ภาวะของผนาทสามารถเปลยนแปลงความ

คาดหวง ความตองการ ความคดและจตสานกของผ ตาม โดยมองคประกอบ 4 ดาน ไดแก

องคประกอบดานบารมหรออทธพลเชงอดมคต (Charisma or Idealized Influence) การจงใจ

เพอสรางแรงดลใจ (Inspirational Motivation) การกระตนทางปญญา (Intellectual Simulation)

และการคานงถงปจเจกบคคล(Individualized Consideration) สามารถอธบายไดดงน

- ดานบารมหรออทธพลเชงอดมคต หมายถง ผนาทไดรบความชนชมและความศรทธา

จากผตาม เปนแบบอยางทดในการปฏบตตนทาใหผตามเกดความจงรกภกดและมความเชอมนใน

ตวผนา ผนามการกาหนดทศทางการพฒนาชมชนอยางชดเจนและผตามพรอมทจะปฏบตตามใน

แนวทางทผนากาหนดเพอใหบรรลเปาประสงครวมกนของชมชน

- ดานการจงใจเพอสรางแรงดลใจ หมายถง ผนาทสามารถถายทอดวสยทศนของชมชน

ใหผตามเหนไดอยางกระจางวาตองการใหชมชนเปนอยางไรในอนาคต มการกาหนดวตถประสงค

และมาตรฐานในการปฏบตงานเพอชมชนรวมถงการสรางจตสานกใหแกผตามในการยดกม

เปาประสงค มการใชสญลกษณและภาษาอยางชาญฉลาดเพอถายทอดความคดและปลกเราอารมณ

56

ความรสกของผตาม สงบเยอกเยน มองโลกในแงดและมความกระตอรอรนในการรบมอและ

จดการกบปญหา

- ดานการกระตนทางปญญา หมายถง ผนาทใชเหตผลใหผตามมความคดอยางเปน

อสระ มตรรกะและเหตผลในการปรบปรงวธการทางานเพอชมชน มการใชความสมพนธอยาง

เพอนมนษย โดยใหผตามใชความคดเชงสงเคราะหเพอนาเสนอทางเลอกหรอแกปญหาของชมชน

นอกจากนผนายงรจกใชขอมลเชงประจกษและขอมลขาวสารอยางรอบดานมาวเคราะหปญหา

และเสนอทางเลอกทดทสด รวมถงการใชวจารณญาณภายในกรณมเรองทตองตดสนใจภายใต

เวลาและขอมลทมจากด

- ดานการคานงถงปจเจกบคคล หมายถง ผนาทใหการสนบสนนทางสงคมและอารมณ

แกผตาม มความหวงใยสวสดการและสวสดภาพของผตาม มลกษณะการเอาใจเขามาใสใจเราสง

ไมกดกนความกาวหนาและบนทอนความเชอมนในการทางานเพอชมชน รบฟงความคดเหน

เกยวกบปญหาทมผลกระทบตอผตามอยางตงใจ รวมถงการใหคาแนะนาสอนแนะงานและให

คาปรกษาแกผตาม ไมตาหนผตามในทสาธารณะแตจะพดคยเปนการสวนตว เนนการจดกจกรรม

สรางความสมพนธภายในชมชนเพอใหคนในชมชนมการสงสรรคแลกเปลยนความคดเหนซงกน

และกน

3.5.3 ความขดแยง หมายถงสภาพการณทบคคลหรอกลมบคคลซง อยรวมกนในชมชนม

ความคดเหนไมสอดคลองกน รวมท งคานยม เปาหมาย วธการทางานแตกตางกน เปน

ปรากฏการณทมการเคลอนไหวเปลยนแปลงขนอยกบรปแบบ เนอหาและลกษณะของความ

ขดแยง ประกอบดวยคกรณ 2 ฝายขนไป

3.5.4 ความขดแยงระหวางบคคลตอบคคล หมายถง ความขดแยงอนเปนผลมาจากสาเหต

ความแตกตางของบคคลทงในดาน เพศ การศกษา แนวความคด และระบบคณคา เปนตน

3.5.5 ความขดแยงระหวางบคคลกบกลม หมายถง ความขดแยงระหวางบคคลกบกลม

เปนความขดแยงทมกเกดขนภายใตการดาเนนงานพฒนาชมชน

3.5.6 ความขดแยงระหวางกลมกบกลม หมายถง ความขดแยงทมสาเหตจากการแยงชง

ทรพยากรทมอยจากด กบ ความแตกตางกนในรปแบบของการบรหารจดการชมชนของผนาใน

ประเดนทเปนปญหาความขดแยงของชมชนใหไดรบการแกไขอยางมประสทธภาพ

57

3.5.7 การจดการความขดแยงโดยบทบาทคขดแยง หมายถง แนวทางในการจดการความ

ขดแยงทคข ดแยงมวธการดาเนนการใชวธแบบลองผดลองถก หรอจากประสบการณ และ

วฒนธรรมในการกาหนดแนวทางการจดการความขดแยง เชน การแขงขน, การบรรลขอตกลงใน

เชงยทธวธตอสญลกษณวาอกฝายพายแพ, การประนประนอม, การหลกเลยง, การแสวงจดรวม

สงวนจดตาง,การใชเปาประสงคทสงกวา,การแกปญหาแบบรวมมอและการเสยสละ

3.5.8 การจดการความขดแยงโดยบทบาทผนา หมายถงการจดการความขดแยงโดยทผนา

มบทบาทสาคญในการจดการความขดแยง โดยวธการทหลากหลาย เชน การใชภาวะผนาท

เหมาะสม, การกาหนดหรอสรางเปาหมายทเหนอกวา,การใชการมสวนรวม

3.5.9 การจดการความขดแยงของฝายท 3 หมายถง การจดการความขดแยงโดยคนกลาง ม

บทบาทในการเปนผไกลเกลย , ผชขาด, ผปรองดอง และเปนทปรกษา มจดมงเนนการแกปญหา

ระยะยาวในการสรางการรบรและ ทศนคตในเชงบวกระหวางคพพาท

3.6 แนวทางการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview)

เครองมอทใชในการศกษาครงน คอแนวประเดนการสมภาษณ โดยแบงออกเปน 4 สวน

ดงน

สวนท 1 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ ไดแก

1.1 เพศ/อายปจจบน

1.2 บานเกด/ภมลาเนา

1.3 จานวนสมาชกในครอบครว

1.4 การศกษาสงสดและศาสนา

1.5 สถานภาพสมรส

1.6 ระยะเวลาทอาศยในชมชนปจจบน

1.7 ปจจบนประกอบอาชพ

1.8 รายไดตอเดอนของครวเรอน

1.9 ตาแหนงทางสงคมทไดรบการแตงตงจากภายในและภายนอกชมชนทไม

เกยวของกบรายไดหลกของครวเรอน

58

สวนท 2 ภาวะผนาในการพฒนาชมชน

2.1 ความหมายของภาวะผนาในทศนะชมชน

2.2 การรบรถงภาวะผนาในการพฒนาชมชน

2.3 คณลกษณะและพฤตกรรมของผนา

- วสยทศนในการพฒนาชมชน

- การไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชน

- แนวทางในการสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชน

- วธการกระตนปญญาคนในชมชน

- การคานงถงบคคลอน

2.4 บทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชน

สวนท 3 ความขดแยงในทศนะของชมชน

3.1 ความหมายของความขดแยงในทศนะของชมชน

3.2 การรบรถงประเดนปญหาและสาเหตของความขดแยงในชมชน

3.3 การรบรถงประเภทของความขดแยง

- ความขดแยงระหวางบคคลตอบคคล

- ความขดแยงระหวางบคคลตอกลม

- ความขดแยงระหวางกลมตอกลม

3.4 ผลกระทบทเกดจากความขดแยงตอคนในชมชน

- ผลกระทบเชงบวก

- ผลกระทบเชงลบ

สวนท 4 แนวทางการจดการความขดแยงของชมชน

4.1 การจดการความขดแยงโดยบทบาทของคขดแยง

4.2 การจดการโดยบทบาทของผนา

4.3 การจดการความขดแยงโดยบทบาทของฝายทสาม

4.4 ปญหา อปสรรคในการจดการความขดแยง

4.5 ขอเสนอแนะแนวทางในการจดการความขดแยง

59

3.7 การวเคราะหขอมล

เนองจากขอมลทไดจากแนวการสมภาษณแบบเจาะลก เปนไปตามแนวทางการวจยเชง

คณภาพ ซงขอมลทไดนบเปนขอมลปฐมภม (Primary Source) และเมอไดมการนาขอมลมา

ตรวจสอบความนาเชอถอโดยใชเทคนคสามเสาแลว ผศกษาจะนาขอมลมาจดเปนหมวดหมตาม

วตถประสงคของการศกษา จากนนจะนามาประมวลวเคราะหเชอมโยงความสอดคลองตามหลก

ตรรกะเทยบเคยงกบแนวคด ทฤษฎควบคบรบทของพนท และใชการวเคราะหสถตเชงพรรณนา

เพอใหสามารถวเคราะหขอมลไดอยางละเอยดและใกลเคยงความเปนจรง

60

บทท 4

ผลการศกษาภาวะผนา

การศกษาเรอง “ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน: กรณศกษาอาเภอ

เมองยะลา จงหวดยะลา” มวตถประสงคเพอศกษาภาวะผนาในชมชนทมสถานการณความขดแยง และ

ศกษาแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนของผนา ในพนทตาบลพรอนและตาบล

ทาสาป อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา ผวจยแบงโครงสรางนาเสนอผลการศกษา ดงตอไปน

สวนท 1 บรบทของพนทศกษา

สวนท 2 ขอมลพนฐานผใหขอมลทสาคญ

สวนท 3 ภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลพรอน

สวนท 4 ภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลทาสาป

สวนท 5 การเปรยบเทยบภาวะผนาในทศนะของทงสองชมชน

4.1 บรบทพนททศกษา

4.1.1 ตาบลพรอน

ตาบลพรอนตงขนเมอประมาณ พ.ศ. 2378 อยทางทศตะวนตกของอาเภอเมองยะลา พนทสวน

ใหญเปนพนทราบ มเนนเขาเตย ๆ เหมาะกบการทาเกษตรกรรม มปาไมทอดมสมบรณทาใหมสตวปา

หลายชนด เชน กวาง หม เมน กระจง ฯลฯ สาหรบความเปนมาของบานพรอนนน มเรองเลากนสบมา

จากผอาวโสในหมบานของตาบลในอดตทผานมาวา มนายพรานคนหนงเปนผทมความสามารถในการ

ลาสตวปาชาวบานเรยกนายพรานคนนนวา “โตะแพร” หรอ “โตะพราน”และบรเวณบานทพรานอยนน

ตงชอวา “หมบานพราน” ตอมาไดเพยนเปน “พรอน” ซงปจจบนคอ หมท 1 บานพรอน ตอมาทาง

ราชการไดแบงการปกครองเปนตาบล จงใชชอหมบานพรอนเปนชอตาบลพรอนจนถงปจจบน ม

พนทประมาณ 12,439 ไร สภาพเปนภเขาสลบกนคอย ๆ ลาดตาลงเปนทราบจนกระทงเปนทลม

บางสวน ไดแก หมท 4, 5 และ 6 พนทราบไดแก หมท 1,2 และ 3 และพนทลมน าทวมขงทกป คอ หม

ท 5 และ 6 อยหางจากทวาการอาเภอเมองยะลา ประมาณ 7 กโลเมตร มอาณาเขต ทศเหนอ ตดตอกบ

ตาบลลาใหม ตาบลยโป อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา สวนทศใต ตดตอกบตาบลหนาถา ตาบลลดล

อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา, ทศตะวนออก ตดตอกบ ตาบลทาสาป อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา

61

และ ทศตะวนตก ตดตอกบ ตาบลลาใหม อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา แบงการปกครอง

ออกเปน 6 หมบาน ไดแก บานพรอน (103 ครวเรอน), บานดซง (226 ครวเรอน), บานตาสา (263

ครวเรอน), บานทาวง ( 111 ครวเรอน), บานควน (167 ครวเรอน )และบานจาหนน (255 ครวเรอน)

รวมครวเรอนทงตาบล จานวน 1,125 ครวเรอน ประชากรทอาศยอยในตาบลพรอนแยกเปนชาย 2,555

คนและหญง 2,614 คน รวมประชากรทงสน 5,169 คน สวนใหญ นบถอศาสนาอสลาม รอยละ 99 และ

นบถอศาสนาพทธ รอยละ 1 มนายสะอาร สะแต ทาหนาท เปนกานนตาบลพรอนคนปจจบน

( สานกงานพฒนาชมชนอาเภอเมองยะลา, 2556)

จากการทประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาอสลามทาใหมประเพณวฒธรรมทองถน

ตามหลกของศาสนาเปนสอกลางในการสงเสรมใหประชาชนในตาบลไดมการดาเนนกจกรรมรวมกน

เชน ประเพณการกวนขนมอาซรอ,การจดงานวนฮารรายอ อดลฟตรและอดลอฎฮา, การจดงาน

กจกรรมตาดกาประจาป นอกจากน ยงมกจกรรมททาใหเกดความรกความสมพนธทดระหวางกนของ

ประชาชนทงทนบถอศาสนาอสลามและนบถอศาสนาพทธ เชน การจดงานวนขนปใหมและงานวนเดก

,การจดงานกนขาวใหม, การแขงวาวประจาปและการจดงานแขงขนกฬาสรางความสมพนธชมชน เปน

ตน

ตาบลพรอน จดไดวาเปนตาบลทมความเขมแขงตาบลหนงของอาเภอเมองยะลาเหนได

จากมกลมองคกรมากมายทขบเคลอนกจกรรมทางสงคมและดานอน ๆ ไดแก ชมรมผนาศาสนา

ตาบลพรอน, ชมรมโรงเรยนตาดกาตาบลพรอน, ชมรมผสงอายวยแขงแรงตาบลพรอน, ชมรม อสม.

(อาสาสมครสาธารณสขหมบาน )ตาบล พรอน, ชมรมแพทยแผนไทย, กลมแมบานทาขนม หมท 1 บา

นพรอน, กลมจกสานพลาสตก หมท 3 บานตาสา,กลมอาชพนาปรง หมท 5 บานควน, ศนยถายทอด

เทคโนโลยการเกษตรตาบลพรอน ตงอยทหมท 3 บานตาสา, ศนยประสานงานองคการชมชนตาบล

พรอน, กลมรานคาชมชน หมท 1 บานพรอน, วสาหกจชมชน หมท 1,3,6 , กลมทางสงคม/สวสดการ

ชมชนตาบลพรอน , กลมอนรกษสงแวดลอม ,กลมแกปญหาทอยอาศยตาบลพรอน , กลมวฒนธรรม

ภมปญญา , กลมสจจะวนละบาทตาบลพรอน และชมรมแพทยแผนไทย

ตาบลพรอนมแหลงนาเพอการเกษตรทสามารถกกเกบนาไดตามปกต ถง 3 แหลง ไดแก

ฝายบานทาวง หมท 4, ฝายบานตาสา หมท 3 และฝายบานควน หมท 5 ทาใหชาวตาบลพรอนมน าใช

ตลอดทงป และสามารถประกอบอาชพดานเกษตร เชน ทานาปและนาปรง และทาสวนยางพารา สวน

ผลไมซงถอเปนอาชพหลกของชาวพรอนไดอยางด ประกอบกบสวนใหญมทดนเปนของตนเอง โดยม

เอกสารสทธของตนเอง คอ โฉนดทดนและ นส.3 ก. โดยมรายไดเฉลยตอคน 44,972 บาท (สานกงาน

พฒนาชมชนอาเภอเมองยะลา:2557) ประชาชนสามารถเดนทางสญจรผานเสนทางคมนาคมไดทง 6

หมบาน ไดแก

62

1. ถนนทางหลวงชนบท ยล 3003 สายทาสาป-ลาใหม ผานหมท 5,4,3,1 เปนเสนทางลดเขา

เมองยะลา

2. ถนนทางหลวงชนบท ยล 4001 สายทาสาป – คลองทราย ผานหมท 5, 6

3. ถนนทางหลวงชนบท ยล 2011 ถนนลาดยาง ผานพนท หมท 1

4. ถนนทางหลวงชนบท ยล 2051 ถนนลาดยาง ผานพนท หมท 3 ตาบลพรอน

และหมท 2 ตาบลลดล

5. ถนนทางหลวงชนบท ยล 2012 เปนถนนลาดยาง ผานพนท หมท 3 และ2 ตาบลพรอน

สาหรบสถานทสาคญของตาบลพรอนทเปนทรจกโดยทวไปไดแก แหลงทองเทยวตาม

ธรรมชาต 3 แหง ไดแก บงธรรมชาตยอมแว ตงอยทหมท 5, บงธรรมชาต เกาะลอยบานจาหนน(ปลาต

โม) ตงอยทหมท 6 และบงธรรมชาตบะหล , องคการบรหารสวนตาบลพรอนตงอยทหมท 4,

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลตงอยทหมท 3 ,โรงเรยนระดบประถมศกษาจานวน 3 แหง ไดแก

โรงเรยนบานพรอน, โรงเรยนบานตาสา, โรงเรยนบานจาหนน และมโรงงานอตสาหกรรม 7 แหง

ไดแก โรงไฟฟา 1 แหง,โรงงานไมยางพารา 2 แหง ,โรงงานนายางพารา 1 แหง,โรงงานผลตขวด

พลาสตก 1 แหง, โรงงานรบซอยางแผน 1 แหงและโรงงานคอนกรต 1 แหง

จากการจดเวทประชาคมของตาบลพรอนพบวาตาบลพรอนมปญหาสาคญทม

ผลกระทบกบประชาชนสวนใหญไดแก

1.) นาทวมพนทการเกษตร จานวน 4 หมบาน คอ หมท 2,3,4,5, และ 6

2.) สถานการณไมสงบในพนท

3.)โรงงานอตสาหกรรมในพนทบางครงมกปลอยนาเสยลงสลาคลองสาธารณะ

4.) ระบบกาจดขยะชมชน

5.) การแพรระบาดยาเสพตด

6.) การศกษาชนประถมศกษาไมไดมาตรฐาน

7.) ปญหาสขอนามย (เชน มลพษทางอากาศ, อาการคนเมอมการสมผสกบนาใน

แหลงนาธรรมชาต)

บงธรรมชาตเกาะลอยบานจาหนน (ปลาตโม) บงธรรมชาตยอมแว

63

4.1.2 ตาบลทาสาป

เดมตาบลทาสาปมชอวาทามวง มชาวบานมาจากบานทามวง อาเภอยะหรง จงหวด

ปตตาน อพยพมาอาศยบรเวณฝงทาสาปปจจบน ตอมาสตวเลยงและผคนลมตายเปนจานวนมากท

บรเวณชายฝงแมน า เชนจมน าตายทกปและน าทวม ชาวบานไดรบความเดอดรอน อยมาวนหนงมแม

ชปะขาวไดธดงคมาพกพงทบรเวณชายฝงแมนา เจรญภาวนาธรรม ชาวบานไดมาพบและไดเลาเรองราว

ทเกดขนใหฟง แมชดทางในแลวบอกวาทนมสงชวรายสถตอย ภตผปศาจอาศยอยจงทาพธขบไลปศาจ

หายสาบสญไป แลวใหเปลยนชอหมบานจากบานทามวงเปน “บานทาสาป”จนถงปจจบน

นอกจากนยงพบวาชมชนโบราณบานทาสาป ทงกาโล ภเขากาปน ภเขาวดถา ตงอยนอกตวเมอง

ยะลา ไปทางทศตะวนตก ตามทางหลวงแผนดนหมายเลข 409 บรเวณหลกกโลเมตรท 4 ถงหลก

กโลเมตรท 8 อนเปนทตงของตาบลทาสาปและตาบลหนาถา มทราบทชาวบานเรยกวา ทงกาโล ดาน

ตะวนออกของทงมแมน าปตตานไหลผานเปนแนวเขตระหวางพนทกบตวเมองยะลา ดานตะวนตกม

ภเขาวดถาและภเขากาปนกนเปนฉากหลง พนทบรเวณดงกลาวนรวมทงถาตางๆ ในภเขาวดถาและ

ภเขากาปนถอเปนชมชนโบราณหมบานทาสาปเรมกอตงขนในป พ.ศ. 2390 หรอประมาณไมตากวา

150 ป กลมแรกทมากอตงหมบาน คอ พระยาสงขลา (เกยนเสง) นายเมอง (ยมซาย) “พระยาณรงค

ฤทธศรประเทศวเศษา” (เมอง) ผเปนตนตระกล “กลณรงค” คนกลมแรกทมากอตงหมบาน อพยพมา

จากยะลา ซงทาสาป เปนเมองทปรากฎขนในป พ.ศ. 2390 มการยายเมองจากบานยะลามาอยทตาบล

ทาสาปรมฝงแมน า ปตตาน ชมชนทาสาปถอเปนชมชนแรกเ รมเดมท ต งแตสมย กอน

ประวตศาสตร สามารถสบคนหลกฐานไดอยางชดเชน การตงเมองอยทบรเวณบานกลณรงค

ปจจบน (ขางโรงเรยนบานทาสาป) ขาหลวงคนแรกมาราชการเมองอยทบรเวณสถานทอนามยและวด

ทาสาปปจจบน ชมชนทาสาปในอดตเปนชมชนเกษตรกรรมใหญ เปนทพกและเกบสนคา มตกราม

บานชองมากมาย ในลกษณะศนยการคา เปนทาเรอเพอสงสนคา

1ปจจบนตาบลทาสาป

กโลเมตรเนอทประมาณ 13.48 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 8,500 ไร มอาณาเขต 1

ตงอยตอนกลางของอาเภอเมองยะลา หางจากตวอาเภอประมาณ

ทศเหนอ1 ตดตอ

กบ ตาบลพรอน , ตาบลยโป , อ.เมองยะลา ทศใต1 ตดตอกบ ตาบลสะเตงนอก , ตาบลบนนงสาเรง ,

อ.เมองยะลา ทศตะวนออก1 ตดตอกบ ตาบลสะเตงนอก, ตาบลสะเตง , อ.เมองยะลา และ ทศตะวนตก

ตดตอกบ ตาบลหนาถา,ตาบลลดล,อ.เมองยะลา ภมประเทศโดยทวไปของตาบลทาสาป สวนใหญเปนท

ราบและมแหลงนาธรรมชาตคอ แมนาปตตาน ทาใหชวงฤดฝนเกดนาทวมทกป ในอดตทผานมา เชน

ป พ.ศ.2510,2543 และลาสดเมอป พ.ศ.2548 ไดเกดอทกภยครงใหญ ทาใหบานเรอนและทรพยสน

64

เสยหายเปนอยางมาก 1 นอกจากน 1

ตาบลทาสาป มทงหมด 6 หมบาน ประกอบดวย หมท 1 บานทาสาป, หมท 2 บานปายอ

ตาบลทาสาปยงตงอยในเขตมรสมตะวนออกเฉยงเหนอและลมมรสม

ตะออกเฉยงใตทาใหมสภาพอากาศแบบรอนชน ม 2 ฤด ฤดรอน เรมตงแตเดอนกมภาพนธ –

พฤษภาคม และฤดฝนเรมตงแตเดอนพฤษภาคม - กมภาพนธ อณหภมตาสดเฉลยประมาณ 23.1 องศา

เซลเซยล และสงสดเฉลย 32.7 องศาเซลเซยล ปรมาณนาฝนเฉลย 2.281.6 มลลเมตรตอป มฝนตกเฉลย

135 วน เดอนตลาคม - พฤศจกายน ฝนตกชกมากทสด (สานกงานพฒนาชมชนอาเภอเมองยะลา,2556)

, หมท 3 บาน ลมด, หมท 4 บานสาคอ , หมท 5 บานปอเราะ และหมท 6 บานกาปน มจานวนครวเรอน

อาศยอยในพนททงสน 1,280 ครวเรอน จานวนประชากรแยกเปนชาย 3,593 คน เปนหญง3,716 คน

รวมจานวนประชากร 7,309 คน (สานกงานพฒนาชมชนอาเภอเมองยะลา:2556) ประชากรรอย

ละ 86 นบถอศาสนาอสลาม มมสยด เปนศาสนาสถานไวสาหรบประกอบกจกรรมและพธกรรมทาง

ศาสนา หรอสเหราประจาหมบาน ซงมขนาดใหญเลกสวยงามตามฐานะของมสลมโดยสวนรวมใน

ตาบลหรอหมบานนน เพ อใชเปนสถานทสกการะพระผเปนเจาหรอทาละหมาดรวมกนทกเวลา

นอกจากจะใชเปนทมนสการตอพระผเปนเจา (ละหมาด) วนละ 5 เวลาแลว ยงใชในการอบรมธรรม ใน

วนศกรซงเปนวนสาคญประจาสปดาห ใชเปนทอบรมสงสอนเยาวชนในดานวชาการศาสนา ใชเปนท

ประชมชแจงเรองเกยวกบงานของมสยด หรอรบทราบนโยบายของทางราชการ ในดานการประกอบ

อาชพสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยอาศยแรงงานในครวเรอนเปนหลก คดเปนรอย

ละ 65 ของประชากรในวยแรงงานจากน บางสวนประกอบอาชพขายแรงงาน โดยไปรบจางตาม

โรงงานอตสาหกรรมในเมองหลวงหรอองคกรธรกจอนในเขตเทศบาลนครยะลา

สาหรบสถานทสาคญของตาบลทาสาปทเปนทรจกของคนโดยทวไปไดแก โรงเรยน

ระดบประถมศกษา 3 แหง ,โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทาสาป 1 แหง, วด 1 แหง,มสยด 7 แหง,

ปมน ามน 3 แหง ,โรงงานอตสาหกรรม 5 แหง ,สานกงานคณะกรรมการอสลามจงหวดยะลา และ

เทศบาลตาบลทาสาป 1มการรวมกลมของประชาชน 1

1

ไดแก ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานปา

ยอ , กลมแมบานเกษตรกรทาสมแขกแชอม, กลมแมบานทาขนมเบเกอร, ศนยสงเคราะหราษฎรตาบล

ทาสาป, เครอขายเยาวชนตาบลทาสาป, ชมรมตาดกา, เครอขายสตรตาบลทาสาป และศนยไกลเกลย

ขอพพาทตาบลทาสาป

จดเดนของตาบลทาสาปคอ1

ใหญทาใหความเจรญดานวตถไดขยายเขาสตาบลในระดบหนง และสภาพความเปนอยของประชาชน

ยงเปนสงคมชนบท มความสมพนธแบบเครอญาต ชวยเหลอเกอกลกนเปนอยางด นอกจากนสภาพ

พนทโดยทวไปเปนพนราบ มแมน าปตตานไหล ผาน 5 หมบานคอหมท 1,2,3,4 และ 5 ราษฎรสวน

ใหญจงสามารถประกอบอาชพเกษตรกรรมไดผลผลตด เนองจากดนมคณภาพดและมน าใชตลอดทง

มพนทตดตอกบเทศบาลนครยะลา อนเปนชมชนเมอง

65

ป พชทปลกไดแก ยางพารา ผลไม ไดแก ทเรยน ลองกอง และมงคด เปนตนและยงม สถานท

ทองเทยว เชน ถ าสาเภาทอง, บานโบราณ ตงอยหมท 1 หมบานทาสาป สรางขนเมอสมยเมอง

ยาลอ เชอกนวาบานโบราณนเปนของพระราชวงคสมยเมองยาลอ ปจจบนไมมคนอาศยอยแตมคนเฝา

ดแลบานเปนอยางด เปนบานโบราณทนาสนใจและนาคนควาเนองจากตวบานใชวสดททาจากไมเนอ

แขงเกอบทงหลงใชเปนสกรในการสราง ซงปจจบนสามารถหาดไดยากมาก , แหลงพกผอนรมคลอง,

บงกาปน ซงตงอยทหม 6 หมบานกาปน ตาบลทาสาป อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา เปนบงขนาด

ใหญมนาทใสสะอาด และมภเขาตงตระหงานเปนฉากหลงจงทาใหดสวยงามมอากาศทบรสทธ

1

1

จากการจดเวทประชาคมของประชาชนตาบลทาสาปพบวา ชาวบานทาสาปสวนใหญ

1

มปญหาสาคญ 3 ดานไดแก

1.ดานโครงสรางพนฐาน 1ดานคณภาพชวต และดานเศรษฐกจ1ดานโครงสรางพนฐาน 1

2.ดานคณภาพชวต ตองการใหเยาวชนมความรและตระหนกถงโทษของยาเสพตดประชาชนม

สนามกฬาและทพกผอนสาธารณะ รวมถงมสถานศกษาอยางเพยงพอ1

ตองการ

เสนทางคมนาคมทเพยงพอและไดมาตรฐาน มไฟฟาตามถนนอยางเพยงพอ, มระบบชลประทาน

ตองการระบบประปาทสามารถผลตนาอยางมคณภาพและทวทกหมบานและมทางระบายนาอยาง

เพยงพอ

3.ดานเศรษฐกจ ประชาชนตาบลทาสาปตองการใหมการจดการฝกอบรมแกราษฎรและ

ตองการใหมการสงเสรมกลมอาชพ

4.2 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ

ในการศกษาเรอง “ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน : ศกษากรณ

อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา” ผศกษาไดทาการสมภาษณแบบเจาะลกกบผใหขอมลทสาคญ จาก

ตาบลพรอน 9 รายและตาบลทาสาป 9 ราย รวมจานวน 18 ราย สรปไดดงน

เพศ กลมผใหขอมลทสาคญเปนเพศชาย(รอยละ 77.74) และเปนเพศหญง (รอยละ 22.22)

อาย มากทสดอยในชวงอาย 50-59 ป (รอยละ 55.56) นอยทสดอยในชวงอาย 40 – 49 ป (รอยละ

44.44)

สถานภาพผใหขอมลสาคญมสถานภาพสมรส (รอยละ 88.90) รองลงมาสถานภาพโสด และ

หมายเทากน (รอยละ 5.55)

การนบถอศาสนาผใหขอมลสาคญทงหมดนบถอศาสนาอสลาม (รอยละ 100)

ระดบการศกษาของผใหขอมลทสาคญ ครงหนงจบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย

(รอยละ 50.00) รองลงมาจบการศกษาปรญญาตร (รอยละ 22.22) จบการศกษาชนอนปรญญาและ

ปรญญาโทเทากน (รอยละ11.11) และนอยทสด จบการศกษาชนมธยมศกษาตอนตน (รอยละ 5.55)

66

ผใหขอมลทสาคญมสมาชกในครอบครว สวนใหญมจานวนสมาชกในครวเรอน 4-6 คน (รอย

ละ 83.33) และ สวนนอยมสมาชก 7 คนขนไป (รอยละ 16.67)

การประกอบอาชพหลกทาสวนยางพาราและคาขายเทากน (รอยละ 38.89) รองลงมารบจาง

(รอยละ 22.22)

รายไดครอบครว (บาท) พบวาเกอบครงหนงมรายไดตอเดอนตงแต 10,001-20,000 บาท (รอย

ละ 44.44) รองลงมามรายไดตอเดอนประมาณ 1-10,000 บาท และมรายได 20,001-30,000 บาทเทากน

(รอยละ 27.78)

นอกจากนผใหขอมลทสาคญสวนมากอาศยอยในชมชนตงแต 21 -30 ป และอาศยอยในชมชน

ตงแต 51ปขนไปเทากน (รอยละ 27.78) รองลงมาอาศยอยในชมชนตงแต 41-50 ป (รอยละ22.22) และ

อาศยอยในชมชนตงแต 31-40 ป(รอยละ 16.66 ) และอาศยอยในชมชนนอยทสด ตากวา 20 ป(รอยละ

5.55)

สาหรบตาแหนงทางสงคมของผใหขอมลทสาคญ เกอบครงหนงเปนประธานกลม/เครอขาย

ของชมชน(รอยละ 44.44) รองลงมาเปนกานน/ผใหญบาน/ผชวยผใหญบาน (รอยละ38.89) และผนา

ศาสนา (รอยละ 16.66) ตามลาดบ ปรากฏตามตารางท 4.1

ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ จานวน

(n = 18)

รอยละ

(100.00)

เพศ

ชาย 14 77.74

หญง 4 22.22

อาย (ป)

40-49 8 44.44

50-59 10 55.56

สถานภาพสมรส

โสด 1 5.55

สมรส

หมาย

16

1

88.90

5.55

การนบถอศาสนา

อสลาม 18 100.00

ระดบการศกษาสงสด

มธยมศกษาตอนตน 1 5.55

67

มธยมศกษาตอนปลาย 9 50.00

อนปรญญา 2 11.11

ปรญญาตร 4 22.22

ปรญญาโท 2 11.11

จานวนสมาชกในครอบครว (คน)

4 - 6 15 83.33

7 คนขนไป 3 16.67

อาชพ

ทาสวนยางพารา 7 38.89

รบจาง 4 22.22

คาขาย 7 38.89

รายไดตอเดอนของครอบครว(บาท)

ตงแต 10,000 ลงไป 5 27.78

10,001-20,000 8 44.44

20,001-30,000 5 27.78

ระยะเวลาในการอาศยอยในชมชน(ป)

ต ากวา20ป

21-30

1

5

5.55

27.78

31-40 3 16.66

41-50 4 22.22

51 ปขนไป 5 27.78

ตาแหนงทางสงคม

กานน/ผใหญบาน/ผชวยผใหญบาน 7 38.89

ผนาศาสนา 3 16.66

ประธานกลม/เครอขาย 8 44.44

ตารางท 4.1 แสดงขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ

ทมา: พฒนาโดยผวจย, 2557

4.3 ภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลพรอน

68

จากการศกษาภาวะผนาในทศนะของชมชน ผศกษาไดแบงประเดนการศกษาดงน

4.3.1 ความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน

ผลการศกษาพบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนไดใหความหมายของภาวะผนา

ในทศนะของชมชนแตกตางกน สามารถแยกประเดนการใหความหมายภาวะผนาไดทงสน 7 ประเดน

ไดแก การควบคม ดแล สงการผตาม การเปนแบบอยางทด การเขาใจผอน การมความร การนาชมชน

การมจตอาสาและการใหความเปนธรรม สามารถอธบายได ดงน

ประเดนทแรก ผใหขอมลทสาคญสวนใหญไดใหความหมายของภาวะผนาในทศนะ

ของชมชน หมายถงภาวะผนาทเปนแบบอยางทด ปฏบตตามหลกศาสนา มความซอสตย เสยสละ ม

ความรบผดชอบ มงมน ตงใจ กระตอรอรน และอยในกฎระเบยบของสงคม ถงแมวาผนาคนนนจะเปน

ผนาแบบเปนทางการหรอไมเปนทางการกตาม เปนเพราะในบรบทของพนทตาบลพรอน ประชาชน

สวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ซงในหลกคาสอนของศาสนา ไดสอดแทรกแนวทางในการปฏบตตน

ของผตามตอผนา ดงวจนะของศาสดามฮมหมด ศ.ล. ความวา ‘ตองเชอฟงตามผนาถงแมจะถกหกหาม

สทธ เพราะแทจรงพวกเขามภาระหนาททตองรบผดชอบ และสาหรบพวกทานกมภาระหนาทตอง

รบผดชอบ (บนทกโดยมสลม หมายเลขหะดษ 1846) ดวยเหตนจงทาใหผนาเกดความตระหนกในการ

ประพฤต ปฏบตตนเพอเปนแบบอยางทดใหกบผตาม โดยยดตามหลกคณธรรม จรยธรรมของศาสนา

อยางเครงครด ยกตวอยางเชนกานนคนกอนของตาบลพรอน ทไดปฏบตตวเปนแบบอยางทด ประพฤต

ตนอยในศลธรรมอนด อยใน อหมาน และทสาคญคอมความรดานศาสนา เปนโตะครทคอยสอน

ศาสนาคนในหมบานดวย จงทาใหกานนคนปจจบนไดยดถอเปนแบบอยางมาเปนแนวปฏบต ทาให

ไดรบการยอมรบนบถอจากชาวบานมาก

ประเดนทสอง ผใหขอมลทสาคญไดใหความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน

หมายถง ผนาทมจตอาสา เหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน และชอบชวยเหลอผอน ดวยเหน

วา การพฒนาชมชน เปนการดาเนนกจกรรมตางๆเพอใหชมชนมความเปนอยทดขน ผนาจงตองทมเท

ทงแรงกาย แรงใจเพอแกไขปญหาของคนในชมชน บอยครงอาจตองเสยสละเวลา ทรพยสน และ

ความสขสวนตนเพอประโยชนของสวนรวม ยกตวอยางเชน เวลาทมงานในพนท ผนาตองเสยสละ

เวลาเพอรวมงาน ซงตรงกบภาษาอาหรบ เรยกวากรบาน (การเสยสละ) ในทนหมายถงการเสยสละอยาง

มากในทกเรองเพอประโยชนของสวนรวม

ประเดนทสาม ผใหขอมลทสาคญไดใหความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน

หมายถงผทสามารถนาองคกรไปสเปาหมาย ซงในความหมายน มไดหมายถงเฉพาะผนาทมตาแหนง

ทางสงคมเทานน แตหมายรวมถงใครกตามในชมชน ทสามารถนาพาคนในชมชนใหรวมกนพฒนา

ชมชนไปสเปาหมายได เชน เมอผนาทราบวายาเสพตดเปนปญหาของชมชน กจะสงเสรมกระบวนการ

เรยนรและเขาไปรวมหาวธการปรบเปลยนพฤตกรรมใหผปกครองเหนถงผลรายทจะเกดกบลกหลาน

69

ใหลกขนมาตอสกบปญหายาเสพตดและปญหาสงคมอนๆเพอใหรเทาทนและรวมพฒนาชมชนให

ปลอดยาเสพตดและเปนชมชนเขมแขง

ประเดนทส ผใหขอมลทสาคญไดใหความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน

หมายถง ผนาเปนผทสามารถควบคม ดแล สงการ และนาผตามใหคลอยตามได ยกตวอยางเชน เวลาท

หมบานกาหนดจดเวทประชาคมจดทาแผนหมบานเพอใหประชาชนเสนอปญหาความตองการ ผนา

สามารถทจะเรยกคนใหออกมารวมเวทประชาคมใหไดมากทสด และสามารถเปนวทยากรกระบวนการ

กระตนใหคนในชมชนเสนอความคดเหนทเปนประโยชนเพอการพฒนาชมชนได

ประเดนทหา ผใหขอมลทสาคญไดใหความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน

หมายถง ผนาตองเปนผเขาใจอารมณ ความรสก รบฟงความเหนผอน มความกลาตดสนใจ โดยเฉพาะ

เวลาทหมบานมปญหา ผนาจะตองรบเขามาแกไขสถานการณ รบรขอมลใหรอบดานเพอการตดสนใจท

ถกตอง

ประเดนทหก ผใหขอมลทสาคญไดใหความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน

หมายถงผนาเปนผทมความรหลากหลาย กลาวคอ ตองรงานในหนาท รพนท เปนทยอมรบของสงคม

เชน เมอผนาไดรบขาวสารประชาสมพนธจาก อาสาสมครสาธารณสขหมบาน(อสม.) ในเรองโรค

ระบาด ผนาจะตองศกษาขอมลอยางละเอยด แลวนาไปประชาสมพนธใหคนในหมบาน เพอทจะ

ปองกนการแพรระบาดของโรค เชน โรคชคณกนยา โรคไขเลอดออก เปนตน

ประเดนทเจด ผใหขอมลทสาคญไดใหความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน

หมายถงผนาทมความเสมอภาค เปนธรรม และยตธรรม อกดวย เชน ใหความสาคญกบทกคนอยาง

เสมอภาคโดยไมเลอกปฏบต และจะยอมรบฟงความคดเหนทหลากหลายมาโดยตลอด เชนการเสนอให

มการจดต งกองทนซะกาตเพอชวยเหลอผดอยโอกาส ในหมบาน ซงไดรบความรวมมอจากคนใน

หมบานทกๆป ซะกาต(เงนบรจาค)ทไดกจะนาไปชวยเหลอใหกบคนยากจนทอยในตาบลพรอน และ

เมอมงานบญของหมบาน เชนงานกนขาวใหม งานอาซรอ งานเมาลด เปนตน กจะเชญคนในหมบาน

ทกครวเรอนมารวมทากจกรรมดวย

4.3.2 การรบรถงภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลพรอน

สาหรบประเดนการรบรภาวะผนาในการพฒนาชมชนของตาบลพรอน จากผล

การศกษาพบวา

ประเดนท 1 ผใหขอมลทสาคญสวนใหญรบรจากการสรางแรงจงใจ เพอใหคนใน

ชมชนยอมรบและเปนทปรกษา เนองจากพนทตาบลพรอน ประชาชนสวนใหญยงไมคอยกลาทจะ

เสนอแนะปญหาตางๆในทสาธารณะ ดงนนเมอมผนาทมความมงมน ตงใจ และหมนสรางแรงจงใจ

เชน กานนมกจะมการจงใจคนในหมบานโดยการจดทศนศกษาดงานสถานทตางๆทคนในหมบาน

70

สนใจแตมขอแมคอในการทศนะศกษาดงานจะตองไปดหมบานทมการพฒนาเปนหมบานเศรษฐกจ

พอเพยงทกครงเพอเปนแรงดลใจใหคนในหมบานนาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปปรบใชใหเกด

ประโยชนตอตนเองและครอบครวสามารถพงตนเองได สาหรบสถานททกานนมกจะพาคนในหมบาน

ไปทศนศกษาดงานเชน จงหวดสตล สงขลา และนราธวาส เปนตน เมอกลบมาจากการทศนะศกษาด

งานรวมกนจะเหนวาคนในหมบานมปฏสมพนธดขนทกครงทาใหกลาทจะแสดงความคดเหนการ

ทศนะศกษาดงาน นอกจากนพบวาผนามการจดฝกอบรมอาชพทาขนมแกลมแมบาน ทาใหคนใน

ชมชนเกดความรสกผกพนใกลชด และเมอมปญหากอยากมาขอคาปรกษาจากผนา เชน ปญหา

ครอบครว ปญหาทดน ปญหาการวางงาน เปนตน

ประเดนท 2 ผใหขอมลทสาคญ รบรภาวะผนาจากการทผนาสามารถจดการกบปญหา

ได คดเปนระบบ คดเชงบรหาร คดเชงวเคราะห และมไหวพรบปฏภาณ เชน เมอมปญหามลพษทางน า

เกดขนในตาบลพรอน ผนาจะรบเรงเขาไปตรวจสอบขอมล หาขอเทจจรง วามสาเหตเกดจากอะไร ไม

รบดวนตดสนใจ และประสานใหเจาหนาทผเชยวชาญมาตรวจสอบทนท ในขณะนไดพยายามบรณา

การงานตาง ๆ ในพนทโดยเฉพาะเรองกระบวนการจดทาแผนชมชน ไดขอความรวมมอใหหนวยงาน

ตาง ๆทเกยวของ เชน สาธารณสข พฒนาชมชน องคกรปกครองสวนทองถน ซงเดมมการแยกกน

ทางาน ทาใหประชาชน เบอหนาย จงเกดแนวคดทจะตองบรณาการหนวยงานตาง ๆ มารวมกนทาแผน

ชมชน เพอสะทอนปญหา และนาปญหาจากแผนไปปฏบต

ประเดนท 3 การรบรภาวะผนาจากการเปนผมบคลกภาพทด และมทงความรดาน

ศาสนาและสามญควบคกนไปอกดวย เพราะผนาทมบคลกภาพดจะทาใหเกดความนาเชอถอ ประกอบ

กบถามความรทงศาสนาและสามญ กจะยงสรางความเคารพนบถอมากยงขน เชน เวลาทมการประชม

ผนาจะตองแตงกายใหดด สงาผาเผย เหมาะสม ถกกาลเทศะ

และประเดนท 4 การรบรภาวะผนาจากการไดรบความรวมมอและมสวนรวมใน

กจกรรมของหมบาน เนนการทางานเปนทม กลาวคอเมอผนามการจดทากจกรรมของชมชน การจดเวท

ประชาคมทาแผนชมชน งานกวนอาซรอ งานวนฮารรายอ เปนตน คนในชมชนกยนยอมพรอมใจออก

มารวมกจกรรม ทาใหเกดความรก ความสามคค มการแบงงานกนทาและทางานเปนทม

4.3.3 คณลกษณะและพฤตกรรมของผนา

ในการศกษาประเดนคณลกษณะพฤตกรรมของผนา จากผลการศกษาพบวา

ประการแรก ผใหขอมลทสาคญใหขอมลวา ผนาตาบลพรอนสวนมากลวนเปนผนาท

มวสยทศน โดยตองการใหหมบานมการพฒนาประชาชนใหมคณภาพชวตทด มอาชพทมนคง รจก

สามคค และอยอยางสนตสข เนองจากบรบทของตาบลพรอนยงคงมความเปนชนบท ตองการไดรบการ

พฒนาโดยเฉพาะการพฒนาดานเศรษฐกจ ซงเปนสงสาคญทผนาเหนตรงกน วาจะทาอยางไรใหคนใน

ชมชนมอาชพทมนคง สามารถพงตนเองได และคดวาจะทาอยางไรใหคนในชมชนมความรก ความ

71

สามคค รสกผกพนเสมอนญาตใหเหมอนกบในอดตเมอ20ปทแลว ททกฝายตางอยรวมกนอยางสนตสข

นอกจากนยงไดกาหนดวสยทศน ใหคนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนผานกจกรรมตางๆของ

หมบาน เชน งานแขงขนกฬา งานอาเภอยมเคลอนท งานประเพณกนขาวใหม เปนตน รวมถงชมชนอย

ดมสข หมบานปลอดยาเสพตดอกดวย จากการศกษาพบวาปญหายาเสพตดเปนปญหาทมทกหมบาน

ผนาตางมเปาหมายสอดคลองกนในเรองการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดใหหมดไป ดวยวธการ

ตางๆ เชน การจดตงกองทนแมของแผนดน การรณรงคใหคนในชมชนเหนความสาคญของการออก

กาลงกาย การอบรมใหความรเกยวกบโทษของยาเสพตด เปนตน

ประการทสอง ผนาไดรบความยอมรบนบถอจากคนในชมชน ซงเปนคณลกษณะท

สองของการศกษาประเดนภาวะผนา พบวาผใหขอมลทสาคญลวนเปนผนาทไดรบความเคารพนบถอ

จากคนในชมชน โดยสงเกตจากการไดรบความรวมมอและมสวนรวมในกจกรรมของชมชน เชน เมอม

การจดเวทประชาคมหมบาน หรอการจดกจกรรมงานบญของหมบาน จะมประชาชนออกมารวม

กจกรรมมากกวารอยละ70ของครวเรอนทอาศยอยในหมบาน นอกจากนเวลามกจกรรมตางๆทสวน

ราชการประสานงานผานทางผนาคนในหมบานสวนใหญพรอมออกมารวมกจกรรมทกครง นอกจากน

ผใหขอมลทสาคญเหนวาการเปนทปรกษาและชแนะแนวทางแกปญหา รวมทงไดรบความไววางใจให

ดารงตาแหนงสาคญของชมชน ยงแสดงใหเหนถงการไดรบความยอมรบนบถอจากคนในชมชนอกดวย

เพราะผใหขอมลสาคญมองวาผนาจะตองเปนทพง คอยใหความชวยเหลอ บาบดทกข บารงสขแกคนใน

ชมชนได จนสามารถสรางความไววางใจใหดารงตาแหนงสาคญของชมชน เชน กานน ผใหญบาน ผนา

ศาสนา ประธานกลมตางๆ แกนนาภาคประชาชน เปนตน นอกจากนมผใหขอมลสาคญสวนนอยเหนวา

การไดรบความเหนชอบจากคนสวนใหญในทประชมของชมชน นนกเปนการแสดงถงผนายงคงไดรบ

ความเคารพนบถอจากคนในชมชนอกดวย เพราะเมอมการประชมคณะกรรมการหมบาน หรอมการจด

เวทประชาคมเพอหาทางออกของปญหาเรองใดเรองหนงทสงผลกระทบกบคนสวนใหญ เชน เรอง

ปญหาสงแวดลอมของตาบลพรอน ทเกดจากมลภาวะของเสยในโรงงานอตสาหกรรมปลอยออกมาผาน

ลาคลอง จนทาใหชาวบานเกดอาคารคน ผนาจงรบเขามาตรวจสอบและใหหนวยงานทเกยวของเขามา

ดแล และจะเสนอทางออกของปญหาโดยรวบรวมขอมล ขอเทจจรงทงหมดมานาเสนอในทประชม

หมบานเพอหาขอยต

ประการทสาม ผนาเปนผสรางแนวทางสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนา

ชมชน จากผลการศกษาพบวา ผใหขอมลทสาคญมการกาหนดวตถประสงคและมาตรฐานการ

ปฏบตงานผานกจกรรมตางๆ เชน ทกวนศกร ผนาจะใชเวลากอนละหมาดวนศกร ชแจงวตถประสงค

และมาตรฐานการปฏบตงาน สวนใหญเปนเรองกจกรรมโครงการทรฐสนบสนนงบประมาณลงมาให

หมบาน กจกรรมงานประเพณตางๆ การรกษาความสงบเรยบรอยในหมบาน การรวมประชมประชาคม

หมบาน การทากจกรรมพฒนามสยด การรวมงานบญของหมบาน เปนตน รวมถงการทผนาสามารถ

72

ถายทอดวสยทศนของชมชน สรางจตสานกแกผตามในการยดกมเปาประสงคการพฒนาชมชน และม

ความสงบเยอกเยน มองโลกในแงด มความกระตอรอรนในการรบมอและแกปญหากเปนแนวทางการ

สรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชนเชนกน เพราะผนาสวนใหญมระยะเวลาอาศยอยใน

ชมชนเปนระยะเวลานาน บางคนอาศยอยในชมชนตงแตเกด ทาใหเหนสภาพปญหาทแทจรงของชมชน

และมความรสกผกพนกบพนท มความตองการเหนชมชนมการพฒนาในทางทดขน

ประการทส ผนามวธการกระตนปญญาคนในชมชน จากผลการศกษาพบวา ผนาใช

ขอมลเชงประจกษ และขอมลขาวสารอยางรอบดานมาวเคราะหปญหาและเสนอทางเลอกทดทสด

กลาวคอผนาจะคอยใหความร และเสนอความคดเหนทเปนประโยชน จากการรวมกนวเคราะห

ศกยภาพของชมชนผานการประชมกลมยอยของหมบาน แลวนาขอมลทเปนปญหา ความตองการ มา

วเคราะหและเสนอแนวทางแกไขปญหาของหมบาน เชน กรณตาบลพรอน เรองปญหาการจดการขยะ

ซงเปนปญหาทประชาชนไดรบความเดอดรอนมาก เพราะองคการบรหารงานสวนตาบลพรอนไมได

เขามาดแลเทาทควร ทาใหมการเสนอให องคการบรหารสวนตาบลพรอนจดซอถงขยะมาวางไว ซง

ผนาไดรวบรวมขอมล ขอเทจจรงของปญหาดงกลาวเสนอใหทาง องคการบรหารสวนตาบลพรอน รบ

ไปดาเนนการ จนสามารถแกปญหาไดในระดบหนง แตยงไมใชการแกปญหาทถกตอง เพราะเปนการ

แกไขปญหาทปลายเหต ดงนนผนาชมชนของตาบลพรอน จงไดเสนอทางเลอกในการจดการปญหา

ขยะโดยผนาไดจดตงธนาคารขยะ และใหคณะกรรมการมสยดเปนผดาเนนการเพอหารายไดเขากองทน

มสยดบานควน ผนาชมชนมความคดเหนวาอก10ปขางหนาถาชมชนไมรบจดการปญหาขยะโดยชมชน

เอง จะทาใหเกดปญหาสงแวดลอมตามมา นอกจากนยงมวธการกระตนปญญาคนในชมชนอกวธหนง

คอ ผนาใชเหตผลใหผตามมความคดเปนอสระ และผนาใชความคดเชงสงเคราะห เพอเสนอทางเลอก

แกปญหาของชมชนอกดวย

ประการทหา ผนามการคานงถงบคคลอนเปนสา คญ จากการศกษาพบวา ผนาชมชนม

การจดสวสดการและสวสดภาพแกผตาม เชน การสงเสรมการจดตงกลมสจจะออมทรพยวนละ1บาท

ของตาบลพรอน การจดตงกองทนซะกาตเพอชวยเหลอผดอยโอกาส การชวยเหลอผยากไรใหเขาถง

สทธตางๆ อาท สทธผพการ สทธของผสงอาย นอกจากนพบวาผนาชมชน มการรบฟงความคดเหน

เกยวกบปญหาทมผลกระทบตอผตามอยางตงใจ และชวยสอน แนะงานใหคาปรกษาผตาม กลาวคอ

ผนาชมชนจะรบเขาไปดาเนนการตอเรองทมผลกระทบตอผตาม โดยเฉพาะผตามทไมมศกยภาพ

ผดอยโอกาสทางสงคม ซอมแซมบานใหคนยากจน การพจารณาคดเลอกการใหซะกาต เปนตน รวมถง

ผนาชมชนยงเนนการจดกจกรรมสรางความสมพนธในชมชน เพอสรางความรก ความผกพน และทา

ใหเกดความสามคคระหวางคนในชมชน ผานกจกรรมเสรทสรางความสมพนธทผนาจดขน เชน งาน

กนขาวใหม งานอาซรอสมพนธ งานแขงขนกฬาตาดกาสมพนธ งานเมาลด งานเขาสนตหม เปนตน

4.3.4 บทบาทและหนาทของผนาในการพฒนาชมชน

73

ประเดนบทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชน จากผลการศกษา ผใหขอมล

สาคญของตาบลพรอนเหนวาผนาชมชนควรมบทบาทหนาทดงน

1) บทบาทในการประสานงานกบสวนราชการตางๆโดยเฉพาะสวนราชการทเปนภาค

การพฒนาในพนท เชน องคการบรหารสวนตาบล สาธารณสขตาบล(โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตาบล) เกษตรตาบล ครกศน.ตาบลพฒนากร ปลดอาเภอ สวนราชการอนๆ และกลมองคกรเครอขายใน

ชมชน เชน กลมกองทนหมบาน กลมอาชพหนงตาบลหนงผลตภณฑ(OTOP) กลมอาชพนาปรง กลม

กองทนแมของแผนดน และเครอขายขององคกรชมชนเปนตน เพอใหเกดการบรณาการการทางาน

พฒนาชมชนรวมกน นอกจากนผนาควรมหนาทในการชวยเหลอเกอกล ดแลและแกปญหาของชมชน

เชน เรองเยาวชนวางงาน แลวไปมวสมกบยาเสพตด ทาใหเกดปญหาการลกขโมยในหมบาน ผนาจงเขา

มาแกไขโดยการใชเวทละหมาดวนศกรกาชบใหผปกครองเอาใจใสดแลบตรใหด และประสานให

ครกศน.มาสงเสรมเรองการศกษา สานกงานพฒนาชมชนอาเภอ เขามาสงเสรมอาชพเพาะเหด ทาให

เยาวชนมรายไดเสรม สวนเยาวชนทผปกครองตองการใหผนาชวยพาไปบาบดยาเสพตดนน ผนาก

ดาเนนการและใหเขาคายอบรม ซงจะเปนสวนสาคญทจะชวยใหเยาวชนสามารถกลบตวกลบใจและ

เปนคนดของสงคมได ทผานมาผนาชมชนไดดาเนนการและปรากฏวาเยาวชนบางคนสามารถกลบตว

กลบใจไดแลว

2) บทบาทในการใหความร กระตนใหคนในชมชนแสดงความคดเหน ใชความร

ความสามารถมาพฒนาชมชน ถอไดวาเปนบทบาททสาคญเชนเดยวกน ซงผใหขอมลสาคญเหนวาใน

การพฒนาชมชนตองเรมจากการสรางความร ความเขาใจใหคนในชมชนตระหนกถงบทบาทหนาทของ

ตนเอง จากนนตองพยายามสรางการมสวนรวม สรางบรรยากาศใหเกดความเปนกนเอง ใกลชด ผกพน

จะทาใหคนในชมชนกลาทจะแสดงความคดเหนทเปนประโยชนตอชมชน

นอกจากบทบาทขางตนแลว ผใหขอมลสาคญของตาบลพรอนเหนวาผนาจะตองทา

ตามบทบาทหนาทอนๆอยางเตมความสามารถ ใหสมกบทคนในชมชนใหความเคารพนบถอ และให

ความไววางใจในการเปนผนาการพฒนาชมชน

4.4 ภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลทาสาป

74

4.4.1 ความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน

จากการศกษาการใหความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลทาสาปพบวา

ผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาปไดใหความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชนหลากหลาย

ไดแก การเปนแบบอยางทด การมจตอาสาทาเพอประโยชนสวนรวม การสามารถควบคมดแลสงการผ

ตามใหคลอยตาม การเขาใจผอน การสามารถนาชมชนไปสเปาหมาย การมความร และการใหความ

เปนธรรมแกคนในชมชน ซงจากใหความหมายทหลากหลายสามารถอธบายไดดงตอไปน

ประเดนทหนง จากการศกษาการใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชน พบวา

ผใหขอมลทสาคญสวนใหญไดใหความหมายของภาวะผนาในการพฒนาชมชน หมายถงภาวะผนาท

เปนแบบอยางทด ปฏบตตามหลกศาสนา มความซอสตย เสยสละ มความรบผดชอบ มงมน ต งใจ

กระตอรอรน และอยในกฎระเบยบของสงคม ถงแมวาผนาคนนนจะเปนผนาแบบเปนทางการหรอไม

เปนทางการกตาม เปนเพราะในบรบทของพนทตาบลทาสาป ประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม

และยดมนในหลกคาสอนของศาสนาทไดกลาวไวในเรองการใหความเคารพผนา ดวยเหตนจงทาให

ผนาเกดความตระหนกในการประพฤต ปฏบตตนเพอเปนแบบอยางทดใหกบผตาม โดยยดตามหลก

คณธรรม จรยธรรมของศาสนาอยางเครงครด ยกตวอยางเชน ครสอนศาสนาทมหาวทยาลยฟาฏอน

(วทยาลยอสลามเดม) ไดกลาววา “การทผนาจะมสวนทาใหผตามเชอถอหรอคลอยตามนน ผนาจะตอง

ทาตวเปนแบบอยางทดกอน ไมวาจะเปนเรองการดแลเอาใจใสคนในครอบครว การดแลบคลกภาพ

และการสรางจตสานกของชมชน” เปนตน

ประเดนทสอง พบวาผใหขอมลทสาคญใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชน

หมายถง ผนาทมจตอาสา เหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน และชอบชวยเหลอผอน ดวยเหน

วา การพฒนาชมชน เปนการดาเนนกจกรรมตางๆเพอใหชมชนมความเปนอยทดขน ผนาจงตองทมเท

ทงแรงกาย แรงใจเพอแกไขปญหาของคนในชมชน บอยครงอาจตองเสยสละเวลา ทรพยสน และ

ความสขสวนตนเพอประโยชนของสวนรวม ยกตวอยาง ประธานกลมสตรทาขนมอบของตาบลทาสาป

ไดเสยสละพนทสวนหนงของบานเพอทาโรงเรอนในการทาขนมเนองจากวาถากลมไมมโรงเรอนอยาง

ถกสขลกษณะกจะไมผานการรบรองอย.จากกระทรวงสาธารณสข

ประเดนทสาม การใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชน หมายถง ผทสามารถ

นาองคกรไปสเปาหมาย ซงในความหมายนมไดหมายถงเฉพาะผนาทมตาแหนงทางสงคมเทานน แต

หมายรวมถงใครกตามในชมชน ทสามารถนาพาคนในชมชนใหรวมกนพฒนาชมชนไปสเปาหมายได

เชน เมอผใหญหมท 1 คดวายาเสพตดเปนปญหาของชมชน กจะสงเสรมกระบวนการเรยนรและเขาไป

รวมหาวธการปรบเปลยนพฤตกรรมใหผปกครองเหนถงผลรายทจะเกดกบลกหลาน ใหลกมาตอสกบ

ปญหายาเสพตดและปญหาสงคมอนๆเพอใหรเทาทนและรวมทาชมชนใหปลอดยาเสพตดและเปน

ชมชนเขมแขง

75

ประเดนทส การใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชน หมายถง ผนาเปนผท

สามารถควบคม ดแล สงการ และนาผตามใหคลอยตามได ยกตวอยางเชน เวลาทหมบานกาหนดจด

เวทประชาคมจดทาแผนหมบานเพอใหประชาชนเสนอปญหาความตองการ ผนาสามารถทจะเรยกคน

ใหออกมารวมเวทประชาคมใหไดมากทสด และสามารถเปนวทยากรกระบวนการกระตนใหคนใน

ชมชนเสนอความคดเหนทเปนประโยชนเพอการพฒนาชมชนได

ประเดนทหา การใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชนหมายถง ผนาทสามารถ

เขาใจอารมณ ความรสก รบฟงความเหนผอน มความกลาตดสนใจ โดยเฉพาะเวลาทหมบานมปญหา

ผนาจะตองรบเขามาแกไขสถานการณ รบรขอมลใหรอบดานเพอการตดสนใจทถกตอง อยางกรณของ

กานนตาบลทาสาปเลาใหฟงวา เนองจากหมท3 ตาบลทาสาปมสภาพพนทลมเพราะอยใกลกบแมนา

ปตตาน และทางองคการบรหารสวนตาบลทาสาปไดสรางเขอนกนนาไวแลวแตมความจาเปนทจะตอง

ขอพนทของชาวบานทอยทกบสนเขอนคนละประมาณ 10 เมตร ทาใหมชาวบานบางคนไมยอมเสย

พนทใหกบอบต.เพอสรางถนนรมสนเขอน ในฐานะกานนเปนผทคนในหมบานใหการยอมรบจงได

พบปะพดคยกบชาวบานทมทดนตดกบเขอนใหชวยกนบรจาคทดนเพอสาธารณะจนทาใหสามารถ

สรางถนนรมสนเขอนสาเรจ

ประเดนทหก การใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชนหมายถง ผนาเปนผทม

ความรหลากหลาย กลาวคอ ตองรงานในหนาท รพนท เปนทยอมรบของสงคม และทสาคญตองเปน

คนทเชงบวก ปราศจากอคต เชน ในพนทหมท 1 ของตาบลทาสาปมคนไทยพทธและมสลมอาศยอย

รวมกน ในฐานะผนากจะปฏบตกบคนในชมชนทงสองศาสนาอยางเทาเทยมโดยปราศจากอคต เวลาทม

กจกรรมของหมบานกจะแบงบทบาทหนาทกนตามความสามารถทาใหคนในหมบานรสกถงความเปน

เจาของรวมกนและจะออกมารวมกจกรรมอยางสมาเสมอเปนตน

และประเดนทเจด การใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชนหมายถง ผทม

ความเสมอภาค เปนธรรม และยตธรรม อกดวย เชน ใหความสาคญกบทกคนอยางเสมอภาคโดยไม

เลอกปฏบต และจะยอมรบฟงความคดเหนทหลากหลายมาโดยตลอดนอกจากนยงไดรวมจดตงกองทน

ซะกาตเพอชวยเหลอผดอยโอกาส ในหมบาน เงนทไดจากการจายซะกาตจะนามาใหกบคนยากจนทอย

ในตาบลทาสาป และเมอมงานบญของหมบาน เชนงานกนขาวใหม งานอาซรอ งานเมาลด เปนตน กจะ

เชญคนในหมบานทกครวเรอนมารวมทากจกรรมดวย

4.4.2 การรบรถงภาวะผนาในทศนะของชมชนตาบลทาสาป

สาหรบประเดนการรบรภาวะผนาในการพฒนาชมชนของตาบลทาสาป จากผล

76

การศกษาพบวา

ประเดนทหนง ผใหขอมลทสาคญสวนใหญรบรจากการสรางแรงจงใจ เพอใหคนใน

ชมชนยอมรบและเปนทปรกษา เนองจากพนทตาบลทาสาป ประชาชนสวนใหญยงไมคอยกลาทจะ

เสนอแนะปญหาตางๆในทสาธารณะ ดงนนเมอมผนาทมความมงมน ตงใจ และหมนสรางแรงจงใจ

เชน การสรางสานกความเปนพลเมองและความเปนมสลมในวนศกร หลงจากทมการละหมาดวนศกร

เสรจ ,การทาตวเปนแบบอยางในการดาเนนชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอใหคนใน

ชมชนเหนและไดปฏบตตามใหเกดประโยชนตอตนเองและครอบครวทาใหสามารถพงตนเองได, การ

สรางบรรยากาศสาหรบเปนสถานทกลางของบานทาสาปเพอใหคนในหมบานไดมโอกาสพบปะพดคย

แลกเปลยนความคดเหน เปนตน นอกจากนพบวาผนามการจดฝกอบรมอาชพทาขนมแกกลมแมบานทา

ขนมเบเกอร ทาใหคนในชมชนเกดความรสกผกพนใกลชดมากขน

ประเดนทสอง ผใหขอมลทสาคญ รบรภาวะผนาจากการทผนาสามารถจดการกบ

ปญหาได กลาวคอ ผนาสามารถเปนทปรกษาและคอยใหคาแนะนา ชวยเหลอในการแกไขปญหาของ

คนในชมชนทงเรองสวนตวและเรองสวนรวม เชน เรองครอบครว เรองการประกอบอาชพ เรองเดกตด

ยาเสพตดเปนตน ผน าจะรบเรงเขาไปตรวจสอบขอมล หาขอเทจจรง วามสาเหตเกดจากอะไร ไม

รบดวนตดสนใจ และจะประสานใหเจาหนาทผเกยวของมาใหความชวยเหลอทนท

ประเดนทสาม การรบรภาวะผนาจากการเปนผมบคลกภาพทด แตงกายเหมาะสม ถก

กาลเทศะ และมทงความรดานศาสนาและสามญควบคกนไปอกดวย เพราะผนาทมบคลกภาพดจะทาให

เกดความนาเชอถอ ประกอบกบถามความรทงศาสนาและสามญ กจะยงสรางความเคารพนบถอมาก

ยงขน

และประเดนทส การรบรภาวะผนาจากการไดรบความรวมมอและมสวนรวมใน

กจกรรมของหมบาน เนนการทางานเปนทม เชนเมอมการจดทากจกรรมของชมชน การจดเวท

ประชาคมทาแผนชมชน งานกวนอาซรอ งานวนฮารรายอ เปนตน คนในชมชนกยนยอมพรอมใจออก

มารวมกจกรรม ทาใหมการแบงงานกนทาและทางานเปนทม และผนาจะมวธการทาใหคนมสวนรวม

โดยการสรางสานกของชมชน ชาวตาบลทาสาปสวนใหญเปนมสลม ผนาจงเนนเรองการปฏบตหนาท

ตามหลกคาสอนของศาสนาอสลาม เชน อสลามสอนใหมสลมละหมาดรวมกน เมอคนในชมชนม

การละหมาดรวมกนทกครง ผนามกจะไดรบเลอกใหเปนผนาการละหมาด หลงจากละหมาดเสรจกจะม

การพดคยในเรองศาสนาและการสรางจตสานกของชมชน ทาใหชมชนเกดความรกความสามคคมาก

ขน

4.4.3 คณลกษณะและพฤตกรรมของผนา

คณลกษณะพฤตกรรมของผนา ตาบลทาสาป จากผลการศกษาพบไดดงน

77

ประการทหนง ผใหขอมลทสาคญของทงตาบลทาสาป สวนใหญเปนผนาทมวสยทศน

วา ตองการใหหมบานมการพฒนาประชาชนใหมคณภาพชวตทด มอาชพทมนคง รจกสามคค และอย

อยางสนตสข ถงแมวาตาบลทาสาปจะมพนทตดกบเทศบาลนครยะลา ซงมความเปนเมองกตาม แต

พนทสวนใหญของตาบลกยงตองการไดรบการพฒนา ประชาชนตองการคณภาพชวตทดโดยเฉพาะ

การพฒนาดานเศรษฐกจ ซงเปนสงสาคญทผนาเหนตรงกน วาจะทาอยางไรใหคนในชมชนมอาชพท

มนคง สามารถพงตนเองได และคดวาจะทาอยางไรใหคนในชมชนมความรก ความสามคค รสกผกพน

เสมอนญาตใหเหมอนกบในอดตเมอ 20ปทแลว ททกฝายตางอยรวมกนอยางสนตสข นอกจากนยงได

กาหนดวสยทศน ใหคนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนผานกจกรรมตางๆของหมบาน เชน

งานแขงขนกฬา งานอาเภอยมเคลอนท งานประเพณกนขาวใหม เปนตน ตลอดจนกาหนดวสยทศนใน

ดานการพฒนาการศกษาทงศาสนาและสามญ เนนการพฒนาอาชพดานการเกษตร และพฒนาแหลง

ทองเทยวเชงนเวศน และจากการศกษาพบวาปญหายาเสพตดเปนปญหาทมทกหมบาน ผนาตางม

เปาหมายสอดคลองกนในเรองการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดใหหมดไป ดวยวธการตางๆ เชน

การพาเยาวชนทเปนกลมเสยงไปออกดะวะห(แสวงบญ) การจดตงกองทนแมของแผนดน การรณรงค

ใหคนในชมชนเหนความสาคญของการออกกาลงกาย การอบรมใหความรเกยวกบโทษของยาเสพตด

เปนตน

ประการทสอง การไดรบความยอมรบนบถอจากคนในชมชน พบวาผใหขอมลท

สาคญลวนเปนผนาทไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชน โดยสงเกตจากการไดรบความรวมมอ

และมสวนรวมในกจกรรมของชมชน เชน เมอมการจดเวทประชาคมหมบาน หรอการจดกจกรรม

แขงขนกฬา จะมประชาชนออกมารวมกจกรรมมากกวารอยละ70ของครวเรอนทอาศยอยในหมบาน

นอกจากนเวลามกจกรรมตางๆทสวนราชการประสานงานผานทางผนาคนในหมบานสวนใหญพรอม

ออกมารวมกจกรรมทกครง นอกจากนผใหขอมลทสาคญเหนวาการเปนทปรกษาและชแนะแนวทาง

แกปญหา รวมทงไดรบความไววางใจใหดารงตาแหนงสาคญของชมชน ยงแสดงใหเหนถงการไดรบ

ความยอมรบนบถอจากคนในชมชนอกดวย เพราะผใหขอมลสาคญมองวาผนาจะตองเปนทพง คอยให

ความชวยเหลอ บาบดทกข บารงสขแกคนในชมชนได จนสามารถสรางความไววางใจใหดารงตาแหนง

สาคญของชมชน เชน กานน ผใหญบาน ผนาศาสนา ประธานกลมตางๆ แกนนาภาคประชาชน เปนตน

และเหนวาการไดรบความเหนชอบจากคนสวนใหญในทประชมของชมชน นนกเปนการแสดงถงผนา

ยงคงไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชนอกดวย เพราะเมอมการประชมคณะกรรมการหมบาน

หรอมการจดเวทประชาคมเพอจดทาแผนชมชน และใหทประชาคมเสนอหาทางออกของปญหาเรองใด

เรองหนงทสงผลกระทบกบคนสวนใหญ เชน เรองการจดการขยะ เมอผนาเสนอใหทางเทศบาลตาบล

ทาสาปจดหารถเกบขยะ ชาวบานกเหนดวย และเมอผนาไดบอกใหชาวบานจดการขยะดวยตนเองกอน

โดยขยะเปยกใหขดหลมฝงทบาน ชาวบานกยอมปฏบตตาม

78

ประการทสาม แนวทางสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชน จากผล

การศกษาพบวา ผใหขอมลทสาคญมการใชภาษาและสญลกษณในการสรางแรงดลใจคนในชมชน เพอ

ถายทอดความคดปลกเราอารมณ เพอใหผตามเกดแรงดลใจ หมายถง ‘การทาหนาท’ เพอใหคนใน

ชมชนตระหนกวาทกคนมบทบาทหนาท การออกมารวมทากจกรรมของชมชนกถอวาเปนการทาหนาท

อยางหนงของมสลมทด ดงนนจงตองตระหนก และใหความสาคญกบการรวมกจกรรมของชมชนดวย

เชน ทกวนศกร ผนาจะใชเวลากอนละหมาดวนศกร ชแจงวตถประสงคและแผนการการปฏบตงานของ

หมบาน สวนใหญเปนเรองกจกรรมโครงการทรฐสนบสนนงบประมาณลงมาใหหมบาน กจกรรมงาน

ประเพณตางๆ การรกษาความสงบเรยบรอยในหมบาน เชน การรวมประชมประชาคมหมบาน การทา

กจกรรมพฒนามสยด การรวมงานบญของหมบาน เปนตน และจะเนนย าคาพดทวา “นนคอหนาตาของ

หมบาน” เสมอเพอใหชาวบานเกดความตระหนก อยากเขามามสวนรวมในการพฒนา และเปนการ

สรางจตสานกแกคนในชมชนซงเปนผตามในการยดกมเปาประสงคการพฒนาหมบาน รวมถงสราง

ความกระตอรอรนในการรบมอและแกปญหาของชมชน เพราะผนาสวนใหญมระยะเวลาอาศยอยใน

ชมชนเปนระยะเวลานาน บางคนอาศยอยในชมชนตงแตเกด ทาใหเหนสภาพปญหาทแทจรงของชมชน

และมความรสกผกพนกบพนท มความตองการเหนชมชนมการพฒนาในทางทดขน

ประการทส วธการกระตนปญญาคนในชมชน จากผลการศกษาพบวา ผนาใชเวท

ประชาคมหมบานเปนเครองมอในการกระตนคนในชมชนใหออกมาแสดงความคดเหนและมา

วเคราะหปญหาเพอเสนอทางเลอกทดทสด กลาวคอผนาจะคอยใหความร และคอยชแนะขอมลทเปน

ประโยชนตอการพฒนาหมบาน แลวนาขอมลทเปนปญหา ความตองการ มาวเคราะหและเสนอแนว

ทางแกไขปญหาของหมบาน เชน ตาบลทาสาป เรองปญหาการจดการขยะ ซงเปนปญหาทประชาชน

ไดรบความเดอดรอนมาก ผนาไดจดทาโครงการเยาวชนไรถงขยะ ผนาชมชนคดวาอนาคต ถาชมชนไม

รบจดการปญหาขยะโดยชมชนเอง จะทาใหเกดปญหาสงแวดลอมตามมา นอกจากนยงมวธการกระตน

ปญญาคนในชมชนอกวธหนง คอ ผนาใชเหตผลใหผตามมความคดเปนอสระ และผนาใชความคดเชง

สงเคราะห เพอเสนอทางเลอกแกปญหาของชมชนอกดวย

และประการทหา การคานงถงบคคลอน จากการศกษาพบวา ผนาชมชนมการจดตง

กองทนแมของแผนดนเพอปองกนและแกไขปญหายาเสพตดซงเปนปญหาใหญของหมบาน มการนา

เยาวชนทตดยาของหมท 1 ไปบาบดจานวน 2 คนในปทผานมา นอกจากนยงมการจดตงกองทนซะกาต

เพ อชวยเหลอผดอยโอกาส การชวยเหลอผยากไรใหเขาถงสทธตางๆ อาท สทธผพการ สทธของ

ผสงอาย รวมถงการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลตบานโตะดรส เพอจดสวสดการใหกบสมาชกใน

79

ชมชน เชนคาชดเชยจากการนอนโรงพยาบาลครงละ 1,000 บาท, เงนขวญถงแกบตรของสมาชก

จานวน 2,000 บาท เปนตน

4.4.4 บทบาทและหนาทของผนาในการพฒนาชมชน

ประเดนบทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชน จากผลการศกษาพบวา

1) ผใหขอมลสาคญเหนวาผนาชมชน มบทบาทหนาทในการประสานงานกบสวน

ราชการตางๆโดยเฉพาะสวนราชการทเปนภาคการพฒนาในพนท เชน องคการบรหารสวนตาบล

สาธารณสขตาบล(โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล) เกษตรตาบล กศน.ตาบล พฒนากร ปลดอาเภอ

สวนราชการอนๆ และกลมองคกรเครอขายในชมชน เชน กลมกองทนหมบาน กลมอาชพOTOP

กองทนแมของแผนดน และเครอขายองคกรชมชนเปนตน เพอใหเกดการบรณาการการทางานพฒนา

ชมชนรวมกน นอกจากนผนายงมหนาทในการเปนศนยรบแจงขอมลตางๆเชน คนยากจน เดกกาพรา

คนชรา ผทไดรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบ เปนตน

2) บทบาทหนาทในการชวยเหลอเกอกล ดแลและแกปญหาของชมชน เชน เรองกลม

สตรและเยาวชนวางงาน แลวไปมวสมกบยาเสพตด ทาใหเกดปญหาการลกขโมยในหมบาน ผนาไดเขา

มาแกไขโดยการใชเวทละหมาดวนศกรกาชบใหผปกครองเอาใจใสดแลบตรใหด สวนเยาวชนทตดยา

เสพตด หากผปกครองตองการใหผนาชวยพาไปบาบดยาเสพตด ผนากไดดาเนนการและใหเขาคาย

อบรม จนทาใหเยาวชนบางคนสามารถกลบตวกลบใจและเปนคนดของสงคมได และการประสานให

พฒนากรผประสานงานตาบลเขามาสงเสรมเรองการประกอบอาชพทาขนมเบเกอร ทาใหกลมสตรม

รายไดเสรม

3) บทบาทหนาทในการสอสารประชาสมพนธ ผนาชมชนของตาบลทาสาปเหนวา

ผนาตองมการสอสารประชาสมพนธขอมลขาวสารของทางราชการใหกบคนในหมบานไดรบทราบทก

ครงเพอเปนการเสรมสรางความเขาใจอนดระหวางคนในชมชน

4) บทบาทการใหความร กระตนใหคนในชมชนแสดงความคดเหน ความร

ความสามารถ ถอไดวาเปนบทบาททสาคญเชนเดยวกน ซงผใหขอมลสาคญเหนวาในการพฒนาชมชน

ตองเรมจากการสรางความร ความเขาใจใหคนในชมชนตระหนกถงบทบาทหนาทของตนเอง จากนน

ตองพยายามสรางการมสวนรวม สรางบรรยากาศใหเกดความเปนกนเอง ใกลชด ผกพน จะทาใหคนใน

ชมชนกลาทจะแสดงความคดเหนทเปนประโยชนตอชมชน

นอกจากนเหนวาผนาจะตองทาตามบทบาทหนาทอนๆอยางเตมความสามารถ ใหสม

กบทคนในชมชนใหความเคารพนบถอ และใหความไววางใจในการเปนผนาการพฒนาชมชน

4.5 การเปรยบเทยบภาวะผนาในทศนะของชมชนของตาบลพรอนและทาสาป

80

4.5.1ความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน

ผลการศกษาพบวา ผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนและตาบลทาสาปไดให

ความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชนคลายคลงกน สามารถแยกประเดนการใหความหมาย

ภาวะผนาไดทงสน 7 ประเดน ดงน

1) การควบคม ดแล สงการผตาม

2) การเปนแบบอยางทด

3) การมความร

4) การเขาใจผอน,

5) การใหความเปนธรรม

6) การมจตอาสา

7) การนาชมชน

สาหรบประเดนทหนง ของการใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชน พบวา

ผใหขอมลทสาคญของทงสองตาบลไดใหความหมายของภาวะผนาในการพฒนาชมชน คอผทสามารถ

ควบคม ดแล สงการ และนาผตามใหคลอยตามได ยกตวอยางผนาของตาบลพรอน ทกครงทหมบาน

กาหนดจดเวทประชาคมจดทาแผนหมบานเพอใหประชาชนเสนอปญหาความตองการ ผนาสามารถท

จะประชาสมพนธเพอใหประชาชนออกมารวมเวทประชาคมไดจานวนมาก และสามารถเปนวทยากร

กระบวนการกระตนใหคนในชมชนเสนอความคดเหนทเปนประโยชนเพอการพฒนาชมชนได สวน

ผนาของตาบลทาสาป กเชนเดยวกน เมอผนากาหนดจดเวทประชาคมจดทาแผนหมบานเพ อให

ประชาชนเสนอปญหาความตองการ ผนาสามารถทจะประชาสมพนธเพอใหประชาชนออกมารวมเวท

ประชาคมไดจานวนมากเชนกนกบตาบลพรอน และสามารถเปนวทยากรกระบวนการกระตนใหคน

ในชมชนเสนอความคดเหนทเปนประโยชนตอหมบานได

ประเดนทสอง การเปนแบบอยางทด หมายถงภาวะผนาทเปนแบบอยางทด ปฏบต

ตามหลกศาสนา มความซอสตย เสยสละ มความรบผดชอบ มงมน ต งใจ กระตอรอรน และอยใน

กฎระเบยบของสงคม ถงแมวาผนาคนนนจะเปนผนาแบบเปนทางการหรอไมเปนทางการกตาม เปน

เพราะในบรบทของพนทตาบลพรอนและตาบลทาสาป ประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม ซงใน

หลกคาสอนของศาสนา ไดสอดแทรกแนวทางในการปฏบตตนของผตามตอผนา ดงวจนะของศาสดาม

ฮมหมด ศ.ล. ความวา ‘ตองเชอฟงตามผนาถงแมจะถกหกหามสทธ เพราะแทจรงพวกเขามภาระหนาท

ทตองรบผดชอบ และสาหรบพวกทานกมภาระหนาทตองรบผดชอบ (บนทกโดยมสลม หมายเลขหะ

ดษ 1846) ดวยเหตนจงทาใหผนาเกดความตระหนกในการประพฤต ปฏบตตนเพอเปนแบบอยางทด

ใหกบผตาม โดยยดตามหลกคณธรรม จรยธรรมของศาสนาอยางเครงครด ยกตวอยางเชน กานนคน

กอนของตาบลพรอน ทไดปฏบตตวเปนแบบอยางทด ประพฤตตนอยในศลธรรมอนด อยในอหมาน

(ประพฤตปฏบตตามหลกศาสนาอยางเครงครด)และทสาคญคอมความรดานศาสนา เปนโตะครทคอย

81

สอนศาสนาคนในหมบานดวย จงทาใหกานนคนปจจบนไดยดถอเปนแบบอยางมาเปนแนวปฏบต ทา

ใหไดรบการยอมรบนบถอจากชาวบานมาก สวนของตาบลทาสาปกเชนเดยวกนผนาทาตวเปน

แบบอยางทดในทกดาน มความรบผดชอบ มงมน ตงใจ กระตอรอรน และอยในกฎระเบยบของสงคม

ยกตวอยางเชน ครสอนศาสนาทมหาวทยาลยฟาฏอน(วทยาลยอสลามเดม) กลาววา การทผนาจะมสวน

ทาใหผตามเชอถอหรอคลอยตามนน ผนาจะตองทาตวเปนแบบอยางทดกอน ไมวาจะเปนเรองการดแล

เอาใจใสคนในครอบครว การดแลบคลกภาพ และการสรางจตสานกของชมชน เปนตน

ประเดนทสาม การมความร พบวาผนาเปนผทมความรหลากหลาย กลาวคอ ตองรงาน

ในหนาท รพนท เปนทยอมรบของสงคม เชนผนาตาบลพรอนกลาววา เมอผ นาไดรบขาวสาร

ประชาสมพนธจาก อาสาสมครสาธารณสขหมบาน(อสม.) ในเรองโรคระบาด ผนาจะตองศกษาขอมล

อยางละเอยด แลวนาไปประชาสมพนธใหคนในหมบาน เพอทจะปองกนการแพรระบาดของโรค เชน

โรคชคณกนยา โรคไขเลอดออก เปนตน สวนผนาของตาบลทาสาป เหนวาผนาตองเปนผทมความร

หลากหลาย กลาวคอ ตองรงานในหนาท รพนท เปนทยอมรบของสงคม และทสาคญตองเปนคนทเชง

บวก ปราศจากอคต เชน ในพนทหม ท 1 ของตาบลทาสาปมประชาชนทนบถอศาสนาพทธและ

ประชาชนทนบถอศาสนาอสลามอาศยอยรวมกน ในฐานะผนากจะปฏบตกบประชาชนในชมชนทง

สองศาสนาอยางเทาเทยมโดยปราศจากอคต ทกครงทมกจกรรมของหมบานกจะแบงบทบาทหนาทกน

ตามความสามารถทาใหคนในหมบานรสกถงความเปนเจาของรวมกนและจะออกมารวมกจกรรมอยาง

สมาเสมอ เปนตน

ประเดนทส การเขาใจผอน พบวาผนาของตาบลพรอนใหความหมายภาวะผนาวาตอง

เปนผเขาใจอารมณ ความรสก รบฟงความเหนผอน มความกลาตดสนใจ โดยเฉพาะเวลาทหมบานม

ปญหา ผนาจะตองรบเขามาแกไขสถานการณ รบรขอมลใหรอบดานเพอการตดสนใจทถกตอง สวน

ของตาบลทาสาปกเชนเดยวกนพบวาผนาตองเปนผเขาใจอารมณ ความรสก รบฟงความเหนผอน ม

ความกลาตดสนใจ โดยเฉพาะเวลาทหมบานมปญหา ผนาจะตองรบเขามาแกไขสถานการณ รบรขอมล

ใหรอบดานเพอการตดสนใจทถกตอง อยางกรณของกานนตาบลทาสาปเลาใหฟงวา เนองจากหมท 3

ตาบลทาสาปมสภาพพนทลมเพราะอยใกลกบแมน าปตตาน และทางองคการบรหารสวนตาบลทาสาป

ไดสรางเขอนกนน าไวแลว แตมความจาเปนทจะตองขอพนทของผทอยทกบสนเขอนคนละประมาณ

10 เมตร ทาใหมประชาชนบางคนไมยอมเสยพนทใหกบ องคการบรหารสวนตาบลทาสาปเพอสราง

ถนนรมสนเขอน ในฐานะกานนเปนผทคนในหมบานใหการยอมรบจงไดพบปะพดคยกบเจาของทดน

ทมดนตดกบสนเขอนใหชวยกนบรจาคทดนเพอสาธารณะจนทาใหสามารถสรางถนนรมสนเขอนจน

สาเรจ

ประเดนทหา การใหความเสมอภาคเปนธรรม และยตธรรม พบวาผใหขอมลทสาคญ

ของตาบลพรอนและตาบลทาสาป ใหความหมายของภาวะผนาทเกยวกบการใหความเสมอภาค เปน

82

ธรรม และยตธรรมไมแตกตางกน โดยผนาตองใหความสาคญกบทกคนอยางเสมอภาคโดยไมเลอก

ปฏบต และจะยอมรบฟงความคดเหนทหลากหลายมาโดยตลอดนอกจากนยงไดรวมจดตงกองทนซะ

กาตเพอชวยเหลอผดอยโอกาส ในหมบาน ซงไดรบความรวมมอจากคนในหมบานทกๆป จะมการนา

เงนทไดจากการจายซะกาตมาบรจาคกบคนยากจนทอยในตาบลพรอนและตาบลทาสาป เมอมงานบญ

ของหมบาน เชน งานกนขาวใหม งานอาซรอ งานเมาลด เปนตน กจะเชญคนในหมบานทกครวเรอน

มารวมทากจกรรมดวย

ประเดนทหก การมจตอาสา ผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนใหความหมายภาวะ

ผนาคอ ผทมจตอาสา เหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน ชอบชวยเหลอผอน และเหนวา การ

พฒนาชมชน เปนการดาเนนกจกรรมตางๆเพอใหชมชนมความเปนอยทดขน ผนาจงตองทมเททง

แรงกาย แรงใจเพอแกไขปญหาของคนในชมชน บอยครงอาจตองเสยสละเวลา ทรพยสน และความสข

สวนตนเพอประโยชนของสวนรวม ยกตวอยางเชน ผนาของตาบลพรอน เวลาทมงานในพนท ผนาตอง

เสยสละ เวลาเพอรวมงาน ซงตรงกบภาษาอาหรบ เรยกวากรบาน (การเสยสละ) ในทนหมายถงการ

เสยสละอยางมากๆในทกๆเรองทงเวลาและทรพยสนเพอประโยชนของสวนรวม สวนผนาของตาบล

ทาสาปกเชนเดยวกน พบวา บอยครงผนาอาจตองเสยสละเวลา ทรพยสน และความสขสวนตนเพอ

ประโยชนของสวนรวม ยกตวอยาง ประธานกลมสตรทาขนมเบอเกอรของตาบลทาสาป ไดเสยสละ

พนทสวนหนงของบานเพ อทาโรงเรอนในการทาขนมเนองจากวาถากลมไมมโรงเรอนอยางถก

สขลกษณะกจะไมผานการรบรองอย.จากกระทรวงสาธารณสข

ประเดนสดทาย การนาชมชนไปสเปาหมาย พบวาผใหขอมลทสาคญของทงสอง

ตาบลไดใหความหมายในประเดนนโดยรวมผนาทงทเปนทางการและไมเปนทางการ กลาวคอ มได

หมายถงเฉพาะผนาทมตาแหนงทางสงคมเทานน แตหมายรวมถงใครกตามในชมชน ทสามารถนาพา

คนในชมชนใหรวมกนพฒนาชมชนไปสเปาหมายได โดยเนนกระบวนการมสวนรวมใหคนในหมบาน

ไดมบทบาทและชวยกนแกไขปญหาของหมบาน เชนผนาของตาบลพรอน เมอทราบวายาเสพตดเปน

ปญหาของชมชน กจะสงเสรมกระบวนการเรยนรและเขาไปรวมหาวธการปรบเปลยนพฤตกรรมให

ผปกครองเหนถงผลรายทจะเกดกบลกหลาน ใหลกขนมาตอสกบปญหายาเสพตดและปญหาสงคม

อนๆเพอใหรเทาทนและรวมพฒนาชมชนใหปลอดยาเสพตดและเปนชมชนเขมแขง สวนของผนา

ตาบลทาสาป เชน เมอผใหญดง คดวายาเสพตดเปนปญหาของชมชน กจะสงเสรมกระบวนการเรยนร

และเขาไปรวมหาวธการปรบเปลยนพฤตกรรมใหผปกครองเหนถงผลรายทจะเกดกบบตรหลาน ใหลก

มาตอสกบปญหายาเสพตดเพอสรางชมชนเขมเขงอยางย งยน ปรากฏตามตารางท 4.2

ท ประเดน ตาบลพรอน ตาบลทาสาป

83

1 การควบคม ดแล สงการผตาม เปนวทยากรกระบวนการนา

ชาวบานในเวทประชาคม

สามารถเรยกชาวบานใหออก

มารวมเวทประชาคมและเปน

วทยากรกระบวนการกระตน

ใหแสดงความคดเหน

2 การเปนแบบอยางทด ปฏบตตามหลกศาสนา ม

ความซอสตยเสยสละ

รบผดชอบ

ปฏบตตามหลกศาสนา มงมน

ตงใจ กระตอรอรนอยใน

กฎระเบยบของสงคม ดแลเอา

ใจใสคนในครอบครว ดแล

บคลกภาพ

3 การมความร มความรหลากหลาย รงานใน

หนาท และรพนท

มความรหลากหลาย รงานใน

หนาท รพนท คดเชงบวก

ปราศจากอคต

4 การเขาใจผอน รบฟงความคดเหนของผอน

มความกลาตดสนใจในสงท

ถกตอง

รบฟงความคดเหนของผอน

กลาตดสนใจ รบรขอมลอยาง

รอบดาน

5 การใหความเปนเสมอภาคเปน

ธรรม

ใหความเสมอภาคคนใน

ชมชนโดยไมเลอกปฏบต

เชน การจายซะกาต การเชญ

ใหมารวมงานบญ

ใหความเสมอภาคคนใน

ชมชนโดยไมเลอกปฏบตเชน

การจายซะกาต การเชญให

มารวมงานบญ

6 การมจตอาสา ชวยเหลอผอนดวยความเตม

ใจ และเหนแกประโยชน

สวนรวมมากกวาประโยชน

สวนตน

ชวยเหลอผอนดวยความเตม

ใจ และเหนแกประโยชน

สวนรวมมากกวาประโยชน

สวนตน

7 การนาชมชน เนนกระบวนการมสวนรวม เนนกระบวนการมสวนรวม

ตารางท 4. 2 แสดงการเปรยบเทยบการใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชนของตาบลพรอน

และตาบลทาสาป

4.5.2 การรบรถงภาวะผนาในทศนะของชมชน

สาหรบประเดนการรบรภาวะผนาในการพฒนาชมชนของตาบลพรอนและทาสาปม

84

การรบรถงภาวะผนาในทศนะของชมชน แบงออกไดเปน 4 ประเดน สามารถอธบายได ดงน

ประเดนท 1 การรบรภาวะผนาจากการจดการกบปญหาของชมชน ผใหขอมลทสาคญ

ของทงสองชมชนใหขอมลทแตกตางกนกลาวคอ ผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนเหนวาผน า

สามารถจดการกบปญหาไดดวยการคดเปนระบบ คดเชงบรหาร คดเชงวเคราะห และมไหวพรบ

ปฏภาณ เชน เมอมปญหามลพษทางน าเกดขนในตาบลพรอน ผนาจะรบเรงเขาไปตรวจสอบขอมล หา

ขอเทจจรง วามสาเหตเกดจากอะไร ไมรบดวนตดสนใจ และประสานใหเจาหนาทผเชยวชาญมา

ตรวจสอบทนท ในขณะนไดพยายามบรณาการงานตาง ๆ ในพนทโดยเฉพาะเรองกระบวนการจดทา

แผนชมชน ไดขอความรวมมอใหหนวยงานตาง ๆทเกยวของ เชน สานกงานสาธารณสขอาเภอเมอง

ยะลา สานกงานพฒนาชมชนเมองยะลา องคกรปกครองสวนทองถน ซงเดมมการแยกกนทางาน ทาให

ประชาชน เบอหนาย จงเกดแนวคดทจะตองบรณการหนวยงานตาง ๆ มารวมกนทาแผนชมชน เพอ

สะทอนปญหา และนาปญหาจากแผนไปปฏบต สวนผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาป เหนวาผนา

สามารถเปนทปรกษาและคอยใหคาแนะนา ชวยเหลอในการแกไขปญหาของคนในชมชนทงเรอง

สวนตวและเรองสวนรวม เชน เรองครอบครว เรองการประกอบอาชพ เรองเดกตดยาเสพตดเปนตน

ผนาจะรบเรงเขาไปตรวจสอบขอมล หาขอเทจจรง วามสาเหตเกดจากอะไร ไมรบดวนตดสนใจ และจะ

ประสานใหเจาหนาทผเกยวของมาใหความชวยเหลอทนท

ประเดนท 2 การรบรภาวะผนาจากการไดรบความรวมมอและมสวนรวมในกจกรรม

ของหมบาน ผใหขอมลทสาคญของท งสองชมชนเหนวาการทางานเปนทมและการแบงงานตาม

บทบาทหนาทเปนสงสาคญ กลาวคอเมอผนามการจดทากจกรรมของชมชน การจดเวทประชาคมทา

แผนชมชน งานกวนอาซรอ งานวนฮารรายอ เปนตน คนในชมชนกยนยอมพรอมใจออกมารวม

กจกรรม ทาใหเกดความรก ความสามคค มการแบงงานกนทาและทางานเปนทม นอกจากนผใหขอมล

ทสาคญของตาบลทาสาปใหขอมลเพมเตมเกยวกบการเนนการสรางสานกของชมชนตามหลกคาสอน

ของศาสนาอสลาม เชน ทกครงหลงจากละหมาดรวมกน ผนามกจะไดรบเลอกใหเปนผนาการละหมาด

หลงจากละหมาดเสรจกจะมการพดคยในเรองศาสนาและการสรางจตสานกของชมชน ทาใหชมชนเกด

ความรกความสามคคมากขน

ประเดนท 3 การรบรภาวะผนาในการพฒนาชมชนจากการสรางแรงจงใจ พบวา

พนททงสองชมชน ประชาชนสวนใหญยงไมคอยกลาทจะเสนอแนะปญหาตางๆในทสาธารณะ ดงนน

เมอมผนาทมความมงมน ตงใจ และหมนสรางแรงจงใจ คนในชมชนกจะยอมรบและยอมใหเปนท

ปรกษา โดยผนามวธการจงใจแตกตางกน เชน กานนตาบลพรอนมกจะมการจงใจคนในหมบานโดย

การจดทศนะศกษาดงานสถานทตางๆทคนในหมบานสนใจแตมขอแมคอในการทศนศกษาดงาน

จะตองไปดงานหมบานทมการพฒนาเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงทกครงเพอเปนแรงจงใจใหคนใน

หมบานนาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปปรบใชใหเกดประโยชนตอตนเองและครอบครวสามารถ

พงตนเองได สาหรบสถานททกานนมกจะพาคนในหมบานไปทศนะศกษาดงานเชน จงหวดสตล

85

สงขลา และนราธวาส เปนตน เมอกลบมาจากการทศนะศกษาดงานรวมกนจะเหนวาคนในหมบานม

ปฏสมพนธดขนทกครงทาใหกลาทจะแสดงความคดเหนการทศนะศกษาดงาน นอกจากนพบวาผนาม

การจดฝกอบรมอาชพทาขนมแกลมแมบาน ทาใหคนในชมชนเกดความรสกผกพนใกลชด และเมอม

ปญหากอยากมาขอคาปรกษาจากผนา เชน ปญหาครอบครว ปญหาทดน ปญหาการวางงาน เปนตน

สวนผนาของตาบลทาสาปกมวธการจงใจโดยการสรางสานกความเปนพลเมองและความเปนมสลมใน

ทกวนศกร หลงจากทมการละหมาดวนศกรเสรจ(เวลา 13.00 น. โดยประมาณ) และการทาตวเปน

แบบอยางในการดาเนนชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอใหคนในชมชนเหนและได

ปฏบตตามใหเกดประโยชนตอตนเองและครอบครวทาใหสามารถพงตนเองได การสรางบรรยากาศ

สาหรบเปนสถานทกลางของบานทาสาปเพอใหคนในหมบานไดมโอกาสพบปะพดคยแลกเปลยน

ความคดเหน เปนตน นอกจากนพบวาผนามการจดฝกอบรมอาชพทาขนมแกกลมแมบานทาขนมเบอ

เกอร ทาใหคนในชมชนเกดความรสกผกพนใกลชดมากขน

และประเดนสดทาย การรบรภาวะผนาจากการเปนผมบคลกภาพทด พบวาผใหขอมล

ทสาคญทงสองตาบลมความคดเหนตรงกนกลาวคอ รบรจากการทผนามบคลกภาพทดทงกาย วาจา ใจ

และมความรดานศาสนาและสามญควบคกนไป เพราะผนาทมบคลกภาพดจะทาใหเกดความนาเชอถอ

ประกอบกบถามความรทงศาสนาและสามญ กจะยงสรางความเคารพนบถอมากยงขน เชน เมอมการ

ประชมผนาจะตองแตงกายใหดด สงาผาเผย เหมาะสม ถกกาลเทศะ ผลการเปรยบเทยบปรากฎตาม

ตารางท 4.3

ท ประเดน ตาบลพรอน ตาบลทาสาป

1 การจดการกบปญหาของ

ชมชน

คดเปนระบบ คดเชง

บรหารและคดเชงวเคราะห

เปนทปรกษาและใหคาแนะนา

ในการแกปญหาของคนใน

ชมชน

2 การไดรบความรวมมอ -แบงงานกนทาตาม

บทบาทหนาท

-เนนการทางานเปนทม

- สรางสานกของชมชนจาก

หลกคาสอนของศาสนา

- เนนการทางานเปนทม

3 การสรางแรงจงใจ -จดกจกรรมทศนศกษาด

งานหมบานเศรษฐกจ

พอเพยง

-จดฝกอบรมอาชพ

-สรางสานกความเปนพลเมอง

และความเปนมสลมทด

-การเปนแบบอยางการดาเนน

ชวตตามหลกปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยง

- การสรางบรรยากาศใหม

สถานทกลางของหมบาน

86

ตารางท 4.3 แสดงการเปรยบเทยบการรบรภาวะผนาในทศนะของชมชนของตาบลพรอนและ

ตาบลทาสาป

4.5.3 คณลกษณะและพฤตกรรมของผนาของทงสองตาบล

ประเดนคณลกษณะพฤตกรรมของผนา ผศกษาไดแบงคณลกษณะและพฤตกรรมของ

ผนาไว 5 คณลกษณะ ไดแก การมวสยทศนในการพฒนาชมชน การไดรบความเคารพนบถอจากคนใน

ชมชน การสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชน การกระตนปญญาคนในชมชน และการ

คานงถงบคคลอน สามารถอธบายไดดงน

คณลกษณะท 1 การมวสยทศนในการพฒนาชมชน จากผลการศกษาพบวาผใหขอมล

ทสาคญของทงสองตาบล มความคดเหนวาผนาของชมชนลวนเปนผนาทมวสยทศน โดยตองการให

หมบานมการพฒนาประชาชนใหมคณภาพชวตทด มอาชพทมนคง รจกสามคค และอยอยางสนตสข

ยกตวอยางเชน ตาบลพรอน เนองจากบรบทของตาบลพรอนยงคงมความเปนชนบท ตองการไดรบการ

พฒนาโดยเฉพาะการพฒนาดานเศรษฐกจ ซงเปนสงสาคญทผนาเหนตรงกน วาจะทาอยางไรใหคนใน

ชมชนมอาชพทมนคง สามารถพงตนเองได และคดวาจะทาอยางไรใหคนในชมชนมความรก ความ

สามคค รสกผกพนเสมอนญาตใหเหมอนกบในอดตเมอ20ปทแลว ททกฝายตางอยรวมกนอยางสนตสข

นอกจากนยงไดกาหนดวสยทศน ใหคนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนผานกจกรรมตางๆของ

หมบาน เชน งานแขงขนกฬา งานอาเภอยมเคลอนท งานประเพณกนขาวใหม เปนตน รวมถงชมชนอย

ดมสข หมบานปลอดยาเสพตดอกดวย นอกจากนจากการศกษาพบวาปญหายาเสพตดเปนปญหาทมทก

หมบาน ผนาตางมเปาหมายสอดคลองกนในเรองการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดใหหมดไป ดวย

วธการตางๆ เชน การจดตงกองทนแมของแผนดน การรณรงคใหคนในชมชนเหนความสาคญของการ

ออกกาลงกาย การอบรมใหความรเกยวกบโทษของยาเสพตด เปนตน สวนของตาบลทาสาปจาก

การศกษาพบวา สวนใหญเปนผนาทมวสยทศนเชนเดยวกนโดยไดกาหนดวสยทศนวา ตองการให

หมบานมการพฒนาประชาชนใหมคณภาพชวตทด มอาชพทมนคง รจกสามคค และอยอยางสนตสข

ถงแมวาตาบลทาสาปจะมพนทตดกบเทศบาลนครยะลา ซงมความเปนเมองกตาม แตพนทสวนใหญ

ของตาบลกยงตองการไดรบการพฒนา ประชาชนตองการคณภาพชวตทดโดยเฉพาะการพฒนาดาน

เศรษฐกจ ซงเปนสงสาคญทผนาเหนตรงกน วาจะทาอยางไรใหคนในชมชนมอาชพทมนคง สามารถ

4 การมบคลกภาพทด -แตงกายดด สงา และพดจา

ด

- มความรดานศาสนาและ

สามญควบคกนไป

-มความรดานศาสนาและสามญ

ควบคกนไป

- แตงกายเหมาะสม ถก

กาลเทศะ

87

พงตนเองได และคดวาจะทาอยางไรใหคนในชมชนมความรก ความสามคค รสกผกพนเสมอนญาตให

เหมอนกบในอดตเมอ20ปทแลว ททกฝายตางอยรวมกนอยางสนตสข นอกจากนยงไดกาหนดวสยทศน

ใหคนในชมชนมสวนรวมในการพฒนาชมชนผานกจกรรมตางๆของหมบาน เชน งานแขงขนกฬา

เสรมสรางความสมพนธชมชน งานอาเภอยมเคลอนท งานแขงวาว เปนตน ตลอดจนกาหนดวสยทศน

ในดานการพฒนาการศกษาทงศาสนาและสามญ เนนการพฒนาอาชพดานการเกษตร และพฒนาแหลง

ทองเทยวเชงนเวศน และจากการศกษาพบวาปญหายาเสพตดเปนปญหาทมทกหมบาน ผนาตางม

เปาหมายสอดคลองกนในเรองการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดใหหมดไป ดวยวธการตางๆ เชน

การพาเยาวชนทเปนกลมเสยงไปออกดะวะห การจดตงกองทนแมของแผนดน การรณรงคใหคนใน

ชมชนเหนความสาคญของการออกกาลงกาย การอบรมใหความรเกยวกบโทษของยาเสพตด เปนตน

คณลกษณะท 2 การไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชน พบวาผใหขอมลท

สาคญของทงสองตาบลมความคดเหนวาเปนผนาทไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชน โดยสงเกต

จากการไดรบความรวมมอและมสวนรวมในกจกรรมของชมชน เชน เมอมการจดเวทประชาคม

หมบาน หรอการจดกจกรรมงานบญของหมบาน จะมประชาชนออกมารวมกจกรรมมากกวารอยละ70

ของครวเรอนทอาศยอยในหมบาน นอกจากนเวลามกจกรรมตางๆทสวนราชการประสานงานผานทาง

ผนาคนในหมบานสวนใหญพรอมออกมารวมกจกรรมทกครง นอกจากนผใหขอมลทสาคญเหนวาการ

เปนทปรกษาและชแนะแนวทางแกปญหา รวมทงไดรบความไววางใจใหดารงตาแหนงสาคญของ

ชมชน ยงแสดงใหเหนถงการไดรบความยอมรบนบถอจากคนในชมชนอกดวย เพราะผใหขอมลสาคญ

มองวาผนาจะตองเปนทพง คอยใหความชวยเหลอ บาบดทกข บารงสขแกคนในชมชนได จนสามารถ

สรางความไววางใจใหดารงตาแหนงสาคญของชมชน เชน กานน ผใหญบาน ผนาศาสนา ประธานกลม

ตางๆ แกนนาภาคประชาชน เปนตน นอกจากนมผใหขอมลสาคญสวนนอยเหนวาการไดรบความ

เหนชอบจากคนสวนใหญในทประชมของชมชน นนกเปนการแสดงถงผนายงคงไดรบความเคารพนบ

ถอจากคนในชมชนอกดวย เพราะเมอมการประชมคณะกรรมการหมบาน หรอมการจดเวทประชาคม

เพอหาทางออกของปญหาเรองใดเรองหนงทสงผลกระทบกบคนสวนใหญ เชน เรองปญหาสงแวดลอม

ของตาบลพรอน ทเกดจากมลภาวะของเสยในโรงงานอตสาหกรรมปลอยออกมาผานลาคลอง จนทาให

ชาวบานเกดอาคารคน ผนาจงรบเขามาตรวจสอบและใหหนวยงานทเกยวของเขามาดแล และจะเสนอ

ทางออกของปญหาโดยรวบรวมขอมล ขอเทจจรงทงหมดมานาเสนอในทประชมหมบานเพอหาขอยต

สาหรบการไดรบความยอมรบนบถอจากคนในชมชนของตาบลทาสาป สามารถพบไดจากการไดรบ

ความรวมมอและมสวนรวมในกจกรรมของชมชน เชน เมอมการจดเวทประชาคมหมบานในประเดน

ตางๆ เชน การจดเวทประชาคมเพอจดทาแผนชมชน การจดประชาคมเสนอหาทางออกของปญหาเรอง

88

ใดเรองหนงทสงผลกระทบกบคนสวนใหญ อนไดแก เรองการจดการขยะ เมอผนาเสนอใหทางเทศบาล

ตาบลทาสาปจดหารถเกบขยะ ประชาชนกเหนดวย และเมอผนาไดบอกใหประชาชนในแตละครวเรอน

จดการขยะดวยตนเองกอนโดยขยะเปยกใหขดหลมฝงทบาน ประชาชนกยอมปฏบตตาม ซงประการ

สาคญในการจดประชาคมนนกลาวคอสวนใหญแลวจะมประชาชนออกมารวมกจกรรมมากกวารอยละ

70ของครวเรอนทอาศยอยในหมบาน แมแตกจกรรมตางๆทสวนราชการประสานงานผานทางผนา

ประชาชนในหมบานสวนใหญพรอมใจออกมารวมกจกรรมทกครงนอกจากนยงมกจกรรมอนๆ อกเชน

การจดกจกรรมแขงขนกฬา การประชมคณะกรรมการหมบานจากความรวมมอทเกดขนสบเนองจาก

ความไวใจของประชาชนในชมชนตอผนาทาใหผนาหลายคนไดรบความไววางใจใหดารงตาแหนง

สาคญของชมชนเชน กานน ผใหญบาน ผนาศาสนา ประธานกลมตางๆ แกนนาภาคประชาชน เปนตน

ซงสงตางๆทปรากฏขนยอมเปนการแสดงวาผนายงคงไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชน

คณลกษณะท 3 การสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชน จากผลการศกษา

พบวา ผใหขอมลทสาคญทงสองตาบลมการกาหนดวตถประสงคและมาตรฐานการปฏบตงานผาน

กจกรรมตางๆ เชน ทกวนศกร ผนาจะใชเวลากอนละหมาดวนศกร ชแจงวตถประสงคและมาตรฐาน

การปฏบตงาน สวนใหญเปนเรองกจกรรมโครงการทรฐสนบสนนงบประมาณลงมาใหหมบาน

กจกรรมงานประเพณตางๆ การรกษาความสงบเรยบรอยในหมบาน การรวมประชมประชาคมหมบาน

การทากจกรรมพฒนามสยด การรวมงานบญของหมบาน เปนตน รวมถงการทผนาสามารถถายทอด

วสยทศนของชมชน สรางจตสานกแกผตามในการยดกมเปาประสงคการพฒนาชมชน และมความสงบ

เยอกเยน มองโลกในแงด มความกระตอรอรนในการรบมอและแกปญหากเปนแนวทางการสรางแรง

ดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชนเชนกน เนองจากผนาสวนใหญมระยะเวลาอาศยอยในชมชน

เปนระยะเวลานาน บางคนอาศยอยในชมชนตงแตเกด ทาใหเหนสภาพปญหาทแทจรงของชมชน และม

ความรสกผกพนกบพนท มความตองการเหนชมชนมการพฒนาในทางทดขน สาหรบผใหขอมลท

สาคญของตาบลทาสาป พบวา ผนาไดใชภาษาและสญลกษณในการสรางแรงดลใจคนในชมชน เพอ

ถายทอดความคดปลกเราอารมณ เพอใหผตามเกดแรงดลใจ หมายถง ‘การทาหนาท’ เพอใหคนใน

ชมชนตระหนกวาทกคนมบทบาทหนาท การออกมารวมทากจกรรมของชมชนกถอวาเปนการทาหนาท

อยางหนงของมสลมทด ดงนนจงตองตระหนก และใหความสาคญกบการรวมกจกรรมของชมชนดวย

ซงมกจกรรมทผนาและประชาชนรวมดาเนนการเชน กจกรรมงานประเพณตางๆ การรกษาความสงบ

เรยบรอยในหมบาน เชน การรวมประชมประชาคมหมบาน การทากจกรรมพฒนามสยด การรวมงาน

บญของหมบาน เปนตน และจะเนนย าคาพดทวา “นนคอหนาตาของหมบาน” เสมอเพอใหอยากเขามา

มสวนรวมในการพฒนา

89

คณลกษณะท 4 การกระตนปญญาคนในชมชน จากผลการศกษาพบวา ผน าของ

ตาบลพรอนมการใชขอมลเชงประจกษ และขอมลขาวสารอยางรอบดานมาวเคราะหปญหาและเสนอ

ทางเลอกทดทสด กลาวคอผนาจะคอยใหความร และเสนอความคดเหนทเปนประโยชน จากการ

รวมกนวเคราะหศกยภาพของชมชนผานการประชมกลมยอยของหมบาน แลวนาขอมลทเปนปญหา

ความตองการ มาวเคราะหและเสนอแนวทางแกไขปญหาของหมบาน เชน กรณตาบลพรอน เรอง

ปญหาการจดการขยะ ซงเปนปญหาทประชาชนไดรบความเดอดรอนมาก เพราะองคการบรหารงาน

สวนตาบลพรอนไมไดเขามาดแลเทาทควร ทาใหมการเสนอใหอบต.พรอน จดซอถงขยะมาวางไว ซง

ผนาไดรวบรวมขอมล ขอเทจจรงของปญหาดงกลาวเสนอใหทางอบต.พรอนรบไปดาเนนการ จน

สามารถแกปญหาไดในระดบหนง แตยงไมใชการแกปญหาทถกตอง เพราะเปนการแกไขปญหาท

ปลายเหต ดงนนผนาชมชนของตาบลพรอน จงไดเสนอทางเลอกในการจดการปญหาขยะโดยผนาได

จดตงธนาคารขยะ และใหคณะกรรมการมสยดเปนผดาเนนการเพอหารายไดเขากองทนมสยดบานควน

ผนาชมชนคดวาอก10ปขางหนาถาชมชนไมรบจดการปญหาขยะโดยชมชนเอง จะทาใหเกดปญหา

สงแวดลอมตามมา สวนวธการกระตนปญญาคนในชมชนของตาบลทาสาป พบวา ผ นาใชเวท

ประชาคมหมบานเปนเครองมอในการกระตนคนในชมชนใหออกมาแสดงความคดเหนและมา

วเคราะหปญหาเพอเสนอทางเลอกทดทสด กลาวคอผนาจะคอยใหความร และคอยชแนะขอมลทเปน

ประโยชนตอการพฒนาหมบาน แลวนาขอมลทเปนปญหา ความตองการ มาวเคราะหและเสนอแนว

ทางแกไขปญหาของหมบาน เชน ตาบลทาสาป เรองปญหาการจดการขยะ ซงเปนปญหาทประชาชน

ไดรบความเดอดรอนมาก ผนาไดจดทาโครงการเยาวชนไรถงขยะ ผนาชมชนคดวาอนาคต ถาชมชนไม

รบจดการปญหาขยะโดยชมชนเอง จะทาใหเกดปญหาสงแวดลอมตามมา นอกจากนยงมวธการกระตน

ปญญาคนในชมชนอกวธหนงทผนาทงสองตาบลใหเหมอนกน คอ ผนาใชเหตผลใหผตามมความคด

เปนอสระ และผนาใชความคดเชงสงเคราะห เพอเสนอทางเลอกแกปญหาของชมชน

คณลกษณะทหา การคานงถงบคคลอน จากการศกษาพบวา ผนาชมชนตาบลพรอนม

การจดสวสดการและสวสดภาพแกผตาม เชน การสงเสรมการจดตงกลมสจจะออมทรพยวนละ1บาท

ตาบล พรอน การจดตงกองทนซะกาตเพอชวยเหลอผยากไรและผดอยโอกาส ใหเขาถงสทธตางๆ อาท

สทธผพการ สทธของผสงอาย นอกจากนพบวาผนาชมชน มการรบฟงความคดเหนเกยวกบปญหาทม

ผลกระทบตอผตามอยางตงใจ และชวยสอน แนะงานใหคาปรกษาผตาม กลาวคอ ผนาชมชนจะรบเขา

ไปดาเนนการตอเรองทมผลกระทบตอผตาม โดยเฉพาะผตามทไมมศกยภาพ ผดอยโอกาสทางสงคม

ซอมแซมบานใหคนยากจน การพจารณาคดเลอกการใหซะกาต เปนตน รวมถงผนายงเนนการจด

กจกรรมสรางความสมพนธในชมชน เพอสรางความรก ความผกพน และทาใหเกดความสามคค

ระหวางคนในชมชน ผานกจกรรมเสรมสรางความสมพนธทผนาจดขน เชน งานกนขาวใหม งานอาซ

รอสมพนธ งานแขงขนกฬาตาดกาสมพนธ งานเมาลด งานเขาสนตหม เปนตน สวนของตาบลทาสาป

จากการศกษาพบวา ผนาชมชนมการจดตงกองทนแมของแผนดนเพอปองกนและแกไขปญหายาเสพตด

90

ซงเปนปญหาใหญของหมบาน มการนาเยาวชนทตดยาของหมท 1 ไปบาบดจานวน 2 คนในปทผานมา

นอกจากนยงมการจดตงกองทนซะกาตเพอชวยเหลอผดอยโอกาส ใหเขาถงสทธตางๆ อาท สทธผ

พการ สทธของผสงอาย รวมถงการจดตงกลมออมทรพยเพอการผลตบานโตะดรส เพอจดสวสดการ

ใหกบสมาชกในชมชน เชนคาชดเชยจากการนอนโรงพยาบาลครงละ 1,000 บาท, เงนขวญถงแกบตร

ของสมาชก จานวน 2,000 บาท เปนตน ปรากฏตามตารางท 4.4

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนา ตาบลพรอน ตาบลทาสาป

วสยทศนในการพฒนาชมชน - หมบานมการพฒนา

ประชาชนมคณภาพ

ชวตทด มอาชพมนคง

- ประชาชนรรกสามคค

และอยอยางสนตสข

- หมบานมการพฒนา

ประชาชนมคณภาพ

ชวตทด มอาชพมนคง

- ประชาชนรรกสามคค

และอยอยางสนตสข

การไดรบความเคารพนบถอจากคน

ในชมชน

- ไดรบความรวมมอ

และมสวนรวมใน

กจกรรมของชมชน

- ชวยเหลอคนในชมชน

ยามมปญหา

- ไดรบความรวมมอและ

มสวนรวมในกจกรรม

ของชมชน

- ชวยเหลอคนในชมชน

ยามมปญหา

การสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอ

การพฒนาชมชน

- กาหนดวตถประสงค

และมาตรฐานการ

ปฏบตงานผานเวท

ประชาคม

- ใชภาษาและสญลกษณ

สรางแรงดลใจทกวน

ศกร

การกระตนปญญาคนในชมชน - ใชขอมลเชงประจกษ

และขอมลขาวสารมา

วเคราะหปญหาผาน

การประชมกลมยอย

ของหมบาน

- ใชเหตผลใหผตามม

ความคดเปนอสระ

- จดใหมสถานทรวมตว

ของคนในหมบาน

- ใชเวทประชาคม

หมบานกระตนความ

คดเหน

- ใชเหตผลใหผตามม

ความคดเปนอสระ

การคานงถงบคคลอน - มการจดสวสดการ

กลมสจจะออมทรพย

วนละบาท

- มการจดตงกองทนซะ

- การจดตงกองทนแม

ของแผนดน

- การจดตงกองทนซะ

กาต

91

กาต

- การจดตงกองทนแม

ของแผนดน

- การจดตงกลมออม

ทรพยเพอการผลต

ตารางท 4.4 แสดงการเปรยบเทยบคณลกษณะและพฤตกรรมของผนาทงสองตาบล

4.5.4 บทบาทและหนาทของผนาในการพฒนาชมชน

จากการศกษาพบวาผใหขอมลทสาคญของทงสองตาบล กลาวถงบทบาทหนาทของ

ผนาในการพฒนาชมชน 4 บทบาท ไดแก การประสานงาน การปฏบตตามหนาท การใหความรคนใน

ชมชน และการใหความชวยเหลอคนในชมชน ซงทงสบทบาทสามารถอธบายเพมเตมไดดงน

บทบาทท1 การเปนผประสานงาน จากผลการศกษาผใหขอมลสาคญของตาบล

พรอนและตาบลมความคดเหนวาผนาชมชนควรมบทบาทหนาทในการประสานงานกบสวนราชการ

ตางๆโดยเฉพาะสวนราชการทเปนภาคการพฒนาในพนท เชน องคการบรหารสวนตาบล สาธารณสข

ตาบล(โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล) เกษตรตาบล ครกศน.ตาบล พฒนากร ปลดอาเภอ สวน

ราชการอนๆ และกลมองคกรเครอขายในชมชน เชน กลมกองทนหมบาน กลมอาชพOTOP กลมอาชพ

นาปรง กลมกองทนแมของแผนดน และเครอขายขององคกรชมชนเปนตน เพอใหเกดการบรณาการ

การทางานพฒนาชมชนรวมกน

นอกจากนผใหขอมลทสาคญยงมความคดเหนวาผนายงมหนาทในการเปนศนยรบ

แจงขอมลตางๆดวย เชน คนยากจน เดกกาพรา คนชรา ผทไดรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบ

เปนตน

บทบาทท 2 การปฏบตตามบทบาทหนาท ผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนมความ

คดเหนวาผนาจะตองทาตามบทบาทหนาทอนๆอยางเตมความสามารถ ใหสมกบทคนในชมชนใหความ

เคารพนบถอ และใหความไววางใจในการเปนผนาการพฒนาชมชน เชน เรองเยาวชนวางงาน แลวไป

มวสมกบยาเสพตด ทาใหเกดปญหาการลกขโมยในหมบาน ผนาเขามาแกไขโดยการใชเวทละหมาดวน

ศกรกาชบใหผปกครองเอาใจใสดแลบตรหลานใหด และประสานใหกศน.ตาบลมาสงเสรมเรอง

การศกษา สานกงานพฒนาชมชนอาเภอ เขามาสงเสรมอาชพเพาะเหด ซงทาใหเยาวชนมรายไดเสรม

สวนเยาวชนทผปกครองตองการใหผนาชวยพาไปบาบดยาเสพตด ผนากใหเขาคายอบรม ทาใหเยาวชน

บางคนสามารถกลบตวกลบใจและเปนคนดของสงคมได สาหรบผใหขอมลสาคญของตาบลทาสาป

92

เหนวา ผนาตองมการสอสารประชาสมพนธขอมลขาวสารของทางราชการใหกบคนในหมบานไดรบ

ทราบทกครงเพอเปนการเสรมสรางความเขาใจอนดระหวางประชาชนในชมชน

บทบาทท 3 การใหความรคนในชมชน ผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนเหนวาผนา

ควรกระตนใหคนในชมชนแสดงความคดเหน ความรความสามารถ ในการพฒนาชมชนตองเรมจาก

การสรางความร ความเขาใจใหคนในชมชนตระหนกถงบทบาทหนาทของตนเอง จากนนตองพยายาม

สรางการมสวนรวม สรางบรรยากาศใหเกดความเปนกนเอง ใกลชด ผกพน จะทาใหคนในชมชนกลาท

จะแสดงความคดเหนทเปนประโยชนตอชมชน สวนผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาป เหนวา ผนา

ควรมการจดอบรมใหความรคนในชมชนเกยวกบการปฏบตตนตามหลกศาสนาดวยเนองจากหากคน

ในชมชนยดหลกการของศาสนามาเปนแนวทางกจะทาใหชมชนมความเปนระเบยบเรยบรอยมากขน

เพราะศาสนาทกศาสนาสอนใหคนเปนคนดอยในศลธรรมและไมเบยดเบยนผอน

บทบาทท 4 การชวยเหลอเกอกล ดแลและแกปญหาของชมชน พบวาผใหขอมลท

สาคญของทงสองตาบลเหนตรงกนวา การใหความชวยเหลอคนในชมชนควรใชแนวทางเดยวกน โดย

การใหความชวยเหลอผดอยโอกาสจากบญชซะกาตของมสยดเปนลาดบแรก ปรากฏตามตารางท 4.5

ท บทบาทและหนาทของผนา ตาบลพรอน ตาบลทาสาป

1 การประสานงาน บรณาการการทางานรวมกบ

หนวยงานในพนท

ประสานงานกบสวนราชการท

เปนภาคการพฒนา

2 การปฏบตตามบทบาท

หนาท

ปฏบตหนาทตามทไดรบ

ตาแหนงอยางเตมความสามารถ

-เปนศนยรบแจงขอมลตางๆ เชน

คนยากจน คนชรา ผพการ เปน

ตน

-สอสารประชาสมพนธขาวสาร

ของทางราชการ

3 การใหความรคนในชมชน สรางความรความเขาในบทบาท

หนาทและคนในชมชน

จดอบรมใหความรเกยวกบการ

ปฏบตตนตามหลกศาสนา

4 การชวยเหลอคนในชมชน ชวยเหลอผดอยโอกาสจากบญช

ซะกาตของมสยดเปนลาดบแรก

ชวยเหลอผดอยโอกาสจากบญช

ซะกาตของมสยดเปนลาดบแรก

ตารางท 4.5 แสดงการเปรยบเทยบบทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชนของทงสองตาบล

93

บทท 5

ผลการศกษาความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง

การศกษาเรอง “ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน: ศกษากรณอาเภอ

เมองยะลา จงหวดยะลา” มวตถประสงคเพอศกษาภาวะผนาในชมชนทมสถานการณความขดแยง และ

ศกษาแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนของผนา ในพนทตาบลพรอนและตาบลทา

สาป อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา โดยในบทท 5 น ผวจยแบงโครงสรางนาเสนอผลการศกษา ความ

ขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงดงตอไปน

สวนท 1 ความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงตาบลพรอน

สวนท 2 ความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงตาบลทาสาป

สวนท 3 การเปรยบเทยบความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงของทงสองตาบล

สวนท 4 ขอเสนอแนะแนวทางการจดการความขดแยง

5.1 ความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงตาบลพรอน

5.1.1 ความหมายของความขดแยงในทศนะของชมชน

จากผลการศกษาพบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนใหความหมายของความ

ขดแยง แบงออกเปนสองความหมาย ความหมายแรก คอความคดเหนไมตรงกน ความไมเขาใจกน จน

เกดอคตและไมยอมรบฟงความคดเหนของผอน

ความหมายทสอง ความขดแยง คอความไมพอใจ ไมลงรอยกน ตกลงกนไมไดระหวาง

สองฝายขนไป ตางฝายตางมความตองการอยากเอาชนะกน

5.1.2 การรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และประเภทของความขดแยง

จากผลการศกษาประเดนการรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และ

ประเภทของความขดแยง พบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนไดกลาวถงประเดนปญหาทเปน

สาเหตของความขดแยงในชมชน 6 ประเดน ดงน

1. การทาลายทรพยสน

2. สงแวดลอม

3. ยาเสพตดและการกออาชญากรรม

94

4. การปฏบตกจกรรมทางศาสนา

5. การทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน

6. การเรยนรงบประมาณขององคการบรหารงานสวนตาบล(อบต.)

ประเดนปญหาท 1 เรองการทาลายทรพยสน พบวาสาเหตของความขดแยงเกดจาก

ลกษณะสวนบคคลของคขดแยงและปจจยระหวางบคคลกลาวคอเปนความขดแยงอนเปนผลมาจาก

สาเหตความแตกตางของบคคลทงในดาน เพศ การศกษา แนวความคด และระบบคณคา เชนเรอง วว

ของนางเยาะไปเหยยบตนขาวของนายเฮงทาใหเกดความไมพอใจและ ,การเผาปาไปโดนสวนขางเคยง

ผนากจะเรยกทง 2 ฝายมาคยกนเพอหาขอเทจจรงแตจะคยกนคนละวน หลงจากนนกจะเรยกทง 2 ฝาย

มาคยกนพรอมกนอกครงโดยกานนอาจจะทาตวเปนคนกลางเองหรอใหคนททงสองฝายเคารพนบถอ

เปนคนกลางชวยไกลเกลยปญหา

ประเดนปญหาท 2 เรองสงแวดลอม เปนปญหาทเกดจากปจจยระหวางบคคลและ

ปจจยประเดนเนองจากในพนทตาบลพรอนเปนทตงของโรงงานอตสาหกรรม จานวน 7 แหง ไดแก

โรงไฟฟา 1 แหง,โรงงานไมยางพารา 2 แหง ,โรงงานน ายางพารา 1 แหง,โรงงานผลตขวดพลาสตก 1

แหง, โรงงานรบซอยางแผน 1 แหงและโรงงานคอนกรต 1 แหง ทาใหเกดปญหามลพษทางสงแวดลอม

มากมาย เชน มลพษทางอากาศ ,เสยง, และนา โดยเฉพาะเรองมลพษทางน าเปนปญหาทมผลกระทบตอ

ชาวบานอยางมากในขณะน จากการบอกเลาของกานนถงปญหาของโรงงานอตสาหกรรมทสงผลตอ

ชาวบานในเรองน า คอ มชาวบานมารองเรยนเรองอาการคนตามผวหนงจากการทานา สวนคณรสด

ประธานเครอขายอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจงหวดยะลาไดใหขอมล

เพมเตมถงความขดแยงระหวางประชาชนกบกลมผประกอบการโรงงานอตสาหกรรมในพนท มระดบ

ความขดแยงรนแรงจนถงขนชาวบานมหนงสอถงสานกงานสาธารณสขจงหวดยะลาใหเขามาจดการกบ

ปญหาเพราะชาวบานไดรบความเดอดรอนโดยเฉพาะปญหาอาการคนทผวหนงบรเวณทสมผสกบน า

ขณะลงไปดานา สวนคณดอเลาะอาล ไดพดถงปญหาสงแวดลอมอกดานกคอเรองการจดการขยะ ซงจะ

ยงเพมพนและมมากขนๆจนยากทจะแกไข โดยใหชมชนมสวนรวมในการจดการขยะโดยชมชน

คลายๆกบการตงธนาคารขยะ โดยใหคณะกรรมการมสยด มารวมดาเนนการ เพอหาเงนเขากองทน

มสยด อก 10 ปขางหนาถาไมรบจดการขยะโดยชมชน อาจจะทาใหมปญหาได

ประเดนปญหาท 3 ปญหายาเสพตด นบวาเปนปญหาทเรงดวนของทกชมชนหมบานท

ขณะนยาเสพตดไดแพรระบาดอยางมาก ในพนทตาบลพรอนกเชนเดยวกน เปนปญหาความขดแยงทม

สาเหตมาจากปจจยระหวางบคคลและปจจยประเดน ยกตวอยาง กานนตาบลพรอนไดดาเนนการ

กองทนแมของแผนดน บานพรอน ซงในขนตอนท 7 ของการดาเนนงานกองทนแมของแผนดน

คณะกรรมการกองทนแมของแผนดนบานพรอนมการรบรองสถานะครวเรอนปลอดยาเสพตด พบวาม

95

บางครวเรอนของสมาชกกองทนแมของแผนดนมคนในครอบครวเกยวของกบยาเสพตดทาใหครวเรอน

สมาชกดงกลาวเกดความไมพอใจและไมยอมรบวาลกของตนตดยาเสพตด สงผลใหคณะกรรมการ

กองทนแมของแผนดนไมสามารถรบรองสถานะของครวเรอนวาเปนครวเรอนปลอดยาเสพตด

ประเดนปญหาท 4 การปฏบตกจกรรมทางศาสนา มสาเหตของความขดแยงจากปจจย

ระหวางบคคล ผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนไดกลาวถงความขดแยงประเดนนวา เนองจากบานจา

หนนมมสยด จานวน 4 แหง ซงแบงตามเขตกลมบาน จานวน 4 เขต ทาใหเกดการรวมตวของคนใน

หมบานไดยาก โดยเฉพาะกลมทมความคดดานการตความทางศาสนาในสวนทเกยวกบการปฏบต

ศาสนกจ ซงเปนเรองทละเอยดออนมาก ผนาเกรงจะเกดความขดแยงอยางรนแรง จงยนยอมใหกลม

บานทตองการสรางมสยดใหมเพอใหสอดคลองกบความคด ความเชอในเรองการตความดานศาสนาท

เกยวกบการปฏบตศาสนกจ

ประเดนปญหาท 5 การทากจกรรมของกลมตางๆ มสาเหตของความขดแยงทเกดจาก

ปจจยระหวางบคคล ยกตวอยาง กลมกองทนเงนลานหรอกองทนหมบาน กานนไดใหขอมลวา ยงม

ชาวบานทเปนสมาชกบางคนมความไมเขาใจคดวาเงนดงกลาวเปนเงนของทกษณ ไมจาเปนตองคนซง

เปนความเขาใจทผด ทาใหกลมกองทนหมบานไมสามารถดาเนนการตอไดเนองจากสมาชกทกยมเงน

ไมยอมจายคนเงนก รวมถงกลมอาชพแมบานทมารวมกลมทาขนมกนหลายกลมมกจะทาขนมประเภท

เดยวกนเพราะเรยนจากวทยากรคนเดยวกน เชนขนมโดนท ขนมดอกจอก ขนมปยฝาย เปนตน ทาให

เมอแยกกนรวมกลมกจะทาขนมทถนด ทาใหเกดปญหาการแยงสวนแบงการตลาดภายในหมบาน

ประเดนปญหาท 6 การเรยนรงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน มสาเหต

ความขดแยงมาจากปจจยระหวางบคคล กลาวคอ เปนความขดแยงระหวางประชาชนกบเจาหนาทอบต.

ทเกดจากความไมเขาใจประชาชน ในการจดทางบประมาณของทองถน ประชาชน สวนใหญคด

วาองคกรปกครองสวนทองถน มงบประมาณมาก สามารถทาอะไรไดเลย แตกระบวนการไดมาจาก

งบประมาณ นน ตองผานขนตอน หลายขนตอน เชน ตองบรรจโครงการลงในแผน 3 ป แลวนา

โครงการในแผน 3 ป มาเขาสแผนปฏบตการประจาป ในฐานะผนาซงแกไขปญหาโดยการประชมชแจง

สรางความเขาใจกบประชาชนในพนทในเรอง กระบวนการทาแผน , ทมาของงบประมาณ และหลงจาก

ทไดชแจงไปทาใหประชาชนเกดความเขาใจ และใหความสาคญกบการจดเวท ประชาคม มากขน

ปรากฏตามตารางท 5.1

96

ท ประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง ประเภทของความขดแยง

ลกษณะ

สวน

บคคล

ปจจย

ระหวาง

บคคล

ปจจย

ประเดน

ความขดแยง

ระหวาง

บคคลกบ

บคคล

ความ

ขดแยง

ระหวาง

บคคลกบ

กลม

ความ

ขดแยง

ระหวาง

กลมกบ

กลม

1 การทาลาย

ทรพยสน

/ / /

2 สงแวดลอม / / / /

3 ยาเสพตด / / /

4 การทากจกรรม

ทางศาสนา

/ /

5 การทากจกรรม

ของกลมตางๆใน

หมบาน

/ /

6 การเรยนร

งบประมาณของ

อบต.

/ /

ตารางท 5.1 แสดงการรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และประเภทของความขดแยง

ตาบลพรอน

5.1.3 แนวทางการจดการความขดแยงของชมชน

จากผลการศกษาแนวทางจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนของชมชนของผนาในพนท

ตาบลพรอน ผใหขอมลทสาคญไดตอบสมภาษณในประเดนตางๆ ดงน

5.1.3.1 การจดการความขดแยงโดยบทบาทคขดแยง

จากการผลการศกษา พบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนใชแนวทางการจดการ

ความขดแยงโดยบทบาทคขดแยง ดวยวธการจดการความขดแยงแตกตางกน 3 ว ธ ไดแก การ

ประนประนอม , การแกปญหาแบบรวมมอ และการแสวงจดรวมสงวนจดตาง กบประเดนปญหาตางๆ

97

ของหมบานไดแกปญหาการทาลายทรพยสน , สงแวดลอม, ยาเสพตด, การปฏบตกจกรรมทางศาสนา,

การทากจกรรมของกลมตางๆ และการเรยนรงบประมาณของอบต.

1) การประนประนอม พบวาผใหขอมลทสาคญไดใชวธการประนประนอมกบปญหาการ

ทาลายทรพยสน เชน ววไปกนตนขาวของชาวบานทาใหตนขาวไดรบความเสยหาย จงทาใหเจาของท

นาเกดความไมพอใจเจาของววทไมดแลสตวของตนใหดจงมากนตนขาวทกาลงออกรวง เรองนทาให

คกรณเกดความขดแยงถงขนทไมยอมพดจากนและถามงานในหมบานทอกฝายไปตนกจะไมไมไป ผนา

จงเขามาประนประนอมและทาความเขาใจกบคกรณทงสองฝายโดยเชญมาคยทลานจาปาดะและให

เจาของววทปลอยใหววไปกนตนขาวจนไดรบความเสยหายชดใชความเสยหายเปนขาวเปลอกแทนทา

ใหความขดแยงของคกรณทงสองฝายคลคลายลง

2) การแกปญหาแบบรวมมอ พบวาผใหขอมลทสาคญใชวธการแกปญหาแบบรวมมอกบ

ปญหาตางๆดงน

-ปญหาสงแวดลอม ซงเปนปญหาความขดแยงระหวางกลมชาวบานททานาปรงกบกลม

ผประกอบการโรงงานอตสาหกรรม ในประเดนเรองมลพษทางน า ซงมสาเหตจากการทโรงงานน ายาง

ในพนทหมท 3 ไมไดปลอยนาเสยลงในบอบาบดแตอาจมการแอบปลอยลงสลาคลองสาธารณะ ทาให

ประชาชนทอาศยอยในพนทลมมการอาการคน ซงเมอชาวบานมหนงสอไปยงโรงงานกไดรบคาตอบวา

โรงงานไมไดปลอยนาเสยทงลงในคลอง แตอาจเกดจากโรงงานผลตกระแสไฟฟา ทใชวตถดบหลกใน

การผลตกระแสไฟฟาคอไมยางพารา โดยกอนทโรงไฟฟาจะนาไมยางพาราไมเผาเพอทาเชอเพลงนน

ไดมการเอาไมยางพาราวางซอนกนแลวนาไปตากแดด ซงบอยครงจะพบงเปนจานวนมากอาศยอยใตไม

ยางพาราทกองอยเมอฝนตกทาใหน าฝนชะลางพษงไหลลงสคลองบรเวณโรงไฟฟาทาใหเกดอาการคน

บรเวณผวหนงทสมผสกบน า ขณะนกาลงตรวจสอบ จากปญหาดงกลาวสงผลใหเกดความระแวง

ระหวางคนในชมชนกบผประกอบการโรงงานอตสาหกรรมในชมชน ชมชนและโรงงานจะอยรวมกน

ไดอยางไร แบเลาะไดสะทอนปญหาดงกลาววา เม อกอนโรงงานเกดมาเพราะผ นา ไมไดผาน

กระบวนการของชมชน ดงนนเมอเวลาผานไปทาใหเหนแลววาคนในชมชนทกคนจะตองเขามามสวน

รวมแกไขปญหาไมควรปลอยใหผนาดาเนนการเพยงลาพง

-ปญหายาเสพตด ผใหขอมลทสาคญไดใหขอมลกรณการแกปญหายาเสพตดของหมบาน

เกยวกบการดาเนนงานกองทนแมของแผนดน บานพรอน ซงในขนตอนท 7 ของการดาเนนงานกองทน

แมของแผนดน คณะกรรมการกองทนแมของแผนดนบานพรอนมการรบรองสถานะครวเรอนปลอดยา

เสพตด พบวามบางครวเรอนของสมาชกกองทนแมของแผนดนมคนในครอบครวเกยวของกบยาเสพตด

ทาใหครวเรอนสมาชกดงกลาวเกดความไมพอใจและไมยอมรบวาลกของตนตดยาเสพตด สงผลให

คณะกรรมการกองทนแมของแผนดนไมสามารถรบรองสถานะของครวเรอนวาเปนครวเรอนปลอดยา

เสพตด และในฐานะผนาจงขอความรวมมอกบครวเรอนทมลกตดยาเสพตดใหพาลกไปบาบดและเมอ

98

หายแลวจะจดอบรบใหความรอาชพเพอสามารถหารายไดเสรมมาจนเจอครอบครวได นอกจากนได

มอบหมายใหผชวยสอดสองดแลคนในหมบาน บานไหนทมคนแปลกหนาเขามาพกกใหมาแจง

-ปญหาการทากจกรรมของกลมตางๆ เชน กลมกองทนเงนลานหรอกองทนหมบาน กานน

บอกวา ยงมชาวบานทเปนสมาชกบางคนคดวาเงนดงกลาวเปนเงนของทกษณ ไมจาเปนตองคนซงเปน

ความเขาใจทผด กานนในฐานะประธานกองทนหมบานจงตองสรางความเขาใจใหคนในหมบานรวา

จรงๆแลวเปนเงนของรฐบาลทมาจากภาษของประชาชนไมใชเงนของทกษณอยางทเขาใจกนดงนนใคร

ทยมไปตองจายคนทกคน จากปญหาดงกลาวกานนไดใชมาตรการทางสงคมในการจดการโดยให

สมาชกทตองการกยมเงนกองทนหมบานไปกดดนคนทยมแลวไมจาย และกาหนดคนทไมพยายามจาย

หนคนจะไมสามารถยมตอไดแตคนทยมแลวมการจายคนเมอจายหมดกสามารถยมตอไดอก ในสวน

ของการดาเนนการของกลมแมบานกจะเปดโอกาสใหสมาชกทเขารวมทกคนไดมาทากจกรรมตาม

ความสนใจรวมกน เชน กลมทาขนมปยฝาย กลมทาขนมโดนท โดยกลมทจดตงนนจะตองไมซ ากนเพอ

ไมใหเกดการแยงตลาดกน

-การเรยนรงบประมาณของอบต. พบวาผใหขอมลทสาคญ เหนวาประชาชนตาบลพรอน

ยงไมคอยมความเขาใจในจดทางบประมาณของทองถน ประชาชน สวนใหญคดวาองคกรปกครอง

สวนทองถน มงบประมาณมาก สามารถทาอะไรไดเลย แตกระบวนการไดมาจากงบประมาณ นน ตอง

ผานขนตอน หลายขนตอน เชนตองบรรจโครงการลงในแผน 3 ป แลวนาโครงการในแผน 3 ป มาเขาส

แผนปฏบตการประจาป ในฐานะผนามหนาทแกไขปญหาของหมบานจงไดเรยกคกรณทขดแยงระหวาง

ประชาชนและเจาหนาทมารวมเวทการประชมชแจง สรางความเขาใจกบประชาชนในพนทในเรอง

กระบวนการทาแผน , ทมาของงบประมาณ และหลงจากทไดชแจงไปทาใหประชาชนเกดความเขาใจ

และใหความสาคญกบการจดเวท ประชาคม มากขน และทาใหความขดแยงของประชาชนกบเจาหนาท

อบต.ลดลง

3) การแสวงจดรวมสงวนจดตาง เปนวธการจดการความขดแยงทผใหขอมลทสาคญใชในการ

แกไขปญหาการปฏบตกจกรรมทางศาสนา ยกตวอยางการประกอบกจกรรมทางศาสนาของบาน

จาหนน เนองจากบานจาหนนมมสยด จานวน 4 แหง ซงแบงตามเขตกลมบาน จานวน 4 เขต ทาใหเกด

การรวมตวของคนในหมบานไดยาก โดยเฉพาะกลมทมความคดดานการตความทางศาสนาในสวนท

เกยวกบการปฏบตศาสนกจ ซงเปนเรองทละเอยดออนมาก ผนาเกรงจะเกดความขดแยงอยางรนแรง จง

ยนยอมใหกลมบานทตองการสรางมสยดใหมเพอใหสอดคลองกบความคด ความเชอในเรองการตความ

ดานศาสนาทเกยวกบการปฏบตศาสนกจ เพอลดความขดแยงระหวางประชาชนทงสองกลมบาน ผนา

ไดทาเปนแกนหลกในการระดมชาวบานไปชวยสรางมสยดหลงใหมของหมบานจนเสรจ ทายทสดคน

ในหมบานทงสองเขต กสามารถรวมกจกรรมของหมบานไดตามปกต

99

5.1.3.2 การจดการความขดแยงโดยบทบาทผนา

พบวา ผใหขอมลทสาคญใชแนวทางการจดการความขดแยงโดยบทบาทผนา ดวยวธการจดการ

ความขดแยง 2 วธ ไดแก การใชภาวะผนาทเหมาะสม และการใชการมสวนรวม

1) การใชภาวะผนาทเหมาะสม พบวาผใหขอมลทสาคญเลอกวธการจดการความขดแยง

โดยการใชภาวะผนาทเหมาะสมกบทกประเดนปญหา ทง 6 ปญหา ดงน

-การทาลายทรพยสน

-สงแวดลอม

-ยาเสพตด

-การปฏบตกจกรรมทางศาสนา

-การทากจกรรมของกลมตางๆ

-การเรยนรงบประมาณของอบต.

2) การใชการมสวนรวม พบวาผใหขอมลทสาคญใชวธการจดการความขดแยงโดยใช

การมสวนรวมกบประเดนปญหาสงแวดลอม, ยาเสพตดและการเรยนรงบประมาณของอบต.

5.1.3.3 การจดการความขดแยงของฝายทสามพบวา ผใหขอมลทสาคญใชแนวทางการจดการ

ความขดแยงของฝายทสาม ดวยวธการใหคนกลางมาชวยไกลเกลยในประเดนปญหาสงแวดลอม

ยกตวอยาง คณรสดไดกลาวถงปญหาดานสงแวดลอม วา “มลภาวะในพนทเชนอากาศ น า ฝ น เสยง จาก

โรงงานอตสาหกรรม ไดสรางความเดอดรอนใหกบประชาชน สงผลใหเกดความขดแยงระหวาง

ประชาชนและกลมผประกอบการโรงงานอตสาหกรรมในพนท มระดบของความขดแยงรนแรงจนถง

ขนทชาวบานมหนงสอถงสานกงานสาธารณสขจงหวดยะลาใหเขามาจดการกบปญหาเพราะชาวบาน

ไดรบความเดอดรอนโดยเฉพาะปญหาอาการคนทผวหนงบรเวณทสมผสกบน าขณะลงไปดานา ใน

ฐานะประธานเครอขายอาสาสมครพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดยะลา ไดทา

หนงสอเชญ ผประกอบการ โรงงาน มารบรผลกระทบ ทเกดขน ซงผประกอบการยนดทจะแกปญหา

รวมกน อยางนอยผประกอบการกตองการแสดงความรบผดชอบในฐานะ ผทกอใหเกดผลกระทบ และ

เพอใหเกดความชดเจน กไดทาแบบสอบถามอก 150 ชด ใหคนในตาบล สะทอนปญหาใหเกดความ

ชดเจน ผลทไดสงทกระทบมากทสดคอ เรอง ของน า และเปนประเดนสาคญทยงความขดแยงระหวาง

คนในหมบาน และผประกอบการ และจากผลการตรวจสภาพ ทางวทยาศาสตร ปรากฏวา น าอยใน

สภาพวา PH ปกต ทาใหประชาชนไมคอยพอใจ ในฐานะผนากได ประสานกบ อบต. และมหาวทยาลย

ราชภฏยะลา ใหเขามาเกบนาตวอยาง โดยมผเชยวชาญมารวมตรวจสอบดวย เพอใหเกดความนาเชอถอ

เพราะตอนเกบน าครงแรก เราเกบแบบไมถกวธ จงทาใหผลทออกมาไมไดมาตรฐานตามวธการเกบน า

100

ขณะนเรองอยในระหวางการรอผลตรวจจากหองตรวจปฏบตการแตกทาใหชาวบานเขาใจมากยงขน

และมการปองกนตนจากการสมผสนาบรเวณดงกลาว” ปรากฏตามตารางท 5.2

ท ประเดนปญหา แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทคขดแยง

การจดการความขดแยง

โดยบทบาทผนา

การจดการความขดแยง

ของฝายทสาม

1 การทาลายทรพยสน การ

ประนประนอม

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

2 สงแวดลอม การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและ

การใชการมสวนรวม

การใหคนกลางมาชวย

ไกลเกลย

3 ยาเสพตด การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและ

การใชการมสวนรวม

-

4 การปฏบตกจกรรม

ทางศาสนา

การแสวงจด

รวมสงวนจด

ตาง

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

5 การทากจกรรมของ

กลมตางๆ

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

6 การเรยนร

งบประมาณของ

อบต.

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและ

การใชการมสวนรวม

-

ตารางท 5.2 แสดงแนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยงตาบลพรอน

101

5.2 ความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงตาบลทาสาป

5.2.1 ความหมายของความขดแยงในทศนะของชมชน

จากผลการศกษาพบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาปใหความหมายของความ

ขดแยง แบงออกเปนสองความหมาย ความหมายแรก คอความคดเหนไมตรงกน ความไมเขาใจกน จน

เกดอคตและไมยอมรบฟงความคดเหนของผอน

ผใหขอมลทสาคญอกสวนหนงใหความหมายความขดแยง คอความไมพอใจ ไมลง

รอยกน ตกลงกนไมไดระหวาง สองฝายขนไป ตางฝายตางมความตองการอยากเอาชนะกน

5.2.2 การรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และประเภทของความขดแยง

จากผลการศกษาประเดนการรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และประเภทของ

ความขดแยง พบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาปไดกลาวถงประเดนปญหาทเปนสาเหตของ

ความขดแยงในชมชน 5 ประเดน ดงน

1. ครอบครว

2. ยาเสพตดและการกออาชญากรรม

3. การจดการขยะ

4. ความหวาดระแวงระหวางไทยพทธและไทยมสลม

5. การทากจกรรมของกลมอาชพตางๆในหมบาน

ประเดนปญหาท 1 เรองครอบครว พบวาสาเหตของความขดแยงเกดจากลกษณะ

สวนบคคลของคขดแยงและปจจยระหวางบคคล เปนความขดแยงระหวางบคคลกบบคคล เชนเรองลก

สาวคนเดยวของนาง ก จะเอาทดนไปจานากบนาย ข โดยทไมไดบอกนาง ก เมอนาง ก ทราบกเกดความ

ไมพอใจและไลลกสาวออกจากบาน ญาตของนาง ก กลววา ลกสาวของนาง ก จะเจออนตรายจงนาเรอง

ไปปรกษากานน กานนเรยกทง 2 ฝายมาคยกนเพอหาขอเทจจรงแตจะคยกนคนละวน จงไดทราบ

ขอเทจจรงวาสาเหตทลกของนาง ก จะเอาทดนไปจานานนเนองจากนาง ก ไมยอมใหลกสาวเรยน

หนงสอตอ นอกจากนยงมปญหาครอบครวอนอก เชน แมทะเลาะกบลกแลวหนออกจากบาน ม

สาเหตจากตางคนตางใชอารมณและไมยอมกนซงเรองททะเลาะกนกเปนเรองทแมไมเหนดวยทลกสาว

มแฟนเพราะยงเรยนหนงสออย

ประเดนปญหาท 2 เรองยาเสพตดและการกออาชญากรรม สวนเรองปญหายาเสพตด

และการกออาชญากรรม เชนการลกขโมย ซงมสาเหตสวนหนงมาจากปญหายาเสพตดนน ผใหขอมลท

สาคญไดกลาววา เดกและเยาวชนขณะนจะแบงเปน 2 ฝาย และชอบทะเลาะววาทกนทาใหเกดความ

ราคาญแกคนในหมบาน ผนาจงเขามามบทบาทในการไกลเกลย โดยการกระตนใหผปกครองดแลลกให

เหมอนกบพอแมดแลเราในสมยกอน คอ ถาลกทาผดกตองลงโทษ นอกจากนไดใหขอเสนอแนะ

102

เพมเตมวา ผนาตองมบทบาทเพมขน เชน ผนาศาสนา ตองมาพดคยใหเปนแนวทางเดยวกนดวย สมาชก

อบต.กตองดแลอยางใกลชด และจรงจงไมใชกลวจะเสยฐานเสยงในการเลอกตงใหดารงตาแหนงใน

สมยตอไป โดยเวลาทเจอเดก หรอเยาวชนทมพฤตกรรมแย กตองเขาไปใกลชดกบเดกในกลมเสยง โดย

จะตองไมใชความรนแรง เพอใหเกดความไววางใจกน นอกจากนยงมปญหาการทาลายสวนยางพารา

ซงเปนปญหาทเกดขนบอยระหวางคนในชมชน (ครอบครวกบครอบครว) สาเหตจากทผเสยหายไดไป

บอกกบครอบครวของ ก.วาลกไดไปทาลายตนยาง ลกของผเสยหายกไดไปทาลายตนยางตอบ จนเกด

ประเดนความขดแยงแตไมรนแรง

ประเดนปญหาท 3 การจดการขยะ นบวาเปนปญหาทเรงดวนของตาบลทาสาป ม

สาเหตจากปจจยระหวางบคคลและปจจยประเดนของตาบลทาสาป กลาวคอเทศบาลตาบลทาสาปม

หนาทจดบรการสาธารณใหกบคนในหมบานแตมเรองหนงทชาวบานคดวา เทศบาลตาบลทาสาปยง

บรหารจดการไดไมดเทาทควร คอเรองการจดการขยะของหมบาน ซงขณะนรถเกบขยะของเทศบาล

ยงมไมเพยงพอ ประกอบกบคนในหมบาน ยงไมตระหนกถงปญหาขยะ จงเอาขยะไปทงหนามสยดทา

ให ภมทศนของมสยดเกดความสกปรกและสงกลนเหมน บางครงกมสนขมาคยเขยหาอาหารทาให

เกดความสกปรก เพราะพอถงชวงเวรรถเกบขยะของเทศบาลมาไมยอมมาเกบ คอมาบางไมมาบาง ทา

ใหชาวบานเกดความไมพอใจเทศบาลตาบลทาสาปเปนอยางมาก และไมใหความรวมมอในการจด

กจกรรมของเทศบาล

ประเดนปญหาท 4 ความหวาดระแวงระหวางไทยพทธและมสลม มสาเหตของความ

ขดแยงจากปจจยระหวางบคคล ผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาปไดกลาวถงความขดแยงประเดนน

วา สาเหตของความหวาดระแวงเกดจากการทคนในหมบานไมมความรสกผกพนเหมอนในอดต เวลาม

กจกรรมคนในหมบานทเปนคนไทยพทธกจะทากจกรรมแตทวด อาจเปนเพราะ เรองเหตการณระเบด

เสาไฟฟา 6 จด เมอป 2548 มคนไทยพทธทโดนยงเสยชวต ทงทคนนนเปนคนไทยพทธทพดมลายได

เพราะฝายกอการรายตองการใหเกดความหวาดระแวงไมไววางใจ

ประเดนปญหาท 5 การทากจกรรมของกลมตางๆ มสาเหตของความขดแยงทเกดจาก

ปจจยระหวางบคคล และเปนประเภทของความขดแยงระหวางบคคลกบกลม ยกตวอยาง ความขดแยง

ระหวางสมาชกกบกลมแมบานเกษตรกรแปรรปสมแขก ซงมสาเหต ความไมพงพอใจในการปนผล

ใหกบสมาชกลมสมแขก ระหวางสมาชกในกลมกบคณะกรรมการกลม เมอถงสนปจะมการปนผล

กาไรใหกบสมาชกตามจานวนผทสมาชกไดลงหนไว จงทาใหการรบเงนปนผลไมเทากน เกดความคบ

ของใจ และขดแยงระหวางสมาชกในกลมกบคณะกรรมการกลม นอกจากนยงมปญหาการทากจกรรม

ของ กลมแมบานทาขนมเบอเกอร สาเหตมาจากสมาชกของกลมเหนวามการปนผลการดาเนนงาน

ประจาปไมเทากนจงไมพอใจประธานกลมและโวยวายพาลบอกกบสมาชกคนอนๆใหลาออกจาก

สมาชกกลม ปรากฏตามตารางท 5.3

103

ท ประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง ประเภทของความขดแยง

ลกษณะ

สวนบคคล

ปจจย

ระหวาง

บคคล

ปจจย

ประเดน

ความ

ขดแยง

ระหวาง

บคคลกบ

บคคล

ความ

ขดแยง

ระหวาง

บคคลกบ

กลม

ความ

ขดแยง

ระหวาง

กลมกบ

กลม

1 ครอบครว / / /

2 ยาเสพตดและการ

กออาชญากรรม

/ / /

3 การจดการขยะ / / /

4 ความหวาดระแวง

ระหวางคนไทย

พทธและไทย

มสลม

/ / /

5 การทากจกรรม

ของกลมตางๆ

/ /

ตารางท 5.3 แสดงการรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และประเภทของความขดแยง

ตาบลทาสาป

5.2.3 แนวทางการจดการความขดแยงของชมชนตาบลทาสาป

104

จากผลการศกษาแนวทางจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนของชมชนของผนา

ในพนทตาบลทาสาป ผใหขอมลทสาคญไดตอบสมภาษณในประเดนตางๆ ดงน

5.1.3.1 การจดการความขดแยงโดยโดยบทบาทคขดแยง

จากการผลการศกษา พบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาปใชแนวทางการจดการ

ความขดแยงโดยบทบาทคขดแยง ดวยวธการจดการความขดแยงแตกตางกน 3 วธ ไดแก การ

ประนประนอม , การแกปญหาแบบรวมมอ และการแสวงจดรวมสงวนจดตาง กบประเดนปญหาตางๆ

ของหมบานไดแกปญหาครอบครวและมรดก , ยาเสพตดและการกออาชญากรรม, การจดการขยะ,ความ

หวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลมและการทากจกรรมของกลมตางๆ

1) การประนประนอม พบวาผใหขอมลทสาคญไดใชวธการประนประนอมกบปญหาการ

ครอบครวและมรดก ซงเปนความขดแยงระหวางบคคลกบบคคล เชนลกสาวคนเดยวของนาง ก จะเอา

ทดนไปจานากบนาย ข โดยทไมไดบอกนาง ก เมอนาง ก ทราบกเกดความไมพอใจและไลลกสาวออก

จากบาน ญาตของนาง ก กลววา ลกสาวของนาง ก จะเจออนตรายจงนาเรองไปปรกษากานน กานน

เรยกทง 2 ฝายมาคยกนเพอหาขอเทจจรงแตจะคยกนคนละวน จงไดทราบขอเทจจรงวาสาเหตทลกของ

นาง ก จะเอาทดนไปจานานนเนองจากนาง ก ไมยอมใหลกสาวเรยนหนงสอตอ หลงจากนนกจะเรยก

ทง 2 ฝายมาคยกนพรอมกนอกครงโดยกานนทาตวเปนคนกลางเองและพดคยประนประนอมระหวาง

ทงสองและใหคนททงสองฝายเคารพนบถอเปนคนกลางชวยไกลเกลยปญหา นอกจากนยงมปญหา

ครอบครวอนอก เชน แมทะเลาะกบลกแลวหนออกจากบาน มสาเหตจากตางคนตางใชอารมณ เมอ

ทราบเรองกไดเรยกแมกบลกมาคยกน ถามถงสาเหตจงไดทราบวาลกสาวมแฟนทาใหแมไมพอใจเพราะ

ยงเรยนหนงสอ จากนนจงคยกบลก และไดสงสอนลกใหเขาใจแมพยายามบอกเหตผลใหลกเขา

ใจความรกของแม จากนนลกกเขาใจและกลบมาอยกบแม

2) การแกปญหาแบบรวมมอ พบวาผใหขอมลทสาคญใชวธการแกปญหาแบบรวมมอกบ

ปญหาตางๆดงน

-ปญหายาเสพตดและการกออาชญากรรม ซงเปนปญหาความขดแยงระหวางกลมชาวบาน

ทไดรบความเสยหายจากเดกทตดยาเสพตดปญหายาเสพตดและการกออาชญากรรม เชนการลกขโมย

ซงมสาเหตสวนหนงมาจากปญหายาเสพตดนน ผใหขอมลทสาคญกลาววา เดกและเยาวชนขณะนจะ

แบงเปน 2 ฝาย และชอบทะเลาะววาทกนทาใหเกดความราคาญแกคนในหมบาน ผใหญดงไดเขามาม

บทบาทในการไกลเกลย โดยการกระตนใหผปกครองดแลลกใหเหมอนกบพอแมดแลเราในสมยกอน

คอ ถาลกทาผดกตองลงโทษ นอกจากนผใหขอมลทสาคญไดใหขอเสนอแนะเพมเตมวา ผนาชมชนตอง

มบทบาทเพมขน เชน ผนาศาสนา ตองมาพดคยใหเปนแนวทางเดยวกนดวย สมาชก อบต.กตองดแล

อยางใกลชด และจรงจงไมใชกลวจะเสยฐานเสยงในการเลอกตงใหดารงตาแหนงในสมยตอไป โดย

เวลาทเจอเดก หรอเยาวชนทมพฤตกรรมแย กตองเขาไปใกลชดกบเดกในกลมเสยง โดยจะตองไมใช

105

ความรนแรง เพอใหเกดความไววางใจกน หรอ กรณปญหาการลกขโมยขยาง มสาเหตจากเยาวชนใน

หมบานไปขโมยขยางของชาวบาน ชาวบานกเลยมาบอกผใหญ ผใหญไดดาเนนการแจงใหผชวย

ผใหญบานใหไปจบคนขโมยโดยตองมหลกฐานเมอจบได จงเรยกประชม เชญผเกยวของไดแก

ผปกครองของเยาวชน ผชวยผใหญบาน ผเสยหาย (เจาของขยาง) โดยผใหญเปนคนกลางไกลเกลยจง

ไดขอตกลงวาผกระทาผดตองเสยคาปรบ จานวน 1,000 บาท โดยไมสงเรองใหตารวจ วธการดงกลาว

ของผใหญบานชวยลดปญหาการลกขโมยขยางและชาวบานกใหความรวมมอกบผนาชมชนในการ

สอดสองดแลไมใหคนแปลกหนาเขามาบรเวณสวนยางของตน

-ปญหาการจดการขยะ ผใหขอมลทสาคญไดใหขอมลกรณปญหาการจดการขยะ นบวา

เปนปญหาทเรงดวนของตาบลทาสาป มสาเหตจากปจจยระหวางบคคลและปจจยประเดนของตาบลทา

สาป กลาวคอเทศบาลตาบลทาสาปมหนาทจดบรการสาธารณใหกบคนในหมบานแตมเรองหนงท

ชาวบานคดวา เทศบาลตาบลทาสาปยงบรหารจดการไดไมดเทาทควร คอเรองการจดการขยะของ

หมบาน ซงขณะนรถเกบขยะของเทศบาลยงมไมเพยงพอ ประกอบกบคนในหมบาน ยงไมตระหนก

ถงปญหาขยะ จงเอาขยะไปทงหนามสยดทาให ภมทศนของมสยดเกดความสกปรกและสงกลนเหมน

บางครงกมสนขมาคยเขยหาอาหารทาใหเกดความสกปรก เมอถงชวงเวรรถเกบขยะของเทศบาลมาไม

ยอมมาเกบตามเวลา ทาใหชาวบานเกดความไมพอใจเทศบาลตาบลทาสาปเปนอยางมาก และไมให

ความรวมมอในการจดกจกรรมของเทศบาล ผใหขอมลทสาคญจงไดเขาไปพดคยสรางความเขาใจกบ

ประชาชนในชวงทมการละหมาดวนศกรทมสยด ใหประชาชนไดรจกคดแยกขยะ และจดการขยะดวย

ตนเอง เชน ถาขยะเปยกใหขดหลมฝงทบาน สวนขยะแหงประเภทไหนทสามารถนามารไซเคลไดกให

เกบรวบรวมไวตางหากเมอรวบรวมไดมากใหนามาบรจาคทมสยดเพอทคณะกรรมการมสยดจะได

รวบรวมนาไปขายและนาเงนทไดจากการขายขยะรไซเคลมาเขากองทนพฒนามสยด

-การทากจกรรมของกลมตางๆ เปนประเดนความขดแยง ระหวางสมาชกกบกลม

แมบานเกษตรกรแปรรปสมแขก ซงมสาเหตจากความไมพงพอใจในการปนผลใหกบสมาชกลมสมแขก

ระหวางสมาชกในกลมกบคณะกรรมการกลม ผใหขอมลทสาคญกลาววาเมอถงสนปจะมการปนผล

กาไรใหกบสมาชกตามจานวนผทสมาชกไดลงหนไว จงทาใหการรบเงนปนผลไมเทากน เกดความคบ

ของใจ และขดแยงระหวางสมาชกในกลมกบคณะกรรมการกลม ในฐานะประธานกลมไดอธบาย

สาเหตของการปนผลไมเทากนวาขนอยกบจานวนของสมาชกลงไว แตยงมสมาชกบางทานไมเขาใจอก

จงไดเปลยนวธการปนผลจากเดมทปนผลกาไรเปนเงนเปลยนเปนการปนผลโดยใหสมาชกไดไปศกษา

ดงานนอกสถานท ทาใหเกดความเขาในระหวางสมาชกและเปนทยอมรบในการทางานตอไป

นอกจากน ยงมประเดนเรองกลมกองทนหมบาน เปนความขดแยงระหวางสมาชกทคางเงนกกบ

คณะกรรมการ ซงเปนเรองทสมาชกทกจะตองจายหนคนจงจะทาการกยมใหมได ในฐานะผนาจะใช

106

วธการใหสมาชกคนอนรบรและใหความรวมมอตดสนใจหาแนวทางออกรวมกนเองวาจะใหกยมตอได

หรอไม โดยยดหลกความยตธรรมในการบรหารกองทนหมบาน

3) การแสวงจดรวมสงวนจดตาง เปนวธการจดการความขดแยงทผใหขอมลทสาคญใช

ในการแกไขปญหาความหวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม ยกตวอยางสาเหตของความ

หวาดระแวง เกดจากความไมรสกผกพนของคนในหมบานเหมอนในอดต เวลามกจกรรมคนใน

หมบานทเปนคนไทยพทธกจะทากจกรรมแตทวด อาจเปนเพราะ เรองเหตการณระเบดเสาไฟฟา 6 จด

เมอป 2548 มคนไทยพทธทโดนยงเสยชวต ทงทคนนนเปนคนไทยพทธทพดมลายได เพราะฝายกอการ

รายตองการใหเกดความหวาดระแวงไมไววางใจ บางคนยอมยายทอยไปอยตางจงหวดและไมยอมใหม

การทากจกรรมรวมกน ผใหขอมลทสาคญไดเขาไปจดการความขดแยงระหวางกลมชาวบานไทยพทธ

และไทยมสลมดวยตนเอง โดยการเขาไปพดคยกบคนทอาวโสทไดรบการยอมรบนบถอของทงสองฝาย

เพอสรางความเขาใจในการอยรวมกนใหสนตสขเหมอนในอดตและใชวธการแสวงจดรวมสงวนจดตาง

โดยการจดกจกรรมทสามารถรวมใจคนในหมบานทไมเปนกจกรรมของศาสนา เดอนละ 1 ครง ตาม

โอกาสและเทศกาลของหมบาน เชน งานแขงขนกฬาเชอมสมพนธชมชน งานแขงขนวาว งานวนเดก

เปนตน ทาใหเรมเหนคนไทยพทธในหมบานออกมาจดกจกรรมมากขน และไมไดจดกจกรรมเฉพาะใน

ชมชนตวเอง เชน กจกรรมลอยกระทง งานสารทเดอนสบ งานสงกรานต เปนตน

5.1.3.2 การจดการความขดแยงโดยบทบาทผนา

พบวา ผใหขอมลทสาคญใชแนวทางการจดการความขดแยงโดยบทบาทผนา ดวยวธการจดการ

ความขดแยง 2 วธ ไดแก การใชภาวะผนาทเหมาะสม และการใชการมสวนรวม

1) การใชภาวะผนาทเหมาะสม พบวาผใหขอมลทสาคญ เหนวาผนาชมชนเลอกวธการ

จดการความขดแยงโดยการใชภาวะผนาทเหมาะสมกบทกประเดนปญหา ทง 5 ปญหา ดงน

-ครอบครวและมรดก

-ยาเสพตดและการกออาชญากรรม

-การจดการขยะ

-ความหวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม

-การทากจกรรมของกลมตางๆ

2)การใชการมสวนรวม พบวาผใหขอมลทสาคญใชวธการจดการความขดแยงโดยใช

การมสวนรวมกบประเดนปญหายาเสพตดและการกออาชญากรรม, ปญหาการจดการขยะและความ

หวาดระหวางระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม

5.1.3.3 การจดการความขดแยงของฝายทสาม พบวา ผใหขอมลทสาคญใชแนวทางการจดการ

ความขดแยงของฝายทสาม เชน เรองครอบครว ปรากฏตามตารางท 5.4

107

ท ประเดนปญหา แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทค

ขดแยง

การจดการความขดแยง

โดยบทบาทผนา

การจดการความขดแยง

ของฝายทสาม

1 ครอบครว การ

ประนประนอม

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

การใหคนกลางมาชวย

ไกลเกลย

2 ยาเสพตดและการ

กออาชญากรรม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการใชการ

มสวนรวม

-

3 การจดการขยะ การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและ

การใชการมสวนรวม

-

4 ความหวาดระแวง

ระหวางคนไทย

พทธและไทยมสลม

การแสวงจด

รวมสงวนจด

ตาง

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและ

การใชการมสวนรวม

-

5 การทากจกรรมของ

กลมตางๆ

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

ตารางท 5.4 แสดงแนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยงตาบลทาสาป

5.3 เปรยบเทยบความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยงของตาบลพรอนและตาบลทาสาป

5.3.1 ความหมายของความขดแยงในทศนะของชมชน

จากผลการศกษาพบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนและตาบลทาสาปใหความหมาย

ของความขดแยงเหมอนกนสามารถแบงออกเปนสองความหมาย ความหมายแรก คอความคดเหนไม

ตรงกน ความไมเขาใจกน จนเกดอคตและไมยอมรบฟงความคดเหนของผอน

ผใหขอมลทสาคญอกสวนหนงใหความหมายความขดแยง คอความไมพอใจ ไมลงรอยกน

ตกลงกนไมไดระหวาง สองฝายขนไป ตางฝายตางมความตองการอยากเอาชนะกน

5.3.2 การรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และประเภทของความขดแยง

108

จากผลการศกษาผใหขอมลทสาคญทงสองตาบลมการรบรประเดนปญหา สาเหตของ

ความขดแยงและประเภทของความขดแยง ดงน

ตาบลพรอน ผใหขอมลทสาคญมการรบรประเดนปญหาททาใหเกดความขดแยงจานวน 6

ประเดนไดแก

1) การทาลายทรพยสน

2) สงแวดลอม

3) ยาเสพตด

4) การทากจกรรมทางศาสนา

5) การทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน

6) การเรยนรงบประมาณของอบต.

จากการรบรประเดนปญหาของตาบลพรอน ขางตน สามารถจาแนกสาเหตของความ

ขดแยงและประเภทของความขดแยงไดดงน

1.สาเหตของความขดแยงทเกดจากลกษณะสวนบคคล ไดแก ปญหาการทาลายทรพยสน

และการทากจกรรมทางศาสนา รวมถงเปนประเภทความขดแยงระหวางบคคลกบบคคล

2.สาเหตของความขดแยงทเกดจากปจจยระหวางบคคล ไดแก ปญหาการทาลาย

ทรพยสน, สงแวดลอม, ยาเสพตด, การทากจกรรมทางศาสนา , การทากจกรรมของกลมตางๆใน

หมบานและการเรยนรงบประมาณของ อบต. สวนประเภทของความขดแยงระหวางบคคลกบกลม

ไดแก ปญหาสงแวดลอม, ยาเสพตด, การทากจกรรมของกลมตางๆในหมบานและการเรยนร

งบประมาณของอบต.

3.สาเหตของความขดแยงทเกดจากปจจยประเดนไดแก ปญหาสงแวดลอมและยาเสพตด

และมประเภทความขดแยงระหวางกลมกบกลม ไดแกปญหาสงแวดลอม

ตาบลทาสาป ผใหขอมลทสาคญมการรบรประเดนปญหาททาใหเกดความขดแยงจานวน 5

ประเดนไดแก

1)ครอบครว

2)ยาเสพตดและการกออาชญากรรม

3)การจดการขยะ

4)ความหวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม

5)การทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน

จากการรบรประเดนปญหาของตาบลทาสาป ขางตน สามารถจาแนกสาเหตของความ

109

ขดแยงและประเภทของความขดแยงไดดงน

สาเหตของความขดแยงทเกดจากลกษณะสวนบคคล ไดแก ปญหาครอบครวและความ

หวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม รวมทงเปนความขดแยงประเภทความขดแยงระหวาง

บคคลกบบคคล

1.สาเหตของความขดแยงทเกดจากปจจยระหวางบคคล ไดแก ปญหาครอบครว, ยาเสพ

ตดและการกออาชญากรรม,การจดการขยะ,ความหวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม และ

การทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน สวนประเภทของความขดแยงระหวางบคคลกบกลม ไดแก

ปญหายาเสพตดและการกออาชญากรรม,การจดการขยะและการทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน

2.สาเหตของความขดแยงทเกดจากปจจยประเดนของตาบลทาสาป ไดแก ปญหายาเสพ

ตดและการกออาชญากรรม และปญหาการจดการขยะ สวนประเภทของความขดแยงระหวางกลมกบ

กลมของตาบลทาสาปไมพบขอมล

จากขอมลขางตนจะเหนไดวาผใหขอมลทสาคญทงสองตาบลมการรบรปญหาททาให

เกดความขดแยงเหมอนกน 2 ปญหา คอ ยาเสพตดและการทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน(*)

กลาวคอ ปญหายาเสพตดมสาเหตของความขดแยง มาจากปจจยระหวางบคคลและปจจยประเดน ม

ประเภทของความขดแยงระหวางบคคลกบกลม เนองจากปญหายาเสพตดเปนปญหาทคนในหมบาน

ไดรบผลกระทบอยางมากไมวาจะเปนผลกระทบทางรางกาย จตใจและทรพยสน ของผท มสวน

เกยวของโดยเฉพาะผนาชมชนทมหนาทในการดแลและแกไขปญหายาเสพตด เชน การนาเดกทตดยา

ไปบาบด การจดเวรยามชดรกษาความปลอดภยหมบาน(ชรบ.) การรบเรองราวรองเรยนจากคนใน

หมบานทไดรบผลกระทบจากเดกทตดยาเสพตดในหมบาน เปนตน

สาหรบการทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน มสาเหตของความขดแยงเกดจากปจจย

ระหวางบคคล และเปนความขดแยงประเภทความขดแยงระหวางบคคลกบกลม เนองจากทงสองตาบล

มกลมตางๆทเกดขนจานวนมาก มทงกลมทคนในหมบานกอตงเองเชน กลมอาชพนาปรง กลมอาชพ

แมบาน กลมวฒนธรรมภมปญญา และองคกรภาคประชาชน เปนตน และกลมทเกดจากการกอตงของ

ภาคราชรวมกบคนในหมบานเชนกลมกองทนหมบาน กองทนแมของแผนดน กลมออมทรพยเพอการ

ผลต เปนตน ทาใหการดาเนนงานของกลมอาจเกดปญหาททาใหเกดความขดแยงหากผนาของกลมไม

สามารถบรหารจดการกลมใหมประสทธภาพได และนาไปสความขดแยง ปรากฏตามตารางท 5.5

110

ท

ตาบล

ประเดนปญหา

สาเหตของความขดแยง ประเภทของความขดแยง

ลกษณะ

สวนบคคล

ปจจยระหวาง

บคคล

ปจจย

ประเดน

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบบคคล

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบกลม

ความ

ขดแยง

ระหวาง

กลมกบ

กลม

1 พรอน -การทาลาย

ทรพยสน

- การทา

กจกรรมทาง

ศาสนา

-การทาลาย

ทรพยสน

- สงแวดลอม

- ยาเสพตด*

- การทากจกรรม

ทางศาสนา

- การทากจกรรม

ของกลมตางๆ

ในหมบาน*

- การเรยนร

งบประมาณ

อบต.

-สงแวดลอม

- ยาเสพตด*

-การทาลาย

ทรพยสน

- การทากจกรรม

ทางศาสนา

-สงแวดลอม

- ยาเสพตด*

- การทากจกรรม

ของกลมตางๆ

ในหมบาน*

- การเรยนร

งบประมาณ

อบต.

- สงแวด

ลอม

2 ทา

สาป

-ครอบครว

- ความ

หวาดระแวง

ระหวางคน

ไทยพทธ

และไทย

มสลม

-ครอบครว

-ยาเสพตด*และ

การกออาชญา

กรรม

-การจดการขยะ

-ความ

หวาดระแวง

ระหวางคนไทย

พทธและไทย

มสลม

-การทากจกรรม

ของกลมตางๆ

ในหมบาน*

-ยาเสพตด*

และการกอ

อาชญากรรม

-การจดการ

ขยะ

-ครอบครว

- ความ

หวาดระแวง

ระหวางคนไทย

พทธและไทย

มสลม

-ยาเสพตดและ

การกอ

อาชญากรรม

-การจดการขยะ

-การทากจกรรม

ของกลมตางๆ

ในหมบาน*

-

ตารางท 5.5 แสดงการรบรถงประเดนปญหา สาเหตของความขดแยง และประเภทของความขดแยงของ

ตาบลพรอนและตาบลทาสาป

111

5.3.3 แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยงของชมชน

จากผลการศกษาแนวทางการจดการความขดแยงของตาบลพรอนและตาบลทาสาป

สามารถจาแนกแนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยงของชมชน ดงน

1)การจดการความขดแยงโดยบทบาทคขดแยง ม 3 วธ ไดแก การประนประนอม, การ

แกปญหาแบบรวมมอ, การแสวงจดรวมสงวนจดตาง

2)การจดการความขดแยงโดยบทบาทผนา ม 2 วธ ไดแก การใชภาวะผนาทเหมาะสม

และการใชการมสวนรวม

3)การจดการความขดแยงของฝายทสาม มวธเดยวคอ การใหคนกลางมาชวยไกลเกลย

5.3.3.1 การจดการความขดแยงโดยบทบาทคขดแยง ม 3 วธ ดงน

1) การประนประนอม ผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนเหนวาผนาชมชนใช

วธการประนประนอมกบประเดนปญหาการทาลายทรพยสนของผอน สวนผใหขอมลทสาคญของ

ตาบลทาสาปเหนวาผนาเลอกใชการประนประนอมกบประเดนปญหาครอบครว

2) การแกปญหาแบบรวมมอ ผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอน ใหขอมลวาผนา

ใชวธการแกปญหาแบบรวมมอกบประเดนปญหา สงแวดลอม, ยาเสพตด, การทากจกรรมของกลม

ตางๆในหมบานและการเรยนรงบประมาณของอบต. สวนผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาปใหขอมล

วาผนาเลอกใชการแกปญหาแบบรวมมอกบประเดนปญหายาเสพตดและการกออาชญากรรม, การ

จดการขยะและการทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน

3) การแสวงจดรวมสงวนจดตาง พบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนใช

วธการแสวงจดรวมสงวนจดตางเพอแกไขปญหาความขดแยงเรองปฏบตกจกรรมทางศาสนา สวนผให

ขอมลทสาคญของตาบลทาสาปใชวธการแสวงจดรวมสงวนจดตางเพอแกปญหาความหวาดระแวง

ระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม

5.3.3.2การจดการความขดแยงโดยบทบาทผนา ม 2 วธ ดงน

1) การใชภาวะผนาทเหมาะสม พบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอนใชภาวะ

ผนาทเหมาะสมเปนวธการจดการความขดแยงในทกประเดนปญหาทมความขดแยง ไดแก ปญหาการ

ทาลายทรพยสน, สงแวดลอม, ยาเสพตด, การปฏบตกจกรรมทางศาสนา, การทากจกรรมของกลมตางๆ

ในหมบานและการเรยนรงบประมาณของอบต. และพบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาปไดใช

ภาวะผนาทเหมาะสมเพ อแกปญหาความขดแยงของหมบานในทกประเดนปญหาเชนเดยวกนกบ

ตาบลพรอน ไดแก ปญหาครอบครว, ยาเสพตดและการกออาชญากรรม, ความหวาดระแวงระหวางคน

ไทยพทธและไทยมสลม, การจดการขยะและการทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน

112

2) การใชการมสวนรวม พบวาผใหขอมลทสาคญของตาบลพรอน ใชการมสวน

รวมเพอจดการความขดแยงในเรองสงแวดลอม, ยาเสพตดและการเรยนรงบประมาณของอบต. ดาน

ผใหขอมลทสาคญของตาบลทาสาปใชการมสวนรวมเพอจดการความขดแยงเรองยาเสพตดและการกอ

อาชญากรรม, การจดการขยะ และความหวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม

5.3.3.3 การจดการความขดแยงของฝายทสาม

พบวามเพยงวธการเดยวทผใหขอมลทสาคญใชในการจดการความขดแยง นนคอ การ

ใหคนกลางมาชวยไกลเกลย และมเพยงตาบลพรอนทใชเพอจดการความขดแยงในประเดนเรอง

สงแวดลอม ซงเปนประเดนปญหาทเหนไดชดวาผนาไมสามารถทจะจดการความขดแยงไดโดยลาพง

ตองใหหนวยงานทเกยวของทไดรบการยอมรบจากคนในหมบานเขามาชวยจดการ เชน

สถาบนการศกษา, หนวยงานดานสงแวดลอม เปนตน สวนตาบลทาสาป ไมพบประเดนปญหาทตองให

คนกลางมาชวยไกลเกลยอยางชดเจน ปญหาสวนใหญของหมบานผนาชมชนสามารถจดการและแกไข

ปญหาได ปรากฏตามตารางท 5.6

ท

ตาบล

ประเดนปญหา

แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยง

การจดการความขดแยงโดยบทบาทคขดแยง การจดการความขดแยงโดย

บทบาทผนา

การจดการ

ความขดแยง

ของฝายท

สาม

การประน

ประนอม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การแสวงจดรวม

สงวนจดตาง

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

การใชการ

มสวนรวม

การใหคน

กลางมาชวย

ไกลเกลย

1 พรอน -การทาลาย

ทรพยสน

-สงแวดลอม

-ยาเสพตด

-การทากจกรรม

ของกลมตางๆ

ในหมบาน

-การเรยนร

งบประมาณ

ของอบต.

-การปฏบต

กจกรรมทาง

ศาสนา

-การทาลาย

ทรพยสน

-สงแวดลอม

-ยาเสพตด

-การปฏบต

กจกรรมทาง

ศาสนา

-การทากจกรรม

ของกลมตางๆใน

หมบาน

-การเรยนร

งบประมาณของ

อบต.

-สงแวดลอม

-ยาเสพตด

-การเรยนร

งบประมาณ

ของอบต.

- สงแวด

ลอม

113

2 ทา

สาป

-ครอบครว - ยาเสพตดและ

การกอ

อาชญากรรม

- การจดการขยะ

- การทา

กจกรรมของ

กลมตางๆใน

หมบาน

-ความหวาด

ระแวงระหวางคน

ไทยพทธและไทย

มสลม

- ครอบครว

- ยาเสพตดและ

การกอ

อาชญากรรม

-ความหวาด

ระแวงระหวางคน

ไทยพทธและไทย

มสลม

- การจดการขยะ

- การทากจกรรม

ของกลมตางๆใน

หมบาน

- ยาเสพตด

และการกอ

อาชญากรรม

- การจดการ

ขยะ

- ความหวาด

ระแวง

ระหวาง

คนไทยพทธ

และมสลม

-

ตารางท 5.6 แสดงแนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยงของตาบลพรอน

และตาบลทาสาป

5.3.5 ผลกระทบทเกดจากความขดแยงตอคนในชมชน

ผใหขอมลทสาคญของทงสองตาบลไดบอกถงผลกระทบทเกดจากความขดแยงตอคน

ในชมชนเหมอนกน สามารถแบงออกเปน 2 สวน ไดแกผลกระทบเชงบวกและผลกระทบเชงลบ

5.3.5.1 ผลกระทบเชงบวก

1 ) คนในชมชนเกดความเขาใจกนมากขน

2) คนในชมชนกลาทจะเสนอปญหาเพอใหเกดการแกไข และสามารถหาทางออกทด

ทสดระหวางคขดแยงเทากน

3) ชาวบานใหการยอมรบนบถอผนามากขน

4) คขดแยงไดรขอมล ขอเทจจรงของปญหา

5.3.5.2 ผลกระทบเชงลบ

1) ความไมไววางใจ หวาดระแวงกน

2) ความเขาใจผดคดวาผนามสวนไดสวนเสยกบประเดนความขดแยง

3) ความลาชาในการพฒนาชมชน

114

5.4 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะแนวทางการจดการความขดแยง

5.4.1 ปญหาอปสรรคในการจดการความขดแยง

จากผลการศกษาผใหขอมลทสาคญทงสองตาบลไดใหขอมลปญหาอปสรรคในการ

จดการความขดแยง ดงน

5.4.1.1 การขาดความรวมมอจากคขดแยง

5.4.1.2 การไมยอมรบขอมลและขอเทจจรงของปญหาของคขดแยง

5.4.2 ขอเสนอแนะแนวทางการจดการความขดแยง

จากผลการศกษา ผใหขอมลทสาคญของสองตาบลไดใหขอเสนอแนะแนวทางการ

จดการความขดแยง ดงน

5.4.2.1 ผนาตองมจตอาสา มความบรสทธใจ ไมแบงพรรคพวก และนาหลกศาสนามา

แกปญหา

5.4.2.2 ผนาควรรบสงตอปญหาใหผอนชวยหากไมสามารถแกปญหาความขดแยงได

และเมอเกดความขดแยงตองรบหาสาเหต

5.4.2.3 ชมชนควรมพนทกลางสาหรบพดคยปญหาและควรมองคขดแยงในแงด

115

บทท 6

สรปและขอเสนอแนะ

การศกษาเรองภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน : กรณศกษา

อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา ในครงน มวตถประสงคเพอศกษาภาวะผนาในชมชนทมสถานการณ

ความขดแยงและศกษาแนวทางการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชนของผนา โดยผศกษาได

ทาการศกษาในเชงคณภาพ ดวยวธการสมภาษณเจาะลกผใหขอมลทสาคญ ซงเปนผนาทองท ผนา

ศาสนาและ ผนากลมองคกรในชมชนในพนทตาบลพรอนและตาบลทาสาป อาเภอเมองยะลา

จงหวดยะลา

6.1 สรปผลการศกษา

ผลการศกษา เรอง ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน :

กรณศกษาอาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา สรปผลการศกษาไดดงน

ขอมลพนฐานผใหขอมลทสาคญพบวา ผศกษาไดทาการสมภาษณแบบเจาะลกกบ

ผใหขอมลทสาคญ จานวน 18 ราย สวนใหญเปนเพศชายและมสถานภาพสมรส ผใหขอมลทสาคญ

นบถอศาสนาอสลามทกคนเพราะบรบทพนทตาบลพรอนและตาบลทาสาปมประชากรสวนใหญนบ

ถอศาสนาอสลาม สวนใหญจบการศกษาสายสามญและสายศาสนาตงแตระดบมธยมศกษาตอน

ปลายจนถงปรญญาโท และ ชนซานาว(ชน 10) มอาชพหลกคอทาสวนยางพารา, คาขายและรบจาง

ตามลาดบ และสวนใหญอาศยอยในชมชนมาเปนระยะเวลานาน 20-51 ป ขนไป รวมถงมตาแหนง

ทางสงคม เกอบครงหนงเปนประธานกลม/เครอขายของชมชน(รอยละ 44.44) รองลงมาเปนกานน/

ผใหญบาน/ผชวยผใหญบาน (รอยละ38.89) และผนาศาสนา (รอยละ 16.66) ตามลาดบ

ผลการศกษาภาวะผนาของตาบลพรอนและตาบลทาสาป พบวา ผใหขอมลทสาคญ

ไดใหความหมายภาวะผนาในทศนะของชมชนทงสน 7 ประเดน ไดแก การควบคมดแล สงการผ

ตาม, การเปนแบบอยางทด, การมความร, การเขาใจผอน, การใหความเปนธรรม, การมจตอาสาและ

การนาชมชนไปสเปาหมาย สาหรบประเดนการรบรภาวะผนา ผใหขอมลทสาคญมการรบรภาวะ

ผนาในการพฒนาชมชน สามารถแบงออกได 4 ประเดน ไดแก การมบคลกภาพทด, การสามารถ

จดการกบปญหาของชมชน, การไดรบความรวมมอและ การสรางแรงจงใจในการพฒนาชมชน สวน

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนานน ผวจยไดเลอกใชแนวความคดภาวะผนาการเปลยนแปลง ของ

Bass(1985) เนองจากเปนแนวคดภาวะผนาทมความสอดคลองกบสถานการณในพนทและผวจยเหน

วาแนวคดภาวะผนาการเปลยนแปลงน จะสามารถเปลยนแปลง กระตนผตามในชมชนใหมองสง

ตางๆอยางรอบดาน สามารถเชอมโยงผลประโยชนและความสาเรจของการพฒนาชมชนได ซงจาก

ผลการศกษาพบวาคณลกษณะและพฤตกรรมของผนาชมชน สามารถจาแนกได 5 คณลกษณะ

116

ไดแก การมวสยทศนในการพฒนาชมชน, การไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชน,แนว

ทางการสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชน, การกระตนปญญาคนในชมชนและการ

คานงถงบคคลอน สวนประเดนบทบาทและหนาทของผนาในการพฒนาชมชน จากการศกษาพบวา

ผนาชมชนควรมบทบาทและหนาทในการพฒนาชมชน ทงสน 4 ดาน ไดแก การประสานงาน, การ

ปฏบตตามบทบาทหนาททไดรบมอบหมาย, การใหความรคนในชมชนและการชวยเหลอคนใน

ชมชน

ผลการศกษาความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง พบวา

ตาบลพรอน มการรบรประเดนปญหาทเปนสาเหตของความขดแยงในชมชน

จานวน 6 ประเดน ไดแก การทาลายทรพยสน, สงแวดลอม, ยาเสพตด, การทากจกรรมทางศาสนา,

การทากจกรรมของกลมตางๆและการเรยนรงบประมาณขององคการบรหารงานสวนตาบล(อบต.)

สวนสาเหตของความขดแยงเกดจากลกษณะสวนบคคล ไดแกปญหาการทาลายทรพยสนและการทา

กจกรรมทางศาสนา นอกจากนพบวาทกประเดนปญหาความขดแยงยงมสาเหตจากปจจยระหวาง

บคคลอกดวย สวนสาเหตของความขดแยงทเกดจากปจจยประเดนไดแก เรองสงแวดลอม ดาน

ประเภทของความขดแยงผวจยไดแบงประเภทของความขดแยง 3 ดาน ไดแก ความขดแยงระหวาง

บคคลกบบคคล พบวาตาบลพรอนมประเภทความขดแยงระหวางบคคลกบบคคล ในเรองการ

ทาลายทรพยสนและการทากจกรรมทางศาสนา ความขดแยงระหวางบคคลกบกลม พบในประเดน

เรองสงแวดลอม, ยาเสพตด,การทากจกรรมทางศาสนาและการเรยนรงบประมาณขององคการ

บรหารงานสวนตาบล(อบต.) สวนความขดแยงระหวางกลมกบกลม พบในประเดนเรองสงแวดลอม

เพยงเรองเดยว สาหรบแนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความขดแยงผวจยไดแบง

แนวทางการจดการความขดแยง 3 แนวทาง ไดแก การจดการความขดแยงโดยบทบาทคขดแยง การ

จดการความขดแยงโดยบทบาทผนาชมชนและการจดการความขดแยงของฝายทสาม ตาบลพรอนม

แนวทางการจดการความขดแยงโดยบทบาทคขดแยง เรมดวยการประนประนอมกบประเดนเรอง

การทาลายทรพยสน การแกปญหาแบบรวมมอกบประเดนเรองสงแวดลอม, ยาเสพตด, การทา

กจกรรมตางๆในหมบานและการเรยนรงบประมาณขององคการบรหารงานสวนตาบล(อบต.)

รวมถงการแสวงจดรวมสงวนจดตางกบประเดนเรองการปฏบตกจกรรมทางศาสนา สวนแนวทาง

การจดการความขดแยงโดยบทบาทผนา พบวาการใชภาวะผนาทเหมาะสม ถกนามาใชในการ

จดการความขดแยงทกประเดนความขดแยง การใชการมสวนรวมนามาใชในการจดการความ

ขดแยงกบเรองสงแวดลอม, ยาเสพตดและการเรยนรงบประมาณขององคการบรหารงานสวนตาบล

(อบต.) แนวทางสดทายคอการจดการความขดแยงของฝายทสาม พบวาใชวธการใหคนกลางมาชวย

ไกลเกลยกบประเดนเรองสงแวดลอมเพยงประเดน

ตาบลทาสาป มการรบรประเดนปญหาทเปนสาเหตของความขดแยงในชมชน

117

จานวน 5 ประเดน ไดแก ครอบครว, ยาเสพตดและการกออาชญากรรม, การจดการขยะ, ความ

หวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม และการทากจกรรมของกลมตางๆในหมบาน

สวนสาเหตของความขดแยงเกดจากลกษณะสวนบคคล ไดแกปญหาครอบครวและความ

หวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม นอกจากนพบวาทกประเดนปญหาความขดแยงยง

มสาเหตจากปจจยระหวางบคคลอกดวย และไมพบสาเหตของความขดแยงทเกดจากปจจยประเดน

ดานประเภทของความขดแยงของตาบลทาสาป ไดแก ความขดแยงระหวางบคคลกบบคคล พบวา

ตาบลทาสาปมประเภทความขดแยงระหวางบคคลกบบคคล ในเรองปญหาครอบครวและความ

หวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม ความขดแยงระหวางบคคลกบกลม พบใน

ประเดนเรอง ยาเสพตดและการกออาชญากรรม,การจดการขยะและการทากจกรรมของกลมตางๆ

ในหมบาน สวนความขดแยงระหวางกลมกบกลม ไมพบขอมล สาหรบแนวทางการจดการความ

ขดแยงและวธการจดการความขดแยงของตาบลทาสาป ไดแก การจดการความขดแยงโดยบทบาทค

ขดแยง เรมดวยการประนประนอมกบประเดนเรองครอบครว การแกปญหาแบบรวมมอกบ

ประเดนเรอง ยาเสพตดและการกออาชญากรรม, การจดการขยะ และการทากจกรรมของกลมตางๆ

ในหมบาน รวมถงการแสวงจดรวมสงวนจดตางกบประเดนเรองความหวาดระแวงระหวางคนไทย

พทธและไทยมสลม สวนการจดการความขดแยงโดยบทบาทผนา พบวาการใชภาวะผนาท

เหมาะสม ถกนามาใชในการจดการความขดแยงทกประเดนความขดแยง การใชการมสวนรวม

นามาใชในการจดการความขดแยงเรองยาเสพตดและการกออาชญากรรม, การจดการขยะและความ

หวาดระแวงระหวางคนไทยพทธและไทยมสลม สวนการจดการความขดแยงของฝายทสาม ไมพบ

ขอมลเนองจากผใหขอมลทสาคญเหนวาผนาสามารถจดการกบปญหาความขดแยงไดโดยไมตองให

คนกลางมาชวยไกลเกลย

ผลกระทบทเกดจากความขดแยงตอคนในชมชน จากการศกษาพบวา ความขดแยง

ทเกดขนในชมชนสงผลกระทบตอคนในชมชนทงเชงบวกและลบ ผลกระทบเชงบวกไดแก คนใน

ชมชนเกดความเขาใจกนมากขน มความกลาทจะเสนอปญหาเพอใหเกดการแกไข และสามารถ

หาทางออกทดทสดระหวางคขดแยงเทากน ตลอดจน ชาวบานใหการยอมรบนบถอผนามากขน

และทาใหคขดแยงไดรขอมล ขอเทจจรงของปญหา สวนผลกระทบเชงลบตอคนในชมชน ไดแก

ความไมไววางใจ หวาดระแวงกน, ความเขาใจผดคดวาผนามสวนไดสวนเสยกบประเดนความ

ขดแยง และ ความลาชาในการพฒนาชมชน

ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะทไดจากผใหขอมลทสาคญทงตาบลพรอนและ

ตาบลทาสาป พบวาสงทเปนอปสรรคในการจดการความขดแยงคอ การขาดความรวมมอจากค

ขดแยงและการไมยอมรบขอมลและขอเทจจรงของปญหาของคขดแยง สวนขอเสนอแนะทไดจาก

ผใหขอมลทสาคญ ไดแก ผนาตองมจตอาสา มความบรสทธใจ ไมแบงพรรคพวก และนาหลก

ศาสนามาแกปญหา ควรรบสงตอปญหาใหผอนชวยหากไมสามารถจดการความขดแยงได

118

และเมอเกดความขดแยงตองรบหาสาเหต รวมถงชมชนควรมพนทกลางสาหรบพดคยปญหาและ

ควรมองคขดแยงในแงด

6.2 ขอเสนอแนะ

6.2.1 ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ

6.2.1.1 ผนาชมชนตองยดขนบธรรมเนยมประเพณทองถนมาเปนแนวทาง

ในการปฏบต และยดคณลกษณะของผนาตามหลกของทานศาสดามฮมหมด(ซ.ล.) มาเปนแบบอยาง

ในการเปนผนาทด

6.2.1.2 ในการดาเนนงานกลมองคกรในชมชนควรมการคดเลอกบคคลทม

ความหลากหลายในความสามารถ เพอทจะไดมมมองทหลากหลายยงขนในการดาเนนกจกรรมของ

กลมในการทจะกอประโยชนสงสดแกกลมและองคกรในชมชน

6.2.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

6.2.2.1 องคกรปกครองสวนทองถนควรใหความสาคญในการพฒนา

ศกยภาพผนาชมชน เพอใหผนาชมชนมความรความเขาใจในมภาวะผนาทด ซงจะเปนประโยชนตอ

การพฒนาชมชนโดยรวม

6.2.2.2 หนวยงานราชการสวนภมภาคและภาคเอกชน ควรมการสราง

เครอขายการสงเสรมการบรหารความขดแยงในชมชนดวยกระบวนการสนตวธ รวมถงการพฒนา

ศกยภาพผนาชมชนดานการบรหารจดการชมชนเพอใหเกดการพฒนาชมชนทมประสทธภาพอยาง

ย งยน

6.2.3 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

6.2.2.1 ควรใหมการศกษาวจยโดยใชการปฏบตการแบบมสวนรวมตาม

สถานการณทเปนประเดนปญหาสาคญของชมชน เชน การจดการความขดแยงของชมชนตอการ

จดต งโรงไฟฟา ,การจดการความขดแยงในสถานการณความรนแรงของปญหามลพษทาง

สงแวดลอม เปนตน

6.2.2.2 ควรศกษาการสรางเครอขายเพอการบรหารความขดแยงในชมชน

6.2.2.3 ควรศกษาวธการสรรหาผนาชมชนทมประสทธภาพทามกลาง

สถานการณในพนทจงหวดชายแดนภาคใตรวมถงวธการพฒนาศกยภาพผนาชมชนทเหมาะสมใน

พนทจงหวดชายแดนภาคใต

6.2.2.4 ควรศกษาเชงเปรยบเทยบประเดนแนวคดการเปลยนแปลง

ขบเคลอนความขดแยง( Conflict Transformation) กบแนวคดการจดการความขดแยง เพอใหเกด

มมมองใหมในการการแกปญหาความขดแยงของชมชน

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กรมการปกครอง. คมอปฏบตงาน สาหรบกานน ผใหญบาน. กรงเทพฯ: โรงพมพอาสารกษาดนแดน, 2555.

กรมการพฒนาชมชน. 50 ป กรมการพฒนาชมชน: อทศตน พฒนาคน สรางชมชนอยางยงยน. กรงเทพ:

อเกลไรท, 2555.

กฤษฎา บญราช. กระบวนการสรางความเปนธรรมเพอแกปญหาความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใต:

ศกษากรณการดาเนนงานของศนยยะลาสนตสข. หลกสตรการปองกนราชอาณาจกร

ภาครฐรวมเอกชน, 2554.

กต ตยตตานนท. เทคนคการสรางภาวะผนา. พมพครงท9. กรงเทพฯ : สานกพมพสขภาพใจ, 2535.

กตมา ปรดดลก. ทฤษฎบรหารองคการ. กรงเทพฯ : ธนะการพมพ.2539.

เจรญ โคกสอานวย. วธแกความขดแยงของผบรหารโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญการศกษาในเขต

กรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ประสานมตร, 2530 .อดสาเนา

ชยยทธ ชโนกล. การจดการความขดแยงในองคการ: ภาคหลกการและแนวความคด. กรงเทพฯ: สานกวจย

สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร ,2536.

เทพพนม เมองแมนและสวง สวรรณ. พฤตกรรมองคกร. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช. 2529.

ณรงค สนสวสด. ผนาการเมอง. พมพครงท 1 กรงเทพฯ : บรษท สานกพมพไทยวฒนาพานช,2523.

บญชวย ศรเกษ. ความคดเหนของอาจารยเกยวกบความขดแยงระหวางกลมอาจารยในวทยาลยครภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ. ปรญญานพนธ กศ.ม. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ประสานมตร, 2530 อดสาเนา

ประชม รอดประเสรฐ. ผนาและพฤตกรรมการบรหาร.กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสาน

มตร, 2526.

พรนพ พกกะพนธ. ภาวะผนาและการจงใจ. กรงเทพฯ : โรงพมพจามจรโปรดกท, 2544.

พนส หนนาคนทร. หลกการบรการ. กรงเทพฯ : วฒนาพานช, 2526.

พชาย รตนดลก ณ ภเกต. องคการและการบรหารจดการ. กรงเทพฯ: บรษทองค บยอนด บค จากด, 2537.

พมลวรรณ พงษสวสด. การบรหารความขดแยง. วารสารขาราชการ.31-39; กนยายน-ตลาคม 2531.

พสนต ประธานชวโน. การพฒนาชมชน. กรงเทพ: กรมการพฒนาชมชน, 2553.

ภคพล ทศนนพนธ. ความเปนผนา และการใชอานาจของผนาทองถน ศกษากรณเทศบาลนครสมทรสาคร

จงหวดสมทรสาคร. ภาคนพนธพฒนบรหารศาสตรมหาบณฑต คณะพฒนาสงคม สถาบน

บณฑตพฒนาบรหารศาสตร, 2545.

ภทรพล มหาขนธ. การจดการความขดแยงในงานของประธานคณะกรรมการบรหารองคการบรหารสวน

ตาบล : กรณศกษาจงหวดนครราชสมา. ภาคนพนธพฒนบรหารศาสตรมหาบณฑต คณะ

พฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร, 2542.

ภญโญ สาธร. หลกการบรหารการศกษา. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2535.

มยร รตนมง. ความพงพอใจของผใตบงคบบญชาตอแบบวธการบงคบบญชาของผบงคบบญชา: ศกษา

กรณศกษาขาราชการกรงเทพมหานครสามญ. สารนพนธรฐศาสตรมหาบณฑต หา

วทยาลยธรรมศาสตร, 2529.

เรวด ไชยพาน. พฤตกรรมผนาทเปนอปสรรคและ/หรอ สงเสรมงานพฒนาชมชน. วทยานพนธ คณะสงคม

สงเคราะห มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2523 .

วจตร วรฒบางกร. ศลปะนารสาหรบผนา. กรงเทพฯ : ม.ป.ท. , 2531 เอกสารอดโรเนยว

วกพเดย สารานกรมเสร,2557. คนวนท 10 ,มกราคม 2557. จาก.

http://th..wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%B1%

E0%B8%9E%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0% .

วระพงษ แสงโภชน. วธแกไขความขดแยงตามแบบของโธมส คลแมนน. วทยานพนธ ค.ม. กรงเทพฯ :

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2533 อดสาเนา.

วระพนธ สนเทพ. การศกษาแบบและความสามารถในการปรบแบบผนาของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา

สงกดสานกงานการประถมศกษาจงหวดมกดาหาร. วทยานพนธ ครศาสตรมหาบณฑต

บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2534.

ศภากร เมฆขยาย. ความสมพนธระหวางผนากบวธการจดการความขดแยงของผบรหารในสถานการณขน

พนฐาน สงกดสานกงานเขตพนทการศกษากาญจนบร เขต 3. วทยานพนธ ศกษาศาสตร

มหาบณฑตภาควชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยศลปากร, 2550.

สนธยา รกษากจ. พฤตกรรมความเปนผนาของหวหนาการประถมศกษาอาเภอ ตามการรบรของตนเองและ

ผบรหารสถานศกษา เขตการศกษา 12. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2533.

สมพล วงศววฒน. รปแบบภาวะผนาและความพงพอใจของพนกงานตอรปแบบภาวะผนาของหวหนา

สานกงานกองทนสงเคราะหการทาสวนยาง. ภาคนพนธพฒนบรหารศาสตรมหาบณฑต

คณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร, 2541.

สธรรม รตนโชต. พฤตกรรมองคการและการจดการ. กรงเทพฯ: ทอป, 2552.

สวรรณ ขวญแกว. พฤตกรรมความเปนผนาของผบรหารโรงเรยนประถมศกษาสงกดสานกงานการ

ประถมศกษาจงหวดสงขลา. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2533.

สานกงานพฒนาชมชนอาเภอเมองยะลา.เอกสารสรปผลการจดเกบขอมลความจาเปนพนฐาน ป 2556.ยะลา:

มปพ.,2556.

เสถยร เหลองอราม. มนษยสมพนธในองคการ. กรงเทพฯ :โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2537.

เสรมศกด วศาลาภรณ. ความขดแยงการบรหารเพอความสรางสรรค. กรงเทพฯ: สานกพมพตะเกยง, 2534.

แสวง รตนมงคมมาศ. การระดมมวลชนและการมสวนรวมของมวลชน การจดตงองคกร การนาและการ

ตดสนใจทางสงคม. เอกสารอดสาเนาประกอบการสอนวชาการจดการ, 2544.

อรณ รกธรรม. หลกมนษยสมพนธกบการบรหาร. พมพครงท 3 กรงเทพฯ : สานกพมพไทยวฒนาพานช,

2539.

อรณ รกธรรม. ศาสตรใหมสาหรบผนา : ความขดแยงในองคการ. วารสารการจดการภาครฐและเอกชน Vol.

7 เลมท 3 (ก.ย-ธ.ค) 2541.

อารญ จะมะ. บทบาทผนาทองทในสถานการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต : ศกษา

เฉพาะกรณ อาเภอเมอง จงหวดนราธวาส. กรงเทพ: สถาบนบณฑตพฒนาบรหารศาสตร,

2551.

อทย หรญโต. ประมขศลป: ศลปะของการเปนผนา. พมพครงท9. กรงเทพฯ : สานกพมพโอเดยนสโตร,

2524.

อทย หรญโต. ศลปะการเปนผนา. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2532.

อษามณ ระยาแกว. การศกษาวธแกไขความขดแยงของผบรหารโรงเรยนผใหญสายสามญ ในเขต

กรงเทพมหานคร. วทยานพนธ กศ.ม.กรงเทพ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสาน

มตร,2538. อดสาเนา

เอกชย กสขพนธ. การบรหารทกษะการปฏบต.พมพครงท 3. กรงเทพฯ : สานกพมพสขภาพใจ, 2538

เอมอร แสนภวา. จตคานงถงสวนรวมกนของผนาชมชนเทศบาลเมองคณ. วารสารพฒนาสงคม. ปท 15

ฉบบท 1 มนาคม,2556.

ภาษาองกฤษ

Bass, B.M., From Transactional-transformational Leadership Paradigm Trancsend Organizational

Boundaries? American Psychologist. 52(2),130-139, 1997.

Bass, B.M. Leadership and Performance beyond Expectations. New York : FreePress, 1985.

Berry,Pritchard. The Relationship between management Experience and Conflict Management

Styleof menand of women in Community College Administration. Dissertation

Abstracts International.Vol. 45 No.01 July 1984. p. 66-A

Bradlay,Deanya Nadyne. A Comparative Study of The Conflict Management Style Uses by Women

and Men in Middle Management in the Denver Metropolitan Area. Dissertation

Abstracts International.45(01) : July,1984.

Hatch, M.J. Organization Theory. New York, Oxford University Press, 1997 .

Maria Rvilla,Vincenne. Conflict management Style of Men and Women Administrators in Higher

Education. Dissertation Abstracts International. Vol.45 No. 06 December1984 p.1601-A

Milton, Chales R. Human Behavior in Organization. New Jersey : Prentice Hall,1960.

Newman,Roy W. and Margaret E. Bruehl. Management Conflict : A Complete Process Centered

Handbook. Englewood Cliffs New Jersey : Prentic-Hall,1982.

Stogdill,Ralph M. Handbook of Leadership : A Survey of Theory and Research. New York: Free

Press, 1974.

Thomas, K. Conflict and Confilct Management. in M Dunette.(Eds.) Handbook of Industrial and

Organizational Psychology, 2nd

Psychology Press.

ed.,(pp 651-717). Palo Alto CA : Consulting

Whitlocke,Ray allen. A Comparative Study of The Conflict Management Style Uses by Women in

Middle Management in Denver Metropolitan Area. Dissertation Abstracts

International. July 1984 Vol.45 November p.66-A

ภาคผนวก

124

ภาคผนวก ก

แนวทางการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview)

การศกษาเรอง : ภาวะผนาและการจดการความขดแยงในการพฒนาชมชน : ศกษากรณ

อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา

สวนท 1 ขอมลพนฐานของผใหขอมลทสาคญ ไดแก

1.1 เพศ/อายปจจบน

1.2 บานเกด/ภมลาเนา

1.3 จานวนสมาชกในครอบครว

1.4 การศกษาสงสดและศาสนา

1.5 สถานภาพสมรส

1.6 ระยะเวลาทอาศยในชมชนปจจบน

1.7 ปจจบนประกอบอาชพ

1.8 รายไดตอเดอนของครวเรอน

1.9 ตาแหนงทางสงคมทไดรบการแตงตงจากภายในและภายนอกชมชนทไมเกยวของกบ

รายไดหลกของครวเรอน

สวนท 2 ภาวะผนาในการพฒนาชมชน

2.1 ความหมายของภาวะผนาในทศนะชมชน

2.2 การรบรถงภาวะผนาในการพฒนาชมชน

2.3 คณลกษณะและพฤตกรรมของผนา

- วสยทศนในการพฒนาชมชน

- การไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชน

- แนวทางในการสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชน

- วธการกระตนปญญาคนในชมชน

- การคานงถงบคคลอน

2.4 บทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชน

125

สวนท 3 ความขดแยงในทศนะของชมชน

3.1 ความหมายของความขดแยงในทศนะของชมชน

3.2 การรบรถงประเดนปญหาและสาเหตของความขดแยงในชมชน

3.3 การรบรถงประเภทของความขดแยง

- ความขดแยงระหวางบคคลตอบคคล

- ความขดแยงระหวางบคคลตอกลม

- ความขดแยงระหวางกลมตอกลม

3.4 ผลกระทบทเกดจากความขดแยงตอคนในชมชน

- ผลกระทบเชงบวก

- ผลกระทบเชงลบ

สวนท 4 แนวทางการจดการความขดแยงของชมชน

4.1 การจดการความขดแยงโดยบทบาทของคขดแยง

4.2 การจดการโดยบทบาทของผนา

4.3 การจดการความขดแยงโดยบทบาทของฝายทสาม

4.4 ปญหา อปสรรคในการจดการความขดแยง

4.5 ขอเสนอแนะแนวทางในการจดการความขดแยง

126

ภาคผนวก ข

ตวอยางการสมภาษณเจาะลก

ผใหขอมลสาคญคนท 1 นายเครา *

นายเครา ปจจบนอาย 47 ป 4 เดอนอาศยอยบานเลขท 30 ม.2 ต.พรอน อ.เมองยะลา

จ.ยะลา สมรสแลว มบตรดวยกน 3 คน ชาย 2 คน หญง 1 คน จบการศกษาสงสด ปรญญาโท คณะ

พฒนาสงคมและสงแวดลอม จากสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร (นดา) ปรญญาตร จากคณะ

มนษยศาสตร สาขารฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยราชภฎยะลา และจบการศกษาดานศาสนา ชน

ซานาว(ชน 10) จากโรงเรยนพฒนาวทยา อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา นายเครา บอกวาทผานมา

ไดอาศยอยในพนทมาโดยตลอด ปจจบนประกอบอาชพ คาขาย (ธรกจสวนตว) คอ เปนผจดการ

โรงเรยนพกลศาสนวทยา ซงเปนโรงเรยนเอกชนเปดสอนระดบอนบาล มรายไดเฉลยตอเดอน

25,000 บาท นอกจากนยงมตาแหนงทางสงคมมากมายทงในระดบตาบลและระดบจงหวด เชน

ประธานสภาวฒนธรรม ต.พรอน, ประธานกองทนสวสดการชมชน ต.พรอน (สจจะวนละ 1 บาท ) ,

ประธานเครอขายกองทนหมบาน ต.พรอน ประธานคณะกรรมการสถาบนศกษาขนพนฐาน

โรงเรยนบานพรอน, เลขานการคณะกรรมการหมบาน, เกษตรอาสา ต.พรอน อาสาสมครปองกนภย

(อป.พร.) ต.พรอน สวนตาแหนงทางสงคมระดบจงหวด ไดแก ประธานเครอขายอาสาสมคร

พทกษทรพยกรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดยะลา ,ประธานเครอขายอาสาสมคร

ประชาสมพนธ จ.ยะลา (อป.มช) ,ประธานเครอขายคมครองสทธและเสรภาพ จงหวดยะลา,

ประธานเครอขาย ยตธรรมสทธและเสรภาพ จงหวดยะลา, ประธานเครอขายกองทนแกไขปญหา

ความยากจน จงหวดยะลา (กข.คจ) , และประธานอาสาสมครประกนภย จ.ยะลา

สาหรบรางวลแหงความภาคภมใจทไดรบจากการเปนผเสยสละอาสาสมครทางาน

เพอชมชนในดานตางๆ นนกคอรางวลผทมผลงานดเดน จงหวดชายแดนภาคใต สาขาสงแวดลอม

ประจาป2556 โดยไดรบเกยรตบตร และเขารบพระราชทานเขมทระลกจากสมเดจพระเทพ

รตนราชสดาสยามบรมราชกมาร นายเครา เลาใหผสมภาษณวาตนความภมใจเปนอยางยงทไดรบ

รางวลดงกลาว และไมเคยคาดคดมากอนวาจะไดรบ เพราะตงแตเรมทางานกบชมชนมาตลอด

ระยะเวลา 20 ปนน โดยมจดประสงคเพอตองการใหประชาชนมความกระตอรอรนทอยากพฒนา

ตนเองและหมบานใหทดเทยมกบหมบานอนๆของอาเภอเมองยะลา

*นามสมมต

127

ผสมภาษณไดสอบถามถงความหมายของภาวะผนาในทศนะของชมชน นายเครา

บอกวา “ผนาตองมความเสยสละ ทงเวลา เงนทอง รวมถงความสขสวนตว เชน เวลาทมงานใน

พนท เราตองเสยสละ เวลาเพอรวมงาน หรอทภาษาอาหรบ เรยกวากรบาน (การเสยสละ) ในทน

หมายถงการเสยสละอยางมากๆในทกๆเรองเพอประโยชนของสวนรวม” นอกจากนความเสยสละ

แลวนายเครา บอกวาการทเราจะรบรถงภาวะผนาในการพฒนาชมชนนน บคคลดงกลาวจะตองเปน

ทยอมรบนบถอของคนในหมบาน พรอมทจะรบฟงความคดเหนและปญหาตางๆ และไดรบความ

รวมมอจากคนในหมบานเปนอยางด นอกจากนนายเครา ยงเนนย าวา สงสาคญคอผนาตองยดหลก

ศาสนา มาเปนแนวทางในการปฏบตงาน

เมอถามถงคณลกษณะและพฤตกรรมของผนา นายเครา เลาใหฟงวา ตนเองม

วสยทศน อยากใหชมชนมความรวมมอ เพอใหเกดสนตสข มากกวาน ในขณะนสภาพปญหาของ

ตาบลพรอนมมาก จงตองเนนทความรวมมอ และตองแสวงหาความรวมมอ ซงในขณะนไดพยายาม

บรณาการงานตาง ๆ ในพนทโดยเฉพาะเรองกระบวนการจดทาแผนชมชน ไดขอความรวมมอให

หนวยงานตาง ๆทเกยวของ เชน สาธารณสข พฒนาชมชน อบต. ซงเดมมการแยกกนทา ซงทาให

ประชาชน เบอหนาย จงเกดแนวคดทจะตองบรณการหนวยงานตาง ๆ มารวมกนทาแผนชมชน เพอ

สะทอนปญหา และนาปญหาจากแผนไปแกไข

จากความเปนคนทเสยสละ และมจตอาสา ทาใหนายเครา ไดรบความเคารพนบถอ

จากคนในชมชน โดยมกไดรบเลอกเปนประธานกลม/องคกรตางๆ เชน ประธานสภาวฒนธรรม

ต.พรอน, ประธานกองทนสวสดการชมชน ต.พรอน (สจจะวนละ 1 บาท ) ,ประธานเครอขาย

กองทนหมบาน ต.พรอน ประธานคณะกรรมการสถาบนศกษาขนพนฐานโรงเรยนบานพรอนเปน

ตน สาหรบตาแหนงกองทนหมบาน นายเครา บอกวา ถงแมเปนประธานกองทนหมบาน ตนกไม

เคยกเงนเลยสกบาท เพราะมองวาเงนกองทนหมบานควรเปดโอกาสใหชาวบานทไดรบความเดอน

รอนสามารถกเงนไปลงทนเพอใหมเงนทนหมนเวยนในการประกอบอาชพใหมรายไดมาเลยง

ครอบครวอยางเพยงพอ สาหรบตวเองนนถงแมวาไมไดมฐานะรารวยตวเองกพออยได โดยไมตองก

กองทน และไมอยากมพนธะ

เมอถามถง แนวทางการสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชน นายเครา

ได พยายามใหคนในหมบาน เขามามสวนรวม และนาเสนอความตองการของตนเองผานเวท

ประชาคมหมบานและเวทประชาคมกลมยอย นายเครา เลาใหฟง “สวนใหญ ชาวบานยงไมคอยกลา

พดแสดงความคดเหน เพราะกลววาจะเปนทไมยอมรบถกหาวามากเรอง ซงนายเครา คดวาเปนสงท

ไมถกตอง ตนเองตองการทจะเหนชาวบานกลาคด กลาแสดงความคดเหน จงใชโอกาสในชวงวน

ศกร ซงเปนวนทคนในหมบานทกคนจะตองออกมาละหมาดทมสยด โดยจะใหผใหญบานไดม

บทบาทในการพบปะคนในหมบาน และรบฟงความคดเหนตางๆ นอกจากนนายเครา ยงไดเปดการ

128

เรยนการสอนกรออาตท มสยดบานดซง ปจจบนมเดกอาย 7-13 ป จ านวน 80 คน มาเรยน

(ผสมภาษณขออธบายเพมเตมวาการเรยนกรออาต มลกษณะการสอนอานภาษาอาหรบ โดยผสอน

จะสอนการอานเปนตวสะกดและเปนคาๆ ซงผเรยนจะตองเรยนตงแตกรออาตเลม 1- 6 จงจะ

สามารถอานคมภรอลกรอานไดอยางถกตอง) จากการเปดสอนกรออาตเปนกศโลบายทนายเครา

ตองการใหผปกครองคนทไมคอยจะมามสยด ไดมาพบปะกน และไดมาละหมาดทมสยดรวมกน

ระหวางรอรบบตรหลาน ทาใหไดมโอกาสมาพดคยกน แลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน จน

ทาใหมสมพนธภาพทดตอกน และมความรวมมอกนมากขน

เมอถามถงวธการกระตนปญญาคนในชมชน ดวยวธการเปดสอนศาสนาทกวน

ศกร โดยใหโตะอหมาม ซงเปนพชายนายเครา และมโตะครจากพนทอนมาเปนผบรรยาย มคนใน

หมบานออกมาฟง เรมจากคนวนพฤหส 1 จด , กอนละหมาดวนศกร 1 จด (ทมสยด) และคนวน

อาทตย ทบาลาเซาะห มชาวบานออกมาประมาณ 50 คน ตอจด และเมอผสมภาษณถามถงการ

คานงถงบคคลอน นายเครา บอกวา บางครงไมทนใหเวลากบครอบครวเลย เพราะเราใหเวลากบ

เรองของชมชนเปนสวนใหญ มนเปนความชอบทอยากทางานเพอสวนรวมและชมชน เชนการจด

ประชมของหมบาน , การจดกจกรรมตามประเพณตาง ๆ กจะนารวมทกครง ททกหมบานทจดขน

ไมวาจะเปนประเพณงานเมาลด การกวนอาซรอ การออกซะกาต และการจดงานบญเพอหารายได

ใหเดกกาพราและผดอยโอกาส เปนตน

เมอถามถงบทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชน ในสวนของนายเครา บอก

วา “ในนามของอาสาสมคร ตาง ๆ ไดเขารวมเปนผประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ลงในพนท

และหมนศกษาความร เพมเตม ในนโยบายและยทธศาสตร ของหนวยงานตาง ๆ เชน พฒนาชมชน

เนนการสรางชมชนใหเขมแขงแขงและมเศรษฐกจฐานรากมนคง , หนวยงานสงแวดลอมเนนการ

ทางาน 3 ป. ไดแกประสาน,ปองกน,และประชาสมพนธ เปนตน

สาหรบประเดนถดมาทผสมภาษณไดสอบถามนายเครา นนกคอประเดนความ

ขดแยงในทศนะของชมชนและแนวทางการจดการความขดแยงของชมชน ซงในลาดบแรกนายเครา

ไดใหความหมายของความขดแยงวา เปนความไมลงรอยกนระหวางบคคล กลมและองคกรทาให

เกดไมเขาใจกนและไมรวมมอกนทางานเพ อสวนรวม นอกจากนนายเครา มองความขดแยง

ออกเปน 2 ดาน กลาวคอเปนทงเรองทดและไมด ตองดทประเดนวาขดแยงวาเรองอะไร เชน เรอง

ความเขาใจผดตาง ๆ ในพนท แลวเกดความขดแยงผนากไดเขามามบทบาทและไดคยกน เจรจากน

จนเกดความเขาใจนนเปนความขดแยงทเปนสงทด สวนความขดแยงในสงทไมด คอความขดแยง ท

ทาใหเกดความแตกแยก และไมสามารถทาใหเขาใจกนได กจะเปนสงทไมด ตางคนตางยด

ความเหนสวนตววาถกตองไมไดบอกผอนวาคดอยางไร

129

เมอถามถงการรบรถงประเดนปญหาและสาเหตของความขดแยงในชมชน

จากการทาเวทประชาคม นายเครา เลาใหฟงวา “ สงทเปนประเดนปญหา กคอเดกนกเรยนอานไม

ออกเขยนไมได จงทาใหเกดความไมพอใจระหวางกลมผปกครองนกเรยนกบคร ไดมตวแทน

ผปกครองเสนอปญหาดงกลาวใหผอานวยการโรงเรยนบานพรอนทราบ ในฐานะทนายเครา เปน

ประธานคณะกรรมการสถานศกษาโรงเรยนบานพรอน จงไดมสวนในการแกไขปญหาดงกลาวโดย

ไดเชญคณะผบรหารสถานศกษา , ผปกครอง , กรรมการสถานศกษา มาประชมกน เพอสะทอน

ปญหา เชน ครมาชากลบเรว , ผปกครอง มอบใหครดแล เดกอานไมออกเขยนไมได เพยงอยางเดยว

ผปกครองไมมเวลาดแลบตรเรองวชาการ , หลงจากนนไดสรปปญหาตางๆ แลวเชญผปกครองมารบ

ฟงปญหาของสถานศกษา เพอสรางความเขาใจซงกนและกน นอกจากนยงไดทาแบบสอบถามและ

เชญผเกยวของมาคยกนถงแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาว ซงไดขอตกลงวาทงฝายผปกครอง

นกเรยนและฝายสถานศกษาจะตองมาทาสญญาใจรวมกนระหวาง คร/ผปกครอง/กรรมการ

สถานศกษา ผลทไดถอทกฝายใหความรวมมอ ทาใหเกดความชดเจนในการแกไขปญหา

นอกจากน ยงมประเดนความขดแยงทชดเจนไดแกประเดนปญหาดานสงแวดลอม

เพราะมลภาวะในพนทเชนอากาศ นา ฝ น เสยง จากโรงงานอตสาหกรรม สรางความเดอดรอนใหกบ

ประชาชน สงผลใหเกดความขดแยงระหวางประชาชนและกลมผประกอบการโรงงานอตสาหกรรม

ในพนท มระดบของความขดแยงรนแรงจนถงขนทชาวบานมหนงสอถงสานกงานสาธารณสข

จงหวดยะลาใหเขามาจดการกบปญหาชาวบานไดรบความเดอดรอนโดยเฉพาะปญหาอาการคนท

ผวหนงบรเวณทสมผสกบนาขณะลงไปดานา นายเครา ในฐานะประธานเครอขายอาสาสมครพทกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดยะลา ไดทาหนงสอเชญ ผประกอบการ โรงงาน มารบร

ผลกระทบ ทเกดขน ซงผประกอบการยนดทจะแกปญหา รวมกน อยางนอยผประกอบการกตองการ

แสดงความรบผดชอบในฐานะ ผท กอใหเกดผลกระทบ และเพ อใหเกดความชดเจน กไดทา

แบบสอบถามอก 150 ชด ใหคนในตาบล สะทอนปญหาใหเกดความชดเจน ผลทไดสงทกระทบ

มากทสดคอ เรอง ของน า และเปนประเดนสาคญทยงความขดแยงระหวาง คนในหมบาน และ

ผประกอบการ และจากผลการตรวจสภาพ ทางวทยาศาสตร ปรากฏวา น าอยในสภาพวา PH ปกต

ทาใหประชาชนไมคอยพอใจ ในฐานะผนากได ประสานกบ อบต. และมหาวทยาลยราชภฏยะลา

ใหเขามาเกบน าตวอยาง โดยมผเชยวชาญมารวมตรวจสอบดวย เพอใหเกดความนาเชอถอเพราะ

ตอนเกบน าครงแรก เราเกบแบบไมถกวธ จงทาใหผลทออกมาไมไดมาตรฐานตามวธการเกบน า

ขณะนเรองอยในระหวางการรอผลตรวจจากหองตรวจปฏบตการแตกทาใหชาวบานเขาใจมากยงขน

และมการปองกนตนจากการสมผสนาบรเวณดงกลาว

130

สวนประเดนปญหาสดทาย คอปญหาดานการเรยนรงบประมาณ นายเครา บอกวา

“ ประชาชน ยงไมคอยเขาใจในการจดทางบประมาณของทองถน ประชาชน สวนใหญคดวา

องคกรปกครองสวนทองถน มงบประมาณมาก สามารถทาอะไรไดเลย แตกระบวนการไดมาจาก

งบประมาณ นน ตองผานขนตอน หลายขนตอน เชนตองบรรจโครงการลงในแผน 3 ป แลวนา

โครงการในแผน 3 ป มาเขาสแผนปฏบตการประจาป ในฐานะผนาซงแกไขปญหาโดยการประชม

ชแจง สรางความเขาใจกบประชาชนในพนทในเรอง กระบวนการทาแผน , ทมาของงบประมาณ

และหลงจากทไดชแจงไปทาใหประชาชนเกดความเขาใจ และใหความสาคญกบการจดเวท

ประชาคม มากขน

สาหรบประเดนผลกระทบทเกดจากความขดแยงตอคนในชมชน นายเครา กลาววา

ผลกระทบเชงบวก ทาใหคขดแขงเกดความเขาใจในบทบาทหนาทของตนเอง เชนประเดนปญหา

สงแวดลอม ทาใหผประกอบการทราบทงผลกระทบทเกดกบประชาชน และหาไดแนวทางแกไข

ปญหาใหคลคลายลงและทาใหอยรวมกนได สวนผลกระทบเชงลบ นายเคราเหนวาประชาชน

บางสวนยงมความเขาใจผดวา ผน าชมชน บางคนมสวนไดสวนเสยกบผประกอบการในพนท

นอกจากน ยงคงมความเกรงใจผนาจงไมกลา แสดงการตอตานมากนก

สดทายนนายเครา ไดใหขอคดทนาสนใจเปนอยางยงในการอาศยอยรวมกนระหวาง

ประชาชนและผ ประกอบการโรงงานอตสาหกรรม วา การทโรงงานเขามาต งอยในชมชนก

เหมอนกบไดแตงงานกบคนในชมชน (นายเคราเปรยบเสมอนสามภรรยา ทเมอตกลงรวมครอบครว

เดยวกนแลว จะเลกหรอยายกไมได) เพราะโรงงานไดใหประโยชนกบคนในชมชนพอสมควรเชน

ทาใหคนในชมชนมงานทา ไมตองออกไปหางานนอกพนทสามารถมรายไดเลยงดครอบครว ดงนน

การทท งสองฝายจะสามารถอยรวมกนไดจะตองยอมรบฟงความคดเหน รวมถงเมอมปญหากยนดท

จะรบฟงและแกไขปญหาเพอใหสามารถอยรวมกนได

131

ผใหขอมลสาคญคนท 2 นายอาล*

นายอาล ปจจบนอาย 51 ป เปนคนภมลาเนาเดมอาเภอกรงปนง และยายมาอาศยท

ตาบลพรอน ตงแตปพ.ศ. 2529 จนถงปจจบน อยบานเลขท 69 หมท 5 ตาบลพรอน อาเภอเมองยะลา

จงหวดยะลา สถานภาพสมรสมสมาชกในครอบครวจานวน 5 คน รวมกบบตรอก 3 คน จบ

การศกษาปรญญาตรจาก คณะรฐประศาสนศาสตร สาขาการปกครองทองถน จากมหาวทยาลย

ราชภฎยะลา และจบศาสนา ชน 8 โรงเรยนธรรมวทยามลนธ (ตลาดเกา) ปจจบนประกอบอาชพ

รบจางทวไปและเปนวทยากรใหกบองคกรอสระภาคประชาชน ม รายไดตอเดอนเฉลย 10,000 บาท

ไมแนนอนตามภารกจทถกเชญไปบรรยายพเศษ ตาแหนงทางสงคมทไดรบการแตงตงจากภายใน

และภายนอกชมชนทไมเกยวของกบ รายไดหลกของครวเรอน ไดแก หวหนากองเลขาขบวน

องคกรชมชนจงหวดยะลา รองประธานสภาองคกรชมชนตาบลพรอน, ประธานกลมผใชน าฝาย

บานตาสาตาบลพรอน, ประธานศนยพฒนาครอบครว/ชมชนตาบลพรอน, หมอดนประจาหมบาน

หมท 5 ตาบลพรอน , คณะกรรมการเครอขายขจดขอพพาทจงหวดยะลา, อนกรรมการลมน าปตตาน

ระดบอาเภอเมองยะลาและจงหวดยะลา, ทปรกษากลมนาปรง บานควน หมท 5 ตาบล พรอน ,

และกรรมการมสยดยาแมะบานบเกะ หมท 5 ตาบลพรอน อาเภอเมอง จงหวดยะลา

เมอถามถงภาวะผนาในการทศนะของชมชน นายอาล ไดใหความหมายของภาวะ

ผนาวาผนา คอ บคคลทมภมลาเนาในชมชนทมผลงาน/กจกรรมรวมกบชมชนอยางตอเนองและ

สมาเสมอ และเปนทยอมรบนบถอจากชมชนทงทมตาแหนงเปนทางการและไมเปนทางการ ม

ความรบผดชอบ ประกอบดวยความด มวนย เปนแบบอยางทดตอสงคม และมความจรงจง จรงใจ

พรอมดวยความเสยสละเพอประโยชนสวนรวม

สาหรบการรบรถงภาวะผนาในการพฒนาชมชน นายอาล บอกวาดจากผนาควร

เปนผทม การศกษาด พรอมดวยประสบการณ และมความเสยสละมากทสด รกในหนาท มความ

ยตธรรม มศลธรรม มสจจะ เนนย าการพฒนาความเจรญและสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอม

เปนผมไหวพรบปฏภาณดสามารถตดสนใจไดรวดเรว แมนยา ถกตอง เปนผทประชาชนชอบและ

กลาวถงเสมอ มบคลกภาพสขมพดจาไพเราะ นมนวล สามารถสรางแรงจงใจใหผอนคลอยตาม

งามดวยมารยาท

เมอถามถงบทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชน นายอาล บอกวา “ผนา

ชมชนเสมอน “เสนทาง” หรอระบบทลาเลยงสงใหม ๆ เชน ความคด ผลผลต และกรรมวธใหม ๆ

ไปสหมบาน ตาบล ผนาจงเปนผเชอมประสานทดระหวางคนในหมบาน ตาบลกบภายนอก เชน

*นามสมมต

132

ภาคเอกชน ภาครฐ โดยเฉพาะในแตละพนทจะมลกษณะเฉพาะ เชน ภาษา ศาสนา ประเพณ

วฒนธรรม ลกษณะภมประเทศ วธการดาเนนชวต การประกอบอาชพทแตกตางการ จงยอมม

รปแบบ วธการ และเงอนไขในการทางานทแตกตางกนดวย ดงนนผนาจงตองทาความเขาใจกบ

สถานการณปญหาตางๆของหมบาน สามารถตดตอประสานงานกบผอนได และตองสามารถ

กระตนการทางาน สรางการมสวนรวมไดด ”

เมอถามถงการรบรถงภาวะผนาในการพฒนาชมชน นายอาล สรปใหวาการรบฟง

ความคดเหน ของผอน เปนจดเรมตนของการเปนผนาทด บคลกภาพการพดจา /การแตงกาย การ

วางตวเหมาะสม ประการตอมาคอดทการกระทาวากระทาตามทพดหรอไม บางคนพดแลวแตไมได

ปฏบตตามทพด กไมถอวาเปนผนาทด พดมความนาเชอถอ หรอไม อกประการ คอการรบรขอมล

จากคนขางเคยงวาผนามพฤตกรรมอยางไร มองกลบมาทนายอาล “เรารบฟงความคดเหนของผอน

เสยสละกายและใจ เพอสวนรวม รอยละ 80 อกรอยละ 20 เพอครอบครว อนนนคอ ภาวะผนาทยอด

เยยม ขณะนนายอาล ไดทมเท ทางานชวยเหลอสงคมมา 15 ป แตกยงไมเปนทพอใจ ของสงคม

เพราะบางเรองอาจไมกระทบตอสวนบคคล แตเราทางานเพอความถกตอง อกประการหนงคอการ

ไมแสวงหาความสขของตนเอง บนความทกขของคนอน เชน การทาโครงการหนงทตองกระทบ

ทดนของคนอน กไมควรทา

นายอาล ไดวางวสยทศนในการทางานเพอชมชนวา ตองการการใหพนอง

ประชาชน สามารถรบการเปลยนแปลงการพฒนาจากสงคมในทก ๆ ดาน มความอยดกนด อยอยาง

พอเพยงพอประมาณ ลดรายจายเพมรายไดในครอบครว และตองการใหประชาชนรบรขอมล

ขาวสารใหทนกบปจจบนใหมากทสด ไมเปนกบในกะลา ผนารอะไร ประชาชนกตองรเหมอนกน

การพฒนาจงจะเกดขนไดเรว ในสวนการไดรบความเคารพนบถอจากคนในชมชน นายอาล มองวา

ขณะนมชาวบานใหความเคารพนบถอมากพอสมควร ดจากการไดรบเชญ ใหรวมงานกจกรรมตางๆ

ของแตละหมบานในตาบล พรอนเฉลย 7 -8 ครง ตอเดอน นอกจากน เวลาทนายอาล เชญ ชาวบาน

มารวมกจกรรมทนายอาล จดกจะมประชาชนมารวมเปนจานวนมากทกครง เชน ทผานมาหมบานม

การจดเวทประชาคมโครงการสะพานเสรมสรางประชาธปไตย มคนมารวมเกนเปา จาก 230 คน มา

280 คน

นอกจากน นายอาล ไดวาดฝนอยากใหหมบานเกดครอบครวตกวา (ครอบครว

คณธรรม) ซงในเดอนพฤษภาคมนจะมการประชมผนาศาสนา /ผนาทองท/ผนาทองถน มารวมราง

ธรรมนญชมชน และตจะมการเชญสวนราชการในพนท จากนนกจะมการรางธรรมนญ และจาทา

ประชาพจารณ ธรรมนญชมชนจะเปนแนวทางในการปองกนสงดไมด ทอาจเกดขนในครอบครว

เชนยาเสพตด การลกเลกขโมยนอย การวางงาน ขาดคณภาพการศกษาเปนตน

133

เมอถามถงแนวทางในการสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอการพฒนาชมชน นาย

อาล ไดจดกจกรรมยกระดบการศกษา ของบตรหลานในพนท 3 โรงเรยนไดแกโรงเรยนบานพรอน

โรงเรยนบานจาหนน และโรงเรยนบานตาสา เมอวนท ๑๐ มนาคม ทผานมา ไดใหผปกครองมาพบ

กบ โรงเรยนไดมาคยกนวาอะไรบางท โรงเรยนตองทาและอะไรบางทผปกครองตองทา จะทาให

ตางฝายไดรบทราบความตองการ ขณะนกาลงสรปเปนเลม และใหทางโรงเรยน เพอประชมชแจง

ใหกบคณะกรรมการสถานศกษารบทราบ สาหรบวธการกระตนปญญาคนในชมชน นายอาล จะใช

วธการสรางความตระหนกใหคนในชมชนเหนถงปญหาของชมชนทเกดขนถาเราไมชวยกนแกดวย

ตนเอง ปญหาดงกลาวกจะยงเพมพนและมมากขนๆจนยากทจะแกไข อยางเรองขยะมแนวคดวา

ตอไป เราตองการใหชมชนมสวนรวมในการจดการขยะโดยชมชน เดอน พ.ค. นจะพาผนาศาสนา

มสยดละ 1 คน ผนาทองท ละ 1 คน , เจาหนาทองคกรปกครองสวนทองถน 2 คน และผแทนสภา

ในชมชน ไปศกษาดงานทภเกต มมสยดทภเกต ทสามารถจดการขยะไดโดยชมชนเอง คลายกบ

ธนาคารขยะ โดยมคณะกรรมการมสยด มารวมดาเนนการ เพอหาเงนเขากองทนมสยด มองวา อก

10 ปขางหนาถาไมรบจดการขยะโดยชมชน อาจจะทาใหมปญหาได ทเปนแนวคดทตองการจะทา

ใหหมบานไดเรยนร การบรหารจดการ ปญหาของชมชน ดวยคนในชมชน ตรงนตองใชเวลา จาก

เรมแรกทเราทาเพอสงคม กจะถกบอกวาเราทาทาไมทาเพออะไร ตอนนประชาชน เรมมความเขาใจ

บางแลว การพฒนาตองเรมจากการพฒนาตนเองกอน ทาตวเปนแบบอยาง ทาตามหนาท ของตนเอง

เวลาประชมนายอาล จะพยายามแทรกวาอนไหนคอสทธ อนไหนคอหนาท เชนเรองการเลอกตง เรา

มสทธทจะเลอกหรอไมเลอกใครกได แตถาเลอกแลวกมหนาทในการตดตามตองทาใหทนองเกด

ความสานกในหนาท พลเมองมากยงขน เพอใหเกดความอยดกนด ขณะน ตองมองวาเราจะใหพ

นอง มความรบผดชอบมากขน มองคาอยางนอยรอยละ 50 ของทเราคดทเราทาใหพนองไดปฏบต

ตาม เชนเรองธรรมนญชมชน ซงตอนนทกภาคสวน เหนดวยแลว แตกตองมองคประกอบ ตางๆ ถา

ทาไดสกสวนหนงกยงด นายอาล กลาว

เมอถามถงบทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชน นายอาล บอกวาผนาตองม

บทบาทในการเปนผประสานงานทด สามารถถายทอดงานของทกกระทรวง ทบวงกรมไดเปนอยาง

ด และสามารถสอสารใหผตามเขาใจ หากไดรบมอบหมายใหทาเรองใดกตองทาตามบทบาทหนาท

อยางเตมความสามารถใหด

สาหรบประเดนความขดแยงในทศนะของชมชนและแนวทางการจดการความ

ขดแยงของชมชน นน นายอาล ไดใหความหมายของความขดแยงวาคอ ความไมเขาใจในประเดน

นน ๆ ในชมชน และไมไดมการพดคยกนประกอบกบการมทศนคตในทางลบกบประเดนปญหา

134

หรอคขดแยงจงทาใหเกดความขดแยงและอาจกอใหเกดความรนแรงไดหากความขดแยงดงกลาว

ไมไดรบการคลคลาย

เมอผสมภาษณสอบถามถงการรบรประเดนปญหาความขดแยงและสาเหตของ

ความขดแยงในชมชน นายอาล บอกวาจรงๆแลวความขดแยงทเกดขนในชมชนสวนใหญมอย 2-3

เรองเทานน เรองแรกคอเรองมรดก ซงเปนความขดแยงระหวางบคคลกบบคคล ในเรองนตองให

ผนาศาสนาเขามามบทบาทในการจดการความขดแยงเพราะจะไดรบความเชอถอและยอมรบกบทง

สองฝาย เรองท 2 คอเรองขอพพาท เกยวกบทดนและความเสยหายของทรพยสนเชน ววไปกนตน

ขาวของชาวบานทาใหตนขาวไดรบความเสยหาย ซงสวนใหญผใหญบานจะเขามาจดการกบความ

ขดแยงในเรองน สวนประเดนความขดแยงสดทายซงเปนประเดนทนายอาล เขามามสวนในการ

จดการความขดแยงระหวางกลมชาวบานททานาปรงกบกลมผประกอบการโรงงานอตสาหกรรม ใน

ประเดนเรองมลพษทางนา ซงมสาเหตจากการทโรงงานน ายางซงตงอยทหมท 3 ไมไดปลอยนาเสย

ลงในบอบาบดแตอาจมการแอบปลอยลงสลาคลองสาธารณะ ทาใหประชาชนทอาศยอยในพนทลม

มการอาการคน ซงเมอชาวบานมหนงสอไปยงโรงงานกไดรบคาตอบวาโรงงานไมไดปลอยน าเสย

ทงลงในคลอง แตอาจเกดจากโรงงานผลตกระแสไฟฟา ทใชวตถดบหลกในการผลตกระแสไฟฟา

คอไมยางพารา โดยกอนทโรงไฟฟาจะนาไมยางพาราไมเผาเพอทาเชอเพลงนน ไดมการเอาไม

ยางพาราวางซอนกนแลวนาไปตากแดด ซงบอยครงจะพบงเปนจานวนมากอาศยอยใตไมยางพาราท

กองอยเมอฝนตกอาจมการชะลางพษงไหลลงสคลองบรเวณโรงไฟฟาทาใหเกดอาการคนบรเวณ

ผวหนงทสมผสกบน า ขณะนกาลงตรวจสอบโดยนายอาล ไดทาหนงสอถงองคการบรหารสวน

ตาบลพรอนใหเขามาเปนตวกลางในการทดสอบนา อกเรองหนงทเปนปญหานอกจากมลพษทางน า

กคอเรองฝ นละออง ซงเปนฝ นละอองทเกดจากการประกอบการของโรงงานอตสาหกรรมในพนท

เชน โรงงานผลตไมยางพารา โรงงานผลตคอนกรต ทาใหสงผลกระทบกบประชาชน ตอระบบ

ทางเดนหายใจทาใหคนพรอนมอาการหดหอบมากขน จากปญหากลาวสงผลใหเกดความระแวง

ระหวางคนในชมชนกบผประกอบการโรงงานอตสาหกรรมในชมชน ชมชนและโรงงานจะอย

รวมกนไดอยางไร นายอาล ไดสะทอนปญหาดงกลาววา เมอกอนโรงงานเกดมาเพราะผนา ไมได

ผานกระบวนการของชมชน ดงนนเมอเวลาผานไปทาใหเหนแลววาคนในชมชนทกคนจะตองเขามา

มสวนรวมแกไขปญหาไมควรปลอยใหผนาดาเนนการเพยงลาพง ในฐานะทนายอาล เปนหนงใน

ผนาภาคประชาชนกไดเขามามบทบาทโดยการเชญคขดแยงทงสองฝายทงโรงงานและชาวบานมา

คยกน โดยเฉพาะเรองมลพษทางน าและทางอากาศ ผลจากการพดคยกนเพอหาทางออก กคอ

หนวยงานในพนททเกยวของโดยเฉพาะองคการบรหารสวนตาบล พรอนจะตองออกกฎหมาย

ควบคม การประกอบการของโรงงานอยางเครงครดทาใหชาวบานพอใจในระดบหนง นอกจากน

135

แบเลาะเลาเพมเตมอกวา จากประสบการณ การแกไขปญหาความขดแยง นายอาลเนนการเจรจา

พดคยโดยคนกลาง ทไวใจได คนทเจรจาตองเปนคนทสงคมยอมรบไมฝกใฝฝายใด อยางเชนเรอง

สงแวดลอม ทผานมาไดเชญผประกอบการมาพดคย กบเจาหนาทสงแวดลอม ซงจากการพดคย

ดงกลาว ผประกอบการบอกวา ถามอะไรทกระทบตอประชาชนดานสงแวดลอมใหรบประสานจะ

ซงอานวยความสะดวก แตตองไมใชการกลาวหาซงประชาชนกยนดรบฟงและพรอมทจะเขาใจ

เมอถามถงผลกระทบของความขดแยงเรองดงกลาว นายอาลบอกวามทงดานบวก

และดานลบ ดานบวกคอ ทาใหคขดแยงไดรขอมล ขอเทจจรง เชน เรองกฎระเบยบ กฎหมาย และ

กฎกตกาตาง ๆ สวนดานลบ ทาใหเกดความรสกท ไมด ท ท าใหรสกวาสงคมอยดวยความ

หวาดระแวงและจะไมมความสข

สาหรบประเดนปญหา/อปสรรค ในการจดการความขดแยงนนนายอาลบอกวา

ผนาควร ยดหลกการไกลเกลยดวยเหตผลขอเทจจรง แตปญหากคอการไมยอมรบความจรง ของ

คกรณ นอกจากนจากการจดการความขดแยงเรองมลพษทางสงแวดลอมพบวาผประกอบการยงไม

คอยใหความสาคญ เทาทควร เหนไดจากการเรยกประชม คนทมาประชมจะเปนตวแทนไมใชผม

อานาจตดสนใจโดยตรงรวมถงประชาชน ยงไมคอยใหความสาคญในระยะแรก อาจเปนเพราะยงไม

ทราบวาถาเขารวมแลวจะไดรบการแกไขมากแคไหน

ดงนนจงมขอเสนอแนะวา ควรทจะมการปองกนความขดแยงกลาวคอ การกระทา

อะไรกตามมนจะเกดผลกระทบกบคนอนหรอไม (กอนทาอะไรใหคดกอน) พอเกดปญหาความ

ขดแยงตองอยในพนฐานขอเทจจรงของปญหา และอยากใหทกภาคสวนราชการ/เอกชน ทเกยวของ

เชน อตสาหกรรม/สงแวดลอม มารวมกนแกไขปญหาทเกดขน เพอใหผ ประกอบการ และ

ประชาชนในพนทอยรวมกนอยางสนตสข

136

ผใหขอมลสาคญคนท 3..... นายจาปาดะ*

นายจาปาดะ เดมเปนผใหญบานแตตอนนเปนกานน แลวเนองจากเพงไดรบ

คดเลอกใหดารงตาแหนงกานนตาบลพรอนเมอเดอนกมภาพนธ 2557 ทผานมา ปจจบนอาย 51 ป

เปนคนตาบลพรอนโดยกาเนด อาศยอยบานเลขท 22 หมท 1 ต.พรอน และอยในพนทมาโดยตลอด

นายจาปาดะ เลาใหฟงวาหลงจากจบการศกษาระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง(ปวส.) ดาน

เครองกล กมความฝนเหมอนเดกชางกลทวไปกคอการไดทางานในโรงงาน หลงจากนนกไตเตาจน

ไดเปนผจดการบรษท จงทาใหนายจาปาดะ ไดรจกคนมากมาย เมอมาสมครเปนผใหญบานครงแรก

กไดรบเลอกใหมาทาหนาทผใหญบานตงแตป พ.ศ. 2544 จนถงเดอนมกราคม 2557 รวมระยะเวลา

การดารงตาแหนงผ ใหญบาน 13 ป ขณะท เปนผ ใหญบานไดศกษาตอระดบปรญญาตรท

มหาวทยาลยราชภฎยะลา คณะมนษยศาสตร สาขาการพฒนาชมชน สมรสแลว มบตรชาย 1 คน

ขณะนเปนนกศกษาคณะมนษยศาสตร สาขานตศาสตร มหาวทยาลยราชภฎยะลา ครอบครวของ

นายจาปาดะ มรายไดหลกมาจากการประกอบอาชพทาสวนยางพารา สวนผลไม เชนลองกอง ,มงคด

และทานา สวนภรรยาเปนแมบานและคาขายเลกๆนอยๆ มรายไดเฉลย 25,000 บาทตอเดอน

นอกจากนยงมตาแหนงทางสงคมเชน คณะกรรมการมสยดนรลอามาน ,ประธานคณะกรรมการ

กองทนหมบานพรอน,ประธานเครอขายพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยตาบลพรอนและ

ประธานกองทนแมของแผนดนบานพรอน

นายจาปาดะ มบทบาทมากมายในหมบานซงสามารถการนตดวยโล รางวล และ

ประกาศเกยรตคณมากมาย เชน ผใหญบานดเดน สาขาการพฒนาคณภาพชวต ปพ.ศ. 2548 , รางวล

ผประสานพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตดดเดน ป 2549 ,รางวลหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

“อยเยน เปนสข” ป 2556 และรางวลคณะกรรมการหมบานดเดน ป 2556 จากรางวลตางๆมากมายท

ไดรบทาใหผสมภาษณรสกดใจและภมใจเปนอยางยงทมโอกาสไดมาพดคยแบบเจาะลกผนาชมชน

คนเกง นายจาปาดะ บอกวา ผนาตองมความเปนธรรม มลกษณะนสยเออเฟอเผอแผ รพนท ร

ปญหาและมจตอาสาทจะชวยเหลอคนอน นายจาปาดะ ไดยดถอตวแบบของกานนคนกอนมาเปน

แนวปฏบต เพราะเปนผนาทมคนยอมรบนบถอมาก ประพฤตตนอยในศลธรรมอนด อยในอหมาน

และทสาคญคอมความรดานศาสนา เปนโตะครทคอยสอนศาสนาคนในหมบานดวย

นายจาปาดะ วาดฝนหมบานไววา อยากใหคนในหมบานมความรก ความสามคค

กน ไมอยากใหเกดความแตกแยก นายจาปาดะ บอกวาเรองการทามาหากนนนทกคนสามารถทาได

ไมยาก แตสงทยากกคอการทจะทาอยางไรใหเกดการทางานเปนกลม ซงจะทาใหเกดความรกความ

สามคค จงใหความสาคญกบการทากจกรรมรวมกนของหมบานเพอใหชาวบานมโอกาสไดพบปะ

*นามสมมต

137

แลกเปลยนความคดเหน พดคยปญหาตางๆ จากจดเลกๆแลวคอยขยายจนทกหลงคาเรอนซงหมท 1

บานพรอนแหงนมครวเรอนอาศยอย 70 ครวเรอน เชน การรวมกลมเพอคนรกสขภาพของชมรม

ออกกาลงกาย มการทากจกรรมออกกาลงกายสปดาหละ 3 วน , การจดกจกรรมงานเมาลด งานอาซ

รอ งานวนฮารรายอ เปนตน การทคนในหมบานไดออกมาจดกจกรรมรวมกนนนกจะทาใหสามารถ

ดไดวาครวเรอนไหนทเขารวมกจกรรมและครวเรอนไหนทไมเขารวมกจกรรมและเพราะอะไรจง

ไมเขารวมกจกรรม ซงตรงนกจะทาใหสามารถวเคราะหถงสาเหตของการไมมารวมกจกรรมของ

บางครวเรอนนนไดเพอหาแนวทางใหครวเรอนนนเขามามสวนรวมกบกจกรรมของหมบานใน

โอกาสตอไป ดงนนจะเหนไดวาบอยครงทนายจาปาดะ มกจะมการจงใจคนในหมบานโดยการจด

ทศนศกษาดงานสถานทตางๆทคนในหมบานสนใจแตมขอแมคอในการทศนศกษาดงานจะตองไป

ดหมบานทมการพฒนาเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงทกครงเพอเปนแรงดลใจใหคนในหมบานนา

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปปรบใชใหเกดประโยชนตอตนเองและครอบครวสามารถ

พงตนเองได สาหรบสถานททนายจาปาดะ มกจะพาคนในหมบานไปทศนศกษาดงานเชน จงหวด

สตล สงขลา และนราธวาส เปนตน

เมอกลบมาจากการทศนศกษาดงานรวมกนจะเหนวาคนในหมบานมปฏสมพนธด

ขนทกครงทาใหกลาทจะแสดงความคดเหน เวลาทมการจดเวทประชาคมหมบาน กมกจะเหนผรวม

เวทมความกลาแสดงความคดเหนมากขนกวาเมอกอน คงเปนเพราะนายจาปาดะ ไดแจงใหคนใน

หมบานทราบลวงหนาถงการจดเวทประชาคมทาใหมการเตรยมขอมล นอกจากนนายจาปาดะ กจะ

สรางบรรยากาศใหเกดความเปนกนเองกบคนในหมบานมการจดสถานทประชาคมใหมความรมรน

โดยกานนไดปลกตนจาปาดะ(ตนไมชนดหนงในพนทออกผลคลายขนน) ไวเมอหลายปกอนจน

ปจจบนนกลายเปนสถานทจดเวทประชาคมของหมบานทคนในหมบานจะเรยกกนในชอวา “ ลาน

จาปาดะ” นายจาปาดะ บอกกบผสมภาษณวา “เราจะใหความสาคญกบทกคนอยางเสมอภาคโดยไม

เลอกปฏบต และจะยอมรบฟงความคดเหนทหลากหลายมาโดยตลอดนอกจากนยงไดรวมจดตง

กองทนซะกาตเพอชวยเหลอผดอยโอกาส ในหมบาน ซงไดรบความรวมมอจากคนในหมบานทกๆ

ป เราจะนาเงนทไดจากการจายซะกาตมาใหกบคนยากจนทอยในตาบลพรอน เวลามงานบญของ

หมบาน เชนงานกนขาวใหม งานอาซรอ งานเมาลด เปนตน กจะเชญคนในหมบานทกครวเรอน

มารวมทากจกรรมดวย” กานนสะรกลาว

สาหรบประเดนบทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชน นายจาปาดะ ไดยด

หลก “บาบดทกข บารงสข” กลาวคอ เวลาทคนในหมบานมปญหาอะไรกชวยอานวยความสะดวก

เรมตงแตการเปนผประสานงานของหนวยงานภาคในพนทไมวาจะเปน พฒนาชมชน เกษตร

อนามย ปกครอง หรออบต. กจะชวยอานวยความสะดวกและประสานงานใหเกดการทางานรวมกบ

ระหวางเจาหนาทรฐกบประชาชน เชนเรองการจดทาแผนชมชน กจะชวยเปนกลไกหลกในการ

138

ขบเคลอนกระบวนการจดทาแผนชมชนตงแตเรมจดทาแผนและนากจกรรมโครงการไปปฏบต หรอ

การขบเคลอนหมบานเศรษฐกจพอเพยงรวมกบพฒนาชมชนจนทาใหคนในหมบานดาเนนชวตตาม

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและทภาคภมใจคอการไดรบโลหรางวลหมบานเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ป 2556 จากสมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร

จากการทางานทมงมนทมเททาใหนายจาปาดะ ไดรบความเชอถอไววางใจจากคน

ในหมบาน นายจาปาดะ ไดใหขอมลเพมเตมวา “สงสาคญนอกเหนอจากการทาหนาทตามบทบาท

ของผนาทองทในการเปนผชวยเหลอนายอาเภอแลวกคอการทคนในหมบานใหเปนทรบเรองราว

รองเรยน และไกลเกลยขอพพาท ไมวาจะเปนเรองขอพพาทระหวางบคคลกบบคคล เชนเรองววนาง

เยาะไปเหยยบตนขาวของชาวบานทาใหตนขาวไดรบความเสยหาย จงทาใหเจาของทนาเกดความไม

พอใจเจาของววทไมดแลสตวของตนใหดจงมากนตนขาวทกาลงออกรวง เรองนทาใหคกรณเกด

ความขดแยงถงขนทไมยอมพดจากนและถามงานในหมบานทอกฝายไปตนกจะไมไมไป นาย

จาปาดะจงเขามาพดคยประนประนอมและทาความเขาใจกบคกรณทงสองฝายโดยเชญมาคยทลาน

จาปาดะและใหเจาของววทปลอยใหววไปกนตนขาวจนไดรบความเสยหายชดใชความเสยหายเปน

ขาวเปลอกแทนทาใหความขดแยงของคกรณทงสองฝายคลคลายลงหรอเรองการเผาปาไปโดนสวน

ขางเคยง นายจาปาดะ กจะเรยกทง 2 ฝายมาคยกนเพอหาขอเทจจรงแตจะคยกนคนละวน หลงจาก

นนกจะเรยกทง 2 ฝายมาคยกนพรอมกนอกครงโดยนายจาปาดะจะทาตวเปนคนกลางเองหรอใหคน

ททงสองฝายเคารพนบถอเปนคนกลางชวยไกลเกลยปญหา จรงๆแลวปญหาระหวางบคคลกบบคคล

กไมไดเกดขนบอยนก แตมเรองหนงทกาลงเปนปญหาอยในตอนนกคอ มชาวบานมารองเรยนเรอง

อาการคนตามผวหนงจากการทานาซงตรงนตองดกอนวาเกดจากอะไร อยาเพงดวนตดสนปญหา

นายจาปาดะ ไดรวมกบอบต.พรอนเอาน าไปทดสอบโดยมอบใหบรษทไปตรวจสอบและหนวยงาน

ทมความเชยวชาญอยางมหาวทยาลยสงขลานครนทรเพอใหไดผลเปนทนาเชอถอของคนในหมบาน

ซงจากการเอาน าไปตรวจสอบหาคาความเปนกรด-ดาง ผลปรากฏวาคา PH เปนปกต เมอผลเปน

เชนนชาวบานกยงไมยอมรบเพราะยงไมเชอตอผลการตรวจจงเปนเรองทขดแยงกนอยระหวาง

ชาวบานทไดรบผลกระทบกบโรงงานตางๆทมาตงในบรเวณหมบาน เชนโรงงานน ายาง โรงไม

ยางพารา โรงไฟฟา นายจาปาดะ บอกวาอยากใหชมชนกบโรงงานตางๆอยกนไดเพราะเราไม

สามารถทจะยายโรงงานออกไปนอกพนท ขณะเดยวกนคนในหมบานกไมสามารถยายไปไหน

เพราะเราเปนคนในพนท นอกจากความขดแยงในเรองชาวบานกบโรงงานอตสาหกรรมแลว กยงม

ประเดนอนๆทเปนความขดแยงระหวางบคคลกบกลมเชน กลมกองทนเงนลานหรอกองทนหมบาน

นายจาปาดะบอกวา ยงมชาวบานทเปนสมาชกบางคนมความไมเขาใจคดวาเงนดงกลาวเปนเงนของ

ทกษณ ไมจาเปนตองคนซงเปนความเขาใจทผด กานนในฐานะประธานกองทนหมบานจงตองสราง

ความเขาใจใหคนในหมบานรวาจรงๆแลวเปนเงนของรฐบาลทมาจากภาษของประชาชนไมใชเงน

139

ของทกษณอยางทเขาใจกนดงนนใครทยมไปตองจายคนทกคน จากปญหาดงกลาวนายจาปาดะได

ใชมาตรการทางสงคมในการจดการโดยใหสมาชกทตองการกยมเงนกองทนหมบานไปกดดนคนท

ยมแลวไมจาย และกาหนดคนทไมพยายามจายหนคนจะไมสามารถยมตอไดแตคนทยมแลวมการ

จายคนเมอจายหมดกสามารถยมตอไดอก ในสวนของการดาเนนการของกลมแมบานกจะเปด

โอกาสใหสมาชกทเขารวมทกคนไดมาทากจกรรมตามความสนใจรวมกน เชน กลมทาขนมปยฝาย

กลมทาขนมโดนท โดยกลมทจดตงนนจะตองไมซ ากนเพอไมใหเกดการแยงตลาดกน

จากประเดนความขดแยงทเกดขนในหมบานนายจาปาดะ บอกวา ความขดแยงท

เกดขนระหวางบคคลกบบคคลนนมไมมากปญหาทเปนพนฐานสาคญของความขดแยงจรงๆกคอ

ปญหาการเมองในระดบทองถนซงนายจาปาดะคดวาเปนตนตอสาคญของปญหาททาใหเกดความ

แตกแยกแบงพรรคพวกอยางชดเจน ในสวนของบานพรอนในภาพรวมคนในชมชนมความสามคค

กน อาจมบางทมความคดเหนไมตรงกนซงกเปนเรองปกตของคนถาไมมคนมายยงใหทะเลาะกจะ

ไมมปญหา ดวยเหตนจงใหความสาคญกบการรวมกลมของคนในพนทมาก เพราะเมอมารวมกลม

ทากจกรรมกจะทาใหเรารปญหา จะไดรบหาทางแกกอนปญหาเลกๆจะกลายเปนปญหาใหญ แต

เวลามงานบญไมวางานบญของหมบานหรองานบญสวนบคคลจะมชาวบานในหมบานพรอมใจกน

ออกมาชวยเหลอเจาภาพเชน ลางจาน ทาความสะอาด ดแลแขก เปนตน

ผสมภาษณไดสอบถามเกยวกบการรบรเรองความขดแยง นายจาปาดะ มองวา

ความขดแยงเกดจากความไมลงรอยกน เปนทสงทไมดทไมอยากใหเกดขนในหมบาน เพราะจะเปน

เหตใหคนในหมบานมความแตกแยกแบงฝกแบงฝายไมชวยเหลอกน ซงเปนอปสรรคสาคญตอการ

สรางความสามคคในหมบาน ในสวนผมสวนไดสวนเสยกบประเดนความขดแยงนน นายจาปาดะ

ในฐานะผนาชมชนมกจะไดรบเรองราวรองเรยนจากชาวบานเปนประจาบางเรองกเปนเรองระหวาง

บคคลกบบคคลอยางทเคยบอกไวตอนแรก สวนเรองทไดรบการรองเรยนมากทสดขณะนกคอเรอง

การสถานประกอบการทตงอยในพนทสรางความเดอดรอนใหกบคนในหมบาน นายจาปาดะ บอก

วาทางโรงงานควรมการทาขอตกลงตงแตแรกใหชดเจน ไมควรปลอยปละละเลยจนใหชาวบานมา

รองเรยนกอน สวนใหญเวลาทมการรองเรยนนายจาปาดะ จะเลอกวธการประนประนอมระหวาง

คกรณเสยกอนในกรณของโรงงานกเชนเดยวกน ซงทางผประกอบการกใหความรวมมอและเยยวยา

ใหกบประชาชนบางบางสวน สาหรบปญหาอปสรรคในการจดการความขดแยงของชมชนนนนาย

จาปาดะ บอกวาตองรวาปญหาทเกดขนเปนปญหาอะไร ใครบางทเกยวของกบปญหา แลวจงให

ผเชยวชาญทมความนาเชอถอมาชวยแกปญหาดงกลาว รวมถงผนาชมชนจะตองแสดงบทบาทให

มากขนเมอเกดปญหาไมควรปลอยปละละเลย ตองทาใหปญหาไดรบการคลคลายโดยเรว

140

ผใหขอมลทสาคญคนท 4 นายซแม*

นายซแม ปจจบนอาย 44 ป อาศยอยเลขท 117/1 หมท 1 ตาบลทาสาป สมรสกบ

นางมา* มบตร 3 คน ชาย 2 คน หญง 1 คน จบการศกษาชนประถมศกษาทโรงเรยนบานทาสาป จบ

การศกษาระดบมธยมตอนตนจากโรงเรยนพฒนาวทยา และขณะนกาลงศกษาระดบมธยมศกษา

ตอนปลายจากศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยจงหวดยะลา (กศน.) ปจจบน

ผใหญดงประกอบอาชพรบจางทวไป มรายไดเฉลยตอเดอน 20,000 บาท เคยเปนสมาชด อบต. ไม

ถง 2 ปกไดรบตาแหนงเปนรองนายกองคการบรหารสวนตาบลทาสาป มระยะเวลาอาศยอยใน

ชมชนตงแตเกด แตเขามาในวงการพฒนาชมชนเปนเวลากวา 11 ป เมอผใหญบานคนเกาหมดวาระ

ลง ชาวบานไดมาชกชวนใหลงสมครเปนผใหญบานจงไดลาออกจากสมาชก อบต. มาสมครเปน

ผใหญบานจนไดรบการเลอกตงจากคนในบานใหเปนผใหญบานตงแตนนเปนตนมาจนดารง

ตาแหนงไดเปนเวลา 4 ปแลวนน นอกจากนแลวนายซแม ยงดารงตาแหนงเปนกรรมการ

สถานศกษา โรงเรยนบานทาสาปอกดวย

นายซแม เลาวา บานทาสาปมประชากรรอยละ 70 เปนชาวไทยมสลม และอกรอย

ละ 30 เปนชาวไทยพทธ มลกษณะเปนชมชม 4 ชมชนไดแก ชมชนทาสาป ชมชนสแยกใน ชมชนส

แยกนอก และ ชมชนเตาปน

เมอถามถงประเดนภาวะผนาในการพฒนาชมชน นายซแม ใหความหมายวาผนา

คอผททาอะไรแลวมคนเชอฟงและปฏบตตาม โดยเนนการมสวนรวมไมยดความคดเหนของตวเอง

เปนใหญ นายซแม ไดเลาเพมเตมวา บานทาสาป มจานวนประชากรในหมบานกวา 2,780 คน รวม

ทงสน 283 หลงคาเรอน ในการปกครองดแลคนในหมบาน มการแบงหนาทดแลรบผดชอบหมบาน

กนอยางชดเจน ในแตละหมบานกจะม ชรบ. ดแลความสะดวกแกชาวบาน และตองรจกการบรณา

การรวมกน ทมเทใหความสาคญกบการทางานใหกบชมชนมากวาเรองสวนตว

เมอถามถงการรบรถงภาวะผนาในการพฒนาชมชน นายซแม บอกวา ตนเองเปน

คนทาสาป เกดและโตทบานทาสาป รสกมความผกพนกบพนทนมาก ดงนนจงเหนวาผนาทดตอง

พยายามใหชาวบานมสวนรวมในกจกรรมของหมบานจะไดเกดความรกความสามคคกน

*นามสมมต

141

สาหรบวสยทศนในการพฒนาชมชน นายซแม อยากใหหมบานมสภาพเหมอน 20

ปทแลว ททกฝายอยรวมกนอยางสนตสข ตางจากปจจบนทตางคนตางสงลกไปเรยนในตวเมองทา

ใหความสมพนธของคนในชมนนอยลงกวาในอดต นายซแม กลาววา ตองใชเวลาพอสมควรในการ

เสรมสรางความสมพนธของคนในชมชนในเปนเหมอนเกา แตกเรมจะเปนไปในทางทดขนเมอม

การจดกจกรรมรวมกน เดอนละครง

เมอถามถงการไดรบความเคารพนบถอจากคนในหมบาน นายซแม บอกวาถงแม

ตนจะเปนผใหญบานตอนอาย 40 ป ซงบางคนอาจมองวาอายไมมากแตจากการทางานเพอชมชนมา

โดยตลอดจงมคนในชมชนใหความเคารพนบถอผใหญ ดไดจากการจดเวทประชาคมหมบาน หรอ

การจดกจกรรมแขงขนกฬา จะมประชาชนออกมารวมกจกรรมมากกวารอยละ 70 ของครวเรอนท

อาศยอยในหมบาน นอกจากนเวลามกจกรรมของสวนราชการตางๆ เชน กจกรรมอาเภอยมเคลอนท

จะเหนชาวบานออกมารวมกจกรรมจนลนหองประชม

นอกจากนนายซแม ยงมแนวทางการสรางแรงดลใจคนในชมชนเพอพฒนาชมชน

โดยผใหญมกจะพดเสมอวา “นนคอหนาตาของหมบาน” เพอใหคนในชมชนเกดความรสกเปน

เจาของ นอกจากนยงใหระดบผนาของหมบานเชนผชวยผใหญบานฝายปกครองและฝายรกษาความ

สงบเรยบรอย(ผรส.)และชดรกษาความปลอดภยหมบาน ( ชรบ.) ออกมารวมทากจกรรมเปน

ตวอยาง เชนกจกรรมถางปา ถาผนาไมออกมา ชาวบานกไมอออกมามสวนรวมในการทากจกรรม

นอกจากนยงมการใหชาวบานทาหนาทเลอกผแทนชาวบานเขามาทางานรวมกบผใหญบานอกดวย

เมอถามถงวธการกระตนปญญาคนในชมชน นายซแม จะจดบรรยากาศใหเปน

สถานทรวมของคนในหมบาน โดยใชสถานอนามย หรอททาการ ชรบ. เปนจดศนยรวมของหมบาน

มากกวาวดหรอมสยด เพราะมมสยด 2 แหง วด 1 แหง เหตทไมเลอกใชวดหรอมสยดเปนสถานท

กลางสาหรบจดกจกรรมในหมบาน เพราะไมอยากใหกลายเปนการเลอกขางและใชเวทประชาคม

ในการกระตนใหคนในชมชนแสดงความคดเหนทเปนประโยชนและออกมามสวนรวมเพอพฒนา

ชมชน ดวยคาพดวา บานทาสาปเปนของพวกเราทกคน งานทกสงเปนงานของหมบาน นายซแม

กลาว

สาหรบการคานงถงผอน ในฐานะทเปนผใหญบานไดมสวนในการดแลเยาวชนท

ตดยาเสพตดโดยไดเปนทปรกษากองทนแมของแผนดนบานทาสาป ปทผานมาไดพาเยาวชนทตดยา

เสพตดไปบาบดจานวน 2 คน ไปบาบดและเยยวยาจตใจจนขณะนเยาวชนดงกลาวกไมไดกลบไปยง

เกยวกบยาเสพตดอกเลย นายซแมบอกวา สวนใหญงานในหมบานจะไมรบเปนประธาน จะอยใน

142

ตาแหงทปรกษานอกจากจะมคาสงแตงตงใหเปนประธานอยางเปนทางการเทานน สวนบทบาท

หนาทของผนาในการพฒนาชมชน นายซแม บอกวา ผนาตองใหความชวยเหลอ บาบดทกข

แกปญหาใหกบชาวบาน จดเดนของนายซแม คอความสามารถในการพดไดทงสองภาษา ทงภาษา

มลายทองถนและภาษาใตไดทาใหคนในชมชนไทยพทธ รสกถงความเปนพวกเดยวกน

เมอผสมภาษณถามถงความหมายของความขดแยงในทศนะของชมชน

นายซแม มองวา ความขดแยงเกดจากคนทมความคดเหนไมตรงกน และการมอคต ไมยอมรบฟง

ความคดเหนของคนอน

สาหรบการรบรประเดนและสาเหตของความขดแยงในชมชน นายซแม บอกวา

สวนใหญเกดจากความผดพลาดดานการสอสาร ยกตวอยางเชน ตอนน าทวม สวนราชการเขามา

ชวยเหลอโดยนาของมาแจกจายในจานวนจากด ผใหญบานแกไขโดยการขอความชวยเหลอเพมเตม

จากทงหนวยงานของรฐและเอกชน อนใหทาการชวยเหลอไดอยางทวถง

สวนประเดนความขดแยงทเหนชดคอเรองความขดแยงระหวางชาวไทยพทธและ

มสลม สาเหตเกดจากความหวาดระแวง และไมรสกผกพนและเวลามกจกรรมกจะมแตทวด นาย

ซแม ไดเขามามบทบาทโดย เขามามสวนรวมในทกกจกรรม และดาเนนไปตามความตองการของ

ชาวบานทง 2 ฝาย สวนเรองเหตการณระเบดเสาไฟฟา 6 จด เมอป 2548 นน นายซแม เลาใหฟงวา

มคนไทยพทธทโดนยงเสยชวต ทงทคนนนเปนคนไทยพทธทพดมลายได เพราะฝายกอการราย

ตองการใหเกดความหวาดระแวงไมไววางใจ แตเดยวนดขนมาก เนองจากผใหญจะเขาไปจดการ

ความขดแยงระหวางกลมชาวบานไทยพทธและไทยมสลมดวยตนเอง โดยการเขาไปพดคยกบคนท

อาวโสทไดรบการยอมรบนบถอของทงสองฝายเพอสรางความเขาใจในการอยรวมกนใหสนตสข

เหมอนในอดตและจะจดกจกรรมของหมบานเดอนละ 1 ครง ตามโอกาสและเทศกาลของหมบาน

เชน งานแขงขนกฬาเชอมสมพนธชมชน งานแขงขนวาว เปนตน ทาใหตงแตนายซแม มาเปนผนาก

จะเหนคนไทยพทธออกมาจดกจกรรมดานนอกชมชนมากขน ไมไดจดกจกรรมเฉพาะในชมชน

ตวเอง เชน กจกรรมลอยกระทง งานสารทเดอนสบ งานสงกรานต เปนตน

สวนเรองปญหายาเสพตดและการกออาชญากรรม เชนการลกขโมย ซงมสาเหต

สวนหนงมาจากปญหายาเสพตดนน นายซแม ไดกลาววา เดกและเยาวชนขณะนจะแบงเปน 2 ฝาย

และชอบทะเลาะววาทกนทาใหเกดความราคาญแกคนในหมบาน นายซแม ไดเขามามบทบาทใน

การไกลเกลย โดยการกระตนใหผปกครองดแลลกใหเหมอนกบพอแมดแลเราในสมยกอน คอ

143

ถาลกทาผดกตองลงโทษ นอกจากนนายซแมไดใหขอเสนอแนะเพมเตมวา ผนาตองมบทบาท เชน

ผนาศาสนา ตองมาพดคยใหเปนแนวทางเดยวกนดวย สมาชก อบต.กตองดแลอยางใกลชด และ

จรงจงไมใชกลวจะเสยฐานเสยงในการเลอกตงใหดารงตาแหนงในสมยตอไป โดยเวลาทเจอเดก

หรอเยาวชนทมพฤตกรรมแย กตองเขาไปใกลชดกบเดกในกลมเสยง โดยจะตองไมใชความรนแรง

เพอใหเกดความไววางใจกน

จากการเขาไปจดการความขดแยงในชมชน สงผลกระทบเชงบวกคอทาใหคนใน

ชมชนเกดความเขาใจกนมากขน และใหความรวมมอในการทากจกรรมของชมชนมการแบงหนาท

ในการทางานอยางชดเจน

สวนผลกระทบทเกดจากความขดแยงเชงลบ นายซแมบอกวา อาจทาใหประชาชน

บางสวนไมยอมมสวนรวมในการทากจกรรมเพราะยงไมเขาใจในการแกปญหาความขดแยงท

เกดขน ตวอยางเชน โครงการตางๆของรฐทลงมาในหมบาน ในฐานผนาหมบานจะไมแบงงบประ

มานใหกบกลมบาน แตจะนางบประมาณมาทากจกรรมรวมกน นายซแม คดวาเรมสาเรจแลว เหน

ไดจากการทประชาชนเขามามสวนรวมเปนจานวนมาก เชน โครงการแขงขนกฬาเสรมสราง

ความสมพนธชมชน การจดเวทประคมเพอจดทาแผนพฒนาหมบานเปนตน สาหรบปญหาอปสรรค

ในการจดการความขดแยง คอการทมการเลอกตงมากขน เชน สจ. ส.อบต. สส. และ สว. ทาใหเกด

การแบงพรรค แบงพวก จนเกดอคตระหวางคนในหมบาน

144

ผใหขอมลสาคญคนท 5 นางสมแขก*

นางสมแขก อาย 40 ป ปจจบนอยบานเลขท 78/1 ม. 1 ต.ทาสาป มจานวน

สมาชกในครอบครว 6 คน มบตร 4 คน หญง 3 คน และชาย 1 คน สมรสกบนายมะรอซ* จบ

การศกษาอนปรญญา ดานการพฒนาชมชน วทยาลยชมชนยะลา อยในพนทตงแตเกด ปจจบน

ประกอบอาชพคาขาย มรายไดเฉลยตอเดอน 15,000 บาท ตาแหนงทางสงคมในชมชน ประธาน

กลมสตรตาบลทาสาป ประธานอาสาสมครสาธรณชมชนหมบาน ต.ทาสาป ประธานกลมแมบาน

เกษตรกร บานทาสาป (สมแขกแชอม) ประธานกองทนสวสดการชมชนตาบลทาสาป ผชวย

ผใหญบาน สวนตาแหนงภายนอกชมชน ไดแก รองประธานคณะกรรมการพฒนาสตรอาเภอ

เมองยะลา อนกรรมการวสาหกจระดบอาเภอ เคยไดรบรางวลอาสาสมครสาธารณสขหมบาน

ดเดนระดบเขต สาขาการปองกนเอดสในชมชน

ผสมภาษณไดถามนางสมแขก ถงประเดนภาวะผนาในทศนะของชมชน นางสม

แขก ไดใหความหมายของภาวะผนาวา “ ผทมความเสยสละ รบผดชอบตอหนาท เหนประโยชน

สวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน รบฟงความคดเหนของผอน กลาตดสนใจ ตองเปนคนม

ความร คดในแงบวก มความจรงจง ความจรงใจในการแกปญหา”

สาหรบการรบรภาวะผนาในการพฒนาชมชน นางสมแขก บอกวา “ดจากการมคน

ใหการยอมรบนบถอ และอยากเขามามสวนรวมในการพฒนาหมบาน มความกระตอรอรนมากกวา

มความรบผดชอบมากกวาคนอน นอกจากนสงเราไดแนะนาใหชาวบานทาไดรบการตอบสนอง เชน

การใหชาวบานปลกผกสวนครวเพอลดรายจายในครวเรอน ชาวบานกไดทาตามทผนาไดแนะนาไว

คอทกครวเรอนจะปลกผกสวนครวไวบรโภค บางครวเรอนกเอาผกสวนครวมาแบงปนกนกม”

เมอถามถงวสยทศนในการพฒนาชมชน นางสมแขก บอกวา “ อยากใหชมชนม

ความเจรญกาวหนาในทกดาน คนในหมบานมความรกความสามคค และมสวนรวมมากขน รวมถง

มความรสกเปนเจาของ ทาให อยากรวมแกปญหา รวมรบผดชอบ มความรวมมอรวมใจ และความ

เสยสละในการทากจกรรมรวมกน ในตาบล หมบาน ซงนางสมแขก จะทาโดยการสอสาร

ประชาสมพนธเผยแพรขอมลขาวสารการพฒนาหมบานใหทราบโดยทวกน และสามารถเขาถง

ภาค การพฒนาในพนทรวมกน”

*นามสมมต

145

นางสมแขก เลาเพมเตมวา ตนเองเขามาทางานพฒนาชมชนตงแตอาย 20 ป เรม

จากการเปนแกนนาเยาวชนของหมบานและตอมาไดรบเลอกเปนคณะกรรมการพฒนาสตรระดบ

หมบาน รวมทงเปนอาสาสมครสาธารณสขมลฐานหมบาน(อสม.) ทาใหมบทบาทในการทางานกบ

ชมชนมาโดยตลอด จงมคนใหความเคารพนบถอ และยอมรบศกยภาพการทางานของนางสมแขก

เหนจากการทไดรบความรวมมอในกจกรรมตาง ๆ ของหมบานทกครง นางสมแขก มกจะเปนแกน

นาในการรวมทากจกรรมของหมบานเพราะเปนคนจรงใจ จรงจงกบงาน ไมมการแบงแยก แบงพก

แบงฝายระหวางคนในหมบานนนเอง

สาหรบแนวทางการสรางแรงดลใจ นางสมแขก บอกวา “เวลาททาอะไรใหกบ

ชมชนจะใหชาวบานเหนผลทเกดขนเปนรปธรรม เชน การรวมกลมทาสมแขก ทขณะนดาเนนการ

อยางตอเนองสามารถสรางงานสรางรายได มสมาชกเพมขนจากเดม 17 คน เปน 45 คน ซงเปน

ผลจากบคลกการพดจรง ทาจรง ทาใหชาวบานใหความรวมมอเขามารวมเปนสมาชกทกป

เมอถามถงวธการกระตนปญญาคนในชมชน นางสมแขก จะใชวธการกระตนและ

สอนใหคนในชมชน คนหาศกยภาพของชมชน/ครอบครว วามจดแขง จดออนอะไรบาง และโนม

นาวใหชวยหาแนวทาง และกระตนใหแกปญหาดวยตนเอง นอกจากนยงไดมโอกาสเปนวท ยากร

ใหความรเรองการปองกนเอดสรวมกบสมาคมยวมสลมแหงประเทศไทย ซงไดใชเวทนในการเนน

ย าใหคนในชมชนใสใจกบการมสขอนามยทดและรเทาทนปญหาโรคเอดส

สาหรบลกษณะการคานงถงบคคลอน นางสมแขก เลาวา เวลาทชมชนดาเนน

กจกรรมใดกตามกจกรรมนนเกดความสาเรจ องคกรภายนอก หนวยงานตาง ๆ ราชการ จะมอบ

วฒบตรใหกบเราเนองในโอกาสทเราไดทางานเสยสละใหชมชน ตวอยาง เรองผสงอายนอกจาก

ใหบรการแลวไดดาเนนการชวยเหลอในเรองสทธของผสงอาย บตรประชาชน เบยผสงอาย เชน

การชวยเหลอคนเสยสต ใหไดรบสทธชวยเหลอเรองครอบครว นอกจากนไดชวยเหลอคนเสยสต

หลายคนทไมมชอในสาเนาทะเบยนบาน ไมมหลกฐานอะไรเลย ปรากฏวาเจอสมดสชมพ สมด

หลกฐานของแมทตงครรภ จงชวยดาเนนการใหมชอสาเรจ เดกคนนปลดอาเภอไดรบรองวาเดกม

ชอจรง เดกแจงเกด สโมะยอไร ปตตาน ตอมาไดใหผเปนเจาบานไปยายกลบมาแลว ซงเปนการ

ทางานเพอชวยเหลอชาวบานจรง ๆ

เมอถามถงบทบาทหนาทของผนาในการพฒนาชมชน นางสมแขก บอกวาบทบาท

ของผนาชมชนตองทางานเพอชมชนโดยไมหวงผลตอบแทน ใหความสาคญกบคณคาของงาน

มากกวาคดเปนมลคาของเงน ภาษาอาหรบเรยกวา”อคลาส”(หมายถงความบรสทธใจ-ผวจย)

146

นอกจากน ผนายงตองมความอดทน “ซอบร” เพราะวาเราอยตรงนกบชมชนอาจจะไมไดรบการ

ยอมรบเสมอไป อาจมความคดตางบางแตเรากไมใสใจหากเราในสงทถกตอง หากสงททาเกด

ปญหาเรากตองอดทนเหนอยบางกตองอดทน และสงสดทายคอใชหลกของความพยายาม “อสฮอ”

งานบางอยางไมไดราบรนเสมอไปตองพยายามและมองจดเปาหมายเปนหลกใหตรงกบคาทวา “ผน

ใหไกล ไปใหถง” ยกตวอยางเรองการดาเนนงานของกลมแมบานเกษตรกรทาสมแขกแชอม ซง

นางสมแขก เปนประธานและไดมการดาเนนงานมาตงแตป พ.ศ. 2547 มการพฒนาผลตภณฑอยาง

ตอเนอง และไดรบรองตราฮาลาลและรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน ซงทาใหสมแขกแชอม เปน

ทรจกและเปนสญลกษณของบานทาสาปเหมอนทนมแพะเปนสญลกษณของบานปายอ

เมอถามถงความขดแยงในทศนะของชมชน นางสมแขก บอกวา ความขดแยง คอ

การทมความคดเหนไมตรงกน ไมเขาใจกน มปญหาดานสอสารอยางรนแรง ตางฝายใหความสาคญ

กบประโยชนสวนตวมากเกนไป สวนประเดนความขดแยง ทเหนไดชด คอการสอสารสรางความ

เขาใจในการพฒนาหมบานระหวางคนทเขารวมกจกรรมกบคนทไมไดเขา คนทเขารวมกจกรรม

คอกลมเปาหมายของงานสวนคนทไมไดเขาไมใชกลมเปาหมายของงาน จงมความเขาใจผดคดวา

ไมมใครใหความสาคญจงไปสรางสรรคพวกใหเกดความแตกแยก สรางความเขาใจผด ๆ ใหคนใน

ชมชน นางสมแขก เมอทราบเรองจงเขาไปพดคยสรางทาความเขาใจ เปนประเดน ๆ เชน ถาเปน

ประเดนทหนวยทหารจะมามอบถงยงชพ โดยกาหนดกลมเปาหมายเปนผดอยโอกาสพการ ซง

กาหนดจานวนจากด กจะชแจงคนทไมใชกลมเปาหมายใหเขาใจถงกฎเกณฑการพจารณาผทจะ

ไดรบถงยงชพ เปนตน

สาหรบประเดนความขดแยงทนางสมแขก มสวนเขาไปจดการไดแกประเดน

ความขดแยง ระหวางสมาชกกบกลมแมบานเกษตรกรแปรรปสมแขก ซงมสาเหต ความไมพง

พอใจในการปนผลใหกบสมาชกลมสมแขก ระหวางสมาชกในกลมกบคณะกรรมการกลม เมอถง

สนปจะมการปนผลกาไรใหกบสมาชกตามจานวนผทสมาชกไดลงหนไว จงทาใหการรบเงนปนผล

ไมเทากน เกดความขดของใจ และขดแยงระหวางสมาชกในกลมกบคณะกรรมการกลม นางสม

แขก ในฐานะประธานกลมไดอธบายสาเหตของการปนผลไมเทากนวาขนอยกบจานวนของสมาชก

ลงไว แตยงมสมาชกบางทานไมเขาใจอก จงไดเปลยนวธการปนผลจากเดมทปนผลกาไรเปนเงน

เปลยนเปนการปนผลโดยใหสมาชกไดไปศกษาดงานนอกสถานท ผลกระทบทเกดขนจากความ

ขดแยงน นางสมแขก บอกวาทาใหเกดความเขาในระหวางสมาชกและเปนทยอมรบในการทางาน

ตอไป

147

สดทายนนางสมแขก ไดใหขอเสนอแนะในการจดการความขดแยงวา เมอเกดความขดแยง

ผนาตองรบหาสาเหตของความขดแยงใหเจอกอนจงจะสามารถหาแนวทางจดการความขดแยง

ดงกลาวได

148

ภาคผนวก ค.

ตารางท ค-1 ขอมลพนฐานผใหขอมลทสาคญ

ลาดบ

ท

อาย เพศ สถานภาพ ศาสนา การศกษา จานวน

สมาชกในคร.

อาชพ รายไดตอเดอน

(บาท)

ระยะเวลาอยใน

ชมชน(ป)

ตาแหนงทาง

สงคม

1 57 ชาย สมรส อสลาม มธยม 6 6 คน คาขาย 25,000 ตงแตเกด กานน

2 45 ชาย สมรส อสลาม ปรญญาโท 5 คน รบจาง 20,000 13 ป ผนาศาสนา

3 44 ชาย สมรส อสลาม มธยม 6 5 คน คาขาย 20,000 ตงแตเกด ผใหญบาน

4 40 ชาย โสด อสลาม ปรญญาตร 5 คน รบจาง 10,000 ตงแตเกด ผนากลมองคกร

5 47 ชาย สมรส อสลาม มธยม 6 6 คน ทาสวน 12,000 ตงแตเกด ผนาศาสนา

6 40 หญง สมรส อสลาม อนปรญญา 6 คน คาขาย 15,000 ตงแตเกด ผนากลมองคกร

7 53 ชาย สมรส อสลาม ปรญญาตร 4 คน ทาสวน 15,000 ตงแตเกด ผนากลมองคกร

8 49 หญง สมรส อสลาม มธยม 6 7 คน คาขาย 25,000 25 ป ผนากลมองคกร

9 50 ชาย สมรส อสลาม มธยม 3 12 คน คาขาย 25,000 27 ป ผใหญบาน

10 51 ชาย สมรส อสลาม ปรญญาตร 4 คน ทาสวน 25,000 ตงแตเกด กานน

11 47 ชาย สมรส อสลาม ปรญญาโท 5 คน คาขาย 25,000 ตงแตเกด ผนากลมองคกร

12 50 ชาย สมรส อสลาม มธยม 6 5 คน ทาสวน 20,000 28 ป ผนากลมองคกร

13 53 ชาย สมรส อสลาม มธยม 6 5 คน คาขาย 20,000 ตงแตเกด กรรมการหมบาน

149

ตารางท ค-1 (ตอ)

ลาดบ

ท

อาย เพศ สถานภาพ ศาสนา การศกษา จานวน

สมาชก

อาชพ รายไดตอเดอน

(บาท)

ระยะเวลาอยใน

ชมชน(ป)

ตาแหนงทางสงคม

14 51 ชาย สมรส อสลาม ปรญญาตร 5 คน รบจาง 10,000 28 ป ผนากลมองคกร

15 51 หญง สมรส อสลาม มธยม 6 5 คน ทาสวน 10,000 ตงแตเกด ผนากลมองคกร

16 47 ชาย หมาย อสลาม มธยม 6 4 คน ทาสวน 10,000 ตงแตเกด กรรมการหมบาน

17 59 ชาย สมรส อสลาม อนปณญญา 8 คน รบจาง 15,000 24 ป ผนาศาสนา

18 54 หญง สมรส อสลาม มธยม 6 6 คน ทาสวน 10,000 35 ป ผนากลมองคกร

หมายเหต ผใหขอมลทสาคญลาดบท 1-9 เปนผใหขอมลทสาคญจากตาบลทาสาป สวนลาดบท 10-18 เปนผใหขอมลทสาคญจากตาบลพรอน

150

ตารางท ค-2 ภาวะผนาในทศนะของชมชน

ลา

ดบ

ท

ประเดนภาวะผนาในทศนะของชมชน

การใหความหมายภาวะ

ผนาในทศนะชมชน

การรบรถงภาวะผนา

ในการพฒนาชมชน

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนาในการพฒนาชมชน บทบาทหนาทของ

ผนาในการพฒนา

ชมชน วสยทศนในการ

พฒนาชมชน

การไดรบความ

เคารพนบถอ

การสรางแรงดล

ใจคนในชมชน

การกระตน

ปญญาคนใน

ชมชน

การ

คานงถง

บคคลอน

1 การควบคมดแลสงการ,

การเปนแบบอยางทด,

การมความรและ

การเขาใจผอน

การจดการกบปญหา

ของชมชนไดและม

ไหวพรบปฏภาณ

หมบานมการ

พฒนา ประชาชนม

คณภาพชวตทด

ไดรบความ

รวมมอและม

สวนรวมใน

กจกรรมของ

ชมชน

ใชภาษาและ

สญลกษณสราง

แรงดลใจ

ใชเวท

ประชาคม

หมบาน

กระตนความ

คดเหน

การจดตง

กองทนซะ

กาต

การประสานงานและ

การชวยเหลอคนใน

ชมชน

2 การควบคมดแลสงการ,

การเปนแบบอยางทดและ

การนาชมชน

การไดรบความรวมมอ

และมสวนรวมใน

กจกรรมของชมชน

หมบานมการ

พฒนา ประชาชนม

อาชพมนคง

ชวยเหลอคนใน

ชมชนยามม

ปญหา

ใชภาษาและ

สญลกษณสราง

แรงดลใจ

ใชเหตผลใหผ

ตามม

ความคดเปน

อสระ

การจดตง

กองทนซะ

กาต

การปฏบตตาม

บทบาทหนาทและ

การใหความรคน

ในชมชน

151

ลา

ดบ

ท

ประเดนภาวะผนาในทศนะของชมชน

การใหความหมายภาวะ

ผนาในทศนะชมชน

การรบรถงภาวะผนาใน

การพฒนาชมชน

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนาในการพฒนาชมชน บทบาทหนาท

ของผนาในการ

พฒนาชมชน

วสยทศนในการ

พฒนาชมชน

การไดรบความ

เคารพนบถอ

การสรางแรงดล

ใจคนในชมชน

การกระตน

ปญญาคนใน

ชมชน

การคานงถง

บคคลอน

3 การควบคมดแลสงการ,

การเขาใจผอนและการม

จตอาสา

การไดรบความรวมมอ

และมสวนรวมใน

กจกรรมของชมชน

ประชาชนรรก

สามคค หมบานม

การพฒนา

ไดรบความ

รวมมอและม

สวนรวมใน

กจกรรมของ

ชมชน

ใชภาษาและ

สญลกษณสราง

แรงดลใจ

จดใหม

สถานท

รวมตวของ

คนใน

หมบาน

การจดตง

กองทนแม

ของแผนดน

การประสานงาน

และการชวยเหลอ

คนในชมชน

4 การควบคมดแลสงการ,

การมจตอาสาและการนา

ชมชน

การไดรบความรวมมอ

ในกจกรรมของชมชน

และการสรางแรงจงใจ

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

รรกสามคคและอย

อยางสนตสข

ชวยเหลอคนใน

ชมชนยามม

ปญหา

ใชภาษาและ

สญลกษณสราง

แรงดลใจ

ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจดตง

กองทนซะ

กาตและ

กลมออม

ทรพย

การประสานงาน

และการชวยเหลอ

คนในชมชน

5 การเปนแบบอยางทดและ

การนาชมชน

การมบคลกภาพทด หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

มอาชพมนคง

ชวยเหลอคนใน

ชมชนยามม

ปญหา

ใชภาษาและ

สญลกษณสราง

แรงดลใจ

ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจดตง

กองทนซะ

กาต

การใหความร

คนในชมชและ

การชวยเหลอ

คนในชมชน

152

ลา

ดบ

ท

ประเดนภาวะผนาในทศนะของชมชน

การใหความหมายภาวะ

ผนาในทศนะชมชน

การรบรถงภาวะผนาใน

การพฒนาชมชน

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนาในการพฒนาชมชน บทบาทหนาท

ของผนาในการ

พฒนาชมชน

วสยทศนในการ

พฒนาชมชน

การไดรบความ

เคารพนบถอ

การสรางแรงดล

ใจคนในชมชน

การกระตน

ปญญาคนใน

ชมชน

การคานงถง

บคคลอน

6 การเปนแบบอยางทด,การ

มความร,การเขาใจผอน

และการมจตอาสา

การไดรบความรวมมอ

ในกจกรรมของชมชน

และการสรางแรงจงใจ

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

รรกสามคคและอย

อยางสนตสข

ไดรบความ

รวมมอและม

สวนรวมใน

กจกรรมของ

ชมชน

- ใชเวท

ประชาคม

หมบาน

กระตนความ

คดเหน

การจด

สวสดการ

สมาชกใน

กลม

การประสานงาน

และการชวยเหลอ

คนในชมชน

7 การเปนแบบอยางทด,การ

มจตอาสาและการนา

ชมชน

การไดรบความรวมมอ

และมสวนรวมใน

กจกรรมของชมชน

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

มอาชพมนคง

ชวยเหลอคนใน

ชมชนยามม

ปญหา

- ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจดตง

กลมออม

ทรพย

การประสานงาน

และการชวยเหลอ

คนในชมชน

8 การเปนแบบอยางทด,การ

เขาใจผอน,การใหความ

เสมอภาคเปนธรรมและ

การมจตอาสา

การจดการกบปญหาของ

ชมชนไดและมการสราง

แรงจงใจ

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

มอาชพมนคง

ไดรบความ

รวมมอและม

สวนรวมใน

กจกรรมของ

ชมชน

- ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจด

สวสดการ

สมาชกใน

กลม

การปฏบตตาม

บทบาทหนาท

153

ลา

ดบ

ท

ประเดนภาวะผนาในทศนะของชมชน

การใหความหมายภาวะ

ผนาในทศนะชมชน

การรบรถงภาวะผนาใน

การพฒนาชมชน

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนาในการพฒนาชมชน บทบาทหนาท

ของผนาในการ

พฒนาชมชน

วสยทศนในการ

พฒนาชมชน

การไดรบความ

เคารพนบถอ

การสรางแรงดล

ใจคนในชมชน

การกระตน

ปญญาคนใน

ชมชน

การคานงถง

บคคลอน

9 การควบคมดแลสงการ,

การเปนแบบอยางทด

,และการมจตอาสา

การสามารถจดการกบ

ปญหาของชมชนไดและ

มการสรางแรงจงใจ

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

รรกสามคคและอย

อยางสนตสข

ชวยเหลอคนใน

ชมชนยามม

ปญหา

ใชภาษาและ

สญลกษณสราง

แรงดลใจ

จดใหม

สถานท

รวมตวของ

คนใน

หมบาน

การจดตง

กองทนซะ

กาต

การปฏบตตาม

บทบาทหนาท

และการ

ชวยเหลอคนใน

ชมชน

10 การมความร,การใหความ

เสมอภาคเปนธรรมและ

การมจตอาสา

การจดการกบปญหาได,

การไดรบความรวมมอ,

การสรางแรงจงใจและ

การมบคลกภาพทด

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

คณภาพชวตทด

และมอาชพมนคง

ไดรบความ

รวมมอและม

สวนรวมใน

กจกรรมของ

ชมชน

กาหนด

วตถประสงคและ

มาตรฐานการ

ปฏบตงานผาน

เวทประชาคม

จดใหมสถาน

ทรวมตวของ

คนในหม

บานและ ใช

เวทประ ชา

คมกระตน

ความคดเหน

การจดตง

กองทนแม

ของแผนดน

การ

ประสานงาน,

การใหความร

คนในชมชน

และการ

ชวยเหลอคนใน

ชมชน

154

ลา

ดบ

ท

ประเดนภาวะผนาในทศนะของชมชน

การใหความหมาย

ภาวะผนาในทศนะชมชน

การรบรถงภาวะผนาใน

การพฒนาชมชน

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนาในการพฒนาชมชน บทบาทหนาท

ของผนาในการ

พฒนาชมชน

วสยทศนในการ

พฒนาชมชน

การไดรบความ

เคารพนบถอ

การสรางแรงดล

ใจคนในชมชน

การกระตน

ปญญาคนใน

ชมชน

การคานงถง

บคคลอน

11 การเปนแบบอยางทด,การ

เขาใจผอนและการมจต

อาสา

การไดรบความรวมมอ,

การสรางแรงจงใจและ

การมบคลกภาพทด

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

รรกสามคคและอย

อยางสนตสข

ไดรบความ

รวมมอและม

สวนรวมใน

กจกรรมของ

ชมชน

กาหนด

วตถประสงคและ

มาตรฐานการ

ปฏบตงานผาน

เวทประชาคม

ใชขอมลเชง

ประจกษมา

วเคราะหและ

ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจด

สวสดการ

สมาชกลม

ออมทรพย

การ

ประสานงาน,

การปฏบตตาม

บทบาทหนาท

และการให

ความรคนใน

ชมชน

12 การควบคมดแลสงการ,

การเปนแบบอยางทด,การ

มจตอาสาและการนา

ชมชน

การจดการกบปญหาของ

ชมชน,การไดรบความ

รวมมอและการม

บคลกภาพทด

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

รรกสามคคและอย

อยางสนตสข

ไดรบความ

รวมมอและม

สวนรวมใน

กจกรรมของ

ชมชน

กาหนด

วตถประสงคและ

มาตรฐานการ

ปฏบตงานผาน

เวทประชาคม

ใชขอมลเชง

ประจกษมา

วเคราะหและ

ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระอสระ

การจดตง

กองทนซะ

กาต

การ

ประสานงาน

155

ลา

ดบ

ท

ประเดนภาวะผนาในทศนะของชมชน

การใหความหมายภาวะ

ผนาในทศนะชมชน

การรบรถงภาวะผนาใน

การพฒนาชมชน

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนาในการพฒนาชมชน บทบาทหนาท

ของผนาในการ

พฒนาชมชน

วสยทศนในการ

พฒนาชมชน

การไดรบความ

เคารพนบถอ

การสรางแรงดล

ใจคนในชมชน

การกระตน

ปญญาคนใน

ชมชน

การคานงถง

บคคลอน

13 การควบคมดแลสงการ,

การเปนแบบอยางทด,การ

มความร,การเขาใจผอน

และการมจตอาสา

การจดการกบปญหาได,

การไดรบความรวมมอ

และการสรางแรงจงใจ

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

รรกสามคคและอย

อยางสนตสข

ชวยเหลอคนใน

ชมชนยามม

ปญหา

กาหนด

วตถประสงคและ

มาตรฐานการ

ปฏบตงานผาน

เวทประชาคม

ใชขาวสารมา

วเคราะหผาน

การประชม

กลมยอยและ

ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจดตง

กองทนซะ

กาตและ

กองทนแม

ของแผนดน

การ

ประสานงาน

และการปฏบต

ตามบทบาท

หนาท

14 การเปนแบบอยางทด,การ

มความร,การเขาใจผอน

และการมจตอาสา

การจดการกบปญหาของ

ชมชน,การสราง

แรงจงใจและการม

บคลกภาพทด

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

มอาชพมนคง

ชวยเหลอคนใน

ชมชนยามม

ปญหา

กาหนด

วตถประสงคและ

มาตรฐานการ

ปฏบตงานผาน

เวทประชาคม

ใชขอมลเชง

ประจกษมา

วเคราะหและ

ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจดตง

กองทนซะ

กาต

การ

ประสานงาน

และการปฏบต

ตามบทบาท

หนาท

156

ลา

ดบ

ท

ประเดนภาวะผนาในทศนะของชมชน

การใหความหมายภาวะ

ผนาในทศนะชมชน

การรบรถงภาวะผนาใน

การพฒนาชมชน

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนาในการพฒนาชมชน บทบาทหนาท

ของผนาในการ

พฒนาชมชน

วสยทศนในการ

พฒนาชมชน

การไดรบความ

เคารพนบถอ

การสรางแรงดล

ใจคนในชมชน

การกระตน

ปญญาคนใน

ชมชน

การคานงถง

บคคลอน

15 การเปนแบบอยางทด,การ

มความร,การเขาใจผอน,

การใหความเสมอภาคเปน

ธรรมและการนาชมชน

การจดการกบปญหาของ

ชมชน,การสราง

แรงจงใจและการม

บคลกภาพทด

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

รรกสามคคและอย

อยางสนตสข

ชวยเหลอคนใน

ชมชนยามม

ปญหา

- ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจด

สวสดการ

กลมออม

ทรพย

การประสาน

งานและการให

ความรคนใน

ชมชน

16 การเปนแบบอยางทด,การ

ใหความเสมอภาคเปน

ธรรม,การมจตอาสาและ

การนาชมชน

การไดรบความรวมมอ,

การสรางแรงจงใจและ

การมบคลกภาพทด

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

รรกสามคคและอย

อยางสนตสข

ไดรบความ

รวมมอและม

สวนรวมใน

กจกรรมของ

ชมชน

กาหนด

วตถประสงคและ

มาตรฐานการ

ปฏบตงานผาน

เวทประชาคม

ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจดตง

กองทนซะ

กาต

การประสาน

งาน,การปฏบต

ตามบทบาท

หนาทและการ

ชวยเหลอคนใน

ชมชน

17 การควบคมดแลสงการ,

การเปนแบบอยางทด,การ

มจตอาสาและการนา

ชมชน

การมบคลกภาพทด หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

คณภาพชวตทด

และมอาชพมนคง

ไดรบความรวม

มอและมสวน

รวมในกจกรรม

ของชมชน

- ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจดตง

กองทนซะ

กาต

การใหความร

คนในชมชน

157

ลา

ดบ

ท

ประเดนภาวะผนาในทศนะของชมชน

การใหความหมายภาวะ

ผนาในทศนะชมชน

การรบรถงภาวะผนาใน

การพฒนาชมชน

คณลกษณะและพฤตกรรมของผนาในการพฒนาชมชน บทบาทหนาท

ของผนาในการ

พฒนาชมชน

วสยทศนในการ

พฒนาชมชน

การไดรบความ

เคารพนบถอ

การสรางแรงดล

ใจคนในชมชน

การกระตน

ปญญาคนใน

ชมชน

การคานงถง

บคคลอน

18 การควบคมดแลสงการ,

การเปนแบบอยางทด,การ

มความรและการมจต

อาสา

การจดการกบปญหาของ

ชมชนไดและการสราง

แรงจงใจ

หมบานมการ

พฒนา ประชาชน

คณภาพชวตทด

และมอาชพมนคง

ชวยเหลอคนใน

ชมชนยามม

ปญหา

-

ใชเหตผลให

ผตามม

ความคดเปน

อสระ

การจด

สวสดการ

กลมออม

ทรพย

การ

ประสานงาน

และการ

ชวยเหลอคนใน

ชมชน

158

ตารางท ค- 3 ความขดแยงในทศนะของชมชน

ลาดบ

ท

ประเดนความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง

การใหความหมายความ

ขดแยงในทศนะของชมชน

การรบรประเดนปญหา สาเหตของความขดแยงและ

ประเภทของความขดแยง

แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความ

ขดแยง

การรบรประเดน

ปญหา

สาเหตของความ

ขดแยงในชมชน

ประเภทของ

ความขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทคขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทผนา

การจดการ

ความขดแยง

ของฝายทสาม

1 ความไมพอใจกน/ไมลง

รอยกน ตกลงกนไมได

ระหวาง 2 ฝายขนไป

ครอบครว ลกษณะสวนบคคล

และปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบบคคล

การ

ประนประนอม

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

การใหคน

กลางมาชวย

ไกลเกลย

2 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความคดเหน

ผอน

ครอบครว

ลกษณะสวนบคคล

ปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบบคคล

การ

ประนประนอม

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

ยาเสพตดและการ

กออาชญากรรม

ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบบคคล,

บคคลกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

159

ลาดบ

ท

ประเดนความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง

การใหความหมายความ

ขดแยงในทศนะของชมชน

การรบรประเดนปญหา สาเหตของความขดแยงและ

ประเภทของความขดแยง

แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความ

ขดแยง

การรบรประเดน

ปญหา

สาเหตของความ

ขดแยงในชมชน

ประเภทของ

ความขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทคขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทผนา

การจดการ

ความขดแยง

ของฝายทสาม

3 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความคดเหน

ผอน

ยาเสพตดและการ

กออาชญากรรม

ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบบคคล,

บคคลกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

ความหวาดระแวง

ระหวางคนไทย

พทธ-มสลมใน

หมบาน

ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบบคคล

การแสวงจดรวม

สงวนจดตาง

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

4 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความคดเหน

ผอน

ยาเสพตดและการ

กออาชญากรรม

ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

160

ลาดบ

ท

ประเดนความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง

การใหความหมายความ

ขดแยงในทศนะของชมชน

การรบรประเดนปญหา สาเหตของความขดแยงและ

ประเภทของความขดแยง

แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความ

ขดแยง

การรบรประเดน

ปญหา

สาเหตของความ

ขดแยงในชมชน

ประเภทของ

ความขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทคขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทผนา

การจดการ

ความขดแยง

ของฝายทสาม

5 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความคดเหน

ผอน

ครอบครว ลกษณะสวนบคคล

และปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบบคคล

การ

ประนประนอม

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

การจดการขยะ ลกษณะสวนบคคล

และปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

6 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความคดเหน

ผอน

การทากจกรรม

ของกลมอาชพ

ลกษณะสวนบคคล

และปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

7 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความคดเหน

ผอน

ยาเสพตดและการ

กออาชญากรรม

ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยง

ระหวางบคคล

กบบคคล

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

161

ลาดบ

ท

ประเดนความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง

การใหความหมายความ

ขดแยงในทศนะของ

ชมชน

การรบรประเดนปญหา สาเหตของความขดแยงและประเภท

ของความขดแยง

แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความ

ขดแยง

การรบร

ประเดนปญหา

สาเหตของความ

ขดแยงในชมชน

ประเภทของความ

ขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทคขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทผนา

การจดการ

ความขดแยง

ของฝายทสาม

8 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความ

คดเหนผอน

การทา

กจกรรมของ

กลมอาชพ

ลกษณะสวนบคคล

และปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

9 ความไมพอใจกน/ไมลง

รอยกน ตกลงกนไมได

ระหวาง 2 ฝายขนไป

ยาเสพตดและ

การกอ

อาชญากรรม

ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบบคคลและ

บคคลกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

10 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความ

คดเหนผอน

การทาลาย

ทรพยสน

ลกษณะสวนบคคล

และปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบบคคล

การ

ประนประนอม

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

สงแวดลอม ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลมและ

ระหวางกลมกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

การใหคน

กลางมาชวย

ไกลเกลย

162

ลาดบ

ท

ประเดนความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง

การใหความหมายความ

ขดแยงในทศนะของ

ชมชน

การรบรประเดนปญหา สาเหตของความขดแยงและประเภท

ของความขดแยง

แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความ

ขดแยง

การรบร

ประเดนปญหา

สาเหตของความ

ขดแยงในชมชน

ประเภทของความ

ขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทคขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทผนา

การจดการ

ความขดแยง

ของฝายทสาม

11 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความ

คดเหนผอน

สงแวดลอม ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลมและ

ระหวางกลมกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

การใหคน

กลางมาชวย

ไกลเกลย

การเรยนร

งบประมาณ

ของอบต.

ปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

12 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความ

คดเหนผอน

สงแวดลอม ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลมและ

ระหวางกลมกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

การใหคน

กลางมาชวย

ไกลเกลย

13 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความ

คดเหนผอน

ยาเสพตด ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลมและ

ระหวางกลมกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

163

ลาดบ

ท

ประเดนความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง

การใหความหมายความ

ขดแยงในทศนะของ

ชมชน

การรบรประเดนปญหา สาเหตของความขดแยงและประเภท

ของความขดแยง

แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความ

ขดแยง

การรบร

ประเดนปญหา

สาเหตของความ

ขดแยงในชมชน

ประเภทของความ

ขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทคขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทผนา

การจดการ

ความขดแยง

ของฝายทสาม

14 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความ

คดเหนผอน

สงแวดลอม

(ขยะ)

ปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

การใหคน

กลางมาชวย

ไกลเกลย

15 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความ

คดเหนผอน

การทากจกรรม

ทางศาสนา

ปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบบคคล

การแสวงจดรวม

สงวนจดตาง

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

16 ความไมพอใจกน/ไมลง

รอยกน ตกลงกนไมได

ระหวาง 2 ฝายขนไป

การทากจกรรม

ของกลมตางๆ

ปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

-

17 ความไมพอใจกน/ไมลง

รอยกน ตกลงกนไมได

ระหวาง 2 ฝายขนไป

การทากจกรรม

ทางศาสนา

ปจจยระหวาง

บคคล

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบบคคล

การแสวงจดรวม

สงวนจดตาง

การใชภาวะผนาท

เหมาะสม

-

164

ลาดบ

ท

ประเดนความขดแยงและแนวทางการจดการความขดแยง

การใหความหมายความ

ขดแยงในทศนะของ

ชมชน

การรบรประเดนปญหา สาเหตของความขดแยงและประเภท

ของความขดแยง

แนวทางการจดการความขดแยงและวธการจดการความ

ขดแยง

การรบร

ประเดนปญหา

สาเหตของความ

ขดแยงในชมชน

ประเภทของความ

ขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทคขดแยง

การจดการความ

ขดแยงโดย

บทบาทผนา

การจดการ

ความขดแยง

ของฝายทสาม

18 ความคดเหนไมตรงกน ม

อคต ไมรบฟงความ

คดเหนผอน

สงแวดลอม ปจจยระหวาง

บคคลและปจจย

ประเดน

ความขดแยงระหวาง

บคคลกบกลมและ

ระหวางกลมกบกลม

การแกปญหา

แบบรวมมอ

การใชภาวะผนาท

เหมาะสมและการ

ใชการมสวนรวม

การใหคน

กลางมาชวย

ไกลเกลย

165

ภาคผนวก ง.

ภาพกจกรรมการสมภาษณแบบเจาะลกผใหขอมลทสาคญ

166

167

ประวตผเขยน

ชอ - ชอสกล นางซเรยนา บางป

ภมลาเนา จงหวดยะลา

ประวตการศกษา ศลปศาสตรบณฑต (บรรณารกษศาสตรและสารนเทศ

ศาสตร) มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ประวตการทางาน ปจจบนดารงตาแหนงนกวชาการพฒนาชมชนชานาญการ

สถานททางานปจจบน สานกงานพฒนาชมชนอาเภอเมองยะลา

เลขท 29 ถนนสขยางค ตาบลสะเตง

อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา 95000

โทร. 0-7321-2076

ทอยปจจบน เลขท 145/21 หมท 12 ตาบลสะเตงนอก

อาเภอเมองยะลา จงหวดยะลา 95000